รสวรรณคดีไทยและรสวรรณคดีสันสกฤต2

รสวรรณคดไี ทย





พโิ รธวาทงั (บทตดั พ้อ) คอื การกล่าวข้อความแสดงอารมณไ์ มพ่ อใจ ตั้งแต่เรอ่ื งเล็กนอ้ ยไปจนถงึ เรือ่ งใหญ่ ตั้งแต่ ไมพ่ อใจ โกรธ ตดั พอ้ ประชดประชัน เสยี ดสี ครัง้ นี้เสยี รักก็ได้รู้ ถึงเสยี รู้กไ็ ด้เชาวนท์ ี่เฉาฉงน เป็นชายหมิ่นชายตอ้ งอายคน จาจนจาจากอาลยั ลาน (เจา้ พระยาพระคลงั (หน)) จะเจบ็ จาไปถึงปรโลก ฤๅรอยโศกรู้รา้ งจางหาย จะเกดิ กฟี่ ้ามาตรมตาย อย่าหมายว่าจะให้หวั ใจ (องั คาร กลั ยาณพงศ)์

สัลลาปงั คพิไสย (บทโศก) คือการกล่าวขอ้ ความแสดงอารมณโ์ ศกเศรา้ อาลยั รกั ความเจ็บปวด ครา่ ครวญราพนั ถงึ ลาดวนเอ๋ยจะด่วนไปกอ่ นแลว้ ทัง้ เกดแก้วพกิ ลุ ย่ีสนุ่ สี จะโรยรา้ งหา่ งกลิ่นมาลี จาปีเอ๋ยกป่ี จี ะมาพบ (พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลัย) เคยหมอบใกลไ้ ด้กลิ่นสุคนธ์ตลบ ละอองอบรสรน่ื ช่นื นาสา สิ้นแผน่ ดนิ สน้ิ รสสุคนธา วาสนาเราก็สนิ้ เหมือนกลิน่ สคุ นธ์ (สนุ ทรภู่ : จากนริ าศภูเขาทอง)

รสวรรณคดสี นั สกต

Èħ¤ÒÃÃÊ (Sringara : ÃÊá˧‹ ¤ÇÒÁÃÑ¡) ¾ÃóÒã˼Œ ٌÍҋ ¹à¡´Ô ¤ÇÒÁÃ¡Ñ (äÁ‹ãªá‹ ¤‹à©¾ÒФÇÒÁÃ¡Ñ ¢Í§¤¹ ˹؋ÁÊÒÇ) ÍÒ¨·ÓãËàŒ Ë繤³Ø ¤Ò‹ ¢Í§¤ÇÒÁÃÑ¡ à·Õº¡ºÑ ¹ÒÃ»Õ ÃÒâÁ·Â  (ºÒÅàÕ ÃÕ¡ ÃµÔ (Rati)) ´Ç§àÍ´ǧÂËÔ ÇÒ Í‹ÂØ Ë¹‹ÒÍÂҋ Ë¡Ñ ÁÍ× ¾èÕ ÃÑ¡¹Ò§¨Ö§·ÓÍ‹ҧ¹éÕ ÁÒÃÈÃ¤Õ ÇÃËÃ×ÍÁÒ¶×Í㨠¡¹‹ ᵋâ¡Ã¸¢Ö駢֧¢´Ñ ¨ÐÊк§Ôé Êк´Ñ 件§Ö ä˹ àÁ×èÍ䴌Ṻà¹Í×é á¹Áã¹ ¨§ËÂØ´Âéѧª§èÑ ã¨¡ÅÑ ÂÒ (ÍÔàË¹Ò : ÃѪ¡ÒÅ·èÕ 2)

ËÒÊÂÃÊ (Hasya : ÃÊá˧‹ ¤ÇÒÁ¢º¢Ñ¹) ¾Ãó¹Òãˌ¼Ù͌ ‹Ò¹à¡Ô´¤ÇÒÁËÒàÃÔ§ áÅ¢º¢¹Ñ ÍÒ¨·ÓãËŒ ÁéÔ áÅÐÅÁ× ¤ÇÒÁ·¡Ø ¢ä »ªÇÑè ¢³Ð  (ºÒÅÕàÃÂÕ ¡ ËÒÊÐ (Hasya))  ÁҨСŋÒǺ·ä» ¶Ö§ÃÐà´¹‹ Åѹä´Í¹Ò¶Ò àÊÇÂÃҪͧ¤à´ÂÕ Çà·ÕèÂÇÃÓÀÒ µÒÁµÅÒ´àÊÒª§Ô ªÒŒ ˹ŒÒâºÊ¶¾ÃÒËÁ³ ÍÂً»ÃÒÊÒ·àÊÒ¤ÍÂÍ´´ÇŒ ¹ ¡Óᾧá¡ÇŒ áŌÇÅnj ¹´ŒÇÂàÃÕÂÇ˹ÒÁ Á·Õ ËÒÃË͹àËҋ ཇÒâÁ§ÂÒÁ ¤Í»ÃÒº»ÃÒÁ»ÃШÒÁԵ÷Õè¤Ô´ÃŒÒ (ÃÐà´¹‹ ÅÑ¹ä´ : ¾ÃÐÁËÒÁ¹µÃÕ (·ÃѾ))

¡ÃسÒÃÊ (Karunya : ÃÊá˧‹ ¤ÇÒÁàÁµµÒ¡Ã³Ø Ò)  ¾Ãó¹Òãˌ¼ŒÍ٠ҋ ¹à¡´Ô ¤ÇÒÁàËç¹Í¡à˹ç ã¨ã¹âª¤ªÐµÒ¢Í§ µÑÇÅФùéÑ¹æ ¤ÍÂʋ§ã¨àªÂÕ Ãà ÍÒ㨪Nj µÇÑ ÅФù¹Ñé   (ºÒÅàÕ ÃÕ¡ âÊ¡Ð (Soka))   ·ÒŒ Ǥ‹ÍÂáËÇ¡ªÍ‹ §Áͧà¢Á¹Œ áÅà˹ç àÁÕÂÃÑ¡¡¨ç Ó䴌 ¹¨Ô ¨ÒàÍŽ ÂÒ¡à¹ç à¢ç­ã¨ à¢Ò㪌µÃÒ¡µÃÓµÓ¢ŒÒÇ»ÅÒ ¼ÍÁ«ÙºÃÙ»·Ã§¡áç ¡‹à²‹Ò ¼Á༌ÒÃ§Ø Ã§Ñ àËÁÍ× ¹´Ñ§ºÒŒ ÂÔ觤´Ô ÊÁྪàÇ·¹Ò ¾ÃпÁÙ ¿Ò¹éÓµÒ¨ÒºÅÑ Â (椄 ¢· ͧ : ÃѪ¡ÒÅ·èÕ 2)

Ã·Ø ÃÃÊ/àÃÒ·ÃÃÊ (Raudra : ÃÊáË觤ÇÒÁâ¡Ã¸) ¾Ãó¹ÒãËé¼ÙÍé Òè ¹à¡´Ô ¢´Ñ 㨠ËÇÑ Ãé͹ ºÒ§ÃÒ¶֧¡ºÑ ¢ÇÒé §Ë¹§Ñ Ê×Í·Ô§é à·ÕÂºä´¡é ºÑ ÃÊÇÃó¤´Õä·Â¤×Í ¾âÔ Ã¸Çҷѧ (ºÒÅàÕ ÃÕ¡ ⡸Р(Krodha) ¤ÃÒ¹Ñé¹¾ÃÐͧ¤¼ì éٷçÀ¾ ¿Ñ§¨ºá¤¹é ¤Åè§Ñ ´Ñ§à¾ÅÔ§äËÁé àËÁÍ× ¹´Ô¹»ÃÐÊÔÇ»ÅÔǵԴ¡ºÑ à»ÅÇä¿ ´´Ù Ùë໹ç ä´Íé ÇÕ ¹Ñ ·Í§ ¨ÐÇèÒÃ¡Ñ ¢Òé §ä˹äÁèÇèÒä´é ¹Óé 㨨лÃдѧà¢éÒ·§Ñé Êͧ ÍÍ¡¹¹Ñè à¢éÒ¹ÕèÁÊÕ ÓÃͧ ÂèÔ§¡ÇèÒ·éͧ·ÐàÅÍѹÅÓé Å¡Ö (àÊÀҢعªéÒ§ - ¢Ø¹á¼¹)

ÇÕÃÃÊ (Vira : ÃÊáË§è ¤ÇÒÁ¡ÅÒé ËÒÞ) ¾Ãó¹Òã˼é éÍÙ èÒ¹à¡´Ô ¤ÇÒÁÎÖ¡àËÔÁ ¾§Ö ¾Í㨡Òçҹ¢Í§µ¹ ÍÂҡ໹ç ãËÞè ÍÂÒ¡ÁªÕ èÍ× àÊÕ§ (ºÒÅàÕ ÃÂÕ ¡ 굯 ÊÒËÐ (Utsaha) ¾Å;ÅéÓà¾ÅÕ¡¶éÒ·èÒ¹ ã¹Ã³ ºÑ´ÃÒª¿Ò´áʧ¾Å- ¾èÒ¿é͹ ¾ÃÐà´ª¾ÃÐáÊ´§´Å ༴稤èÙ à¢Þç áÎ ¶¹´Ñ ¾ÃÐÍѧÊÒ§¢Íé ¹ ¢Ò´´éÒÇâ´Â¢ÇÒ (ÅÔÅÔµµÐàŧ¾Òè  : ÊÁà´¨ç ¾ÃÐÁËÒÊÁ³à¨Òé ¡ÃÁ ¾ÃлÃÁÒ¹ªØ ÔµªÔâ¹ÃÊ)

ÀÂÒ¹¡ÃÊ (Bhayanaka : ÃÊáË§è ¤ÇÒÁ¡ÅÇÑ ) ¾Ãó¹Òã˼é ÍéÙ Òè ¹à¡´Ô ¤ÇÒÁËÇÒ´¡ÅÑÇ ÃéÊÙ ¡Ö ¢¹ÅØ¡«èÙ ¨¹¶Ö§¡ºÑ µéͧË嫯 ÍÒè ¹ (ºÒÅàÕ ÃÂÕ ¡ ÀÂÒ (Bhaya) §ÔéǹáÊԺˡͧ¤ØÅÕáËÅÁ ´§Ñ ¢ÇÒ¡á«ÁàÊÂéÕ Á᫡ᵡäÊÇ ã¤Ã·ÓªÙ¤é Ùè·Òè ¹¤ÃÑ¹é ºÃÃÅÂÑ ¡µç éͧ任չµ¹é ¹èÒ¢¹¾Í§ (¹ÃÔ ÒÈÀàÙ ¢Ò·Í§ : ¾ÃÐÊع·ÃâÇËÒà (ÀÙè))

¾ÀÕ ÑµÊÃÊ (Bibhatsa : ÃÊáˋ§¤ÇÒÁª§Ô ªÑ§ ¹‹ÒÃ§Ñ à¡ÂÕ ¨) ¾Ãó¹Òã˼Œ ŒÙÍ‹Ò¹à¡´Ô ¤ÇÒÁªÔ§ª§Ñ Ã§Ñ à¡ÂÕ ¨ã¹¡ÒáÃзӢͧµÇÑ ÅФùÑé¹æ (ºÒÅÕàÃÂÕ ¡ ªÔ¤Ø¨©Ð (Jugupsa))   àÁÍ×è ¹¹éÑ ·ÈàÈÕÂÃÊØÃÂÔ Ç§ÈÏ §Ñ ÊÃä àËç¹¹Ò§Ê´Õ ÒÇÔÅÒÇѳ µÑÇʹÑè ǧèÔ ÃŒÍ§äÁ‹ÊÁ»ÃÐ´Õ ¾­ÒÁÒÃáÂÁŒ ÂÁéÔ ¾ÃÁéÔ ¾ÃÒ µÒËÁÒ¨ШѺ¹Ò§â©ÁÈÃÕ äŋÅÑ´Ê¡´Ñ ·Ñ¹·Õ ÍÊÃØ Õ¤ÇҌ ä¢Ç‹ä»ÁÒ Ï (ÃÒÁà¡ÂÕ ÃµÔì : ÃªÑ ¡ÒÅ·Õè 1)

ÍѾÀµÙ ÃÊ (Adbhuta : ÃÊáˋ§¤ÇÒÁ»ÃÐËÅÒ´ã¨) ¾Ãó¹Òã˼Œ ŒÍÙ ‹Ò¹à¡Ô´¤ÇÒÁá»Å¡ã¨ »ÃÐËÅҴ㨠äÁ¤‹ Ò´¤´Ô ¶Ö§ ¡ºÑ ÍØ·Ò¹Ç‹Ò \"ÍÂҋ §§éÕ¡äç ´àŒ ËÃÍ....\" (ºÒÅÕàÃÂÕ ¡ ÇÁÔ ËÐÂÐ (Vismaya)) þéÕ ÅãË¡Œ ÅÒÂ໚¹âÂ¸Ò äÍÂÃÒá»Å§à»¹š ¤ªÊÒà ¾ÒªáÕ »Å§à»š¹ÍÒªÒªÒ­ ¾ÃоÃËÁÒ¹á»Å§à»š¹·ŒÒÇ¸Ò´Ò ä¡ÃÊÃãËጠ»Å§à»š¹ÊÔ§ËÃÒª Ê¡³Ø ªÒµÔãˌá»Å§à»š¹»¡˜ ÉÒ ¾ÃÐÃÒàÁÈá»Å§à¾È໚¹ÃÒÁÒ ¾Â¤Ñ ¦Òá»Å§à»š¹¾ÂѤ¦Õ (Í³Ø Ã·Ø ÃŒÍÂàÃ×èͧ : ¤Ø³ÊØÇÃó)

ÈÒ¹µÃÔ Ê (Santa : ÃÊá˧‹ ¤ÇÒÁʧº) ¾Ãó¹Òãˌ¼ÙŒÍҋ ¹à¡Ô´¤ÇÒÁÊ¢Ø Ê§ºÀÒÂ㹨Ե㨠(ºÒÅÕàÃÕ¡ ÊÁÐ (Sama)) ¤×Íû٠ÃÊ¡ÅèÔ¹àÊÂÕ §äÁ‹à·èÕ§᷌ ‹ÍÁà²Ò‹ á¡‹à¡´Ô âäâȡʧÊÒà ¤ÇÒÁµÒÂ˹§Öè ¾§Ö ãËàŒ Ë¹ç ໹š »Ãиҹ ËÇѧ¹Ô¾¾Ò¹¾¹Œ ·Ø¡¢Ê ¹Ø¡ÊºÒ (¾ÃÐÍÀÂÑ Á³Õ : ¾ÃÐÊ¹Ø ·ÃâÇËÒà (À)‹Ù )