สุขศึกษา พลศึกษา ทช31002 ม.ปลาย

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ รายวชิ า สุขศึกษา พลศึกษา (ทช31002) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการห้ามจาหน่ายหนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพ่ือการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชนลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการเอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 14 /2555

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติรายวชิ า สุขศึกษา พลศึกษา (ทช31002)ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลายฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการเอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 14/2555

คํานาํ กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐานพุทธศักราช 2551 เม่อื วนั ท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑแ ละวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียนตามหลักสูตรการศึกษาข้นั พื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและความเช่ือพ้ืนฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนท่ีมีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและสั่งสมความรูและประสบการณอยา งตอเน่ือง ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศกึ ษาธิการไดก าํ หนดแผนยทุ ธศาสตรในการขบั เคลื่อนนโยบายทางการศกึ ษาเพอื่ เพิม่ ศักยภาพและขีดความสามารถในการแขงขนั ใหป ระชาชนไดมีอาชพี ทส่ี ามารถสรางรายไดที่มั่งคั่งและม่ันคง เปนบุคลากรท่ีมีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสํานึกรับผิดชอบตอตนเองและผูอน่ื สาํ นกั งาน กศน. จึงไดพ จิ ารณาทบทวนหลกั การ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง และเนื้อหาสาระ ท้ัง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ใหมคี วามสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการซ่งึ สงผลใหต อ งปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพิ่มและสอดแทรกเนื้อหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรมจริยธรรมและการเตรยี มพรอ ม เพอ่ื เขา สปู ระชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด เพ่ือทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภิปรายแลกเปล่ียนเรียนรูกับกลุม หรือศกึ ษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญาทอ งถนิ่ แหลง การเรยี นรแู ละสื่ออ่นื การปรับปรุงหนังสือเรียนในครั้งน้ี ไดรับความรวมมืออยางดีย่ิงจากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวชิ า และผูเก่ยี วของในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากส่ือตา ง ๆ มาเรยี บเรียงเนอื้ หาใหค รบถวนสอดคลอ งกบั มาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตัวชี้วัดและกรอบเน้อื หาสาระของรายวชิ า สาํ นกั งาน กศน.ขอขอบคุณผมู ีสวนเก่ยี วขอ งทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวาหนงั สอื เรยี น ชุดนจ้ี ะเปน ประโยชนแ กผ เู รียน ครู ผสู อน และผูเกีย่ วขอ งในทุกระดับ หากมีขอ เสนอแนะประการใด สาํ นกั งาน กศน. ขอนอมรับดว ยความขอบคุณยงิ่

สารบญั หนาคํานํา 1คาํ แนะนาํ การใชแบบเรียน 2โครงสรางรายวิชา 5บทท่ี 1 การทาํ งานของระบบในรางกาย 11 13 เร่อื งที่ 1 การทํางานของระบบยอยอาหาร 16 เรื่องท่ี 2 การทํางานของระบบขับถาย 24 เรอ่ื งท่ี 3 การทํางานของระบบประสาท 28 เรอ่ื งที่ 4 การทาํ งานของระบบสบื พันธุ 29 เรอ่ื งที่ 5 การทาํ งานของระบบตอมไรท อ 30 เรื่องที่ 6 การดแู ลรักษาระบบของรางกายท่สี ําคญั 34บทที่ 2 ปญ หาเพศศกึ ษา 35 เร่อื งท่ี 1 ทกั ษะการจดั การปญ หาทางเพศ 37 เร่อื งท่ี 2 ปญหาทางเพศในเด็กและวัยรนุ 43 เรื่องที่ 3 การจัดการกบั อารมณ และความตอ งการทางเพศ 44 เรื่องที่ 4 ความเชือ่ ท่ผี ดิ ๆ ทางเพศ 50 เรื่องท่ี 5 กฎหมายทีเ่ กย่ี วขอ งกับการละเมดิ ทางเพศ 54บทที่ 3 อาหารและโภชนาการ 62 เรอ่ื งที่ 1 โรคขาดสารอาหาร 63 เรอ่ื งที่ 2 การสุขาภิบาลอาหาร 67 เร่อื งที่ 3 การจัดโปรแกรมอาหารใหเ หมาะสมกับบุคคลในครอบครวั 77บทที่ 4 การเสริมสรา งสขุ ภาพ 78 เรื่องที่ 1 การรวมกลุมเพ่ือเสรมิ สรา งสุขภาพในชมุ ชน 80 เร่ืองที่ 2 การออกกาํ ลงั กายเพอ่ื สขุ ภาพบทท่ี 5 โรคทถี่ า ยทอดทางพนั ธกุ รรม เรอ่ื งท่ี 1 โรคทีถ่ ายทอดทางพันธกุ รรม เรือ่ งที่ 2 โรคทางพันธุกรรมทีส่ าํ คัญ

บทที่ 6 ความปลอดภยั จากการใชยา 87เรอ่ื งท่ี 1 หลกั การและวิธกี ารใชยาทถ่ี กู ตอง 88เรอ่ื งท่ี 2 อันตรายจากการใชยา 90เรื่องที่ 3 ความเชอ่ื เก่ยี วกบั การใชยา 96บทท่ี 7 ผลกระทบจากสารเสพตดิ 101เรอ่ื งที่ 1 ปญหาการแพรร ะบาดของสารเสพติดในปจ จุบนั 102เรอ่ื งที่ 2 แนวทางการปองกันการแพรร ะบาดของสารเสพติด 105เร่ืองท่ี 3 กฎหมายท่เี กี่ยวกับสารเสพติด 108บทท่ี 8 ทกั ษะชีวิตเพื่อสขุ ภาพจิต 112เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คัญของทกั ษะชวี ติ 113เร่ืองที่ 2 ทักษะการตระหนกั ในการรูตน 115เรื่องท่ี 3 ทกั ษะการจดั การกบั อารมณ 118เรื่องท่ี 4 ทักษะการจดั การความเครยี ด 120บทที่ 9 อาชพี จําหนา ยอาหารสําเรจ็ รปู ตามสขุ าภบิ าล 123เร่อื งท่ี 1 การถนอมอาหารโดยใชค วามรอนสงู 124เรอื่ งที่ 2 การถนอมอาหารโดยใชความเย็น 128เร่อื งท่ี 3 การถนอมอาหารโดยการทาํ แหง 129เรื่องท่ี 4 การถนอมอาหารโดยการหมกั ดอง 132เรื่องท่ี 5 การถนอมอาหารโดยการใชร งั สี 132เรื่องที่ 6 อาชพี จาํ หนา ยอาหารสําเร็จรปู ตามหลักสขุ าภิบาล 135เรื่องท่ี 7 การจัดตกแตง รานและการจัดสินคา อาหารสาํ เรจ็ รปู ตามหลกั สขุ าภิบาล 136เรือ่ งท่ี 8 พฤตกิ รรมผูบริโภคกับชองทางการจําหนายอาหารสําเร็จรปู 140เรื่องที่ 9 การบรหิ ารจดั การธรุ กิจ 143เรื่องที่ 10 การกาํ หนดราคาขาย 144เรื่องท่ี 11 คุณธรรมในการประกอบอาชพี 145เรื่องที่ 12 หนวยงานสงเสรมิ และสนับสนุนในประเทศไทย 146บรรณานกุ รม

คาํ แนะนาํ การใชห นังสือเรียน หนังสือเรียนสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา รหัส ทช 31002ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เปนหนังสือเรียนที่จัดทําขึ้น สําหรับผูเรียนท่ีเปนนักศึกษาการศึกษานอกระบบในการศึกษาหนังสือเรียนสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาสุขศึกษา พลศึกษา ผูเรียนควรปฏบิ ตั ิดังน้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวังและขอบขา ยเนอื้ หาของรายวชิ าน้นั ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนดแลวตรวจสอบกับแนวคาํ ตอบของกิจกรรม ถาผูเ รียนตอบผิดควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจในเนื้อหาน้นั ใหมใหเขาใจ กอนที่จะศึกษาเรือ่ งตอ ๆ ไป 3. ปฏบิ ัตกิ ิจกรรมทายเรื่องของแตละเร่ือง เพื่อเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาในเรอื่ งนั้น ๆ อีกคร้งั และการปฏบิ ตั กิ ิจกรรมของแตล ะเนอื้ หา แตล ะเรื่อง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพ่ือน ๆ ทีร่ วมเรียนในรายวิชาและระดบั เดียวกันได 4. หนงั สอื เรียนเลมนมี้ ี 9 บท บทที่ 1 เรื่อง การทํางานของระบบในรางกาย บทที่ 2 เรื่อง ปญหาเพศศกึ ษา บทที่ 3 เรอ่ื ง อาหารและโภชนาการ บทที่ 4 เรอ่ื ง การเสรมิ สรางสขุ ภาพ บทท่ี 5 เรอื่ ง โรคทถ่ี ายทอดทางพันธกุ รรม บทที่ 6 เรื่อง ปลอดภัยจากการใชย า บทท่ี 7 เร่ือง ผลกระทบจากสารเสพตดิ บทท่ี 8 เรือ่ ง ทกั ษะชวี ติ เพอ่ื สุขภาพชีวติ บทท่ี 9 อาชพี จําหนายอาหารสําเร็จรูปตามสขุ าภบิ าล

โครงสรางรายวิชา สขุ ศกึ ษา พลศึกษา ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย (ทช31002)สาระสําคัญ ศกึ ษา ฝก ปฏิบัติ และประยกุ ตใชเกี่ยวกับสุขศึกษา พลศึกษา เรื่องเก่ียวกับระบบตาง ๆ ของรางกายเปาหมายชีวิต ปญหาเกี่ยวกับเพศศึกษา อาหารและโภชนาการ เสริมสรางสุขภาพ โรคท่ีถายทอดทางพันธุกรรม ปลอดภัยจากการใชยา ผลกระทบจากสารเสพติด อันตรายรอบตัว และทักษะชีวิตเพอ่ื สขุ ภาพจติ เพอ่ื ใชประโยชนใ นการวางแผนพัฒนาสขุ ภาพของตนเองและครอบครัว นําไปประยกุ ตใชในชวี ิตประจาํ วนั ในการดาํ เนินชีวติ ของตนเอง และครอบครวั ไดอยางเหมาะสม ปลอดภัยผลการเรียนที่คาดหวัง 1. อธบิ ายการทาํ งานของระบบตา ง ๆ ในรา งกายไดถ กู ตอง 2. วางแผนเปา หมายชีวิต ตลอดจนเรอื่ งปญหาเก่ยี วกับเพศศกึ ษาได 3. เรยี นรเู ร่อื งการวางแผนในการสรางเสรมิ สขุ ภาพเกย่ี วกบั อาหาร 4. อธบิ ายถงึ โรคที่ถายทอดทางพันธกุ รรมได 5. วางแผนปองกนั เกย่ี วกับอุบัติเหตุ อุบตั ภิ ยั ไดอ ยางถกู ตอ ง 6. มีความรูในการพฒั นาทักษะชวี ติ ใหด ีไดขอบขายเนอ้ื หา บทท่ี 1 เรื่อง การทํางานของระบบในรางกาย บทที่ 2 เรื่อง ปญหาเพศศึกษา บทท่ี 3 เร่ือง อาหารและโภชนาการ บทที่ 4 เรือ่ ง การเสรมิ สรางสุขภาพ บทที่ 5 เรอ่ื ง โรคทถี่ า ยทอดทางพันธุกรรม บทท่ี 6 เร่อื ง ความปลอดภัยจากการใชย า บทท่ี 7 เรอ่ื ง ผลกระทบจากสารเสพติด บทที่ 8 เร่ือง ทักษะชวี ิตเพ่อื สุขภาพจิต บทที่ 9 อาชพี จาํ หนา ยอาหารสาํ เร็จรูปตามสุขาภบิ าล

1 บทที่ 1การทาํ งานของระบบในรา งกายสาระสาํ คญั พัฒนาการของมนุษยจะเกิดการเจริญเติบโตอยางเปนปกติ หากการทํางานของระบบตาง ๆในรางกายเปนไปอยางราบร่ืนไมเจ็บปวย จึงจําเปนตองเรียนรูถึงกระบวนการทํางาน การปองกันและการดูแลรักษาใหระบบตา ง ๆ เปน ไปอยา งมีประสิทธิภาพผลการเรียนรูทคี่ าดหวงั 1. เขาใจการทํางานของระบบตา งๆ ในรา งกาย 1.1. การทํางานของระบบยอยอาหาร 1.2. การทาํ งานของระบบขบั ถา ย 1.3. การทาํ งานของระบบประสาท 1.4. การทํางานของระบบสบื พันธุ 1.5. การทาํ งานของระบบตอ มไรท อ 2. สามารถดูแลรกั ษาปองกนั ความผดิ ปกติของระบบอวัยวะสําคัญ 5 ระบบ รวมทั้งสรางเสริม และดาํ รงประสทิ ธภิ าพไดขอบขา ยเนื้อหา เรื่องท่ี 1 การทาํ งานของระบบยอยอาหาร เรอ่ื งที่ 2 การทํางานของระบบขบั ถาย เรอื่ งท่ี 3 การทาํ งานของระบบประสาท เรอ่ื งท่ี 4 การทาํ งานของระบบสบื พันธุ เรื่องที่ 5 การทาํ งานของระบบตอ มไรทอ เร่ืองท่ี 6 การดแู ลรกั ษาระบบของรา งกายที่สําคัญ

2การทาํ งานของระบบตาง ๆ ในรางกาย การทํางานของระบบอวัยวะตาง ๆ ภายในรางกาย เปนไปโดยธรรมชาติอยางมีระเบียบและประสานสัมพนั ธก นั โดยอัตโนมัติ จึงเปนเร่ืองที่เราตองศึกษา เรียนรูใหเขาใจเก่ียวกับวิธีการสรางเสริมและการดาํ รงประสทิ ธภิ าพการทํางานของระบบอวยั วะเหลา นั้นใหใชงานไดนานทีส่ ดุ ระบบอวัยวะของรางกาย ทําหนาทแ่ี ตกตา งกนั และประสานกนั อยา งเปนระบบ ซ่ึงระบบที่สําคัญของรา งกาย 5 ระบบ มีหนาที่และอวัยวะทเ่ี กีย่ วขอ ง ดังน้ีเรือ่ งท่ี 1 การทํางานของระบบยอ ยอาหาร มนุษยเปนผูบริโภคโดยการรับประทานอาหารเพ่ือใหรางกายเจริญเติบโต ดํารงอยูไดและซอมแซมสวนทสี่ ึกหรอ มนษุ ยจงึ มรี ะบบการยอยอาหารเพ่ือนําสารอาหารแรธาตุและน้ําใหเปนพลังงานเพื่อใชในการดํารงชีวิต การยอ ยอาหารเปน กระบวนการเปลยี่ นแปลงสารอาหารทมี่ ขี นาดใหญใ หเลก็ ลงจนรา งกายดูดซึมไปใชได การยอ ยอาหารมี 3 ข้นั ตอน คือ 1) การยอ ยอาหารในปาก เปนกระบวนการยอ ยอาหารในสว นแรก อวัยวะทเี่ กี่ยวของกับการยอ ยอาหาร ไดแก ฟนและตอมน้ําลาย ทางเดินอาหารเริ่มตั้งแตปาก มีฟนทําหนาที่บดอาหาร ตอมน้ําลายจะหลั่งนํ้าลายมาเพือ่ ยอยแปง ในน้ําลายมเี มือกชวยในการหลอล่ืนอาหารใหกลืนไดสะดวก การหล่ังนํ้าลายอาศยั รสและกลน่ิ อาหาร เมอื่ อาหารถูกบดเคยี้ วในปากแลว จะเขา สูหลอดอาหารโดยการกลืน 2) การยอยอาหารในกระเพาะอาหาร เปนอวยั วะท่ีอยูตอ จากหลอดอาหาร ใตก ระบงั ลมดานซา ยดานลางตดิ กับลําไสเ ล็ก มลี ักษณะเปน กระพุงรูปตวั เจ (J) ผนังกัน้ เปนกลามเน้ือเรียบ ยืดหดไดดี การยอยในกระเพาะอาหาร ผนังกระเพาะอาหารมกี ลามเน้ือแขง็ แรง ยืดหยุนและขยายความจุไดถึง 1,000 – 1,200ลูกบาศกเ ซนตเิ มตร มกี ลา มเนอ้ื หรู ูด 2 แหง คือ กลามเนื้อหูรูดที่ตอกับหลอดอาหารและกลามเน้ือหูรูดท่ีตอ กับลาํ ไสเ ล็ก ผนังดานในของกระเพาะอาหารมีตอ มสรางเอนไซมส ําหรับยอ ยอาหาร เมื่ออาหารเคล่ือนลงสกู ระเพาะอาหารจะกระตุนใหมีการหลั่งเอนไซมออกมา ซ่ึงประกอบดวย กรดไฮโดรคอลิก (HCL)ชวยเปลี่ยนเพปซโิ นเจนและไทรเรนนิน จากผนังกระเพาะใหเปนเพปซินและเรนนิน พรอมท่ีจะทํางานชว ยยอ ยโปรตนี นอกจากนี้ยังสรางนา้ํ เมอื กมีฤทธิ์เปนดา ง (base) เคลือบกระเพาะอาหาร กรดในกระเพาะอาหารจะทาํ ลายแบคทเี รยี ท่ีตดิ มากบั อาหาร อาหารจะอยูในกระเพาะอาหารประมาณ 30 นาที ถงึ 3 ชัว่ โมงขึ้นอยกู ับชนดิ ของอาหาร โปรตนี จะถกู ยอ ยในกระเพาะอาหารโดยเอนไซมเพปซนิ กระเพาะอาหารมีการดดู ซึมสารบางสว นได เชน สามารถดดู ซึมแอลกอฮอลไ ดดีถึงรอยละ 30-40

3 3) การยอ ยอาหารในลําไส ลาํ ไสเล็กอยูตอจากกระเพาะอาหาร มีลักษณะเปนทอที่ขดซอนกันไปมาในชอ งทอ ง ยาวประมาณ 5-7 เมตร ลําไสเล็กจะผลิตเอนไซมเพ่ือยอยโปรตีน คารโบไฮเดรตและไขมัน การยอยอาหารในลําไสเล็ก อาหารจะเคลือ่ นจากกระเพาะอาหารผานกลามเนือ้ หรู ดู เขา สูลาํ ไสเลก็การยอยอาหารในลําไสเ ล็กเกิดจากการทํางานของอวัยวะ 3 ชนิด คือ ตับออน ผนังลําไสเล็กและตับจะหลั่งสารออกมาทํางานรว มกนั ตับออ น (Pancreas) ทาํ หนา ท่ีสรา งฮอรโ มนควบคมุ ระดบั นาํ้ ตาลในเลอื ดและเอนไซมในการยอ ยอาหาร เอนไซมท ่สี รางขึ้นจะอยใู นรปู ทีย่ ังทาํ งานไมได ตองอาศยั เอนไซมจากลําไสเปลี่ยนสภาพที่พรอมจะทํางานได ซ่ึงเปน เอนไซมสาํ หรับยอ ยโปรตนี นอกจากนน้ั ยงั สรางเอนไซมสําหรับยอยคารโบไฮเดรตและไขมันอีกดว ย นอกจากนยี้ ังสรา งสารโซเดียมไฮโดรเจนคารบ อเนตมีฤทธิ์เปน (base) เพือ่ ลดความเปนกรดจากกระเพาะอาหาร ผนงั ลาํ ไสเล็ก จะผลติ เอนไซมเพอื่ ยอ ยโปรตนี คารโบไฮเดรตและไขมัน ลําไสเล็กแบงออกเปน3 สว น คือ - ลาํ ไสเล็กสวนตน หรือเรียกวา ดโู อดินัม (Duodenum) - ลาํ ไสเ ลก็ สว นกลาง หรือ เรียกวา เจจนู ัม (Jejunum) - ลําไสเ ลก็ สวนปลาย หรือเรียกวา ไอเลียม (Ileum) ตบั (Liver) ทําหนา ท่สี รา งน้าํ ดีเก็บไวใ นถงุ น้าํ ดี นา้ํ ดมี ีสวนประกอบสาํ คัญ คือ นํา้ ดชี วยใหไขมันแตกตัวและละลายนา้ํ ได ทําใหเอนไซมลิเพสจากตับออนและลําไสเล็กยอยไขมันใหเปนกรดไขมันและกลเี ซอรอล การดูดซึม ลําไสเ ปนบรเิ วณท่ีมกี ารดูดซมึ ไดดที ส่ี ดุ ผนังดานในลําไสเล็กเปนคลื่นและมีสวนย่ืนออกมาเปนปุมเล็ก ๆ จํานวนมากเรยี กวา วิลลัส (villus) ที่ผิวดานนอกของเซลลวิลลัสมีสวนท่ีย่ืนออกไปอีก เรียกวา ไมโครวิลไล (microvilli) เพื่อเพมิ่ พืน้ ทใ่ี นการดูดซมึ ภายในวิลลัสแตล ะอนั มเี สนเลือดและเสนนาํ้ เหลือง ซงึ่ จะรับอาหารทยี่ อยแลวทซ่ี มึ ผา นผนังบลุ าํ ไสเ ล็กเขา มา

4 สารอาหารเกือบทุกชนิดรวมท้ังวิตามินหลายชนิดจะถูกดูดซึมที่บริเวณดูโอดินัม สําหรับลําไสเล็กสว นเจจูนมั จะดดู ซึมอาหารพวกไขมนั สวนของไอเลียมดดู ซึมวติ ามนิ บี 12 และเกลือนํ้าดี สารอาหารสวนใหญแ ละนํา้ จะเขาสเู สนเลือดฝอย โมโนแซก็ คาไรด กรดอะมโิ นและกรดไขมนั จะเขาสเู สน เลือดฝอยเขา สเู สน เวน (vein) ผานตบั กอ นเขา สหู วั ใจ โมโนแซ็กคาไรดท ถ่ี ูกดูดซึมถามมี ากเกินความตองการจะถูกสงั เคราะหใ หเ ปน ไกลโคเจนเกบ็ ไวท ่ตี ับและกลามเน้ือ ไกลโคเจนในตบั อาจเปล่ยี นกลับไปเปน กลโู คสไดอกี กลโู คสกจ็ ะนํามาสลายใชในกิจกรรมตาง ๆ ของเซลล สวนไขมันจะเขาไปในกระแสเลือดถูกนําไปใชในดานตาง ๆ ใชเปนแหลงพลังงานซึ่งเปนสวนประกอบของเยื่อหุม เซลลและโครงสรางอื่นๆ ของเซลล บางสวนเปลี่ยนไปเปนกลูโคส ไกลโคเจนและกรดอะมิโนบางชนดิ สว นที่เหลือจะเก็บสะสมไวในเซลลท่ีเก็บไขมัน ซึ่งมีอยูทั่วรางกายใตผิวหนังหนาทอง สะโพกและตนขา อาจสะสมท่ีอวัยวะอื่น ๆ อีก เชน ไต หัวใจ เปนตน ทําใหประสิทธิภาพของการทํางานของอวัยวะเหลานีล้ ดลง กรดอะมิโนที่ไดรับจากอาหาร จะถูกนําไปสรางเปนโปรตีนใหมเพ่ือใชเปนสวนประกอบของเซลลเ น้อื เยอ่ื ตาง ๆ ทาํ ใหรา งกายเจริญเติบโตหรือมกี ารสรางเซลลใหม รา งกายจะนาํ ไขมันและโปรตีนมาใชเ ปน แหลงพลงั งานไดใ นกรณีทีร่ างกายขาดคารโบไฮเดรต โปรตีนทเ่ี กินความตอ งการของรางกายจะถกูตับเปลยี่ นใหเ ปน ไขมันสะสมไวในเนอ้ื เยื่อ การเปล่ยี นโปรตีนใหเ ปนไขมันจะมกี ารปลอยกรดอะมิโนบางชนดิ ท่ีเปน อันตรายตอ ตับและไต ในกรณีที่ขาดอาหารพวกโปรตนี จงึ เปน ปญ หาทีส่ าํ คญั อยา งย่งิ เน่ืองจากการเปลย่ี นแปลงกระบวนการทางเคมี เซลลต อ งใชเอนไซมซ่ึงเปน โปรตนี ท้ังสน้ิ อาหารทเ่ี หลือจากการยอยและดดู ซมึ แลว จะผา นเขา สูลาํ ไสใหญ เซลลท บ่ี ผุ นงั ลําไสใหญสามารถดดู นํ้า แรธ าตุและวิตามนิ จากกากอาหารเขา กระแสเลอื ด กากอาหารจะผานไปถงึ ไสตรง (rectum) ทายสุดของไสตรงคือ ทวารหนักเปนกลามเนื้อหูรูดที่แข็งแรงมาก ทําหนาที่บีบตัวชวยในการขับถาย จากการศึกษาพบวา อาหารท่ีรับประทานเขา ไปจะไปถงึ บรเิ วณไสต รงในชั่วโมงท่ี 12 กากอาหารจะอยใู นลาํ ไสตรงจนกวา จะเตม็ จงึ จะเกิดการปวดอุจจาระ และขบั ถา ยออกไปตามปกติ ภาพลําไสใหญ

5เร่ืองท่ี 2 การทํางานของระบบขบั ถา ยระบบขบั ถาย การขับถายเปนกระบวนการกําจัดของเสียท่ีรางกายไมตองการออกมาภายนอกรางกาย เรียกวาการขบั ถายของเสีย อวัยวะที่เก่ียวของกับการกําจัดของเสีย ไดแก ปอด ผิวหนัง กระเพาะปสสาวะ และลาํ ไสใหญ เปนตน ปอด เปน อวยั วะหน่ึงในรา งกายทมี่ ีความสาํ คัญอยา งยิง่ ในสตั วม ีกระดกู สันหลัง ใชในการหายใจหนาทห่ี ลกั ของปอดก็คือการแลกเปล่ียนกาซออกซิเจนจากส่ิงแวดลอมเขาสูระบบเลือดในรางกาย และแลกเปลยี่ นเอากา ซคารบ อนไดออกไซดออกจากระบบเลือดออกสูสิ่งแวดลอม ทํางานโดยการประกอบกันข้ึนของเซลลเปนจํานวนลานเซลล ซ่ึงเซลลที่วาน้ีมีลักษณะเล็กและบางเรียงตัวประกอบกันเปนถุงเหมือนลูกโปง ซงึ่ ในถุงลูกโปงนเี้ องทมี่ ีการแลกเปล่ยี นกาซตา ง ๆ เกิดขึน้ นอกจากการทํางานแลกเปล่ียนกา ซแลวปอดยงั ทาํ หนาที่อ่นื ๆ อีก คําวา ปอดในภาษาองั กฤษ ใชค ําวา lung มนุษยมีปอดอยใู นทรวงอก มีสองขาง คือ ขวาและซายปอดมีลักษณะนม่ิ รา งกายจงึ มกี ระดกู ซ่โี ครงคอยปกปอ งปอดไวอกี ชัน้ หนง่ึ ปอดแตล ะขา งจะมถี งุ บาง ๆ2 ชั้นหุม อยู เรยี กวา เยื่อหุมปอด เยอ่ื หุม ปอดทเี่ ปนถุงบาง ๆ 2 ช้ันน้ีเรียกวา เย่ือหุมปอดชั้นใน และเย่ือหุมปอดชนั้ นอก เย่อื หมุ ปอดชัน้ ในจะแนบตดิ ไปกับผิวของปอด สวนเย่ือหุมปอดช้ันนอกจะแนบติดไปกับชอ งทรวงอกระหวางเยื่อหมุ ปอด 2 ช้นั บาง ๆ นี้จะมีชองวาง เรียกวา ชองเย่ือหุม ในชองเยื่อหุมปอดจะมีของเหลวคอยหลอล่ืนอยู เรียกวา ของเหลวเย่ือหุมปอด ของเหลวนี้จะชวยใหเย่ือหุมปอดแตละชั้นสไลดไปมาระหวางกนั ไดโดยไมเสียดสกี นั และของเหลวเย่ือหุมปอดก็ยงั ชว ยยดึ เย่อื หุมปอดทง้ั สองชนั้ ไวไมใหแยกจากกันโดยงาย ปอดขา งซายน้ันมีขนาดเล็กกวาปอดขางขวา เพราะปอดขางซายตองเวนที่เอาไวใหหัวใจอยใู นทรวงอกดวยการทํางานของปอด การแลกเปลี่ยนกาซและการใชออกซิเจน เม่ือเราหายใจเขา อากาศภายนอกจะเขาสูอวัยวะของระบบหายใจไปยังถุงลมในปอดท่ีผนังของถุงลมมีหลอดเลือดแดงฝอยติดอยู ดังน้ัน อากาศจึงมีโอกาสใกลช ดิ กับเม็ดเลือดแดงมาก ออกซิเจนก็จะผานผนังนี้เขาสูเม็ดเลือดแดง และคารบอนไดออกไซดก็จะออกจากเมด็ เลือดผานผนงั ออกมาสูถ ุงลม ปกตใิ นอากาศจะมีออกซเิ จนอยรู อ ยละ 20 แตอ ากาศท่ีเราหายใจมีออกซเิ จนอยรู อยละ 13การกําจดั ของเสยี ทางปอด การกําจดั ของเสยี ทางปอด กําจดั ออกมาในรูปของน้ําและกาซคารบอนไดออกไซด ซึ่งเปนผลท่ีไดจ ากกระบวนการหายใจ โดยนํา้ และกาซคารบอนไดออกไซดแพรออกจากเซลลเขาสูหลอดเลือดและเลือดจะทําหนาที่ลําเลียงไปยังปอด แลวแพรเขาสูถุงลมที่ปอด หลังจากน้ันจึงเคลื่อนผานหลอดลมแลวออกจากรายกายทางจมูก ซ่ึงเรียกวา กระบวนการ Metabolism

6 7. ผิวหนงั ผิวหนังของคนเปนเน้ือเยื่อที่อยูชั้นนอกสุด ที่หอหุมรางกายเอาไว ผิวหนังของผูใหญคนหน่ึงมีเน้ือที่ประมาณ 3,000 ตารางน้ิว ผิวหนังตามสวนตาง ๆ ของรางกาย จะหนาประมาณ 14 มิลลิเมตรแตกตา งกนั ไปตามอวัยวะ และบริเวณท่ีถูกเสียดสี เชน ผิวหนังท่ีศอกและเขา จะหนากวาผิวหนังท่ีแขนและขา โครงสรา งของผวิ หนงั ผิวหนังของคนเราแบงออกไดเ ปน 2 ช้นั คอื หนังกาํ พรา และหนงั แท 1. หนังกําพรา (Epidemis) เปนผิวหนังท่ีอยูชั้นบนสุด มีลักษณะบางมาก ประกอบไปดว ยเซลล เรียงซอนกันเปนชั้น ๆ โดยเริ่มตนจากเซลลชั้นในสุด ติดกับหนังแท ซึ่งจะแบงตัวเติบโตข้ึนแลว คอย ๆ เล่ือนมาทดแทนเซลลท ีอ่ ยชู ั้นบนจนถงึ ชน้ั บนสดุ แลว กก็ ลายเปน ขไี้ คลหลดุ ออกไป นอกจากนี้ ในชั้นหนังกําพรายังมีเซลล เรียกวา เมลานิน ปะปนอยูดวย เมลานินมีมากหรือนอยข้ึนอยูกับบุคคลและเชื้อชาติ จึงทําใหสีผิวของคนแตกตางกันไป ในช้ันของหนังกําพราไมมีหลอดเลอื ด เสน ประสาท และตอ มตาง ๆ นอกจากเปน ทางผา นของรเู หง่อื เสน ขนและไขมันเทานัน้ 2. หนังแท (Dermis) เปน ผิวหนังทอ่ี ยูชั้นลา ง ถดั จากหนังกําพรา และหนากวาหนังกาํ พรามาก ผวิ หนงั ชั้นนี้ประกอบไปดว ยเนอื้ เยอื่ คอลลาเจน (Collagen) และอีลาสติน (Elastin) หลอดเลือดฝอยเสน ประสาท กลามเนือ้ เกาะเสน ขน ตอมไขมนั ตอมเหง่อื และมขี ุมขนกระจายอยูทว่ั ไป หนาทขี่ องผวิ หนัง 1. ปองกนั และปกปดอวัยวะภายในไมใหไ ดร ับอนั ตราย 2. ปองกนั เช้ือโรคไมใ หเขาสรู า งกายโดยงา ย 3. ขับถายของเสียออกจากรางกาย โดยตอ มเหง่ือทาํ หนาที่ ขับเหงอื่ ออกมา 4. ชวยรักษาอุณหภูมขิ องรางกายใหค งท่ี โดยระบบหลอดเลอื ดฝอยและการระเหยของเหง่ือ 5. รับความรูสกึ สัมผัส เชน รอ น หนาว เจ็บ ฯลฯ 6. ชวยสรา งวิตามินดีใหแกร า งกาย โดยแสงแดดจะเปลย่ี นไขมันชนดิ หนึ่งที่ผิวหนังใหเปน วิตามนิ ดีได 7. ขบั ไขมนั ออกมาหลอเล้ียงเสนผม และขน ใหเ งางามอยเู สมอและไมแ หง

7 การดแู ลรักษาผิวหนงั ทุกคนยอมมีความตองการมีผิวหนังที่สวยงาม สะอาด ไมเปนโรคและไมเหี่ยวยนเกินกวา วยั ฉะนัน้ จงึ ควรดูแลรักษาผิวหนงั ตวั เอง ดงั นี้ 1. อาบนาํ้ ชาํ ระรา งกายใหส ะอาดอยูเ สมอ โดย 1.1 อาบนาํ้ อยางนอ ยวันละ 2 คร้ัง ในเวลาเชา และเยน็ เพ่อื ชว ยชําระลางคราบ เหงอื่ ไคลและความสกปรกออกไป 1.2 ฟอกตัวดว ยสบูทมี่ ีฤทธ์ิเปนดางออ น ๆ 1.3 ทําความสะอาดใหท วั่ โดยเฉพาะบริเวณใตร ักแร ขาหนีบ ขอพบั อวยั วะเพศ งา มนวิ้ มือ นว้ิ เทา ใตค างและหลงั ใบหู เพราะเปน ท่ีอับและเกบ็ ความชน้ื อยไู ดนาน 1.4 ในขณะอาบนํ้า ควรใชนิ้วมือ หรอื ฝา มือ ถตู ัวแรง ๆ เพ่อื ชวยใหร า งกายสะอาด และยงั ชวยใหการหมุนเวียนของเลือดดขี ้ึน 1.5 เม่อื อาบนํา้ เสรจ็ ควรใชผ า เชด็ ตวั ท่ีสะอาด เช็ดตวั ใหแ หง แลวจงึ คอ ยสวมเสอ้ื ผา 2. หลังอาบนํ้า ควรใสเสื้อผาท่ีสะอาด และเหมาะสมกับอากาศและงานที่ปฏิบัติ เชน ถา อากาศรอนกค็ วรใสเ ส้ือผา บาง เพือ่ ไมใ หเ หงอ่ื ออกมาก เปนตน 3. กินอาหารใหถูกตองและครบถวนตามหลักโภชนาการ โดยเฉพาะอาหารท่ีมี วิตามินเอ เชน พวกน้าํ มันตับปลา ตบั สตั ว เนย นม ไขแ ดง เครื่องในสัตว มะเขือเทศ มะละกอ รวมท้ังพืชใบเขียวและใบเหลือง วิตามินเอจะชวยใหผิวหนังชุมช้ืน ไมเ ปนสะเก็ด ทาํ ใหเล็บไมเปราะและยงั ทาํ ใหเ สนผมไมร ว งงา ยอกี ดวย 4. ดื่มนํ้ามาก ๆ เพอ่ื ทาํ ใหผิวหนังเปลง ปลั่ง 5. ออกกําลงั กายสมํ่าเสมอ เพ่อื ชวยใหการหมุนเวียนของเลือดดขี น้ึ 6. ควรใหผ ิวหนงั ไดร ับแสงแดดสม่ําเสมอ โดยเฉพาะเวลาเชา ซึง่ แดดไมจดั เกินไป และ พยายามหลีกเลย่ี งการถกู แสงแดดจา เพราะจะทําใหผ วิ หนังเกรยี มและกรานดาํ 7. ระมดั ระวังในการใชเครอ่ื งสําอาง เพราะอาจเกดิ อาการแพหรือทําใหผิวหนังอักเสบ เปน อนั ตรายตอผิวหนงั ได หากเกิดอาการแพต อ งเลิกใชเคร่อื งสาํ อางชนิดนั้นทนั ที 8. เมื่อมสี ่ิงผิดปกติใด ๆ เกิดขน้ึ กับผวิ หนงั ควรปรกึ ษาแพทย

8ระบบขบั ถายปสสาวะ อวยั วะทเี่ กีย่ วขอ งกับระบบขบั ถายปสสาวะมี ดงั นี้ 1. ไต (Kidneys) มอี ยู 2 ขา ง รูปรางคลายเมล็ดถั่วแดง อยูทางดางหลังของชองทองบริเวณเอวไตขางขวามักจะอยตู าํ่ กวา ขา งซา ยเลก็ นอย ในไตจะมหี ลอดไต (Nephron หรือ Kidney Tubule) ประมาณ1 ลานหลอด ทาํ หนา ทีก่ รองปสสาวะออกจากเลอื ด ดงั นัน้ ไตจึงเปน อวัยวะสําคัญท่ีใชเปนโรงงานสําหรับขับถายปส สาวะดวยการกรองของเสีย เชน ยเู รีย (Urea) เกลือแร และนาํ้ ออกจากเลือดที่ไหลผานเขามาใหเปน นํ้าปส สาวะแลวไหลผา นกรวยไตลงสทู อ ไตเขาไปเกบ็ ไวทีก่ ระเพาะปสสาวะ 2. กรวยไต (Pelvis) คือ ชองกลวงภายในทม่ี รี ปู รางเหมอื นกรวย สว นของกนกรวยจะติดตอกับกา นกรวย ซึ่งกา นกรวยกค็ อื ทอ ไตนั่นเอง 3. ทอไต (Ureter) มีลักษณะเปนทอออกมาจากไตท้ัง 2 ขาง เช่ือมตอกับกระเพาะปสสาวะยาวประมาณ 10 – 12 น้ิว จะเปนทางผานของปส สาวะจากไตไปสกู ระเพาะปส สาวะ 4. กระเพาะปสสาวะ (Urinary Bladder) เปนท่ีรองรับน้ําปสสาวะจากไตท่ีผานมาทางทอไตสามารถขยายได ขับปสสาวะไดประมาณ 1 ลิตร แตถาเกิน 700 ซีซี (ลูกบาศกเซนติเมตร) อาจเปนอันตรายได เมอื่ มนี ้าํ ปส สาวะมาอยูใ นกระเพาะปสสาวะมากข้ึนจะรูส กึ ปวดปส สาวะ 5. ทอปสสาวะ (Urethra) เปน ทอท่ีตอ จากกระเพาะปสสาวะไปสอู วยั วะเพศ ซ่ึงของเพศชายจะผา นอยูกลางองคชาต ซึ่งทอน้ีจะเปนทางผานของปสสาวะเพ่ือท่ีจะไหลออกสูภายนอก ปลายทอจึงเปนทางออกของปส สาวะ ทอ ปส สาวะของเพศชายยาว 20 เซนตเิ มตร ของเพศหญงิ ยาว 4 เซนตเิ มตร

9กระบวนการขบั ถา ยปส สาวะ กระบวนการทํางานในรางกายของคนเราจะทําใหเกิดของเสียตาง ๆ ออกจากเซลลเขาสูหลอดเลือด เชน ยูเรีย (Uria) แอมโมเนีย (Ammonia) กรดยูริก (Uric Acid) เปนตน แลวเลือดพรอมของเสียดงั กลาว จะไหลเวยี นมาท่ีไต ในวนั หน่งึ ๆ จะมเี ลอื ดไหลผานไตเปน จํานวนมาก โดยเลือดจะไหลเวียนสูหลอดเลือดยอ ยทีอ่ ยูใ นไต ไตจะทําหนาท่กี รองของเสยี ทอ่ี ยใู นเลือด รวมท้งั น้าํ บางสวนแลว ขับลงสูทอไตซึง่ เราเรยี กนํ้าและของเสียท่ถี ูกขบั ออกมานี้วา “นํ้าปส สาวะ” เมื่อมีนํ้าปสสาวะผานเขามา ทอไตจะบีบตัวเปน ระยะๆ เพ่อื ใหน้ําปส สาวะลงสูกระเพาะปสสาวะทีละหยด จนมีนํ้าปสสาวะอยูในกระเพาะปสสาวะประมาณ 200 – 250 ซีซี กระเพาะปสสาวะจะหดตวั ทําใหรูส กึ เร่ิมปวดปสสาวะ ถามีปริมาณนํ้าปสสาวะมากกวาน้ีจะปวดปสสาวะมากข้ึน หลงั จากนั้นนา้ํ ปส สาวะจะถกู ขบั ผานทอปสสาวะออกจากรางกายทางปลายทอปสสาวะ ในแตล ะวันรางกายจะขับนํ้าปสสาวะออกมาประมาณ 1 – 1.5 ลิตร แตท้ังนี้ขึ้นอยูกับปริมาณนาํ้ ท่ีเขาสูรา งกาย จากอาหารและนํ้าดืม่ ดวยวา มมี ากนอ ยเพียงใด ถามปี ริมาณน้ํามากนํ้าปสสาวะก็จะมมี าก ทําใหต อ งปส สาวะบอ ยครงั้ แตถ าปรมิ าณน้าํ เขาสรู า งกายนอยหรือถูกขับออกทางเหงื่อมากแลวจะทําใหนาํ้ ปส สาวะมนี อยลงดวยการเสริมสรา งและดํารงประสทิ ธภิ าพการทํางานของระบบขบั ถา ยปสสาวะ 1. ด่ืมนํ้าสะอาดมากๆ อยา งนอยวนั ละ 6 – 8 แกว จะชวยใหร ะบบขับถา ยปส สาวะดีข้ึน 2. ควรปอ งกันการเปนน่ิวในระบบทางเดินปสสาวะโดยหลีกเลี่ยงการรับประทานผักท่ีมีสารออกซาเลต (Oxalate) สูง เชน หนอ ไม ชะพลู ผกั แพรว ผกั กระโดน เปนตน เพราะผักพวกนี้จะทําใหเกิดการสะสมสารแคลเซียมออกซาเลต (Calcium Oxalate) ในไตและกระเพาะปสสาวะได แตควรรับประทานอาหารประเภทเนอื้ สตั ว นม ไข ถ่ัวตาง ๆ เพราะอาหารพวกนี้มีสารฟอสเฟต (Phosphate) สูงจะชว ยลดอตั ราของการเกดิ น่ิวในระบบทางเดินปสสาวะได เชน นิ่วในไต น่ิวในทอไต นิ่วในกระเพาะปสสาวะ เปน ตน 3. ไมควรกล้ันปสสาวะไวนานจนเกินไป เพราะอาจทําใหเกิดการติดเชื้อในระบบทางเดินปส สาวะได 4. เม่ือมีอาการผิดปกตเิ ก่ียวกบั ระบบทางเดนิ ปสสาวะควรรบี ปรกึ ษาแพทยระบบขับถายของเสียทางลาํ ไสใ หญ รางกายมนษุ ยม กี ลไกตาง ๆ คลา ยเคร่ืองยนต รา งกายตอ งใชพ ลังงาน การเผาผลาญพลังงานจะเกิดของเสีย ซ่งึ ของเสยี ทร่ี างกายตอ งกาํ จดั ออกไปมีอยู 2 ประเภท 1. สารทเี่ ปน พิษตอ รางกาย 2. สารทม่ี ีปริมาณมากเกินความตอ งการ

10 ระบบการขับถา ย เปน ระบบทรี่ างกายขบั ถายของเสยี ออกไป ของเสียในรูปแกส คอื ลมหายใจของเหลว คือ เหงอ่ื และปส สาวะของเสียในรูปของแขง็ คอื อจุ จาระ เชน - อวยั วะทเ่ี กี่ยวของกบั การขับถา ยของเสียในรปู ของแข็ง คอื ลาํ ไสใ หญ (ดรู ะบบยอย อาหาร) - อวยั วะทเ่ี กี่ยวของกับการขับถายของเสียในรูปของแกส คือ ปอด (ดูระบบหายใจ) - อวัยวะทเ่ี กี่ยวของกับการขบั ถายของเสียในรูปของเหลว คอื ไตและผวิ หนัง - อวยั วะทเ่ี กี่ยวของกับการขับถายของเสียในรปู ปส สาวะ คอื ไต หลอดไตและ กระเพาะปสสาวะ - อวยั วะท่เี ก่ยี วของกับการขับถายของเสยี ในรูปเหงอื่ คือ ผวิ หนงั ซง่ึ มีตอมเหงือ่ อยใู น ผวิ หนังทาํ หนา ทีข่ บั เหงอื่ การยอ ยอาหารจะสน้ิ สดุ ลงบริเวณรอยตอระหวางลาํ ไสเล็กกับลําไสใหญ ลําไสใหญยาวประมาณ 5 ฟุต ภายในมีเสนผาศูนยกลางประมาณ 2.5 นิ้ว เนื่องจากอาหารท่ีลําไสเล็กยอยแลวจะเปนของเหลว หนา ท่ขี องลําไสใหญค รงึ่ แรก คือ ดดู ซึมของเหลว น้ํา เกลือแรและนํ้าตาลกลูโคสท่ียังเหลืออยูในกากอาหาร สวนลําไสใ หญค ร่ึงหลังจะเปนทพี่ กั กากอาหารซ่ึงมลี กั ษณะกึ่งของแข็ง ลาํ ไสใ หญจะขับเมือกออกมาหลอล่ืนเพื่อใหอุจจาระเคล่ือนไปตามลําไสใหญไดงายข้ึน ถาลําไสใหญดูดน้ํามากเกนิ ไป เน่อื งจากการอาหารตกคางอยูในลําไสใ หญห ลายวนั จะทาํ ใหกากอาหารแข็ง เกดิ ความลําบากในการขับถาย ซ่ึงเรียกวา ทองผูก โดยปกติกากอาหารผานเขาสูลําไสใหญประมาณวันละ 300 - 500ลกู บาศกเ ซนติเมตร ซง่ึ จะทําใหเกิดอจุ จาระประมาณวันละ 150 กรัมสาเหตขุ องอาการทอ งผกู 1. กินอาหารทมี่ ีกากอาหารนอย 2. กนิ อาหารรสจัด 3. การถายอุจจาระไมเ ปน เวลาหรือกลนั้ อจุ จาระตดิ ตอกันหลายวนั 4. ดื่มน้าํ ชา กาแฟ มากเกนิ ไป 5. สบู บุหรีจ่ ัดเกินไป 6. เกิดความเครียด หรอื ความกังวลมาก

11เร่อื งท่ี 3 การทาํ งานของระบบประสาทระบบประสาท ระบบประสาท (Nervous System) การทํางานของระบบประสาทเปนกระบวนการท่ีสลับซับซอนมาก และเปนระบบที่มีความสมั พันธก บั การทํางานของระบบกลามเนอื้ เพือ่ ใหร า งกายสามารถปรับตัวใหเขากับสภาพแวดลอมทัง้ ภายในภายนอกรางกาย ระบบประสาทน้สี ามารถแบงแยกออก 3 สว น ดังน้ี 1) ระบบประสาทสว นกลาง (Central nervous system : CNS) ระบบสวนนี้ ประกอบดวยสมอง และไขสันหลงั (Brain and Spinal cord) ซึง่ มหี นา ทีด่ งั ตอ ไปนี้ หนาท่ขี องสมอง 1) ควบคุมความจําความคดิ การใชไ หวพริบ 2) ควบคุมการเคลอ่ื นไหวของกลา มเนื้อ โดยศนู ยควบคุมสมองดานซายจะไป ควบคุมการทาํ งานของกลามเนื้อดา นขวาของรา งกาย สว นศนู ยควบคมุ สมองดานขวาทาํ หนา ที่ควบคมุ การทาํ งานของกลามเนอ้ื ดา นซา ยของรางกาย 3) ควบคมุ การพดู การมองเหน็ การไดยนิ 4) ควบคมุ การเผาผลาญอาหาร ความหิว ความกระหาย 5) ควบคุมการกลอกลกู ตา การปด เปด มา นตา 6) ควบคุมการทํางานของกลามเนอ้ื ใหท ํางานสัมพันธกนั และชวยการทรงตวั 7) ควบคมุ กระบวนการหายใจ การเตน ของหัวใจ การหดตัวและขยายตัวของเสน เลือด 8) สําหรับหนาทข่ี องระบบประสาททมี่ ตี อ การออกกาํ ลงั กาย ตองอาศยั สมองสว นกลางโดยสมองจะทําหนาที่นึกคดิ ท่ีจะออกกําลังกาย แลว ออกคําสั่งสงไปยังสมองเรียกวา Association motor areasเพ่อื วางแผนจดั ลําดบั การเคลือ่ นไหว แลวจึงสงคําสั่งตอไปยังประสาทกลไก (Motor area) ซ่ึงเปนศูนยท่ีจะสงคําส่ังลงไปสูไ ขสันหลัง หนาทข่ี องไขสนั หลัง 1) ทาํ หนาท่สี ง กระแสประสาทไปยังสมอง เพือ่ ตคี วามและสัง่ การ และในขณะเดยี วกันก็รับพลงั ประสาทจากสมองซงึ่ เปนคําสั่งไปสูอวยั วะตา ง ๆ 2) เปนศูนยกลางของปฏิกิริยาสะทอน (Reflex reaction) คือ สามารถท่ีจะทํางานไดทันทีเพื่อปองกนั และหลีกเลี่ยงอนั ตรายทอ่ี าจจะเกิดข้ึนกับรางกาย เชน เม่ือเดินไปเหยียบหนามที่แหลมคมเทาจะยกหนีทันทโี ดยไมตอ งรอคาํ ส่ังจากสมอง 3) ควบคุมการเจรญิ เติบโตของอวัยวะตางๆ ท่ีมีเสนประสาทไขสันหลังไปสูอวัยวะตาง ๆซึ่งหนาท่ีน้เี รียกวา ทรอพฟค ฟง ชั่น (Trophic function)

12 1) ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral nervous system : PNS) ระบบประสาทสวนปลายเปน สว นทแี่ ยกออกมาจากระบบประสาทสว นกลาง คอื สวนทแี่ ยกออกมาจากสมองเรียกวา เสนประสาทสมอง (Cranial nerve) และสวนท่แี ยกออกมาจากไขสันหลัง เรียกวา เสนประสาทไขสันหลัง (Spinal nerve)ถาหากเสนประสาทไขสันหลังบริเวณใดไดรับอันตราย จะสงผลตอการเคล่ือนไหวและความรูสึกของอวัยวะที่เสนประสาทไขสันหลังไปถึง ตัวอยางเชน เสนประสาทไขสันหลังบริเวณเอวและบริเวณกนไดร บั อันตราย จะมผี ลตอ อวัยวะสวนลาง คือ ขาเกือบทั้งหมดอาจจะมีอาการของอัมพาตหมดความรูสึกและเคลอ่ื นไหวไมได 2) ระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic nervous system : ANS) ระบบประสาทอัตโนมตั สิ ว นใหญจ ะทาํ หนาทีค่ วบคุมการทาํ งานของอวยั วะภายในและทํางานอยูนอกอํานาจจิตใจ แบงการทํางานไดออกเปน 2 กลมุ ดงั น้ี 1) ซิมพาเทติก (Sympathetic divison) ทาํ หนาที่เรงการทํางานของอวัยวะภายในใหทํางานเร็ว หนักและแรงขึ้น รวมทั้งควบคุมการแสดงทางอารมณมีผลทําใหหัวใจเตนเร็วข้ึน ความดันเลือดเพม่ิ ขน้ึ ตอมตา งๆ ทาํ งานเพิม่ ข้นึ รวมทั้งงานทต่ี องทําในทนั ทที นั ใด เชน ภาวะของความกลัว ตกใจ โกรธและความเจบ็ ปวด หรอื เปนการกระทําเพือ่ ความปลอดภัยของรางกายในภาวะฉกุ เฉนิ ประสาทสวนน้ีออกจากเสนประสาทไขสนั หลงั บรเิ วณอกและบรเิ วณเอว 2) พาราซมิ พาเทติก (Parasympathetic divison) โดยปกติแลว ประสาทกลุมน้ีจะทาํ หนาที่ร้ังการทํางานของอวัยวะภายใน หรือจะทํางานในชวงท่ีรางกายมีการพักผอน ประสาทสวนน้ีมาจากเสน ประสาทกนกบและจากสมอง ในการทํางานท้ัง 2 กลุม จะทํางานไปพรอม ๆ กัน ถากลุมหน่ึงทํางานมาก อีกกลุมหนึ่งจะทํางานนอ ยลงสลับกันไปและบางทีชว ยกนั ทํางาน เชน ควบคุมระดับน้ําในรางกาย ควบคุมอุณหภูมิของรางกายใหอยใู นระดับปกติ รวมทง้ั ควบคมุ การทาํ งานของอวัยวะภายในและตอมตาง ๆ ใหทํางานอยางมีประสทิ ธิภาพและเหมาะสม

13เรอ่ื งที่ 4 การทาํ งานของระบบสืบพันธุระบบสบื พนั ธุ การสืบพนั ธุเปน ส่ิงที่ทําใหมนุษยดาํ รงเผาพนั ธุอ ยไู ด ซึ่งตองอาศัยองคประกอบสาํ คัญ เชนเพศชายและเพศหญิง แตละเพศจะมโี ครงสรา งของเพศ และการสบื พันธซุ ึง่ แตกตา งกัน 1) ระบบสืบพนั ธขุ องเพศชาย อวัยวะสบื พันธุของเพศชายสวนใหญจ ะอยภู ายนอกลําตวั ประกอบดว ยสวนทส่ี าํ คัญ ๆ ดงั น้ี 1.1 ลงึ คหรือองคชาต (Penis) เปน อวัยวะสืบพันธุของเพศชาย รูปทรงกระบอก อยูดานหนาของหัวเหนา บริเวณดานหนาตอนบนถึงอัณฑะ มีลักษณะยื่นออกมา ประกอบดวยกลามเน้ือที่เหนียวแตม ลี กั ษณะนุม และอวยั วะสว นนส้ี ามารถยืดและหดได โดยท่ัวไปแลวลึงคจะมีขนาดปกติยาวประมาณ5 – 6 เซนติเมตร และมีเสนผานศูนยกลางประมาณ 2.5 เซนติเมตร ที่บริเวณตอนปลายลึงคจะมีเสนประสาทและหลอดเลือดมาเลี้ยงอยเู ปน จํานวนมาก จงึ ทาํ ใหร สู กึ ไวตอการสัมผัส เมื่อมีความตองการทางเพศเกิดขึน้ ลงึ คจ ะแขง็ ตัวและเพม่ิ ขนาดข้ึนประมาณเทา ตัว เนอ่ื งมาจากการไหลคั่งของเลือดท่ีบริเวณนม้ี ีมาก และในขณะที่ลึงคแข็งตัวนั้น จะพบวาตอมเล็ก ๆ ท่ีอยูในทอปสสาวะจะผลิตน้ําเมือกเหนียว ๆออกมา เพื่อชว ยในการหลอลืน่ และทําใหต วั อสจุ สิ ามารถไหลผา นออกสภู ายนอกได 1.2 อัณฑะ (Testis) ประกอบดวย ถงุ อัณฑะ เปน ถุงที่หอหุมตอมอัณฑะไว มีลักษณะเปนผิวหนังบาง ๆ สคี ลํา้ และมีรอยยน ถุงอณั ฑะจะหอ ยตดิ อยูก ับกลามเน้ือชนิดหน่ึงและจะหดหรือหยอนตัวเม่อื อณุ หภูมขิ องอากาศเปล่ยี นแปลง เพือ่ ชว ยรักษาอุณหภมู ภิ ายในถุงอัณฑะใหเหมาะสมกับการสรางตัวอสุจิ ตอมอัณฑะมีอยู 2 ขาง ทําหนาท่ีผลิตเซลลสืบพันธุเพศชายหรือเชื้ออสุจิ (Sperm) มีลักษณะรูปรางคลายกับไขไ กฟ องเลก็ ๆ มีความยาวประมาณ 4 เซนติเมตร หนาประมาณ 2 – 3 เซนตเิ มตร และหนักประมาณ15 - 30 กรัม โดยปกติแลวตอมอัณฑะขา งซายจะใหญกวา ตอมอณั ฑะขางขวาเล็กนอย ตอมอัณฑะท้ังสองจะบรรจอุ ยภู ายในถงุ อณั ฑะ (Scrotum) ภายในลกู อณั ฑะจะมีหลอดเลก็ ๆ จาํ นวนมาก ขดเรยี งกนั อยเู ปน ตอน ๆ เรียกวา หลอดสรางเชอื้ อสุจิ (Seminiferous tubules) มีหนาทผ่ี ลิตฮอรโ มนเพศชายและตวั อสจุ ิ สว นท่ีดา นหลงั ของตอมอณั ฑะแตละขาง จะมกี ลมุ ของหลอดเลก็ ๆ อกี มากมายขดไปขดมา ซ่งึ เรียกวา หลอดเก็บตัวอสุจิหรือกลุมหลอดอสุจิ (Epididymis) ซึง่ ทาํ หนา ทเ่ี ก็บเชื้ออสุจชิ ัว่ คราว เพ่ือใหเช้ืออสุจิเจรญิ เติบโตไดเต็มท่ี 1.3 ทอ นําตัวอสุจิ (Vas deferens) อยเู หนอื อณั ฑะ เปนทอ ยาวประมาณ 18 น้วิ ฟุต ซง่ึ ตอ มาจากทอพกั ตวั อสุจิ ทอนี้จะเปน ชองทางใหตัวอสจุ ิ (Sprem) ไหลผานจากทอ พักตัวอสจุ ไิ ปยงั ทอ ของถงุ เก็บอสุจิ 1.4 ทอพักตัวอสุจิ (Epidymis) อยูเหนือทอนําตัวอสุจิ ทอนี้มีลักษณะคลายรูปดวงจันทรครงึ่ ซกี ซ่ึงหอยอยตู ิดกับตอมอัณฑะสวนบนคอนขา งจะใหญเรียกวา หัว(Head) และจากสวนหัวจะเปนตัว (Body)และเปนหาง (Tail) นอกจากนี้ ทอนี้ยังประกอบดวยทอท่ีคดเคี้ยวจํานวนมาก เม่ือตัวอสุจิถูกสรางข้ึนมาแลว จะถูกสง เขา สทู อ น้ี เพอื่ เตรยี มท่ีจะออกมาสูทอปส สาวะ

14 1.5 ตอมลกู หมาก (Prostate gland) มีลกั ษณะคลายลูกหมาก เปนตอมที่หุมสวนแรกของทอปส สาวะไวแ ละอยใู ตกระเพาะปส สาวะ ตอมนที้ ําหนาทห่ี ลั่งของเหลวท่ีมีลักษณะคลายนม มีฤทธ์ิเปนดางอยา งออน ซึ่งขับออกไปผสมกับนํ้าอสุจิท่ีถูกฉีดเขามาในทอปสสาวะ ของเหลวดังกลาวน้ีจะเขาไปทาํ ลายฤทธ์ิกรดจากน้ําเมอื กในชอ งคลอดเพศหญิง เพื่อปอ งกันไมใ หตัวอสุจิถูกทาํ ลายดวยสภาพความเปนกรดและเพ่อื ใหเ กิดการปฏสิ นธิขน้ึ เซลลสืบพันธุเพศชายซึ่งเรียกวา “ตัวอสุจิหรือสเปรม” นั้น จะถูกสรางขึ้นในทอผลิตตัวอสุจิ(Seminiferous tubules) ของตอมอัณฑะ ตัวอสุจิ มีรูปรางลักษณะคลายลูกออดหรือลูกกบแรกเกิดประกอบดวยสวนหัวซ่ึงมีขนาดโต สวนคอคอดเล็กกวาสวนหัวมาก และสวนของหางเล็กยาวเรียวซง่ึ ใชใ นการแหวกวา ยไปมา มขี นาดลาํ ตัวยาวประมาณ 0.05 มลิ ลเิ มตร ซงึ่ มีขนาดเล็กกวา ไขของเพศหญิงหลายหม่ืนเทา หลังจากตวั อสจุ ิถกู สรา งขึ้นในทอผลิตตัวอสุจิแลวจะฝงตัวอยูในทอพักตัวอสุจิจนกวาจะเจริญเต็มที่ ตอจากนนั้ จะเคล่อื นทไ่ี ปยังถุงเก็บตัวอสุจิ ในระยะน้ีตอมลูกหมากและตอมอื่น ๆ จะชวยกันผลิตและสงของเหลวมาเล้ียงตัวอสุจิ และจะสะสมไวจ นถึงระดับหน่ึง ถาหากไมม ีการระบายออกดวยการมเี พศสัมพันธ รา งกายก็จะระบายออกมาเอง โดยใหนํา้ อสจุ ิเคล่อื นออกมาตามทอปสสาวะในขณะที่กําลังนอนอยู ซงึ่ เปน การลดปริมาณน้าํ อสจุ ใิ หน อ ยลงตามธรรมชาติ ตัวอสุจปิ ระกอบดว ยสว นหัวทีม่ นี ิวเคลยี สอยูเ ปนทเ่ี กบ็ สารพนั ธุกรรม ปลายสดุ ของหัวมีเอนไซมยอยผนังเซลลไขห รอื เจาะไขเ พ่อื ผสมพันธุ ถดั จากหวั เปนสว นของหางใชใ นการเคลอื่ นทข่ี องตัวอสจุ ิ

15 2) ระบบสบื พนั ธุข องเพศหญิง อวยั วะสบื พันธขุ องเพศหญงิ สว นใหญจะอยภู ายในลําตวั ประกอบดว ยสวนท่ีสาํ คญั ๆ ดงั น้ี 2.1 ชองคลอด (Vagina) อยูสว นลางของทอง มีลักษณะเปนโพรงซง่ึ มคี วามยาว3 – 4 นิว้ ฟุต ผนงั ดา นหนาของชอ งคลอดจะติดอยูกบั กระเพาะปสสาวะ สวนผนังดานหลังจะติดกับสวนปลายของลําไสใหญ ซ่ึงอยูใกลทวารหนัก ท่ีชองคลอดน้ันมีเสนประสาทมาเล้ียงเปนจํานวนมากโดยเฉพาะอยา งย่งิ ที่บริเวณรอบรเู ปดชองคลอด นอกจากน้ี รูเปดของทอปสสาวะในเพศหญิงน้ันจะเปดตรงเหนอื ชองคลอดข้นึ ไปเลก็ นอ ย 2.2 คลิทอริส (Clitoris) เปนปุมเล็ก ๆ ซึ่งอยูบนสุดของรูเปดชองคลอด มีลักษณะเหมือนกบั ลงึ ค (Penis) ของเพศชายเกือบทุกอยาง แตขนาดเล็กกวาและแตกตางกันตรงท่ีวาทอปสสาวะของเพศหญิงจะไมผานผากลางคลิตอริสเหมือนกับในลึงค ประกอบดวยหลอดเลือดและเสนประสาทตา งๆ มาเลย้ี งมากมายเปนเนอื้ เยอื่ ท่ยี ดื ไดห ดไดแ ละไวตอความรสู ึกทางเพศ ซงึ่ เปรยี บไดก บั ปลายลึงคของเพศชาย 2.3 มดลูก (Uterus) เปน อวยั วะท่ปี ระกอบดว ยกลามเน้ือ และมีลกั ษณะภายในกลวง มีผนังหนาอยูระหวางกระเพาะปสสาวะซ่งึ อยขู า งหนา และสวนปลายลําไสใหญ (อยูใกลทวารหนัก) ซ่ึงอยูขางหลังไขจ ะเคลอื่ นตวั ลงมาตามทอ รังไข เขาไปในโพรงของมดลูก ถาไขไดผสมกับอสุจิแลวจะมาฝงตัวอยูในผนงั ของมดลูกท่หี นาและมเี ลอื ดมาเล้ยี งเปนจํานวนมาก ไขจ ะเจรญิ เติบโตเปนตัวออ นตรงบรเิ วณนี้ 2.4 รังไข (Ovary) มีอยู 2 ตอม ซึ่งอยูในโพรงของอุงเชิงกราน มีรูปรางคอนขางกลมเล็กมนี ้าํ หนกั ประมาณ 2 – 3 กรัม ขณะท่ียังเปนตัวออนตอมรังไขจะเจริญเติบโตในโพรงของชองทองและเมื่อคลอดออกมาบางสว นจะอยูใ นชอ งทอ ง และบางสวนจะอยใู นอุงเชิงกราน ตอมาจะคอย ๆ เคลื่อนลดลงต่ําลงมาอยูในอุงเชิงกราน นอกจากน้ี ตอ มรงั ไขจ ะหลง่ั ฮอรโ มนเพศหญงิ ออกมาทาํ ใหไขสกุ และเกิดการตกไข 2.5 ทอนาํ ไข (Fallopain tubes) ภายหลังท่ีไขหลุดออกจากสวนท่ีหอหมุ (Follicle) แลวไขจะผา นเขา สูทอ รังไข ทอนี้ยาวประมาณ 6 – 7 เซนตเิ มตร ปลายขางหน่ึงมีลกั ษณะคลายกรวยซ่งึ อยูใกลกับรังไข สวนปลายอกี ขางหนึ่งนนั้ จะเรียวเลก็ ลงและไปติดกับมดลูก ทอรังไขจะทําหนาที่นําไขเขาสูมดลูกโดยอาศยั การพัดโบกของขนที่ปากทอ (Fimbriated end of tube) ซึ่งทําหนาท่ีคลายกับน้ิวมือจับไขใสไปในทอ รงั ไขและอาศยั การหดตวั ของกลามเนอ้ื เรยี บ

16เซลลสืบพันธุเพศหญิงหรือไขนั้น สรางโดยรังไข ไขจะเร่ิมสุกโดยการกระตุนของฮอรโมนจากตอมพิทูอิทารี เพื่อเตรียมท่ีจะสืบพันธุตอไป รังไขแตละขางจะผลิตไขสลับกันขางละประมาณ 28 – 30 วันโดยผลิตครั้งละ 1 ใบ เม่ือไขสุกจะหลุดออกจากรังไขมาตามทอรังไข ในระยะน้ีผนังมดลูกจะมีเลือดมาหลอเล้ยี งเยือ่ บุมดลูกมากขึน้ เพอื่ เตรยี มรอรับไขท่จี ะไดรับการผสมแลว จะมาฝงตัวลงทีเ่ ยอื่ บมุ ดลูกตรงผนังมดลกู นแ้ี ละเจรญิ เตบิ โตเปน ทารก แตถา ไขไมไ ดร ับการผสมจากตัวอสุจิ ไขจะสลายตัวไปพรอมกับเย่ือบมุ ดลกู และจะออกมาพรอ มกบั เลอื ด เรยี กวา ประจาํ เดอื นเร่อื งที่ 5 การทาํ งานของระบบตอ มไรทอระบบตอ มไรท อ ในรา งกายของมนษุ ยม ีตอมในรา งกาย 2 ประเภท คอื 1) ตอ มมีทอ (Exocrine gland) เปนตอมท่ีสรางสารเคมีออกมาแลวสงไปยังตําแหนงออกฤทธิ์โดยอาศัยทอลําเลียงของตอมโดยเฉพาะ เชน ตอมนํ้าลาย ตอมสรางเอนไซมยอยอาหาร ตอมนํ้าตาตอมสรา งเมือก ตอ มเหง่อื ฯลฯ 2) ตอมไรทอ (Endocrine gland) เปนตอมที่สรางสารเคมีข้ึนมาแลวสงไปออกฤทธ์ิยังอวัยวะเปา หมาย โดยอาศัยระบบหมนุ เวยี นเลือด เนื่องจากไมมีทอลําเลียงของตอมโดยเฉพาะ สารเคมีน้ีเรียกวาฮอรโมน ซึง่ อาจเปน สารประเภทกรดอะมโิ น สเตรอยด ตอ มไรท อมีอยูหลายตอมกระจายอยใู นตาํ แหนง ตา งๆ ทว่ั รา งกาย ฮอรโ มนท่ผี ลติ ขน้ึ จากตอ มไรทอมีหลายชนิด แตละชนิดทํางานแตกตางกัน โดยจะควบคุมการทํางานของอวัยวะตาง ๆ อยางเฉพาะเจาะจง เพื่อใหเกิดการเจริญเติบโต กระตุนหรือยับย้ังการทํางาน ฮอรโมนสามารถออกฤทธ์ิไดโดยใชป รมิ าณเพียงเล็กนอย ตอมไรท อทส่ี าํ คัญ มี 7 ตอ ม ไดแก 2.1 ตอ มใตสมอง (Pituitary gland) ตําแหนงท่ีอยู ตอมใตสมองเปนตอมไรทอ อยูตรงกลางสวนลางของสมอง (hypophysis)ตอมน้ีขับสารที่มีลักษณะขุนขาวคลายเสมหะ จึงเรียกวา ตอม พิทูอิตารี (pituitary gland) ตอมใตสมองประกอบดว ยเซลลท ีม่ รี ปู รา งแตกตา งกันมากชนิดทส่ี ุด ขนาดและลกั ษณะท่วั ไป ตอ มใตสมองของเพศชายหนกั ประมาณ 0.5 – 0.6 กรัม ของเพศหญงิ หนักกวา เลก็ นอย คือประมาณ 0.6 – 0.7 กรมั หรอื บางรายอาจหนักถงึ 1 กรัม

17 ตอ มใตสมอง แบงออกเปน 3 สว น คือ ตอมใตสมองสวนหนา (anterior lobe) ตอมใตสมองสวนกลาง (intermediate lobe) และตอมใตสมองสวนหลัง (posterior lobe) ตอมใตสมองท้ังสามสวนน้ีตางกันที่โครงสราง และการผลติ ฮอรโ มน ฮอรโ มนท่ผี ลติ จากตอมใตสมองมีหนาท่คี วบคุมการเจริญเตบิ โตของรา งกาย การทํางานของตอ มไทรอยด ตอมหมวกไต การทาํ งานของไต และระบบสบื พนั ธุ 2.1 ตอมไทรอยด (thyroid) ตอ มไทรอยดม ีลักษณะเปน พู 2 พู อยูสองขางของคอหอย โดยมีเย่ือบาง ๆ เชื่อมติดตอถึงกันได ตอมน้ีถือไดวาเปนตอมไรทอที่ใหญท่ีสุดในรางกาย มีเสนเลือดมาหลอเล้ียงมากท่ีสุดมีนํ้าหนักของตอ มประมาณ 15 – 20 กรมั ตอ มไทรอยดมีเสนเลือดมาเล้ียงมากมาย ตอมไทรอยดผลิตฮอรโมนท่ีสําคัญไดแ ก 1) ฮอรโ มนไธรอกซิน (thyroxin hormone) ทาํ หนาท่ีควบคุมการเผาผลาญสารอาหารกระตุนการเปลี่ยนไกลโคเจนไปเปนกลโู คสและเพิ่มการนํากลูโคสเขาสูเซลลบุทางเดินอาหาร จึงเปนตัวเพ่ิมระดับน้ําตาลกลูโคสในเลือด ความผดิ ปกติเก่ยี วกับระดับฮอรโมนไธรอกซิน (1) คอหอยพอกธรรมดา (Simple goiter) เปนลักษณะท่ีเกิดข้ึนโดยตอมขยายใหญเนอ่ื งจากตอ มใตสมองสว นหนา สราง ไทรอยดส ตมิ ูเลติง ฮอรโมน ( thyroid-stimulating hormone )เรยี กยอ ๆ วา TSH ทาํ หนาที่กระตุนตอ มไทรอยดใ หหล่งั ออรโมนเปนปกติ) มากระตุนตอมไทรอยดมากเกนิ ไป โดยทต่ี อ มนไ้ี มสามารถสรางไธรอกซนิ ออกไปยบั ย้งั การหล่งั TSH จากตอ มใตส มองได (2) คอหอยพอกเปนพิษ (Toxic goiter) เกดิ ขึ้นเนื่องจากตอ มไทรอยดสรางฮอรโมนมากเกนิ ไป เพราะเกดิ ภาวะเนือ้ งอกของตอม (3) คอหอยพอกและตาโปน (Exophthalmic goiter) เกิดขึ้นเน่ืองจากตอมไทรอยดสรางฮอรโมนมากผดิ ปกติ เพราะไดรบั การกระตนุ จาก TSH ไทรอยดสติมูเลติง ฮอรโมน (thyroid-stimulatinghormone เรยี กยอ ๆ วา TSH) มากเกนิ ไปหรือภาวะเนอ้ื งอกของตอมก็ได คนปวยจะมีอัตราการเผาผลาญสารอาหารในรา งกายสูง รางกายออ นเพลีย น้ําหนกั ลดท้ัง ๆที่กินจุ หายใจแรงและเร็ว ตอบสนองตอสิ่งเราไดไว

18อาจเกดิ อาการตาโปน (exophthalmos) จากการเพ่มิ ปริมาณของนา้ํ และเน้อื เย่ือทอ่ี ยหู ลงั ลกู ตา โรคน้ีพบในหญงิ มากกวา ในชาย (4) คริตินซิ มึ (Cretinnism) เปน ความผิดปกตขิ องรางกายท่ีเกดิ จากตอมไทรอยดฝ อ ในวัยเด็ก หรือพิการตั้งแตกําเนิด ทําใหการเจริญเติบโตของกระดูกลดลง รางกายเต้ีย แคระแกร็น การเจริญเติบโตทางจติ ใจชาลงมีภาวะปญญาออ น พุงยน่ื ผิวหยาบแหง ผมบาง (5) มิกซีดมี า (Myxedema) เกดิ ขนึ้ ในผใู หญ เนื่องจากตอมไทรอยดหลงั่ ฮอรโ มนออกมานอยกวาปกติ ผูปวยจะมีอาการสําคัญ คือ การเจริญท้ังทางรางกายและจิตใจ ชาลง มีอาการชัก ผิวแหงหยาบเหลือง หัวใจ ไตทํางานชาลง เกิดอาการเฉ่ือยชา ซึม ความจําเส่ือม ไขมันมาก รางกายออนแอตดิ เชอ้ื งาย โรคน้ีพบในเพศหญิงมากกวา เพศชาย 2) ฮอรโมนแคลซิโทนิน (Calcitonin) เปนฮอรโมนอีกชนิดหนึ่งที่มาจากตอมไทรอยดทําหนาท่ีลดระดับแคลเซียมในเลือดที่สูงเกินปกติใหเขาสูระดับปกติโดยดึงแคลเซียมสวนเกินไปไวที่กระดูก ดังนั้นระดับแคลเซียมในเลือดจึงเปนส่ิงควบคุมการหล่ังฮอรโมนน้ีและฮอรโมนนี้จะทํางานรวมกบั ฮอรโ มนจากตอ มพาราไธรอยดและวติ ามนิ ดี 2.2 ตอ มพาราไธรอยด (parathyroid gland) ตอมพาราไธรอยดเปนตอมไรทอที่มีน้ําหนักนอยมาก ติดอยูกับเนื้อของตอมไธรอยดทางดา นหลัง ในคนมขี า งละ 2 ตอ ม มีลกั ษณะรปู รา งเปน รปู ไขข นาดเลก็ มสี นี ํ้าตาลแดงหรือน้ําตาลปนเหลืองมนี า้ํ หนักรวมทั้ง 4 ตอม ประมาณ 0.03 – 0.05 กรมั ฮอรโ มนทีส่ าํ คัญที่สรางจากตอมน้ี คือ พาราธอรโมน (Parathormone) ฮอรโมนนี้ทําหนาท่ีรกั ษาสมดุลของแคลเซียม และฟอสฟอรัสในรางกายใหคงที่ โดยทํางานรวมกับแคลซิโตนิน เน่ืองจากระดับแคลเซียมในเลอื ดมีความสําคัญมาก เพราะจาํ เปนตอ การทาํ งานของกลามเนื้อประสาทและการเตนของหวั ใจ ดังนนั้ ตอมพาราธอรโมนจึงจัดเปนตอมไรทอทมี่ คี วามจําเปนตอ ชวี ติ 2.3 ตอมหมวกไต (adrenal gland) ตอ มหมวกไต อยเู หนอื ไตทง้ั 2 ขาง ลักษณะตอมทางขวาเปน รปู สามเหล่ยี ม สวนทางซายเปนรูปพระจันทรครึ่งเสย้ี ว ตอ มน้ีประกอบดวยเนื้อเยื่อ 2 ชนิด คือ อะดรีนัลคอรเทกซ (adrenal cortex) เปนเนื้อเยื่อช้ันนอกเจริญมาจากเนื้อเยื่อช้ันมีโซเดิรม (Mesoderm) และอะดีนัลเมดุลลา (adrenal medulla)เนอ้ื เยือ่ ชั้นในเจริญมาจากสว นเนื้อเย่อื ช้ันนวิ รลั เอกโตเดิรม (neural ectoderm) ดังนน้ั การทํางานของตอมหมวกไตชัน้ เมดุลลาจงึ เก่ยี วของกับระบบประสาทซมิ พาเธตกิ ซง่ึ ผลิตฮอรโมนชนดิ ตาง ๆ ดงั นี้

19 1) อะดรีนลั คอรเ ทกซ ฮอรโ มนจากอะดรีนลั คอรเทกซ ปจ จุบันนพี้ บวา อะดรีนลั คอรเ ทกซเปนตอมไรทอ ท่สี ามารถสรา งฮอรโมนไดมากท่ีสุดกวา 50 ชนิด ฮอรโมนที่ผลิตขึ้นแบงออกเปน 3 กลุมตามหนา ที่ คอื (1) ฮอรโมนกลูโคคอรติคอยด (Glucocorticoid) ทําหนาท่ีควบคุมเมตาบอลิซึมของคารโบไฮเดรตเปนสําคญั นอกจากนยี้ ังควบคมุ เมตาบอลิซมึ ของโปรตนี และไขมัน รวมท้ังสมดุลเกลือแรดวยแตเปนหนาที่รอง การมีฮอรโมนกลูโคคอรติคอนดนี้มากเกินไป ทําใหเกิดโรคคูชชิ่ง (Cushind’ssyndrome) โรคน้ีจะทําใหหนากลมคลา ยพระจนั ทร (moon face) บริเวณตน คอมีหนอกยนื่ ออกมา (buffalohump) อาการเชนนี้อาจพบไดในผูปวยท่ีไดรับการรักษาดวยยาที่มีคอรตโคสเตรอยดเปนสวนผสมเพ่อื ปองกนั อาการแพห รืออกั เสบติดตอกันเปน ระยะเวลานาน (2) ฮอรโมนมิเนราโลคอรติคอยด (Mineralocorticiod) ทําหนาท่ีควบคุมสมดุลของน้ําและเกลือแรใ นรา งกาย ฮอรโมนที่สําคัญ คือ อัลโคสเตอโรน ซึ่งควบคุมการทํางานของไตในการดูดนํ้าและโซเดียมเขา สูเสน เลือด ทั้งยังควบคุมสมดลุ ของความเขม ขนของฟอสเฟตในรางกายดว ย (3) ฮอรโมนเพศ(Adrenalsex hormone) สรางฮอรโมนหลายชนดิ เชน แอนโดรเจนเอสโตรเจน แตม ปี รมิ าณเลก็ นอย เมอ่ื เทยี บกบั ฮอรโมนเพศจากอณั ฑะและไข 3) อะดรนี ลั เมดลั ลา ฮอรโ มนจากอะดรีนลั เมดลั ลา ประกอบดว ยฮอรโมนสาํ คญั 2 ชนดิ คือ อะด รนี ลั นาลนี หรือเอปเนฟรนิ และนอรอะดรีนาลนิ หรือนอรเ อปเ นฟริน ปกตฮิ อรโมนจากอะดรีนัลเมดัลลาจะเปน อะดรีนาลินประมาณรอยละ 70 และนอรอ ะดรีนาลินเพียงรอยละ 10 ในผูใหญจะพบฮอรโ มนท้ังสองชนดิ แตใ นเดก็ จะมเี ฉพาะนอรอ ะดรนี าลินเทา นัน้ (1) อะดรีนาลนิ ฮอรโ มน (Adrenalin hormone) หรือฮอรโมนเอปเนฟริน (Epinephrine)ฮอรโมนอะดรีนาลินเปนฮอรโมนที่หล่ังออกมาแลวมีผลใหน้ําตาลในเลือดเพิ่มมากขึ้น นอกจากน้ียังกระตุน ใหห ัวใจเตนเร็ว ความดนั เลือดสงู ทําใหเ สนเลอื ดอารเตอรีขนาดเล็กทอี่ วัยวะตาง ๆ ขยายตัว สวนเสนเลือดอารเตอรีขนาดเล็กที่บรเิ วณผวิ หนังและชอ งทองหดตวั (2) นอรอะดรีนาลินฮอรโมน (Noradrenalin hormone) หรือฮอรโมนนอรเอปเนฟริน(noepinephrine) ฮอรโมนนอรอะดรีนาลนิ จะแสดงผลตอ รา งกายคลายกับผลของอะดรีนาลินฮอรโมน แตอะดรีนาลนิ ฮอรโ มนมผี ลดกี วา โดยฮอรโมนชนิดนี้จะหล่ังออกมาจากปลายเสนประสาทซิมพาเทติกไดอกี ดว ยฮอรโ มนน้ีจะทําใหความดนั เลือดสูงข้นึ ทําใหหลอดเลือดอารเตอรีที่ไปเล้ียงอวัยวะภายในตาง ๆบีบตวั 2.4 ตับออน ภายในเน้ือเย่ือตับออนจะมีไอสเลตออฟแลงเกอรฮานสเปนตอมเล็ก ๆ ประมาณ2,500,000 ตอ ม หรอื มจี าํ นวนประมาณรอยละ 1 ของเนือ้ เยือ่ ตบั ออนทงั้ หมด ฮอรโ มนผลติ จากไอสเลตออฟแลงเกอรฮานสท ีส่ ําคัญ 2 ชนดิ คอื

20 1) อินซูลิน (Insulin) สรางมาจากเบตาเซลลที่บริเวณสวนกลางของไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส หนา ท่ีสําคญั ของฮอรโ มนนี้ คือ รักษาระดบั นาํ้ ตาลในเลือดใหเ ปน ปกติ เมอื่ รา งกายมีน้าํ ตาลในเลือดสูงอินซลู ินจะหลง่ั ออกมามากเพื่อกระตุนเซลลตับ และเซลลกลามเน้ือนํากลูโคสเขาไปในเซลลมากขึ้นและเปล่ยี นกลโู คสใหเ ปน ไกลโคเจนเพอื่ เก็บสะสมไว นอกจากน้ีอินซูลินยังกระตุนใหเซลลทั่วรางกายมีการใชก ลูโคสมากขน้ึ ทาํ ใหระดับนํา้ ตาลในเลอื ดลดลงสรู ะดับปกติ ถา กลมุ เซลลทสี่ รางอินซลู ินถูกทําลายระดับนา้ํ ตาลในเลอื ดจะสูงกวา ปกตทิ ําใหเ ปน โรคเบาหวาน 2) กลูคากอน (Glucagon) เปนฮอรโมนที่สรา งจากแอลฟาเซลล ซึ่งเปนเซลลอ กี ประเภทหนึ่งของไอสเ ลตออฟแลงเกอรฮานส กลคู ากอนจะไปกระตุนการสลายตัวของไกลโคเจนจากตับและกลา มเนอ้ืใหน ้าํ ตาลกลูโคสปลอยออกมาในเลอื ดทาํ ใหเ ลอื ดมีกลูโคสเพ่ิมข้นึ 2.5 รงั ไข (Ovaries) ตอมอวยั วะสืบพันธขุ องเพศหญิงซ่ึงอยูท่ีรังไขจะสรางฮอรโมนที่สําคัญคือเอสโตรเจน (estrogens) และโปรเจสเตอโรน (progesterrone) ฮอรโ มนเอสโตรเจน มีหนาที่สําคัญในการควบคุมลักษณะของเพศหญิง คือ ลักษณะการมีเสียงแหลม สะโพกผาย การขยายใหญของอวัยวะเพศและเตานม การมีขนข้ึนตามอวัยวะเพศและรักแรนอกจากนี้ยงั มสี ว นในการควบคุมการเปล่ียนแปลงท่ีรังไขและเยอ่ื บมุ ดลูกอกี ดว ย ฮอรโมนโปรเจสเตอโรน เปนฮอรโมนที่สรางจากสวนของอวัยวะเพศ คือ คอรปส ลูเตียมและบางสวนสรา งมาจากรกเมอื่ มีครรภ นอกจากน้ยี งั สรางมาจากอะดรนี ัล คอรเ ทกซ ไดอีกดวย ฮอรโมนชนิดน้ีเปนฮอรโมนที่สําคัญที่สุดในการเตรียมการตั้งครรภ และตลอดระยะเวลาของการตั้งครรภมบี ทบาทโดยเฉพาะตอเย่ือบุมดลกู ทาํ ใหมีการเปลย่ี นแปลงทรี่ งั ไขและมดลกู การทาํ งานของฮอรโมนเพศนี้ยังอยูภายใตการควบคุมของฮอรโมน ฟอลลิเคิล สติมิวเลดิง ฮอรโมน (follicle stmulating hormoneเรียกยอ ๆ วา FSH ) และ ลูนิไนซิง ฮอรโ มน ( luteinging hormone เรียกยอ ๆ วา LH ) จากตอมใตสมองสว นหนา อกี ดวย 2.6 อณั ฑะ (Testis) ตอ มอวัยวะสืบพันธุข องเพศชายซ่งึ อยทู ่อี ัณฑะจะสรา งฮอรโ มนที่สําคัญท่ีสุดคือ เทสโตสเตอโรน (testosterone) ซึ่งจะสรางขึ้นเมื่อเริ่มวัยหนุม โดยกลุมเซลลอินเตอรสติเซียลสตมิ ิวเลติง ฮอรโมน ( interstitial cell stimulating hormone เรียกยอ ๆ วา ICSH) จะไดรับการกระตุนจากฮอรโมนจากตอมใตสมองสวนหนา คือ LH หรือ ICSH นอกจากสรางเทสโทสเตอโรนแลวยังพบวาอนิ เตอรเ ซลลสติเซยี ลยงั สามารถสรางฮอรโ มนเพศหญิง คอื เอสโตรเจน (estrogen) ไดอ ีกดว ย ฮอรโมนน้ีทําหนาที่ควบคุมลักษณะท่ีสองของเพศชาย (secondary sex characteristic) ซ่ึงมีลักษณะสําคัญ คือ เสียงแตก นมขึ้นพาน ลูกกระเดือกแหลม มีหนวดขึ้นบริเวณริมฝปาก มีขนขึ้นบริเวณหนา แขง รักแรและอวัยวะเพศ กระดูกหัวไหลกวางและกลามเน้ือตามแขน ขา เติบโตแข็งแรงมากกวาเพศตรงขา ม

21 ความผดิ ปกตเิ ก่ยี วกบั ฮอรโ มน ที่พบมดี งั น้ี (1) ถาตัดอัณฑะออก นอกจากจะเปนหมันแลว ยังมีผลใหลักษณะตางๆ ท่ีเก่ียวกับเพศไมเจรญิ เหมือนปกติ (2) ถา ระดบั ฮอรโมนสูงหรือสรางฮอรโ มนกอ นถึงวัยหนุมมาก เน่ืองจากมีเน้ืองอกท่ีอัณฑะจะทําใหเกิดการเติบโตทางเพศกอนเวลาอันสมควร (percocious puberty) ไมวาจะเปนลักษณะทางเพศและอวยั วะสบื พนั ธุ

22 ตอมไรทอ ตา ง ๆ ทสี่ ําคญั พรอ มชอ่ื ฮอรโมนและหนา ท่ี ตอมไรทอ หนา ท่ีตอ มใตสมองไธโรโทรฟน (Thyrotrophin) ควบคุมการทาํ งานของตอมไทรอยดคอรด โิ คโทรฟน (Corticotrophin) ควบคุมปริมาณสารจากตอมหมวกไตโกนาโดโทรฟน (Gonadotrophin) ควบคุมสารตอมอวัยวะเพศโกรทฮอรโมน (Growth hormone) ควบคุมการเจรญิ เตบิ โตของรางกายวาโซเปรซซนิ (Vasopressin) ควบคุมปรมิ าณนา้ํ ทขี่ บั ออกจากไตโปรแลกติน (Prolactin) กระตนุ การสรา งน้าํ นมออกซโิ ตซนิ (Oxytocin) กระตนุ การหดตัวของกลามเนอื้ มดลูกขณะเดก็ เกดิตอ มไทรอยด หล่ังฮอรโมนไธรอกซนิ (Thyroxin) ควบคุมอตั ราการเปลย่ี นอาหารเปน ความรอนและพลังงานใน การควบคุมการเจริญเติบโตตามปกติ และการทํางานของ ระบบตอมพาราไธรอยด หลงั่ ฮอรโ มนพาราธอรโ มน (Parathormone) กระตุนใหกระดูกปลอยแคลเซียมออกมาและควบคุมระดับ ของแคลเซียมในเลอื ดตอมหมวกไต ประกอบดวยสว นคอรเ ทกซ (cortex) และเมดลุ ลา ผลติ จากสวนเมดลุ ลา ฮอรโมนนี้จะเพมิ่ กาํ ลังใหก ับระบบ(medulla) หลั่งฮอรโมน ประสาทซิมพาเธตกิ ในการรบั ความรสู กึ กลวั โกรธ และ ตนื่ เตนอะดรีนาลิน และนอรอ ะดรนี าลิน สารสเตอรอย (steroid) ผลติ จากคอรเทกซ ชวยในการปองกัน(Adrenalin and Noradrenalin) การตกใจคอรติโซน (Cortisone) สว นคอรเทกซ ชวยควบคุมสมดุลเกลอื แรต า ง ๆ และนํา้ ในรางกายอลั โดสเตอโรน (Aldosterone)ตบั ออ นอนิ ซูลิน (Insulin) ควบคุมการใชนํา้ ตาลของรา งกายรงั ไข (ตอ มอวัยวะสืบพนั ธุเพศหญงิ )เอสโตรเจน (estrogen) ควบคมุ ลกั ษณะเพศหญิงตอนวยั รุน หยดุ การเจรญิ ของกระดูก และกระตนุ มดลกู รับการตกไขโปรเจสเตอโรน (progesterone) เตรยี มมดลกู สําหรบั การตง้ั ครรภระหวา งต้งั ครรภ รกจะผลิตฮอรโ มน

23 ตอมไรท อ หนาที่ สําหรับการเจรญิ ของทารกและปรับตวั แมสําหรบั การตง้ั ครรภอัณฑะ (ตอ มของอวัยวะสบื พันธุเพศชาย)เทสโตสเตอโรน (testosterone) ควบคมุ ลกั ษณะเพศชายตอนวัยรุน ตารางสรปุ หนาทแ่ี ละอวยั วะท่เี กยี่ วขอ งของระบบตา งๆ ในรา งกายระบบ หนา ท่ี อวัยวะที่เกีย่ วขอ งระบบหอ หมุ รางกาย หอหมุ และปกปองรางกาย ผวิ หนัง ขน เลบ็ระบบยอ ยอาหาร ยอยอาหารจนสามารถดูดซึมเขา ปาก ฟน ลิ้น ตอมนํ้าลาย หลอดอาหาร รา งกาย กระเพาะอาหาร ลําไสใหญ ทวารหนัก ตับ ตับออ น ถุงนํา้ ดีระบบตอ มไรท อ ผลติ ฮอรโมน ตอมใตสมอง ตอมไทรอยด ตอมหมวกไต รังไข อัณฑะระบบไหลเวียนเลือด ลําเลียงกาซ สารอาหาร ของเสีย หัวใจ เสนเลือด มาม ทอน้ําเหลือง ตอมและน้าํ เหลอื ง ฮอรโมนและสารเคมีเขาและออก นํ้าเหลือง จากรางกายระบบประสาท รับและสงความรูสึก ควบคุมการ สมอง เสนประสาท อวัยวะรับความรูสึก ทํางานของอวัยวะตา งๆ ไดแ ก ตา หู จมูก ปาก ลิน้ ฟน ผวิ หนงัระบบหายใจ รับออกซเิ จนเขา สูรางกายและปลอย จมกู หลอดลม ปอด คาร บอน ไดออก ไซด ออก จา ก รางกายระบบกลา มเนื้อ การเคล่ือนไหวท้ังภายในและ กลามเน้ือตางๆ เชน กลามเน้ือเรียบ ภายนอกรางกาย กลามเนื้อลาย กลามเน้อื หวั ใจระบบโครงกระดกู เปน โครงสรา งใหก บั รา งกาย กระดูกช้ินตางๆ ท่ีประกอบเปนแกนกลาง และระบบของรางกาย ระบบโครงกระดูก รวมกับระบบกลา มเน้อื เรียกวา “ระบบเคล่อื นไหว”ระบบสืบพันธุ ผลติ เซลลสืบพนั ธุแ ละควบคมุ กลไก อัณฑะ ตอมลูกหมาก รังไข มดลกู สบื พันธุ อวยั วะเพศระบบขบั ถาย กําจัดและกรองของเสียออกจาก ปอด ไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ ผิวหนัง รา งกาย ลาํ ไสใหญ

24กจิ กรรม 1. ดวู ดี ที ัศนใ นแผน VCD เร่ืองการทํางานของระบบอวัยวะตา งๆ ของรา งกาย และสรปุสาระสาํ คญั จากเนื้อเร่ือง ประมาณ 10 บรรทดั 2. จงอธบิ ายการทํางานของระบบตา งๆ ในรางกาย ทสี่ าํ คญั ตอ รา งกายตามลําดบั มา 3 ระบบพรอ มบอกเหตผุ ลวาเพราะเหตใุ ดจึงมีความสําคญัเร่อื งท่ี 6 การดแู ลรกั ษาระบบของรางกายทส่ี าํ คญั ระบบตางๆ ของรา งกายที่ทาํ งานปกติ จะทําใหมนษุ ยดํารงชีวิตอยูไดอยางมีความสุข หากระบบของรา งกายระบบใดระบบหนึง่ ทํางานผดิ ปกตไิ ปจะทาํ ใหร างกายเกดิ เจบ็ ปว ย มีความทุกขท รมาน และไมสามารถประกอบภารกจิ ตาง ๆ ไดอ ยา งเต็มความสามารถ ดังนนั้ ทุกคนควรพยายามบาํ รงุ รักษาสุขภาพใหแข็งแรงสมบูรณอ ยเู สมอ วิธกี ารดแู ลรกั ษาระบบของรา งกายท่ีสาํ คญั มีดังน้ี 1. ระบบยอ ยอาหาร 1.1 รบั ประทานอาหารทสี่ ะอาดและมีคุณคา ทางโภชนาการ 1.2 หลีกเลี่ยงการรบั ประทานอาหารรสจดั และรอนเกนิ ไป 1.3 เคยี้ วอาหารใหล ะเอยี ด 1.4 ดื่มนํา้ ใหเ พยี งพอ อยางนอ ยวันละ 6 – 8 แกว 1.5 ไมอ อกกําลังกายหรอื ทาํ งานหนกั ทันทีหลังรับประทานอาหารเสรจ็ ใหมๆ 1.6 พักผอ นใหเพียงพอ 1.7 ขบั ถา ยใหเ ปนเวลาทุกวัน 1.8 หลีกเลย่ี งปจจยั ทที่ าํ ใหเกดิ ความเครียด 1.9 ทําจติ ใจใหรา เริงแจม ใสอยเู สมอ 1.10ออกกําลงั กายสมา่ํ เสมอ 2. ระบบขับถาย 2.1 รบั ประทานอาหารทสี่ ะอาดและมคี ุณคา ทางโภชนาการ 2.2 ไมร บั ประทานอาหารทมี่ ีรสจัด 2.3 รบั ประทานผักและผลไมหรอื อาหารทีม่ ีกากอาหารอยางสม่ําเสมอ 2.4 รับประทานน้ําใหเ พียงพอ อยา งนอยวันละ 6 – 8 แกว 2.5 ออกกาํ ลังกายอยา งสม่ําเสมอ 2.6 พกั ผอนใหเ พียงพอ 2.7 หลีกเล่ยี งสิ่งทที่ าํ ใหเ กดิ ความเครียด

25 2.8 รักษาความสะอาดของรางกายอยูตลอดเวลา 2.9 ขบั ถายใหเปนปกติทุกวัน 2.10 ทําจติ ใจใหรา เริงแจมใสอยเู สมอ 3. ระบบประสาท 3.1 รับประทานอาหารประเภทที่ชวยสงเสริมและบํารุงประสาท อาหารท่ีมีวิตามินบีมาก ๆ เชน ขาวซอมมือ รําขาว ไข ตับ ยีสต ผักสีเขียว ผลไมสด และนํ้าผลไม เปนตน ควร หลีกเลีย่ งอาหารประเภทแอลกอฮอล ชา กาแฟ เปนตน 3.2 พักผอนใหเพียงพอกับความตองการของรางกายแตละวัย ไมเครงเครียดหรือกังวลเกินไป ควรหลีกเล่ียงจากสถานการณท่ีทาํ ใหไมส บายใจ 3.3 ออกกาํ ลังกายสม่ําเสมอ ซึ่งเปน หนทางท่ีดใี นการผอ นคลาย 3.4 ไมควรใชอ วยั วะตา ง ๆ ของรา งกายมากเกินไป อาจทําใหประสาทสวนน้ันทํางานหนักเกนิ ไป เชน การทาํ งานหนา จอคอมพวิ เตอรนานเกินไป อาจทําใหประสาทตาเสอื่ มได เปน ตน 3.5 ควรหมั่นฝกการใชสมองแกปญหาบอย ๆ เปนการเพ่ิมพูนสติปญญาและปองกันโรคความจาํ เสอ่ื มหรือสมองเส่ือม 4. ระบบสืบพันธุ 4.1 เพศชาย 1) อาบนาํ้ อยา งนอ ยวนั ละ 2 ครั้ง และใชสบูฟอกชําระลางรางกายและอวัยวะสืบพันธุใหส ะอาด เช็ดตวั ใหแหง 2) สวมเส้ือผาใหสะอาด โดยเฉพาะกางเกงในตองสะอาด สวมใสสบายไมรัดแนนเกินไป 3) ไมใ ชส ว มหรอื ที่ถา ยปสสาวะทผ่ี ิดสขุ ลกั ษณะ 4) ไมเทยี่ วสาํ สอน หรอื รวมประเวณีกับหญงิ ขายบรกิ ารทางเพศ 5) หากสงสัยวา จะเปน กามโรค หรือมีความผิดปกติเก่ียวกับอวัยวะสืบพันธุตองรีบไปปรกึ ษาแพทย ไมค วรซอื้ ยารับประทานเพือ่ รกั ษาโรคดว ยตนเอง 6) ไมควรใชยาหรือสารเคมีตางๆ ชวยในการกระตุนความรูสึกทางเพศ ซ่ึงอาจเปนอนั ตรายได 7) ไมหมกมุนหรือหักโหมเกี่ยวกับการมีเพศสัมพันธมากเกินไป เพราะอาจเปนอนั ตรายตอ สุขภาพทั้งทางรางกายและจติ ใจ ควรทาํ กิจกรรมนันทนาการ การเลนกฬี าหรอื งานอดิเรกอื่น ๆเพือ่ เปน การเบนความสนใจไปสกู ิจกรรมอืน่ แทน 8) ระวงั อยาใหอ วัยวะสบื พันธถุ กู กระทบกระแทกแรงๆ เพราะจะทําใหชํ้าและเกิดการอักเสบเปนอนั ตรายได

26 4.1. เพศหญงิ 1) รักษาความสะอาดอวัยวะเพศอยางสม่ําเสมอ โดยเฉพาะเวลาอาบนํ้า ควรสนใจทําความสะอาดเปนพิเศษ เชน ลาง เช็ดใหแหง โดยเฉพาะในชวงที่มีประจําเดือน ควรใชนํ้าอุนทําความสะอาดสว นทเ่ี ปรอะเปอ นเลือด เปนตน 2) หลังจากการปสสาวะและอุจจาระเสรจ็ ทุกครัง้ ควรใชน ํ้าลา งและเช็ดใหส ะอาด 3) ควรสวมเสื้อผาท่ีสะอาดรัดกุม กางเกงในตองสะอาด สวมใสสบาย ไมอับหรือรัดแนน เกนิ ไป และควรเปล่ียนทุกวัน 4) รักนวลสงวนตัว ไมควรมเี พศสมั พันธก อนแตง งาน 5) ไมควรใชย ากระตุนหรือยาปลกุ ประสาทกับอวยั วะเพศ 6) การใชสว มหรือทีถ่ า ยปสสาวะอจุ จาระทกุ ครงั้ จะตองคาํ นงึ ถึงความสะอาดและถกู สขุ ลักษณะ 7) ควรออกกาํ ลังกายหรอื ทาํ งานอดเิ รกเพ่ือเบนความสนใจของตนเองไปในทางอื่น 8) ขณะมปี ระจําเดอื นควรใชผ าอนามยั อยา งเพยี งพอและควรเปลย่ี นใหบ อ ยตามสมควรอยา ปลอยไวนานเกินไป 9) ในชวงมีประจําเดือน ไมควรออกกําลังกายประเภทที่ผาดโผนและรุนแรง แตการออกกําลังกายเพียงเบาๆ จะชวยบรรเทาอาการเจบ็ ปวดหรืออาการอดึ อัดลงได และควรพักผอนนอนหลับใหเพียงพอ ทาํ จิตใจใหแจมใส 10) ควรจดบนั ทึกการมีประจําเดือนไวทุกๆ เดือน การท่ีประจําเดือนมาเร็วหรือชาบางเลก็ นอ ยไมถือเปนการผดิ ปกตแิ ตอ ยางไร แตถ ามีประจําเดอื นเร็วหรือชา กวาปกติมากกวา 7 – 8 วันข้ึนไปควรปรกึ ษาแพทย 11) ในชว งทม่ี ีประจําเดือน ถามอี าการปวดท่ที อ งนอย อาจใชกระเปาน้ํารอนหรือผาหมมาวางทที่ องนอยเพอ่ื ใหความอบอนุ และอาจรบั ประทานยาแกปวดไดตามสมควร 12) ถามีอาการผิดปกติในชวงท่ีมีประจําเดือน เชน มีอาการปวดมาก มีเลือดออกมากหรือมีเลอื ดไหลออกในชว งทีไ่ มมีประจําเดอื น ควรรีบปรึกษาแพทยทนั ที 13) ระวังอยาใหอวัยวะสืบพันธุถูกกระทบกระแทกแรงๆ เพราะจะทําใหช้ํา เกิดการอกั เสบและเปนอนั ตรายได 14) ถาหากมีการเปล่ียนแปลงท่ีผิดปกติของอวัยวะเพศ หรือสงสัยวาจะเปนกามโรคควรรีบไปรับการตรวจและปรึกษาแพทยทันที 5. ระบบตอมไรท อ 5.1 รับประทานอาหารทีส่ ะอาดและมีคุณคาทางโภชนาการ 5.2 ดม่ื น้ําสะอาดใหเ พยี งพอ 5.3 ออกกําลังกายอยางสมํา่ เสมอ

27 5.4 พักผอนใหเ พยี งพอ 5.5 หลกี เลย่ี งสิ่งท่กี อใหเ กิดความเครยี ด 5.6 หลกี เลี่ยงจากสภาพแวดลอมท่ีอยอู าศยั ท่ีสกปรกและอยใู นชมุ ชนแออัด 5.7 เมือ่ เกิดอาการเจบ็ คอหรอื ตอ มทอนซลิ อักเสบตอ งรีบไปใหแ พทยตรวจรักษา 5.8 เมื่อรูสึกตัววาเหนื่อย ออนเพลีย และเจ็บหนาอก โดยมีอาการเชนน้ีอยูนาน ควรไปใหแพทยต รวจดูอาการ เพราะหวั ใจอาจผดิ ปกติไดกิจกรรม 1. จงสรุปความสําคัญและอธิบายการทํางานของระบบอวัยวะในรางกาย 4 ระบบ พรอมแผนภาพประกอบ 2. การดูแลรักษาระบบยอยอาหารควรทาํ อยา งไร เพราะอะไร จงอธิบายพรอมใหเ หตผุ ล

28 บทท่ี 2 ปญหาเพศศกึ ษาสาระสาํ คัญ มีความรูความเขาใจเก่ียวกับปญหาทางเพศ มีทักษะในการสื่อสารและตอรองเพื่อทําความชวยเหลอื เกย่ี วกับปญหาทางเพศได สามารถอธิบายวิธีการจัดการกับอารมณและความตองการทางเพศไดอยางเหมาะสม เขาใจถึงความเชื่อท่ีผิดเก่ียวกับเร่ืองเพศท่ีสงผลตอสุขภาพทางเพศ ตลอดจนเรียนรูถึงกฎหมายทเี่ ก่ยี วขอ งกับการลวงละเมดิ ทางเพศและกฎหมายคุมครองเดก็ และสตรีผลการเรยี นรูท ีค่ าดหวัง 1. เรียนรูทกั ษะการสือ่ สารและตอ รองเพ่ือขอความชวยเหลอื เก่ียวกบั ปญ หาทางเพศได 2. เรยี นรูการจดั การกับอารมณแ ละความตองการกบั ปญหาทางเพศไดอ ยางเหมาะสม 3. เรยี นรูและสามารถวิเคราะหความเช่อื เร่อื งเพศทสี่ งผลตอ ปญหาทางเพศไดอ ยางเหมาะสม 4. เรยี นรูแ ละสามารถวเิ คราะหอทิ ธิพลสอื่ ที่สง ผลใหเ กดิ ปญ หาทางเพศได 5. อธิบายกฎหมายท่เี กยี่ วขอ งกับการลวงละเมดิ ทางเพศไดอยางถกู ตอ งขอบขา ยเนอื้ หา เรอ่ื งที่ 1 ทักษะการจดั การปญหาทางเพศ เรอ่ื งที่ 2 ปญหาทางเพศในเด็กและวยั รุน เรอื่ งที่ 3 การจดั การกบั อารมณแ ละความตองการทางเพศ เรื่องท่ี 4 ความเช่ือที่ผิด ๆ ทางเพศ เรอื่ งท่ี 5 กฎหมายท่ีเกี่ยวขอ งกับการละเมดิ ทางเพศ

29เรอื่ งท่ี 1 ทกั ษะการจดั การปญหาทางเพศ พัฒนาการเร่ืองเพศในเด็กและวัยรุน เกี่ยวของกับชีวิต ต้ังแตเด็กจนโต การที่บุคคลไดเรียนรูธรรมชาติ ความเปนจริงทางเพศ จะชวยใหมีความรู มีทัศนคติ สามารถปรับตัวตามพัฒนาการของชีวิตอยางเหมาะสม และมีพฤติกรรมถูกตองในเรื่องเพศ สามารถสอนไดต้ังแตเด็กยังเล็ก สอดแทรกไปกับการสง เสรมิ พฒั นาการดานอน่ื ๆ พอ แมควรเปน ผสู อนเบอ้ื งตน เมอ่ื เขาสูโ รงเรยี น ครูชว ยสอนใหสอดคลองไปกบั ท่บี าน เมอื่ เด็กเร่ิมเขา สูวัยรุน ควรสง เสริมใหเ ดก็ เรียนรพู ฒั นาการทางเพศที่ถูกตองและรูวิธีจัดการกับอารมณความตอ งการทางเพศเพอื่ ปอ งกันปญ หาทางเพศทอี่ าจเกิดตามมาพัฒนาทางเพศกับการพฒั นาบคุ ลกิ ภาพ พัฒนาการทางเพศ เปนสวนหน่ึงของพัฒนาการบุคลกิ ภาพท่ีเกดิ ขึ้นตงั้ แตเ ด็กและมีความตอเน่ืองไปจนพัฒนาการเต็มที่ในวัยรุน หลังจากนั้นจะเปนสวนหนึ่งของบุคลิกภาพที่ติดตัวตลอดชีวิตโดยเม่อื ส้ินสุดวัยรุนจะมกี ารเปล่ยี นแปลงตอ ไปนี้ 1. มคี วามรูเ รื่องเพศตามวยั และพัฒนาการทางเพศ ตง้ั แตการเปลี่ยนแปลงของรางกายไปตามวัยจิตใจ อารมณแ ละสังคม ท้งั ตนเองและผอู ืน่ และเรียนรูความแตกตางกันระหวา งเพศ 2. มเี อกลักษณท างเพศของตนเอง ไดแก การรับรเู พศตนเอง บทบาททางเพศและพฤติกรรมทางเพศ มคี วามพึงพอใจทางเพศหรือความรูสกึ ทางเพศตอเพศตรงขา มหรอื ตอเพศเดียวกัน 3. มพี ฤติกรรมการรกั ษาสุขภาพทางเพศ การรจู ักรางกายและอวัยวะเพศของตนเอง ดูแลรักษาทาํ ความสะอาด ปองกันการบาดเจ็บ การตดิ เชือ้ การถูกลวงละเมดิ ทางเพศและการปอ งกนั พฤติกรรมเส่ียงทางเพศ 4. มีทักษะในการสรางความสัมพันธกับผูที่จะเปนคูครอง การเลือกคูครอง การรักษาความสัมพันธใหยาวนานการแกไขปญหาตาง ๆ ในชีวิตรวมกันมีทักษะในการส่ือสารและการมคี วามสมั พนั ธทางเพศกบั คคู รองอยา งมคี วามสขุ มีการวางแผนชีวติ และครอบครัวที่เหมาะสม 5. เขาใจบทบาทในครอบครัว ไดแก บทบาทและหนาท่ีสําหรับการเปนลูก การเปนพ่ี – นองและสมาชกิ คนหนึง่ ในครอบครัว หนาที่และความรับผิดชอบการเปนพอแมท่ีถูกตองตามกฎหมาย และขนบธรรมเนยี มประเพณีและศลี ธรรมของสังคมที่อยู 6. มีทัศนคติทางเพศที่ถูกตอ ง ภูมใิ จ พอใจในเพศของตนเอง ไมรังเกียจหรือปดบัง ปดกั้นการเรียนรูทางเพศที่เหมาะสม รูจักควบคุมพฤติกรรมทางเพศใหแสดงออกถูกตอง ใหเกียรติผูอื่น ไมลวงละเมดิ ทางเพศตอ ผูอ ืน่ ยบั ยง้ั ใจตนเองไมใหม ีเพศสัมพนั ธกอ นวยั อันควร

30เรื่องที่ 2 ปญหาทางเพศในเด็กและวยั รุน ปญ หาทางเพศในเดก็ และวยั รุน แบง ตามประเภทตา งๆ ไดด ังนี้ 1. ความผิดปกตใิ นเอกลักษณท างเพศ เดก็ มีพฤตกิ รรมผดิ เพศ เด็กรสู กึ วาตนเองเปนเพศตรงขามกับเพศทางรางกายมาตั้งแตเด็ก และมีพฤติกรรมทางเพศเปน แบบเดียวกับเพศตรงขา ม ไดแก  การแตง กายชอบแตงกายผดิ เพศ เดก็ ชายชอบสวมกระโปรงและรงั เกยี จกางเกง เด็กหญิงรังเกยี จกระโปรงแตชอบสวมกางเกง เด็กชายชอบแตง หนา ทาปาก ชอบดูแมแ ตงตัวและเลยี นแบบแม  การเลน มักเลน เลยี นแบบเพศตรงขา ม หรือชอบเลนกับเพศตรงขาม เด็กชายมักไมชอบเลนรุนแรงชอบเลน กบั ผหู ญิงและมักเขา กลุม เพศตรงขา มเสมอ เปน ตน  จินตนาการวาตนเองเปน เพศตรงขามเสมอแมใ นการเลน สมมตุ ิก็มักสมมตุ ิตนเองเปน เพศตรงขามเดก็ ชายอาจจิตนาการวาตวั เองเปนนางฟา หรือเจา หญิง เปน ตน  พฤตกิ รรมทางเพศ เดก็ ไมพ อใจในอวยั วะเพศของตนเอง บางคนรูสึกรังเกียจหรือแสรงทําเปนไมมีอวัยวะเพศหรือตองการกําจัดอวัยวะเพศออกไป เด็กหญิงจะยืนปสสาวะ เด็กชายจะน่ังถายปสสาวะเลยี นแบบพฤติกรรมทางเพศของเพศตรงขา มโดยตัง้ ใจและไมไดตงั้ ใจ อาการตา ง ๆ เหลา น้เี กดิ ข้ึนแลว ดําเนินอยางตอเนื่อง เด็กอาจถูกลอเลียน ถูกกีดกันออกจากกลุมเพื่อนเพศเดยี วกัน เดก็ มักพอใจในการเขา ไปอยกู บั กลมุ เพือ่ นตา งเพศ และถายทอดพฤติกรรมของเพศตรงขามทีละนอ ย ๆ จนกลายเปนบุคลกิ ภาพของตนเอง เม่ือเขาสูวัยรุน เด็กมีความรูสึกไมสบายใจเก่ียวกับเพศของตนเองมากข้ึน และตองการเปลยี่ นแปลงเพศตนเอง จนกลายเปนบุคลกิ ภาพของตนเอง 2. รกั รวมเพศ (Homosexualism) อาการ เร่ิมเห็นชัดเจนตอนเขาวัยรุน เม่อื เร่มิ มคี วามรูสึกทางเพศ ทาํ ใหเกิดความพึงพอใจทางเพศ(sexual orientation) โดยมีความรสู ึกทางเพศ ความตองการทางเพศ อารมณเ พศกบั เพศเดียวกัน รักรวมเพศยังรูจักเพศตนเองตรงตามท่ีรางกายเปน รักรวมเพศชายบอกตนเองวาเปนเพศชายรักรวมเพศทเี่ ปนหญิงบอกเพศตนเองวา เปน เพศหญิง การแสดงออกวาชอบเพศเดยี วกัน มีทั้งแสดงออกชัดเจนและไมช ัดเจน กิริยาทาทางและการแสดงออกภายนอก มีท้ังท่ีแสดงออกชัดเจนและไมแสดงออก ขึ้นอยูกับบุคลิกของผูนัน้ และการยอมรบั ของสงั คม ชายชอบชาย เรยี กวา เกย (gay) หรือตุด แตว เกยยงั มปี ระเภทยอย เปนเกยคิง และเกยควีน เกยคิงแสดงบทบาทภายนอกเปน ชาย การแสดงออกทางเพศ (gender role) ไมค อ ยเปนหญงิ จงึ ดูภายนอกเหมือนผูชายปกตธิ รรมดา แตเกยควนี แสดงออกเปน เพศหญงิ เชน กิรยิ าทาทาง คําพดู ความสนใจ กจิ กรรมตาง ๆความชอบตา ง ๆ เปน หญิง

31 หญิงชอบหญิง เรียกวา เลสเบี้ยน (lesbianism) การแสดงออกมี 2 แบบเชนเดียวกับเกย เรียกวาทอมและดี้ ดี้แสดงออกเหมือนผูหญิงทั่วไป แตทอมแสดงออก (gender role) เปนชาย เชน ตัดผมสั้นสวมกางเกงไมส วมกระโปรง ในกลุมรักรวมเพศ ยังมีประเภทยอยอีกประเภทหนึ่ง ที่มีความพึงพอใจทางเพศไดทั้งสองเพศเรียกวา ไบเซกซวล (bisexualism) มีความรูสกึ ทางเพศและการตอบสนองทางเพศไดท ง้ั สองเพศ สาเหตุ ปจจุบนั มหี ลกั ฐานสนบั สนุนวา สาเหตุมีหลายประการประกอบกัน ทงั้ สาเหตุทางรางกายพนั ธุกรรม การเลี้ยงดู และสิ่งแวดลอมภายนอก การชวยเหลือ พฤติกรรมรกั รวมเพศเมือ่ พบในวยั เด็ก สามารถเปลี่ยนแปลงได โดยการแนะนําการเล้ียงดู ใหพอแมเพศเดียวกนั ใกลช ดิ มากขนึ้ พอ แมเพศตรงขามสนิทสนมนอยลง เพื่อใหเกิดการถายทอดแบบอยา งทางเพศท่ถี กู เพศ แตตองใหม ีความสมั พนั ธด ีๆ ตอ กนั สง เสรมิ กจิ กรรมเหมาะสมกบั เพศ เด็กชายใหเลนกีฬาสงเสริมความแข็งแรงทางกาย ใหเด็กอยใู นกลุมเพอ่ื การเรยี นรูเพศเดยี วกัน ถารวู าเปนรักรวมเพศตอนวัยรุน ไมสามารถเปล่ียนแปลงแกไขได การชวยเหลือทําไดเพียงใหคาํ ปรกึ ษาแนะนําในการดาํ เนนิ ชวี ิตแบบรักรว มเพศอยางไร จึงจะเกิดปญหานอยท่ีสุด และใหคําแนะนําพอ แมเพ่อื ใหท าํ ใจยอมรบั สภาวการณน ี้ โดยยังมคี วามสมั พนั ธท ี่ดกี ับลูกตอไป การปอ งกนั การเล้ียงดู เร่ิมตัง้ แตเลก็ พอแมมีความสัมพนั ธท ีด่ ีตอกนั พอหรอื แมท่เี พศเดยี วกนั กบั เดก็ควรมคี วามสมั พันธท ่ดี ีกบั เดก็ และควรแนะนาํ เกี่ยวกบั การคบเพื่อน รวมทง้ั สงเสริมกจิ กรรมใหต รงตามเพศ 3. พฤติกรรมกระตนุ ตนเองทางเพศในเดก็ และการเลน อวัยวะเพศตนเอง อาการ กระตนุ ตนเองทางเพศ เชน นอนคว่ําถไู ถอวัยวะเพศกบั หมอนหรือพ้นื สาเหตุ เด็กเหงา ถกู ทอดทงิ้ มโี รคทางอารมณ เด็กมักคนพบดว ยความบังเอิญ เมื่อถูกกระตุนหรือกระตุน ตนเองทอี่ วยั วะเพศแลวเกิดความรูส กึ เสียว พอใจกบั ความรสู กึ นั้น เดก็ จะทาํ ซา้ํ ในทีส่ ุดติดเปนนสิ ยั การชว ยเหลือ 1. หยุดพฤติกรรมนั้นอยางสงบ เชน จับมือเด็กออก ใหเด็กนอนหงาย บอกเด็กส้ันๆ วา“หนไู มเ ลน อยา งน้นั ” พรอ มใหเ หตผุ ลที่เหมาะสมจงู ใจ 2. เบีย่ งเบนความสนใจ ใหเดก็ เปลย่ี นทา ทาง ชวนพูดคุย 3. หากจิ กรรมทดแทน ใหเ ด็กไดเ คลือ่ นไหว เพลิดเพลิน สนุกสนานกบั กจิ กรรมและสังคม 4. อยาใหเ ดก็ เหงา ถูกทอดทิง้ หรอื อยตู ามลําพัง เด็กอาจกลับมากระตุนตนเองอกี 5. งดเวนความกาวรา วรนุ แรง การหา มดวยทา ที่นากลวั เกินไปอาจทําใหเด็กกลัวฝงใจมีทัศนคติดานลบตอเรอ่ื งทางเพศ อาจกลายเปนเกบ็ กดทางเพศ หรอื ขาดความสุขทางเพศในวยั ผใู หญ

32 4. พฤติกรรมกระตนุ ตนเองทางเพศในวัยรุน หรือการสาํ เรจ็ ความใครดวยตัวเอง(Masturbation) สาเหตุ พฤติกรรมกระตุนตนเองทางเพศในวัยรุนเปนเร่ืองปกติ ไมมีอันตราย ยอมรับไดถาเหมาะสมไมมากเกินไปหรือหมกมุนมาก พบไดบอยในเด็กที่มีปญหาทางจิตใจ ปญญาออน เหงากามวปิ รติ ทางเพศ และสงิ่ แวดลอมมกี ารกระตนุ หรอื ย่ัวยุทางเพศมากเกนิ ไป การชวยเหลือ ใหความรูเร่ืองเพศทีถ่ ูกตอง ใหกาํ หนดการสาํ เรจ็ ความใครด วยตัวเองใหพ อดไี มมากเกินไป ลดสงิ่ กระตุน ทางเพศไมเหมาะสม ใชกิจกรรมเบนความสนใจ เพ่ิมการออกกําลังกาย ฝกใหเดก็ มีการควบคุมพฤติกรรมใหพอควร 5. พฤติกรรมทางเพศท่วี ิปริต (Paraphilias) อาการ ผูปวยไมสามารถเกดิ อารมณเพศไดก ับสิ่งกระตนุ ทางเพศปกติ มีความรสู ึกทางเพศไดเม่อื มีการกระตนุ ทางเพศทแ่ี ปลกประหลาดพสิ ดาร ทไ่ี มม ีในคนปกติ ทาํ ใหเ กิดพฤติกรรมใชส่งิผดิ ธรรมชาติกระตนุ ตนเองทางเพศ มหี ลายประเภทแยกตามสงิ่ ท่ีกระตนุ ใหเ กดิ ความรสู ึกทางเพศ ประเภทของ Paraphilia 1. เกิดความรูสึกทางเพศจากการสมั ผัส ลูบคลาํ สูดดมเส้ือผา ชดุ ชนั้ ใน Fetishism 2. เกดิ ความรูสึกทางเพศจากการโชวอวยั วะเพศตนเอง Exhibitionism 3. เกดิ ความรูส กึ ทางเพศจากการไดถ ูไถ สัมผสั ภายนอก Frotteurism 4. เกดิ ความรสู ึกทางเพศจากการแอบดู Voyeurism 5. เกิดความรสู กึ ทางเพศทาํ ใหผูอื่นเจบ็ ปวด ดว ยการทํารายรางกาย หรอื คาํ พูด Sadism 6. เกิดความรูสึกทางเพศจากการทําตนเอง หรือใหผูอ่ืนทําใหตนเองเจ็บปวด ดวยการทํารายรางกายหรอื คาํ พดู Masochism 7. เกิดความรสู ึกทางเพศกบั เดก็ (Pedophilia) 8. เกดิ ความรูสกึ ทางเพศกบั สัตว (Zoophilia) 9. เกดิ ความรูส กึ ทางเพศจากการแตงกายผดิ เพศ (Transvestism) สาเหตทุ กี่ อ ใหเกิดความผิดปกตทิ างเพศ คือ 1. การเลีย้ งดูและพอ แมป ลกู ฝงทศั นคติไมดตี อ เร่ืองทางเพศทีพ่ อ แมปลกู ฝงเด็ก ทาํ ใหเด็กเรียนรูวาเร่ืองเพศเปนเร่ืองตองหาม ตองปดบัง เลวรายหรือเปนบาป เด็กจะเก็บกดเรื่องเพศ ทําใหปดกั้นการตอบสนองทางเพศกับตวั กระตนุ ทางเพศปกติ 2. การเรียนรู เม่ือเด็กเร่มิ มคี วามรูส ึกทางเพศ แตไมสามารถแสดงออกทางเพศไดตามปกติ เด็กจะแสวงหาหรือเรยี นรูด วยตัวเองวา เม่ือใชต ัวกระตนุ บางอยางทําใหเกิดความรูสึกทางเพศได จะเกิดการเรียนรูแ บบเปนเงื่อนไขและเปนแรงเสรมิ ใหม พี ฤตกิ รรมกระตุนตวั เองทางเพศดวยส่ิงกระตนุ นนั้ อีก

33 การชว ยเหลอื ใชหลกั การชวยเหลือแบบพฤตกิ รรมบําบดั ดังนี้ 1. การจัดการส่ิงแวดลอม กําจัดสิ่งกระตุนเดิมท่ีไมเหมาะสมใหหมด หากิจกรรมทดแทนเบ่ียงเบนความสนใจ อยาใหเด็กเหงาอยูคนเดียวตามลําพัง ปรับเปลี่ยนทัศนคติทางเพศในครอบครัวใหเ ห็นวา เร่อื งเพศไมใ ชเรอ่ื งตองหา ม สามารถพดู คุยเรยี นรไู ด พอ แมควรสอนเรอ่ื งเพศกับลูก 2. ฝกการรูตัวเองและควบคุมตนเองทางเพศ ใหรูวามีอารมณเพศเม่ือใด โดยส่ิงกระตุนใดพยายามหามใจตนเองทจี่ ะใชส งิ่ กระตุนเดิมทผ่ี ิดธรรมชาติ 3. ฝกการสรางอารมณเ พศกับตัวกระตุนตามปกติ เชน รูปโป – เปลือย แนะนําการสําเร็จความใครท ีถ่ ูกตอ ง 4. บันทึกพฤติกรรมเม่ือยังไมสามารถหยุดพฤติกรรมได สังเกตความถี่หาง เหตุกระตุนการยบั ยง้ั ใจตนเอง ใหร างวลั ตนเองเมือ่ พฤตกิ รรมลดลง การปองกัน การใหความรูเรอื่ งเพศทีถ่ ูกตองตง้ั แตเด็กดว ยทศั นคตทิ ่ีดี 6. เพศสัมพันธในวยั รนุ ลักษณะปญ หา มีพฤตกิ รรมทางเพศตอ กันอยา งไมเ หมาะสม มีเพศสัมพนั ธกนั กอ นวยั อนั ควร สาเหตุ 1. เดก็ ขาดความรกั ความอบอุน ใจจากครอบครวั 2. เด็กขาดความรูส ึกเหน็ คุณคา ตนเอง ไมประสบความสําเร็จดานการเรียน แสวงหาการยอมรับหาความสขุ และความพงึ พอใจจากแฟน เพศสัมพนั ธแ ละกิจกรรมที่มีความเส่ยี งตาง ๆ 3. เด็กขาดความรูและความเขาใจทางเพศ ความตระหนักตอปญหาที่ตามมาหลังการมีเพศสัมพนั ธ การปอ งกนั ตัวของเด็ก ขาดทกั ษะในการปอ งกนั ตนเองเร่ืองเพศ ขาดทักษะในการจัดการกับอารมณท างเพศ 4. ความรูและทัศนคติทางเพศของพอแมท่ีไมเขาใจ ปดก้ันการอธิบายเรื่องเกี่ยวกับเพศทําใหเ ดก็ แสวงหาเองจากเพ่อื น 5. อทิ ธิพลจากกลุมเพ่ือน รับรูทัศนคติท่ีไมควบคุมเรื่องเพศ เห็นวาการมีเพศสัมพันธเปนเรื่องธรรมดา ไมเกิดปญ หาหรอื ความเส่ยี ง 6. มกี ารกระตนุ ทางเพศ ไดแ ก ตวั อยา งจากพอ แม ภายในครอบครัว เพ่อื น ส่ือย่ัวยุทางเพศตาง ๆท่ีเปน แบบอยางไมด ีทางเพศ การปองกัน การปอ งกันการมเี พศสมั พนั ธใ นวยั รุน แบง เปนระดบั ตา ง ๆ ดังน้ี 1. การปองกันระดับตนกอนเกิดปญหา ไดแก ลดปจจัยเสี่ยงตางๆ การเลี้ยงดูโดยครอบครัวสรางความรกั ความอบอุนในบา น สรางคณุ คาในตัวเอง ใหค วามรแู ละทศั นคติทางเพศท่ีดี มีแบบอยางท่ดี ี

34 2. การปองกนั ระดบั ที่ 2 หาทางปองกันหรือลดการมีเพศสัมพนั ธในวัยรุนท่ีมีความเสี่ยงอยูแลวโดยการสรา งความตระหนักในการไมม เี พศสมั พันธใ นวยั เรยี นหรอื กอ นการแตง งาน หาทางเบนความสนใจวัยรนุ ไปสูก จิ กรรมสรางสรรค ใชพลังงานทางเพศท่ีมีมากไปในดานท่ีเหมาะสม 3. การปองกันระดบั ท่ี 3 ในวัยรุนทห่ี ยดุ การมีเพศสัมพันธไมได ปองกันปญหาที่เกิดจากการมีเพศสมั พันธ ปอ งกนั การตั้งครรภและโรคติดตอทางเพศ โดยการใหความรูทางเพศ เบี่ยงเบนความสนใจหากจิ กรรมทดแทนเร่ืองที่ 3 การจดั การกับอารมณและความตอ งการทางเพศ ถึงแมวาอารมณทางเพศเปนเพียงอารมณหนึ่ง ซึ่งเมื่อเกิดขึ้นแลวหายไปได แตถาหากไมรูจักจัดการกับอารมณเพศแลว อาจจะทาํ ใหเ กดิ การกระทาํ ทีไ่ มถูกตอ ง กอใหเกิดความเสยี หายเดือดรอนแกตนเองและผูอืน่ ดังนนั้ ผเู รียนควรจะไดเ รยี นรูถึงวิธีการจัดการกบั อารมณท างเพศอยา งเหมาะสม ไมต กเปนทาสของอารมณเ พศ ซึง่ การจัดการกบั อารมณท างเพศอาจแบงตามความรุนแรงไดเปน 3 ระดบั ดังน้ีระดับที่ 1 การควบคมุ อารมณท างเพศ อาจทําได 2 วธิ ี คือ 1. การควบคุมจติ ใจตนเอง พยายามขม ใจตนเองมิใหเ กดิ อารมณทางเพศไดหรือถาเกิดอารมณทางเพศใหพ ยายามขม ใจไว เพอ่ื ใหอ ารมณท างเพศคอ ย ๆ ลดลงจนสสู ภาพอารมณท่ปี กติ 2. การหลีกเลี่ยงจากสิ่งเรา ส่ิงเราภายนอกที่ย่ัวยุอารมณทางเพศหรือยั่วกิเลสยอมทําใหเกิดอารมณทางเพศได ดังน้ัน การตัดไฟเสียแตตนลม คือ หลีกเล่ียงจากส่ิงเราเหลาน้ันเสียจะชวยใหไมเกิดอารมณไ ด เชน ไมดูสอื่ ลามกตา ง ๆ ไมเทยี่ วกลางคนื เปน ตนระดับท่ี 2 การเบย่ี งเบนอารมณทางเพศ ถาเกิดอารมณทางเพศจนไมอาจควบคุมไดควรใชวิธีการเบ่ียงเบนใหไปสนใจสิ่งอ่ืนแทนที่จะหมกมนุ อยกู บั อารมณท างเพศ เชน ไปออกกําลังกาย ประกอบกิจกรรมนันทนาการตางๆ ใหสนุกสนานเพลิดเพลนิ ไปทํางานตางๆ เพือ่ ใหจ ิตใจมงุ ทงี่ าน ไปพูดคุยสนทนากับคนอนื่ เปน ตนระดับท่ี 3 การปลดปลอ ยหรอื ระบายอารมณทางเพศ ถาเกิดอารมณทางเพศระดับมากจนเบ่ียงเบนไมได หรือสถานการณนั้นอาจทําใหไมมีโอกาสเบี่ยงเบน อารมณทางเพศก็ปลดปลอย หรือระบายอารมณทางเพศดวยวิธีการท่ีเหมาะสมกับสภาพของวยั รนุ ซ่ึงสามารถทาํ ได 2 ประการ คือ 1. โดยการฝนนนั่ ก็คอื การฝนเปยก (Wet Dream) ในเพศชาย ซง่ึ การฝนน้ีเราไมส ามารถบงั คับใหฝน หรือไมใหฝ นได แตจ ะเกิดข้ึนเองเมื่อเราสนใจหรือมีความรูสึกในทางเพศมากจนเกินไปหรืออาจเกิดการสะสมของนํา้ อสุจมิ ีมากจนลนถงุ เก็บน้าํ อสุจิ ธรรมชาติจะระบายน้าํ อสุจิออกมาโดยการใหฝนเกยี่ วกับเร่ืองเพศจนถึงจุดสุดยอด และมีการหลั่งนํ้าอสุจิออกมา 2. การสําเร็จความใครด ว ยตนเองหรอื อาจเรยี กอกี อยางหนึง่ วาการชว ยเหลอื ตวั เอง(Masturbation)ทาํ ไดทง้ั ผหู ญงิ และผชู าย ซง่ึ ผูชายแทบทุกคนมักมีประสบการณในเรื่องนี้แตผูหญิงน้ันมีเปนบางคนท่ีมี

35ประสบการณในเรื่องน้ี การสาํ เร็จความใครด ว ยตนเองเปนเรื่องธรรมชาติของคนเรา เม่ือเกิดอารมณทางเพศจนหยดุ ยงั้ ไมได เพราะการสําเร็จความใครดวยตนเองไมทําใหตนเองและผูอ่ืนเดือดรอน แตไมควรกระทําบอ ยนักเรือ่ งท่ี 4 ความเช่อื ทีผ่ ิดๆ ทางเพศ ความคิดผดิ ๆ นน้ั ความจรงิ เปน แคค วามคิดเทาน้ัน ถา ยงั ไมไดก ระทํา ยอ มไมถือวาเปนความผิดเพราะการกระทํายงั ไมเ กดิ ขน้ึ โดยเฉพาะความเชอ่ื ผิด ๆ เกยี่ วกบั เร่ืองเพศน้ัน ถาคิดใหม ทําใหมเสีย ก็จะไมเกิดผลรายในการดําเนินชวี ติ ประจําวัน เรือ่ งราวเกี่ยวกบั เพศไดรบั การปกปดมานานแลว จนขา วลอื และความเชื่อผดิ ๆ แตโ บราณ ยงั คงไดร ับการรํา่ ลอื ตอเนอื่ งยาวนานมาจนถงึ ยคุ ปจ จบุ ัน ตอไปน้ีเปนความเช่ือผิด ๆ ความเขา ใจผิด ๆ ทางเพศ ทีอ่ งคก ารอนามยั โลกไดต ีพมิ พไ ว มีดังนี้ 1. ผชู ายไมค วรแสดงอารมณและความรสู ึกเกีย่ วกบั ความรกั เพราะคาํ รํา่ ลือท่ีวา ผูชายไมควรแสดงอารมณแ ละความรูสกึ เก่ียวกับความรักใหออกนอกหนา ไมอยา งน้นั จะไมเ ปน ชายสมชาย ผูชายจึงแสดงออกถึงความรักผานการมีเพศสัมพันธ จนเหมอื นวา ผชู ายเกิดมาเพอ่ื จะมีเซ็กส ทง้ั ๆ ที่ตอ งการจะระบายความรักออกไปเทา นัน้ เอง แทจ ริงแลว ผชู ายสามารถจะแสดงอารมณรกั ออกมาทางสีหนาแววตา การกระทําอะไรตอมิอะไรไดเชนผูหญิง และการมีเพศสัมพันธก็เปนสวนหน่ึงของการบอกรักดวยภาษากายเทานั้น การแสดงความรักท่ีซาบซึ้งแบบอื่นผชู ายทําไดเชน เดยี วกับหญิงและหญงิ กต็ องการดวย 2. การถกู เน้อื ตองตวั จะนาํ ไปสกู ารมีเซ็กส เพราะความเช่ือที่วา ถาผูหญิงยอมใหผูชายถูกเนื้อตองตัวแลว แสดงวาตัวเองมีใจกับเขาเขาจึงพยายามตอไปที่จะมีสัมพันธสวาทที่ลึกซ้ึงกวานั้นกับเธอ เปนความเขาใจผิดแท ๆ เพราะบางครั้งผหู ญงิ แคตองการความอบอนุ และประทับใจกบั แฟนของเธอเทาน้ัน โดยไมไดคดิ อะไรเลยเถิดไปขนาดนัน้ เลย การจบั มอื กนั การโอบกอดสัมผัสกายของกันและกัน แทที่จริงเปนการถายทอดความรักที่บริสทุ ธิ์ ที่สามารถจะสัมผสั จบั ตอ งได โดยไมจําเปน จะตองมกี ารรว มรักกนั ตอไปเลย และไมค วรทีฝ่ ายใดฝา ยหนง่ึ จะกดดันใหอ ีกฝา ยตองมีเซ็กสด ว ย 3. การมเี พศสัมพนั ธทร่ี นุ แรงจะนาํ ไปสกู ารสขุ สมทมี่ ากกวา เปน ความเขาใจผิดกันมานานนักแลว วา ผูชายท่ีมีพละกําลังมาก ๆ จะสามารถมีเพศสัมพันธกับหญิงสาวไดรวดเร็วรุนแรงและทําใหเธอไปถึงจุดสุดยอดไดงาย รวมทั้งมีความเขาใจผิดเสมอ ๆ วาอาวธุ ประจํากายของฝายชายทีใ่ หญเทานน้ั ที่จะทําใหผ ูหญิงมีความสขุ ได แทจ รงิ แลวการมสี ัมพนั ธส วาทท่ีอบอนุ เนนิ่ นานเขาใจกัน ชวยกันประคับประคองนาวารักใหผานคล่ืนลมมรสุมสวาทจนบรรลุถึงฝงฝนตางหาก ทนี่ ําความสขุ สมมาสูค นทงั้ สองไดม ากกวา สมั พนั ธสวาทจงึ ควรท่จี ะเกิดขึน้ ในบรรยากาศที่แสนจะผอนคลายและโรแมนติก

36 4. การมีความสมั พันธทางเพศก็คือการรว มรกั เปนความเขาใจผดิ อยางยงิ่ และสมควรไดร บั การแกไ ขใหถกู ตองเพราะเซก็ สก ็คือ การรวมรักการแสดงความรักผานภาษากาย เปนสัมผัสรักท่ีคนสองคนถายทอดใหแกกันจากการสัมผัสทางผิวกายสว นไหนกไ็ ด ไมใ ชเ ฉพาะสว นนั้นเทา นน้ั 5. ผชู ายควรเปนผนู าํ ในการรวมรกั เร่อื งน้ยี งั คงเปน ความเช่ือผดิ ๆ ไมว ารักผูห ญงิ หรือผูช ายที่มีหัวอนรุ กั ษน ยิ ม มักจะคิดเสมอ ๆวาการจะมีอะไรกันนั้นผูชายตองเปนคนกระทําและผูหญิงเปนฝายรองรับการกระทํานั้น แทจริงแลวการรว มรกั เปน กระบวนการทค่ี นสองคนสามารถปรับเปลี่ยนเปนฝายนํา ในการกระทําไดโดยเสมอภาคซึ่งกนั และกนั 6. ผหู ญิงไมควรจะเปนฝายเรม่ิ ตนกอน ตามที่เลาแจงแถลงไขในขอที่ผานมาจะเห็นไดวา เซ็กสเปนการส่ือสาร 2 ทางระหวางคน 2 คน ทจ่ี ะรว มมือกันบรรเลงบทเพลงแหงความพิศวาส ซึง่ ตอ งผลดั กันนาํ ผลดั กนั ตามและตอ งชวยกันโล ชว ยกนั พายนาวารักไปยงั จดุ หมายปลายทางแหง ความสขุ สมรวมกนั 7. ผูชายนึกถึงแตเ รอื่ งเซก็ สตลอดเวลา มีคํากลาวผิด ๆ ที่พูดกันตอเน่ืองมาวา ผูชายนึกถึงแตเร่ืองของการมีเพศสัมพันธที่เรียกกันส้ันๆ วาเซก็ ส อยตู ลอด ท้ัง ๆ ทค่ี วามเปน จริงคอื ผูชายไมไ ดคดิ ถึงเรื่องเซ็กสอยูตลอดเวลา เขาคิดถึงเร่ืองอ่ืนอยูเหมือนกัน ไมวาจะเปนเรื่องงาน เร่ืองครอบครัว เพียงแตผูชายพรอมจะมีเซ็กสเสมอและไมไดหมายความวา เม่ือเขาพรอมทจ่ี ะมเี ซ็กสแ ลว เขาจําเปน จะตองมีเสมอไป 8. ผูหญงิ ตอ งพรอมเสมอทจ่ี ะมเี ซก็ สเม่อื สามตี องการ ที่จริงในยคุ นี้ไมมีความจาํ เปนแบบนั้นเลย ในอดีตอาจจะใชแ ตไมใชใ นยคุ ไอทีแบบน้ที ีผ่ ูชายและผหู ญิงเทาเทียมกัน และการจะมเี ซ็กสก ันก็เปนกิจกรรมรวมท่คี นสองคนจะตองใจตรงกันกอน ไมใชแคฝ ายใดฝายหนง่ึ ตอ งการแลว อกี ฝา ยจะตองยอม 9. เซ็กส เปนเรอื่ งธรรมชาตไิ มต อ งเรียนรู ผเู ฒาผแู กมักจะพยายามพดู เสมอ ๆ วา เพศศึกษาไมสําคัญ ทําไมรุนกอน ๆ ไมตองเตรียมตัวในการเรยี นรเู ลย ก็สามารถทจ่ี ะมีเซก็ สก ันจนมีลกู เต็มบานมีหลานเต็มเมืองได การเตรียมตัวที่ดียอมมีชัยไปกวาคร่งึ เรอ่ื งราวเก่ยี วกับความสมั พนั ธของคนสองคนก็เชน กัน สามารถเรยี นรูวิธกี ารทจี่ ะเพ่ิมความสขุใหแกก นั และกันไดกอ นท่จี ะเกิดเหตกุ ารณน นั้อิทธพิ ลของสอ่ื ตอปญหาทางเพศ ปจจุบันส่ือมีอิทธิพลตอการดําเนินชีวิตของทุกคนเทียบทุกดานรวมถึงดานปญหาทางเพศดวยเพราะสอื่ มีผลตอพฤตกิ รรมการตัดสนิ ใจของคนในสังคม ทุกคนจงึ ตอ งบรโิ ภคขา วสารอยตู ลอดเวลา เชนการชมรายการขาวทางทีวีทกุ เชา การอานหนงั สือพิมพ หรือเลนอินเตอรเน็ต ซ่ึงบางคนอาจจะใชบริการ

37รับขา วสารทาง SMS เปนตน สื่อจึงกลายเปน สง่ิ ทมี่ อี ิทธิพลตอ ความคดิ และความรูสึกและการตัดสินใจท่ีสาํ คญั ของคนในสังคมอยา งหลกี เลี่ยงไมไ ด จากปจจัยดังกลาวอิทธิพลของสื่อจึงยอ มทจ่ี ะกอ ใหเ กดิ การเปลยี่ นแปลงไดใ นทุก ๆ ภาคสว นของสงั คมไมวาจะเปน สงั คมเมืองหรอื แมแ ตในสงั คมชนบทกต็ าม ซึ่งการเปล่ียนแปลงน้ันยอมที่จะเกิดขึ้นไดท้ังทางทีด่ ขี ึน้ และทางที่แยลง และสง่ิ สําคัญสื่อคอื ส่งิ ที่มอี ิทธพิ ลโดยตรงตอทกุ ๆ คนในสงั คมไมวาจะเด็กวัยรุนหรือกระท่ังผูใหญ อิทธิพลของส่ือที่นับวันจะรุนแรงมากข้ึน ไมวาจากสภาพเศรษฐกิจการเปลยี่ นแปลงของสังคม เน่ืองมาจากความพยายามในการพัฒนาประเทศใหมีความเจริญกาวหนาในดานตาง ๆ เพ่ือใหทัดเทียมกับนานาประเทศ กอใหเกิดวัฒนธรรมที่หล่ังไหลเขามาในประเทศไทยโดยผานสื่อ ทง้ั วทิ ยุ โทรทศั น ส่ิงพมิ พแ ละอนิ เตอรเน็ต สื่อจึงกลายเปนสิ่งที่มีอิทธิพลตอการดําเนินชีวิตและนําพาไปสูป ญหาและผลกระทบหลาย ๆ ดา น ของชีวิตแบบเดิม ๆ ของสังคมไทยใหเปล่ียนแปลงไปซึ่งลวนมาจากการรับสื่อและอิทธิพลสื่อยังทําใหเกิดพฤติกรรมเลียนแบบ เชน ขาวอาชญากรรมขาวสงคราม ภาพยนตรห รือละครทีเ่ นอ้ื หารุนแรง ตอ สกู นั ตลอดจนสือ่ ลามกอนาจาร ซึ่งสงผลใหเด็กและคนที่รับส่ือจิตนาการตามและเกิดการเลียนแบบ โดยจะเห็นไดบอยคร้ังจากการท่ีเด็กหรือคนที่กออาชญากรรมหลายคดี โดยบอกวาเลยี นแบบมาจากหนัง จากส่ือตาง ๆ แมกระท่ังการแตงกายตามแฟชั่นของวัยรุน การกออาชญากรรม การกอม็อบ การใชความรุนแรงในการแกปญหา ความรุนแรงทางเพศทเี่ กิดขน้ึ อยูใ นสงั คมไทยขณะนีส้ ว นใหญเปนผลมาจากอทิ ธิพลของส่ือ ส่อื มวลชนจึงมคี วามสําคัญอยางยิ่งตอการเขาไปมีบทบาทและมีอิทธิพลตอการดําเนินชีวิตของคนในสังคม มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นตลอดเวลา บางสิ่งเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว แตบางส่ิงคอย ๆจางหายไปทลี ะเล็กละนอ ย จนหมดไปในที่สุด เชน การท่ีประเทศกาวหนาทางเทคโนโลยีการส่ือสารทําใหขนบธรรมเนียมวัฒนธรรมคนไทย ทั้งสังคมเมืองและสังคมชนบท มีการเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็วแตจากการที่เราไมส ามารถปฏิเสธการรับขาวสาร ความบนั เทิงจากส่ือได แตเ ราสามารถเลอื กรบั ส่ือทดี่ ีมปี ระโยชนไมรนุ แรง และไมผดิ ธรรมนองคลองธรรมไดเรือ่ งท่ี 5 กฎหมายท่เี กย่ี วของกบั การละเมดิ ทางเพศ คดีความผดิ เกยี่ วกับเพศ โดยเฉพาะความผดิ ฐานขม ขนื กระทําชําเรา ถือเปน ความผิดท่รี ุนแรงและเปนที่หวาดกลัวของผูหญิงจํานวนมาก รวมท้ังผูปกครองของเด็ก ไมวาจะเปนเด็กหญิงหรือเด็กชายย่งิ ปจ จุบนั จากขอมลู สถิติตาง ๆ ทําใหเราเหน็ กนั แลววา การลวงละเมิดทางเพศนั้นสามารถเกิดข้ึนไดกับคนทุกเพศ ทุกวยั กฎหมายท่ีบัญญตั ไิ วเพื่อคุมครองผหู ญิงและผูเ สยี หายจากการลวงละเมดิ ทางเพศมบี ัญญัติอยูในลกั ษณะความผดิ เกีย่ วกบั เพศ ดงั นี้ มาตรา 276 ผูใดขมขืนกระทําชําเราหญิงซึ่งมิใชภริยาตน โดยขูเข็ญประการใด ๆ โดยใชกําลังประทุษราย โดยหญงิ อยูในภาวะท่ไี มสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหหญิงเขาใจผิดคิดวาตนเปนบุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตส่ีปถึงยี่สิบปและปรับต้ังแตแปดพันบาทถึงส่ีหม่ืนบาท ถาการกระทํา

38ความผิดตามวรรคแรกได กระทําโดยมีหรือใชอาวุธปนหรือวัตถุระเบิด หรือโดยรวมกระทําความผิดดวยกัน อันมีลักษณะเปนการโทรมหญิงตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแตสามหม่ืนถึงสี่หมนื่ บาท หรอื จําคุกตลอดชีวติ มาตรา 277 ผูใดกระทําชําเราเด็กหญิงอายุไมเกินสิบหาป ซึ่งมิใชภริยาตน โดยเด็กหญิงน้ันจะยินยอมหรือไมก ต็ าม ตอ งระวางโทษจาํ คุกต้ังแตส่ีปถึงยส่ี บิ ปและปรบั ตง้ั แตแ ปดพนั บาทถงึ สห่ี ม่นื บาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปน การกระทาํ แกเ ด็กหญิงอายุยังไมถึงสิบสามป ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตเจ็ดปถ งึ ยีส่ ิบปแ ละปรับต้ังแตห นึ่งหมนื่ ส่ีพนั บาทถึงสี่หม่นื บาท หรอื จําคุกตลอดชีวิต ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกหรือวรรคสองไดกระทําโดยรวมกระทําความผิดดวยกันอันมีลักษณะเปนการโทรมหญิงและเดก็ หญิงนน้ั ไมย ินยอม หรอื ไดกระทําโดยมอี าวุธปนและวัตถุระเบิด หรือโดยใชอาวธุ ตองระวางโทษจําคกุ ตลอดชวี ิต ความผิดตามทบี่ ญั ญัติไวในวรรคแรก ถา เปน การกระทําที่ชายกระทํากับหญิงอายุต่ํากวาสิบสามป แตยังไมเกินสิบหาป โดยเด็กหญิงน้ันยินยอมและภายหลังศาลอนุญาตใหชายและหญิงนัน้ สมรสกัน ผูก ระทําผดิ ไมต องรับโทษ ถา ศาลอนุญาตใหส มรสในระหวางทีผ่ กู ระทําผิดกาํ ลงัรับโทษในความผดิ น้ันอยู ใหศ าลปลอยผูก ระทาํ ผิดนัน้ ไป มาตรา 277 ทวิ ถา การกระทําความผดิ ตามมาตรา 276 วรรคแรก หรือมาตรา 277 วรรคแรก หรือวรรคสอง เปนเหตุใหผถู กู กระทํา (1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแตสิบหาปถึงยี่สิบปและปรับตั้งแตสามหม่นื บาทถึงส่ีหมืน่ บาท หรอื จําคุกตลอดชีวติ (2) ถงึ แกค วามตาย ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ติ หรอื จําคุกตลอดชวี ิต มาตรา 277 ตรี ถาการกระทําความผิดมาตรา 276 วรรคสองหรือมาตรา 277 วรรคสาม เปนเหตใุ หผูถกู กระทํา (1) รับอันตรายสาหัส ผูก ระทําตองระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชวี ิต (2) ถึงแกค วามตาย ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ิตโดยสรุป การจะมคี วามผิดฐานกระทําชําเราได ตองมีองคป ระกอบความผิดดังนี้ 1. กระทาํ ชาํ เราหญิงอน่ื ท่มี ใิ ชภรรยาตน 2. เปนการขมขนื บังคบั ใจ โดยมกี ารขเู ข็ญ หรือใชกําลงั ประทษุ รา ย หรอื ปลอมตัวเปนคนอ่ืนท่ีหญิงชอบและหญิงไมสามารถขดั ขืนได 3. โดยเจตนา ขอ สังเกต กระทําชําเรา = ทําใหของลับของชายลวงลํ้าเขาไปในของลับของหญิง ไมวาจะลวงล้ําเขาไปเลก็ นอ ยเพียงใดก็ตามและไมว า จะสําเร็จความใครหรือไมกต็ าม การขมขนื = ขม ขนื ใจโดยท่ีหญงิ ไมสมัครใจ

39 การขมขนื ภรรยาของตนเองโดยทีจ่ ดทะเบยี นสมรสแลวไมเปนความผิด การรวมเพศโดยที่ผูหญิงยินยอมไมเปนความผิด แตถาหญิงน้ันอายุไมเกิน 13 ป แมยินยอมก็มีความผิด การขมขนื กระทาํ ชาํ เราผูท่ีอยูภายในปกครองของตนเอง เชน บุตร หลาน ลูกศิษยท่ีอยูในความดแู ล ตอ งรับโทษหนกั ขนึ้ มาตรา 278 ผูใดกระทําอนาจารแกบุคคลอายุกวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใด ๆโดยใชก ําลังประทษุ รา ย โดยบุคคลน้นั อยใู นภาวะทไี่ มสามารถขดั ขนื ไดห รอื โดยทําใหบ คุ คลนั้นเขา ใจผิดวาตนเปนบุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกินสบิ ป หรือปรับไมเ กินสองหม่นื บาท หรือท้งั จาํ ทั้งปรบั มาตรา 279 ผูใดกระทําอนาจารแกเด็กอายุไมเกินสิบหาป โดยเด็กนั้นจะยินยอมหรือไมก็ตามตอ งระวางโทษจาํ คุกไมเ กนิ สิบป หรอื ปรบั ไมเ กนิ สองหมน่ื บาท หรอื ท้ังจาํ ท้ังปรบั ถา การกระทําความผิดตามวรรคแรก ผกู ระทาํ ไดกระทําโดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใชกําลังประทุษรายโดยเด็กน้ันอยูในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหเด็กนั้นเขาใจผิดวาตนเปนบุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุกไมเ กินสิบหา ป หรอื ปรบั ไมเกินสามหม่นื บาท หรือท้ังจาํ ทัง้ ปรบั มาตรา 280 ถา การกระทาํ ความผิดตามมาตรา 278 หรอื มาตรา 279 เปน เหตุใหผ ถู กู กระทาํ (1) รับอนั ตรายสาหสั ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษจาํ คุก ตง้ั แตหาปถึงย่ีสิบปแ ละปรบั ต้ังแตหนึ่งหมื่นบาทถงึ ส่หี มน่ื บาท (2) ถงึ แกความตาย ผูก ระทาํ ตองระวางโทษประหารชีวติ หรอื จาํ คกุ ตลอดชวี ติ การจะมีความผดิ ฐานทาํ อนาจารได ตอ งมอี งคป ระกอบ คอื 1 ทาํ อนาจารแกบคุ คลอายเุ กินกวา 13 ป 2 มีการขมขู ประทุษรา ย จนไมสามารถขดั ขนื ได หรือทําใหเ ขาใจวาเราเปน คนอน่ื 3 โดยเจตนา ขอสังเกต อนาจาร = การทําหยาบชา ลามกใหเ ปน ท่ีอบั อายโดยทหี่ ญงิ ไมสมคั รใจ หรอื โดยการปลอมตัวเปนสามีหรือคนรัก การทําอนาจารกับเด็กอายุไมเกิน 13 ป แมเด็กยินยอมก็เปนความผิด ถาทําอนาจารกับบุคคลใดแลวบคุ คลนั้นไดร บั อนั ตรายหรือถงึ แกความตายตอ งไดรับโทษหนักข้นึ การทําอนาจารไมจําเปนตองทํากับหญิงเสมอไป การทําอนาจารกับชายก็ถือเปนความผิดเชน เดยี วกันไมวาผูก ระทําจะเปน หญงิ หรอื ชายก็ตาม ความผิดท้ังการขมขืนกระทําชําเราและการกระทําอนาจารนี้ ผกู ระทําจะไดร ับโทษหนักขน้ึ กวาท่ีกาํ หนดไวอกี 1 ใน 3 หากเปนการกระทําผิดแก 1. ผูสบื สันดาน ไดแ ก บุตร หลาน เหลน ลอ่ื (ลกู ของหลาน) ทีช่ อบดวยกฎหมาย 2. ศษิ ยซ่ึงอยูใ นความดแู ล ซง่ึ ไมใ ชเ ฉพาะครูที่มหี นาทีส่ อนอยางเดียว ตองมีหนา ที่ดูแลดว ย

40 3. ผอู ยใู นความควบคุมตามหนา ทรี่ าชการ 4. ผูอยูในความปกครอง ในความพิทกั ษ หรอื ในความอนุบาลตามกฎหมาย นอกจากน้ี ยงั มีมาตราอื่น ๆ ทเ่ี กี่ยวขอ งอกี ไดแก มาตรา 282 ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น เปนธุระจัดหา ลอไป หรือพาไปเพื่อการอนาจารซง่ึ ชายหรอื หญงิ แมผ นู น้ั จะยินยอมกต็ าม ตองระวางโทษจําคกุ ตง้ั แตหนง่ึ ปถงึ สิบปและปรับตง้ั แตสองพนั บาทถึงสองหมน่ื บาท ถา การกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกบ ุคคลอายุเกินสิบหาป แตยังไมเ กนิ สิบแปดป ผกู ระทําตอ งระวางโทษจําคุกตั้งแตสามปถึงสิบหาปและปรับต้ังแตหกพันบาทถึงสามหม่ืนบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหาปถึงยี่สิบปและปรับต้ังแตหนึ่งหม่ืนบาทถึงส่ีหมื่นบาท ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอ่ืน รับตัวบคุ คลซง่ึ ผูจ ดั หา ลอ ไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสามหรอื สนับสนุนในการกระทาํ ความผดิ ดังกลา วตอ งระวางโทษตามทีบ่ ญั ญตั ไิ วใ นวรรคแรก วรรคสอง หรอืวรรคสาม แลว แตกรณี มาตรา 283 ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น เปนธุระจัดหา ลอไป หรือพาไปเพ่ือการอนาจารซ่ึงชายหรือหญิง โดยใชอ ุบายหลอกลวง ขเู ข็ญ ใชกาํ ลังประทุษราย ใชอํานาจครอบงาํ ผิดคลองธรรม หรือใชวธิ ขี มขืนใจดวยประการอ่ืนใด ตองระวางโทษจาํ คกุ ตง้ั แตหา ปถ ึงย่ีสิบปและปรับตั้งแตหนึ่งหม่ืนบาทถงึ สห่ี มื่นบาท ถาการกระทาํ ตามความผดิ ตามวรรคแรก เปนการกระทาํ แกบ ุคคลอายุเกินสิบหาปแตยังไมเกินสบิ แปดป ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษจําคุกตั้งแตเ จด็ ปถึงยส่ี บิ ปแ ละปรบั ตั้งแตหนึ่งหม่ืนส่ีพนั บาทถึงสห่ี ม่นื บาท หรอื จาํ คุกตลอดชีวิต ถาการกระทําผดิ ตามวรรคแรกเปน การกระทาํ แกเดก็ อายยุ งั ไมเกินสิบหาป ผูก ระทําตองระวางโทษจาํ คุกตง้ั แตส ิบปถึงย่สี ิบปแ ละปรบั ต้ังแตส องหม่ืนบาทถึงส่หี ม่ืนบาท หรือจาํ คุกตลอดชีวิต หรอื ประหารชีวิต ผูใ ดเพือ่ สนองความใครข องผูอ ่นื รับตวั บคุ คลซึง่ มีผูจัดหา ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม หรือสนับสนุนในการกระทําความผิดดังกลาว ตองระวางโทษตามทบ่ี ัญญตั ิไวในวรรคแรก วรรคสอง หรอื วรรคสามแลวแตก รณี มาตรา 283 ทวิ ผูใ ดพาบคุ คลอายุเกินสบิ หาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเพื่อการอนาจาร แมผูนั้นจะยนิ ยอมก็ตาม ตอ งระวางโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ หา ปหรอื ปรับไมเกินหนึ่งหมื่นบาทหรอื ท้ังจําท้ังปรับ ถาการกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรก เปน การกระทําแกเ ดก็ อายุยงั ไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกไมเ กนิ เจด็ ปหรือปรับไมเกนิ หนึง่ หม่นื ส่พี นั บาท หรอื ท้ังจาํ ทง้ั ปรับ ผูใดซอนเรนบุคคลซึ่งถกู พาไปตามวรรคแรกหรือวรรคสอง ตองระวางโทษตามที่บัญญัติในวรรคแรกหรือวรรคสองแลวแตกรณี ความผิดตามวรรคแรกและวรรคสาม เฉพาะกรณีท่กี ระทาํ แกบุคคลอายุเกนิ สบิ หาป เปนความผดิ อันยอมความได มาตรา 284 ผูใดพาผูอ่ืนไปเพื่อการอนาจาร โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลังประทุษรายใชอาํ นาจครอบงาํ ผดิ คลองธรรมหรือใชว ธิ ขี มขนื ใจดว ยประการอื่นใด ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตหนึ่งป

41ถงึ สิบปแ ละปรบั ตั้งแตสองพันบาทถงึ หนึ่งหมนื่ บาท ผใู ดซอนเรนบุคคลซึ่งเปนผูถูกพาไปตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกบั ผูพ าไปน้ัน ความผดิ ตามมาตรานี้ เปน ความผดิ อันยอมความได มาตรา 317 ผูใดปราศจากเหตุอันสมควรพรากเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปไปเสียจากบิดามารดาผูป กครอง หรอื ผดู แู ล ตองระวางโทษจําคุกต้งั แตสามปถ งึ สบิ หา ปแ ละปรับตง้ั แตห า พนั บาทถึงสามหมื่นบาทผูใดโดยทุจริต ซื้อ จําหนาย หรือรับตัวเด็กซึ่งถูกพรากตามวรรคแรก ตองระวางโทษเชนเดียวกับผูพ รากนน้ั ถาความผิดตามมาตราน้ีไดกระทําเพื่อหากําไร หรือเพื่อการอนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้งั แตหา ปถ ึงย่สี บิ ปแ ละปรบั ตั้งแตห นง่ึ หม่นื บาทถงึ สีห่ มนื่ บาท มาตรา 318 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดาผูปกครอง หรอื ผดู แู ล โดยผูเยาวน น้ั ไมเ ตม็ ใจไปดว ย ตองระวางโทษจําคุกตัง้ แตส องปถ ึงสบิ ปแ ละปรับตั้งแตสพี่ นั บาทถงึ สองหม่ืนบาท ผูใดโดยทุจรติ ซื้อ จาํ หนา ย หรือรบั ตัวผเู ยาว ซ่ึงถูกพรากตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกับผูพรากน้ันถาความผิดตามมาตรานี้ไดกระทําเพ่ือหากําไร หรือเพื่อการอนาจารผกู ระทําตองระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แตสามปถ งึ สิบหา ปแ ละปรับตง้ั แตหาพนั บาทถงึ สามหม่ืนบาท มาตรา 319 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดาผูปกครองหรอื ผดู แู ลเพ่ือหากาํ ไรหรอื เพื่อการอนาจาร โดยผูเยาวน้ันเต็มใจไปดวย ตองระวางโทษจําคุกตงั้ แตสองปถงึ สบิ ปแ ละปรับตงั้ แตส พ่ี ันบาทถึงสองหม่ืนบาท ผูใดกระทําทุจริต ซ้ือ จําหนาย หรือรับตัวผเู ยาวซ ึง่ ถกู พรากตามวรรคแรกตองระวางโทษเชนเดียวกับผูพรากน้ันผูใดจะมีความผิดฐานพรากผูเยาวความผดิ น้ันจะตอ งประกอบดว ย 1. มกี ารพรากบุคคลไปจากการดแู ลของบิดามารดา ผดู ูแล หรือผูปกครอง 2. บคุ คลท่ีถกู พรากจะเตม็ ใจหรอื ไมก ต็ าม 3. ปราศจากเหตผุ ลอันสมควร 4. โดยเจตนาขอสงั เกต การพรากผเู ยาว = การเอาตวั เดก็ ทอ่ี ายุยงั ไมครบบรรลุนิติภาวะไปจากความดูแลของบิดามารดาผปู กครอง หรอื ผูด ูแลไมว าเดก็ นั้นจะเต็มใจหรอื ไมก็ตาม การพรากผเู ยาวอ ายุไมเ กนิ 13 ป แตไมเ กนิ 18 ป โดยผูเยาวไมเต็มใจเปนความผิด ผูท่ีรับซื้อหรือขายตวั เดก็ ทพ่ี รากฯ ตอ งรบั โทษเชนเดียวกับผูพราก ผูทีพ่ รากฯ หรือรบั ซ้ือเดก็ ทถ่ี ูกพรากฯ ไปเปนโสเภณีเปน เมียนอยของคนอ่ืน หรือเพ่อื ขม ขืนตอ งรบั โทษหนกั ข้นึ การพรากผูเ ยาวอายเุ กิน 13 ป แตไมเกนิ 18 ป แมผ ูเยาวจ ะเต็มใจไปดวย ถานาํ ไปเพ่ือการอนาจารหรอื คากําไรเปนความผิด เชน พาไปขมขืน พาไปเปนโสเภณี เปน ตน

42คาํ แนะนําในการไปติดตอ สถานตี ํารวจ การแจงความตาง ๆ เพอ่ื ความสะดวก รวดเร็วและถูกตองตามกฎหมายและระเบยี บของทางราชการ เมอ่ื ทานไปติดตอที่สถานีตํารวจ ทานควรเตรียมเอกสารที่จําเปนติดตัวไปดวย คือ บัตรประจําตัวประชาชนหรอื หลักฐานตา ง ๆ ท่ีเกย่ี วกับเร่อื งทจ่ี ะแจง โดยนาํ ไปแสดงตอเจา หนาท่ีตํารวจ เชน เส้ือผาของผูถูกขมขืน ทมี่ คี ราบอสุจิ หรือรอยเปอ นอยางอน่ื อันเกดิ จากการขม ขนื และส่ิงของตาง ๆ ของผูตองหาท่ีตกอยใู นท่เี กดิ เหตุ ทะเบยี นบา นของผเู สยี หาย รปู ถา ย หรือทอี่ ยูของผูตองหาตลอดจนหลักฐานอ่นื ๆ (ถาม)ีการแจง พรากผูเยาว หลักฐานตาง ๆ ควรนําไปแสดงตอเจาหนาที่ตํารวจคือ สูจิบัตรของผูเยาว ทะเบียนบา นของผูเยาว รปู ถายผเู ยาวใบสาํ คญั อ่ืนๆ ท่ีเกย่ี วกบั ผเู ยาว (ถา ม)ี หมายเหตุ ในการไปแจง ความหรือรองทุกขตอพนักงานสอบสวนน้ัน นอกจากนําหลักฐานไปแสดงแลว ถา ทา นสามารถพาพยานบคุ คลท่ีรูเหน็ หรือเกี่ยวของกับเหตุการณไปพบเจาพนักงานสอบสวนดว ยจะเปนประโยชนแกท านและพนกั งานสอบสวนเปนอยา งมาก เพราะจะสามารถดําเนินเร่ืองของทานใหแ ลว เสรจ็ ไดเ ร็วขน้ึกิจกรรม อธบิ ายคาํ ถามตอ ไปน้ีในชัน้ เรียน 1. พัฒนาการทางเพศมกี ข่ี ้ันตอน อะไรบา ง 2. อารมณท างเพศอาจแบง ตามความรนุ แรงไดเ ปน 3 ระดบั มีอะไรบา ง 3. มีวิธจี ดั การอารมณทางเพศอยางไรบาง 4. การจะมคี วามผดิ ฐานทาํ อนาจารได ตองมีองคประกอบอะไรบา ง 5. ตามขอกฎหมายการพรากผเู ยาวหมายถึงอะไร