2015ZUIVER GENIETEN VAN NOORD-NEDERLAND met extra Waddenland bijlage!G Groninger HogelandG Noordelijke Friese WoudenG Terpen & WierdenG Waddenzee & LauwersmeerHet completemagazinevoor avontuur, cultuur én natuur in het heleLauwersland!
Beleef de vele kanten Visserijmuseum Zoutkamp Openingstijden:van Noordwest-Groningen en word er Reitdiepskade 11 April t.e.m. oktober: ma - vrij, 10 - 17 uur;wijzer van! 9974 PJ Zoutkamp za, 10 - 16 uur; zo, 13 - 17 uur; Tel. 0595 - 40 19 57 Juli en augustus ma - zo, 10 - 17 uurGeniet van een heerlijke afternoon-tea in de Theefabriek [email protected] Houwerzijl, Nederlands enige theemuseum met een www.visserijmuseum.nltheeschenkerij en winkel; wandel door de straten van eendorp van 1900 in het Openluchtmuseum Het Hooge- De Theefabriek Houwerzijl Openingstijden:land te Warffum. Vergeet de jachtige maatschappij ensnuif de geur van vis, teer, hout en diesel op in het Visse- Hoofdstraat 15-25 April t.e.m. oktober: di - zo, 10 - 17 uurrijmuseum Zoutkamp. Dwaal door de parkachtige tuin, 9973 PD Houwerzijl November t.e.m. maart (m.u.v. december)weelderige bloemenweiden en geniet op het terras bij Tel. 0595 - 57 20 53 za - zo, 10 - 17 uurde vijver in Domies Toen, de botanische tuin te Pieter- [email protected]. Prikkel de zintuigen in de Doezoo te Leens, waar www.theefabriek.nlje insecten en andere dieren kunt horen, zien, voelen, rui-ken en soms zelfs insecten kunt proeven! Aanschouw de Domies Toen Pieterburen Openingstijden:vroegste geschiedenis van het wierdenlandschap in Mu-seum Wierdenland te Ezinge of ontdek het verhaal van Hoofdstraat 76 Tuin: het hele jaar toegankelijkborgbewoners, boeren en landarbeiders in het Groningen 9968 AG Pieterburen Theeschenkerij: Maart: zo, 13 - 17 uurvan de 19e eeuw op Landgoed Verhildersum bij Leens. Tel. 0595 - 52 86 36 April t.e.m. oktober: di - zo, 10.30 - 17.00 uurKortom, beleef een verrassende en afwisselende vakan- [email protected] in een van de mooiste stukjes van de Nederland. Be- www.domiestoen.nlzoek de verschillende attracties, stempel uw korting enmaak met een volle kaart kans op een mooi weekendje Openluchtmuseum Het Hoogeland Openingstijden:weg op het Hogeland! Schoolstraat 4 April t.e.m. oktober: di - za, 10 - 17 uur;Zie www.hogeland.info en de websites van de deelne- 9989 AG Warffum zo, 13 - 17 uurmende instellingen voor meer info en de voorwaarden. Tel. 0595 - 42 22 33 [email protected] www.hethoogeland.com Doezoo Leens Openingstijden: Wierde 17 Tijdens (basis)schoolvakanties: ma t.e.m. zat, 9965 TA Leens 10 - 17 uur; Buiten (basis)schoolvakanties, Tel. 0595 - 57 26 59 mei t.e.m. december: ma t.e.m. zat 10 - 17 uur; [email protected] buiten (basis)schoolvakanties januari t.e.m. www.doezoo.nl april: wo t.e.m. zat, 10 - 17 uur Landgoed Verhildersum Openingstijden: Wierde 40 April t.e.m. oktober: di - zo, 10.30 - 17.00 uur 9965 TB Leens (Museumboerderij en hoeske, 13 - 17 uur) Tel. 0595 - 57 14 30 [email protected] www.verhildersum.nl Museum Wierdenland Ezinge Openingstijden: Van Swinderenweg 10 Di - vrij, 10 - 17 uur 9891 AD Ezinge Za - zo (+ feestdagen), 13 - 17 uur Tel. 0594 - 62 15 24 [email protected] www.wierdenland.nl
EZUMAZIJL De kunst van het weglaten GRAUWE GANS MET JONGEN Een goed voorwoord is kort en bondig. Er staat precies genoeg in om uw interesse te wekken en nieuwsgierig te maken naar de inhoud van dit magazine. Ons kleine, maar enthousiaste redactieteam heeft weer met plezier aan deze 21-ste editie van het Lauwersland Magazine gewerkt. En nóg zitten we boordevol ideeën. Eigenlijk zouden we elke maand wel een magazine kunnen uitbrengen, want zoveel valt er in ons Lauwersland wel te ont- dekken. Die verscheidenheid willen we u natuurlijk graag laten zien én ervaren. Gelukkig kunnen we 'hier' de verleiding om alles nóg mooier, groter en luxer te doen met gemak weerstaan. Intussen blijven wij gewoon - met de spreekwoordelijke noordelijke nuchterheid - wer- ken aan een aantrekkelijk en gevarieerd Lauwersland Magazine. Vandaar dat u in dit nummer niet alleen artikelen kunt lezen over kunstroutes, maar ook over Konikpaarden. Over Engelsmanplaat en over eendenkooien. Over de schoonheid van een maansverduistering tijdens de komende 'Nacht van Electra' in het Lauwersmeer. Over het nieuwe leven in het Lauwersland, gezien door de lens van onze fotograaf. Nieuw en inspirerend is ook de '100% Waddenland' bijlage op de pagina's 47 t/m 50. Kortom: er is veel te vertellen over en te laten zien van het Lauwersland. De mogelijkheden zijn let- terlijk grenzeloos. Met als kloppend hart het Nationaal Park Lauwersmeer, omringd door een eeu- wenoud Fries-Gronings landschap en in het noorden begrensd door de schoonheid van de Wad- denzee. We hopen u hiervan met de inhoud van dit Lauwersland Magazine 2015 te overtuigen. Sla deze pagina dus maar snel om en laat u verrassen! Gerard Bakker, uitgever 3LAUWERSLAND MAGAZINE
Markant Friesland Route 28 Highlights: www.markantfrieslandroute.nl Langs de schatkamers van Entlang der Schatzkammern Noord Oost Friesland von NordostfrieslandKennismaking met werelderfgoed Entdeckungstour zum Weltkulturerbe Waddenzee en Nationaal Wattenmeer und der Landschap Noardlike Fryske Nationallandschaft Noardlike Wâlden Fryske WâldenVisit the treasures of Boating & Cycling Le long des trésors deNorth EaNstOernO FrRiesDlaZndE E la Frise du Nord-estAn introduction to the Wadden Sea World DécouvertSechdieermlaonmniekorogWadden, classéeHeritage Site and the Noardlike Fryske au patrimoine mondial et le site protégé desWâlden area of Aomuetlsatnadnding natural beauty Noardlike Fryske Wâlden NZE E Moddergat Heritage) W A (UnDescoDWoErld Blije Anjum Lauwers meer Marrum Hegebeintum Dokkum Ee Raard Damwâld Burdaard Veenklooster Kollum G Buitenpost R F R IES De Westereen O L Twijzel NINGEN Feanwâlden Noardburgum Leeuwarden D Burgum 28 musea in Noordoost Fryslân N www.markantfriesland.nl A Harkema Surhuisterveen Earnewâld Houtigehage Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwik- Grou Drachten keling(ELFPO). Europainvesteertinzijnplatteland.d Sneek Oosterwolde Joure Heerenveen
DIRK SLOOTWaterhozen op het WadDe stranden langs de Noordzee, op Schiermonnikoog en Ameland, zijn donderdag-ochtend 26 juni 2014 uit voorzorg ontruimd, nadat meerdere waterhozen warenlangsgetrokken. Er waren waterhozen bij van enkele honderden meters hoog.Garnalenvisser Dirk Sloot van de ZK 17 maakte er deze foto van. Waterhozen kunnen ontstaan in een onstabiele atmosfeer met grote temperatuurverschillen tussen de lucht bij het oppervlak en op grote hoogte. Bovendien moet er weinig wind staan en moet er weinig verschil zijn in wind tussen de lucht nabij het water en hoger in de atmosfeer. Voorwaarde is ook dat de lucht voldoende vochtig is zodat de wolkenbasis niet hoog ligt. Aan die voorwaarden voldeed de atmosfeer in het noorden van Nederland in de vroege ochtend van 26 juni 2014, zodat zich een aantal flinke waterhozen konden ontwikkelen. De meeste waterhozen vormen zich gewoonlijk in de tweede helft van de zomer wanneer het zeewater sterk is opgewarmd en boven de warme zee gemakkelijk buien kunnen ontstaan. Na de zeer zachte winter was de temperatuur van het zeewater al relatief hoog voor de tijd van het jaar. Waterhozen zijn kleine trechtervormige slurfjes veroorzaakt door snel draaidende luchtbewegingen die soms onder de wolken zichtbaar zijn boven de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer of de Friese meren. Als zo'n slurf het wateroppervlak raakt en water opzuigt wordt dat een waterhoos genoemd. Een waterhoos verliest zijn kracht zodra die boven land komt. Alleen in zeldzame gevallen behoudt de waterhoos voldoende kracht langs de kust om ongelukken te veroorzaken en schade aan te richten. Waterhozen komen zeer plaatselijk voor en houden meestal maar kort stand. 5LAUWERSLAND MAGAZINE
6 LAUWERSLAND MAGAZINE
LauMewer ienrhest land Ten noorden van de lijn Leeuwarden- Groningen vindt u het Lauwersland: één van de mooiste en ongerepte gebieden van Nederland. Wadden, Wierden en Wouden vormen samen met het ruim 46 jaar jon- ge Lauwersmeer een perfecte omgeving voor een ontspannen of juist actief verblijf. Hier vindt u adembenemende luchten, schilderachtige dorpjes als Moddergat, Zoutkamp of Niehove én natuurlijk de Elfsteden- stad Dokkum. Maar het Lauwersland is meer dan alleen mooi. Stap op de fiets en ontdek via diverse recente fietsroutes de eeuwenoude zand- gronden en het klei- of kwelderlandschap. Een zilte zeewind voert de frisse geur van het wad over het Lauwers- land. Vanaf de zeedijk die het Lauwersland beschermt is het uitzicht aak stil makend. Prachtige wolken spiegelen zich aan het wad. Steltlo- pers zoeken bij eb wadend hun voedsel op de slikken. Hazen steken hun kopje boven de begroeiing van de kwelders. Vogels vinden er massaal een veilige rust- en broedplaats. Binnendijks liggen naast de kleine be- scheiden dorpjes, grote statige boerderijen en -heel bijzonder- Middag en Humsterland, twee voormalige Waddeneilanden. Kilometers oude dijken slingeren door het Lauwersland. Samen met de terpen en wier- den vormen zij de oude getuigen van de eeuwige strijd tegen het water. Eeuwenlang had de zee in Friesland en Groningen vrij spel. Stormen zweepten het water op en bedreigden voortduren de inwoners van het gebied. Terpen en wierden boden bescherming tegen het hoge water. Vaak bleek het niet afdoende en hele dorpen en buurtschappen verdwe- nen in de golven. In het Lauwersland is de strijd tegen de zee nog altijd op veel plaatsen tastbaar aanwezig. In de Friese Wouden vindt u niet de verre einder van de kuststrook, maar de knusse beslotenheid van met houtwallen omgeven percelen. Van ouds- her zwoegden hier kleine keuterboertjes voor hun brood. Het door hen vormgegeven landschap is ons nu een lust voor het oog. Smalle wegge- tjes en slingerende paadjes voeren wandelaars en fietsers door het hart van dit groene land met zijn kleine riviertjes, dobben en pingo's . Maar de Wouden biedt meer voor de echte levensgenieters. Neem bijvoor- beeld het schitterende landgoed 'Fogelsanghstate' in het kleine brink- dorp Veenklooster. Even verderop ligt Kollum, weer een andere parel van de streek dat zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld tot een echt watersportdorp. Niet voor niets vormen de 'Noardelike Fryske Wâlden' één van de twintig Nationale landschappen. 7LAUWERSLAND MAGAZINE
Restaurant ijssalon de Boeter Volg ons op: www.demarne.nlZoutkamp, tel. (0595) 438 992www.deboeter.nlFish & chips: € 10,- DE KLEINE PLANTAGE De Kleine Plantage vaste planten Handerweg 1, Eenrum éénjarige en www.dekleineplantage.nl niet winterharde planten De Kleine Plantage Open: wo-za van 10.00 - 17.00 van half maart tot half oktober grassen Jaarprogramma 2015 varens clematissen 7,8 maart........................................ Helleborusdagen 4,5 april.......................................... RozendagenHanderweg 1 9967 TC Eenrum rozen 2,3 mei........................................... Bollendagenopen van maart tot half oktober 30,31 mei....................................... Groentendagenwo-za van 9.00-17.00 uur 4,5 juli ............................................ Hostadagenwww.dekleineplantage.nl 1,2 augustus .................................. Dahliadagen 5,6 september................................ LiefhebbersdagenLauwersland 2014.indd 1 22-1-2014 14:47:16 www.camping-lauwerszee.nl www.groepen-lauwerszee.nl Het adres voor scherp geprijsde kwaliteitsbrandstoffen (ook LPG) en een ruime keuze aan shopartikelenwww.tankstationwehe.nl Provincialeweg 1 - Wehe den Hoorn Het grootste openluchtmuseum van Noord-Nederland WARFFUM 0595 42 22 33 www.hethoogeland.com
BM117 L N91MARITIEM SCHILDER (1955-2000) EXPOSEERT IN VISSERIJMUSEUM ZOUTK AMPPeter Sterkenburg Z OU T K A M P VA NA F Z E E GE Z I E NIn het Visserijmuseum aan de Reitdiepskade in Zoutkamp is van 1 april tot en met 31 oktober van genoegen voor de gelukkige bezitters. Inde expositie 'Met de zee verbonden' te zien. De expositie bestaat uit diverse werken van mari- de 26 jaar dat Peter Sterkenburg als beroeps-tiem schilder Peter Sterkenburg (1955-2000). Hij heeft schilderijen van Zoutkamp en een gedeel- schilder werkzaam is geweest, wist hij zichte van haar vloot gemaakt. De schilderijen die in het Visserijmuseum te bezichtigen zijn, komen een techniek eigen te maken die uniek en dui-uit de collectie van Matthijs van der Ploeg. delijkherkenbaar is. Matthijs van der Ploeg kwam in contact metPeter Sterkenburg, afkomstig uit Harlingen, waardering zullen krijgen die ze al vele ja- de schilder en merkte dat deze zijn wensenis zonder twijfel één van de voornaamste Ne- ren verdienen. kon vertalen in een schilderij. Uit het con-derlandse maritieme schilders van de twin- De Friese kunstenaar was in de laatste jaren tact groeide een samenwerking die leiddetigste eeuw. De waardering die zijn werk van zijn leven zo succesvol dat zijn schilde- tot de vervaardiging van een aantal grotemet name in de laatste tien jaar van zijn rijen al verkocht waren voordat hij ze klaar olieverfschilderijen. Vissersschepen werdenleven oogstte, deed hem goed, maar door had. Op een lijstje aan zijn kastdeur stonden op zee, tijdens de visvangst of droog geval-zijn bescheiden karakter bleef hij eigenlijk de vele speciale opdrachten die hij ooit nog len op het wad vereeuwigd. Ook bijzonderliever op de achtergrond. Hij had niet zo’n eenshad moeten maken. Zijn werken zijn over zijn de havengezichten van het oude vissers-behoefte aan publiciteit. Alles wat hij toen dehele wereld verspreid en vormen een bron dorp Zoutkamp.maakte, werd toch binnen de kortst moge-lijke tijd verkocht. Zo valt het te verklaren Over het werk van de kunstschilder:dat zijn werk in Nederland alleen in kleine \"Alsof de golven leefden, de wolkenkring bekend is. Het Visserijmuseum ver-wacht dat deze expositie daar veranderingin zal brengen en dat zijn prachtige schil- bewogen en de wind de zeilen bolde...\"derijen spoedig bij een groter publiek de S C H E L PE NZ U IGE R 'M AJ 'A L N17 5 ZK 35 'ZEESTER' 9LAUWERSLAND MAGAZINE
EDIT DEGOOIJER ‘IJZER EN KLADBLOKPAPIER’ VAN WIANDA KEIZER ‘KERAMIEK’ VAN SIBRICH VEENLAND‘ARMBAND MET ZILVEREN SCHAKELS’ VAN MARJANNE SORGDRAGERALY VAN DER WAL ‘ORGANISCHE VERWONDERING’ VAN AUK RUSSCHEN ‘VOGELSPOREN’ VAN EVA KIPP (PAPIER MIXED MEDIA) ‘WACHTERS’ VAN JOLANDA MEESTERS10 LAUWERSLAND MAGAZINE
ROUTE 99 STEPHAN BEALE, beeldhouwer en meubelma- ker www.stephenbeale.nl Stephan is een na-Kunst boven Groningen tuurmens. Alles wat de aarde biedt gebruikt hij in zijn werk. Zijn beelden zijn groot en op-De Atelierroute Route99 (van kunstenaars die op het platteland ten noordwesten van Gronin- vallend. Hij werkt met hout, hij werkt in brons,gen, wonen en werken, bestaat inmiddels negen jaar. Oprichter was indertijd Hans Sas, bekend in klei, in steen. Het zijn abstracte maar ookals fotograaf te Warfhuizen. De route is inmiddels een begrip. Bezoekers vanuit het gehele land organische werken.hebben door de jaren heen de kunstenaars weten te vinden. De kunstenaars openen op de laat- EVA KIPP, multimedia www.evakippart.nl Evaste zondag van de maand hun atelier, zonder dat de bezoeker een afspraak hoeft te maken. Ze is beeldend kunstenaar. Zij maakt installaties,vertellen over hun inspiratie, hun materialen, ze laten zien hoe ze werken én wat uiteindelijk kunstenaarsboeken, foto’s, schilderijen en ob-het resultaat is. Jaarlijks is er een kleine wisseling van het aantal kunstenaars om de route aan- jecten. Zij vangt de werkelijkheid en zet dietrekkelijk en spannend te houden. Eens per jaar, in april, verschijnt er bovendien een nieuwe om in haar wereld. Ze gebruikt allerlei ma-folder met alle gegevens van de deelnemende kunstenaars. terialen uit de natuur en creëert een nieuwe natuur. Ze schept papier van allerlei materi-Deze open atelierdagen worden goed bezocht werk geven het object een bijzondere aard- alen zoals ganzenpoep voor haar installaties.en de bezoeker is altijd weer onder de indruk se oppervlaktestructuur. Het is alsof je naar MARJANNE SORGDRAGER, edelsmid www.van het proces, het ontstaan en de werkwij- het oeroude land kijkt, in al zijn onderdelen. zilver-is-spreken.nl De glans van zilver is nietze om een kunstwerk te maken. Naast de ate- SIBRICH VEENLAND, keramiste. www.sibrich- eeuwig maar verandert, kent schaduw. Zil-lierroute exposeren de deelnemende kunste- veenland.nl Haar atelier staat tegen de boer- ver weerspiegelt zich in de wereld om haarnaars jaarlijks gezamenlijk om zo hun nieuwe derij aan waar ze woont. Vanuit haar werk- heen: in de voren in de klei, in water, de ruwewerk te presenteren. De groep heeft onlangs plek bevindt ze zich midden op Het Hogeland, aarde. Haar vormen zijn vaak organisch vaneen half jaar geëxposeerd in het Wierdenmu- ze voelt zich onderdeel van het landschap om vorm. Ze giet , buigt, trekt en hamert zilver-seum in Ezinge. In september 2015 zal het zich heen. Daaruit krijgt ze haar inspiratie. plaat tot unieke sieraden en gebruikt daarbijcollectief in Aduard in het Rechthuis expo- Haar kleine en grote beelden hebben de kleu- waar nodig natuurlijke materialen.seren. De tien kunstenaars hebben allen ge- ren van het land, de lucht en je hoort er let- JOLANDA MEESTERS, beeldend kunstenaar.meen dat ze het Groninger platteland om zich terlijk de wind doorheen gaan. www.jolandameesters.nl. Haar fascinatie is eenheen gebruiken voor hun eigen inspiratie. In ALY VAN DER WAL, schilder en graficus. www. betoverende wereld. Naar macrofoto’s vande beelden, de foto’s, de sieraden, de schilde- alyvanderwal.nl . Aly kijkt met verwondering objecten maakt zij olieverfschilderijen. Haarrijen is de betrokkenheid met dit Hogeland en respect naar de natuur: de ongereptheid beelden zijn mysterieus en harmonieus. Daar-zeer herkenbaar. Actuele informatie vindt u van het wad, de wisselwerking tussen land , naast maakt zij o.a. mozaïeken en keramiek.op de website www.route99.nl water en lucht en ze vindt met name het licht AUK RUSSCHEN, ruimtelijk werk. www.auk- een grote tovenaar. Het landschap wordt niet russchen.nl. Gefascineerd door de cycli vanDe deelnemende kunstenaars zijn: door haar ingekaderd , de voorstelling loopt de natuur transformeert ze rauwe materia-HANS SAS, fotograaf. www.hanssasfotogra- door. Haar kleurgebruik is bijzonder, ze schil- len zoals huiden en wol, in vruchtbare vor-fie.nl Hans is gefascineerd door de Noorde- dert met zelfgemaakte eitempera. men. Deze tactiele sculpturen worden letter-lijke landschappen en de waddenkust. Hij is lijk onder haar handen geboren. Betiteld alsaltijd te vinden op het wad om de wisselin- KUNST BOVEN GRONINGEN organische verwondering.gen van water, kleur, vergezichten vast teleggen. Er zijn diverse boeken uitgegeven atelier 11LAUWERSLAND MAGAZINEvan zijn fotografie. routeWIANDA KEIJZER, beeldend kunstenaar.www.wiandakeizer.nl Wianda maakt ruimte- 99lijk werk in de vorm van beelden en installa-ties. Ze is altijd op zoek naar de schoonheid, Elke laatste van de maandnaar ruimte en eenvoud. In het buitenwerk van 12.00 - 17.00 uur.maakt ze als reactie op de ruimte installa-ties, maar ook beelden voor in de tuin. Haar www.route99.nlbinnenwerk is subtieler met aandacht voormaterie en huid. Ze werkt o.a. met corten-staal, ijzer, beton, papier, paraffine, looden touw.EDIT DE GOOIJER, keramiste. www.editdegooij-er.nl In haar werk is het land duidelijk te zien,in al zijn facetten. Edit is gefascineerd door decyclische processen in de natuur en de sporendie daarbij zijn nagelaten. De breuken in haar
wierWden eandwdeonu,den en veel meer...In ons overvolle land met asfalt en files vormt het Lauwersland een verademing. In een oase van rust en ruimte liggen hier lieflijkebuurtschappen en dorpjes in het groen. Groepen kauwtjes zwermen er luidruchtig rond kleine kerktorens en boven de rode pannen-daken van huizen. De sfeer is hier gemoedelijk, mensen lijken er minder haast te hebben. Voor dikdoenerij is hier geen plaats. Dit is hetLauwersland; dit is Friesland, maar dit is ook Groningen. Wie er voor het eerst komt, verbaast zich over zoveel schoonheid. Wie er eer-der was komt graag terug naar het land van wadden, wierden, wouden en meer. Lauwersland, Lauwersoog en Lauwersmeer, ze ontle-nen allen hun naam aan de Lauwers, een kleine rivier die in het Friese Surhuisterveen als beek ontspringt. Wie de stroom van het waternaar het Noorden volgt, maakt kennis met het gevarieerde landschap van Lauwersland. In het zuiden liggen de wouden, even noorde-lijker ligt het wierden- en terpenlandschap dat grenst aan de wadden. In het hart van Lauwersland ligt Nationaal Park Lauwersmeer.12 LAUWERSLAND MAGAZINE
Wadden WADDENL ANDLauwersland heeft met de Waddenzee het dreigde het dorpen en boerderijen. Het Lau- Woudengrootste natte natuurgebied van West-Euro- wersland is gevormd door de strijd tegen hetpa voor de deur. De Waddenzee is Werelderf- water. Plaats- en straatnamen spreken hier De wouden van Lauwersland vormen een ver-goed sinds 2009. De dynamiek van het gebied boekdelen; Munnekezijl, Alddjip, Wâlddyk, rassend contrast met het open wierdenland-is uniek. Al ruim tienduizend jaar een voort- Kolkreed. Voor ons - de hedendaagse bezoe- schap en haar weidse vergezichten. Dijkwal-durend wisselend landschap onder invloed ker - zijn de terpen en wierden, dijken en zij- len en elzensingels begrenzen hier smallevan eb en vloed, zee en wind. Je kunt met ei- len een lust voor het oog. Fotogeniek, soms langgerekte weilanden. Daartussen zijn, alsgen ogen zien en beleven hoe landschappen teer, soms robuust, architectonische knap, overblijfsel van de laatste ijstijd, kleine plas-in de ijstijd ontstonden. De Waddenzee is rust maar emotioneel nauwelijks meer verbon- sen water gemorst, pingo-ruïnes. In dit landen voedsel voor miljoenen trekvogels. Een den aan de vroegere bewoners die hier met van veen en wouden waren de tegenstellin-thuis van duizenden planten en diersoorten. het water op leven en dood streden. Om zich gen tussen arm en rijk groot. Veenwerkers inOp heel eigen wijze laat de Waddenzee zien tegen de zee te beschermen wierpen bewo- Twijzel en Harkema hielden met zwaar werkhoe natuur, planten en dieren zich vernuftig ners al 600 jaar voor het begin van onze jaar- het hoofd net boven water. Op de zandgron-aanpassen aan de dagelijks wisselende om- telling hun vluchtheuvels, de wierden op. Pas den van Jistrum en Eastermar ging het klei-standigheden op het wad. zo’n vijftien eeuwen later volgden de eerste ne boeren nauwelijks beter. Adellijke familiesAl 30 jaar een beschermd natuurgebied. Een dijken. In de loop der jaren zijn honderden zagen de schoonheid van het gebied al wel.grenzeloze natuur langs de Waddenzeekust. terpen afgegraven vanwege hun vruchtba- Zij bouwden er hun buitenplaatsen. In dezeVooral in de herfst ook een verzamelplaats re grond. Gelukkig bleef veel moois ook be- noordelijke Friese Wouden met klinkerweg-voor vogelaars. Met of zonder kijker en foto waard. Het Groningse Ezinge bijvoorbeeld, getjes en kronkelende zandpaden, met groe-toestel vergapen ze zich aan witgatjes en of het Friese Hogebeintum. Veel wierden dra- ne houtwallen en blauwgrijze meertjes voe-oeverlopers. Mensen raken over het gebied gen een romaans kerkje. De kleine godshui- len wandelaars en fietsers zich thuis.niet uitgesproken. Vakantiegangers komen zen staan er nog bij als vele honderden jarener graag. Velen zoeken de uitdaging van een geleden. Wandel- en fietsroutes rijgen de ver- En veel meer…oversteek naar een van de eilanden. Ervaren schillende terpdorpjes aaneen als een ketting,gidsen leiden de wadlopers bij eb over de bo- vol met kleine parels. Het hart van Lauwersland is het Lauwersdem van de zee. Zandplaten, geulen en slik- meer, een natuurgebied van ruim 5.000 hec-ken; je wordt geheid smerig, maar je hebt wel tare omvang. Wandel- en fietspaden brengende tijd van je leven. Met de veerboot is een dag- mensen oog in oog met Schotse Hooglanderstripje naar Ameland of Schiermonnikoog een en Konikpaarden. Vanuit schuilhutten latenstuk eenvoudiger. Wie de Waddenzee wil be- ook zeldzame vogels zich goed bespieden.varen is gebaat bij een platbodem. Daarmee Boswachters nemen mensen verder het ge-steek je ondieptes wat eenvoudiger over, en bied mee in en vertellen mooie verhalen overdroogvallen is geen probleem maar een bele- grote structuren en kleine details.venis. Kieljachtjes volgen liever de veiligheidvan uitgezette routes. Maar Lauwersland heeft meer. Van elfsteden- stad Dokkum tot Zoutkamp het vissersdorp.Wierden Van kanoverhuur tot kartingbaan. Van cam- ping tot pronkkamer. Van bakkerijmuseumDe bewoners van Lauwersland kennen de tot zeehondencrèche. Van fierljepc entrumkracht van de zee. Eeuwenlang stuwden stor- tot sauna’s. Van ossenpad tot luxe salonbo-men het zeewater diep landinwaarts. Daar ten. In Lauwersland beleef je het beste vansloeg het schuimend tegen de met mensen- Groningen en Friesland. handen opgeworpen terpen en dijken. Be- 13LAUWERSLAND MAGAZINE FRIESE PAARDEN LANGS DE WADDENKUST
Terras aan het water Botenverhuur Waddeninzichtheeft nu ook een terras aan hetLauwersmeer voor een heerlijk hapje en drankje. ‘t Mootje Fish & Chips Oostmahorn 29a - tel. 06-10971981 www.waddeninzicht.com www.theefabriek.nl www.desukerei.nl www.restaurant-suyderoogh.nlLandschaps Sfeervol genietenActiviteitencentrum aan het Lauwersmeer‘Botniahiem’ Voor feesten en partijen, vraag naar onze arrangementenfolder.Verhuur vakantiewoningen, appartement, Alle dagen geopend.sta-/chaletcaravans, trekkershut, groeps-accommodatie, kamers, Bêd & Brochje Bowling- en Partycentrum(logies + ontbijt), minicamping, fietsverhuur Restaurant SuyderooghFam. B. de Jong De Rug 5, 9976 VT Lauwersoog, tel. (0519) 34 93 14Doniawei 95, 9104 GK Damwâld [email protected] (0511) 42 20 38Email: [email protected]: www.botniahiem.nl
N O O R D O O S T- F R I E S L A N DWwâeliddesneevnerstteand,ssemgûekneeugtenFriesland is niet alleen de provincie van de meren en waddeneilanden. Het beeld in hetNoordoost-Friese landschap wordt bepaald door terpen, dijken en sluizen, maar ook doorgroen grasland, grazend vee en fraaie boerderijen. De weidse vlakten van de waddenen het Lauwersmeer zijn een eldorado voor ‘natuurminnaars’. Onder de lijn Dokkum-Kollum begint het Woudengebied met het al even prachtige coulissenlandschap.Kortom, wie van cultuur èn natuur houdt, kan zich ‘bovenin’ uitstekend vinden. DOKKUMER NIEUWE ZIJLENDe terpen en de dijken instantie waren de dijken defensief, bedoeld en monumentale boerderijen nu het gezicht. om een stuk land tegen overstromingen teNoordoost-Friesland behoort tot het oudste beschermen. Later, vanaf de 13e eeuw, werd Noordelijkste stad Nederlandcultuurlandschap van Nederland. Al ver vóór de bedijking meer offensief. Achter nieuweonze jaartelling waagden zich de eerste bewo- dijken werd het water teruggedrongen en ‘754, Bonifatius bij Dokkum vermoordt’, zoners in dit gebied. De terpen zijn daarvan de het kwelderland ingepolderd. Waar eens het weet iedereen die goed opgelet heeft tijdensmeest zichtbare bewijzen. In de middeleeu- water stroomde, bepalen eindeloze akkers de geschiedenisles. De naam van DOKKUM iswen werden de dijken aangelegd. In eerste onlosmakelijk verbonden met de evangelist 15LAUWERSLAND MAGAZINE
Het schitterende REDDINGBOTEN 'SUZANNE' EN 'DR. IR. S.L. LOUWES'Admiraliteitshuis, waar ooit de voorloper van de Nederlandse Marine zetelde, herbergt nu het Streekmuseum. die in Dokkum het tijdelijke voor het eeuwi- fraaie 14e-eeuwse kerk van WAAXENS staat ge verruilde. Maar laat u door deze gebeur- de 17e-eeuwse stinspoort van de voormalige tenis niet afschrikken: de één na oudste stad Sjuckemastate. Het is een soort duivenpoort van Friesland staat tegenwoordig bekend om die vroeger veel bij adellijke states stond. Ee zijn sfeer en gezelligheid. Het stratenpatroon heeft alles wat een toerist zich maar wensen van de oude binnenstad is sinds 1650 weinig kan: een beschermd dorpsgezicht, een uniek veranderd. U dwaalt door lieflijke kromme museum en prachtige natuur in de omgeving. straatjes, over sierlijke bruggetjes, en langs Orgelliefhebbers mogen de 13e-eeuwse kerk prachtige oude gebouwen, zoals het neoclassi- van DAMWÂLD niet overslaan. De kerk bezit cistische Weeshuis aan de Markt en het Raad- een beroemd Hinszorgel. Al even beziens- huis, waar vier rococoschilderingen de ge- waardig is het interieur van de 11-eeuwse kerk schiedenis van Dokkum uitbundig in beeld van RINSUMAG EAST. En nog zo’n fraai mid- brengen. deleeuws kerkje staat in SIBRANDAHÛS. Het Het schitterende Admiraliteitshuis, waar ooit werd waarschijnlijk gesticht als uithof van de voorloper van de Nederlandse Marine ze- het destijds nabijgelegen vroegere klooster telde, herbergt nu het Streekmuseum. ’s Zo- Klaarkamp. Tussen Rinsumageast en Readt- mers zorgen de bootjes in de grachten en de sjerk ligt het dagrecreatieterrein ‘Eeltjemeer’. toeristen op de terrasjes voor een gezellige BIJ KOLLUM drukte. En het is al weer lang geleden dat er een elfstedentocht verreden is, maar als ‘It sil heve’, dan is de noordelijkste stad van Nederland ook nog eens de gezelligste stad van Nederland. Bijzondere gebouwen Buiten de ‘grandeur’ van Dokkum vindt u sfeervolle dorpjes in het uitgestrekte klei- en terpenlandschap. BORNWIRD, BRANTGUM, HANTUM, HANTUMHUIZEN en HIAURE zijn kleine terpdorpen met vaak prachtige huizen en boerderijen. In Hantum staat een bijzonder gebouw: een Tibetaanse stoepa die bedoeld is als meditatiecentrum. Ook staat er een water- molen die op afspraak te bezichtigen is. Het 13e-eeuwse kerkje van Hantumhuizen staat algemeen bekend als het mooiste romano-go- thische kerkje van Friesland. Tegenover de16 LAUWERSLAND MAGAZINE
Aan het water MODDERGATHolwerd is natuurlijk vooral bekend door de Holwerd is natuurlijk vooral bekend door depier die is aangelegd in 1872. De boot naar pier die is aangelegd in 1872. De boot naarAmeland, die jaarlijks duizenden toeristen Ameland, die jaarlijks duizenden toeristentrekt, vaart hier af en aan. Blijft u liever op trekt, vaart hier af en aanhet vasteland, maak dan een wandeling overde zeepier, die maar liefst twee kilometer die gebouwd werd in de 15e eeuw en ver- prachtig staaltje naïeve schilderkunst vande waddenzee inloopt. In TERNAARD wordt groot in de 16e eeuw. MARRUM is één van de oud-melkvaarder Ruurd Wiersma. In zijn’s zomers elke zaterdagmiddag gekaatst. Een de mooiste terpdorpen in het noorden van woning beschilderde hij de wanden van zijnbuitenkans om deze typische Friese sport te Friesland. Het dorp bezit een vrijwel onaf- woonkamer en keuken van de vloer tot aanleren kennen. Hoewel een groot deel van de gegraven, sinds de middeleeuwen bewoon- de nok met o.a. de vier jaargetijden. Het is ui-vissershuisjes van PAESENS-MODDERGAT als de terp. Op de zeedijk bij Marrum herinnert teraard onmogelijk om de schoonheid van alletweede woning voor voornamelijk Duitsers een kunstwerk van Ids Willemsma (het ‘dien- dorpjes volledig te omschrijven; kom daaromfungeren, heeft het dorp zijn karakteristiek blad’) aan het op Deltahoogte brengen van de zelf eens kijken, u bent er van harte welkom!behouden. Wie meer wil weten over het vroe- zeedijk. Iets verderop ligt het recreatiebedrijfgere vissersleven kan een kijkje nemen in het de Seedykstertoer. Een tot uitkijktoren omge- 17LAUWERSLAND MAGAZINEmuseum ’t Fiskerhúske, met onder meer vier bouwde silo biedt u prachtige vergezichtengerestaureerde visserswoningen, waar de over het weidse Wad. De FLIETERPEN (vlie-herinnering aan het harde vissersbestaan le- den = vluchten) is de verzamelnaam voor devend wordt gehouden. In 1883 verdronk een vier terpdorpjes LICHTAARD, REITSUM, GIN-groot deel van de vissers van dit dorp, hun NUM en JANNUM. In laatstgenoemd dorpje be-familie in grote armoede achterlatend. Een vindt zich sinds 1947 het Kerkmuseum Jan-monument op de dijk herinnert aan deze tra- num. Het 13e-eeuwse kerkje herbergt de opgische gebeurtenis. In Moddergat staat een één na grootste collectie middeleeuwse sar-uniek gerestaureerd garnalenfabriekje dat nu cofagen van Europa. Bezienswaardig zijn ookis ingericht als educatief bezoekerscentrum. de 17e-eeuwse arbeiderswoningen naast deWIERUM is bekend als startplaats voor wad- kerk. Vanwege de ligging aan de Dokkumerlooptochten. In de plaatselijke kroeg verza- Ee is BURDAARD een bekende aanlegplaatsmelt men zich in de vroege ochtenduren en voor watersporters en dat geeft het dorp indaarna loopt men over het wad naar één van de zomer een gezellige drukte. Maar het dorpde Waddeneilanden: een bijzondere ervaring! is ook om andere redenen een bezoek waard. De imposante houtzaag-, koren- en pelmo-Schilderachtige terpdorpen len De Zwaluw is te bezichtigen, evenals het Ruurd Wiersma-hûs. In dit museum ziet u eenHet Friese deel van het Lauwersland heefteen rijkdom aan kleine terpdorpen te bie-den. In FERWERT biedt een prachtige poorttoegang tot de terp en het Vrijhof, een his-torisch plein met een stoere, gotische kerk PYPKE BIJ MUNNEKEZIJL
Parkeerterreinen- en autoboxverhuur te Lauwersoog Op 200 meter loopafstand van de veerboot Oostmahorn - LauwersoogTel. (0519) 349139 - fax (0519) 349492 Eskesstraat 89 - 9291 MP Kollum De PaterRestaurant Herberg Tel. 0511 - 45 11 90 E-mail: [email protected] Ook in 2015 hèt adres voor gezellig en lekker uit eten, lunchen, www.minicampinguitenthuis.nl slapen, arrangementen, high tea’s en a aalmenu’s. Aan de voet van het ‘Nationaal Park Lauwersmeer’ en naast de Minicamping Uit & Thuis is een oude zeesluizen van 1729, en het onlangs gerestaureerde kleinschalige, gezellige camping waar monument. rust en genieten centraal staat. Sylsterwei 26, 9132 EL Dokkumer Nieuwe Zijlen. Tel. (0511) 40 82 45 In het rustige en vriendelijke dorp Kollum, E-mail: [email protected] - Internet: www.herbergdepater.nl in Noordoost Friesland, gelegen aan de Strobosser Trekvaart ligt minicamping Uit & Thuis. wwGwPS.dcooömrdiineastetno: 5e3n.3.1n7l99/6.15819 - Ma. en di. gesloten. Open v.a. 12.00 uur. De camping beschikt over veldjes met mooie ruime kampeerplaatsen. De noordkant isbeschut door bomen en struiken en biedteen vrij uitzicht over de landerijen en vaart.Ook liggen de plaatsen vrijwel allemaaldichtbij of aan het water.Uit & Thuis biedt een optimale mogelijkheidom in alle rust te genieten van de natuur.De camping ligt aan vis- en vaarwater en erzijn schitterende kano- en fietsroutes in deomgeving, o.a. naar Dokkum en hetLauwersmeergebied.Er is een modern toiletgebouw met zeergoede voorzieningen.Het centrum van Kollum ligt op 800 meter vande camping en biedt alle faciliteiten om u eenonvergetelijke en gezellige vakantie tebezorgen met volop winkels, terrasjes, enz.Graag verwelkomen wij u op onze camping Schiermonnikoog Gerrit en Wieke Barkmeijer 0511 451190 Vanaf Buitenpost - 5 km. Ameland Lauwersoog Pieterburende camping Dokkum - 12 km. Drachten - 20 km. Terschelling Dokkum Kollum Delfzijl naar: Leeuwarden Groningen Groningen - 30 km. Buitenpost Lauwersoog -16 km. Burgum Leeuwarden - 28 km. Vlieland Harlingen Franeker Drachten Texel Bolsward Sneek Heerenveen Joure
Het landschap EZUMAKEEG wordt gekenmerkt door kleine weilan- Lauwersland is het Lauwersmeer. OOSTMA- die een permanente molententoonstelling den, oude paadjes, HORN is een bekend watersport- en recrea- en wisselende exposities herbergt. Ten noor- tiecentrum. Aan de oude veersteiger, waar den van het dorp strekt zich langs de oevers pingoruïnes en vroeger de boot naar ‘Schier’ vertrok, liggen van het Lauwersmeer de ‘Hoek van de Bant’ mooi intact geble- nu rondvaartboten, jachtjes, vis- en zeilboten. uit, een waar lustoord voor surfers, vissers Het strand is zeer in trek bij surfers, zwem- en dagrecreanten. DOKKUMER NIEUWE ZIJ- ven houtwallen mers en zonaanbidders. ANJUM is ook een erg LEN ligt aan de zuidwestelijke uitloper van fraai plaatsje, dankzij de prachtige Michaëls- het Lauwersmeer. De imposante sluis uit 1729De hoogste terp van Nederland is te vinden kerk en de koren- en pelmolen De Eendracht bepaalt samen met de huidige schutsluis hetin HEGEBEINTUM. Onze voorvaderen hebben gezicht van deze voormalige zeehaven. ’s Zo-hier heel wat werk verzet: het dorpje is bijna mers wemelt het hier van de watersporters9 meter boven de zeespiegel opgeworpen. En en dagjesmensen die per fiets de prachtigeal even hard is er gewerkt aan de afgraving, omgeving verkennen.waarbij een groot deel van de 10 hectare om-vattende terp weer met de schop werd afge- ‘Smûke wâlden’stoken. Het Informatiecentrum en Archeo-logisch Steunpunt vertelt op boeiende wijze Het Friese Woudengebied is een streek metover de geschiedenis van het dorp en het om- een heel eigen karakter. Hoewel de landhui-ringende terpenlandschap. Vanuit het infor- zen in bijvoorbeeld Beetsterzwaag andersmatiecentrum worden rondleidingen naar ter doen vermoeden, zijn de dorpen hier ontstaanen kerk georganiseerd. Even buiten Hegebein- uit de turfgraverij en dat is nog te zien aan detum staat de Harsta State, een 18e-eeuwse sta- keuterboerderijtjes. Het landschap wordt ge-te omringd door typische stinzenflora. Aan kenmerkt door kleine weilanden, oude paad-de westelijke rand van het Lauwersland ligt jes, maar vooral ook door pingoruïnes en mooiBARTLEHIEM met het beroemde elfsteden- intact gebleven houtwallen en elzensingels.bruggetjes. En daar moet u uiteraard even In BUITENPOST ligt het schitterende botani-opgestaan hebben! Het bruggetje maakt on- sche tuinencomplex De Kruidhof. Vooral dederdeel uit van een prachtig fietspad, dat he- kruidentuin is in binnen- en buitenland ver-lemaal van Leeuwarden tot Dokkum langs de maard, maar ook in de andere tuinen, zoalsDokkumer Ee loopt. 19LAUWERSLAND MAGAZINEZon, zee en strandDe grootste toeristische trekpleister van het SPUISLUIZEN LAUWERSOOG
VERKOOP TWEEDEHANDS GOEDEREN SPAR SUPERMARKT BERGSTRA IN ZOUTKAMP Een unieke en grote collectie in Kollumerzwaag. Een grote loods vol prima tweedehands goederen. In onze compleet vernieuwde moderne Champions League Su- permarkt vindt u, naast een ruim assortiment levensmiddelen, een Verzameld uit het hele land. heerlijk aanbod in vers: brood van de Echte Bakker, luxe broodjes Openingstijden: dinsdag- en donderdag van 14:00 - 17:00 uur uit onze eigen Bake-off afdeling, koelverse zuivel, kaas, vleeswa- ren, voorverpakt versvlees en een ruim gesorteerde groente/fruit en op zaterdag van 10:00 - 13:00 uur. afdeling. Tevens een ruim assortiment BIO+ produkten.Bel of kijk op onze website voor de actuele openingstijden. Kom beslist een kijkje Services: • Fotokopiëren nemen in de Lichtpuntloods aan de Harm Smidswei 6 in Kollumerzwaag. Ook • Drogisterij • TNT Postagentschap interessant voor toeristen en vakantiegangers. De opbrengst komt geheel ten • Bloemen • Bezorgservice • Prepaid telefoonkaarten • Slijterij goede aan opvang- begeleiding- en ontmoetingcentrum Lichtpunt. Door bij Lichtpuntloods te kopen steunt u belangrijk werk! Openingstijden: • Maandag t/m vrijdag: 8.00 - 19.00 uur Nadere informatie: • Zaterdag: 8.00 - 18.00 uur. Zondag’s: 9.00 - 16.00 uur. T (0511) 44 12 12 / 44 15 42 - www.lichtpuntinfo.nl / www.kringloophetlichtpunt.nl Tevens kunnen wij, in samenwerking met Ambachtelijke Slagerij ‘t Ol Gat Camping en kanoverhuur Hoekstra uit Anjum, uw barbecue verzorgen! Vertrekpunt voor uw verkenning van het Marnegebied ZONDAG’S OPEN VAN 9.00 - 16.00 UUR Stationsstraat 14 WAT JE DICHTBIJ HAALT IS LEKKER! 9974 SK Zoutkamp Tel. (0595) 40 19 26 Dorpsstraat 1, 9974 PN Zoutkamp - E-mail: [email protected] Telefoon (0595) 401382 - Fax (0595) 402651 [email protected] www.bonnehof.nl Telefoon (0519) 518 323 . Mobiel 06 50 411 843 Bonnenhof-92-65.indd 1 06-10798812 03-03-14 13:47 Drogisterij / schoonheidssalon / Kadoshop Drogisterij Zoutkamp Drogisterijartikelen Ansichtkaarten Wenskaarten Pasfoto’s (ook religieus) Foto-service/artikelen Kantoorartikelen Direct afdruk digitale foto’s Kadoartikelen Batterijen (horloges) rookwaren Drogisterij Zoutkamp Dorpsstraat 3, 9974 PN Zoutkamp. Telefoon (0595) 40 24 17 Geopend: 9.30 – 17.00 uur. Vrijdag tevens van 17.00 – 19.00 uur. Zaterdags geopend van 8.30 – 17.00 uur. www.yvonne-cosmetics.nl
WIERUM bedoeld wordt met ‘smûke wâlden’. Dat dit den. In deze omgeving ziet u die twee land- gebied vroeger niet al te rijk was, bewijst de schapstypen plotseling in elkaar overgaan.onder meer de bijen- en vlindertuin en de klokkenstoel in KOOTSTERTILLE. Een klokken- Kollum is een aantrekkelijke winkelplaats.kloostertuin raakt u niet uitgekeken. In GER- stoel was, bij gebrek aan geld, een alternatief Het ‘winkelhart’ is de Voorstraat, vroeger eenKESKLOOSTER is de hervormde kerk geves- voor een echte kerktoren. SURHUISTERVEEN dijk die de verbinding vormde tussen de tweetigd in het voormalige brouwhuis van het in heeft drie bijzondere musea: het munt- en pen- terpen waarop Kollum is ontstaan. De Kollu-1240 gestichte Cisterciënzerklooster Jeruza- ningkabinet met een zeer bijzondere munt- mer Maartenskerk staat bekend als een vanlem. Wie AUGUSTINUSGA bezoekt moet be- collectie; het optiekmuseum met een collec- de best bewaarde gotische kerken in Fries-slist de kerk niet overslaan, dat een prachtig tie monturen vanaf 1850 en het Ot en Sien land. De jongere gereformeerde kerk geldtinterieur herbergt. Bezienswaardig is ook de museum. In Themapark De Spitkeet te HAR- eveneens als bijzonder: kenners vinden er de18e-eeuwse timmermanswerkplaats aan de KEMA is te zien in welke armoedige omstan- kenmerken van de Amsterdamse School in te-Geawei 20, die op afspraak te bezichtigen is. digheden de mensen in vroeger tijd in dit ge- rug. Kollum is een prima uitvalsbasis voor deIn TWIJZEL is in het voormalige woonhuis van bied leefden. FEANWÂLDEN is terecht trots waterrecreant. Er zijn viswaters en er zijn tede bekende Friese schrijfster Simke Klooster- op zijn prachtige Schierstins, de enige overge- kust en te keur waterfietsen, kano’s en roei-man (1876-1938) een klein letterkundig muse- bleven verdedigingstoren van Friesland, om- boten te huur. Het monumentale brinkdorpum gevestigd. Vergeet ook niet een kijkje te geven door een tuin met stinzenplanten. Nu VEENKLOOSTER ontwikkelt zich de laatste ja-nemen achter het kerkhof van Twijzel, waar is het een cultureel en historisch bezoekers- ren meer en meer als toeristische trekpleis-uitzicht is op een mooie pingo. Van Twijzel centrum met een vaste expositie over kloos- ter. Vooral vanwege het schitterende land-naar TWIJZELERHEIDE kunt u zien wat er ters en kerken, stinzen en states. Rondom Fe- goed Fogelsanghstate, dat een prachtig bos en anwâlden liggen prachtige natuurgebieden. wandelpark (aangelegd door architect Rood- Op diverse plaatsen kunt u kano’s, roei, mo- baard), een hertenkamp en vijvers omvat. In tor- en fluisterboten huren. Staatsbosbeheer de state zelf is een museum ingericht. Een be- en het Natuurmuseum Dokkum organiseren zoek waard zijn verder expositiebuitenhuis regelmatigexcursies.WieDEWESTEREEN be- It Lytse Slot, landbouwmuseum De Brink en zoekt heeft de buitenkans kennis te maken galerie theeschenkerij Noordvleugel. Mid- met het fierljeppen. Voor de minder sportie- delpunt van KOLLUMERZWAAG is de prach- ve mensen onder ons is er de mogelijkheid tige 12e-eeuwse kerk. Bij KOLLUMERPOMP de Oudheidkamer Dantumadeel te bezoeken vindt u het mooie natuurgebied Kollumer- of Speelpark Sanjesfertier en de SanjesZoo. oord, met maar liefst 70 hectare bos. Staats- NOARDBURGUM is vermeldenswaard vanwe- bosbeheer heeft er prachtige wandelroutes ge het klompenmuseum van Scherjon. Hier uitgezet. BURUM is met zijn kerk, molen, beel- treft u een collectie klompen uit alle wereld- dentuin, Greate Earen (grondstation voor sa- delen en komt u meer te weten over het klom- tellietcommunicatie) en monumentale pan- penmakerambacht. den een bezienswaardig dorp. MUNNEKEZIJL is ontstaan bij een sluis die daar in 1476, zo- Op de grens als de naam van het dorp al zegt, door mon- niken werd gebouwd. De bijzondere Methar- KOLLUM ligt eigenlijk zo’n beetje op de grens dusbrug dateert van 1882. van het open weidegebied en de Friese Wou- BIJ PAESENS 21LAUWERSLAND MAGAZINE
Welkom in Haven Hunzegat…**blNigeospgclhavaiaktsbsteeanar …nabij het Lauwersmeer in het vissersdorp Zoutkamp. De haven ligt in een lommerrijke omgeving. Nieuw zijn drie verlichte, drijvende steigers van uitste- kende kwaliteit (walstroom en drinkwater bij havengeld inbegrepen). Het toilet- gebouw beschikt, naast warme douches, over was- en droogautomaten. In onze watersportwinkel vindt u diverse watersportbenodigdheden. De haven biedt di- verse reparatiemogelijkheden, waaronder een eigen mastenmakerij. Hier wordt ambachtelijk bootbeslag vervaardigd en gerepareerd. Voor de landrotten onder u zijn er, direct aan het water, 11 schitterende camperplaatsen beschikbaar. Kijk voor meer info op onze website: www.hunzegat.nl Strandweg 17 - 9974 SM Zoutkamp - Tel. (0595) 40 28 75 - www.hunzegat.nl Dé speciaalzaak van het Lauwers- L ’AncoraItaliaanse Pizzeria Ristoranteland op het gebied van hengelsport Sergio Casula en het team van Tevens diervoeders en campingartikelen/gas Pizzeria L’Ancora zijn u graag van dienst. Kom ons opzoeken, Aloys Nibbeling, Churchillweg 26, Zoutkamp Sluisweg 8, ZoutkampTelefoon (0595) 40 10 04 - [email protected] Zomertijd: Alle dagen van 16.30 - 22.00 uurwww.hengelsportzoutkamp.nl Wintertijd: Di. do t/m zo. van 16.30 - 21.00 uur Tel. (0595) 40 28 00 PALINGROKERIJ Reitdiepskade 1a, 9974 PJ Zoutkamp Hét adres voor uw verse-, Tel. (0595) 402742 gebakken- en gerookte vis! www.zk86.nl OPENINGSTIJDEN: Zoutkamp is een begrip voor iedereen die van vis en garnalen houdt. Daar, waar Dinsdag - donderdag: 10.00 - 17.30 uur op de grens van Friesland en Groningen het riviertje de Lauwers en het Reitdiep in Vrijdag en zaterdag: 10.00 - 18.00 uur het Lauwersmeer uitmonden, ligt aan de oude binnenhaven restaurant ZK 86 en Zondags open van 10.00 - 18.00 uur. schipperscafé De Deurenloods. Ons restaurant ligt in het bruisende, historische Vanaf april t/m oktober rondleiding hart van Zoutkamp. Onze bezoekers komen hier voor de rust, het water, de natuur elke dinsdagmiddag om 15.00 uur. én onze keuken. Onze keuken is gebaseerd op vakmanschap, veel variatie in de Kosten € 2,50 p.p. gerechten (ook als u niet van zeevruchten houdt) en een eerlijke keuken. Waar Vanaf 10 pers. rondleiding op afspraak mogelijk wordt met de seizoen meegekookt met veel ingrediënten en verse, eerlijke Nu ook verwarmd terras. producten, afkomstig uit de eigen regio. De eigenheid van de keuken zit hem bij Reitdiepskade - Zoutkamp. Tel. (0595) 40 21 77 ons dan ook in de details. www.palingrokerijpostma.nl U geniet bij ons van een lekker drankje een heerlijke lunch of een uitgebreid diner. Een bezoek aan ZK 86 is dan ook letterlijk een ‘heerlijke’ onderbreking van uw fiets-, vaar- of wandeltocht door het ons omringende landschap. Door de warme, ontspannen sfeer en de bediening met een glimlach, voelt u zich bij Restaurant ZK86 al snel thuis. Nieuw is ons schipperscafé de Deurenloods. Op een steenworp afstand van het vermaarde Zoutkamper leugenbankje (‘een leugentje hier, een leugentje doar, zeg mor niks, ‘t is allemol woar’) waar oude Zoutkamper vissers het laatste nieuws uitwisselen, kunt u nu ook echt de sfeer van de oude vissers- plaats proeven. Het schipperscafé is een informele ontmoetingsplaats voor een ieder die van gezelligheid houdt. U hoeft natuurlijk geen vis- serman of schipper te zijn om het hier in een historische ambiance naar de zin te hebben. Als u meer van het echte Zoutkamp en haar inwoners wilt weten, mag u een bezoekje aan ‘de Deurenloods’ niet overslaan. Bovendien zijn in het schipperscafé met enige regelmaat interessante wisselexposities te zien.
N O O R D W E S T- G R O N I N G E NeKnlekinnsucshsaeliignetivmriietneditelijkheidHet Noord west-Groningse landschap is, zeker voor wie niet uit deze omgevingkomt, verrassend. Pittoreske dorpen met smalle straatjes, eeuwenoude kerken,kasteelachtige boerderijen, maar ook kleine arbeiderswoningen. Buiten de dorpenis er het karakteristieke open Groningse platteland, waar de ‘verstening’ minderopgerukt heeft dan in veel andere provincies. Magnifiek zijn de vergezichten in hetongerepte gebied aan de Waddenzeekust, dat vanaf de dijk bij Noordpolderzijl is teoverzien en al even oogverblindend stralen de eindeloze akkers in de Marne. B U I TE NH AVE NZ OU T KAM PLauwersmeer: heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een van tuur staat centraal in dit gebied. Maar dit gaatnatuur en recreatie de grootste toeristische trekpleisters van Gro- hand in hand met de ontwikkeling van hoog- ningen en Friesland. Wandelend op de voor- gekwalificeerde recreatieve voorzieningen,In 1969 werd de Lauwerszee Lauwersmeer. malige zeebodem vallen ‘bijzondere ontmoe- die de toeristen op ‘hun wenken’ bedienen.Een stuk Waddenzee verdween en maak- tingen’ met de natuur u ten deel. Een zoveelte plaats voor een uniek landschap. Water mogelijk ongestoorde ontwikkeling van de na- werd land, zout werd zoet. Het Lauwersmeer 23LAUWERSLAND MAGAZINE
De visserij: toen en nu VISSERSMEISJE VLAGGETJESDAG roosters’. Lauwersoog is het centrum van de le landschap. ADUARDERZIJL, met zijn fraai GARNWERDvisserij en visafslag. In de haven liggen soms gerestaureerde 17e-eeuwse sluizencomplexVroeger stond het leven in ZOUTKAMP in het bijna 100 vissersboten. Als de schippers even (zijl = sluis), is een geliefde plek in Noord-teken van de visserij. De visserij is nog steeds aan land zijn repareren zij hun netten op de west-Groningen. Nergens anders is het uit-van belang, maar veel van de Zoutkamper kade van de vissershaven, wat een haast nos- zicht over het Reitdiep zo mooi als hier. Hetvloot is, met de afsluiting van de Lauwers- talgische sfeer oproept. Vis is het lekkerst als dorpje is een uitstekende uitvalsbasis voorzee in 1969, verdwenen naar Lauwersoog. In het ‘vers van de boot’ gegeten worden. Bij de een watersportvakantie. NIEHOVE is één vanhet Visserijmuseum (aan de Reitdiepskade) is haven zijn diverse visrestaurantjes. Buiten de meest karakteristieke dorpjes in Gronin-de sfeer van het oude vissersdorpje terug te de haven bepalen natuur en recreatie het ge- gen. Enkele weggetjes, veelal één koets breed,vinden. Watersporters kunnen in Zoutkamp bied. Een uitgebreid wandel- en fietspaden- voeren over de wierde van Niehove omhoog.hun hart ophalen. Langs het meer naar het net, gras- en zandstranden, campings, zo- Bovenop de wierde staan eeuwenoude hui-noorden is LAUWERSOOG al van verre her- merhuizen en café-restaurantjes bieden de zen in een cirkel om de kerk en dit bescherm-kenbaar aan zijn drie reusachtige uitwate- toerist vele mogelijkheden. de dorpsgezicht straalt een 19e-eeuwse sfeerringssluizen, die er uitzien als enorme ‘brood- Pittoreske dorpen24 LAUWERSLAND MAGAZINE Wierden, dijken, sluizen en maren (kronkelen- de waterloopjes) bepalen, samen met de mo- lens, boerderijen, borgen en kerken, Noord- west-Groningen. Dit land is veroverd op de zee. In èn buiten de dorpen zijn de sporen van die strijd nog overal zichtbaar. Slingerende weggetjes blijken vroegmiddeleeuwse dijk- jes, kronkelende sloten vinden hun oorsprong in de prielen die vroeger vanuit zee landin- waarts stroomden, en overal in het landschap duiken de wierden op: vlakke woonheuvels die vanaf 600 v. Chr. werden opgeworpen om de voeten droog te houden. Een netwerk van fiets- en wandelpaden voert u door dit subtie-
uit. In de kerk wordt in een prachtige ten- OLDEHOVEtoonstelling de geschiedenis van Niehove inbeeld gebracht. Eén van de parels van Nieho- taureerde panden werkelijk een plaatje. ADU- len is een koffie- en theeschenkerij gevestigd.ve is het 17e-eeuwse café Eisseshof, waar u ARD was eens wereldberoemd vanwege het Landgoed Verhildersum is de publiekstrekkerbediend wordt uit de originele tapkast. Het Sint Bernardusklooster. Nog steeds zijn er hui- van Leens. Voor een bezoek aan het landgoedhart van EZINGE is de Torenstraat. Wie van- zen te vinden met ‘kloostermoppen’: de ste- moet u zeker een paar uur uittrekken. Ande-af de brug het straatje omhoogloopt naar de nen waarmee het klooster was opgebouwd. re bezienswaardigheden in Leens zijn Doe-kerk, vindt bijna alles wat dit charmante dorp- In het oudste huis van Aduard (circa 1600) is Zoo Leens, de 12e-eeuwse kerk met één vanje te bieden heeft. Bij het kerkje, aan de rand het museum Sint Bernardushof te vinden, de beroemde Hinszorgels en het geboortehuisvan het dorp, is er een prachtig uitzicht over dat op boeiende wijze ingaat op de geschie- van kunstenaar Hendrik Nicolaas Werkman.het wierdenlandschap. Het dorp is vooral be- denis van de abdij. Een uitje naar Leens laat zich prima combi-kend door museum ‘Wierdenland’. In het mu- neren met een bezoek aan het theemuseumseum wordt de geschiedenis van de strijd te- Topattracties in de omgeving in HOUWERZIJL. Heeft u wel eens thee metgen het water op boeiende wijze uitgelegd. slagroom gedronken? Het is één van de veleBovendien is er veel aandacht voor de afgra- EENRUM heeft een prachtige oude dorpskern. specialiteiten in de theeschenkerij. In de bij-ving van de wierde in de jaren dertig van de Toeristische attracties zijn het mosterdmu- behorende winkel zijn honderden theesoor-20e eeuw. Een bekende Groninger pleister- seum, een kaarsenmakerij en een klompen- ten te koop. Wie van spektakel houdt kan inplaats is GARNWERD, gelegen aan het Reit- makerij. Een wandeling in de omgeving van Ulrum op de kartingbaan terecht. Ook vindtdiep. Behalve een recreatiehaven beschikt het de kerk of een bezoek aan het ‘ambachtelijk u in Ulrum de enige overdekte tennishal vandorpje over een prachtig romaans kerkje, een kwartier’ is de manier om de historische sfeer de regio. Natuurlijk mag Pieterburen niet ont-authentiek 19e-eeuws dorpscafé èn over het van Eenrum te ondergaan. Een pittoresk plaa breken, internationaal vermaard dankzij denaar verluidt smalste straatje van Nederland: tje vormt het Hoogholtje in MENSINGEWEER, zeehondencrèche. Uw kinderen zijn vast nietde sfeervolle Burgemeester Brouwersstraat. een smal, hoog, houten bruggetje van het meer weg te slaan bij de vertederende zee-Nog zo’n fraai wierdendorpje is TINALLIN- dorpshuis naar molen Hollands Welvaart uit hondjes. Het wadloopcentrum organiseertGE. Maak eens een wandeling over het osse- 1855. In deze authentieke koren- en pelmo- wadlooptochten naar Rottumeroog, Schier-pad rond de wierde en proef de sfeer van dit monnikoog/Simonszand, de Engelsmanplaatcharmante dorpje. WINSUM is een zeer oude In museum en Ameland. ‘Domies Toen’ is een pastorietuinplaats; al omstreeks 600 v. Chr. vond hier be- 'Wierdenland' met bijzondere inheemse vegetatie en een ge-woning plaats. Reeds in de 11e eeuw was het wordt de zellige theeschenkerij. Fietsend, wandelendeen belangrijke marktplaats. De bebouwing geschiedenis van of rijdend van Pieterburen naar Kloosterbu-van Winsum - dat met Obergum in feite een de strijd tegen het ren ervaart u de weidsheid van het karakte-dubbeldorp vormt - was lang geconcentreerd water op boeiende ristieke Groningse landschap. Hier kan menaan de oevers van het Winsumerdiep. Nog wijze uitgelegd nog kijken zover het oog reikt, de strakke lij-altijd is dit oude hart van Winsum schilder- nen in het landschap trekken de blik automa-achtig mooi. Wie altijd een beetje kind geble- tisch naar de horizon. KLOOSTERBUREN, deven is, kan in het kinderboekenmuseum zijn naam zegt het al, is van oudsher een katho-hart ophalen. Winsum is bovendien zeer ge- liek dorp. De neogotische kruiskerk werd ge-schikt om als uitvalsbasis te gebruiken voor bouwd naar een ontwerp van de beroemdeeen vaartocht door de omgeving: het Gro- architect P.J.H. Cuypers. Wie in Groningenninger landschap is vanuit een kano of boot carnaval wil vieren kan in dit dorp terecht.al even verrassend. Het nabij Winsum gele-gen gehuchtje WETSINGE is met zijn geres- 25LAUWERSLAND MAGAZINE HET REITDIEP
Een unieke jachthaven op een bijzondere plek die uw bezoek waard is. De haven hee�t www.noordergat.nldirect toegang tot het prachtige vaargebied van het Lauwersmeer en ligt in de luwte vande dijk met de Waddenzee. Vanaf het Lauwersmeer kunt u de staande mastroute doorhet Reitdiep volgen naar de stad Groningen. Maar vanaf het Lauwersmeer kunt u ook deFriese meren bereiken. Op slechts 350 meter van de haven aan stuurboord (rechts) ligt deRobbengatsluis, na de sluis passage hee�t u de mogelijkheid de Nederlandse- en DuitseWadden, de Waddeneilanden en de Noordzee te bereiken.Jachthaven Lauwersoog, Noordergat 1, 9976 VR LauwersoogE-mailadres administratie: [email protected] - tel. 050 - 50 10 176Havenmeester: Douwe Slagman: tel. 0519 - 34 90 40E-mail: [email protected] - Ass. havenmeester: Jan v.d. Galiën Veldman & van Dijkadministraties belast ingadviezen Samenstellen jaarrekeningen Be l ast inga angif t en Administratieve dienstverlening Verzorgen loonadministratie Fiscale en bedrijfseconomische adviezen Automatisering Begeleiding startende ondernemers het adres voor het midden en klein bedrij f als het om de knikkers gaat kantoor Hoofdstraat 4 Leens tel 0595 57 23 79 web www.veldmanenvandijk.nlAl ons vlees uit eigen slacht! Visserijmuseum Zoutkamp Vlees uit de natuur én natuurlijk vlees van Schotse Hooglanders Reitdiepskade 11, 9974 PJ Zoutkamp Telefoon (0595) 40 19 57 Bumaleane 2, 9133 NK ANJUM www.visserijmuseum.com Tel. (0519) 32 12 97 - fax (0519) 32 11 57 [email protected] www.slagerijhoekstra.nl - [email protected] Openingstijden: april, mei, juni, september, oktober: maandag t/m vrijdag: 10.00 - 17.00 uur zaterdag: 10.00 - 16.00 uur - zondag: 13.00 - 17.00 uur Juli, augustus: maandag t/m zondag: 10.00 - 17.00 uur Vaararrangementen 2015 G Beurtvaart Zoutkamp - Groningen v.v. G Zeehondentocht naar Engelsmanplaat G Beurtvaart Zoutkamp - Pieterburen v.v. G Bezoek onze website voor meer informatie. Expositie ‘Met de zee verbonden’ De expositie bestaat uit diverse werken van maritiem schilder Peter Sterkenburg (1955-2000). Hij hee schilderijen van Zoutkamp en een gedeelte van de Zoutkamper vloot gemaakt. Deze schilderijen komen uit de collectie van Matthijs van der Ploeg. Rondleidingen Aan groepen biedt ons museum de mogelijkheid voor een rondleiding. Reserveren is dan noodzakelijk. Demonstraties garnalenpellen en visbakken Onze garnalenpelsters en visbakkers verzorgen op verzoek demonstraties, al dan niet op locatie.
EZINGE Nog altijd is het oude hartKarakteristieke eeuw met een 15e-eeuwse koorsluiting. Twee van Winsumrenteniersdorpen pronkstukken van de kerk zijn de 15e-eeuw- schilderachtig mooi se gewelfschilderingen en de uit 1672 date-In LOPPERSUM vallen vooral de mooie villa’s rende marmeren graftombe voor Adriaan den in vroeger tijd de omgeving van BEDUM,op aan de rand van het dorp. Ze werden in de Clant, bewoner van de voormalige borg Nit- maar kloosterlingen zorgden na 1200 voor een19e en het begin van de 20e eeuw gebouwd tersum. WESTERWIJTWERD is alleen al een systematische ontginning. Bedum is één vandoor rentenierende herenboeren uit de om- bezoek waard om café Hazekamp, het meest de oudste dorpen in deze zogenoemde Wold-geving. De prediker Liudger stichtte vermoe- authentieke huiskamercafé van Groningen, streek. Rond 600 vestigden zich hier al de eer-delijk al in de 9e eeuw een kerk in Loppersum. en misschien zelfs wel van Nederland. In het ste bewoners. De 12-eeuwse kerk van BedumDe huidige imposante kerk dateert in oor- karakteristieke dorp WESTEREMDEN is in de is vernoemd naar de heilige Walfridus, eensprong uit de 13e eeuw. MIDDELSTUM valt fraai gerestaureerde weem (pastorieboerde- toegewijd christen die in het gebied dijkenop door de gave radiaire vorm: een ringweg rij) de galerie van de bekende Groningse kun- liet aanleggen en door de Noormannen werdrond de voet van de wierde en vandaar wegen stenaar Henk Helmantel gevestigd. Ook de vermoord. Behalve om dit feit is Bedum ooken paden naar het centrum, dat gedomineerd boerderij- en cottagetuin bij de Weem is een bekend om zijn opvallend scheve kerktoren,wordt door een grote monumentale laat-goti- lust voor het oog. Veen en moerasbos bepaal- maar verder houdt de vergelijking met Pisasche kruiskerk. Opvallend is ook het restant op, hoewel Bedum een welvarende plaats isvan de Asingaborg die er eens stond: een oud aan het Boterdiep, op korte afstand van de NOORDPOLDERZIJLpoortgebouw waarin in 1611 een schuilkerk stad Groningen. voor katholieken kwam. In het centrum is ookHuize Mentheda te vinden, een indrukwek- 27LAUWERSLAND MAGAZINEkend herenhuis uit 1869, omgeven door eentuin in Engelse landschapsstijl.Een wandeling door de oude straatjes vanMiddelstum met karakteristieke 19e-eeuwsehuizen is de moeite waard. Zeer bijzonder ishet om vanaf de noordkant van Middelstumvanaf het Hoogholtje (hoge bruggetje) hetvoetpad door het weiland naar het schil-derachtige dorpje TOORNWERD te nemen.Langs het pad zijn borden met gedichten inhet Gronings geplaatst. STEDUM is, even-als Loppersum, een typisch renteniersdorp.Langs de uitvalsweggetjes van het dorp zijndeze prachtige huizen te vinden, die in hetverleden vooral bewoond werden door ren-tenierende herenboeren. Stedum staat ver-der bekend om zijn imposante romano-go-tische kerk uit het derde kwart van de 13e
28 LAUWERSLAND MAGAZINE
NOORD-FRIESE WINKELTJESROUTE 1 - Kadowinkel Ter-Sted Voor een dag Ljouwerterdyk 13, 9172 PD Ferwertvol ivneFrrraysslsâinn!gen Tel. 0518 - 41 22 44 www.kadowinkeltersted.nlWelkom bij deelnemers aan de Noord-Friese Winkeltjesroute. In deze route zijn de meest Geopend: do. 10-18 uur, vr. 10-20.30 uur en za. 10-16.30 uurbijzondere winkeltjes van de streek opgenomen. Het betreft ateliers, brocante- en ca-deauwinkels met een gezellige sfeer, waar je ook nog persoonlijk geholpen wordt. Ver- 2 - Outdoor Mozaïekgeet de winkelketens van de grote stad. Trek er op uit met auto of fiets en ga op ontdek-king langs de Noord-Friese Winkeltjesroute. Het zijn juist deze locaties, die Friesland Tuinschilderijen en workshopsextra leuk maken! Woont u niet in de buurt? In de omgeving zijn heel veel leuke en sfeer- Ljouwerterdyk 7, 9172 PD Ferwertvolle B&B's en campings te vinden, zodat u rustig de tijd heeft om alle winkeltjes en ate- Tel. 06 - 30 87 87 68liers te bezoeken en Friesland te verkennen. Bij de deelnemende winkels kunt u een rou- www.outdoormozaiekgallery.nltekaart krijgen op zakformaat. Achterop deze routekaart vindt u een stempelkaart. Als u Geopend: do. 13.30-17.30 uur, zo 13.30-17 uurde stempelkaart vol heeft, kunt u deze inleveren bij een van de deelnemende winkels enontvangt u een kleine attentie! Kijkt u op: www.noordfriesewinkeltjesroute.nl voor de 3 - Ald en Nij Brocanteactuele openingstijden en de adressen. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onzeFacebook pagina. Tot ziens. Betaalbaar oud en nieuw brocante, antiek en curiosa en een aparte webwinkel voorOant sjen! vintage en brocante hobbymaterialen. Marrumerweg 19, 9172 PN Ferwert Tel. 06 - 29 24 58 50 www.brocante-webwinkel-aldennij.nl www.vintageknutselen.nl Geopend: do. en za. 13-17 uur en op afspraak 4 - Kleine-Lijn Ambachtelijke katoendruk Combinatie van werkplaats en winkel, workshops en demonstraties Stationsweg 29, 9171 LR Blije Tel. 0519 - 562 518 www.kleine-lijn.nl Geopend: di. t/m za. 10-17 uur 5 - Foarinoar Tweedehands kleding, brocante & curiosa en theetuin Hogedijk 8, 9171 HC Blije Tel. 0519 - 561 643 Facebook Het-goede-doel-van-Hermien Geopend: ma. 13.30-17.30 uur en do. 13.00-16.00 uur 6 - Tante MYP! Brocante, workshops (op afspraak) en kado's Fiskbuorren 6, 9145 SW Ternaard Tel. 06 - 21 41 01 05 www.facebook.com/tantemyp1 Geopend: do. t/m za. 13-17 uur 7 - Camping De Terp Minicamping, sneupzolder en binnen- en buitenterras. We serveren hier evt. een baguette, tosti, minipizza of kwart pizza en cup a soup. Krûdikker 2, 9148 BD Hiaure Tel. 0519 - 571 978 www.campingdeterp.nl Geopend: 01 okt.-01 jan. do/vr/za 10-17 uur (alleen sneupzolder en koffie/thee e.d.) 01 jan.-01 apr. do/vr/za 13-17 uur (alleen sneupzolder en koffie/thee e.d.) 01 apr.-01 okt. elke dag 10-18 uur (camping, sneupzolder en koffie/thee e.d.) 8 - Bij de pastorie Pools aardewerk, Engels servies & brocante en Bed & Breakfast Flieterpsterdyk 21, 9175 GG Reitsum Tel. 06 - 13 59 40 57 www.bijdepastorie.nl Geopend: do/vr 12-16 uur, za. 11-17 uur 9 - JoHpie Kaarsenmakerij Winkel en workshops (kaarsen maken op afspraak) Dominee R.H. Kuipersstraat 4, 9111 HA Burdaard Tel. 0519 - 33 22 89 www.johpie.nl Geopend: ma/di/do/vr 10-17 uur en wo/za 10-12 uur 10 - Bloemen Doorn Roosje Voor al uw bloemenwensen: bloemstukken, boeketten, speciaal bloemwerk, bruids- en rouwbloemwerk, bedrijfsarrangementen, workshops en kinderfeestjes. In de winkel zijn ook kleine woonaccessoires en cadeau artikelen te koop. Wanswerterdijk 17, 9111 HD Burdaard Tel. 0519 - 332506 of 06 - 104 18 182 www.facebook.com/aukje.kingma en www.facebook.com/BLOEMENDOORNROOSJE Geopend: do. 14-18 uur. vr/za 9-18 uur. 29LAUWERSLAND MAGAZINE
G A LA CARTEG BEDRIJFS- EN FAMILIEFEESTENG CAFÉ-RESTAURANTG PARTYCENTRUMG VERGADERINGENFoarwei 2a, 9294 KD OudwoudeTelefoon (0511) 454 [email protected] Hinsz-orgel Leens Vanaf 16 mei t/m 12 september is er in de Petruskerk elke zaterdagavond een concert. Aanvang 20.00 uur. Nadere informatie omtrent concertserie en overige activiteiten zijn te vinden op de website: www.hinszorgelleens.nl Stichting Hinszorgel Leens Postbus 13, 9965 ZG Leens T: (0595) 571 677 b.g.g. (0595) 571 869 Sportvisserij Dageraad, Haven 16 Vanuit de thuishaven Lauwersoog organi- 9976 VN Lauwersoog. Telefoon (0519) 297 992 seren we geheel verzorgde vistochten. Met Mobiel: 06 - 51 186 400 ons schip en onze ervaring brengen wij u op www.dageraad.org - [email protected] eensnellemaniernaardevisgronden.Door- gaans vissen we in de zomer op makreel en in het voor- en najaar op kabeljauw. Wan- neerueengeoefendesportvisserbent,hoe- ven wij u niks meer te vertellen. Bent u voor de eerste keer mee, dan kunt u rekenen op onze bemanning aan boord. Het schip, welke is uitgerust met de mo- dernste apparatuur, leent zich niet alleen voor de sportvisserij, maar ook bijzonder goed voor o.a. wrakduiken, vogelspotten, rondvaarten en o�fshorewerk. Vogelspot- ten, rondvaart-, avondtochten en derge- lijke zijn dus ook mogelijk. Asverstrooiïng is een o�ficiële plechtigheid en behoort ook tot de mogelijkheid. Als u zelf wensen hee� t, ook betre� fende catering tijdens uw verblijf aan boord, kunt u deze met ons al- tijd bespreken en overleggen. Uiteraard is er niet altijd ijs aan boord en wilt u uw gevangen vis toch in het ijs be- waren. Een goede tip: Doe voor dat u gaat vissen enkele lege sap- of melkpakken in de vriezer. Neem deze mee in een koelbox op de dag dat u gaat vissen. Maak uw ge- vangen vis schoon, sla één van de pakken stuk en doe dit over uw vis. Zo hee�t u aan het einde van de dag de vis prima gekoeld thuis en zeker vers.
Engelsmanplaat Een parel in de Waddenzee DOOR FROUKJE KRIST 31LAUWERSLAND MAGAZINE
Ons Wad LEPELAAR Bij de beelden van het Wad en de Kwelders en platen vijf prachtige eilanden die ons land Onder invloed van het zilte zeewater hebben zich aan de Friese en Gro- rijk is, dromen velen vanzelf weg. ningse Waddenkust prachtige kwelders gevormd. Een leefgebied voor Elk eiland heeft zijn eigen charme vele dieren, waaronder veel zeldzame soorten. De ontmoeting tussen en karakter. Veelal is er één echte land en zee zorgt voor een gevarieerde vogelrijkdom en een zoutmin- nende bloemenpracht. Het is genieten van het wisselende kleurenpalet favoriet. Dat eiland draagt voor met planten en bloemen als lamsoor, zeekraal, schorrekruid, Engels le-iemand de mooiste herinneringen met pelblad en zeeaster. De bloeiende kwelders zijn een eldorado voor wil- de bijen, rupsen, vlinders, hommels en kevers. zich mee en geeft het sterkste gevoel van verlangen. In onze jeugdtijd Het Wad is van levensbelang voor vogels. Miljoenen van onze geveder- de vrienden maken hier een stop tijdens de vogeltrek in het voorjaar ofkregen we al vanuit de schoolbank het de herfst. Alleen als ze onderweg voldoende voedsel vinden kunnen ze bekende ezelbruggetje TVTAS mee, de afstanden van duizenden kilometers overleven. om de namen en de volgorde van de vijf Waddeneilanden te onthouden: Ook de kwelders zijn als foerageer- en rustgebied van grote waarde. Voor Texel, Vlieland, Terschelling, sommige ook als aantrekkelijk gebied om te broeden. Op de randen trot- Ameland, Schiermonnikoog. Maar seren ze het risico van mogelijk overstromingsgevaar. hoe aantrekkelijk en mooi ze ook zijn, we doen onze Wadden Een parel in zee tekort als we het hierbij laten. Kwelders en de eilanden zijn hoogwatervluchtplaatsen waar wadvogelsEb en vloed bij vloed verblijven. Daar wachten ze geduldig op hun volgende maaltje als het Wad opnieuw droogvalt. Verstoring maakt dat ze energie ver-Wat ons Wad bijzonder maakt is dat het een getijdengebied is, onver- liezen, die ze eerder hebben opgebouwd.vangbaar in zijn soort. Het natuurgebied strekt verder dan onze eigenlandsgrenzen en vormt één geheel met Duitsland en Denemarken. In Ook in de Waddenzee liggen hoogwatervluchtplaatsen waar vogels rus-2009 ontving de Waddenzee de Unesco Werelderfgoedstatus, vanwege ten. Kostbare plekken als de Rottums, de Richel, Griend, de Razende Bol,de grote Internationale waarde. Bij laag water ontstaat een nieuwe we-reld met droogvallende platen, zandbanken en grillige geulen en prie-len. Er ontluikt een schilderachtig, weids decor met ontelbaar veel vo-gels die op het Wad op zoek gaan naar pieren, schelpen en garnalen inde slikkerige zeebodem. Eb en vloed, twee keer per dag. Het blijft eenmagisch fenomeen.32 LAUWERSLAND MAGAZINE EEN VLUCHT ROTGANZEN
Simonszand en natuurlijk Engelsmanplaat. Op de dijk bij het pittoreske SNEEUWGORSPeasens Moddergat kun je Engelsmanplaat in de verte zien liggen. Her-kenbaar is de zandbank tussen Ameland en Schiermonnikoog door de ring hun batterij opladen. Om de waarde te illustreren: vorig jaar werdenzichtbare contouren van het authentieke huisje op palen en het baken. op een dag ruim 700 gewone zeehonden geteld en tijdens de nazomer 70.000 vogels. Wadvogels zoals eidereenden, visdiefjes, scholeksters, ka-De zandplaat dankt zijn naam waarschijnlijk aan een Schiermonnikoog- noetstrandlopers, rosse grutto’s, zilverplevieren, drieteenstrandlopers,se schelpenvisser Feye Willems Engelsman die daar in 1708 strandde. aalscholvers en kokmeeuwen. Tijdens het seizoen broeden er op het RifRestanten van het wrak zijn nog te vinden. Vondsten of aanwijzingen visdiefjes, Noordse sterns en dwergsterns. Engelsmanplaat laat zien watvan vroegere bewoning zijn tot nu toe nooit gevonden. Alleen restan- het Wad is: een kostbaar natuurgebied voor mens en dier.ten van eerdere bakens. De eerste kaap zou uit 1563 dateren. In 2007 isde huidige kaap geplaatst, nadat de bestaande tijdens een november- Pas op het Wadstorm in de golven verdween. Naast de cultuurhistorische waarde, ishet houten bouwwerk met name voor wadlopers nog steeds een be- Engelsmanplaat is een bijzonder stuk waddennatuur om te koesteren.langrijk oriëntatiepunt. Om van de genieten, maar met respect en zorg voor de kwetsbare na- tuur. Het vogelwachtershuisje op Engelsmanplaat is jaarlijks, tijdensEngelsmanplaat wordt volledig beheerst door wind en de woeste zee. het drukke seizoen bewoond door gastheren of vrouwen. Ze doen tel-Bij vloed loopt de plaat deels onder, een hoger gelegen strook (het Rif) lingen, houden een oogje in het zeil om verstoringen van vogels en zee-blijft boven water. De dynamiek en extreme omstandigheden maken dat honden te voorkomen. Daarnaast geven ze voorlichting aan de bezoe-er tegenwoordig weinig meer groeit, duinvorming krijgt weinig kans. kers en je kunt bij hen terecht voor vragen.Van eilanden en platen is bekend dat ze ‘lopen’. Door de jaren heen is ookde vorm, ligging en omvang van Engelsmanplaat veranderd. De plaat Omdat bescherming en behoud van het Wad in belang is van ons allen,was rond het jaar 1500 vele malen groter was dan nu. is op initiatief van veel organisaties een “Erecode voor Wadliefhebbers” opgesteld. Dit jaar is deze vernieuwd. Hierin staan enkele gedragsregelsTegenwoordig is deze minder dan een vierkante kilometer groot. Onder over hoe je kunt genieten van het Wad met respect voor het gebied enmeer de afsluiting van de Lauwerszee bracht grote veranderingen in stro- de dieren die er leven en er van afhankelijk zijn. De erecode is met lief-mingen mee en had impact op het Wad en Engelsmanplaat. de en zorg gemaakt en bedoeld voor iedereen op het Wad. Meer infor- matie vind je op: www.pasophetwad.nl.Rust en vluchtplaats Tot slot wil ik een gedicht delen waarin Engelsmanplaat voor mij wordtEngelsmanplaat is een plek vol historie. Vraag een visser, wadvaarder of verwoord zoals ik haar graag zie. Zoals het Wad is. Puur en wonder-wadloper en je bent verzekerd van een boeiend verhaal. Of ga mee met schoon in zijn eenvoud.een georganiseerde wadlooptocht of vaarexcursie en bezoek de zand-plaat zelf en ervaar de rust die deze plek in zee ademt en de rijkdom die 33LAUWERSLAND MAGAZINEhet bij zich draagt. Er worden vanaf de vaste wal meerdere kleinschali-ge initiatieven georganiseerd.Ook de rust maakt een plek als Engelsmanplaat voor vogels en zeehon-den zo belangrijk. Een waardevolle hoogwatervluchtplaats en een “tank-station” tijdens de trek. Hier kunnen vogels en zeehonden zonder versto-
foto Cees Booij Willem Groenia visser, bestuurslid museum Museum Moddergatvisserijgeschiedenis: KOSTBER ERFGUOD kom zelf maar eens kijken! www.museummoddergat.nl
Engelsmanploat MIDDELSTE ZAAGBEK Wat is hier levenslaanger en wieder as de zee, dij braid heur aarms oetslagt noar verste hoavenstee? Hier legt nog wereld ainzoam, woest as ien ’t aanbegun En boven wiend en golven zinkt ien ’t kwadroat de zun. Wat robben en wat vogels kroepen ien schulp van nacht, tot ainmoal lest mörn leste dag verwacht. David Jan Hartsema 35LAUWERSLAND MAGAZINE
Café HamminghRESTAURANT ZAALVERHUUR OVERNACHTENCafé Hammingh’s zomermenu Tot ziens aan Na een zomerse wandeling of fietstocht lekker op het terras genieten van Café Hammingh’s bekende Groningse mosterdsoep. boord... Als het donker wordt gezellig aanschuiven voor ons wisselend Rondvaart Nationaal Park Lauwersmeer à la carte menu of een 3-gangen zomermenu met streekproducten. Van 5 april t/m 25 oktober: elke dinsdag en zondag. Juli en augustus: ookCafé Hammingh Hunzeweg 32 [email protected] donderdags. Extra afvaarten: Hemelvaartsdag en Pinkstermaandag.telefoon (0594) 621275 9893 PC Garnwerd www.cafehammingh.nl Afvaart: Oostmahorn: (Esonstad) om 13.30 uur, Lauwersoog: bij restaurant ‘Suyderoogh’ om 14.20 uur, Lauwersoog: bij Lauwersmeerplezier t/o visserijhaven om 14.30 uur.www.winkelcentrumdamwoude.nl
NATIONAAL PARK LAUWERSMEERVier jaargetijden lang...In het hart van het Lauwersland ligt Nationaal Park Lauwersmeer,een prachtig natuurgebied. Toch klotste ruim 45 jaar geleden hetzeewater van de Lauwerszee nog tegen de dijken. Tegenwoordig kunt u in het Lauwersmeergebied, temidden van rust en ruimte, genieten van schitterende natuur. U bent van harte welkom!Van zout naar zoet K ONIKVEULEN andering: de zee werd een meer! In no time ontpopte zich een natuurgebied dat z’n weer-Vroeger maakten eb en vloed, zeehonden en ga niet kent. Uitgestrekte graslanden, wui-droogvallende platen de dienst uit. De Lau- vende rietvelden, slikkige oevers, open waterwerszee zag er net zo uit als de Waddenzee en moerassige loofbossen wisselen elkaar invan nu. Vanwege de veiligheid sloot men in snel tempo af. Rust, ruimte en natuur zijn de1969 de Lauwerszee af met een dertien-en-hal- hoofdingrediënten van Nationaal Park Lau-ve kilometer lange afsluitdijk. Meest opval- wersmeer. Elk jaargetijde presenteert de na-lend onderdeel van de afsluiting zijn de spui- tuur nieuwe verrassingen, stuk voor stuk desluizen bij Lauwersoog. In de volksmond de moeite waard om te ontdekken... ‘broodroosters’ genoemd. Voor de Lauwers-zee betekende de afsluiting een enorme ver- 37LAUWERSLAND MAGAZINE
PA AP JE in Nationaal Park Lauwersmeer. Er zijn zeker zes soorten te vinden. Op sommige plekken,Een nieuwe lente beetje geluk kunt u, vanuit de vogelkijkhut zoals het veld van juffrouw Ali, vlak onder Ezumakeeg, aan de Friese kant van het Lau- Lauwersoog, staan in juni en juli honderdenIn het voorjaar kleuren de goudbruine riet- wersmeergebied, zo’n kemphanengevecht orchideeën in bloei. Meest opvallend zijn develden weer frisgroen. Wist u dat ieder riet- volgen. Ook in de kuddes Schotse Hooglan- paarse exemplaren, maar ook de minder op-blad door een duivel gebeten is? De knik in ders en Konikpaarden is te merken dat het vallende, witte moeraswespenorchis is zeerieder rietblad is namelijk een ‘duivelsbeet’. voorjaar begonnen is, want u kunt kalfjes en de moeite waard. Het bewegwijzerde Orchi-Als u goed kijkt, ziet u in ieder blad drie tan- veulentjes ontdekken. De runderen en paar- deeënpad rond het dorp Lauwersoog laat udafdrukken op een rij. Veel vogels vinden in den zorgen er met hun gegraas voor dat het zomaar tussen de orchideeën doorlopen. Di-het riet een prima broedplek. In het voorjaar Lauwersmeergebied niet langzaamaan ver- rect naast de orchideeën, maar iets later inis het een drukte van belang met zingende andert in een bos. de tijd, bloeit vaak ook een andere zeldzaam-mannetjes die vrouwtjes proberen te ‘versie- heid: de parnassia. Raken plantenliefheb-ren’ en hun territorium bewaken. Zo zingt Zomerse zaken bers in andere natuurgebieden in extase bijbijvoorbeeld de blauwborst het hoogste lied. het zien van één exemplaar, in het Lauwer-Groningers noemen de blauwborst een ‘sta- Als u aan de waterkant een pepermuntachti- smeergebied moet je je best doen om er geenkemus’, omdat blauwborsten graag aan het ge geur opsnuift, is de zomer op z’n hoogte- te zien! De roomwitte, groen geaderde blaad-einde van een staak (tak) of bovenin een riets- punt. U ruikt dan namelijk watermunt. Wa- jes van de bloem vallen dan ook flink op. Stu-tengel zitten te zingen. Ook kemphanen doen termunt is het makkelijkst te herkennen aan dentenröschen heet de parnassia in Duits-in het voorjaar flink hun best om kemphen- z’n pepermuntgeur, maar valt in de rietkraag land, want als de parnassia bloeit, beginnennen te imponeren. De mannetjes, getooid ook op door z’n lila bloemen. Vaak is het er de colleges weer.met gekleurde oorpluimen en halskragen, een drukte van belang met vlinders en hom-voeren schijngevechten uit om te laten zien mels die de bloeiende watermunt bezoeken. Ze zijn terug...wie de beste huwelijkskandidaat is. Met een Ook bloeien er in de zomer volop orchideeën Rond de twintigste oktober begint het bij som- mige vogelaars te kriebelen, want rond die datum arriveren de eerste kleine zwanen in het Lauwersmeergebied. De kleine zwaan lijkt veel op de bekende knobbelzwaan, maar heeft een gele snavel en is een slag kleiner. Kleine zwanen zijn dol op fonteinkruid en dat is in de ondiepe delen van het Lauwersmeer volop te vinden. In sommige jaren zijn in de maand Op sommige plekken, zoals het veld vanjuffrouw Ali, vlak onder Lauwersoog, staan in juni en juli honderden orchideeën in bloei38 LAUWERSLAND MAGAZINE
HAVIKken. In diezelfde periode overwinteren er in IJSVOGELNoordoost-Friesland tienduizenden ganzen. ’s Nachts slapen de ganzen op het Lauwersoktober zesduizend kleine zwanen geteld! meer en ’s ochtends vliegen ze in spectacu- Soms klinkt het geluid als van een misthoornAls het fonteinkruid op is, verhuizen ze naar laire vluchten naar weilanden rond het meer. over het Lauwersmeer: de roep van de roer-bietenakkers in de omgeving. Na oktober blij- Gedurende de dag ‘grazen’ ze in grote groe- domp. En heel soms hebt u dan het geluk datven er een paar honderd kleine zwanen in en pen. U kunt ze dan prima bekijken, want de deze schuwe reigerachtige vogel even uit hetrond het Lauwersmeergebied overwinteren. ganzen zijn in de loop der tijd al aardig ge- riet tevoorschijn komt...In het voorjaar vertrekken ze richting Siberië wend aan passerende fietsers of stilstaandeom te broeden, om in oktober weer terug te auto’s. ’s Avonds herhaalt het hele ritueel zich Van harte welkomkomen, compleet met gezinsuitbreiding. Klei- in omgekeerde richting: duizenden ganzenne zwanen zijn niet de enigen die vanuit de Si- vliegen gakkend richting het Lauwersmeer. Nationaal Park Lauwersmeer, vier jaargetij-berische kou het Lauwersmeergebied opzoe- Een indrukwekkende ervaring die u beslist den lang heeft de natuur allerhande zaken in eens mee moet maken. de aanbieding. Voor de actieve recreant heeft Nationaal Park Lauwersmeer diverse moge- Koning Winter regeert lijkheden om van de natuur te genieten. Zo kunt u ervoor kiezen om één van de elf ge- Tijdens de wintermaanden staat rust voor- markeerde routes te lopen, in lengte varië- op in Nationaal Park Lauwersmeer. De stilte rend van 2 tot 7,5 km. Deze ‘paaltjesroutes’ maakt de dienst uit, of ’t nu een koude, kraak- van Staatsbosbeheer voeren u langs allerlei heldere ochtend is of een natte, mistige mid- bijzondere plekjes in het gebied. Voor de fiet- dag. Toch valt er nog van alles te ontdekken. sende recreant zijn er prima fietspaden, her Zo zijn er de afgelopen winters steeds jonge en der in het gebied. De doorzetter fietst het arenden in het Lauwersmeergebied gesig- ‘Rondje Lauwersmeer’, een fietsroute van 45 naleerd. De zeearend bijvoorbeeld, door vo- kilometer rond het meer, langs diverse delen gelaars eerbiedig ‘vliegende deur’ genoemd, van het Nationaal Park. geeft jaarlijks acte de presence. ’s Winters Naast wandelen en fietsen kunt u op ver- klinkt vanuit het riet af en toe het tinkelende schillende plaatsen ‘inschepen’ voor een geluid van een groepje baardmannetjes. Een vaartocht over het Lauwersmeer. Natuur- toepasselijke Groningse naam voor dit vogel- lijk kunt u ook met uw eigen boot terecht op tje zou ‘raittinkeltje’ kunnen zijn. In de win- een tiental aantrekkelijke aanlegsteigers in ter leven baardmannetjes van rietzaden, ter- het Lauwersmeergebied. Ook de diverse vo- wijl er ’s zomers insecten op het menu staan. gelkijkhutten in het gebied zijn echte aanra- ders. Vanuit zo’n vogelkijkhut kunt u vogels, zonder ze te verstoren, van heel dichtbij be- kijken. Vergeet bij uw bezoek aan een vogel- kijkhut uw verrekijker niet! Bij de toeristi- sche informatiepunten in de omgeving is een prima kaart met alle fiets- en wandelpaden, aanlegsteigers en vogelkijkhutten te koop. 39LAUWERSLAND MAGAZINE
PD Outdoor - Recreatie & buitenleven Van teler tot gebruikerwww.pdoutdoor.nl PD Outdoor is gevestigd in een voormalig Streekwinkel graanpakhuis van rond 1700. Achter de mo- ‘Broersmastate’ numentale gevel beleeft u helemaal het ‘bui- tengevoel’. U vindt er alles op het gebied van Verkoop van: aardappelen, uien, groenten kamperen, zoals tenten, slaapzakken en een en rundvlees van eigen scharrelkoeien (Marchigiana) uitgebreid assortiment kampeermeubelen.Wij verkopen ook butaan- en propaangassen en én streekprodukten. tevens alle benodigdheden voor de hengel- sport. Maar u kunt nog veel meer bij ons vin- Eigen geperste bak- en braadolie van koolzaad, de zgn. den, zoals bijvoorbeeld een brede sortering in ‘Friese Olijfolie’. Ook Friese- en Franse wijnen Outdoorkleding, wandelschoenen en de beste Nordic-Walkingstokken. Een bezoekje aan Dodingawei 40, 9132 EC ENGWIERUM, tel. (0519) 51 82 32 onze zaak is dan ook zeer de moeite waard. www.broersma-state.nl Wij verheugen ons op uw komst. Geopend: Ma: 13.00 - 18.00 uur Di - do: 09.00 - 18.00 uur Vr: 09.00 - 21.00 uur Za: 09.00 - 17.00 uur Oostersingel 48, 9101 KM Dokkum Telefoon (0519) 22 06 20Lunchroom-Vistaria Kom maar heerlijk onthaastenDe Leckerbeck Heerlijke plates, vis, rintjeshoek • Aan de voet van het natuurgebied broodjes, snacks, ijs Nationaal Park Lauwersmeer en kindermenu’s. Tel. 06-50 59 49 49 www.rintjeshoek.nl • Vakantieboerderij voor 2-18 pers., met Geopend op: Email: [email protected] gebruik van het ‘Sylhok’ tot 26 pers. di. wo. do. 11.00 - 20.00 uur vr. 10.00 - 21.00 uur • Diverse eigen workshops zat. 10.00 - 20.00 uur en/of kokkin aan huis zon. 16.00 - 20.00 uur • Samenwerking met organisatieburo’sZuiderschans 14 9101 PZ Dokkum 2012-2013 voor groepsevenementen/ bedrijfsuitjesMeer info op www.deleckerbeck.nl De Leckerbeck voor visTerras en gratis parkeergelegenheid. en nog veel meer... • Paarden en huisdieren welkom; eigen grond ruim 5.100 m2 • Oase van rust, ruimte en privacy, midden in de natuur • Bereikbaar via een eigen weg onderaan de dijk. Speel- & Dierenparkwww.lunegat.nl Aan de toegangspoort van het Lauwersmeer, in het 2015 plaatsje Dokkumer Nieuwe Zijlen, is onze jachtha- ven gelegen. De haven staat in open verbinding met Boppewei 14 het Lauwersmeer. En ligt op ruim een uur varen van 9271 VH De Westereen de zee sluis in Lauwersoog. Dokkum is ongeveer 1,5 (NL: Bovenweg 14 uur varen en Kollum is een half uur varen. De haven Zwaagwesteinde) is voorzien van alle faciliteiten die je van een moder- Telefoon (0511) 47 73 90 ne haven mag verwachten. Zo is er een nieuwe hijs- www.sanjesfertier.nl installatie voor schepen tot 20 ton en modern toilet gebouw. Winterstalling binnen en buiten met voor iedere boot een passende bok. Er zijn 2 schilderlood- sen en er is gratis WIFI beschikbaar. In de haven is een watersportvereniging die in de kantine van de haven regelmatig leuke activiteiten organiseert. In de zo- mer biedt de haven ruim voldoende plaats voor pas- santen. Ook kunnen de boten voor meerdere weken achter gelaten worden.Informatiebijdehavenmeester:tel.(0511)408303 - [email protected]
VAN MYSTIEK VESTINGSTADJE 41LAUWERSLAND MAGAZINE TOT MODERN VAKANTIEPARKEsonstadbij OostmahornOOSTMAHORN- Het in de Middeleeuwen door een storm verwoeste stad-je Eson, is in het begin van deze eeuw in Lauwersmeergebied bij Oost-mahorn 'herbouwd'. Eigenlijk is het helemaal niet zeker of Eson, beterbekend als Esonstad, ooit heeft bestaan. Een Middeleeuws geschriftvertelt het volgende over de ondergang van Eson: 'Hoe als men duy-sent twee hondert ende dertich screef, is Ezonstadt aen de Louwertszee geleegen deur een ongehoorden zeer hoogen waetervloedt endestormachtigen wind geheelyck vergangen ende wech gedreven, oockalsoe geheel verdroncken. De naam van het stadje zou 'oeverstrookaan de Ee' betekenen. Esonstad zou het Noorden tegen aanvallen vande Noormannen hebben beschermd. De kroniek uit de Middeleeuwenvertelt over grachten, standswallen en poorten. Hoeveel huizen er heb-ben gestaan is onduidelijk. Sommige archeologen twijfelen echter aanhet waarheidsgehalte van de genoemde geschriften, want nog Eson-stad, noch de enorme watersnoodramp van 1230 wordt in andere kro-nieken bevestigd.Andere oudheidkundigen hebben de daadwerkelijk waargenomen spo-ren in de Lauwerszee als vertrekpunt genomen. Op de westelijke overvan het Dokkumerdiep, vlak ten oosten van de Engwierumer polder enten westen van het hedendaagse Kollumeroord, zijn in de jaren 1950op circa 250 tot 625 meter uit de toenmalige kustlijn mogelijke over-blijfselen van Esonstad gevonden. Het gaat hier om een groot aantalmin of meer rechthoekige kuilen. Ze zijn in een veenlaag gegraven enopgevuld met klei. De vorm en de afmetingen van de kuilen zijn zeeronregelmatig. In de jaren 1950 dacht men dat het om huisplattegron-den ging en dat de locatie van het mystieke Esonstad was gevonden.Volgens onder meer de archeoloog Elzinga duidt de onregelmatigheidin ligging en grootte van de kuilen echter op een ander fenomeen, na-melijk zoutveenwinning of moerdelving. In de Middeleeuwen werd opveel plaatsen Nederland zout gewonnen uit met zeewater doordrenktveen. Tijdens eb voeren scheepjes door geulen en prielen, op zoek naarbij laagwater droogvallende stukken wad waar veen vermoed werd.Tijdens de korte periode van laagwater werden er kuilen gegraven,waaruit het veen gehaald werd. Dit werd naar de hoger gelegen oever-wal vervoerd om verwerkt te worden. Het zout werd gewonnen doorde gedroogde veenkluiten te verbranden en de overgebleven as uit tekoken. De plaatsnaam Zoutkamp (Soltecampen) lijkt ook terug te voe-ren op deze werkwijze.Het huidige 'Esonstad' is (als een Landal Greenpark, onderdeel van Wyn-dham Vacation Rentals) via een kleine sluis in de dijk verbonden methet Lauwersmeer. Zo herleeft een oude legende in een eigentijds jasje.Al zullen historici de wenkbrauwen fronsen bij de herbouw van hui-zen in de zestiende- en zeventiende-eeuwse stijl. Als de legende vanEsonstad op waarheid berust en de inhoud van de Middeleeuwse kro-nieken niet in twijfel wordt getrokken, is het stadje immers al in 1230door de zee verzwolgen....
foto Cees Booij Eline Docter, model Museum Dokkum De geschiedenis ontrafeld. WIS WIER Kom zelf maar eens kijken!42 - L AU W E R SL A N D M AG A Z I N E www.museumdokkum.nl
STICHTING HOUDT GESCHIEDENIS REDDINGBOOT LEVENDG5e0brjaoaerdienrdseLuvadaernt De motorreddingboot Gebroeders Luden van 'GEBROEDERS LUDEN' ANNO 2015 Lauwersoog is dit jaar 50 jaar in de vaart. Ze is natuurlijk al lang niet meer actief bij de KNRM, maar eigendom van een stichting die zich beijvertde geschiedenis van deze in topconditie verkerende historische reddingboot levend te houden.De Gebroeders Luden werd gebouwd in 1965 Scheepsramp het Liberiaanse stoomschip Panagathos opopde werf van deGebroedersNiestern teDelf- de ondiepten voor Ameland aan de grond.zijl. De boot is bekostigd uit het legaat van de Na negen jaar IJsland kwam de Gebroeders De kapitein accepteerde hulp van de zeesle-heer J.W.A. Luden naar aanleiding van het ver- Luden terug op Lauwersoog. In 2006 was de per Holland. De eveneens gealarmeerde Ge-drinken op 21 juli 1924 van zijn broer Hendrik Stichting tot behoud van de Gebroeders Lu- broeders Luden assisteerde bij het overbren-in de Noordzee. De boot kwam in 1965 in de den opgericht en werd ze aangekocht. De gen van de sleeptros. De afsleeppoging hadvaart op het station Oostmahorn als opvol- boot heeft een roemruchte geschiedenis. In echter geen resultaat en moest de volgendeger van de legendarische zelfrichtende red- de KNRM-periode werden 967 geredden aan dag worden voortgezet. De wind nam intus-dingboot Insulinde. Toen in 1969 de Lauwers- land gebracht. De Gebroeders Luden was am- sen toe. Om 17 uur scheurde het schip, maarzee werd afgesloten is de Gebroeders Luden per twee weken oud toen ze moest uitruk- men slaagde er in de scheur provisorisch tenaar Lauwersoog verhuisd. In 1996 werd een ken voor het in moeilijkheden verkerende dichten. De noordnoordwesten wind wakker-snellere reddingboot op Lauwersoog gesta- koopvaardijschip Panagathos. Het zou een de verder aan tot een dikke 6 Beaufort en detioneerd en werden de Gebroeders Luden en van de langste, zo niet de langste reddings- voorspellingen waren ongunstig. Er kwamtwee zusterschepen verkocht aan de IJsland- actie uit de geschiedenis van de KNRM wor- extra hulp van de Duitse zeesleper Wotan.se reddingmaatschappij (ICE-SAR). Zij voer den. De Gebroeders Luden bleef maar liefst Beide sleepboten en de Panagathos zelf ga-daar als Hafbjörg en als Sveinbjörn Sveinsson. ruim drie etmalen achtereen stand-by. In de ven hun volle vermogen, maar het koopvaar- vroege ochtend van 28 oktober 1965 raakte dijschip kwam niet los. De trossen braken en in noordwest 8 was het onmogelijk opnieuw REDDINGSACTIE VAN 'GEBROEDERS LUDEN' IN 1980 (FOTO GERARD BAKKER) vast te maken. Strijd gestreden De bemanning van de Gebroeders Luden wist dat de strijd gestreden was. De kapitein hoop- te echter nog op een wonder. Pas op 2 novem- ber om 8.45 uur gaf hij zijn bemanning op- dracht het schip te verlaten. De opvarenden werden door de Gebroeders Luden en heli- kopters van boord gehaald. Het was bij deze redding dat de helikopter zijn intrede deed. Heroïsche reddingen worden niet meer ver- richt met de Gebroeders Luden, maar ze vaart nog altijd in het Waddenzeegebied. Nu met gasten, voor rondvaarten, zeehondentochten en asverstrooiingen. De stichting heeft dona- teurs en een flinke groep enthousiaste vrijwil- ligers om de reddingboot in stand te houden. 43LAUWERSLAND MAGAZINE
ABCD SCHIERMONNIKOOG1 Engelsmanplaat AMELAND2 Moddergat Lauwersoog Wierum Nes Paesens Visbuurt N358 OosternijkerkLioessens Oostmahorn Ternaard N3613hHoHaWneliiljjeukutssmmtjNeeeHr3rrka5l7MluamrrFuTeemrrwgWreêârftntsHwJBieeGslirljgiutenFBmeanurubredmbeRaHNueianooi3rtJdlrts5awrWuuLn6eeimnmancrahudxtmBaeoBanrrrFsnaHdSRonwiaiujRtnbnigdrasrtdugauaumrunmmdBmdeHaaHhtgihtaoeaeuuHeenrirwasksDtetuneiaDrHumtmdAWuioateamwbnokrlutsuhokuurtuuuememNidnrzmesWeieawrNnDweo3trisuie6eedr1sneusOMmoNeJKsot9etMsWur1tluatso0eimwwnrsrgiitaeeewrrrgiWEAEeTeenribneigjgsmjwtueaiemesNrtu3mE5NKz8DNiuoeimouelklwuaukLwzluamaijuemnlwKdZeeoirjrllsleumnmeeeWrrparofmsteprHmaolflVewineeMPZrgNhuioe3untLu8ienza8rteeuzkkniwjealzemirjzl pijU Triemen Oudwoude Burum Bartlehiem N361 Broeksterwoude Wyns Aldtsjerk De ValoNmK3u5ik6howZrwensaetaegin-ZdKzwweoalagZluaeamgrnbdeorb-sucVlhteeennkloosBteur itenpoNst35G5erkesVkliosvolsietetr Grijpskerk Oentsjerk Readtsjerk Gaarkeuken4 Gytsjerk MûneinN357 Twijzelerheide Stroobos Lutjegast WGrioetlNeen35R5yptsjeVrkeenwouQduwsataterlrebVraeseNnowarodbuudrgeunm Twijzel Augustinusga Grootegast Kootstertille Surhuizum Tytsjerk Hurdegaryp Jistrum Drogeham NLEEUWARDEN Bergumer PeebosN31 BurgummeerIt Heechsân N358 Harkema Surhuisterveen Suwâld Sumar Eastermar De Garyp N369 Opende N3565 N31 Boelenslaan Leijen Nuis MarumAalsum .............................................B3 Burgum ............................................B5 Farebuorrren ................................. A3 HHaannttuummRehruouitzitetbneu.v.r.e..an...l..l....e........................................BB32 Kollumerzwaag ..............................C4Adorp ................................................ F4 Burum .............................................. D4 Feerwerd ........................................EF3Aduard ............................................EF4 Kommerzijl ..................A.....7...............E3Aduarderzijl ....................................F3 Damwoude ......................................B3 Ferwert ............................................ A3 Harkema ..........................................C5 KKoruoitsswteergti.l.l.e..............................E..........2........2..........................EC42 Hegebeintum.................................. A3AAnldjtusmjer..k............................A........3........2.......................................A..CB24 DDDeeennVAHalnaomdme.l...........................O............u............d............e..............................E.........a............r......n...BEFe424walFGFdoraauandrskgueumumk..e.....n..........................................................................................................E.....3DB/344 Hiaure ...............................................B3 Kuikhorne ........................................B4 Hijum ............................................... A3 Lauwersoog .................................... D2Appingedam .................................. H3 Den Horn ..........V...e....n...e....n..................E4 Garnwerd ........................................F3 Holwerd ........................................AB2 Lauwerzijl ....................................... D3Augustinusga .................................C4 DDookkkkuumme..r..N...i..e..u..w....e...Z..i.j.l..eP..n..r....i..n........c......e......nCB33hof Garrelsweer ................................... H3 Hornhuizen .....................................E2 Leek ...................................................E5Baflo ..................................................F2 Garsthuizen ....................................G2 Houwerzijl .......................................E3 Leens ............................................. E2/3Bartlehiem ......................................A4 Drachten ..........................................C6 Garyp ................................................B5 Huizinge ..........................................G3 Leermens ........................................ H3Bedum ........................................... FG3 Driesum ...........................................C3 Gerkesklooster .............................. D4 Hurdegaryp .....................................B4 Leeuwarden ................................A4/5Betterwird .......................................B3 Drogeham ........................................C4 Ginnum ........................................... A3 It Heechsân ......................................C5 Lellens ..............................................G3DrachtenBlije ................................................... A3 Earnewâld .......................................B5 Grijpskerk ....................................... D4 Jannum .............................................B3 Lichtaard .........................................B36BBBBBrrrooaoirelnentleiktwlng....isu....rl..mda......a.......n.................................................................................................................................................................................................CBBEE33452PikmEEEEEeeeanWennsg..tu.reiw.eju.m.drr.im.me.e..r..a...u...E...rm......e............................................................................................................................................................................................E...HCCCF23335 Groningen ....................................... F4 Jislum ............................................... A3 Lioessens ..........................................C2 Grootegast ...................................... D4 Jistrum .............................................C4 Loppersum .................................. GH3Broeksterwoude ............................B4 Enumatil ..........................................E4 Gytsjerk ............................................A4 Jouswier ...........................................C3 Lutjegast ......................................... D4 Halfweg ........................................... D3 Kettingwier ....................................C3 Marrum ........................................... A3 Hallum ............................................. A3 Marum ............................................ D5 Hallumerhoek ................................ A3 KKlloeionseteHrubuisrjeens .......................................................N........3..EE221 Mensingeweer .. ..............................F3Buitenpost .......................................C4 VVEEzziuVnmgeaLz...i.ja.l.....u..........w............e..........r......s......l....a..........n........d.....C...2E/33 N3HH9aann2ttuumme..r..h...o..e..k..e.....................................................B...2B/32 Kollum .......................................... C3/4 Metslawier .................................. C2/3 Kollumerpomp .............................. D3 Middelstum .....................................G3©Burdaard ......................................... A344 LAUWERSLAND MAGAZINE A7 E22
E Simonszand FG H WADDENZEE N46 Uithuizen Kleine PieterburenWesternieland Warffum N363 Uithuizermeeden N33Hornhuizen Huisjes Broek KruiswegKloosMteorlbeunrreijn Den Andel Saaxumhuizen Eenrum Rasquert Garsthuizen 't Zandt Wehe-Den Hoorn Baflo TinallingeUlrum Leens Mensingeweer MiddelstuHumizingeWesteremdenZeerijp Leermensp Niekerk Warfhuizen N361 N996 Eenum Ooster- wijtwerd Zuurdijk Schouwerzijl Loppersum WinsumOnderdendamWesterwijtwerd Houwerzijl Stedum Wirdum Aduarder Appingedam zijl Westerdijkshornjl Saaksum Ezinge Garnwerd Wetsinge N360 Garrelsweer Oldehove Bedum Lellens Feerwerd Niehove N983 SauwerdKommerzijl Fransum Oostum Adorp N46 Schildmeer N33 Noordwolde Den Ham Niezijl Zuidwoldek Noordhorn NN33631 Aduard Zuidhorn NN33535 N3283 Briltil GRONINGEN Niekerk Den Horn Enumatil NN33730N388 N387 Leekster A7 -meer E22 TolbertLeek N372 Paterswoldse -meer N372 RodenModdergat .......................................C2N37Oo2sterwijtwerd ............................ H3 Sauwerd ...........................................F3 Uithuizermeeden ......................... G2 Wierum ............................................B2 Veenklooster ...................................C4 Wijgeest ...........................................C3 Molenrij ............................................E2 Oostmahorn ....................................C2 SSSttcerhodoouubmwose...rE...Az......i2..j..l2.....3.........8......2......................................................................................DGE433 VVVeeileaeeZrnnahwwuuriooidzduueeddn-esr..tn.e...r....w........a....l............................................................................DBB244N38WWW5oiirnudstuuemrmsw.......o......u....d....e................................................................................................HBF333 Morra ................................................C2 Oostrum ...........................................C3 Mûnein .............................................B4 Oostum .............................................F3 Munnekezijl ................................... D3 Opende ............................................ D5 Sumar ...............................................B5 Nes .....................................................C2 Oudwoude ................................... C3/4 Surhuisterveen ............................CD5 WVViissambvaluxieueetnret.s...r.........N............3............8............6................................................................................DBB432 Wyns .................................................A4 Niawier .............................................C2 Paesens .............................................C2 Surhuizum ...................................... D4 ‘t Zandt ............................................ H2 Niehove ............................................E3 Peebos .............................................. D5 Suwâld ..............................................B5 Zandbulten ......................................C4 Niekerk (De Marne) ........................E3 Pieterburen .....................................E2 Sijbrandahuis .................................B3 Wânswert ....................................... A3 ZZoeeurtikjpam....p................................N..........9........6........3...................... H3 Niekerk (Grootegast) .....................E4 Pieterzijl .......................................... D3 Tergrêft ........................................... A3 Warffum ..........................................F2 D3 Nieuwland .......................................C3 Quatrebras ......................................B4 Ternaard ..........................................B2 Warfhuizen .....................................E3 Zuidhorn ..........................................E4 Niezijl ................................................E4 Raard ................................................B3 Tibma ................................................C3 Warfstermolen .............................. D3 Zuidwolde ........................................ F4 Noardburgum ................................B4 Rasquert ...........................................F2 Tinallinge .....................................F2/3 Wehe Den Hoorn ............................E2 Zuurdijk ............................................E3 Noordhorn .......................................E4 RReeaitdstusmjer..k............................................................................N.A..BB34386 Tolbert ..............................................E5 Westerdijkshorn ............................F3 Zwaagwesteinde .........................BC4 Noordwolde .................................... F4 Triemen ............................................C4 Westeremden .................................G3 Zwagerbosch ..................................C4 NNuorisg...................................................................................N..........3.......7DF563 RRoindseunm...Na...g.8.e..e.5.s..t.8..................................................................BE35 Twijzel ..............................................C4 Westergeest ....................................C3 Twijzelerheide ................................C4 Westernieland ................................F2 Oentsjerk .....................................A/B4 Rottevalle ........................................C5 Tytsjerk .............................................B4 Westernijtsjerk ............................. A3 Ulrum ........................................... E2/3 Westerwijtwerd ............................G3 Oldehove ..........................................E3 NoRrygptsjerk ..........................................B4 Usquert ............................................ G2 WWeettssienngNse..3.........34.....................................................................B..CF33 Onderdendam ................................F3 Saaksum ...........................................E3 Oosternijkerk ..................................C2 Saaxumhuizen ...............................F2 Uithuizen ........................................ G2 45LAUWERSLAND MAGAZINE
www.waddenhoes.nl WADLOPEN DOE JE BIJDIJKSTRA WADLOOPTOCHTENWij bieden u de mogelijkheid om kennis te maken met hetwaddengebied door te gaan wadlopen:Zwerftocht EngelsmanplaatBalgzwerftocht NoordpolderzijltochtAmeland Wintertochten (nov-mei)Schiermonnikoog en meer...Bezoek onze website voor meer informatie: www.wadloop.nl Bed&teBlr.e0a6k-f1a2st8in2Z3o8u8t4kampDijkstra wadlooptochten tel. 0595-528345 Monster aan voorHoofdstraat 118 fax. 0595-528605 een vorstelijk verblijf..! www.sleepbootwillemzoutkamp.nl9968 AH Pieterburen [email protected]
Wad100% denlandWelkom in het noorden van Groningen, in Waddenland!Hét land van Waddenzee Werelderfgoed, NationaalPark Lauwersmeer en Nationaal Landschap Middag-Humsterland. Ontdek, beleef en ervaar dit magischegebied zelf met deze 100% Waddenland Special,boordevol toeristische tips. WWW.WADDENLAND.GRONINGEN.NL
1. Kus een kikker, spot 2. Het magische Wad verkennen zeehonden of ga klimmen De Waddenzee is in 2009 door UNESCO tot Werelderfgoed uitgeroepen. Het is het laatste stukje éch-Wel eens een kikker gekust of een slang om te wildernis dat Nederland nog kent. Dit unieke gebied verkennen? Ga mee wadlopen en loop doorje nek gehad? Bij DoeZoo Insektenwereld in slik, geulen en prielen, óf loop over de zeebodem helemaal naar Schiermonnikoog. Van de gids leerLeens mág het en kán het. Hier draait alles om je alles over de getijden en de bijzondere flora en fauna. Benieuwd wat de Waddenzee culinair te bie-natuur en doen! Alle zintuigen komen in het den heeft? Ga mee op Oestertocht of een kruidenwandeling. Houd je van surfen of kiten? De Hoekpark volop aan bod. Indoor klimpark Wad- van Bant is dé hotspot voor thrillseekers. Ook spectaculair; boek een trip met een snelle rescue-boat,denfun kent drie spectaculaire klimparcour- voel de G-krachten en proef het zout.sen en meer dan 300 meter aan tokkelbanen! www.beleefwadenwater.nlGeschikt voor jong en oud. Durf jij de uitda- www.ms-tender.nlging aan? Eenmaal in Waddenland is een be- www.tourdewadden.nlzoek aan de Zeehondencrèche in Pieterbu- www.wadlopen.comren een must. Zie hoe de zieke zeehonden hier www.wadlopen-pieterburen.nlliefdevol opgevangen worden. Boek een tour www.hallowaddenzee.nlen ga mee als de dieren weer vrijgelaten wor- www.waddenzeewerelderfgoed.nlden in hún Waddenzee! De MS-Tender. Al jaren een begrip in Lauwersoogwww.doezoo.nl en omstreken. Voor een compleet dagje uit.www.waddenfun.nlwww.zeehondencreche.nl3. Varen over de Maren, het Reitdiep 4. Op excursie met… en het Lauwersmeer Het Groninger Landschap, Nationaal ParkWaddenland is vermaard om zijn ‘maren’, een stelsel van natuurlijke water- Lauwersmeer en Staatsbosbeheer biedenlopen die grotendeels nog bevaarbaar zijn. Huur een kano, kajak of (fluis- een keur aan excursies, activiteiten en doe-ter)boot. Vanaf Winsum en Wehe den Hoorn zijn er volop mogelijkheden dagen het hele jaar rond. Speuren naar roof-om Waddenland te verkennen. Via het Reitdiep vaar je bijvoorbeeld naar vogels, waterdieren bestuderen, hulpbos-wierdendorp Garnwerd. Leg aan bij Café Hammingh, het oudste huis- wachter worden en wandelen doe je met eenkamercafé van Nederland met subliem uitzicht over het Reitdiep. Dan het gids van Staatsbosbeheer of van het Activi-Lauwersmeer, Nationaal Park mét allure. Hier kun je zeilen, roeien, surfen teitencentrum Nationaal Park Lauwersmeeren waterfietsen. De jachthavens aan het meer bieden ligplaatsen en voor- vanuit de Bosschuur. Het Groninger Land-zieningen voor passanten. Kortom, waterplezier alom! schap organiseert lezingen, wandelingen, doe-www.marenland.nl middagen en exposities op verschillende loca-www.noordergat.nl ties in Waddenland. Buitenplaats Noordkust inwww.hunzegat.nl Pieterburen is dé uitvalsbasis voor kwelder- wandelingen en Noordzee tochten. Rust, ruimte en ontspannen op het water. Jachthaven Hunzegat, een thuishaven. www.groningerlandschap.nl/eropuit www.staatsbosbeheer.nl www.np-lauwersmeer.nl5. Cultuur in WaddenlandVoor cultuurliefhebbers is Waddenland een ware belevenis. Zo vertelt MuseumWierdenland in Ezinge over de ontstaansgeschiedenis van het wierdenlandschapen het wonen óp de wierden. De geuren van vroeger, vis, teer, hout en diesel,snuif je op in het Visserijmuseum in Zoutkamp. Weten hoe de échte Groningermosterd gemaakt wordt? Breng dan een bezoek aan Abrahams Mosterdmake-rij in Eenrum. In de Theefabriek in Houwerzijl leer je alles over de herkomstvan thee. Leuk om te doen: neem een ‘high tea’ op grote hoogte in de kerktoren!www.wierdenland.nlwww.visserijmuseum.comwww.abrahamsmosterdmakerij.nlwww.theefabriek.nl Kinderen bekijken het dubbele paardengraf, gevonden in een wierde achter Museum Wierdenland
6. Bijzondere natuur en 7. Te voet en op de fiets eeuwenoude landschappen Goudgele akkers, groene kwelders, meanderende ma-Na het afsluiten van de Lauwerszee in 1969 ont- ren, de zilverkleurige schakeringen van het drooggeval-wikkelde zich een bijzonder uniek en waterrijk len Wad; waar je ook kijkt, het landschap is een strelingnatuurgebied, het Nationaal Park Lauwers- voor het oog. Stippel een tocht uit via het fietsknooppun-meer. Op de voormalige zeebodem groeien tensysteem. Via QRcodes op de informatiepanelen on-wilde orchideeën en parnassia. Schotse hoog- derweg is informatie over de omgeving makkelijk en snellanders en konikpaarden begrazen de vlaktes te vinden. Met Fietsmenu.nl geniet je onderweg van eenen vele soorten trek- en watervogels fourage- biologische maaltijd van streekproducten. Even op ademren, broeden en overwinteren hier. De indruk- komen? Pak het Reitdiepveer!wekkende zeearend is hier zelfs te spotten. De Waddenland kent een uitgebreid netwerk van wandelpaden,geschiedenis van Nationaal Landschap Mid- kleine wegen en paadjes dwars door de landerijen. Het be-dag Humsterland gaat terug tot vijfhonderd kende Pieterpad start hier in Pieterburen. De eerste tweejaar voor onze jaartelling. Dijken, sluisjes, jaag- etappes lopen dwars door Waddenland. Of loop (een deelpaden, kronkelende wegen en wierden met his- van) het Wad-en Wierdenpad langs de Waddenkust. Zelftorische boerderijen getuigen van de eeuwen- een route samenstellen kan via www.waddenwandelen.nllange strijd tegen het water. Tussen beide regio’sstroomt het Reitdiep. www.fietsen.groningen.nl - www.fietsmenu.nl www.northseatrail.nl - www.reitdiepveer.nlwww.np-lauwersmeer.nl www.pieterpad.nlwww.middaghumsterland.nl Monumentale sluizen Aduarderzijl8. Historisch ErfgoedBorgen zijn van oorsprong luxe buitenhuizen van adellijke families. Gro- Schilderij ‘Het Hogeland’ van kunstenaarningen heeft er ooit honderd geteld, nu zijn er slechts zestien over, waar- Theo Onnes, Galerie ‘Het Raadhuis’van twee in Waddenland. Borg Verhildersum in Leens vertelt het verhaalvan het leven van adel, boeren en arbeiders in de 19e eeuw. De Allersma- 9. Kunstzinnig enborg, tussen Ezinge en Garnwerd, da- cultureel Waddenlandteert al uit de 14e eeuw. Bijzonder is deduiventil uit de 18e eeuw. In Wadden- Op zoek naar bijzondere kunst? Veelland staan nog veel goed bewaard ge- kunstenaars hebben zich de laatste de-bleven middeleeuwse kerken en alle- cennia in Waddenland gevestigd. In demaal hebben ze iets bijzonders. In de vele galerieën en ateliers zijn werkenkerk van Tinallinge is zelfs graffiti te te vinden van kunstschilders, fotogra-vinden uit de 16e eeuw! De kerktorens fen, beeldend kunstenaars, klokken-fungeerden vroeger als baken voor zee- makers, sieradenmakers en keramis-lieden. Acht Groningse torens zijn aan- ten. Cultureel gezien valt er ook veelgewezen als ‘Landmerk’, drie daarvan te beleven in Waddenland. Een hoog-staan in Waddenland. Haal de sleutel op tepunt is De Nacht van Electra op eenen beklim zo’n openbare uitkijkpost om unieke buitenlocatie in Waddenland.zelf de zee af te speuren. www.galeriehetraadhuis.nl www.marnecultuur.nlwww.verhildersum.nl Borg Verhildersum www.nounogmooier.nlwww.allersmaborg.nl www.denachtvanelectra.nlwww.landmerken.nlwww.groningerkerken.nl
10. Waddenland culinair 11. Tuinen COLOFON © April 2015 SAMENSTELLING: Stichting Promotie Waddenland en Seal Productions Zoutkamp- FOTOGRAFIE: Reyer Boxem (cover), Gerhard Kornelis, B&B Batenborg, B&B Noorderlo�t, Galerie Het Raadhuis, Jachthaven Hunzegat, Museum Wierdenland, Borg Verhildersum, MS Tender, ‘t Ailand - TEKST: Rens Kalsbeek. VERANTWOORDING: Alle gegevens zijn met grote zorgvuldigheid verzameld en verwerkt. Stichting Promotie Waddenland kan echter niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onjuistheden.Een vers visje aan de kraam of een diner bereid met Bezoek eens een tuin! Waddenland kent hele bijzondere, zoals Domiesstreekproducten. Het kan in Waddenland! Proef Toen in Pieterburen. Deze typisch Groningse ‘slingertuin’ in Engelsevis van Goede Vissers bij proeflokaal ’t Ailand in Landschapstijl is bekend om zijn collectie vroegbloeiende stinzenplantenLauwersoog en ervaar hoe slowfish smaakt, of be- en dankt hieraan zijn museumstatus. De Kleine Plantage in Eenrum isstel harder bij Het Booze Wijf. Schuif in Pieterbu- een gespecialiseerde kwekerij en heeft een grote vrij te bezichtigen tuin.ren aan tafel bij Waddengenot of restaurantschip Of bezoek De Groene Luwte in Molenrij, een ecologische landschapstuin‘t Appeltje. Puur en biologisch eten en drinken kan met een biodynamische moestuin, boomgaard en levende have. Parktuinbij MEER Winkelcafé in de haven van Lauwersoog. Oosterhouw in Leens maakt tuinstijlen uit de tuinkunsthistorie visueelOok lekker; eten bij De Gouden Karper in het histori- van renaissance tot barok en Engelse landschapstijl.sche centrum van Winsum. Loungen doe je bij Garn- www.domiestoen.nlwerd aan Zee, dineren met uitzicht over het Reitdiep www.degroeneluwte.nlbij Cafe Hammingh, beide in Garnwerd. Palingro- www.dekleineplantage.nlkerij Geale Postma in Zoutkamp rookt de vers ge- www.oosterhouw.nlvangen paling zelf. Vergeet vooral niet te proeven! 12. Waddenland spiritueelwww.waddenland.groningen.nl Je hoofd leeg maken? Lichaam en geest weer opladen? In Waddenland is rust, ruimte en het ultieme gevoel van vrijheid nooit ver weg. Maak een wandeling langs de Waddendijk of over de kwelders bij Westpolder. Voel de wind door je haren en voel je herboren. Op bedevaart? Dat kan in Warf- huizen. De rooms-katholieke Kluis van Onze Lieve Vrouwe van de Be- sloten Tuin is de jongste (2001) van de Nederlandse kluizenarijen, en de enige die op dit moment door een kluizenaar bewoond wordt. Na de komst van de ‘Bedroefde Moeder van Warfhuizen’ is de kapel Nederlands noor- delijkste bedevaartplaats geworden. www.groningerlandschap.nl www.beslotentuin.nl 13. Waar haal ik mijn informatie? Waar je ook bent in Waddenland, er is altijd een Toeristisch Informatie Punt (TIP), in de buurt. De vele enthousiaste vrijwilligers vertellen en in- formeren graag over de uitgebreide mogelijkheden betreffende wandelen, fietsen , varen, bezienswaardigheden en musea. Maar ook waar je lekker kunt eten en drinken óf prettig kunt overnachten. Er zijn vijf TIP’s ope- rationeel in Waddenland: Visserij Museum Zoutkamp, Museum Wier- denland Ezinge, Buitenplaats Noordkust Pieterburen, Het Informa- tie Paviljoen (HIP) Lauwersoog en de Bibliotheek Winsum. Een zesde TIP wordt voorjaar 2015 geopend in molen ‘De Meeuw’ in Garnwerd. www.waddenland.groningen.nl Ontbijten in de tuin - B&B Batenborg 15. Streekgebonden en (h)eerlijk!14. Langer bllijven? Wijn gemaakt van aalbessen proef je bij Boerderij Landgoud in Kloosterburen. Hier wordt ook het oer-Waddenland blinkt uit door gastvrijheid én verscheidenheid. Overnach- graan ‘spelt’ verbouwd. Molen Joeswerd te Feerwerdten in een klooster, het kleinste hotel van Nederland, een B&B op een maalt deze spelt tot meel en Bakkerij Peters in Leenslandgoed, in een boerderij of bij een kunstgalerie. Vakantiehuizen en bakt hiervan overheerlijk brood en koekjes. De biolo-groepsaccommodatie met toch een beetje privacy? Bungalowpark, boe- gische mosterd van Abrahams Mosterdmakerij isrencamping of kampeerplaats aan het water? Waddenland heeft het al- inmiddels zo beroemd, dat het café van het Rijksmu-lemaal. Voel je welkom! seum in Amsterdam deze nu gebruikt voor haar mos-www.waddenland.groningen.nl terdsoep. De lekkerste kazen van Waddenland haal jewww.hoteldemarne.nl bij Boerderij Kleikracht in Winsum en de lekker- ste biologische zuivel bij WaddenMAX in Hornhui- zen. Nog zo’n heerlijk adresje: taarten van Taarterie De Dis in Pieterburen. Bij de Borg Verhildersum is elke derde zaterdag van de maand een streekmarkt met (h)eerlijke lekkernijen uit de regio. www.landgoud.nl www.bakkerijpeters.nl www.kleikracht.nl www.waddenmax.nl www.taarteriededis.nl www.verhildersum.nlKunstzinnige entree van B&B Noorderlo�t WWW.WADDENLAND.GRONINGEN.NL
Search
