ทักษะการพัฒนาอาชีพ ม.ต้น

43 บทที่ 3 การจดั การความเส่ียง สาระการเรียนรู เปนการวิเคราะหศักยภาพ และการจัดการเก่ียวกับผลการดําเนินงานที่ผานมาจนถึงปจจุบัน โดย มงุ เนนถึงยอดการขายสนิ คา และบริหารผลกําไร สภาพแวดลอ มภายใน ภายนอก จดุ ออ น จดุ แข็ง โอกาส และ อุปสรรค มสี ง่ิ ใดบางท่ีทําใหเกิดความเสี่ยงในการประกอบอาชีพ จะไดแนวทางในการจัดการแกไขความ เสย่ี งเหลา น้ัน เพอ่ื พฒั นาอาชพี ใหม นั่ คง ตวั ช้วี ัด 1. วเิ คราะหศ กั ยภาพ และจดั การเกย่ี วกับผลการดําเนินการในอดตี ที่ผานมา 2 - 3 ป จนถึงปจจุบนั 2. อธิบายวธิ แี กปญ หาความเสย่ี งเพอื่ ความม่นั คงของอาชีพ 3. สามารถวางแผนปฏิบตั กิ าร ขอบขา ยเน้ือหา เรอื่ งท่ี 1 ความหมายของความเส่ยี ง และการจดั การความเส่ยี ง เร่อื งที่ 2 การวิเคราะหศักยภาพ และการจดั การความเสยี่ งกับผลการดําเนินงาน เร่อื งที่ 3 การแกป ญหาความเส่ยี ง เรอ่ื งท่ี 4 การวางแผนปฏบิ ตั กิ ารจัดการความเส่ียง

44 เรอื่ งที่ 1 ความหมายของความเสยี่ ง และการจดั การความเส่ยี ง ความเสี่ยง หมายถึง เหตุการณหรือการกระทําใด ๆ ที่อาจเกิดขึ้นภายในสถานการณที่ไมแนนอน และสงผลกระทบหรือสรางความเสียหายหรือความลมเหลว หรือการลดโอกาสที่จะบรรลุเปาหมายและ วัตถุประสงค เชน การลงทุนใดท่ีมีความไมแนนอนในอัตราผลตอบแทนสูงความเสี่ยงก็จะสูงตาม ดังนั้น จงึ อาจกลาวไดว า ความเสย่ี ง คอื อตั ราของความไมแนน อน การจัดการความเส่ียง หมายถึง กระบวนการในการวิเคราะห ประเมิน ดูแล ตรวจสอบ และควบคุม ความเส่ียงที่สัมพันธกับกิจกรรมหนาท่ีและกระบวนการทาํ งาน เพื่อใหงานลดความเสียหายจากความเส่ยี ง มากท่ีสุด อนั เน่ืองมาจากภยั ทีต่ อ งเผชิญในชว งเวลาใดเวลาหน่ึง หรือเรียกวา อุบตั ิภัยทีย่ ากจะหย่ังรูวาจะเกิดขึ้น เม่ือใด ความสาํ คญั ของความเสย่ี ง ในการบริหารจัดการทั่วไป จะตองดําเนินงานตามวัตถุประสงคและเปาหมายโดยเฉพาะที่จะ เกยี่ วของกับการควบคมุ เพื่อใหไดผลสัมฤทธิ์ตามเปาหมายนั้น สิ่งท่ีตองเนนคือ การตรวจสอบภายใน การ ควบคมุ ภายใน การบริหารจัดการความเส่ยี ง ผลกระทบจากความเสี่ยง ผลของความเสย่ี งอาจสง ผลกระทบถึงองคก ารได ดงั น้ี 1. ความเส่ียงตอการดาํ เนนิ การทข่ี าดทุน ผลการดาํ เนินงานท่ีขาดทนุ ขององคการแสวงหากาํ ไรท่ีเกิด จากการตัดสินใจผิดพลาดของผูบริหาร หรือเกิดจากภัยธรรมชาติที่ไมคาดฝน อาจนําไปสูความลมสลาย ขององคการได สวนองคก ารทางการศึกษาถงึ แมไ มไ ดเปนองคการแสวงหาผลกําไร หากผูบริหารตัดสินใจ ผดิ พลาดยอมสง ผลถงึ ความชะงักงันหรอื ลม เหลวไดเ ชน กัน 2. ความเสี่ยงตอความลมเหลวของนโยบายหรือโครงการ หากผิดพลาดในนโยบาย ยอมสงผล ตอทิศทางการพัฒนา หากเปน ระดบั โครงการก็จะสง ผลถึงความสญู เปลาของโครงการ จากการไมไดศึกษา ความเปนไปได ไมไดคํานึงจุดคุมทุน หรือมีการทุจริตคอรัปช่ัน โดยเฉพาะโครงการของภาครัฐท่ีประสบ ความลมเหลว 3. ความเส่ียงตอความเช่ือถือไววางใจ ความสําเร็จหรือความลมเหลวของผูบริหาร จะส่ังสมถึง กระแสนิยมและความไวว างใจของสาธารณชน ทําไมจึงตอ งปองกันความเสยี่ ง ทุกคนเห็นความสาํ คญั ของการปอ งกันความเสีย่ งโดยการลดความเสี่ยงอยูแ ลว เชน ในชีวิตจริงการ ทําประกันภัยรถยนต การทําประกันชีวิต หรือประกันสุขภาพ เหลานี้เปนการปองกันความเสี่ยงสวน บคุ คล สวนการปอ งกันความเสีย่ งจากองคก าร เพ่ือลดความเสยี่ งในองคการนั่นเอง จึงพอสรปุ ได ดงั น้ี 1. เพ่ือใหผ ลดาํ เนนิ งานของหนวยงานเปน ไปตามเปา หมาย และวตั ถุประสงคทีว่ างไว 2. เพื่อสงเสริมความมั่นคง และลดความผันผวนของรายได อันจะทําใหองคการเติบโตอยางมี เสถียรภาพ

45 3. ลดโอกาสท่ีจะทําใหเกิดการสูญเสียจากการดาํ เนนิ งาน 4. เพม่ิ คุณคาใหก ับบุคลากร และผูเกีย่ วขอ ง 5. เพื่อใหเ กิดการบรู ณาการกบั ระบบงานอ่ืนไดดีกวา เดิม เรอ่ื งที่ 2 การวิเคราะหศักยภาพ และการจดั การความเสย่ี งกบั ผลการดาํ เนนิ งาน ผูประกอบการตองทาํ การศึกษาวาธุรกิจของตนเปนอยางไร มีปจจัยอะไรที่มีผลกระทบตอความ เสย่ี ง การจําแนกความเสย่ี งเพอื่ ประโยชนใ นการบรหิ ารจัดการ เชน ความเส่ียงทั่วไป และความเสี่ยงเฉพาะ พ้ืนที่ ในแตละประเภทมีรายละเอียดแตกตางกัน บางอยางสามารถปองกันได การศึกษาความเส่ียงเฉพาะ พื้นที่ในสถานศกึ ษา นอกจากจะศึกษาปจจัยภายในท่ีมากระทบกับความเส่ียงแลว ยังตองพิจารณาถึงความ เสี่ยงท่ีอาจจะเกดิ จากการบรหิ ารทรัพยากรมนษุ ย การเงนิ การบริหารจัดการทรพั ยส ิน การพสั ดคุ รภุ ัณฑ และ นวัตกรรมเทคโนโลยี การเขา ใจระบบและตวั แบบ เพอ่ื นํามาจัดทาํ การบริหารความเส่ียง การศึกษาวงจรความเสี่ยงทําให ผูบรหิ ารไดเ ห็นภาพรวมของความเสีย่ งท้ังหมด เพื่อประโยชนในการวางมาตรฐานระบบการควบคุมภายใน การคนหา การระบุ การวิเคราะหความเส่ยี ง และการจัดลาํ ดับความเส่ยี ง วงจรความเสย่ี ง ท่ฝี า ยบรหิ ารจัดการ ความเส่ียงจะตอ งศกึ ษา เพอ่ื นํามาบริหารวามีวิธใี ดบา ง เชน ใชการถา ยโอนความเส่ียงหรือการควบคุมภายใน เปน ตน ในการวิเคราะหศักยภาพ และการจัดการความเสีย่ งกบั ผลการดําเนินงาน ประกอบดวยปจจัยสําคัญ ดงั ตอไปนี้ 1. สินคา หมายถึง สิ่งที่มีตัวตน เชน เส้ือ รองเทา หรือไมมีตัวตน เชน แกส ซื้อขายได และสราง ความพึงพอใจใหก บั ผบู รโิ ภคได 2. ประเภทสนิ คา แบงตามลกั ษณะการซอ้ื หรือการบรโิ ภค แบง ไดเปน 2 ประเภท คอื 1) สินคา อุปโภค บรโิ ภค หมายถงึ สนิ คาหรอื บรกิ ารทผี่ ซู ื้อ ซ้อื ไปเพือ่ ใชเ อง หรือ เพ่อื ใชใ นครอบครัว สินคาอุปโภค บรโิ ภค แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื (1) สนิ คา สะดวกซ้ือ เปนสินคา ทีผ่ ซู ื้อหาซ้ือไดงาย ซื้อบอ ยครงั้ ใชเวลาในการซ้อื นอย ราคาสินคา จะถูก การซอื้ มกั จะมีการระบยุ ี่หอ เพราะผซู ือ้ คุนเคยกับสินคา น้นั เชน ยาสฟี น ยาสระผม สบู ผงซกั ฟอก เปน ตน (2) สนิ คาจับจา ยหรอื สนิ คาเลอื กซอ้ื เปนสนิ คา ทผี่ ซู ือ้ เปรียบเทียบคุณภาพ ราคา รูปแบบ สี กอน การตัดสนิ ใจจะเดนิ ดูหลาย ๆ รา นกอ น เชน เส้ือผา รองเทา เคร่อื งประดับ เปนตน (3) สินคาพิเศษ เปนสินคาที่มีคุณสมบัติพิเศษ ราคาแพง เชน รถยนต บาน ผูซื้อจะคัดเลือก อยางละเอยี ด เปรียบเทยี บราคาสนิ คา และคุณภาพของสนิ คา 2) สินคาอุตสาหกรรม หมายถึง สินคาท่ีซื้อมาเพ่ือนํามาใชผลิตเปนสินคาอ่ืนตอไป หรือเพอ่ื ใชใ น การดาํ เนนิ งานของธรุ กจิ เชน วัตถุดบิ อปุ กรณเ ครอ่ื งจกั ร เคร่อื งมอื ส่งิ กอ สราง เปนตน

46 3. คา ใชจ ายตา ง ๆ หมายถึง ตนทุนสวนทหี่ ักออกจากรายไดใ นรอบระยะเวลาทดี่ าํ เนินการงานหนง่ึ ๆ คาใชจา ยสามารถแบงไดเ ปน 3 ประเภท ดงั นี้ 1) ตนทุนขาย หมายถึง ตนทุนของสินคาท่ีขายหรือบริการท่ีให กลาวคือในกิจการซ้ือเพ่ือ ขาย ตนทนุ ของสินคา ทข่ี ายจะรวมราคาซอื้ และคาใชจ ายอืน่ ๆ ทจ่ี ําเปน เพ่ือใหสินคาอยูในสภาพพรอมท่ีจะ ขาย สว นในกจิ การผลิตเพื่อขาย ตนทุนของสินคาท่ีขายคือ ตนทุนการผลิตของสินคาน้ัน ซ่ึงประกอบดวย คา วัตถดุ บิ คาแรงงานและโสหยุ การผลติ 2) คาใชจ า ยในการดําเนนิ งาน หมายถงึ คา ใชจายทเี่ กิดขน้ึ อนั เนอ่ื งมาจากการขายสนิ คา หรอื บรกิ าร และคาใชจายทเี่ กดิ ขน้ึ เนอื่ งจากการบรหิ ารกิจการอนั เปน สว นรวมของการดาํ เนนิ งาน 3) คาใชจายอื่น ๆ หมายถึง คาใชจา ยนอกเหนอื จากท่ีจัดเขา เปนตน ทนุ ขาย และคาใชจายใน การดําเนินงาน เชน ดอกเบย้ี จายภาษเี งนิ ได คา ใชจ า ยสําหรับธรุ กิจขายสินคา จะประกอบดวย ตนทุนขาย คาใชจายในการดําเนินงาน และคาใชจายอื่น ๆ สําหรับธุรกิจบริการคาใชจายจะประกอบไปดวยคาใชจายในการดําเนินงานและ คาใชจายอื่นเทา นั้น 4. ผลกาํ ไร คือผลตอบแทนท่ีกจิ การไดรบั จากการขายสนิ คาหรอื บริการ จากการประกอบธุรกจิ หรอื เกิดจากการดาํ เนินงาน รวมทัง้ กจิ กรรมอ่ืนซ่ึงเกยี่ วเน่อื งกบั การประกอบธุรกิจหรอื การดําเนนิ งาน 5. คแู ขง ขัน การมีคแู ขง ขนั ทางธุรกจิ เปรยี บเสมือนมียาชูกําลังท่ีจะทําใหกิจการ และพนักงานขายตาง ๆ มีความเขมแขง็ และอดทนทีจ่ ะดําเนนิ การตอ ไปอยา งมีประสิทธิภาพ มีความกระตือรือรน สรางสรรค และ พฒั นาตนเองใหม ีคุณภาพอยางตอ เน่ือง ถึงจะแขงขันกับคแู ขงขันในตลาดธรุ กจิ ไดอยา งแทจรงิ คูแขงขันหมายถึง บุคคล กลุมบุคคลหรือสถาบันที่ดําเนินกิจการดานธุรกิจอยางเดียวกัน หรือใกลเคียงกัน ซ่ึงสามารถใชแทนกันได โดยตองแขงขันกันดานการขาย การผลิตทั้งปริมาณและ คุณภาพ เพ่ือเปนกิจการที่ยึดครองตลาดใหมากที่สุด นอกจากน้ีการแขงขันของกิจกรรมทางธุรกิจยังมี ความสาํ คัญตอ ประชาชนท้ังระบบเศรษฐกจิ ดงั น้ี 1) มีสนิ คาใหเลือกหลากหลายมากขน้ึ เมื่อธุรกจิ ตางแขงขันกนั มากกจ็ ะตองมีสินคา และบรกิ าร เพ่มิ มากขึ้น เปน ผลดีแกป ระชาชนท่จี ะมีโอกาสเลอื กใชสนิ คาไดต ามความตองการ 2) สินคามีคุณภาพสูงขึ้น การแขงขันเพื่อครองสวนแบงของตลาดใหไดมากที่สุด และนานที่สุด สินคา จะตอ งมคี ณุ ภาพมากทีส่ ุดเพราะเปนแรงจงู ใจสาํ คัญของลกู คา 3) ราคาสนิ คาถกู ลง สินคาชนดิ ใดก็ตามเม่อื มีจาํ นวนมากโอกาสในการเลอื กมสี ูง คูแขงขัน ธุรกิจจะใชกลยุทธจูงใจลูกคาดวยการลดราคา หรือใหสิทธิพิเศษตาง ๆ เพราะปริมาณสินคาที่มีอยู ในทองตลาดคอนขางมาก 4) มีการพัฒนาสินคาแปลกใหมขึ้นเรื่อย ๆ กิจการตาง ๆ ที่ดําเนินกิจกรรมทางธุรกิจ ที่มีคูแขงขันมากจะตองคิดคนวิธีการผลิตที่จะทําใหสินคามีคุณภาพสูงขึ้น รวมทั้งคิดคนประดิษฐ ปรับปรุงสนิ คาอยตู ลอดเวลาเพือ่ ใหเปน ท่ีตองการของผบู รโิ ภค

47 ส่ิงท่ีควรรูเกีย่ วกบั คแู ขงขนั พนักงานขายหากมีขอมูลที่เก่ียวกับคูแขงขันมากเทาใด ความไดเปรียบในการขายสินคา ก็ยง่ิ มีมากขนึ้ เทา นัน้ การมงุ ม่ันแตจะขายสินคาของตนเองเพียงอยางเดียวโดยไมพิจารณาสภาพตลาดและ การขายของคูแขงขันจะทําใหเกิดปญหากับการขายของตนเอง ดังนั้นพนักงานขายควรรูขอมูลคูแขงขัน ในดานตาง ๆ ดังตอ ไปน้ี (1) ขนาดของตลาด พนักงานขายจะตองหาทางทราบใหไดวาคูแขงขันครอบครอง สวนแบงตลาดอยมู ากนอ ยเพยี งใด แนวโนม การขายในอนาคตจะเปนลักษณะใด กลมุ ลูกคาท่ีสาํ คัญ ไมวา จะเปน เพศ อายุ อาชีพ และฐานะโดยรวม (2) การจดั จําหนายสินคา แมจ ะเปนสนิ คาชนิดเดียวกัน สินคาแตละชนิดของแตละบริษัท หรอื แตละยห่ี อ จะมีวิธกี ารจัดจําหนายสนิ คา ที่แตกตา งกนั (3) วธิ กี ารสง เสริมการขาย การสงเสริมการขายของสินคาตาง ๆ ในปจจุบันมีหลากหลาย วิธีและเปนการแขงขันที่เพ่ิมความรุนแรงมากขึ้น ไมวาจะเปนการโฆษณาดวยสื่อมวลชนทุกชนิด การลด แลก แจก แถม สง ช้ินสว นเขา รว มชงิ โชค (4) ลักษณะของผลิตภัณฑ พนักงานขายจะตองรูวาขณะนี้สินคาของตนมีคูแขงขันอยู มากนอ ยเพยี งใด ยี่หอใดบาง สนิ คาของบริษัทใดกําลังครอบครองตลาด มีจุดดี จุดดอยอยางไร อะไรบางที่ เปน จุดไดเปรียบของสินคา ของตนเองกับสนิ คายี่หออน่ื ๆ (5) ประเภทของลูกคา พนักงานขายจะตองรูวาลูกคาของคูแขงขันเปนบุคคลหรือกิจการ ประเภทใด มีอํานาจในการจดั ซอื้ ขนาดไหน ความตองการสินคา จากคูแ ขง จาํ นวนใด ฐานะทางการเงินมัน่ คง หรือไม และลูกคา เหลา นัน้ ตองการสินคาท่มี ลี กั ษณะเชน ใดบา ง (6) ขนาดของกิจการ พนักงานขายจําเปนตองรูขอมูลเก่ียวกับกิจการของคูแขงขันวามี ระดับกาํ ลังความสามารถขนาดไหน เชน ขายเปน กิจการระดับครอบครวั หรอื เปน กิจการขนาดใหญท ี่มกี ําลงั การผลิตสงู รวมท้ังเปนกิจการท่ีมสี าขาครอบคลมุ ไปท่ัวโลกหรอื ไม เพราะจะไดทราบกําลังการแขงขัน เชน เงินทุน แมกิจการของตนเองจะมีขนาดเลก็ กวาก็อาจจะมผี ลดี (7) ยุทธวิธีการขายของพนักงานขาย พนักงานขายเปนบุคคลที่มีความสําคัญตอกิจการ ทุกแหงเพราะเปนกลไกหนึ่งที่จะทําใหกิจการกาวหนาตอไป ทุกกิจการจึงตองสงเสริมและสนับสนุน ใหพนกั งานขายศึกษาหาความรู ความชํานาญ และใหมีความสามารถแขงขันกับคแู ขง ขันได 6. สวนครองการตลาด หมายถงึ อตั รายอดขายสินคา ตอยอดขายท้ังสิ้นของคูแขงขัน ในการ วเิ คราะหส ว นครองตลาด โดยจะหาสว นครองตลาดที่เกิดขน้ึ แลว นําไปเปรียบเทียบกับอัตราสวนครองตลาด ทีไ่ ดกาํ หนดไว แลว วิเคราะหถ งึ ผลตา งท่ีเกดิ ข้ึนวาเกิดจากสาเหตุอะไรแลวจึงหาวิธแี กไ ขปรบั ปรงุ ตอ ไป 7. สมรรถนะธุรกิจ หมายถงึ ความรู ทกั ษะ และคุณลักษณะที่จําเปนของบุคคลในการทํางาน บริหารธุรกิจใหป ระสบความสาํ เรจ็ มีผลงานไดตามเกณฑห รอื มาตรฐานทก่ี าํ หนดหรือสงู กวา

48 ตัวอยางสมรรถนะ 1. สมรรถนะสวนบุคคล ไดแก การตดิ ตอสือ่ สาร ความมนั่ ใจตนเอง ความคิดสรางสรรค และการสรางนวัตกรรม เปน ตน 2. สมรรถนะของผูจัดการ ไดแก การติดตอสื่อสาร การวางแผน และการบริหารงาน การทาํ งานเปน ทมี ความสามารถเชิงกลยุทธ ความสามารถดานตางประเทศ ความสามารถในการจัดการ ตนเอง เปนตน 8. สภาพแวดลอมภายใน หมายถึง การศึกษาจุดแข็ง จุดออน กลยุทธและวิธีการของ คแู ขง ขนั เพ่อื ใหส ามารถหามาตรการในการตอบสนอง ประกอบดว ย จุดแข็ง คือ การวิเคราะหส่ิงแวดลอมภายในองคกร สิ่งแวดลอมใดมีศักยภาพ มีคุณภาพ ถือวา เปน จดุ แขง็ เชน ผลิตภัณฑมีคุณภาพดี เปน ตน จุดออน คือ การวิเคราะหสิ่งแวดลอมภายในองคกร ส่ิงแวดลอมใดท่ีมีประสิทธิภาพ และสรางความเสยี หายใหอ งคก รถือวาเปน จุดออน เชน บุคลากรขาดความชาํ นาญในการผลิตสินคา เปนตน 9. สภาพแวดลอ มภายนอก หมายถึง การศึกษาโอกาสและอุปสรรค ตองมีความรูเก่ียวกับ โครงสรางธุรกิจของตัวองคกรเอง ขอมูลลูกคา ขอมูลคูแขง ขาวสารทางเศรษฐกิจท้ังภายในและภายนอก ประเทศมาเปน ตวั ชว ยในการวิเคราะหบ นพ้นื ฐานของขอ มูลทเ่ี ปนจริง โอกาส คือการวเิ คราะหสภาพแวดลอ มภายนอกองคกร ส่ิงแวดลอมใดท่ีสงผลดีตอองคกร และเอ้อื ใหอ งคก รประสบความสําเรจ็ ตามเปา หมายถอื วา เปนโอกาส เชน การทาํ ธรุ กจิ การขนสง ราคาน้ํามัน ที่ต่ําลงถอื เปนโอกาสในการทํากาํ ไร เปนตน อปุ สรรค คอื สง่ิ แวดลอ มภายนอกองคกรท่ีสงผลเสียหายตอองคกร เชน ในชวงเศรษฐกิจตกตํ่า ผูบริโภคมีอํานาจการซื้อลดลง สงผลใหยอดขายสินคาตาง ๆ ลดลง และภัยน้ําทวมกอใหเกิดความเสียหาย กับผูประกอบการตาง ๆหรือการทําธุรกิจการขนสง ถานํ้ามันข้ึนราคา ถือวาเปนอุปสรรคตอองคกร เพราะจะทําให ผลกาํ ไรลดลง เปน ตน 10. วงจรความเสยี่ ง วงจรความเส่ียง หมายถึง การตัดสินใจของผูบริการทุกระดับจะตองเผชิญกับความเส่ียง การทจี่ ะตอ งเผชญิ และตองเอาชนะความเส่ยี งไดน้นั ผบู รหิ ารจาํ เปนตอ งรแู ละเขา ใจวงจรความเสี่ยงเพอ่ื จะได นํามาใชในการบรหิ ารจดั การความเสย่ี งตามวตั ถปุ ระสงคข ององคกร

49 การสรางตนแบบวงจรความเส่ียงจะทําใหผูบริหารไดมองเห็นภาพรวมของความเส่ียง ทง้ั หมด สามารถนาํ มาใชในการวางมาตรฐานระบบควบคุมภายในของผูบริหารหรือของผูตรวจสอบภายใน อีกดวย รวมทั้งการนําผลการปฏิบัติตามตนแบบวงจรความเส่ียงมาวางแผนการตรวจสอบ หรือการวาง แผนการตรวจสอบภายในของผตู รวจสอบไดอีกวิธหี นงึ่ 7 2 3 การตรวจสอบ สํารวจ คนหาและระบุ ความเส่ยี ง ความเสี่ยง ความเสี่ยง 6 1 4 การบรหิ าร ทําความเขา ใจ การวิเคราะห ความเสยี่ ง วัตถปุ ระสงคของ ความเสีย่ ง องคกรนนั้ ๆ 5 การประเมิน และจัดลาํ ดับ ความเส่ียง ภาพ แสดงตน แบบวงจรความเสีย่ ง

50 1. ทําความเขาใจวัตถุประสงคขององคการ เพื่อใหบุคลากรทุกคนไดเขาใจทิศทาง และจุดมุงหมาย การที่จะทําใหบรรลุวัตถุประสงคหรือเปาหมายขององคการ ตองอาศัยการสนับสนุน จากองคป ระกอบของวตั ถปุ ระสงค 2. การสํารวจความเสี่ยง ผูบริหารควรมอบหมายใหมีผูรับผิดชอบ โดยเฉพาะทําหนาท่ี สํารวจความเสี่ยงอาจเปน ฝายตรวจสอบ หรือผูตรวจสอบภายใน แตงตั้งผูรับผิดชอบ เปนฝายบริหาร ความเสี่ยงโดยมอบหมายใหคณะทํางานจากผูเชี่ยวชาญของหนวยงานตาง ๆ เปนคณะทํางานเฉพาะกิจ จนกวากิจกรรมการสํารวจความเสี่ยงแตละครัง้ จะแลวเสร็จ 3. การคนหาและระบุความเสี่ยง เปน การคน หาความเส่ยี งทตี่ องการจากขอ มลู ตา ง ๆ 4. การวเิ คราะหค วามเส่ยี ง การวิเคราะหขน้ึ อยกู ับลกั ษณะความเสี่ยง และชนิดของเครื่องมอื ท่จี ะพจิ ารณามาใชในการวิเคราะหท ี่นิยมกนั คือ การวเิ คราะหเ ชิงเปรยี บเทียบ 5. การประเมินและจัดลําดับความเส่ียง การประเมินความเส่ียง ความเส่ียงมีท้ังรูปธรรม และนามธรรม แตห ลกั การประเมนิ จะตองทาํ ใหเ หน็ ถึงความชดั เจน แปลผลออกมาเปนเชิงรูปธรรมท่ีสัมผัสได วัดได กลาวคือ วัดเปนจํานวนได และวัดเปนเวลาได การจัดลําดับความเส่ียงอาจจัดเปน ความเส่ียงสูง ความเสย่ี งปานกลาง ความเสี่ยงต่าํ เมื่อสรปุ ผลออกมาไดแลว จงึ นาํ ไปบริหารความเส่ียงตอไป 6. การบริหารความเส่ียง ถือเปนหัวใจของความสําเร็จขององคการโดยตรง ท้ังน้ี เพราะ ความเส่ียงเปนอุปสรรคสําคัญตอความสําเร็จตามวัตถุประสงคขององคการ ดังน้ัน จึงเปนหนาท่ีของ ฝายจดั การทต่ี องรบั ผิดชอบบริหารความเสย่ี งใหเกดิ ประโยชนส ูงสดุ ตอ องคก าร 7. การตรวจสอบความเส่ียง เปนกระบวนการที่เก่ียวกับการควบคุม กํากับ และติดตามผลวา กลไกลการบริหารความเสี่ยงมกี ารปฏบิ ัตติ ามหรอื ไมเพียงใด โดยการสอบทานความเส่ียง และการควบคุม ภายใน การประเมินระบบควบคุมภายใน การวางมาตรการปรบั ปรุงแกไ ข และการสรางสัญญาณเตือนภัย ผูบริหารองคก ารจะตองตรวจสอบความเสยี่ งมใิ หเ กิดขึ้น หรือถามกี ส็ ามารถควบคมุ ปองกนั ใหเ กิดแตน อ ยที่สดุ

51 เร่ืองท่ี 3 การแกปญ หาความเสย่ี ง การแกไขปญหาความเสี่ยง หมายถึง การทําใหเกิดสภาพการณท่ีเราคาดหวัง การที่คน จาํ นวนมากไมส ามารถแกไขปญ หาตนเอง หรอื ผบู รหิ ารไมสามารถจะแกปญหาหนวยงานของตนได ถึงแม จะรูสภาพหรือเปาหมายอยูแลว แตก็ไมสามารถไปสูเปาหมายได ทั้งนี้ เพราะปญหาอาจมีมาก รุนแรง มี ความสลบั ซับซอ น คลุมเครอื และแฝงไวด ว ยปญ หาอืน่ ๆ เปน ตน การแกปญ หาความเสยี่ งมี 4 ข้นั ตอน ดังนี้ 1.ขน้ั ระบปุ ญ หา 4. ขนั้ กําหนด 2. ขน้ั สาเหตุ แนวทางแกไ ขปญ หา ของปญ หา 3. ขัน้ การกาํ หนด จุดมงุ หมายในการ แกปญ หา ภาพ แสดงข้นั ตอนการแกป ญหาความเสยี่ ง

52 1. ข้ันระบุปญหา เปนขั้นแรกท่ีมีความสําคัญ เพราะถาเราไมทราบปญหาเราก็ไมมีทาง แกป ญหาได จําเปนตอ งหาสาเหตุแหง ปญ หา แลว จะนาํ สาเหตุนัน้ มาเรียงลําดับความสาํ คญั อะไรเปน เหตเุ ปน ผล 2. ข้ันสาเหตุของปญหา การหาสาเหตุของปญหาไมถูกตองจะทําใหการแกปญหาผิด ซึ่ง ตามปกติคนเรามักจะยึดติดกับแนวคิด หรือความรูเดิม ๆ ทําใหมองเห็นปญหาแตเพียงดานท่ีสัมพันธ สอดคลองกับแนวคิดน้นั ๆ อกี ประการ ผูท่รี ถู ึงสาเหตทุ ีแ่ ทจ รงิ แลว รบี ดวนสรปุ โดยไมพ ยายามคนหาสาเหตุ อ่ืน ๆ 3. ข้ันการกําหนดจุดมุงหมายในการแกปญหา การคัดเลือกสาเหตุที่กอใหเกิดปญหาแลว นําไปหาแนวทางแกไขจะทําใหปญหาน้นั ไดร ับการแกไข เชน ปญหาอัตราการเพิ่มของประชากรสูงมาจาก สาเหตุอะไร คนเกดิ มาก คนตายนอย หรอื คนอพยพเขา มามาก เปนตน 4. ข้ันกาํ หนดแนวทางแกไ ขปญหา การกาํ หนดทางเลือกในการแกไขปญหาซึ่งอาจจะเปน ทางเลือกท่ีสามารถนําไปใชแกปญหาไดจริง ไมใชเปนเพียงอุดมการณหรืออุดมคติ หรือทางเลือกนั้น สามารถนํามาเปรียบเทียบกันได ทง้ั ทว่ี ัดเปนตวั เงินได และไมส ามารถวดั เปน ตวั เงินได การเลือกวิธีที่ดที สี่ ุดในการแกไ ขปญ หานน้ั ควรมกี ารเปรยี บเทียบตัวเลือกทั้งหมดท่ีไดดวย วิธีตาง ๆ โดยประเมนิ ตวั เลอื กแตละตวั แลวจงึ ตดั สนิ ใจเลอื กวิธีแกปญหาที่ดีที่สุด หรือหาวิธีใหม ปลอยให ปญ หาคล่คี ลายไปเองโดยไมตองทําอะไร

53 เรือ่ งที่ 4 การวางแผนปฏบิ ัตกิ ารจัดการความเสีย่ ง การวางแผนปฏิบตั กิ ารจดั การความเสี่ยง ควรมีผแู ทนจากฝายตา ง ๆ ในองคการเปนเสมือน คณะทาํ งานกลาง หากคณะทาํ งานยังไมมคี วามชํานาญพอ ควรจางทปี่ รึกษาเขามาทาํ งานรว มกนั เพื่อวางแผน ปฏิบตั ิการจัดการความเส่ียง โดยเร่ิมจากการสรางตัวแบบบริหารความเส่ียงระดับองคการ ซ่ึงจะตองมีการ ทบทวน วเิ คราะห ตดั สนิ ใจ และประเมนิ ความเส่ยี งขององคก ารกอ น ดังน้ี 1. กําหนดตวั ชีว้ ดั ประสทิ ธภิ าพ 2. จัดการฝก อบรมใหความรกู บั ผูแทนฝายตา ง ๆ ใหต ระหนักถึงความเสี่ยง 3. จัดทาํ แบบสอบถาม 4. จัดใหม กี ารสมั ภาษณ 5. ดาํ เนินการทบทวนเอกสารท่ีมีอยูจากฝา ยตา ง ๆ โดยเนนเฉพาะดา นความเส่ยี ง 6. จดั สมั มนาเชงิ ปฏบิ ตั ิการอยา งตอ เน่อื ง 7. จัดทาํ ตัวแบบความเส่ียง 8. ตรวจสอบตดิ ตามพืน้ ทขี่ องฝา ยตา ง ๆ 9. วเิ คราะหส ่ิงที่ไดจ ากการประเมิน ส่งิ ท่จี ะไดจ ากการดําเนนิ งานในขน้ั น้ี มีดังนี้ 1. สามารถบงช้ีไดว าความเสย่ี งขององคก ารมีอะไรบางอยา งชัดเจน 2. สามารถจัดลาํ ดับความสําคญั และประเมนิ ความเส่ยี งเหลา นนั้ 3. จัดทําแผนปฏิบัติการจัดการความเสี่ยงในเรื่องท่ีสาํ คัญไดอยางชดั เจน 4. ไดรายงานการบริหารความเสี่ยงตอ ผบู ริหารได 5. สามารถจัดลําดับแผนความเส่ียงตามความสําคัญ และจําเปนกอนหลังโดยทําเปน แผนปฏิบัตกิ ารทชี่ ัดเจน การวางแผนปฏิบัตกิ ารจดั การความเส่ยี ง ประกอบดวยข้นั ตอนดําเนนิ การ ดังน้ี 1. สํารวจความเสย่ี งในองคก าร การสํารวจความเสย่ี งทัง้ องคก ารโดยศึกษาจากตัวแทนฝายตาง ๆ ดวยวิธีการตอบแบบสอบถาม การสัมภาษณ เพื่อใหไดขอมูลท่ีเปนเหตุเปนผลตอความเสี่ยงขององคการ โดยนําขอ มลู มากรอกในตารางความเสยี่ งทกี่ ําหนดไว ตามตัวอยา งดงั นี้ 2. ประเมนิ ความเสยี่ งในระดบั องคก าร คณะทาํ งานกลางรวบรวมขอมูลความเสย่ี ง จากฝายตาง ๆ ท่ีเก่ียวของ นาํ มาจัดลาํ ดบั ความเสี่ยง โดยอาจเชิญผูมสี ว นเกี่ยวของรวมพจิ ารณา 3. กําหนดตวั ควบคมุ ความเสย่ี งท่ีจะเกดิ ข้ึนในโอกาสตา ง ๆ รวมถึงผลกระทบท่อี าจเกิดขน้ึ ได 4. การทําแผนปฏิบตั ิการ จะตอ งเลือกความเส่ียงสูงสุดท่ีเปนวิกฤติกอนมาทําแผนปฏิบัติการ เชน การทจุ รติ คอรรปั ชัน่ การผนั ผวนจากราคาสนิ คาตนทุน เปนตน 5. การทาํ รายงานสรุปความเสี่ยง เพ่ือนําขอมูลความเส่ียงมาจัดทําแผนปฏิบัติการการจัดการ ความเสย่ี ง โดยเรือ่ งวิกฤติทต่ี องเรงแกไ ข

54 ตวั อยาง แสดงขอ มลู ของความเส่ยี งภายในองคก ารทง้ั หมดของฝายเทคโนโลยี ลําดบั ความเสี่ยง สาเหตุ ผลกระทบ การควบคุม ประสทิ ธผิ ล ในปจจุบนั ในการ 1 การเพิม่ ขนึ้ ของเวบ็ ควบคมุ แอพพลเิ คชน่ั ใน ปจจุบัน แนวโนม บรษิ ัทตองใหบริการ ใหผูพัฒนาระบบมี พอใช 2 การทาํ นุบํารุง ทางดา นพาณิชย ผา นทาง ความรู ความชาํ นาญ เครอ่ื งคอมพิวเตอร ขนาดใหญตอ งใช อเิ ล็กทรอนิกส อิเล็กทรอนกิ ส ในโครงสรา ง ความพยายามมาก มากขึน้ ตาม พ้ืนฐานของเวบ็ 3 ศนู ยค อมพิวเตอร มปี ญหา แนวโนม มากขึ้น ขาดบุคลากร ไมสามารถ จางบริษัท พอใช ใหบ ริการไดด ี ขา งนอกทํา ไฟไหม ระบบธรุ กจิ ท้งั หมด มีสถานทส่ี าํ หรับ ดี แผน ดนิ ไหว ไมสามารถดําเนิน หนว ยประมวลผล ระเบดิ ไฟดับ ตอไปได มากกวา 1/ มีระบบ สาํ รอง สรปุ ดงั น้ันการบริหารจัดการความเส่ียงท่ีเปนระบบจะตองไดรับความรวมมือจากบุคลากรทุกคน ทุกฝายในหนวยงาน ซึ่งตองถือวาเปนกิจกรรมของทุกคนในองคการ ผูบริหารจะตองสรางความเขาใจ ใหท กุ คนตระหนักถงึ ภยั วิกฤต ความเส่ียง ทกุ คนตอ งทําเปนประจําและทําอยา งตอเน่ืองเปนระบบ มีรูปแบบ ทีช่ ดั เจน

55 หลกั การบริหารความเสยี่ งประกอบดวย 1. การวางแผนกลยุทธ 2. การวิเคราะหความเสย่ี ง 3. การควบคุมความเสี่ยง ในการดําเนนิ งานปฏบิ ัตกิ ารจดั การความเส่ยี ง จะไดมาจากฝายและองคการมาชวยกันประเมิน ความเสี่ยงตาง ๆ แลวจัดลําดับวาอะไรเปนความเสี่ยง ระดับมากนอยเพียงใด รุนแรงแคไหน เพื่อนํา ความเสี่ยงน้ัน ๆ มาบริหารจัดการกอน หลัง สวนการพิจารณาตัวควบคุมความเส่ียงทําใหเห็นสภาพการ บริหารความเสี่ยงในองคการ วามีการกําหนดอยางไร ในการทําแผนปฏิบัติการบริหารความเสี่ยง โดยเรียงลําดับวิกฤตวาอะไรมากอน และอะไรมาหลัง ซึ่งเปนขั้นตอนสุดทายของการบริหารความเส่ียง ที่มีรายละเอียดในเชงิ ปฏิบตั กิ าร สามารถนําไปใชไดจ ริงในหนว ยงาน

56 กจิ กรรมที่ 1 การวิเคราะหศักยภาพและการจัดการความเสย่ี งในองคการ ใหผูเรียนแบงกลุม ๆ ละ 5 คน เลือกประธาน ผูนําเสนอ และเลขาแลวรวมกันพิจารณา ตามประเดน็ ดังตอ ไปน้ี 1. อาชพี ………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 2. ขน้ั ระบุปญหา………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 3. ข้นั หาสาเหตขุ องปญ หา…………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 4. ขั้นกําหนดจดุ มงุ หมายในการแกปญหา…………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 5. ขน้ั กําหนดแนวทางแกปญหา………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………..

57 บทที่ 4 การจัดการการผลิต การบริการ สาระการเรยี นรู ในสภาวะการแขงขันทางการคา และการตลาดยุคโลกาภิวัตน ธุรกิจตองมีการปรับตัว ท่ีรวดเรว็ เพื่อตอบสนองความตอ งการของผูบริโภค ในขณะที่ผูบริโภคมีความตองการสินคาท่ีหลากหลาย และเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ปจจัยสําคัญหนึ่งที่ผูบริโภคใชในการตัดสินใจเลือกสินคา และบริการ คือ คุณภาพของสินคา จึงเปนสิ่งสําคัญที่ผูประกอบอาชีพตองใหความสําคัญ และความจําเปนในการจัดการ การผลติ และการบริการ ตัวชว้ี ดั 1. จดั การเกย่ี วกบั การควบคมุ คณุ ภาพ 2. อธบิ ายวิธีการใชนวัตกรรมเทคโนโลยีในการผลิต 3. อธิบายขน้ั ตอนการลดตนทุนการผลิตหรอื การบรกิ าร 4. จัดทาํ แผนการผลิตหรือการบริการ ขอบขา ยเนือ้ หา เรอ่ื งท่ี 1 การจัดการเก่ยี วกบั การควบคุมคุณภาพการผลิตหรอื การบริการ เร่อื งที่ 2 การใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลิต เรอื่ งที่ 3 การลดตน ทุนการผลิตและการบริการ

58 เรอ่ื งท่ี 1 การจดั การเกีย่ วกบั การควบคุมคณุ ภาพการผลิตหรือการบรกิ าร 1. ความหมายการจัดการเก่ยี วกับการควบคุมคณุ ภาพการผลติ หรือการบริการ การประกอบการอาชีพใหมีความเจริญกาวหนานั้น จําเปนที่ผูประกอบการอาชีพตองมีความรู ความเขาใจ ในเร่ืองการจัดการการผลิต และการบริการเปนอยางดี การจัดการการผลิตหรือการบริการมี ความหมายสรปุ ไดด งั นี้ การจัดการ หมายถึง กระบวนการที่ดําเนินงานตามขั้นตอนตาง ๆ อยางตอเนื่อง และ มีการประสานงานกัน เพื่อใหบ รรลเุ ปา หมายขององคกรหรอื กิจการ การผลิต หมายถึง การจัดทํา การประกอบ หรือสรางสินคาหรือผลิตภัณฑ โดยผาน กระบวนการแปรสภาพจากวตั ถดุ ิบ การบริการ หมายถึง การบริการที่ดีแกลูกคา หรือการทําใหลูกคาไดรับความพึงพอใจ มีความสขุ และไดร ับผลประโยชนอ ยา งเตม็ ท่ี การควบคุมคุณภาพ หมายถึง การจัดกิจกรรมตาง ๆ เพื่อใหผลิตภัณฑตอบสนอง ความตองการและสามารถสรางความพึงพอใจใหกบั ลูกคาบนแนวคดิ พนื้ ฐานวา เม่ือกระบวนการดี ผลลัพธ ทอี่ อกมาก็จะดตี าม 2. วตั ถปุ ระสงคก ารจัดการเก่ยี วกับการควบคุมคณุ ภาพการผลติ หรือการบรกิ าร การควบคุมคุณภาพนั้น มีวัตถุประสงคเพ่ือใหสินคาหรือผลิตภัณฑ หรือการบริการบรรลุ จดุ มุง หมายดังตอ ไปน้ี 1) สนิ คาท่ีส่งั ซ้ือหรอื สั่งผลิตมีคุณภาพตรงตามขอ ตกลงหรอื เงื่อนไขในสัญญา 2) กระบวนการผลติ ดาํ เนนิ ไปอยางถกู ตอ งเหมาะสม 3) การวางแผนการผลิตเปน ไปตามทีก่ าํ หนดไว 4) การบรรจุหีบหอดีและเหมาะสม หมายถึง สามารถนาํ สงวัสดุยังจุดหมายปลายทาง ในสภาพดี นอกจากนกี้ ารควบคมุ คุณภาพยังกอ ใหเกิดประโยชนต อ การผลิต คอื 1) เพ่ือใหเสียคา ใชจายหรือตน ทนุ ตาํ่ ทีส่ ดุ โดยการใชป จ จัยการผลติ และวิธีการผลิตที่เหมาะสม 2) เพ่ือใหไดปริมาณสินคาตรงตามความตองการของตลาดไมมาก และไมนอยเกินไป จนไมส ามารถตอบสนองความตองการของตลาดได 3) เพอ่ื ใหไ ดส นิ คาตรงตามเวลาที่ลกู คาตอ งการ 4) เพ่ือใหไ ดค ุณภาพสนิ คาตรงตามที่ลูกคาตอ งการ ไมม ีจุดบกพรอ งหรอื เนาเสยี 3. ข้นั ตอนการควบคมุ คุณภาพการผลิต แบง ออกเปน 4 ขัน้ ตอน คอื 1) ขัน้ การกาํ หนดนโยบาย ในข้นั นจ้ี ะเปน การกาํ หนดวตั ถปุ ระสงคกวาง ๆ เชน ระดับสินคา ขนาด ของตลาด วิธีการจําหนาย ตลอดถึงการรับประกัน ขอกําหนดเหลานี้จะเปนเคร่ืองชี้นําวากิจการจะตอง ทําอะไรบางเพอ่ื ใหบรรลุวัตถุประสงคทีไ่ ดวางเอาไว

59 2) ข้ันการออกแบบผลติ ภณั ฑ การออกแบบผลิตภัณฑใ นท่ีน้ี หมายถงึ การกาํ หนดคุณลักษณะของ ผลิตภัณฑ เชน วิทยุท่ีจะทําการผลิตข้ึนนี้มีขนาดกี่วัตตสามารถรับไดก่ีชวงความถี่ และมีระบบตัดคล่ืน รบกวนหรอื ไม เปนตนขอควรคาํ นงึ ถึงสําหรับการออกแบบผลติ ภณั ฑนคี้ ือ จะตอ งรวู าฝา ยผลติ มีขีดความสามารถ มากนอยเพียงใด การออกแบบผลิตภัณฑจ ึงตอ งมคี วามสมั พนั ธก ับระบบการผลติ 3) ขั้นตอนการควบคุมคณุ ภาพของการผลติ การควบคมุ คณุ ภาพการผลติ แบงออกเปนขั้นตอนยอย 3 ขน้ั คอื การตรวจสอบคณุ ภาพของช้ินสว น การควบคมุ กระบวนการผลิต และการตรวจสอบคุณภาพของ ผลิตภัณฑ โดยในการตรวจสอบท้ัง 3 ขั้นน้ี สวนใหญจะใชเทคนิคการสุมตัวอยาง เพราะผลิตภัณฑท่ี ผลิตไดนั้นมีจํานวนมากไมอาจจะทาํ การตรวจสอบไดอ ยางทว่ั ถึงภายในเวลาจาํ กัด 4) ขั้นการจําหนาย การควบคุมคุณภาพ จะมีลักษณะเปนการใหบริการหลังการขาย ซึ่งในระบบ การตลาดสมัยใหมถอื วาเปน เรอ่ื งสาํ คญั มาก เพราะสินคาบางชนิดโดยเฉพาะอยางยงิ่ สนิ คา ประเภทเครื่องมือ เคร่ืองจักรหรืออุปกรณทางอิเล็กทรอนิกส ซ่ึงมีวิธีการใชและการดูแลรักษาที่คอนขางยุงยาก ผูผลิตหรือ ผูขายจะตองคอยดูแลเพื่อใหบริการหลังการขายแกผูซื้ออยูเสมอ เพ่ือสรางความพึงพอใจ ซึ่งจะมีผลตอความ เช่ือมั่นและความกาวหนาทางธุรกจิ ในอนาคต เรื่องท่ี 2 การใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลติ 1. ความหมายของการใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลติ การใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีในการผลิต เปนการพัฒนาความสามารถในการผลิต ผลิตภัณฑของมนุษย ชว ยในการแกปญ หาและสนองความตอ งการของมนษุ ยอ ยางสรางสรรค โดยนาํ ความรู มาใชก บั กระบวนการเทคโนโลยีเพ่อื สรางและใชส ่งิ ของ เครื่องใช วธิ ีการใหการดํารงชีวิตมีคุณภาพดีย่ิงข้ึน นวัตกรรมและเทคโนโลยี สามารถอธบิ ายไดดงั นี้ 1) นวัตกรรม หมายถึง ความคิด การปฏิบัติ หรือสิ่งประดิษฐใหม ที่ยังไมเคยมีใชมากอน หรอื เปน การพฒั นาดัดแปลงมาจากของเดิมทม่ี ีอยแู ลว 2) เทคโนโลยี หมายถึง สิ่งที่มนุษยพัฒนาข้ึน เพื่อชวยในการทํางานหรือแกปญหาตาง ๆ เชน อปุ กรณ เคร่อื งมอื เครือ่ งจกั ร วัสดุ หรอื แมกระท่ังสง่ิ ท่ไี มไ ดเ ปนส่ิงของท่ีจับตองไดหรืออาจเปนระบบ หรือกระบวนการตาง ๆ เพื่อใหก ารทาํ งานบรรลผุ ลเปาหมาย และครอบคลมุ ถึงเร่อื ง ดงั ตอไปนี้ (1) คน เปนแหลงทรัพยากรท่ีสาํ คัญ ไดแก เจาของกิจการ แรงงานคนภายนอก ที่จางมาทํางาน เปน ตน (2) วัสดแุ ละเครอ่ื งมือ ไดแ ก วัสดอุ ุปกรณต าง ๆ (3) เทคนคิ วิธีการ ไดแ ก ความรูท ่ีไดจ ากการศึกษาคนควา ดวยตนเอง (4) สถานที่ ไดแ ก ไรนา ฟารม ภเู ขา แมนา้ํ ทะเล สถานประกอบการตา ง ๆ

60 2. ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยี จากการนาํ เทคโนโลยีไปใชในชีวิตประจําวันของมนุษย ทั้งนี้จากการนําเทคโนโลยี มาใชอยา งแพรหลาย ทําใหเ กดิ ทัง้ ประโยชนและผลกระทบตอการดํารงชวี ิต สรุปไดดังน้ี 1) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอการศึกษา นักศึกษาสามารถเรียนไดจาก ที่บานโดยไมตองเดินทางไป เชน การเรียนการสอนทางไกลผานอินเทอรเน็ต ทั้งภายในและภายนอก ประเทศ รวมทงั้ การศึกษาคนควาขอมลู จากอนิ เทอรเน็ตที่มีไมจํากัด และการศึกษาเรียนรูจากสื่อประเภทตาง ๆ เชน วิทยุ โทรทศั น วดี โิ อ และคอมพวิ เตอร เปนตน จากการนําเทคโนโลยีมาใชในการเรียนการสอน ทําให เกิดปญ หาขาดปฏสิ ัมพันธทด่ี ีตอกันระหวา งผเู รียนกับครู เพราะการเรียนรู โดยผานส่ือเทคโนโลยีทําใหครู ซึ่งเปน ผถู า ยทอดความรูม บี ทบาทลดนอ ยลง 2) ประโยชนแ ละผลกระทบของเทคโนโลยีตอส่ิงแวดลอม เทคโนโลยีเขามามีบทบาทใน การปรบั ปรงุ คณุ ภาพของดนิ นา้ํ และอากาศ รวมท้ังมีการนําของเหลือใชท่ีผานกระบวนการทางเทคโนโลยี แลว กลบั มาใชใ หมโ ดยไมต องใชทรพั ยากรหลกั เทคโนโลยีจะกอ ใหเ กิดมลพิษตอสิ่งแวดลอม เพราะมนุษย นาํ เทคโนโลยีมาใชอยางผดิ วิธี เพือ่ มงุ แตป ระโยชนส ว นตน จนหลงลืมผลกระทบทอี่ าจจะเกิดขึ้นจากการใช เทคโนโลยีของตน 3) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอสังคม เทคโนโลยีกับสังคมเปนของคูกัน เม่ือเทคโนโลยีเขา มามบี ทบาทเปรียบเสมือนยอโลกใหเล็กลง เน่ืองจากความสะดวกในการติดตอขาวสาร ขอมูล ทําใหธุรกิจติดตอไดอยางรวดเร็ว มีประสิทธิภาพ มีผลใหเศรษฐกิจเจริญกาวหนาอยางรวดเร็ว จากความเจริญกา วหนาของเทคโนโลยีกอใหเกดิ ปญหาการวางงานของแรงงาน เนื่องจากมกี ารนําเคร่ืองจักร มาใชแทนแรงงานคน และปญหาจากการปรับตัวของผูไมรูในเร่ืองของการใชเทคโนโลยีสมัยใหม จึงกอ ใหเ กิดปญ หาการนําเทคโนโลยไี ปใชอ ยางไมถ ูกตอง 4) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยีตอสุขภาพ เนื่องดวยเทคโนโลยีมุงสราง สิ่งอาํ นวยความสะดวกตอ มนษุ ย โดยเฉพาะดา นสุขภาพ มีเครื่องออกกําลังกายภายในบาน มีวิทยุโทรทัศน และแหลง บนั เทิง เพือ่ เสรมิ สรางสขุ ภาพ ทั้งทางรางกายและทางจิตใจ ทั้งนี้ในวงการแพทยมีความกาวหนา ในการรักษามากขนึ้ และมขี อ มูลทางการแพทยเ ผยแพรผา นทางอินเทอรเ น็ตทําใหแพทยทั่วโลกสามารถรวมมือ ในการปฏบิ ตั งิ านรวมกนั ได นอกจากนนั้ เทคโนโลยีทางดานคอมพวิ เตอรมผี ลทาํ ใหเ ยาวชนขาดความสนใจ การเรยี น มุงแตก ารเลนเกมคอมพิวเตอร ไมมีเวลาออกกําลังกาย มีพฤติกรรมท่ีกาวราวชอบการตอสู สมาธิสั้น อารมณรุนแรง ไมไดรับการพักผอ นอยา งเพยี งพอ ทาํ ใหเกดิ ความเครยี ด สายตาส้ันเรว็ กอ นเวลาอนั ควร สรุปไดวา เทคโนโลยี จะมีประโยชนอยางมาก เม่ือผูใชมีการนําไปใชไดอยางถูกวิธี และเหมาะสม และจะเกิดผลกระทบอยางมากมาย เม่ือผูใชนําเทคโนโลยีไปใชแบบผิด ๆ ดวยความไมรู หรือใชเทคโนโลยีมากเกินกวา ความจําเปน

61 3. กระบวนการเทคโนโลยีในการผลติ กระบวนการเทคโนโลยีเปน กระบวนการที่เก่ียวของกับการแกปญหา โดยการใชความคิด ริเรมิ่ อยา งสรา งสรรคแ ละรอบคอบ เพ่ือสรางผลิตภัณฑที่กอใหเกิดประโยชนตามความตองการของมนุษย อยางมีประสิทธิภาพ หลักการเบื้องตนของกระบวนการทางเทคโนโลยีการออกแบบผลิตภัณฑ สามารถ แบงออกเปนขั้นตอน ไดดงั น้ี 1. กาํ หนดปญ หาหรือความตองการ 2. สรางทางเลอื กหรือวิธกี าร 4. ออกแบบและลงมอื สรา ง 3. เลอื กวิธกี ารทเี่ หมาะสม 5. ทดสอบและประเมนิ ผล ปรบั ปรุงแกไ ข แผนภมู ิ กระบวนการเทคโนโลยใี นการออกแบบผลิตภัณฑ 4. การใชกลยุทธในการเพิม่ และพัฒนาคณุ ภาพผลติ ภณั ฑ ปจ จบุ นั เทคโนโลยีเขามามีบทบาทอยางมากในการดํารงชีวิตของมนุษย ไมวาจะเปนการ ผลิตในภาคอุตสาหกรรม เกษตรกรรมหรือการบริการ ลวนแตนําเทคโนโลยีเขามาใชในกิจกรรมตาง ๆ เพราะการนําเทคโนโลยีเขามาใชในกิจกรรมตาง ๆ จะเพ่ิมประสิทธิภาพการผลิตใหดีขึ้น เชน สามารถ ทํางานไดเร็วขึ้น ไดปริมาณมากขึ้น งานมีคุณภาพมากข้ึน ลดเวลาในการทํางาน ลดคาใชจายในการ ใชแรงงานคน และทส่ี าํ คัญถาเปน ภาคอตุ สาหกรรมหรือภาคเกษตรกรรมซึ่งตองมีการแขงขันในทางธุรกิจ ใครนําเทคโนโลยีมาใชกอนคนอ่ืนถือวา เปนกลยุทธอยางหน่ึงท่ีจะทําใหประสบความสําเร็จกอนคูแขง ซ่ึง คําวากลยทุ ธ หมายถึง วิธีปฏิบัติ หรือแนวทางในการปฏิบัติงานที่จะทําใหแผนงานประสบผลสําเร็จ ขณะ จัดทํากลยุทธจะตองมีการตรวจสอบดูวามีจุดออนในกิจกรรมใด หรือมีจุดแข็งในกิจกรรมใดหรือคูแขง มีจุดออนในกิจกรรมใด จุดแขง็ ในกจิ กรรมใด แลวนาํ มาเปรยี บเทียบกับของเรา เพ่ือทาํ การปรับกลยุทธตอ ไป เมื่อรูวามีจุดออนท่ีจุดใด ก็สามารถนําเอาเทคโนโลยีมาใชในสวนที่เปนจุดออนนั้น เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ และพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ ดังตัวอยางการใชและปรับกลยุทธในการเพ่ิม และ พัฒนาคุณภาพผลติ ภณั ฑ ดงั น้ี

62 ตัวอยางที่ 1 ในอดตี การเกี่ยวขาวในนาท่ีมีพื้นท่ีกวาง ๆ จะใชแรงงานคนในการเก่ียวขาวจํานวนมาก ตอมามีการนําเทคโนโลยเี ขา มาชว ยในการเก่ยี วขาว เชน เครือ่ งจักรในการเก่ียวขาว ทําใหสามารถลดจํานวน แรงงานคน และลดเวลาในการเกย่ี วขาวลงไดอ ยางมาก และถามีการแขง ขันทางธุรกิจการขายขาว เกษตรกร จะตองมีการปรับกลยุทธในการนําเทคโนโลยีเขามาชวยในการเกี่ยวขาว เพื่อใหสามารถเกี่ยวขาวได จํานวนมากและใชเ วลานอย เพอื่ ใหสามารถนําขา วออกมาจาํ หนายไดกอน ตัวอยา งท่ี 2 โรงงานน้ําพริกเผาแหงหน่ึง เดิมการลางผัก บดพริกหรือเคร่ืองเทศ การผสมสวนผสม และการบรรจุจะใชแรงงานคนแทบทั้งหมด ทําใหผลผลิตที่ออกมาไมดีเทาที่ควร เชน ผักไมสะอาด สวนผสมไมดีพอ นํ้าหนักและปริมาณไมไดมาตรฐาน ใชแรงงานคนมาก ทําใหเสียคาใชจายสูง รวมถึง ใชเวลาในการทํางานมาก ทําใหไมสามารถแขงขันกับคูแขงขันอ่ืน ๆ ได สงผลใหเสียโอกาสทางธุรกิจ เพราะฉะนั้น โรงงานน้ําพริกเผาแหงน้ี จึงไดมีการปรับกลยุทธในการดําเนินกิจกรรม โดยการนําเอา เทคโนโลยีการผลิตมาชวย เชน เครื่องลางผัก เครื่องบด เครื่องผสมและเครื่องบรรจุภัณฑทําใหสามารถ ผลิตน้ําพริกเผาไดมีประสิทธิภาพและคุณภาพมากข้ึน รวดเร็วข้ึน ลดคาใชจายในการผลิต สามารถผลิต นํ้าพรกิ เผาออกสตู ลาดแขงขันกบั คแู ขง รายอ่ืน ๆ ไดทันเวลาและรวดเรว็ ขนึ้ 5. การเลือกใชเ ทคโนโลยอี ยางสรางสรรค การเลือกใชเทคโนโลยีอยางสรางสรรคตอชีวิต สังคม สิ่งแวดลอม และงานอาชีพ มีหลักการ ดังตอไปนี้ 1) การวิเคราะหเปรียบเทียบผลิตภัณฑหรือวิธีการที่ไดจากเทคโนโลยีตาง ๆ ทั้งทางดาน คุณภาพ รูปแบบ วสั ดุ ความสะดวกในการใช ความคุมคา โดยกอนทจ่ี ะตัดสนิ ใจเลอื กเทคโนโลยีใดมาใชน้ัน ผูประกอบการหรือเจาของกิจการ ควรนําคุณลักษณะท่ัวไป คุณลักษณะเฉพาะของเทคโนโลยีมาศึกษา เปรียบเทียบกอนการตดั สินใจเลอื ก 2) เมื่อมีการเลือกใชเทคโนโลยีสําหรับการสรางและพัฒนาผลิตภัณฑ เพื่อสนองตอ ความตองการของมนุษยแลว ยอมตอ งมผี ลกระทบตอสงั คมและสิ่งแวดลอมตามมาดว ย ดงั นั้นผปู ระกอบการ หรือเจาของกิจการตองศึกษาทบทวนวาเทคโนโลยีที่กําหนดเลือกใชนั้นมี ขอดี ขอเสียและผลตอสังคม และส่ิงแวดลอมท่ีจะไดรบั นน้ั เปน อยางไร 3) ตัดสินใจเลือกและใชเทคโนโลยีมีผลตอชีวิตที่มีผลดีตอสังคม และสิ่งแวดลอม ในทางสรางสรรคมากท่สี ุด

63 เรอื่ งท่ี 3 การลดตน ทุนการผลิตหรือการบรกิ าร 1. แนวคิดในการลด และควบคมุ ตนทนุ การผลิต การดาํ เนินงานธรุ กิจทกุ ประเภท ใหส ามารถดาํ รงอยไู ดอยางม่ันคง จําเปนที่ผูประกอบการ หรือเจาของธุรกิจตองหาวิธีการลดตนทุนการผลิต และการบริการโดยแนวคิดในการลดและควบคุม ตนทุนการผลติ นน้ั มีหลกั การ ดงั น้ี 1. ศกึ ษาวิเคราะหและสํารวจสถานภาพปจจุบันของการผลิต คือ แรงงาน วัตถุดิบ ตนทุน การผลติ เมื่อรปู จ จยั การผลิตแลวทาํ ใหสามารถหาขอบกพรอ ง และหาวิธีลดตน ทุนได 2. วิเคราะหหาสาเหตุของตนทุนสูญเปลาท่ีเกิดข้ึนจากการผลิตสินคา และการบริการ หมายถึง การเสียคาใชจ า ยแตไ มไดก อ ใหเกิดประโยชนตอ ธุรกิจ 3. ปฏิบัติการลด และควบคุมตนทุนการผลิตในสวนของคาใชจายที่ไรประสิทธิภาพ มีความสญู เปลา โดยดําเนนิ การตอเนอ่ื งใหบรรลผุ ลสําเรจ็ การดําเนินธุรกิจตองเผชิญกับขอจํากัดหลายอยางที่เปนอุปสรรคและเปนเหตุใหตนทุน การผลิตสูงข้ึน จากหลายปจจัย คือ ตนทุนแรงงานมีแนวโนมสูงขึ้น ตนทุนวัตถุดิบแพงขึ้น โดยเฉพาะ การนําวตั ถดุ ิบจากภายนอกเขา มา ทาํ ใหต น ทุนการผลิตสูงข้ึน เชน คาน้ํามัน คาน้ํา คาไฟฟา คูแขงขันมีมากข้ึน และทวคี วามรุนแรงมากข้ึน จาํ เปนทีผ่ ปู ระกอบการหรอื เจา ของธุรกิจตองลดตนทุนการผลิตตอหนวยสินคา ท่ผี ลติ จะมผี ลใหไดกําไรมากข้ึน ดังนั้นผูประกอบการตองปรับวิธีการทําธุรกิจ เพื่อลดตนทุนการผลิตใหตํ่าลง โดยกําหนดเปา หมายการผลติ ใหเหมาะสมเพอื่ ความอยรู อด มกี ารปรับปรุงโครงสรางในการประกอบธุรกิจ พฒั นาระบบการสงเสรมิ การขาย ซง่ึ เปนกุญแจสําคญั สูความสาํ เรจ็ 2. ปจ จยั ในการลด ควบคมุ ตนทุนการผลติ ในการผลติ สนิ คา ตน ทุนการผลติ จะสงู หรือตํา่ นั้น ขึ้นอยูก ับปจ จัยตาง ๆ หลายประการดังน้ี 1. ผบู รหิ ารตองมีนโยบายและโครงการเพื่อลดตน ทนุ การผลิตอยางจริงจังและชัดเจนไมวา จะเปนนโยบายดา นคุณภาพมาตรฐานระดบั สากล เชน ไอเอสโอ การสนับสนุนศักยภาพของบุคลากร ฯลฯ หรือระบบและวิธีการลดตน ทุน ซงึ่ ตอ งดาํ เนินการอยา งจรงิ จังและตอ เน่ือง 2. สรางจิตสํานึกพนักงาน ใหมีจิตสาํ นึกที่ดีตอโครงการลดตนทุนการผลิต จึงจะไดรับ ความรวมมือและประสบความสาํ เร็จได 3. มีมาตรการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพ และคณุ ภาพของการบริหารจัดการธรุ กจิ อยา งจรงิ จงั ทกุ ปจจยั ท่ีกลา วมามคี วามสาํ คัญเทา กันหมด แตก ารจะดาํ เนินการใหบรรลุเปาหมายอยางมี คุณภาพผูบริหารธุรกิจตองกําหนดเปาหมายและการดําเนินงานอยางจริงจัง และตองมีการจัดทําขอมูล และวัดประสทิ ธภิ าพของการลดตน ทนุ อยางตอ เนือ่ ง ในการบริหารจัดการการผลติ ควรกาํ หนดเปาหมายในเร่ืองตาง ๆ ดงั นี้ 1. ประสทิ ธภิ าพการผลติ คอื ดชั นชี ีว้ ดั การเปรยี บเทียบประสิทธภิ าพและผลการดาํ เนนิ งาน ของธุรกิจเราเองกับธุรกิจอื่นท่ีมีลักษณะการดําเนินงานเดียวกันวา มีผลการดําเนินงานธุรกิจแตกตางกัน อยางไร

64 2. คุณภาพสินคาและบริการ ผูประกอบการหรือเจาของธุรกิจตองปลูกฝงใหพนักงาน มคี วามเขา ใจในการควบคมุ คณุ ภาพจะทาํ ใหเกิดความเสียหาย เพ่ือรักษาคุณภาพของผลผลิตตามมาตรฐาน ท่กี ําหนดไว 3. การสงมอบ ตองสงมอบตรงเวลาตามที่ลูกคาตองการโดยไมมีปญหา การวางแผน การผลติ และสงมอบใหล กู คาตองใหความสําคญั เปนพิเศษมิเชน นัน้ จะทําใหเ สยี ระบบการทาํ ธุรกิจ 4. ตนทุนการผลิต ในสินคาประเภทเดียวกันแตตนทุนไมเทากัน การลดตนทุนมิใชสิ่งที่ จะทาํ ใหคณุ ภาพของสินคา ลดลง แตเปน การบรหิ ารจดั การในการผลิตใหม ีการใชต น ทุนตาํ่ ลง 5. ความปลอดภัย เปนเร่ืองที่เก่ียวกับพนักงานโดยตรง ซึ่งควรกระทําอยางยิ่งเพราะ ยิ่งเครง ครัดมากเพยี งใด พนักงานกป็ ลอดภยั มากเทาน้ัน และมีสวนทําใหตนทุนการผลิตลดนอยลง รวมท้ัง สรา งคณุ ภาพชวี ติ ใหพ นกั งานได 6. ขวัญและกาํ ลังใจ ยิ่งมีความปลอดภัยสูง ขวัญและกําลังใจของพนักงานก็ยิ่งสูง โดยวิธี ที่ดีที่สุด คือ การเพ่ิมคา จา งและเพ่มิ สวสั ดกิ ารใหก ับพนักงาน 7. สิง่ แวดลอ มทดี่ ใี นโรงงาน ถอื เปนการสรา งคณุ ภาพชีวติ ท่ดี ใี หกับพนกั งาน ปจ จุบนั ธรุ กิจ ทเี่ ก่ียวกับมาตรฐานและจดั การกับสง่ิ แวดลอมไดดี ถือเปนความรับผิดชอบตอ สงั คมดวย 8. จรรยาบรรณ ผูประกอบการหรอื เจาของธุรกิจตองยอมรับและปรับเปลี่ยนกระบวนการ ผลิตผลติ ภณั ฑหรอื การบริการ เม่อื เกิดความผดิ พลาด เพือ่ สรางความปลอดภัยและความม่นั ใจใหแ กล กู คา หากเจาของธุรกิจสามารถปลูกฝงทุกขอที่กลาวมาใหกับบุคลากรขององคกรไดรับรูและ รวมปฏิบัติ ปญหาในกระบวนการผลิตจะไมเกิดขึ้นโดยเด็ดขาด และสิ่งที่สําคัญที่สุดคือการผลิต จะมีประสิทธิภาพสูงข้นึ 3. การควบคุมการจัดการการผลติ หรือการบรกิ าร การดําเนินงานธุรกิจใหมีการพัฒนาอยางตอเน่ือง เพื่อใหธุรกิจมีความมั่นคงน้ัน ผปู ระกอบการหรือเจา ของธุรกจิ ตอ งมีระบบควบคุม การจัดการการผลิตและการบริการ ระบบการควบคุม ที่นิยมใชม าก ไดแก วงจรควบคุม PDCA (Deming Cycle) มรี ายละเอียด ดงั นี้ 1) P (Planning) การวางแผน หมายถึง การวางแผนวามีโครงการ กิจกรรมหรือวิธีการ อะไร ในการบริหารจดั การการผลิตหรือการบรกิ าร 2) D (Do) การปฏบิ ัติ หมายถงึ การดําเนินงานตามแผนท่กี ําหนดไว 3) C (Check) การตรวจสอบ หมายถึง การตรวจสอบผลที่เกิดจากการปฏิบัติวา มีผลเปน ไปตามเปา หมายหรอื วตั ถุประสงคท กี่ าํ หนดไวใ นการวางแผนหรือไมอยางไร 4) A (Action) การปรับปรุงแกไขและตั้งมาตรฐานในการทํางาน หมายถึง การกําหนด แนวทาง วธิ กี ารใหมเ พ่อื แกไขปญหาขอ บกพรอ งที่พบจากการตรวจสอบ วงจรการควบคุม PDCA (Deming Cycle) ตองมีการดาํ เนินการอยางตอเน่ือง เมื่อเสร็จสิ้นแลว ตองเร่มิ ทําใหมเ พื่อใหเ กดิ การปรับปรงุ และพัฒนาอยา งตอเนอ่ื งโดยไมหยดุ น่ิง

65 กิจกรรมท่ี 1 การวิเคราะหก ารจัดการการผลติ หรือการบริการ ใหผเู รียนสรปุ ขอ มูลความรู เรื่องการจัดการการผลิตหรือการบริการ ตามหัวขอตอไปน้ี 1. จากขอ มูลทั้งหมด สรุปไดขอมลู ดังนี้ ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………(ไมเ กิน 5 บรรทัด) 2. การจดั การการผลิตและการบริการ มีวธิ ีการดังนี้ 2.1………………………………………………………………………………………………. 2.2………………………………………………………………………………………………. 2.3………………………………………………………………………………………………. 3. หากผูเรียนเปนเจาของธุรกิจหน่ึง ผูเรียนจะมีวิธีการจัดการการผลิตหรือการบริการดานใด เพราะอะไร 1.1 ดาน…………………………….เพราะ……………………………………………… 1.2 ดา น……………………………เพราะ……………………………………………….. 1.3 ดา น……………………………เพราะ………………………………………………... 4. หากผเู รียนตอ งเลือกการจดั การการผลิตหรือการบรกิ ารเรงดวน ผูเรียนจะเลือกดําเนินการในดานใด เพราะอะไร ดา น………………………………………………………………………………...………………… เ พ ร า ะ ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………...................

66 บทที่ 5 การจัดการการตลาด สาระการเรยี นรู การจดั การการตลาดมบี ทบาทสําคญั ในการดาํ เนนิ ธุรกจิ จึงจําเปนตองมีความรูความเขาใจ ในกิจกรรมการตลาด สามารถศึกษาวิเคราะหตลาดเพื่อใหทราบโอกาสทางการตลาดกอนตัดสินใจลงทุน เพอื่ ธรุ กจิ จะไดดาํ เนินไปในทศิ ทางท่ีถกู ตอ ง และมีความเสี่ยงนอย ดงั นน้ั ตลาดจึงเปนความอยูร อดของธุรกจิ ตวั ช้วี ัด 1. การจดั การการตลาดเพื่อนําผลผลติ เขาสตู ลาด 2. สามารถจัดทาํ แผนปฏบิ ตั ิการการจัดการการตลาด ขอบขา ยเนื้อหา เรอ่ื งท่ี 1 การจัดการการตลาด เร่อื งท่ี 2 การจดั ทําแผนปฏิบตั ิการ

67 เรอ่ื งที่ 1 การจดั การการตลาด ความหมายของตลาดและการจดั การการตลาด ตลาด หมายถึง สถานท่ีซ่ึงผูซ้ือและผูขายมาพบเพื่อโอนเปลี่ยนมือกันในกรรมสิทธิ์ของสินคา และบริการ โดยมีราคาเปน ส่ือกลาง เปน ความหมายท่เี ปนที่รูจกั และพบเห็นกนั ทัว่ ไป เชน ตลาดนัดสวนจตุจักร ทา ขาวกํานันทรง อําเภอพยหุ ครี ี ตลาดสดบางกะป ศูนยการคา เซ็นทรลั พลาซา การจัดการการตลาด หมายถึง การดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ดานธุรกิจ ซึ่งจะตองมีการวางแผน การผลิต การโฆษณา การประชาสัมพันธ การวิจัยการตลาด การสงเสริมการขาย การทําขอมูลฐานลูกคา การกระจายสินคา การกําหนดราคา การจดั จําหนา ย ตลอดจนการดาํ เนนิ กจิ การทกุ อยาง เพือ่ สนองความตองการ และบรกิ ารใหแกผซู อื้ หรอื ผูบริโภคพอใจ ทั้งในเร่อื งราคา และบรกิ าร การตลาดเปน กิจกรรมทางการตลาดทีน่ ักการตลาดดําเนินการ เร่ิมตั้งแตการวางแผนจนกระทั่งนํา แผนเหลาน้ันไปปฏิบัติการวางแผนทางการตลาด นักการตลาดตองคาํ นึงถึงตัวแปรตาง ๆ ที่มีอิทธิพลตอ ความสําเร็จของแผนการตลาด เพื่อใหแผนการตลาดนั้นมีลักษณะที่เหมาะสมและสอดคลองกับความ ตองการของลูกคา สามารถจําแนกตัวแปรทางการตลาด ประกอบดวยผลิตภัณฑ ราคา และการจัด จาํ หนา ย ซ่ึงจะตองเขา ใจความหมายของคาํ ตอไปน้ี ใหช ดั เจนดังนี้ 1. ผลิตภัณฑ หมายถึง สินคาหรือการบริการที่สามารถตอบสนองความตองการของผูบริโภคได โดย ผบู ริโภคเกดิ ความพึงพอใจในดา นผลติ ภณั ฑ 2. ราคา หมายถงึ จาํ นวนเงินท่ผี ซู อื้ ยนิ ดีจายเพอ่ื ใหไดมาซง่ึ สนิ คาหรอื บริการ 3. การจัดจาํ หนา ย หมายถึง การเลือกชองทางการจัดจําหนายเพื่อใหผลิตภัณฑผานออกจากผูผลิต ไปสผู บู รโิ ภค และการกระจายตัวสินคา ซึ่งเปน งานทเ่ี ก่ียวของกับการวางแผนและการใชเครื่องมืออุปกรณ เพือ่ ใหส ินคา และวสั ดเุ คลอื่ นยา ยจากแหลง ผลิตไปยังสถานท่ีทีต่ อ งการจะใช ในสภาพโดยทัว่ ไปเราจะเหน็ สดั สว นประสมของการตลาด ซึ่งประกอบดวย การโฆษณา การประชาสัมพันธ การวิจัยการตลาด การสงเสริมการตลาด การสงเสริมการขาย การทําฐานขอมูลลูกคา และการกระจายสนิ คา ดังแสดงในภาพสวนประสมการตลาด ดงั นี้ ตลาดเปาหมาย ผลติ ภัณฑ ราคา การสง เสรมิ การตลาด การจัดจําหนา ย การโฆษณา การขายโดยบคุ คล การสงเสริมการขาย การประชาสมั พันธ ภาพ แสดงสว นประสมการตลาด

68 1. การโฆษณา หมายถึง การนําเสนอหรือสงเสริมความคิด ในการขายสินคาหรือบริการผานส่ือตาง ๆ มผี อู ปุ ถัมภเปน ผูเสียคาใชจายในการโฆษณา โดยมีวัตถุประสงคของการโฆษณา เพ่ือใหเกิดความรู ความ เขาใจเกี่ยวกับสินคาและงานบริการ เปนการใหขาวสารและชักจูงใหซื้อสินคา และซ้ือบริการสื่อที่ใชใน การโฆษณามีหลายประเภท เชน นิตยสาร หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน ปายโฆษณา การโฆษณาทาง ไปรษณยี  เปนตน ส่ือโฆษณาแตละประเภทจะมีจุดเดนและจุดดอยแตกตางกัน ดังน้ัน การเลือกสื่อโฆษณา ควรคาํ นึงถงึ วัตถปุ ระสงค ดงั น้ี 1) สามารถเขาถึงกลมุ เปาหมายใหม ากทสี่ ุดเทา ท่ีจะมากได 2) สอ่ื นน้ั มปี ระสทิ ธภิ าพและไดผลสงู สดุ 3) เสียคาใชจายตํา่ ทีส่ ุด 2. การประชาสมั พันธ หมายถึง การตดิ ตอ ส่อื สารเพ่ือสงเสรมิ ความเขาใจทีถ่ ูกตองรวมกัน ตลอดจน สรางความสัมพันธอันดีตอกันระหวางลูกคา หนวยงาน รัฐบาล ประชาชน เพ่ือใหเกิดความเช่ือถือศรัทธา ความคดิ เห็น ทัศนคติที่ดีตอองคการ การประชาสัมพันธ ไดแก ขาวแจกสําหรับเผยแพร การแถลงขาว ลูกคา สัมพนั ธ พนักงานสมั พันธ ชมุ ชนสมั พันธ สื่อมวลชนสมั พันธ การบริการสงั คมและสาธารณประโยชน 3. การวิจัยตลาด หมายถึง การศึกษาปจจัยภายนอกและภายในเกี่ยวกับการตลาด ทําให ผูประกอบการมีขอมูลในการวางแผนการตลาดไดอยางมั่นใจ และสามารถบอกรายละเอียด ในการ ดาํ เนนิ งานไดอยางชัดเจน การวจิ ัยการตลาดหรือการศึกษาตลาด มีข้นั ตอนในการดําเนนิ งาน ดังน้ี 1) การศกึ ษาโอกาสและสถานการณข องการตลาด เปนการศึกษาเกีย่ วกบั เรื่อง โอกาสทางการตลาด ซง่ึ เปนการศกึ ษาพฤติกรรมผบู ริโภค และ การศึกษาสถานการณทางการตลาด เปนการศึกษาส่ิงแวดลอม ภายในและภายนอกของกจิ การนัน้ ประกอบดว ย (1) การศกึ ษาจุดแข็ง เปน การศึกษาถงึ ขอดหี รือจุดแข็งของสนิ คาหรือบรกิ าร (2) การศกึ ษาจุดออน เปนการศกึ ษาขอ เสียหรือปญ หาทเ่ี กดิ จากองคประกอบทางการตลาด (3) การศึกษาโอกาส เปน การศกึ ษาขอไดเ ปรียบหรือสิ่งทเ่ี อือ้ อํานวยใหแ กก จิ การ (4) การศึกษาอปุ สรรค เปนการศกึ ษาปญ หา อุปสรรคทจี่ ะเกิดขนึ้ 2) การกาํ หนดวัตถุประสงคท างการตลาด เนนวตั ถุประสงคท างดานการผลติ ผลิตภัณฑ ราคา การจัด จําหนาย การโฆษณา และการสงเสริมการตลาดใหสามารถตอบสนองความพึงพอใจของผูบริโภคอันจะ นําไปสูการสรางยอดขายและกําไร 3) การเลอื กตลาดเปาหมาย ตอ งคาํ นงึ ถงึ สิ่งตาง ๆ ดังตอไปนี้ (1) โอกาสทางการตลาด (2) ลกั ษณะและความตอ งการของตลาด (3) ขนาดของตลาด (4) ความสามารถขององคกรในการตอบสนองความตองการของตลาดไดอยางมี ประสิทธภิ าพ

69 (5) คูแขง ขนั และผลติ ภัณฑทสี่ ามารถทดแทนได 4) การเลอื กกลุม เปา หมายมหี ลายวธิ ี ดงั น้ี (1) การเลือกกลุมเปาหมายเฉพาะสวน คือ การเลือกกลุมเปาหมายกลุมใดกลุมหน่ึงเพ่ือ ศึกษาศกั ยภาพขององคก รในการตอบสนองความตอ งการของลกู คา เปาหมาย (2) การเลือกกลุมเปาหมายหลายสวน คือ การเลือกกลุมเปาหมายมากกวาหนึ่งกลุมและ ทาํ การตลาดพรอ มกัน แตล กั ษณะกจิ กรรมทางการตลาดตา งกัน เพ่ือใหเ กิดความเหมาะสมกบั ลูกคาเปา หมาย แตละกลมุ เชน บรษิ ทั ทีผ่ ลิตสนิ คา ประเภทเดียวกันในหลายรูปแบบเพ่ือตอบสนองความตองการของลูกคา แตละกลมุ เปา หมาย เปน ตน (3) การตลาดมวลชน คือ การทําการตลาดโดยไมแบงสวนตลาด เนนการผลิตเปน จาํ นวนมาก ตนทุนตาํ่ สนิ คามคี วามแตกตา งกนั ไมมาก เพ่อื จําหนายใหป ระชาชนทว่ั ไป เชน นาํ้ ตาล นํ้าอัดลม ทราย เหลก็ หนิ ปูนซเี มนต เปน ตน 5) การศึกษาพฤตกิ รรมผูบริโภค คือ การแสดงออกของผูบริโภคท่ีเก่ียวกับการแสวงหาสินคาและ บรกิ ารมาเพ่อื สนองความตอ งการของตน และพฤติกรรมผูบริโภค ซึง่ แบง ออกเปน 2 สว นไดแก (1) อุปนิสัยในการซ้ือ หมายถึง นิสัยในการซื้อสินคาของผูบริโภค ซึ่งมีคําถามสําคัญ ทนี่ าสนใจในการคนหาลักษณะนสิ ัยของผบู ริโภคมดี ังน้ี 1) ผูบรโิ ภคในกจิ การของเราเปน ใคร 2) ตลาดตองการซือ้ สินคาอะไร 3) จะซอ้ื อยางไร 4) ทาํ ไมผูบรโิ ภคจึงตองซือ้ 5) เมอื่ ไรผบู รโิ ภคจะซ้ือ 6) ผบู รโิ ภคจะซ้ือทีไ่ หน 7) ใครมีสว นรว มในการตดั สนิ ใจซ้อื (2) แรงจูงใจในการซื้อ หมายถึง สาเหตุที่ทําใหผูบริโภคตัดสินใจซื้อสินคาหรือบริการ แรงจูงใจในการซื้อ มหี ลายประเภท ไดแ ก 1) แรงจูงใจในตัวสินคา ประกอบดวย แรงจูงใจขั้นปฐมภูมิ เปนการท่ีผูซื้อ ตัดสินใจซ้ือตัวสินคา เชน ตัดสินใจซื้อตูเย็น แรงจูงใจเฉพาะเจาะจง เปนการตัดสินใจตอจากขั้นปฐมภูมิ คือ ตดั สินใจซอื้ ตเู ยน็ แลวจะเลือกย่ีหอ แบบ ขนาด สี 2) แรงจูงใจซื้อสินคาจากผูขายประจํา หรืออุปถัมภ เปนแรงจูงใจท่ีทําใหลูกคา ตดั สนิ ใจซอ้ื สนิ คาจากรานคา ใด รานคา หนงึ่ 3) แรงจงู ใจเก่ยี วกับเหตุผล เปนการตดั สินใจโดยใชเหตุผลในการซ้ือมากกวาการ ใชอารมณ เชน ความประหยัด คงทน 4) แรงจูงใจดานอารมณ การตัดสินใจซื้อดวยการใชอารมณของตนเอง เชน ความภูมิใจ ความสวยงาม ความกลัว

70 5) แรงจูงใจฉับพลัน หรือการซ้ือดวยแรงกระตุน เปนการซ้ือสินคาโดยท่ีไมได ตัดสินใจซ้ือมากอน 4. การสงเสริมการขาย หมายถึง การทํากิจกรรม การโฆษณา การขายโดยบุคคล การสงเสริม การขาย และการประชาสัมพันธ กิจกรรมน้ี ดําเนินการโดยมีวัตถุประสงคเพื่อกระตุน ใหผูซื้อตัดสินใจ เลอื กซื้อสินคา หรือรบั บรกิ าร กจิ กรรมการสงเสริมการตลาด นอกเหนอื จากการโฆษณาการขายโดยบุคคล และการประชาสัมพันธ เปนการชวยกระตุนความสนใจ การซ้อื ของผบู ริโภคหรือบคุ คลอ่นื ในชองทางการจดั จาํ หนา ย การจัดแสดงในงาน แสดงสนิ คา การแจกของแถม การลดราคา การชิงโชค การแขงขัน การแจกคูปองแจกแสตมปการคา หรือ เนน การขายโดยบุคคล ซ้อื ขายโดยใชพนักงานเปนการสื่อสารโดยตรง แบบเผชญิ หนา ระหวางผูขายและผูมี โอกาสเปนลูกคา พนักงานขายมีความสําคัญมากเพราะผูขายสามารถปรับราคาสินคาหรือคาบริการให สอดคลองกับความตองการของลูกคาได พนักงานขาย ที่เขาพบลูกคาสามารถโนมนาวชักจูงตลอดจนให ขา วสารแกล กู คาไดอยา งเปนกนั เองและยดื หยุนได การวิเคราะหพฤติกรรมผูบริโภค หมายถึง การคนหาเพื่อใหทราบถึงสาเหตุหรืออิทธิพลที่มีตอ การตดั สนิ ใจซือ้ สนิ คา หรอื บรกิ ารของผูบริโภค ประโยชนที่ไดจากการวิเคราะหพฤติกรรมผูบริโภค ทําให ทราบถึงลักษณะที่แทจริงของตลาดและผูบริโภค ชวยใหผูบริหารการตลาดสามารถวางแผนและปรับ กลยุทธทางการตลาดใหเ ขากบั สภาพความจริงทส่ี ดุ นักการตลาดควรนาํ หลกั การวิเคราะหพฤตกิ รรมผูบ ริโภค มาปรับใชโดยคํานึงถงึ รายละเอยี ด ดงั น้ี 1. ผูบริโภคคือใคร ใชหลักการแบงสวนตลาดเขามาประกอบการพิจารณา คือ หลักภูมิศาสตร หลกั ประชากรศาสตร หลกั จติ วิทยา หลกั พฤตกิ รรมศาสตร 2. ความตอ งการของตลาด ผูประกอบการจะตอ งศกึ ษาวา ผบู ริโภคตองการอะไรจากผลิตภัณฑท่ีซื้อ เชน บางคนใชรถยนตร าคาแพง เพราะตองการความภาคภมู ิใจ บางคนเลือกรับประทานอาหารในรา นหรูหรา นอกจากตองการความอรอยจากรสชาติของอาหารยังตองการความสะดวกสบาย การบริการท่ีดี เปนตน นักการตลาดจะตองวิเคราะหดูวาผูบริโภคตองการซื้ออะไรเพ่ือท่ีจะจัดองคประกอบของผลิตภัณฑให ครบถวนตามทเี่ ขาตอ งการ 3. การตัดสินใจซื้อ ผูประกอบการตองศึกษาถึงกระบวนการตัดสินใจในการซ้ือของผูบริโภคซ่ึง จะตองผานกระบวนการ 5 ข้ันตอน ดงั นี้ 1) ขัน้ เกิดความตอ งการ ผบู ริโภคมีความตองการสินคาและบริการน้ัน ๆ ความตองการน้ี อาจเกิดขึ้นจากตัวกระตุน เชน ความหิว ความอยากได ความอยูร อด ความมีหนามีตา การเลยี นแบบ ฯลฯ 2) ขน้ั แสวงหาขอ มลู เมือ่ เกิดความตองการในสนิ คาหรือบรกิ ารนั้น ๆ ผูบ ริโภค จะพยายาม เสาะแสวงหาความรเู ก่ียวกับสินคา และบริการน้ันจากผูใกลชิด เพือ่ น ครอบครัว เพื่อนบาน การโฆษณาทาง สอ่ื ตาง ๆ ส่ือสารมวลชน ผเู คยใชส ินคานนั้ มาแลว 3) ขน้ั การประเมนิ ทางเลือก เม่ือผูบริโภคไดร ับขาวสารขอมูลท่จี ะใชป ระกอบการตดั สนิ ใจ ซ้อื แลว เขาจะประเมินคาทางเลือกแตละทางเพ่ือการตัดสินใจซื้อการประเมินทางเลือกผูบริโภคมักจะใช

71 ประสบการณของเขาในอดีต ทัศนคติท่ีมีตอรานคาแตละยี่หอหรือฟงความคิดเห็นจากเพ่ือน ๆ เพื่อชวยใน การเลอื ก 4) ข้ันการตัดสินใจซ้ือ หลังจากผานข้ันการประเมินทางเลือกแลวผูบริโภคก็จะเลือก ตราย่ีหอท่ีตนชอบมากท่ีสุด ดังนั้น นักการตลาดจึงตองเพิ่มความพยายามในการใหขอมูลแกผูบริโภค และชวยเหลือแนะนาํ ผูบริโภคในการตัดสินใจซ้ือ 5) ขั้นความรูสึกหลังการซื้อ เมื่อผูบริโภคซื้อสินคาตรายี่หอนั้น ๆ ไปใชแลว หากไดผล ตามที่ตนคาดคะเนไว ยอ มทาํ ใหผ บู รโิ ภคมที ศั นคติทีด่ ตี อตรายห่ี อ นน้ั มากยงิ่ ขนึ้ แตถาใชแลว ไมไ ดผ ลตามท่ี คาดไว เขายอมมีทัศนคตไิ มด ีตอ ตราย่หี อ นนั้ 1.ขน้ั เกดิ ความตอ งการ 2.ข้ันแสวงหาขอ มลู 3.ขน้ั ประเมนิ ทางเลือก 5.ข้นั ความรสู กึ หลงั การซื้อ 4.ขั้นตัดสินใจซื้อ การ ภาพแสดงกระบวนการตัดสนิ ใจในการซ้อื กระบวนการตัดสินใจในการซื้อนี้จะเร่ิมจากความรูสึกวาตองการสินคานั้น จนไปถึงความรูสึก หลังการซ้ือ กระบวนการดังกลาวนี้จะกินเวลามากหรือนอย ยากหรืองายเพียงใดข้ึนอยูกับชนิดของสินคา ตวั บุคคลที่ทําการซือ้ ผตู ัดสินใจซอ้ื การสงเสริมการตลาด ฯลฯ แตละขั้นตอนของกระบวนการซ้ือ ใชเวลา ไมเ ทากนั และบางครั้งการซือ้ อาจจะไมไ ดด าํ เนินไปจนจบกระบวนการก็ได เพราะผูบริโภคเปล่ียนใจหรือ เกดิ อุปสรรคมาขดั ขวางทําใหเลกิ ซ้ือ หรืออาจตอ งทอดระยะเวลาในการซือ้ ออกไป 4. ทําไมผบู ริโภคจงึ ซอื้ เปน การพจิ ารณาถึงวัตถปุ ระสงคห รอื จดุ มงุ หมายของการซื้อ 5. เมื่อไรผูบริโภคจึงซื้อ นักการตลาดจาํ ตองทราบถึงโอกาสในการซ้ือของผูบริโภค ซ่ึงจะแตกตาง กันตามลักษณะสนิ คาน้ัน ๆ เพ่ือท่ีจะวางกลยุทธทางตลาดไดเหมาะสมกับพฤติกรรม การซื้อของผูบริโภค อาจพิจารณา ดังน้ี 1) การซ้ือสินคาใชประจําวัน เปนสินคาราคาไมแพงและตองซื้อใชบอย ๆ ผูบริโภค มีความคุนเคยกับชนิด ลักษณะรูปรางของสินคาและตราย่ีหอเปนอยางดี การซื้ออาจจะซ้ือเมื่อของหมด หรอื เกอื บหมด หรือซือ้ เกบ็ ตุนไวเ พราะถึงอยา งไรกต็ อ งใชอ ยูแ ลว

72 2) กรณีที่ผูบริโภคไมคุนเคยกับตรายี่หอน้ัน ๆ ทั้ง ๆ ท่ีผูบริโภครูจักสินคานั้นดี เชน การรับประทานอาหารนอกบาน การไปเที่ยวตางจังหวัด การเลือกโรงแรมที่พัก ซึ่งจะมีโอกาสซื้อหรือใช บรกิ ารเหลาน้ไี ดใ นชว งวันหยุดสดุ สัปดาหห รือวันหยดุ พกั ผอ นประจําป 3) การวิเคราะหดูวาผูบริโภคจะซื้อสินคาเม่ือไร จะทําใหสามารถกําหนดกลยุทธ ในการ สง เสริมการตลาดไดใ นชว งเวลาทเี่ หมาะสมกับการซื้อ เชน การจัดรายการลดราคา แถมปกเส้ือนักเรียนฟรี หรือซื้อรองเทา นกั เรยี นมสี ทิ ธิซ้ือถุงเทาราคาถูก ในชว งกอ นเปด ภาคเรยี น เปน ตน 6. ผูบ รโิ ภคจะซือ้ ทไี่ หน เปน การถามเร่อื งชองทางการจาํ หนา ย แหลง ขายท่ีเหมาะสม กับสินคา โดย พิจารณาดูวาสนิ คาชนิดนผ้ี บู รโิ ภคมกั จะซอื้ จากท่ไี หน ซ้อื จากหางสรรพสนิ คา ใหญ หรือจากรานขายของชํา ใกลบาน เปนตน 7. ใครมสี วนรวมในการตัดสินใจซอ้ื เปน การถามเพื่อใหทราบถึงบทบาทของกลุม ตา ง ๆ ทีม่ อี ิทธพิ ล หรอื มสี วนรว มในการตัดสนิ ใจซื้อ โดยสรุปผูประกอบการและนักการตลาดจะตองศึกษาปจจัยที่มีอิทธิพลตอผูบริโภค เพ่ือทราบ ลกั ษณะความตอ งการของผบู รโิ ภค เพือ่ จดั สว นประสมทางการตลาด ไดแ ก ดานผลติ ภณั ฑ ดานการสงเสริม การตลาด ดานแผนการจัดจาํ หนายและการกําหนดราคาใหเหมาะสม การวางแผนการตลาด หมายถึง การกําหนดกลุมลูกคาเปาหมาย สรางความนาเชื่อถือ ใหก บั กิจการและผทู ่ีจะรว มลงทนุ สามารถอธบิ ายวธิ ีการทจี่ ะดึงดดู และรกั ษาลกู คา ทั้งรายเการายใหมไวไ ด การวางแผนกลยุทธทางการตลาด หมายถึง การกําหนดวัตถุประสงค การเลือกตลาดเปาหมาย การพัฒนากลยุทธเปนการวางแผนระยะยาว ใหเกิดความอยูรอด กําไร ความเจริญเติบโตและความม่ันคง ตลอดไป ประโยชนข อ มูลในดา นการตลาด มีดงั นี้ 1. เกดิ ความเขา ใจในปญหา 2. คาดคะเนความตอ งการได 3. ใชง บประมาณอยา งมเี หตุผลย่ิงข้นึ 4. บรหิ ารงานชดั เจนมเี ปา หมาย 5. ชว ยคนหาปญหาทางธุรกิจ 6. ชวยเพ่ิมผลผลิต 7. การพยากรณสภาวะธุรกจิ 8. ขอมูลเกี่ยวกับตลาด ลูกคา และอตุ สาหกรรมทเ่ี ปน อยู สถานการณป จ จบุ นั และแนวโนมเปน อยางไร 9. ผลติ ภณั ฑคูแขง วิธีการสงเสรมิ การจาํ หนา ยและผลการขยายของคแู ขงขันเปน อยางไร 10. ไดรบั ทราบขอ มูลผลความสําเรจ็ และปญหาที่จะเกดิ จากการขายหรือรายงานการขาย 11. มีโอกาสเปด ตลาดใหม 12. รกู ารเปล่ียนแปลงของคแู ขงขนั 13. รทู นั ทัศนคตแิ ละความตองการของลูกคา และประสิทธิภาพของกลยทุ ธในปจจบุ ัน

73 5. การทําฐานขอมลู ลกู คา 1. ความหมายของการทาํ ฐานขอ มลู ลกู คา หมายถึง ขอมูลจะชวยในการกําหนดสวนตางของการตลาด การกาํ หนดกลยทุ ธ การตลาดทางตรงไมว าจะเปน กลยทุ ธการสรางสรรคงานโฆษณา กลยุทธส่ือ ตลอดจน ใชใ นการวเิ คราะหข อ มูลตา ง ๆ เปน สิ่งสาํ คญั สาํ หรับการทาํ ตลาดทางตรง เพราะกิจการจะไมส ามารถสื่อสาร หรอื เขาใจถงึ กลุมลูกคา ทค่ี าดหวังได หากปราศจากขอ มลู ลูกคา 2. วตั ถปุ ระสงคการทาํ ฐานขอมลู ลูกคา มีดงั นี้ 1. เพอ่ื ใหทราบถึงความสําคัญของการจดั ทาํ บัญชรี ายชอ่ื ลกู คา 2. เพอ่ื ใหท ราบถึงวธิ ีการเบอื้ งตน ในการจดั ทาํ บญั ชรี ายช่อื ลูกคา 3. เพื่อใหเ ขาใจถึงประเภทของฐานขอมูล 4. เพือ่ ใหทราบถงึ องคป ระกอบของฐานขอมลู ลูกคา 1) การจดั ทาํ บัญชีรายช่อื ลกู คา สามารถดําเนินการไดดงั น้ี (1) กรอกบัตรรายชื่อ การสอบถามช่ือ สกุล ที่อยูของลูกคา โดยเตรียมบัตรสําหรับกรอกช่ือ ท่ีอยู ของลูกคาไวกอน ในขณะท่ีขายสินคาหรือลูกคาติดตอมาใหกรอกบัตรรายช่ือ พรอมเหตุผล เชน เพอ่ื แจงขาวสารการลดราคา เพอื่ ใหบ รกิ ารหลังการขาย หรือเพื่อจัดทําบัตรสวนลด บัตรสมาชิกใหในภายหลัง จะชวยใหลูกคายินดีที่จะใหขอมูลมากยิ่งขึ้น หรืออาจมีแบบฟอรมใหลูกคาที่สนใจซ้ือกรอกขอมูล พรอมการสั่งซือ้ จากส่อื ตา ง ๆ (2) การสอบถามขอมูลจากลูกคาโดยตรง อาจใชวิธีใหพนักงานขายเปนผูกรอก โดยสอบถาม ขอมูลตาง ๆ จากลูกคา พนักงานขายจะตองช้ีแจงกอนเสมอ ซ่ึงพนักงานขายหรือพนักงานรับโทรศัพท เปน ผูกรอกบัตรรายชอื่ เอง (3) รวบรวมรายช่อื จากงานแสดงสินคา หรือนทิ รรศการ จากผเู ขาชมงานนทิ รรศการหรอื งานแสดงสินคาตาง ๆ ก็เปนอีกกลุมหน่ึงท่ีมีความสนใจ การจะไดขอมูลของคนกลุมน้ี อาจตองมีการจัด ตง้ั โตะพเิ ศษ พรอ มเขียนประกาศแจงใหก รอกชื่อและท่ีอยู เพอ่ื ทางกจิ การจะไดสงของรางวลั บางอยางไปให หรอื เพ่ือจับฉลากชิงโชครางวัล จะชวยใหคนกลุมน้ียินดีกรอกรายละเอียด (4) การบริการหลงั การขาย สนิ คา บางประเภทตองมบี รกิ ารหลงั การขาย โดยทั่วไปจะมี บัตรรับประกันสินคาดวย ซ่ึงลูกคามักจะยินดีกรอกรายละเอียดทุกอยางอยูแลว จึงเปนฐานขอมูลท่ีดีและ รายละเอียดมากกวาบัตรของลูกคาท่ีแสดงขางตน สวนรายละเอียดที่จําเปนท่ีควรจะไดจากลูกคาจะได กลา วถงึ ในหัวขอถัดไป (5) การจดั สงใบสง ของขวัญในชวงเทศกาลหรือวาระพเิ ศษ บางคนอาจนิยมสัง่ ซื้อ สินคาใหเปนของขวัญแกบ คุ คลอื่นโดยอาจจะมอบหมายใหท างกจิ การผูจําหนายเปนผจู ัดสง ใหดวย ดงั นั้น จงึ ควรถือโอกาสน้ีในการขอรายละเอียดเก่ียวกับชื่อ ท่ีอยูของผูซื้อ และผูรับไวเพ่ือเก็บเปนหลักฐานขอมูล และการจดั ทาํ บญั ชรี ายชอ่ื ลูกคา ตอ ไป

74 (6) การสงบัตรกํานัล หรอื แบบสอบถามในกรณีที่มีการแจกบตั รลดราคา บัตรแลกตัวอยาง สนิ คา ฟรี หรือแบบสอบถามใหแกลูกคา เมื่อลูกคานําบัตรเหลานั้นมาใชบริการ ทางกิจการควรบันทึกชื่อ- ทอ่ี ยขู องลกู คาไว (7) บตั รเครดิต เมอื่ ลกู คา ชาํ ระคา สนิ คา หรอื บรกิ ารทางกิจการกส็ ามารถจดชื่อ - ทอ่ี ยู ของลูกคา ไว (8) การแนะนาํ ตอ ของลูกคา เม่อื มีลูกคา ประจาํ อาจขอใหลูกคา แนะนําชื่อ-ท่อี ยขู องบคุ คล ใกลชิดของลูกคาท่ีคิดวานาจะสนใจสินคาหรือบริการของทางกิจการใหหรืออาจสรางส่ิงจูงใจใหเกิด การแนะนํารายชื่อใหก ิจการ เชน หากลูกคาไดรับแคตตาล็อกของกิจการแนะนําช่ือ - ที่อยู ของเพื่อนมาได 4 รายชื่อจะมีของสัมมนาคุณสง ใหถ ึงบานฟรี เปน ตน 1) ประโยชนก ารทาํ ฐานขอ มูลลูกคา มีดังน้ี (1) มีขอมูลลูกคากลุม ทท่ี าํ กําไรไดม าก (2) สามารถทาํ ใหธ ุรกิจอ่นื ๆ กบั กลมุ ลูกคาทีม่ อี ยูไ ด (3) สามารถระบคุ ดั เลอื กลูกคาทม่ี งุ หวังไดช ดั เจนมากข้ึน (4) สามารถกาํ หนดกลยทุ ธทจี่ ะเปลยี่ นลกู คา ที่มุง หวงั ใหเ ปนลกู คา ของกจิ การ (5) มีขอ มูลในการทาํ กจิ กรรมกบั ลูกคา (6) สามารถพัฒนาการสงเสรมิ การตลาดที่เหมาะสมได (7) สามารถสรา งโอกาสใหม ๆ ทางการตลาด (8) สามารถพัฒนากลยทุ ธท ีจ่ ะดึงดูดลกู คา กลมุ น้ี (9) สามารถวดั ประสทิ ธภิ าพของโฆษณา และการสงเสริมการตลาด (10) ลดการสูญเสียและสามารถเพ่ิมผลผลติ (11) ประเมนิ ผลสําเรจ็ ในกจิ กรรมสงเสริมการขายได (12) ลดตน ทุน และเพิม่ ปริมาณการขายเปนตน 6. การกระจายสนิ คา การกระจายสินคา ในวงการธุรกิจปจจุบันนักการตลาดใหความสําคัญเก่ียวกับการกระจายสินคา ไมน อ ยกวา ตัวแปรอืน่ ๆ ในดา นการตลาด หากผลิตภัณฑเปนที่ตองการของตลาด แตระบบการกระจายสินคา ไมด ี เชน สงสนิ คาผิดพลาดลา ชา ผิดสถานที่ เปนตน เปนความสูญเสียอันย่งิ ใหญ เพราะทําใหย อดขายลดลงและ สญู เสียลกู คา 1) จดุ ประสงคของการกระจายสนิ คา คอื การจัดสง สินคาใหลูกคาไดถูกตอง ไปยังสถานที่ ทถี่ ูกตอ งในเวลาที่เหมาะสม โดยเสียคา ใชจ า ยนอ ยทส่ี ุด ตลอดจนการใหบริการลูกคาที่ดีทีส่ ุด 2) บทบาทและความสําคัญของการกระจายสินคา เปนการเช่ือมโยงระหวางผูผลิต กับผูบริโภคหรือกลาวไดวาการท่ีนําสินคาออกจําหนายใหผูบริโภคทันตามเวลาที่ตองการกระจายสินคา จึงมคี วามสาํ คญั ท่ีผูประกอบการจะตองระมดั ระวงั ในเรอื่ งตอไปนี้

75 (1) สนิ คา ท่ถี กู ตอง (2) เวลาท่ีถูกตอ ง (3) จํานวนที่ถกู ตอง (4) สถานที่ท่ีถูกตอ ง (5) รูปแบบที่ตอ งการ การจดั การกระจายสนิ คา คอื การนําสนิ คา ไปถึงมือผบู รโิ ภคหรอื ลูกคา ซึง่ การกระจายสนิ คาเกี่ยวขอ งกับ การงานในหนา ทอ่ี ่นื ๆ ไดแ ก การเริ่มตนจากการพยากรณการขายซ่ึงเกี่ยวกับการวางแผนการจัดจําหนาย และ การวางแผนการผลิตสว นการกระจายสนิ คา หมายถงึ การบรหิ ารระบบการขนสง ระบบชองทางการจดั ซือ้ ระบบ ชอ งทางการจดั จาํ หนา ยระบบสินคาคงคลัง เพื่อใหไ ดมาซึ่งประสทิ ธิภาพ ในการจัดซ้ือวสั ดุ วัตถุดบิ เพ่อื การผลิต และเพื่อใหไดมาซงึ่ ประสิทธิภาพทางการตลาดทจี่ ะขายสินคาสาํ เรจ็ รปู และบริการสูม อื ผูบรโิ ภค 3) แนวคิดทางการตลาดมงุ การผลติ ปจจุบันธุรกจิ มงุ ใหค วามสนใจแนวคดิ ทางการตลาด มุงการขาย เกอื บท้งั หมด แตแนวคิดการตลาดทางการศกึ ษา สามารถแยกไดเปน 2 แนวคดิ คือ (1) แนวคิดมุงการผลิต คือ การมุงถึงการจัดทรัพยากรในการสรางผลิตภัณฑนําออกขาย และสน้ิ สุดทีก่ ารนําเสนอขายสนิ คาทีม่ ีอยู (2) แนวคดิ มงุ การตลาด คือ แนวทางการผลิตทล่ี ูกคาตองการดจู ากความตอ งการของลกู คา เปน หลกั เพ่ือตอบสนองความตองการเหลาน้นั ใหส มบรู ณที่สดุ กิจกรรมทางการตลาดเปน หนา ทผ่ี ปู ระกอบการและนักการตลาดจะตองดําเนนิ การใหบ รรลุ เปาหมายที่วางไว ซง่ึ มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ (1) วเิ คราะหสภาพแวดลอมและการวจิ ัยตลาด โดยการตรวจสอบผลกระทบทีเ่ กิดจากภาวะ เศรษฐกิจและการแขงขันที่มผี ลตอการตลาด (2) วเิ คราะหผบู ริโภค โดยการประเมินความตอ งการกระบวนการซ้อื ของผบู รโิ ภคใหเขาใจ (3) วางแผนการผลติ และบรกิ าร โดยการพัฒนา รกั ษาผลิตภณั ฑ ตรา การหีบหอ รวมทงั้ การ ยกเลกิ ผลิตภณั ฑบ างอยาง (4) วางแผนเกีย่ วกบั ราคา โดยการกาํ หนดชว งราคา เทคนิคการตั้งราคา และการใชราคาเปน ตัวรกุ หรอื ตง้ั รบั (5) วางแผนการจัดจาํ หนาย โดยการกาํ หนดชอ งทางการจําหนาย การขนสง การเก็บรักษา การแยกแยะ การคา สง การคา ปลกี (6) วางแผนการสง เสรมิ การจาํ หนาย โดยการโฆษณาการขายโดยบคุ คลและการประชาสัมพันธ (7) พิจารณาความรับผิดชอบตอสังคม โดย มีความรับผิดชอบในแงความปลอดภัย ความมีศีลธรรม และเนน ประโยชนค ณุ คาของสนิ คา และบรกิ าร (8) บริหารการตลาด โดย การวางแผนทางการตลาด การประเมินถึงความเส่ียงและ ประโยชนของการตดั สินใจทางการตลาด

76 เรื่องท่ี 2 การจดั ทาํ แผนปฏิบัตกิ าร การจดั ทําแผนปฏิบตั กิ าร เปน กระบวนการจดั การทีเ่ ปนระบบในการประเมินโอกาสและทรัพยากร ทางการตลาด ที่สรางและรักษาความเหมาะสมระหวางวัตถุประสงคขององคกรกับทรัพยากรท่ีมี รวมทั้ง โอกาสทางการตลาดทีเ่ ปลยี่ นแปลงในระยะยาว เปาหมายของการวางแผนปฏบิ ัติการทํากําไร และการเติบโต ในระยะยาว การตัดสินใจทาํ แผนปฏิบตั กิ ารจึงใชท รพั ยากรในระยะยาว การจัดทาํ แผนปฏบิ ัติการ ควรนํากลยทุ ธม าใชเ พ่ือมงุ ตอบคําถาม 2 ขอ คือ (1) จะทาํ อะไรเปน กิจกรรมหลักในขณะนี้ (2) กิจการจะบรรลเุ ปาหมายไดอยา งไร การวางแผนการตลาดเชงิ กลยทุ ธ จะทําใหพ นักงานทกุ คนไดรวู าจะปฏิบตั ิใหบ รรลเุ ปา หมายในระยะ ยาวไดอยา งไร แผนการตลาดเปนเอกสารทเ่ี ขียนขึ้น เพื่อใชเปนเสมือนหนังสือนําทาง สําหรับกิจกรรมทาง การตลาด แกผจู ดั การฝายการตลาด แผนการตลาดจะระบุวัตถปุ ระสงค และกิจกรรมท่ีตองทําเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคนั้น การตลาด ถือเปนกิจกรรมทีย่ ากท่สี ุด ที่พนกั งานและผูบรหิ ารเขาใจรวมกนั และทําเพอ่ื นําไปสูเ ปา หมายรวมกันดงั น้ี 1. การเขียนแผนการตลาดที่ชัดเจนเปนงานที่ตองใชเวลา แตเปนพ้ืนฐานในการสื่อสารภายใน องคก าร 2. แผนการตลาดจะทาํ ใหพ นกั งานทกุ คนทราบวา ตนมีความรับผดิ ชอบอะไร ตองทาํ อะไร มีกรอบ เวลาในการปฏบิ ัตงิ านอยา งไร 3. แผนการตลาดบงบอกวัตถุประสงคแ ละแนวทางการจัดสรรทรพั ยากรเพ่อื ใหบรรลวุ ัตถุประสงค 4. แผนการตลาดเปน กรอบความคดิ และใหทศิ ทาง สว นการนาํ ไปปฏิบตั ิเปนการทํางานในลักษณะ ทจี่ ัดการกับปญ หา โอกาส และสถานการณ 5. แผนการตลาดแสดงขั้นตอนงานทเ่ี รยี งเปน ลําดับกอนหลังก็จริง แตข้ันตอนเหลาน้ันอาจเกิดขึ้น พรอมกันหรือประสานกันได การเขียนแผนมีหลายรูปแบบ ข้ึนอยูกับองคกร พันธกิจ วัตถุประสงค กลุมเปา หมาย และสว นประสมทางการตลาดขององคกรนนั้

77 ข้ันตอนของการทาํ แผนการตลาด มดี ังนี้ การกาํ หนดพันธกิจขององคกร การระบวุ ัตถุประสงคท างการตลาด การวเิ คราะหสถานการณ การสรางกลยทุ ธทางการตลาด การนาํ แผนไปปฏิบตั แิ ละการควบคุม ภาพองคป ระกอบของแผนการตลาด การกําหนดพันธกิจขององคกร เปนส่ิงท่ีทําใหเราไดทราบวาองคกรนั้นทําธุรกิจอะไร และสิ่งใด ทําใหธุรกิจแตกตางจากคูแขง องคกรมีวัตถุประสงค ปรัชญาและภาพลักษณเปนอยางไร การกําหนด พันธกิจควรเนนประโยชนท ่ลี ูกคา จะไดรบั ลกั ษณะของพันธกิจที่ดี ตอ งสะทอนวิสัยทัศนขององคก ร การระบุวัตถุประสงคทางการตลาด เปนขอความที่ระบุเปาหมายท่ีองคกรตองการบรรลุ โดยใชกิจกรรมทางการตลาด วตั ถปุ ระสงคท่ดี คี วรมลี ักษณะท่ีเรยี กวา “SMART” คือ 1. เจาะจง (Specific) คอื มคี วามเฉพาะเจาะจง ชัดเจน ตอ งการผลออกมาในรูปใด 2. วดั ได (Measurable) คอื วัตถุประสงคต องวัดได ทงั้ ในดานปริมาณและคุณภาพ 3. บรรลุได (Achievable) คือ มลี กั ษณะจูงใจ อยบู นพ้นื ฐานของความจรงิ มีความสม่ําเสมอ 4. สัมพนั ธกนั (Relevant) คือ ตอ งมคี วามสอดคลอ งกับนโยบายของบริษทั 5. ระบเุ วลา (Time-bound) คือ องคก รตอ งบอกวา กิจกรรมนน้ั จะเรม่ิ และสิ้นสดุ เวลาใด วัตถุประสงคทไ่ี มมกี รอบเวลาทเ่ี รม่ิ ตน และเวลาสน้ิ สดุ สว นใหญแ ลวจะไมมีโอกาสบรรลุได การวิเคราะหส ถานการณ เปนกิจกรรมทีผ่ ทู ําการตลาด ตอ งเขาใจสภาพแวดลอ มปจ จบุ นั และ อนาคตสาํ หรบั ผลิตภณั ฑ การวเิ คราะหสถานการณ หรืออาจเรียกวา การวิเคราะหจุดแข็ง จุดออน โอกาส และอปุ สรรค โดยใชเทคนคิ วิเคราะหSWOT (SWOT Analysis)

78 การสรา งกลยุทธทางการตลาด เปนการเลือกตลาดเปาหมายและสรางสวนประสมทางการตลาด เพื่อใหเกดิ ความพึงพอใจแกต ลาดเปา หมายขององคกร ซึง่ ประกอบดว ย 3 ประการ คอื การบรรลุเปาหมาย การสรา งสวนประสมทางการตลาด และการวางตาํ แหนงของผลิตภัณฑ การนําแผนไปปฏิบัติและการควบคุม เปนกระบวนการที่ผูทําการตลาด ตองดําเนินงาน ตามแผนการตลาดที่วางไว ดวยความม่ันใจวาจะสามารถบรรลุวัตถุประสงคได ซึ่งรายละเอียดในแผน จะระบกุ ิจกรรม เวลา งบประมาณ ซ่งึ ตองมีการส่ือสารที่ดี เมื่อนําแผนการตลาดไปปฏิบัติแลว จะตองมีการประเมินเพ่ือใหทราบวาไดดําเนินการบรรลุ ตามวัตถุประสงคเ พียงใด มอี ะไรท่ีควรแกไข การวางแผนมีความสัมพันธใกลชิดกับการควบคุม เนื่องจาก แผนไดร ะบถุ งึ สิง่ ทีอ่ งคก รตอ งการบรรลุ

79 กจิ กรรมท่ี 1 1. ใหนักศึกษาแบงกลมุ ๆ ละ 5 คน เลือกประธาน เลขา และผนู าํ เสนอของกลุม 2. ใหนักศึกษาคนหาอาชีพในชุมชนมา 1 อาชีพแลวรวมกันจัดทําแผนการตลาด โดยใชความรู จากทไ่ี ดเ รยี นมา พรอ มทัง้ อธบิ ายเหตผุ ลของการทําแผนแตล ะขน้ั ตอน 3. ใหผูแทนกลมุ นําเสนอ ผลการดาํ เนินงานกลมุ ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………

80 บทที่ 6 การขับเคล่อื นเพ่อื พฒั นาธุรกิจ สาระการเรยี นรู การขับเคล่ือนเพอื่ พฒั นาธรุ กิจ เปนกระบวนการเรียนรูท่ีมุงเนนการสงเสริมการแกปญหา การแสวงหาความรู การบริหารจัดการทรัพยากรพัฒนาชุมชน การจัดทําแผนและการขับเคล่ือนแผน โดยตนเอง ดวยกระบวนการคิด วิเคราะห ใหเกิดเปนรูปธรรม จากการพออยูพอกินไปสูความพอเพียง จนบรรลุความเขมแขง็ ยั่งยืนทส่ี ามารถบอกตนเองไดวา สงั คม ครอบครวั มีความอบอนุ เศรษฐกิจมีความพอเพยี ง และมีการดํารงชีวติ ในสง่ิ แวดลอมที่ดี ตวั ชีว้ ดั 1. วเิ คราะหความเปน ไปไดข องแผนพฒั นาธุรกจิ 2. พฒั นาแผนพัฒนาอาชีพ 3. ขนั้ ตอนการขบั เคล่ือนแผนพัฒนาอาชีพ 4. อธิบายปญหา อุปสรรค และแนวทางแกไ ขท่เี กดิ จากการขบั เคลอื่ นแผนธรุ กิจ ขอบขา ยเนื้อหา เร่ืองท่ี 1 การวเิ คราะหค วามเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี เรือ่ งท่ี 2 การพฒั นาแผนพฒั นาอาชีพ เร่อื งท่ี 3 ขน้ั ตอนการขบั เคลอื่ นแผนพฒั นาอาชพี เรือ่ งท่ี 4 ปญหาอปุ สรรคและแนวทางแกไ ขท่ีเกิดจากการขับเคล่ือนแผนธุรกจิ

81 เรื่องที่ 1 การวิเคราะหค วามเปนไปไดของแผนพฒั นาอาชีพ 1. องคป ระกอบการวิเคราะหความเปน ไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี การวิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนาอาชีพ เปนการสรางความเช่ือมั่นและ ความมนั่ ใจวาแผนพฒั นาอาชีพมที ศิ ทางการพฒั นาถกู ตอง สัมพันธกบั ศักยภาพของชุมชน มคี วามเปนไปไดสูง ในการพัฒนาอาชพี โดยการวเิ คราะหความเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี มอี งคประกอบ ดังนี้ 1. ทนุ ทม่ี อี ยขู องชมุ ชน 1) ทนุ ทางทรพั ยากรธรรมชาติ เชน ดินเหนยี ว ทราย แหลงนาํ้ ธรรมชาติ สิ่งแวดลอม เปน ตน 2) ทนุ ทางศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม ไดแ ก - ทุนทางศาสนา เชน สถาปตยกรรมทางพุทธศาสนา พระพุทธรูปสําคัญ และ ประวตั คิ วามเปนมา พระนักปฏิบัติ พระนักเทศน เปนตน - ทุนทางศลิ ปะ เชน สถาปตยกรรมทางพุทธศาสนา ศลิ ปะ ผา และเครื่องแตง กาย ชิน้ งานศลิ ปหตั ถกรรม การละเลน พ้นื บาน เปน ตน - ทุนทางวัฒนธรรมประเพณี เชน การทําบุญตักบาตรตามประเพณีทองถิ่น เทศนมหาชาติ แหเ ทียนเขาพรรษา เปนตน 3) ทนุ ทางปญญาของชมุ ชน เปน องคความรูที่มีอยูในชุมชน เชน สูตรขนมหมอแกง ของจงั หวัดเพชรบรุ ี สูตรการทําปลาสมของบานกลวย อําเภอบานหมี่ จังหวัดลพบุรี รวมถึงผูรู หรือ ผูทรง ภูมิปญญา เชน พอคําเดื่อง จงั หวดั บุรรี ัมย ครูสมหมาย จังหวัดลพบุรี เปนผูทรงภูมิปญญาดานเกษตรกรรม ธรรมชาติ ครบู าสุทธินนั ท จงั หวัดบรุ รี ัมย ทานสมนะเสียงศลี จงั หวัดสิงหบุรี เปนผูทรงภูมิปญญา ดานการ จัดการส่ิงแวดลอม เปน ตน 2. ความสามารถหลักของชมุ ชน การพัฒนาอาชพี ของชุมชน สงิ่ สําคญั ทตี่ อ งวิเคราะห คือ ความสามารถของชุมชนใหถองแท จึงจะทําการกําหนดกลยุทธ การสรางคุณคา และการเจริญเติบโต รวมถึงการสรางความสามารถใน การแขงขันอยางยั่งยืนตอไปไดถูกตองและเหมาะสม เชน บานทับพริกเปนชุมชนที่มีความสามารถใน การปลกู หนอไมฝรั่ง มะละกอ ถั่วพู และพริก ทําใหเห็นวาบานทับพริกเปนแหลงรวบรวมความสามารถ หลักทางการเกษตร เก่ียวกับความรู วิธีการผสมผสานความชํานาญและเทคโนโลยีการผลิตผลผลิตท่ี หลากหลายเขา ดวยกนั การวิเคราะหความสามารถหลักของชุมชน สามารถพจิ ารณา ไดด งั น้ี 1) ความสามารถหลักเปนการเพ่ิมศักยภาพ ทําใหชุมชนนําผลิตภัณฑเจาะตลาดไดอยาง หลากหลาย 2) ความสามารถหลกั จะเปนประโยชนตอ ลกู คาอยางมากในการซอื้ สินคาของชุมชน 3) ความสามารถหลกั เปน สงิ่ ทค่ี ูแขงเลียนแบบไดยาก

82 3. ความตองการพัฒนา เกดิ จากการมองเห็นอยางลึกซ้ึงของคนในชุมชน บนฐานขอมูลภายในตนเอง ครอบครัว และชมุ ชน สามารถระบอุ อกมาไดทนั ที และตรงกับความเปนจริง ความสําคัญ การวิเคราะหความตองการ พัฒนา ถึงแมจะมีการสํารวจ สอบถาม จากคนภายในชุมชนแตจากสภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคม เศรษฐกิจ อาจจะมีผลใหการสํารวจทั่วไปที่พยายามจะดึงขอมูลสภาพเศรษฐกิจ สังคมครัวเรือน ออกมา ประมวลผล วิเคราะหแลวแปลความหมาย นาํ มาใชทําแผนเพ่ือการพัฒนาจึงมีโอกาสเกิดความคลาดเคลื่อน ตอการพัฒนา ดงั นัน้ เพือ่ ใหเกิดความเที่ยงตรงสอดคลองกับสภาพความเปนจริงมากท่ีสุด การวิเคราะห ความตอ งการพฒั นาสามารถดําเนนิ การไดดังนี้ 1) เปดเวทีประชาคม ทําความเขาใจ ระบุความตองการความจําเปน เพ่ือใชเปนขอมูล ในการจดั ทําแผนพฒั นาอาชีพ ซงึ่ ขอมลู ประกอบไปดวย (1) ดา นเศรษฐกิจ เปา หมายทางเศรษฐกิจของครอบครัว การสรา งความพออยพู อกิน การสรา งรายไดสะสมทุน การขยายพัฒนาอาชีพ (2) รายไดคาดหวังและพอเพยี งตามสภาพที่ทาํ ไดจรงิ ดว ยตนเอง (3) ทนุ ที่มีอยู มที ี่ดิน จาํ นวนเทาไร มีแรงงานทท่ี าํ ไดจริง จาํ นวนกคี่ น มเี งนิ ทุนเพียงใด 2) นําขอ มลู แตล ะดานมาสรุป วิเคราะหค วามเปนไปไดของแผนพฒั นาอาชพี

83 เรื่องที่ 2 การพฒั นาแผนพัฒนาอาชพี การพฒั นาแผนพัฒนาอาชีพ เปนการนําขอมูลจากการวิเคราะหความเปนไปไดของแผนพัฒนา อาชีพ มาจัดระบบและรายละเอียดใหมีความเหมาะสม ท่ีจะดําเนินการไดตามศักยภาพของตนเอง ตามแผนภูมิ ตอ ไปนี้ การพฒั นาแผนพฒั นาอาชพี ทาํ ความ ออกแบบ กาํ หนดตัว การจดั การ ตรวจสอบ เขา ใจแผน ระบบ บงชี้ ความรู สภาพใน ใหรูเทาทัน ปฏบิ ตั ิการ ขับเคล่อื น กิจกรรม (2) ความสาํ เร็จ (1) (3) (4) (5) ตรวจตดิ ตามแกไ ขขอ บกพรอ ง (6) สรุปเสนอ การพฒั นาสู จดั ระบบสารสนเทศ ผลงานตอ ความมัน่ คง สง เสริมการดาํ เนินงาน สาธารณะชน และยงั่ ยนื และรายงานผล (7) (8) (9) 1. ทาํ ความเขาใจแผนพัฒนาโดยใหป ระชาชนทั้งชุมชน ไดรวมเรียนรูเปนการสรา ง ความเขาใจเพ่ือใหเกิดการมสี วนรว มในการปฏิบัตกิ ารแกปญหาตามแผน 2. ออกแบบระบบปฏิบัติการตามแผน เพื่อใหมองเห็นรายละเอียดของเปาหมาย การดาํ เนินการ กระบวนการ และกาํ หนดนโยบายเพ่ือใชดําเนินงานใหเกิดประสทิ ธภิ าพ 3. กําหนดตวั บงชีค้ วามสาํ เร็จ โดยการกําหนดตัวบง ชค้ี วามสาํ เรจ็ ของกิจกรรมท่ีกําหนดไว ในแผนพัฒนา 4. จัดการความรูขับเคล่ือนระบบปฏิบัติการสูความสําเร็จ โดยการสงเสริมใหผูนําชุมชน เปนผจู ดั การความรูขบั เคล่อื นสูความสาํ เรจ็

84 5. ตรวจสอบสภาพภายในกิจกรรม โดยจัดการเรียนรูไหประชาชนมีทักษะตรวจสอบ สภาพภายในกิจกรรมเพ่ือการพัฒนาอยางตอเนือ่ ง 6. การตรวจติดตาม แกไขขอบกพรอง การดําเนินงานตามแผน โดยการสงเสริมใหผูนํา ชุมชนไดปฏบิ ตั ิการ ตรวจตดิ ตามและแกไขขอบกพรอ งการทาํ งานตามแผน 7. การเสนอผลงานตอสาธารณชน จัดกิจกรรมสงเสริมผูนําชุมชนและประชาชนไดมี การแลกเปล่ียนเรยี นรู และสรปุ ความรูพ รอ มการนําเสนอผลการดําเนนิ งาน 8. การพัฒนาสูความมั่นคงยั่งยืน ผูนําชุมชนและประชาชนรวมกันวิเคราะห กําหนด วางรากฐานของความมน่ั คงและยงั่ ยนื 9. จัดระบบสารสนเทศ สงเสริมการดําเนินงานใหผูนําชุมชนและประชาชนรวมกัน นําองคความรูจากกิจกรรมตาง ๆ ของกระบวนการมาจัดเปนระบบสารสนเทศพรอมนํามาบูรณาการ ประยุกตใ ชกับการทํางานของตนเอง เรอื่ งท่ี 3 ข้นั ตอนการขบั เคลอ่ื นแผนพฒั นาอาชีพ ข้ันตอนการขบั เคลือ่ นแผนพฒั นาอาชีพ ผนู าํ ชุมชน ภาคีพัฒนา คณะทํางานและประชาชน ตอ งรวมกันดาํ เนินการใน 3 ประเด็น คอื ประเด็นท่ี 1 การวิเคราะหความเปน ไปไดข องแผนปฏิบัติการ ประเดน็ ท่ี 2 การพัฒนาแผนปฏบิ ัตกิ าร ประเด็นท่ี 3 จัดการความรูการขบั เคลอื่ นแผนปฏบิ ัตกิ ารสูความสําเรจ็ โดยการดําเนินงานในแตละประเด็นมีรายละเอียด ดงั นี้ 1. การวิเคราะหความเปนไปไดของแผนปฏิบัติการ เปนการพิจารณารวมกันของผูเรียน ผนู ําชุมชน คณะทาํ งาน ประชาชน และภาคเี ครือขา ย ความเหมาะสมของแผนปฏบิ ัติการกับสภาพความเปนจริง ของชมุ ชนโดยพิจารณาจาก 1.1 การรบั ไดข องประชาชนในชมุ ชน 1.2 การเห็นดว ยของประชาชนในชมุ ชน 1.3 ความพรอมของทรพั ยากรทม่ี ีอยใู นชมุ ชน 1.4 ความจาํ เปนทีจ่ ะตองนําเขา ทรพั ยากรจากภายนอกชมุ ชน 2. การพัฒนาแผนปฏิบัติการ เปนการนําขอมูลจากการวิเคราะหความเปนไปได ของแผนปฏิบัติการ มาปรับปรุงหรือพัฒนาเพื่อใหแผนปฏิบัติการมีความเหมาะสมท่ีจะดําเนินการได ตามศกั ยภาพของชุมชน 3. จัดการความรูการขับเคล่ือนแผน การจัดการความรูขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการ สูความสําเร็จ ครูการศึกษานอกโรงเรียน ผูเรียน ผูนําชุมชน ประชาชน และภาคีพัฒนา จะตองรวมกัน ดําเนินการโดยมกี ระบวนการขัน้ ตอน ดังนี้

กระบวนการจดั การเรยี นรู 85 (1) กาํ หนด (2) แลกเปลี่ยน สู ความรู เรยี นรสู รปุ เปน ความ วเิ คราะห ทจี่ ะตองใช แสวงหา สําเร็จ โครงการ ทาํ งาน ความรู องคค วามรู กิจกรรม ในชุมชน เพอื่ ใชท าํ งาน ทองถน่ิ หหาคาควาวมามรไูรมไู มไดได  (3) - สรางองค ประยุกตใช ประเมนิ ความรู ความรู คุณภาพ ขบั เคลื่อน การ - นําความรู โครงการ/ ทํางาน เขา (4) ตรวจติดตาม คุณภาพการทาํ งาน 1) การวิเคราะหโครงการ กิจกรรม นําโครงการ กิจกรรมท่ีกําหนดไวมาวิเคราะหวา โครงการ กจิ กรรมใดบางทม่ี ีองคค วามรู พรอมดําเนนิ การไดทันที โครงการ กิจกรรมใดบางที่มีองคความรู ไมเพียงพอท่ีจะดําเนินการ จําเปนที่จะตองใชกระบวนการการจัดการความรูมาสนับสนุนการเรียนรู กอนการดําเนนิ งาน เพอื่ ใหสามารถขบั เคลอื่ นได 2) กระบวนการจัดการความรู การขับเคลื่อน โครงการ กิจกรรมดวยการนําส่ิงท่ีจําเปน มาดําเนินการดวยกระบวนการจดั การความรปู ระกอบดวยกจิ กรรม ดงั น้ี 2.1 กาํ หนดความรูทต่ี องใชท าํ งาน ดว ยการนําสิ่งท่จี ะตองทาํ มาวิเคราะหวาจะตองใช ความรูหรือเรียนรูอะไรบา ง จงึ จะสามารถดําเนนิ การได ดงั ตวั อยา ง

86 โครงการ/กิจกรรม วัตถุประสงค ความรูท่ตี องใชงาน 2.2 การแสวงหาความรใู นชุมชน ทอ งถิน่ ดว ยการแบงกลุมงานรับผิดชอบนําหัวขอความรู ที่ตองใชไปแสวงหาความรูจากแหลงความรู สถานประกอบการ ผูรู ฯลฯ โดยวิธีการตาง ๆ เชน การถอดบทเรยี น การฝก ทักษะประสบการณ จนมคี วามกระจางในความรู 2.3 ในกรณีท่ไี มส ามารถแสวงหาความรูใ นชุมชนทองถ่ินได อาจจะดําเนนิ การไดโ ดย 1) ประชาพจิ ารณ ดวยการรวมกันคิดหาเหตุผล รวมกันกาํ หนดวธิ ีทาํ รวมกนั ทดลองพัฒนา วิธกี าร สรุปเปนองคความรูของชุมชน นาํ ไปประยกุ ตใช 2) นําเขา องคค วามรู ความรบู างเรอ่ื งจําเปนตองใชผ ูเชย่ี วชาญเฉพาะ และจําเปน ตองรจู ริง ๆ ก็ควรเชญิ ผูเช่ยี วชาญมาใหค วามรู หรือไปศกึ ษาหาความรจู ากผเู ช่ยี วชาญเฉพาะจากภายนอกชมุ ชน 2.4 การแลกเปล่ียนความรู ดาํ เนินการตอ เนือ่ งจากการแสวงหาความรูของกลุมตาง ๆ ดวยการ ใหกลุมมาแสดงขอมูลความรูท่ีไดรับมาแลว รวมกันวิเคราะหหาจุดรวม จุดเดน ดัดแปลงวิธีการ จัดเปน ความรใู หมเพือ่ ใชท าํ งาน 2.5 ประยุกตใ ชความรขู บั เคล่ือนโครงการ กิจกรรม เปนขั้นตอนการทํางานตามแผนงาน โครงการ กจิ กรรม ดว ยการนําความรูทจ่ี ัดไวเขา ไปใชดําเนนิ งานในแตละขัน้ ตอน 3) การตรวจติดตามคุณภาพการทาํ งาน มขี ้ันตอนทาํ งาน ดังน้ี (1) จดั ตัง้ ใหมีคณะผูตรวจตดิ ตาม จํานวน 3-5 คน ศึกษา ทบทวนโครงการ กิจกรรมทงั้ หมด ใหเ ขา ใจวา ตอ งทาํ อะไร (2) จดั ทาํ แผนการตรวจตดิ ตาม พจิ ารณาวา ควรจะตรวจติดตามโครงการ กจิ กรรมใด เมอ่ื ไร และมีจุดเนน ทีใ่ หความสาํ คญั กบั เรอื่ งใดบาง (3) ทําความเขาใจรวมกนั ใหชัดเจนวา การตรวจตดิ ตามไมใชการจบั ผิด แตเปนการรวมกัน ระหวางผูตรวจติดตามกับคณะทํางานในการหาขอบกพรองท่ีจะทําใหงานเสียหายหรือคุณภาพตํ่าลง แลว ชวยกันแกไขขอ บกพรอง (4) การประเมินคุณภาพการทํางาน ดวยการเปดเวทีประชาคมใหคณะผูตรวจติดตาม และคณะทํางานแตละโครงการ กิจกรรมรวมกันเสนอสภาพและผลการดําเนินงานตอเวทีประชาคม เพอื่ ใหป ระชาชนไดรบั รแู ละมสี วนรว มในการสงเสริมในเรือ่ งอะไรบาง และจะกา วไปขางหนา อยางไร

87 เร่อื งท่ี 4 ปญ หาอปุ สรรคและแนวทางแกไขทเ่ี กดิ จากการขับเคลือ่ นแผนธรุ กิจ ในการดาํ เนนิ การขบั เคล่ือนแผนธุรกิจ เปนขั้นตอนการดําเนินงานตอเน่ือง ซ่ึงในระหวาง การดาํ เนินงานอาจมีปญหาและอปุ สรรคได ดงั นน้ั เพ่ือเปน การควบคุม ปญหาอุปสรรค และหาแนวทางแกไข ไดท ันตอ เวลา ไมป ลอยใหเกดิ ความเสียหาย จึงควรดาํ เนนิ การ ดังน้ี 1. ตรวจสอบปญ หา อุปสรรคจากสภาพภายในของกจิ กรรม 1) ทําความเขาใจ ในโครงการ กิจกรรม ของตนเองวาจะตองตรวจสอบปญหา อุปสรรคภายในของตนเอง เพ่ือนําขอบกพรองมาพัฒนาการดําเนินงานใหเปนไปตามแผนที่กําหนด โดยมขี ั้นตอนการดําเนนิ การ ดังนี้ (1) ทําความเขา ใจขน้ั ตอนของการทํางาน (2) ตรวจสอบเปรียบเทียบการทํางานวาเปนไปตามข้ันตอนหรือไม มปี ญ หาอปุ สรรคและขอ บกพรอ งอยางไร (3) ปฏิบตั ิการแกไขขอ บกพรองและพฒั นา 2) ดาํ เนินการตรวจสอบ ข้ันตอนดําเนินงานวาเปนไปตามเกณฑเปรียบเทียบกับ สภาพท่เี ปนอยูแลว สรุปขอ บกพรอง 3) ปรับปรุงแกไขและพัฒนา โดยนําขอบกพรองมากําหนดแนวทางแกไขและ พจิ ารณาวา จะมกี ารจัดการหรือใชเทคโนโลยมี าพฒั นาใหดยี ง่ิ ขน้ึ อยางไร 4) สรุปผลการตรวจสอบเปนองคความรู บันทึกผลการตรวจสอบ ผลการแกไข ขอ บกพรอ ง ผลการพฒั นาสรปุ เปนองคค วามรู เพื่อพฒั นาเปนทนุ ทางปญญา 2. การตรวจสอบ ตดิ ตาม แกไขขอบกพรองการดาํ เนินงานตามแผน 1) การดําเนินงาน ตรวจสอบ ตดิ ตามและแกไขขอบกพรองใหสามารถดําเนินงาน ตามแผน เพือ่ สรา งประสทิ ธิผลการทํางาน ใหเกิดผลตอการลงทุนของตนเองดว ยการ (1) วางแผนการตรวจ (2) ปฏบิ ัตกิ ารตรวจและแกไ ขขอบกพรอง (3) ปฏบิ ัตติ ามผลการแกไ ขขอบกพรอ ง 2) ปฏบิ ัติการจดั ทาํ แผนการตรวจกิจกรรมวาอยใู นขน้ั ตอนใด 3) ปฏบิ ตั ิการตรวจและแกไขขอบกพรอ ง คณะผูนาํ ชุมชนดาํ เนินการตรวจ ดงั น้ี (1) แจงใหผรู ับผดิ ชอบทราบลวงหนาวาจะตรวจการดําเนินงานเรื่องอะไรบาง เพือ่ ใหคณะทํางานไดม ีสว นรวมในการตรวจสอบตนเองกับผูนาํ ชุมชน (2) ดาํ เนินการตรวจตดิ ตาม โดยปฏิบัติการรวมกับคณะทํางานพรอมสรุป ขอบกพรอง (3) นาํ ผลสรปุ ขอบกพรอ งมารวมกนั กาํ หนดแนวทางแกไขและจดบันทึก ใหคณะทํางานผรู ับผดิ ชอบ ใชด าํ เนินการแกไ ข

88 (4) กําหนดระยะเวลากลับมาติดตามผลการแกไขขอบกพรอง ใหค ณะทํางานผรู ับผดิ ชอบรบั ทราบ 4) ปฏิบตั ิการตดิ ตามผลและแกไขขอ บกพรอ ง โดยคณะทํางาน ดําเนินการติดตาม ผลการแกไ ขขอ บกพรอ ง ดังนี้ (1) ใหค ณะทํางานแสดงผลการแกไ ขขอ บกพรอ ง (2) คณะทํางานวินิจฉัยผลการแกไขขอบกพรองวาประสบผลสําเร็จ เพยี งใด และจะพัฒนาตอเน่อื งอยา งไร (3) สรปุ ผลการแกไขขอ บกพรอ งเปนองคค วามรู กิจกรรมท่ี 1 ใหผ ูเรียนสรุปความรู เนื้อหาสาระสําคัญท่ีเรียนรูจากหนวยการเรียนรู และตอบคําถามตามหัวขอ ตอไปนมี้ าส้ัน ๆ พอเขา ใจ 1. การประกอบธุรกจิ ตองอาศัยปจ จัยอะไรบา ง...................................................................... .......................................................................................................................................................................... 2. ประเดน็ สําคญั เกย่ี วกับแผนธรุ กิจมอี ะไรบา ง..................................................................... .......................................................................................................................................................................... 3. ข้ันตอนการทําแผนธรุ กจิ มีอะไรบาง................................................................................ .......................................................................................................................................................................... 4. การวิเคราะหค วามเปนไปไดข องแผนพัฒนาอาชีพ มีอะไรบา ง......................................... .......................................................................................................................................................................... กิจกรรมที่ 2 เม่ือผูเรียนรูเรื่องการขับเคลื่อนเพ่ือพัฒนาธุรกิจไปแลว ทานคิดวาความรูที่ทานศึกษาเรียนรูมา จะนาํ ไปใชป ระโยชนอะไรบา งอธบิ ายพอเขา ใจ .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................

89 กิจกรรมที่ 3 ใหผูเรียนนําประเด็นตอไปน้ีพูดคุย อภิปรายในกลุมเพื่อน แลวสรุปความคิดเห็น จากการพูดคุย และอภปิ รายมาสรุป โดยมีประเดน็ ตอไปนี้ 1. เพราะอะไรจงึ ตอ งเรียนรเู รอ่ื งการขบั เคล่ือนเพื่อพัฒนาธุรกิจ 2. ถา ไมม ีความรูค วามเขา ใจเร่อื งการขบั เคลื่อนเพ่ือพัฒนาธุรกจิ จะเกดิ อะไรขึน้ .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................

90 บทท่ี 7 โครงการพฒั นาอาชีพ สาระการเรยี นรู โครงการพัฒนาอาชีพเปนการจัดกิจกรรมเพ่ือนําไปสูการปฏิบัติ โดยมีการกําหนด รายละเอียดอยา งมรี ะบบและมีความสมั พันธว า ใครทําอะไร ท่ีไหน อยางไร เมือ่ ไร เทา ไร ทาํ ไม และหวังผลอะไร เพ่ือใหบรรลเุ ปาหมายตามทีก่ ําหนดไว ตวั ช้วี ดั 1. อธบิ ายความสําคัญของการทําโครงการพัฒนาอาชพี 2. เขยี นโครงการ 3. เขียนแผนปฏบิ ตั กิ าร 4. ตรวจสอบโครงการไดถ กู ตองและเหมาะสม ขอบขายเนอ้ื หา เรอื่ งที่ 1 ความสาํ คัญของโครงการพฒั นาอาชีพ เรื่องท่ี 2 ขน้ั ตอนการเขยี นโครงการพฒั นาอาชพี เร่อื งที่ 3 การเขียนแผนปฏบิ ัติการ เรอ่ื งท่ี 4 การตรวจสอบโครงการพฒั นาอาชีพ

91 เรือ่ งท่ี 1 ความสําคญั ของโครงการพฒั นาอาชีพ 1. ความหมายของโครงการพฒั นาอาชีพ จากแผนปฏิบัติการ เพื่อการพัฒนาอาชีพท่ีกําหนดไวแลวน้ัน การนําแผนสูการปฏิบัติ เพ่ือใหมีทิศทางและขอบเขตการดําเนินงานที่ชัดเจนจะตองมีการจัดทําโครงการปฏิบัติการควบคุม การดาํ เนินงานไว โครงการ หมายถึง งานที่กําหนดจะทําในระยะหนึ่ง เพ่ือแกปญหาหรือตอบสนอง ความตองการทเี่ กิดขึ้นโดยระบุวาจะทําอะไร เมื่อไร ใชปจจัยอะไร เทาไร และมีวิธีการดําเนินงานอยางไร เมอื่ สิ้นสุดระยะเวลา ปญ หาหรอื ความตองการนั้น ไดร ับการตอบสนองจะถอื วา โครงการน้ันสิ้นสดุ การดําเนินงานในรูปโครงการเปนวิธีการบริหารจัดการท่ีดี เพราะทําใหเกิดความชัดเจน มีเหตุผล เกิดความเขาใจท่ีถูกตองตรงกัน และสามารถขยายผลการดําเนินงานได เพ่ือพัฒนากิจกรรม หรอื งานน้นั ใหม คี วามเจริญกา วหนา ตอไป 2. ลกั ษณะของโครงการทีด่ ี โครงการที่ดีจะตองกําหนดรายละเอียดในโครงการใหชัดเจน และมีความสัมพันธกันวา ใครทาํ อะไร ที่ไหน อยางไร เมือ่ ไร เทาไร ทาํ ไม และหวังผลอะไร โดยลักษณะของโครงการท่ดี สี รุปได ดังน้ี 1. ตอ งกาํ หนดวตั ถุประสงคใ หช ดั เจนและเขา ใจงา ย โดยเนน การกาํ หนดสงิ่ ทต่ี อ งการใหเกดิ เมื่อโครงการส้ินสุดลง เชน สามารถจัดทําบัญชีครัวเรือนไดถูกตองและสามารถลดคาใชจายไดอยางนอย รอ ยละ 10 ของรายไดทง้ั หมด 2. สามารถนาํ ไปปฏิบัติงานไดจ ริง ไมเปนโครงการที่เล่อื นลอย เพอฝน สวยหรู 3. สอดคลองกับสภาพความเปนจริงทางสังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจ และการเมือง ตอบสนองตอ ความตองการและความสาํ คัญของกลุมเปา หมาย และไมเ กนิ ความรูค วามสามารถของผูป ฏิบัติ 4. มีรายละเอียดของส่ิงตาง ๆ ท่ีเปนองคประกอบของโครงการ เชน วิธีการปฏิบัติ ระยะเวลาท่ีแนน อนตงั้ แตเ วลาเริม่ ตน และสิ้นสดุ โครงการเพ่ือเปนประโยชนต อการกําหนดคา ใชจ าย และทรัพยากร 5. ระบุทรัพยากรและแหลงทรัพยากร ท่ีจําเปนตองใชอยางชัดเจนตลอดจนงบประมาณ และแหลงเงินทุนทีต่ อ งใชในการดาํ เนินงาน 6. ผลท่คี าดวาจะไดร บั ตอ งสอดคลองกับเปาหมายและวตั ถุประสงคของโครงการทกี่ ําหนดไว 3. การเตรียมการเขยี นโครงการ การประกอบอาชพี สามารถแบงออกได 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก อาชีพที่ประกอบการเอง กับอาชีพรับจาง ในการเขยี นโครงการจาํ เปนทผ่ี ูเรียนตอ งรวู าไมวาจะเปน อาชพี ประเภทใด ตองมกี ารเตรยี ม ขอมลู ใหพ รอมกอ นการเขียนโครงการมรี ายละเอยี ดดงั นี้

92 1) แนวทางการเตรียมขอมูลกอ นการเขียนโครงการสาํ หรบั อาชีพทปี่ ระกอบการเอง (1) พจิ ารณาเรือ่ งทุน การดําเนินงานอาชีพใหประสบความสําเร็จตองศึกษาขอมูลวา อาชีพนั้นตองใชทุนมากนอยเพียงไร ในเรื่องอะไรบาง มีทุนพอหรือไม ถาไมพอจะหาไดจากแหลงทุน ทใี่ ดบาง การคดิ อัตราดอกเบี้ยของแหลงทุนเปนอยางไร ตองใชห ลกั ประกันอะไร แลวมหี ลักประกันหรือไม เงื่อนไขการกเู งนิ เปน อยางไร ประเดน็ รายละเอยี ดเหลานีต้ อ งพิจารณาใหรอบคอบ เพ่อื ใหส ามารถคํานวณทุน ในการดาํ เนนิ งานไดเหมาะสม และไมกอ ใหเ กดิ ปญ หาระหวา งดาํ เนินงานโครงการ (2) พจิ ารณาเร่ืองแรงงาน การประกอบการเองตองใชแรงงาน ผูประกอบการตอง คิดวาใชแรงงานมากหรือนอยเพียงไรควรเปนแรงงานเพศหญิงหรือเพศชาย ใชแรงงานเองในครอบครัว หรือตอ งใชแรงงานจากภายนอก ถาตองใชแรงงานจากภายนอกครอบครัวจะหาแรงงานไดในชุมชนหรือ ตอ งหาจากท่ีอ่ืน หากเปนแรงงานในชุมชนอาจมาทาํ งานเชา กลับเยน็ ไมต อ งเตรยี มที่พัก หากมาจากภายนอก ชุมชน ตอ งเตรยี มที่พกั ให ผูป ระกอบการตองพจิ ารณาใหร อบคอบและยอ นกลับไปคดิ เรอื่ งทนุ ดวย (3) พิจารณาเรอ่ื งการตลาด ซึ่งการตลาดนี้ตอ งพจิ ารณาวาอาชีพที่ดําเนินการอยูน้ัน เปน ทีต่ อ งการของคนในชมุ ชนหรอื แหลงใกลเคยี งเพยี งใด มีคแู ขงหรือไม เพราะอาชีพทปี่ ระสบความสําเร็จ มากทสี่ ดุ คือ อาชีพที่ปราศจากคูแขง นอกจากนี้ ตองพิจารณาถึงนิสัยการใชจายของคนในชุมชนตลอดจน กาํ ลงั ซื้อดว ยวาจะเปน อยางไร (4) พิจารณาเรอ่ื งการจัดการ การจดั การเปนหวั ใจสําคญั ของการประกอบอาชพี อิสระ หลายคนมีทนุ มแี รงงาน ตลาดมีความตองการ แตดําเนินงานอาชีพไมประสบความสําเร็จเนื่องจากจัดการ อาชีพไมเปน จึงจําเปนที่ผูประกอบการตองมีความรูในเรื่องการจัดการอาชีพ ในอาชีพที่ประกอบการให มากท่ีสดุ การจดั การท่วี านี้ไดแก การบรหิ ารเร่ืองการลงทุนทําอยางไรจึงจะใหการลงทุนทุกบาททุกสตางค ไดผลคมุ คา การบรหิ ารการทํางานใหมกี ารทาํ งานอยา งมรี ะบบ การบริหารดานการตลาดใหมีคนรูจักสินคา เกดิ ความประทับใจในสนิ คา (5) พิจารณาความถนัดของตนเอง สิ่งสาํ คัญเหนอื ส่งิ อน่ื ใดในการดําเนินงานอาชีพ คือ ความถนัด ความสามารถ อุปนิสัย ความพรอมของผูประกอบการในการประกอบอาชีพวาชอบหรือไม ถนัดหรือไม ทาํ ไดห รือไม ถาทาํ ไดกพ็ จิ ารณาสงิ่ ประกอบอื่น ๆ ดงั ท่ีไดก ลาวมาแลว (6) พิจารณาอาชีพท่ีดําเนินการวามีความสอดคลองกับชุมชนหรือไม หากเปน อาชพี ท่ีตองใชนํ้า มแี หลงน้ําพอเพียงหรือไม เสนทางคมนาคมและการติดตอกับชุมชนอ่ืนมีสภาพอยางไร คนในชุมชนมีความเชื่อ หรือขนบธรรมเนียมประเพณีเปนอยางไร บางอาชีพอาจไปขัดกับความเชื่อของ คนในชมุ ชนเปนสวนมากหรือไม เชน ตัดสินใจเล้ียงหมูในขณะท่ีคนในชุมชนสวนใหญนับถือศาสนาอิสลาม หรอื ขุดบอเลี้ยงปลาในบริเวณใกลวัด 2) แนวทางการเตรยี มขอมูลกอ นการเขยี นโครงการสําหรบั อาชีพรับจา ง (1) คา จา งแรงงานมากหรือนอย การพิจารณาวาคาจางมากหรือนอยนั้นจะพิจารณา จากตัวเงินที่ไดรับอยางเดียวไมถูกตอง ตองเปรียบเทียบกับเวลาที่ตองทํางานดวยวากี่ชั่วโมง เพราะ บางสถานประกอบการใหเ งนิ เดือนมากกวาสถานประกอบการอ่นื แตใหท าํ งานตงั้ แตเชาเลิกค่ําเวลาพักผอน