ศิลปศึกษา

41 2) จาํ พวกเปา ลมผานล้ิน ไดแก คลารเิ น็ต แซกโซโฟน คลาริเน็ต 3. เครือ่ งเปา โลหะ เคร่ืองดนตรีประเภทนี้ ทําใหเกิดเสียงไดโดยการเปาลมใหผานริมฝปากไปปะทะกับชองท่ีเปา ไดแ ก ทรัมเปต ทรอมโบน เปนตน ทรัมเปต

42 4. เคร่อื งดนตรปี ระเภทคียบ อรด เครื่องดนตรปี ระเภทน้เี ลน โดยใชน วิ้ กดลงบนลมิ่ นิว้ ของเครือ่ งดนตรี ไดแก เปยโน เมโลเดียน คียบอรด ไฟฟา อิเล็คโทน เมโลเดียน 5. เครอ่ื งดนตรีประเภทเคร่ืองตี แบงเปน 2 กลมุ คอื 5.1) เครื่องตปี ระเภททาํ นอง ไดแก ไซโลไฟน เบลไลรา ระฆังราว เบลไลรา 5.2) เคร่อื งตีประเภททําจังหวะ ไดแก กลองทิมปานี กลองใหญ กลองแต็ก ทอมบา กลองชุด ฉาบ กรับ ลูก แซก กลองทิมปานี

43 กิจกรรม ใหนักศกึ ษาแบงกลมุ และรว มกันสืบคน หาเครื่องดนตรสี ากลทกุ ประเภทๆ ละ 2-3 ชนิด แลว เกบ็ รวบรวม ไวในแฟมสะสมงาน

44 เร่อื งท่ี 3 คุณคา ความไพเราะของเพลงสากล ดนตรีเปนสือ่ สนุ ทรยี ศาสตรท่ีมคี วามละเอยี ด ประณีต มีความสําคัญอยางยิ่งตอมนุษย ท้ังทางกาย และ ทางจิต เมื่อเราไดยินเสียงดนตรีที่มีความสงบ ก็จะทําใหจิตสงบ อารมณดี หากไดยินเสียงเพลงท่ีใหความ บนั เทงิ ใจ ก็จะเกิดอารมณทีส่ ดใส ทง้ั นเี้ พราะดนตรีเปนสอ่ื สนุ ทรียท่สี รางความสุข ความบันเทิงใจใหแกมนุษย เปน เคร่อื งบําบัดความเครยี ด สรางสมาธิ กลอมเกลาจติ ใจใหสุขมุ เยือกเย็น อารมณดี โดยที่ไมตองเสียเวลาหรือ เสียเงนิ ซอื้ หาแตอ ยา งใด ดนตรีจงึ มคี ุณคา ตอ มนุษยม ากมาย ดังเชน เสาวนีย สังฆโสภณ กลาววา จากงานวิจยั ของ ตางประเทศ ทําใหเราทราบวา ดนตรีมีผลตอการทํางานของระบบประสาท ระบบกลามเนื้อ และสภาพจิตใจ ทาํ ใหสมองหล่ังสารแหงความสขุ เพอ่ื บรรเทาอาการเจ็บปวด ทาํ ใหเกิดสติ ความรูส ึกนึกคิดทด่ี ี และนาํ มาใชใ น เร่ืองการคลายความเครียด ลดความวิตกกังวล ลดความกลัว บรรเทาอาการเจ็บปวด เพิ่มกําลัง และการ เคลอื่ นไหวของรา งกาย โดยนิยมใชในงานฟน ฟูสขุ ภาพคนท่ัวไป พฒั นาคุณภาพชีวิต ฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ ผูป ว ยโรคจติ และเดก็ มีความตองการเปน พิเศษ เพราะดนตรเี ปนศลิ ปะท่อี าศัยเสียงเพื่อการถายทอดอารมณไปสู ผฟู ง เปน ศลิ ปะที่งายตอการสมั ผสั กอ ใหเกดิ ความสขุ ความปต ิพอใจแกมนษุ ยไ ด กลา ววา ดนตรเี ปน ภาษาสากล เพราะเปน สอ่ื ความรูสึกของชนทุกชาติได ดังน้ัน คนท่ีโชคดีมีประสาท รบั ฟงเปน ปกติ ก็สามารถหาความสุขจากการฟงดนตรีได เมื่อเราไดฟงเพลงที่มีจังหวะ และทํานองที่ราบเรียบ นมุ นวล จะทําใหเ กิดความรสู กึ ผอนคลายความตึงเครยี ด ดวยเหตุน้ี เม่ือเราไดฟงดนตรี ที่เลือกสรรแลว จะชวย ทาํ ใหเ รามีสุขภาพจติ ท่ีดี อนั มผี ลดีตอสุขภาพรางกาย ดนตรีจึงเปรียบเสมือน ยารักษาโรค การที่มีเสียงดนตรี รอบบา น เปรยี บเสมือนมอี าหารและวติ ามิน ทช่ี ว ยทาํ ใหค นเรามสี ุขภาพแข็งแรง คุณประโยชนของดนตรีที่มีตอมนุษย ซึ่งสวนใหญมักจะกลาวถึงดนตรีมีผลตอสภาวะทางรางกาย แตค วามเปนจรงิ แลว ดนตรเี ปนเรอ่ื งของ “จติ ” แลว สงผลดีมาสู “กาย” ดงั นน้ั จงึ ไมแปลกอะไร ท่ีเรามักจะไดยิน วา ดนตรีชวยกลอมเกลาจิตใจ ทําใหคนอารมณดี ไมเครียด คลายปวด ฯลฯ เพราะดนตรีเปนส่ือสุนทรียะ ที่ถา ยทอดโดยใชเ สียงดนตรีเปน สอ่ื สุดทา ยของการบรรยายเร่ือง “สนุ ทรยี ศาสตร ทางดนตรี” จึงสรุปเปนขอคิด จากการศึกษาในเร่ืองของความงามในเสียงดนตรี ผูเสพ ควรเลือกวาจะเสพเพียงแค “เปนผูเสพ” หรือจะเปน “ผไู ดร ับประโยชนจากการเสพ” เพราะดนตรีนั้นงามโดยใชเสียงเปนสื่อ แตข้ันตอนสําคัญในการถายทอดคือ นกั ดนตรถี า ยทอดโดยใช “จติ ” ผฟู งรับสอื่ โดยใช “จติ ” เปนตวั รับรรู ับสัมผสั อารมณต าง ๆ ผลจากการรบั สัมผัส ดว ยจิตน้นั เพลงทีส่ งบ ราบเรยี บ จติ กจ็ ะวา ง (สญู ญตา) ทาํ ใหจ ิตขณะนนั้ ปราศจาก “กิเลส” ผูฟงจึงรูสึกสบายใจ คลายความวิตกกังวล คลายความเศรา คลายความเจ็บปวด ผูฟงเกิดสมาธิ จึงเปนผลใหสมองทํางานไดอยางมี ประสทิ ธิภาพ

45 องคประกอบของดนตรสี ากล ดนตรไี มว าจะเปนของชาตใิ ด ภาษาใด ลว นมีพน้ื ฐานมาจากสวนตางๆ เหลานี้ทั้งสิ้น ความแตกตางใน รายละเอียดของแตละสวน ของแตละวัฒนธรรม โดยวัฒนธรรมของแตละสังคมจะเปนปจจัยท่ีกําหนดให ตรงตามรสนยิ มของแตล ะวฒั นธรรม จนเปนผลใหสามารถแยกแยะดนตรีของชาติหน่ึงแตกตางจากดนตรีของ อีกชาติหน่งึ ได องคป ระกอบของดนตรีสากล ประกอบดว ย 1. เสยี ง (Tone) คีตกวีผูสรางสรรคดนตรี เปนผูใชเสียงในการสรางสรรคและผลิตงานศิลปะเพ่ือรับใชสังคม ผสู รา งสรรคด นตรีสามารถสรางเสยี งทหี่ ลากหลายโดยอาศยั วธิ ีการผลิตเสียงเปน ปจจยั กําหนด เชน การดีด การสี การตี การเปาเสยี งทเ่ี กิดจากการสัน่ สะเทือนของอากาศทีเ่ ปน ไปอยา งสมาํ่ เสมอ สวนเสยี งอกึ ทึกหรอื เสยี งรบกวน (Noise) เกดิ จากการสัน่ สะเทือนของอากาศท่ีไมสมํ่าเสมอ ลักษณะความแตกตางของเสียงข้ึนอยูกับคุณสมบัติ สําคัญ 4 ประการ คือ ระดบั เสียง ความยาวของเสียง ความเขมของเสียง และคณุ ภาพของเสยี ง 1.1 ระดบั เสยี ง (Pitch) หมายถงึ ระดับของความสูง-ต่าํ ของเสียง ซ่ึงเกิดจากการจํานวนความถ่ี ของการส่ันสะเทือน กลาวคือ ถาเสียงที่มีความถี่สูง ลักษณะการสั่นสะเทือนเร็ว จะสงผลใหมีระดับเสียงสูง แตถ าหากเสียงมคี วามถต่ี ่ํา ลักษณะการสน่ั สะเทือนชาจะสงผลใหม ีระดบั เสียงตํ่า 1.2 ความส้นั -ยาวของเสยี ง (Duration) หมายถงึ คณุ สมบัตทิ ่ีเกย่ี วกบั ความยาว-สนั้ ของเสยี ง ซึ่ง เปน คุณสมบัติที่สําคัญอยา งยงิ่ ของการกําหนดลลี า จงั หวะ ในดนตรีตะวนั ตก การกําหนดความสั้น-ยาวของเสียง สามารถแสดงใหเ ห็นไดจากลกั ษณะของตวั โนต เชน โนตตวั กลม ตวั ขาว และตัวดํา เปนตน สําหรับดนตรีของ ไทยนั้น แตเดิมมิไดใชระบบการบันทึกโนตเปนหลัก แตอยางไรก็ตาม การสรางความยาว-สั้นของเสียง อาจสังเกตไดจากลีลาการกรอระนาดเอก ฆองวง ในกรณีของซออาจแสดงออกมาในลักษณะของการลาก คนั ชักยาวๆ 1.3 ความเขมของเสียง (Intensity) ความเขมของเสียงเกี่ยวของกับนํ้าหนักของความหนักเบา ของเสยี ง ความเขม ของเสียงจะเปน คุณสมบตั ิทีก่ อ ประโยชนใ นการเกอ้ื หนนุ เสยี งใหมีลีลาจงั หวะท่ีสมบูรณ 1.4 คุณภาพของเสยี ง (Quality) เกิดจากคณุ ภาพของแหลงกาํ เนดิ เสยี งที่แตกตางกัน ปจจัยที่ทํา ใหคณุ ภาพของเสียงเกดิ ความแตกตา งกันน้นั เกิดจากหลายสาเหตุ เชน วิธกี ารผลติ เสียง รปู ทรงของแหลงกําเนิด เสยี ง และวสั ดุทใ่ี ชท ําแหลงกาํ เนิดเสียง ปจจัยเหลานี้กอใหเกิดลักษณะคุณภาพของเสียง ซ่ึงเปนหลักสําคัญให ผูฟ งสามารถแยกแยะสสี ันของเสยี ง (Tone Color) ระหวางเครือ่ งดนตรเี ครอื่ งหนึง่ กับเครื่องหน่ึงไดอ ยางชดั เจน

46 2. พื้นฐานจังหวะ (Element of Time) เปนศิลปะของการจัดระเบียบเสียงที่เกี่ยวของกับความชาเร็ว ความหนักเบาและความสั้น-ยาว องคประกอบเหลาน้ีหากนํามารอยเรียงปะติดปะตอเขาดวยกันตามหลักวิชาการเชิงดนตรีแลว สามารถท่ีจะ สรางสรรคใหเกิดลีลาจังหวะอันหลากหลาย ในเชิงจิตวิทยา อิทธิพลของจังหวะที่มีผลตอผูฟงจะปรากฏพบ ในลกั ษณะของการตอบสนองเชิงกายภาพ เชน ฟง เพลงแลวแสดงอาการกระดิกนิว้ ปรบมอื รว มไปดวย 3. ทาํ นอง (Melody) ทํานองเปนการจัดระเบียบของเสียงที่เกี่ยวของกับความสูง-ต่ํา ความสั้น-ยาว และความดัง-เบา คณุ สมบตั เิ หลานี้เม่อื นํามาปฏบิ ัติอยา งตอเนอื่ งบนพน้ื ฐานของความชา -เรว็ จะเปน องคป ระกอบของดนตรีท่ีผูฟง สามารถทาํ ความเขาใจไดงา ยท่สี ดุ ในเชงิ จิตวิทยา ทาํ นองจะกระตุน ผูฟงในสวนของสติปญญา ทํานองจะมีสวนสําคัญในการสรางความ ประทบั ใจ จดจาํ และแยกแยะความแตกตา งระหวา งเพลงหนง่ึ กับอีกเพลงหนึง่ 4. พนื้ ผิวของเสียง (Texture) “พ้ืนผิว” เปนคําท่ีใชอยูท่ัวไปในวิชาการดานวิจิตรศิลป หมายถึง ลักษณะพ้ืนผิวของส่ิงตางๆ เชน พน้ื ผวิ ของวสั ดทุ ่มี ีลกั ษณะขรขุ ระ หรอื เกลย้ี งเกลา ซ่ึงอาจจะทําจากวสั ดุทต่ี างกนั ในเชงิ ดนตรนี ัน้ “พืน้ ผิว” หมายถึง ลกั ษณะหรอื รูปแบบของเสียงท้งั ท่ปี ระสานสมั พนั ธแ ละไมประสาน สัมพันธ โดยอาจจะเปนการนําเสียงมาบรรเลงซอนกันหรือพรอมกัน ซ่ึงอาจพบทั้งในแนวตั้งและแนวนอน ตามกระบวนการประพันธเพลง ผลรวมของเสียงหรือแนวทั้งหมดเหลาน้ัน จัดเปนพ้ืนผิวตามนัยของดนตรี ทั้งสนิ้ ลกั ษณะรูปแบบพ้ืนผวิ ของเสยี งมีอยูหลายรปู แบบ ดังนี้ 4.1 Monophonic Texture เปน ลกั ษณะพนื้ ผิวของเสยี งทมี่ แี นวทํานองเดียว ไมม เี สียงประสาน พน้ื ผวิ เสยี งในลักษณะนี้ถอื เปนรปู แบบการใชแ นวเสียงของดนตรีในยคุ แรกๆ ของดนตรีในทกุ วฒั นธรรม 4.2 Polyphonic Texture เปนลักษณะพ้ืนผิวของเสียงที่ประกอบดวยแนวทํานองตั้งแต สองแนวทํานองข้ึนไป โดยแตละแนวมีความเดนและเปนอิสระจากกัน ในขณะท่ีทุกแนวสามารถประสาน กลมกลืนไปดวยกัน ลักษณะแนวเสียงประสานในรูปของ Polyphonic Texture มีวิวัฒนาการมาจากเพลงชานท (Chant) ซึ่งมีพ้ืนผิวเสียงในลักษณะของเพลงทํานองเดียว (Monophonic Texture) ภายหลังไดมีการเพิ่มแนว ขบั รองเขา ไปอีกหน่ึงแนว แนวทเ่ี พิ่มเขา ไปใหมน จี้ ะใชระยะขน้ั คู 4 และคู 5 และดําเนินไปในทางเดียวกับเพลง ชานทเดิม การดําเนินทํานองในลักษณะนี้เรียกวา “ออรกานุม” (Orgonum) นับไดวาเปนยุคเริ่มตนของ การประสานเสยี งแบบ Polyphonic Texture หลงั จากคริสตศตวรรษที่ 14 เปนตนมา แนวทํานองประเภทนี้ไดมี การพัฒนากาวหนาไปมาก ซึง่ เปน ระยะเวลาทก่ี ารสอดทํานอง (Counterpoint) ไดเ ขา ไปมบี ทบาทเพ่ิมมากขึ้นใน การตกแตง พื้นผวิ ของแนวทาํ นองแบบ Polyphonic Texture

47 4.3 Homophonic Texture เปนลักษณะพื้นผิวของเสียง ท่ีประสานดวยแนวทํานองแนวเดียว โดยมี กลมุ เสยี ง (Chords) ทําหนา ที่สนับสนุนในคตี นพิ นธป ระเภทนี้ แนวทํานองมักจะเคลอ่ื นท่ใี นระดับเสยี งสงู ท่สี ดุ ในบรรดากลุมเสียงดวยกัน ในบางโอกาสแนวทํานองอาจจะเคล่ือนที่ในระดับเสียงต่ําไดเชนกัน ถึงแมวา คีตนพิ นธป ระเภทน้ีจะมแี นวทํานองท่ีเดนเพียงทํานองเดียวก็ตาม แตกลุมเสียง (Chords) ท่ีทําหนาที่สนับสนุน นัน้ มีความสําคัญท่ไี มนอ ยไปกวา แนวทาํ นอง การเคล่ือนทข่ี องแนวทํานองจะเคล่ือนไปในแนวนอน ในขณะที่ กลมุ เสียงสนับสนุนจะเคลอ่ื นไปในแนวตงั้ 4.4 Heterophonic Texture เปนรูปแบบของแนวเสียงท่ีมีทํานองหลายทํานอง แตละแนว มีความสาํ คัญเทา กันทุกแนว คาํ วา Heteros เปนภาษากรีก หมายถึงแตกตางหลากหลาย ลักษณะการผสมผสาน ของแนวทํานองในลกั ษณะนี้ เปน รปู แบบการประสานเสียง 5. สสี นั ของเสียง (Tone Color) “สสี นั ของเสยี ง” หมายถงึ คณุ ลกั ษณะของเสียงทก่ี ําเนดิ จากแหลงเสียงท่ีแตกตางกัน แหลงกําเนิดเสียง ดังกลา ว เปน ไดท้งั ทเ่ี ปน เสยี งรองของมนษุ ยแ ละเครื่องดนตรชี นิดตา งๆ ความแตกตางของเสยี งรองมนุษย ไมวา จะเปนระหวางเพศชายกับเพศหญิง หรือระหวางเพศเดียวกัน ซึ่งลวนแลวแตมีพื้นฐานของการแตกตาง ทางดานสรรี ะ เชน หลอดเสียงและกลองเสียง เปน ตน ในสวนท่ีเก่ียวของกับเครื่องดนตรีนั้น ความหลากหลายดานสีสันของเสียง ประกอบดวยปจจัยท่ี แตกตา งกันหลายประการ เชน วธิ กี ารบรรเลง วัสดุที่ใชทําเครื่องดนตรี รวมทั้งรูปทรง และขนาด ปจจัยเหลานี้ ลว นสง ผลโดยตรงตอ สสี ันของเสยี งเครือ่ งดนตรี ทาํ ใหเกิดคุณลกั ษณะของเสียงทแ่ี ตกตา งกนั ออกไป 5.1 วิธีการบรรเลง โดยวิธีดีด สี ตี และเปา วิธีการผลิตเสียงดังกลาวลวนเปนปจจัยใหเคร่ือง ดนตรมี ีคณุ ลกั ษณะของเสยี งทีต่ างกัน 5.2 วสั ดทุ ่ีใชทาํ เครอื่ งดนตรี วสั ดทุ ี่ใชท ําเคร่ืองดนตรขี องแตละวฒั นธรรมจะใชวัสดุท่ีแตกตาง กันไปตามสภาพแวดลอ มของสงั คมและยุคสมยั นบั เปน ปจจยั ท่ีสําคัญประการหน่ึง ทส่ี ง ผลใหเ กิดความแตกตาง ในดา นสีสนั ของเสยี ง 5.3 ขนาดและรปู ทรง เคร่อื งดนตรีที่มีรูปทรงและขนาดท่ีแตกตางกัน จะเปนปจจัยที่สงผลให เกดิ ความแตกตา งกันในดา นของเสยี งในลกั ษณะทมี่ ีความสมั พนั ธก ัน 6. คตี ลกั ษณ (Forms) คีตลักษณหรือรปู แบบของเพลง เปรียบเสมอื นกรอบทไี่ ดห ลอมรวมเอาจงั หวะ ทาํ นอง พนื้ ผิว และสีสัน ของเสยี งใหเ คลื่อนท่ีไปในทิศทางเดียวกัน เพลงที่มขี นาดส้นั -ยาว วนกลบั ไปมา ลว นเปน สาระสาํ คัญของ คตี ลักษณทั้งสิน้ ดนตรีมีธรรมชาตทิ แ่ี ตกตา งไปจากศลิ ปะแขนงอื่น ๆ ซ่งึ พอจะสรปุ ไดดงั นี้ 1. ดนตรีเปน ส่ือทางอารมณท่สี มั ผสั ไดดวยหู กลาวคือ หูนับเปนอวัยวะสําคัญท่ีทําใหคนเราสามารถ สัมผัสกับดนตรีได ผูทหี่ หู นวกยอมไมส ามารถทราบไดวา เสียงดนตรนี ้ันเปนอยา งไร

48 2. ดนตรีเปนสวนหน่ึงของวัฒนธรรม กลาวคือ กลุมชนตาง ๆ จะมีวัฒนธรรมของตนเอง และ วัฒนธรรมนเี้ องท่ที าํ ใหค นในกลุมชนนัน้ มีความพอใจและซาบซง้ึ ในดนตรีลักษณะหนึ่งซ่ึงอาจแตกตางไปจาก คนในอีกวัฒนธรรมหน่ึง ตัวอยางเชน คนไทยเราซึ่งเคยชินกับดนตรีพื้นเมืองไทยและดนตรีสากล เม่ือไปฟง ดนตรีพ้ืนเมอื งของอนิ เดยี ก็อาจไมรูสึกซาบซ้ึงแตอ ยางใด แมจ ะมคี นอินเดียคอยบอกเราวาดนตรีของเขาไพเราะ เพราะพรง้ิ มากก็ตาม เปนตน 3. ดนตรีเปนเรื่องของสุนทรียศาสตรวาดวยความไพเราะ ความไพเราะของดนตรีเปนเร่ืองท่ีทุกคน สามารถซาบซง้ึ ไดและเกดิ ขนึ้ เม่ือใดกไ็ ด กับทุกคน ทุกระดบั ทุกชนชัน้ ตามประสบการณข องแตละบคุ คล 4. ดนตรีเปนเรื่องของการแสดงออกทางอารมณ เสียงดนตรีจะออกมาอยางไรน้ันข้ึนอยูกับเจาของ อารมณท ่ีจะชว ยถา ยทอดออกมาเปน เสียง ดังน้ันเสียงของดนตรีอาจกลาวไดวาอยูที่อารมณของผูประพันธเพลง ท่ีจะใสอารมณลงไปในเพลงตามที่ตนตองการ ผูบรรเลงเพลงก็ถายทอดอารมณจากบทประพันธลงบน เคร่ืองดนตรี ผลที่กระทบตอผูที่ฟงก็คือ เสียงดนตรีท่ีประกอบขึ้นดวยอารมณของผูประพันธผสมกับ ความสามารถของนักดนตรีทจี่ ะถา ยทอดไดถ งึ อารมณห รอื มคี วามไพเราะมากนอ ยเพียงใด 5. ดนตรีเปนทั้งระบบวิชาความรูและศิลปะในขณะเดียวกัน กลาวคือ ความรูเก่ียวกับดนตรีนั้น เปน เร่อื งเกย่ี วกบั เสียงและการจดั ระบบเสียงใหเ ปน ทว งทํานองและจงั หวะ ซึ่งคนเรายอมจะศึกษาเรียนรู “ความรู ทีเ่ กย่ี วกบั ดนตรี” นี้ก็ได โดยการทอง จํา อาน ฟง รวมท้ังการลอกเลยี นจากคนอืน่ หรอื การคดิ หาเหตผุ ลเอาเองได แตผ ูทไ่ี ดเ รยี นรจู ะมี “ความรเู กย่ี วกบั ดนตรี” ก็อาจไมสามารถเขาถึงความไพเราะหรือซาบซ้ึงในดนตรีไดเสมอ ไป เพราะการเขาถึงดนตรีเปนเร่ืองของศิลปะ เพียงแตผูที่มีความรูเก่ียวกับดนตรีน้ันจะสามารถเขาถึงความ ไพเราะของดนตรีไดง า ยข้นึ กิจกรรม - ใหผูเรียนรวมกลุมและจัดหาเพลงท่ีมีจังหวะชาและเร็วนํามาเปดใหฟงในชั้นเรียน และบอกเลา ความรูส ึกของตนในแตล ะเพลงใหท กุ คนฟง - ใหผเู รยี นรวมกลุมหาเพลงบรรเลงสากลนาํ มาเปด และแตล ะคนเขยี นถงึ ความรสู ึกและจนิ ตนาการจาก เพลงนัน้

49 เร่ืองท่ี 4 ประวตั ภิ มู ิปญญาทางดนตรสี ากล ดนตรีสากลมกี ารพัฒนามายาวนาน และเกอื บทงั้ หมดเปน การพฒั นาจากฝงทวีปยุโรป จะมีการพัฒนา ในยคุ หลงั ๆที่ดนตรีสากลมีการพฒั นาสงู ในฝง ทวปี อเมริกาเหนือ สามารถแบง การพัฒนาออกเปนชวงยุค ดังนี้ 1. ดนตรีคลาสสกิ ยุโรปยุคกลาง (Medieval European Music พ.ศ. 1019 - พ.ศ. 1943) ดนตรคี ลาสสกิ ยุโรปยุคกลาง หรือ ดนตรียุคกลาง เปนดนตรีที่ถือวาเปนจุดกําเนิดของดนตรีคลาสสิก เร่ิมตนเมื่อประมาณป พ.ศ. 1019 (ค.ศ. 476) ซ่ึงเปนปของการลมสลายของจักรวรรดิโรมัน ดนตรีในยุคนี้มีจุดประสงคเพ่ือประกอบ พิธีกรรมทเี่ กยี่ วขอ งกับศาสนา โดยมีตนกําเนดิ มาจากดนตรีของยคุ กรีกโบราณ ดนตรคี ลาสสกิ ของยุโรปยคุ กลาง 2. ดนตรยี ุคเรเนสซองส (Renaissance Music พ.ศ. 1943 - พ.ศ. 2143) เร่ิมการนับเมอ่ื ประมาณป พ.ศ. 1943 (ค.ศ. 1400) เมื่อเร่ิมมีการเปล่ียนแปลงศิลปะ และฟนฟูศิลปะโบราณยุคโรมันและกรีก แตดนตรียังคง เนนหนักไปทางศาสนา เพยี งแตเรมิ่ มกี ารใชเ ครื่องดนตรที ่หี ลากหลายข้ึน ดนตรยี คุ เรเนสซองส

50 3. ดนตรียุคบาโรค (Baroque Music พ.ศ. 2143 - พ.ศ. 2293) ยุคนี้เริ่มข้ึนเมื่อมีการกําเนิดอุปรากร ในประเทศฝรั่งเศสเม่ือป พ.ศ. 2143 (ค.ศ. 1600) และ สิ้นสุดลงเม่ือ โยฮันน เซบาสเทียน บาค เสียชีวิตลงในป พ.ศ. 2293 (ค.ศ. 1750) แตบ างครง้ั กน็ บั วาสนิ้ สุดลงในป พ.ศ. 2273 (ค.ศ. 1730)ในยุคท่ีเริ่มมีการเลนดนตรีเพื่อ การฟงในหมูชนชั้นสูงมากข้ึน เคร่ืองดนตรีประเภทออรแกนไดรับความนิยมแตเนนหนักไปทางศาสนา นัก ดนตรีท่ีมชี ื่อเสยี งในยุคนี้ เชน บาค ววิ ลั ดิ เปน ตน ดนตรยี คุ บาโรค 4. ดนตรียคุ คลาสสิค (Classical Period Music พ.ศ. 2293 - พ.ศ. 2363) เปนยุคท่ีมีการเปล่ียนแปลง กฏเกณฑ แบบแผน รูปแบบและหลักในการเลนดนตรีอยางชัดเจน ศูนยกลางของดนตรียุคน้ีคือประเทศ ออสเตรีย ท่ีกรุงเวียนนา และเมอื งมานไฮม( Mannheim) นกั ดนตรีทีม่ ชี อื่ เสียงในยุคน้ี ไดแก โมซารท เปน ตน ดนตรยี คุ คลาสสคิ

51 5. ดนตรียุคโรแมนติค (Romantic Music พ.ศ. 2363 - พ.ศ. 2443) เปนยุคที่เร่ิมมีการแทรกของ อารมณเ พลง ซึง่ ตา งจากยคุ กอ นๆซึง่ ยังไมมกี ารใสอารมณในทํานอง นักดนตรที ่มี ชี ื่อเสยี งในยคุ น้ี เชน เบโธเฟน ชูเบิรต โชแปง ไชคอฟสกี เปนตน ลุดวกิ ฟาน เบโธเฟน 6. ดนตรียุคศตวรรษท่ี 20 (20th Century Calssical Music พ.ศ. 2443 - พ.ศ. 2543) นักดนตรี เร่มิ แสวงหาแนวดนตรี ท่ีไมขึน้ กับแนวดนตรีในยุคกอนๆ จังหวะในแตละหองเริ่มแปลกไปกวาเดิม ไมมีโนต สาํ คญั เกิดใหม ระยะหางระหวางเสียงกับเสียงเริ่มลดนอยลง ไรทวงทํานองเพลง นักดนตรีบางกลุมหันไปยึด ดนตรีแนวเดมิ ซึ่งเรยี กวา แบบนีโอคลาสสิก (Neoclassic) นักดนตรีท่ีมีชื่อเสียงในยุคนี้ เชน อิกอร เฟโดโรวิช สตราวนิ สกี เปนตน อกิ อร เฟโดโรวชิ สตราวนิ สกี

52 7. ดนตรยี คุ ปจ จบุ นั (ชวงทศวรรษหลงั ของครสิ ตศตวรรษท่ี 20 - ปจจบุ นั ) ยุคของดนตรีปอ ป (pop music) - ยุค 50 เพลงรอ็ กแอนดโ รลลไ ดรบั ความนยิ ม มีศิลปนที่ไดร ับความนิยมอยางเอลวิส เพรสลยี  - ยุค 60 เปนยุคของทีนไอดอลอยาง วงเดอะบีทเทิลส เดอะบีชบอยส คลิฟ ริชารด โรลล่ิง สโตน แซนดี ชอว เปน ตน - ยุค 70 เปนยุคของดนตรีดิสโก มีศิลปนอยาง แอบบา บีจีส และยังมีดนตรีประเภทคันทรีท่ีไดรับ ความนิยมอยาง เดอะ อีเกิลส หรือดนตรีปอปที่ไดรับอิทธิพลจากร็อกอยาง เดอะ คารเพ็นเทอรส,ร็อด สจวต, แครี ไซมอ น แฌร เปน ตน - ยุค 80 มีศิลปนปอปที่ไดรับความนิยมอยาง ไมเคิล แจ็คสัน, มาดอนนา, ทิฟฟานี, เจเน็ท แจ็คสัน, ฟล คอลลนิ ส แวม ลกั ษณะดนตรจี ะมกี ารใสดนตรีสังเคราะหเขาไป เพลงในยุคน้ีสวนใหญจะเปนเพลงเตนรํา และยังมอี ทิ ธิพลถงึ ทางดานแฟชน่ั ดว ย - ยุค 90 เร่ิมไดอิทธิพลจากเพลงแนวอารแอนดบี เชน มารายห แครี,เดสทินี ไชลด,บอยซ ทู เม็น, เอ็น โวค, ทีแอลซี ในยุคน้ียังมีวงบอยแบนดที่ไดรับความนิยมอยาง นิว คิดส ออน เดอะบล็อก, เทค แดท, แบค็ สตรที บอยส - ยุค 2000 มีศิลปนที่ประสบความสําเร็จอยาง บริทยนี สเปยร, คริสตินา อากีเลรา, บียอนเซ, แบลค็ อายด พสี , จสั ติน ทิมเบอรเ ลค สว นเทรนดปอ ปอืน่ เชนแนว ปอป-พังค อยางวง ซิมเปล แพลน เอฟริล ลาวีน รวมถงึ การเกิดรายการสุดฮติ อเมรกิ ัน ไอดอลทีส่ รางศิลปนอยา ง เคลลี่ คลารกสัน และ เคลย ไอเคน แนวเพลงปอป และอารแอนดบีเรม่ิ รวมกนั มีลกั ษณะเพลงปอ ปทเ่ี พมิ่ ความเปนอารแ อนดบมี ากขน้ึ อยาง เนลลี เฟอรตาโด ริฮานนา, จัสตนิ ทิมเบอรเลค เปนตน กิจกรรม ใหผ ูเรียนสบื คน ประวัตนิ กั ดนตรสี ากล ทง้ั ในประเทศไทย และสากล เขยี นเปนรายงาน ไมต ่าํ กวา5 หนา กระดาษ ขนาดA4 จากนัน้ ใหน าํ มารายงานหนาชัน้ เรยี น แลวนําเกบ็ รายงานนน้ั ในแฟมสะสมงาน

53 บทท่ี 3 นาฏศลิ ป สาระสาํ คัญ เขาใจและเห็นคุณคาทางนาฏศิลป สามารถวิเคราะห วิพากษวิจารณ ถายทอดความรูสึก ความคิด อยางอสิ ระ ช่นื ชมและประยุกตใชในชีวติ ประจําวัน ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั อธิบายความหมาย ความสําคญั ความเปนมาของนาฎยนิยาม สุนทรียะทางนาฎศิลป เขาใจถึงประเภท ของนาฎศิลปแขนงตาง ๆ ภูมิปญ ญา ขอบขา ยเน้อื หา เรื่องท่ี 1 นาฏยนยิ าม เรื่องท่ี 2 สนุ ทรียะทางนาฏศลิ ป เรื่องที่ 3 นาฏศลิ ปส ากลเพ่อื นบานของไทย เร่อื งที่ 4 ละครท่ไี ดรบั อิทธพิ ลของวัฒนธรรมตะวนั ตก เร่ืองท่ี 5 ประเภทของละคร เรื่องที่ 6 ละครกับภมู ิปญ ญาสากล

54 เรอ่ื งที่ 1 นาฏยนิยาม นาฏยนิยาม หมายถึง คําอธิบาย คําจํากัดความ ขอบเขต บทบาท และรูปลักษณของนาฏศิลป ซ่ึงลวน แสดงความหมายของนาฏยศิลปที่หลากหลาย อันเปนเครื่องบงช้ีวานาฏยศิลปมีความสําคัญ เก่ียวของกับชีวิต และสงั คมมาตงั้ แตอ ดีตกาล นิยาม ในสวนนี้เปน การกลาวถงึ ความหมายของนาฏยศลิ ป หรอื การฟอ นรําทปี่ ราชญแ ละนกั วิชาการสาํ คัญได พยายามอธบิ ายคําวา นาฏยศิลป ไวใ นแงม ุมตา ง ๆ ดังน้ี สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงอธิบายถึงกําเนิดและวิวัฒนาการของ นาฏยศลิ ปท ผี่ กู พนั กับมนุษย ดงั น้ี “การฟอนรําเปนประเพณีของมนุษยทุกชาติทุกภาษา ไมเลือกวาจะอยู ณ ประเทศถิ่นสถานท่ีใด ในพิภพนี้ อยาวา แตม นษุ ยเ ลย ถึงแมสตั วเ ดรัจฉานก็มีวิธีฟอน เชน สุนัข ไกกา เวลาใดสบอารมณ มันก็จะเตน โลดกรดี กรายทํากริ ยิ าทาทางไดตาง ๆ ก็คือการฟอนรําตามวิสัยสัตวน้ันเอง ปราชญแหงการฟอนรําจึงเล็งเห็น การฟอนรําน้ีมูลรากเกิดแตวิสัยสัตวเมื่อเวทนาเสวยอารมณ จะเปนสุขเวทนาก็ตามหรือทุกขเวทนาก็ตาม ถาเสวยอารมณแรงกลาไมกลั้นไวได ก็แลนออกมาเปนกิริยาใหเห็นปรากฏยกเปนนิทัศนอุทาหรณดังเชน ธรรมดาทารก เวลาอารมณเ สวยสุขเวทนาก็เตน แรง เตน แฉง สนุกสนาน ถาอารมณเสวยทุกขเวทนาก็ดิ้นโดยให แสดงกริ ยิ าปรากฏออกใหรูวา อารมณเ ปนอยา งไร ยิง่ เติบโตรูเดียงสาข้ึนเพียงไร กิริยาท่ีอารมณเลนออกมาก็ยิ่ง มากมายหลายอยางออกไป จนถึงกิริยาที่แสดงความกําหนัดยินดีในอารมณ และกิริยาซึ่งแสดงความอาฆาต โกรธแคน เปน ตน กริ ยิ าอนั เกดิ แตเวทนาเสวยอารมณน ี้นบั เปนขน้ั ตนของการฟอ นรํา ตอมาอีกข้ันหน่ึงเกิดแตคนทั้งหลายรูความหมายของกิริยาตาง ๆ เชน กลาวมาก็ใชกิริยาเหลานั้นเปน ภาษาอนั หนึง่ เม่อื ประสงคจะแสดงใหปรากฏแกผูอ ื่นโดยใจจริงกด็ ี หรือโดยมายาเชน ในเวลาเลน หวั ก็ดี วา ตนมี อารมณอยางไร ก็แสดงกิริยาอนั เปนเคร่อื งหมายอารมณอยางนั้น เปนตนวาถาแสดงความเสนหา ก็ทํา กิริยาย้ิม แยมกรดี กราย จะแสดงความรื่นเริงบันเทิงใจก็ขับรองฟอนรํา จําขูใหผูอ่ืนกลัวก็ทําหนาตาถมึงทึงแลโลดเตน คกุ คาม จงึ เกดิ แบบแผนทาทางท่ีแสดงอารมณตาง ๆ อันเปนตนของกระบวนฟอนรําขึ้นดวยประการน้ีนับเปน ขั้นท่สี อง อนั ประเพณกี ารฟอนรําจะเปนสําหรบั ฝก หัดพวกท่ีประกอบการหาเล้ียงชีพดวยรําเตน เชน โขนละคร เทานั้นหามิได แตเดิมมายอมเปนประเพณีสําหรับบุคคลทุกช้ันบรรดาศักด์ิและมีที่ใชไปจนถึงการยุทธและ การพธิ ีตา ง ๆ หลายอยา ง จะยกตัวอยา งแตประเพณีการฟอนรําที่มีมาในสยามประเทศของเรานี้ ดังเชนในตํารา คชศาสตร ซ่ึงนับถือวาเปนวิชาชั้นสูงสําหรับการรณรงคสงครามแตโบราณ ใครหัดข่ีชางชนก็ตองหัดฟอนรํา ใหเปนสงาราศีดวยแมพระเจาแผนดินก็ตองฝกหัด มีตัวอยางมาจนถึงรัชกาลท่ี 5 เมื่อพระบาทสมเด็จฯ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงศึกษาวิชาคชศาสตรตอสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยาบําราบ

55 ปรปกษ ก็ไดทรงหดั ฟอนรํา ไดยนิ เคยทรงราํ พระแสงขอบนคอชางพระท่ีนัง่ เปน พทุ ธบชู าเมื่อครง้ั เสดจ็ พระพทุ ธบาท ตามโบราณราชประเพณี เมือปวอก พ.ศ. 2414 การฟอ นราํ ในกระบวนยุทธอยางอ่ืน เชน ตีกระบี่กระบองก็เปน วิชาท่ีเจานายตองทรงฝกหัดมาแตกอน สวนกระบวนฟอนรําในการพิธี ยังมีตัวอยางทางหัวเมืองมณฑล ภาคพายัพ ถา เวลามีงานบุญใหท านเปนการใหญก็เปนประเพณีที่เจานายต้ังแตเจาผูครองนครลงมาที่จะฟอนรํา เปน การแสดงโสมนัสศรทั ธาในบุญทาน เจา นายฝายหญิงก็ยอมหัดฟอนรําและมีเวลาที่จะหัดฟอนรําในการพิธี บางอยา งจนทกุ วันน้ี ประเพณตี า ง ๆ ดังกลาวมา สอใหเห็นวาแตโบราณยอมถือวาการฟอนรําเปนสวนหนึ่งใน การศกึ ษา ซ่ึงสมควรจะฝกหดั เปนสามญั ทัว่ มกุ ทกุ ช้ันบรรดาศักด์ิสืบมา การท่ีฝกหัดคนแตบ างจาํ พวกใหฟ อ นราํ ดังเชน ระบําหรือละครนัน้ คงเกิดแตป ระสงคจะใครดูกระบวน ฟอ นราํ วา จะงามไดถ งึ ที่สดุ เพยี งไร จึงเลอื กสรรคนแตบางเหลา ฝก ฝนใหชาํ นิชํานาญเฉพาะการฟอนรํา สําหรับ แสดงแกค นทั้งหลายใหเ ห็นวา การฟอนราํ อาจจะงามไดถ ึงเพยี งน้ัน เมอื่ สามารถฝกหดั ไดส มประสงคก็เปน ที่ตอง ตาติดใจคนท้งั หลาย จงึ เกิดมนี กั รําข้นึ เปนพวกทหี่ นงึ่ ตา งหาก แตท ่จี ริงวชิ าฟอนรําก็มแี บบแผนอนั เดียวกับที่เปน สามัญแกค นท้ังหลายทุกช้นั บรรดาศักดิน์ น่ั เอง”1 ราชบัณฑิตยสถาน ไดใหความหมายของนาฏยศิลปไวกวาง ๆ ตลอดจนกําหนดการออกเสียงไวใน พจนานกุ รมฉบับเฉลมิ พระเกียรติ พ.ศ. 2530 ดังน้ี “นาฏ, นาฏ – [นาด, นาตะ – นาดตะ-] น. นางละคร, นางฟอ นราํ , ไทยใชห มายถงึ หญงิ สาวสวย เชน นางนาฏ นุชนาฏ (ป.; ส.) นาฏกรรม [นาดตะกาํ ] น. การละคร, การฟอนราํ . นาฏดนตรี [นาดตะดนตรี] น. ลิเก. นาฏศิลป [นาดตะสิน] น. ศิลปะแหงการละครหรอื การฟอ นรํา. นาฏก [นาตะกะ (หลัก), นาดตะกะ (นิยม)] น. ผูฟอ นราํ . (ป.; ส.) นาฏย [นาดตะยะ-] ว. เก่ียวกับการฟอ นราํ , เก่ียวกบั การแสดงละคร (ส.) นาฏยเวที น. พื้นที่แสดงละครล ฉาก. นาฏยศาลา น. หอ งฟอนรํา, โรงละคร นาฏยศาสตร น. วชิ าฟอนราํ , วชิ าแสดงละคร” 2 หมายเหตุ 1 สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ, “ประวตั กิ ารฟอ นรํา.” ใน การละครไทย อางถงึ ใน หนงั สอื อา นประกอบคาํ บรรยายวิชาพนื้ ฐานอารยธรรมไทยตอนดนตรแี ละนาฏศลิ ปไ ทย.มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร (พระนคร : โรงพิมพมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2515) , หนา 12 -14. 2 พจนานกุ รมฉบบั เฉลิมพระเกยี รติ พ.ศ. 2530. พิมพคร้งั ท่ี 3 (กรงุ เทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช, 2531), หนา 279.

56 ธนิต อยโู พธิ์ ไดอธบิ ายความหมายของนาฏยศิลปด งั ทปี่ รากฏในคัมภรี อ ินเดยี ไวด ังนี้ “คําวา “นาฏย” ตามคมั ภรี อภิธานปั ปทปี ก าและสูจิ ทา นใหวเิ คราะหศัพทวา “นฏสเสตนตินาฏย” ความ วา ศลิ ปะของผูฟอ นผูราํ เรียกวา นาฏย และใหอรรถาธิบายวา “นจจ วาทิต คีต อิท ตุริยติก นาฏยนาเมนุจจเต” แปลวา การฟอ นราํ การบรรเลง (ดนตรี) การขบั รอง หมวด 3 แหงตุริยะน้ี ทาน (รวม) เรียกโดยช่ือวา นาฏย ซึ่ง ตามน้ีทานจะเห็นไดวา คําวา นาฏะ หรือนาฏยะ น้ัน การขับรอง 1 หรือพูดอยางงาย ๆ ก็วาคํา “นาฏย” น้ันมี ความหมายรวมทั้งฟอนรําขับรองและประโคมดนตรีดวย ไมใชมีความหมายแตเฉพาะศิลปฟอนรําอยางเดียว ดงั ทบี่ างทานเขา ใจกนั แมจ ะใชคําวาหมวด 3 แหงตุรยิ ะหรอื ตุรยิ ะ 3 อยาง แสดงใหเหน็ วาใชคาํ “ตรุ ยิ ะ” หมายถึง เครื่องตีเครือ่ งเปา แตแปลงกันวา “ดนตรี” กไ็ ด นว่ี า ตามรปู ศัพท แททจ่ี ริงแมในวิธีการปฏิบัติศิลปนจะรับระบํา ราํ ฟอนไปโดยไมม ีดนตรีและขับรอ งประกอบเร่อื งและใหจงั หวะไปดว ยน้ันยอ มเปนไปไมไดและไมเปนศิลปะ ทสี่ มบูรณ ถาขาดดนตรีและขบั รองเสยี แลว แมในสว นศิลปะของการฟอ นราํ เองกไ็ มส มบูรณในตัวของมัน พระ ภรตมนุ ี ซงึ่ ศลิ ปนทางโขนละครพากนั ทาํ ศรีษะของทานกราบไหวบ ูชา เรียกกันวา “ศรีษะฤๅษี” นั้น มีตํานานวา ทานเปน ปรมาจารยแหงศลิ ปะทางโขนละครฟอนรํามาแตโบราณ เม่ือทานไดแตงคัมภีรนาฏยศาสตรข้ึนไว ก็มี อยูหลายบริเฉทหรือหลายบทในคัมภีรนาฏยศาสตรน้ัน ท่ีทานไดกลาวถึงและวางกฎเกณฑในทางดนตรีและ ขับรอ งไวด ว ย และทานศารงคเทพผูแตงคัมภีรสังคีตรัตนากรอันเปนคัมภีรที่วาดวยการดนตรีอีกทานหนึ่งเลา ก็ปรากฏวาทานไดว างหลักเกณฑและอธบิ ายศลิ ปะทางการละครฟอ นรําไวมากมายในคมั ภรี น ้นั เปนอันวา ศลิ ปะ 3 ประการ คือฟอนราํ 1 ดนตรี 1 ขบั รอง 1 เหลานตี้ า งตองประกอบอาศยั กัน คาํ วา นาฏยะ จึงมคี วามหมายรวมเอา ศิลปะ 3 อยางนนั้ ไวในศพั ทเ ดียวกนั ”

57 เรอื่ งท่ี 2 สุนทรยี ะทางนาฏศลิ ป ความหมายสุนทรียะทางนาฏศลิ ป สุนทรียะ (Aesthetic) หมายถงึ ความเกีย่ วเน่อื งกับส่งิ สวยงาม รูปลกั ษณะอนั ประกอบดว ยความสวยงาม (พจนานุกรมฉบับเฉลมิ พระเกียรติ พ.ศ. 2530 : 541) นอกจากน้ียงั มีผใู หความหมายของคําวา “สนุ ทรยี ะ” ไวต า ง ๆ กัน ดังน้ี *หลวงวจิ ติ รวาทการ ไดอธิบายความหมายไววา ความรูสกึ ธรรมดาของคนเรา ซึ่งรูจักคุณคาของวัตถุที่ งามความเปน ระเบียบเรียบรอยของเสียงและถอยคาํ ไพเราะ ความรูสกึ ความงามที่เปนสุนทรียภาพนี้ยอมเปนไป ตามอุปนิสัยการอบรมและการศึกษาของบุคคล ซึ่งรวมเรียนวา รส (Taste) ซ่ึงความรูสึกนี้จะแตกตางกันไป ข้ึนอยูกับการฝกฝนปรนปรือในการอาน การฟง และการพินิจดูส่ิงท่ีงดงามไมวาจะเปนธรรมชาติหรือศิลปะ (หลวงวิจิตรวาทการ 2515 : 7 – 12) *อารี สทุ ธพิ นั ธุ ไดใหแนวคดิ เกีย่ วกับ “สนุ ทรียศาสตร” ไว 2 ประการ ดังน้ี 1. วชิ าทีศ่ ึกษาเกี่ยวกบั ความรูสกึ ท่ีเกิดขน้ึ จากการรับรขู องมนุษย ซึ่งทําใหมนุษยเกิดความเบิกบานใจ อิ่มเอมโดยไมห วังผลตอบแทน 2. วชิ าทศ่ี ึกษาเกย่ี วกับวิชาที่มนุษยสรางขึ้นทุกแขนง นําขอมูลมาจัดลําดับเพ่ือนเสนอแนะใหเห็นคุณคา ซาบซ้ึงในสิ่งท่ีแอบแฝงซอนเรน เพื่อสรางความนิยมชมชื่นรวมกัน ตามลักษณะรูปแบบของผลงานนั้น ๆ (อารี สทุ ธิพันธ,ุ 2534 : 82) ความหมายของคาํ วา “สุนทรยี ะ” หมายถึง ความรูสึกของบุคคลที่มีความซาบซ้ึง และเห็นคุณคาในสิ่ง ดีงาม และไพเราะจากสิง่ ทเี่ กิดขน้ึ ตามธรรมชาติ หรอื อาจเปนสิง่ ท่ีมนุษยประดิษฐขน้ึ ดว ยความประณีต ซ่งึ มนุษย สัมผัสและรับรไู ดดวยวธิ ีการตาง ๆ จนเกิดความพึงพอใจ ความประทับใจและทําใหเกดิ ความสุขจากสิ่งท่ีตนได พบเหน็ และสมั ผสั ความหมายของคาํ วา “นาฏศลิ ป” หมายถงึ ศลิ ปะแหง การละครหรือการฟอ นราํ (พจนานุกรมฉบับเฉลิม พระเกยี รติ พ.ศ. 2534 : 279) นอกจากนย้ี งั มผี ใู หความหมายของคาํ วา “นาฏศลิ ป” ไวตา ง ๆ กนั ดงั น้ี *ธนติ อยูโพธ์ิ ไดแปลคําวา “นาฏศิลป” ไวว า คือความช่ําชองในการละครฟอ นรําดว ยมีความเหน็ วาผูท่ี มีศลิ ปะทีเ่ รยี กวา ศิลปน จะตอ งเปน ผมู ีฝม ือมีความชาํ่ ชองชํานาญในภาคปฏิบตั ใิ หด ีจริง ๆ (ธนติ อยูโพธ์ิ 2516 : 1) ความหมายของคําวา “นาฏศิลป” ท่ีไดกลาวมาน้ัน สรุปไดวา หมายถึงศิลปะในการฟอนรําที่มนุษย ประดษิ ฐข ้นึ จากธรรมชาติและจากความคํานงึ ดวยความประณตี งดงาม มีความวิจิตรบรรจง นาฏศิลป นอกจาก จะหมายถึงทา ทางแสดงการฟอ นราํ แลว ยงั ประกอบดว ยการขับรองท่ีเรียกวา คีตศิลปและการบรรเลงดนตรีคือ “ดรุ ยิ างคศลิ ป” เพอ่ื ใหศ ิลปะการฟอนรําน้นั งดงามประทบั ใจ “สุนทรียะทางนาฏศลิ ปส ากล” จึงหมายถึง ความวจิ ิตรงดงามของการแสดงนาฏศิลปสากล ซ่ึงประกอบ ไปดวย ระบํา รํา ฟอน ละคร อันมีลีลาทารําและการเคล่ือนไหวที่ประกอบดนตรี บทรองตามลักษณะและ ชนิดของการแสดงแตล ะประเภท

58 พื้นฐานความเปนมาของนาฏศลิ ปไทย นาฏศลิ ปมีรูปแบบการแสดงทแ่ี ตกตา งกนั ทัง้ ทีเ่ ปนการแสดงในรูปแบบของการฟอนรําและการแสดง ในรูปแบบของละคร แตล ะประเภทจงึ แตกตางกนั ดงั น้ี 1. นาฏศิลปที่แสดงในรูปแบบของการฟอนรํา เกิดจากสัญชาตญาณดงั้ เดิมของมนษุ ยหรือสัตวทั้งหลาย ในโลก เมือ่ มคี วามสุขหรอื ความทกุ ขก็แสดงกิรยิ าอาการออกมาตามอารมณและความรูสึกนั้น ๆ โดยแสดงออก ดวยกิริยาทาทางเคล่ือนไหว มือ เทา สีหนา และดวงตาที่เปนไปตามธรรมชาติ รากฐานการเกิดนาฏศิลปใน รปู แบบของการฟอ นราํ พฒั นาข้ึนมาเปน ลาํ ดับ ดงั น้ี 1.1 เพื่อใชเ ปนพธิ ีกรรมทางศาสนา มนษุ ยเ ชอื่ วา มีผดู ลบนั ดาลใหเกิดความวิบตั ิตาง ๆ หรือเช่ือวามี ผทู ่สี ามารถบันดาลความสําเร็จ ความเจริญรุงเรอื งใหกับชวี ติ ของตน ซึ่งอาจเปนเทพเจาหรือปศาจตามความเชื่อ ของแตละคนจงึ มกี ารเตน ราํ หรอื ฟอนรํา เพื่อเปนการออนวอนหรอื บูชาตอ ผูที่ตนเช่ือวา มีอํานาจดังกลาว สมเดจ็ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพฯ ไดอธิบายในหนังสือตําราฟอนรําวา ชาติโบราณทุกชนิด ถือการเตนรําหรือฟอนรําเปนประจําชีวิตของทุกคน และยังถือวาการฟอนรําเปนพิธีกรรมทางศาสนาดวย สําหรบั ประเทศอนิ เดยี น้ันมตี าํ ราฟอนราํ ฝกสอนมาแตโ บราณกาล เรยี กวา “คมั ภีรนาฏศลิ ปศ าสตร” 1.2 เพื่อใชในการตอสูและการทําสงคราม เชน ตําราคชศาสตร เปนวิชาชั้นสูง สําหรับการทํา สงครามในสมัยโบราณ ผูที่จะทําสงครามบนหลังชางจําเปนตองฝกหัดฟอนรําใหเปนท่ีสงางามดวย แมแต พระเจา แผน ดนิ กต็ อ งทรงฝก หดั การฟอ นรําบนหลังชา งในการทําสงครามเชน กัน 1.3 เพือ่ ความสนุกสนานร่นื เริง การพกั ผอ นหยอนใจเปน ความตองการของมนุษย ในเวลาวางจาก การทํางานก็จะหาส่ิงที่จะทําใหตนและพรรคพวกไดรับความสนุกสนานเพลิดเพลินคลายความเหน็ดเหนื่อย เน่อื งจากการรองราํ ทําเพลงเปน ธรรมชาตทิ ม่ี อี ยใู นตวั ของมนุษยทุกคน ดังนน้ั จงึ มีการรวมกลมุ กันรองเพลงและ รา ยรําไปตามความพอใจของพวกตน ซ่ึงอาจมีเนือ้ รอ งทม่ี ีสาํ เนียงภาษาของแตละทองถ่ิน และทวงทํานองเพลง ท่เี ปนไปตามจังหวะประกอบทารายรําแบบงาย ๆ ซ่ึงไดพัฒนาตอมาจนเกิดเปนการแสดงนาฏศิลปรูปแบบของ การฟอนราํ ของแตละทอ งถนิ่ เรียกวา “ราํ พนื้ เมือง” 2. นาฏศิลปท่ีแสดงในรูปแบบของละคร มีรากฐานมาจากความตองการของมนุษยท่ีจะถายทอด ประสบการณหรอื เหตุการณที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับมนุษยที่เปนความประทับใจ ซ่ึงสมควรแกการจดจํา หรืออาจมี วัตถุประสงคเพื่อประโยชนในการเผยแพรศาสนาและสอนศีลธรรม เพราะการสรางในรูปแบบของละคร เปน วธิ กี ารที่งา ยตอ ความเขาใจแตย ากทจ่ี ะใชการเผยแพรแ ละอบรมสงั่ สอนดวยวิธกี ารอื่น จงึ มีการสรา งเร่ืองราว หรือบันทึกเหตุการณอันนาประทับใจและมีคุณคาน้ันไวเปนประวัติศาสตรในรูปแบบของการแสดงละคร เพราะเชอื่ วา การแสดงละครเปนวิธีหนึ่งของการสอนคตธิ รรม โดยบุคลาธษิ ฐานในเชงิ อุปมาอปุ มยั อาจกลาวไดวารากฐานการเกิดของนาฏศิลปไทยตามขอสันนิษฐานที่ไดกลาวมาน้ันท้ังการแสดงใน รปู แบบของการฟอนรํา และการแสดงในรูปแบบของการละครไดพัฒนาข้ึนตามลําดับ จนกลายเปนแบบแผน ของการแสดงนาฏศิลปไ ทยท่ีมีความเปน เอกลักษณเดน ชัด

59 คําถามตรวจสอบความเขา ใจ 1. หลวงวจิ ติ รวาทการ ใหค วามมุงหมายของสุนทรียะวาอยา งไร 2. อารี สทุ ธิพนั ธุ ใหแนวคิดเก่ยี วกับความหมาย ของคําวา “สุนทรยี ศาสตร” ไวก่ีประเภท อะไรบาง 3. “สว นสาํ คัญสว นใหญของนาฏศลิ ปอ ยูท่กี ารละครเปน สาํ คญั ” เปน คาํ อธิบายของใคร 4. “สุนทรยี ะทางนาฏศิลปสากล” หมายถงึ อะไรในทัศนะคติของนักเรียน 5. ผูชมนาฏศลิ ปสากลจะตองมคี วามรูค วามเขา ใจเร่ืองอะไรบาง 6. นาฏศิลปท่ีแสดงในรูปแบบของการฟอ นรํามขี อ สันนษิ ฐานวา เกิดมาจากอะไร

60 เร่อื งที่ 3 นาฏศิลปส ากลเพอื่ นบานของไทย ประเทศในกลุมทวีปเอเชีย ซ่ึงมีวัฒนธรรมประจําชาติ ท่ีแสดงความเปนเอกลักษณ ตลอดท้ังเปน ส่อื สัมพนั ธอ นั ดกี ับชาติตาง ๆ ลักษณะของนาฏศิลปของชาติเพื่อนบานไมวาจะเปนประเทศพมา ลาว กัมพูชา มาเลเชยี จีน ธิเบต เกาหลี และญ่ปี ุน มักจะเนนในเร่ืองลลี าความสวยงามเกือบทุกเรื่อง ไมเนนจังหวะการใชเทา มากนัก ซง่ึ แตกตา งจากนาฏศลิ ปข องตะวันตกท่มี กั จะเนนหนักในลลี าจงั หวะทร่ี ุกเรา ประกอบการเตนที่รวดเร็ว และคลอ งแคลว นาฏศิลปของชาติเพอ่ื นบา นทีค่ วรเรยี นรูไดแก ประเทศดงั ตอ ไปนี้ 1. นาฏศิลปป ระเทศพมา 2. นาฏศลิ ปป ระเทศลาว 3. นาฏศลิ ปประเทศกัมพชู า (เขมร) 4. นาฏศลิ ปป ระเทศมาเลเชีย 5. นาฏศลิ ปประเทศอนิ โดนีเซีย 6. นาฏศิลปป ระเทศอนิ เดยี 7. นาฏศิลปประเทศจนี 8. นาฏศิลปประเทศทเิ บต 9. นาฏศิลปประเทศเกาหลี 10. นาฏศิลปป ระเทศญีป่ นุ นาฏศิลปป ระเทศพมา หลงั จากกรงุ ศรีอยุธยาแตกครงั้ ที่ 2 พมาไดร บั อทิ ธพิ ลนาฏศลิ ปไ ปจากไทย กอ นหนาน้นี าฏศลิ ปข องพมา เปน แบบพนื้ เมอื งมากกวา ทจี่ ะไดรับอทิ ธิพลมาจากภายนอกประเทศเหมือนประเทศอื่นๆ นาฏศิลปพมาเร่ิมตน จากพิธีการทางศาสนา ตอ มาเมอ่ื พมา ติดตอ กับอนิ เดียและจนี ทารา ยราํ ของสองชาติดังกลาวกม็ ีอิทธิพลแทรกซึม ในนาฏศิลปพ ้นื เมอื งของพมา แตท า รายรําเดิมของพมา นนั้ มีความเปนเอกลักษณของตัวเอง ไมมีความเก่ียวของ กบั เรอ่ื งรามายณะหรือมหาภารตะเหมือนประเทศเอเชยี อน่ื ๆ นาฏศลิ ปแ ละการละครในพมา นั้น แบง ไดเ ปน 3 ยุค คอื 1. ยคุ กอนนบั ถอื พระพุทธศาสนา เปนยคุ ของการนับถอื ผี การฟอนรําเปนไปในการทรงเจาเขาผี บูชาผี และบรรพบรุ ุษทลี่ วงลับ ตอ มาก็มีการฟอ นราํ ในงานพธิ ตี า งๆเชน โกนจุก เปน ตน 2. ยุคนับถอื พระพุทธศาสนา พมานบั ถอื พระพทุ ธศาสนาหลงั ป พ.ศ. 1559 ในสมยั นีก้ ารฟอ นราํ เพอ่ื บูชา ผีกย็ ังมอี ยู และการฟอนราํ กลายเปน สว นหนึง่ ของการบูชาในพระพุทธศาสนาดว ย หลังป พ.ศ. 1800 เกิดมีการละครแบบหน่งึ เรยี กวา “นิพัทข่ิน” เปนละครเร แสดงเรื่องพุทธประวัติเพ่ือ เผยแพรความรใู นพระพุทธศาสนา เพอื่ ใหช าวบา นเขาใจไดงา ย

61 3. ยุคอิทธิพลละครไทย หลังเสียกรุงศรีอยุธยาแกพมา ในป พ.ศ. 2310 ชาวไทยถูกกวาดตอนไปเปน เชลยจาํ นวนมาก พวกละครและดนตรีถูกนาํ เขาไปไวในพระราชสํานกั จงึ เกดิ ความนยิ มละครแบบไทยข้ึน ละคร แบบพมา ยคุ นเี้ รยี กวา “โยธยาสตั คยี” หรือละครแบบโยธยา ทาราํ ดนตรี และเรื่องทแี่ สดงรวมทั้งภาษาทีใ่ ชก็เปน ของไทย มกี ารแสดงอยู 2 เรือ่ ง คือ รามเกยี รติ์ เลนแบบโขน และอเิ หนา เลนแบบละครใน ในป พ.ศ. 2328 เมียวดี ขาราชการสํานักพมาไดคิดละครแบบใหมขึ้นชื่อเร่ือง “อีนอง” ซ่ึงมีลักษณะ ใกลเคียง กับอิเหนามาก ที่แปลกออกไปคือ ตัวละครของเร่ืองมีลักษณะเปนมนุษยธรรมดาสามัญท่ีมีกิเลส มคี วามดคี วามชั่ว ละครเรือ่ งน้เี ปนแรงบันดาลใจใหเ กิดละครในแนวนีข้ นึ้ อกี หลายเรื่อง ตอ มาละครในพระราชสาํ นกั เส่ือมความนิยมลง เมือ่ กลายเปนของชาวบานก็คอ ยๆ เสอื่ มลงจนกลายเปน ของนารงั เกยี จเหยียดหยาม แตละครแบบนิพทั ขน่ิ กลับเฟอ งฟูขึ้น แตมกี ารลดมาตรฐานลงจนกลายเปน จําอวด เมอื่ ประเทศพมาตกเปนเมอื งขึ้นของอังกฤษแลว ในป พ.ศ. 2428 ละครหลวงและละครพื้นเมืองซบเซา ตอมามีการนําละครทน่ี าํ แบบอยางมาจากองั กฤษเขา แทนที่ ถงึ สมัยปจจุบันละครคูบานคูเมืองของพมาหาชมได ยากและรักษาของเดิมไวไมคอยจะได ไมม กี ารฟนฟกู นั เน่อื งจากบา นเมอื งไมอ ยูในสภาพสงบสุข นาฏศลิ ปประเทศลาว ลาวเปน ประเทศหนึง่ ทมี่ ีโรงเรยี นศิลปะดนตรีแหง ชาติ กอกําเนิดมาตงั้ แตป พ.ศ. 2501 โดย Blanchat de la Broche และเจาเสถียนนะ จําปาสัก ขึ้นกับกระทรวงศึกษาธิการ การสอนหนักไปแนวทางพ้ืนบาน (ศิลปะ ประจาํ ชาต)ิ ภายหลังการปฏิวัติ พ.ศ. 2518 ไดเขา รวมกบั โรงเรียนศิลปะดนตรีของเทาประเสิด สีสาน มีช่ือใหม วา “โรงเรยี นศิลปะดนตรีแหง ชาต”ิ ขึน้ อยูกับกระทรวงแถลงขาวและวัฒนธรรม มีครู 52 คน นักเรียน 110 คน เรียนจบไดประกาศนียบัตรชั้นกลาง ผูมีความสามารถดานใดเปนพิเศษจะไดรับการสงเสริมใหเรียนตอใน ตางประเทศ หรอื ทาํ หนา ทเี่ ปน ครหู รือนักแสดงตอ ไป วิชาท่ีเปดสอนมีนาฏศิลป ดนตรี ขบั รอ ง นาฏศิลปจะสอน ทั้งท่ีเปนพ้ืนบาน ระบําชนเผา และนาฏศิลปสากล ดนตรี การขับรองก็เชนกัน สอนท้ังในแนวพ้ืนฐานและ แนวสากล นาฏศิลปป ระเทศกัมพชู า (เขมร) นาฏศิลปเขมรนับไดวาเปนนาฏศิลปชั้นสูง (Classical Dance) มีตนกําเนิดมาจากที่ใดยังไมมีขอสรุป ผูเชี่ยวชาญบางกลาววามาจากอินเดียเม่ือตนคริสตศตวรรษ แตบางทานกลาววามีข้ึนในดินแดนเขมร-มอญ สมยั ดึกดาํ บรรพ หากจะศึกษาขอความจากศิลาจารึกก็จะเห็นไดวา นาฏศิลปช้ันสูงน้ีมีขึ้นมาประมาณ 1,000 ป แลว คอื เม่อื ศตวรรษท่ี 7 จากศลิ าจารกึ ในพระตะบอง เม่อื ศตวรรษท่ี 10 จากศลิ าจารกึ ในลพบรุ ี เม่ือศตวรรษท่ี 11 จากศิลาจารึกในสะดอกกอกธม เมื่อศตวรรษท่ี 12 จากศิลาจารกึ ในปราสาทตาพรหม ตามความเชือ่ ของศาสนาพราหม นาฏศิลปช นั้ สงู ตองไดม าจากการรายรําของเทพธิดาไพรฟาท้ังหลายท่ี ราํ รา ยถวายเทพเจา เมอื งแมน

62 แตสําหรับกรมศิลปากรเขมร สมัยกอนนั้นเคยเปนกรมละครประจําสํานักหรือเรียกวา “ละครใน” พระบรมราชวังซง่ึ เปน พระราชทรัพยส วนพระองคข องพระเจาแผน ดินทุกพระองค ตอมา “ละครใน” พระบรมมหาราชวังของเขมร ไดถูกเปล่ียนชื่อมาเปนกรมศิลปากร และในโอกาส เดียวกันกเ็ ปน ทรัพยส ินของชาตทิ ม่ี บี ทบาทสําคญั ทางดา นวฒั นธรรม ทําหนา ที่แสดงทัว่ ๆ ไปในตา งประเทศ ในปจจบุ นั กรมศลิ ปากรและนาฏศลิ ปช น้ั สูง ไดร บั ความนยิ มยกยองขนึ้ มาก ซง่ึ นับไดวาเปน สมบตั ลิ ้ําคา ของชาติ นาฏศลิ ปเขมรท่ีควรรูจ กั 1. ประเภทของละครเขมร แบงออกไดดงั นี้ 1.1 ละครเขมรโบราณ เปนละครด้ังเดิม ผูแสดงเปนหญิงลวน ตอมาผูแสดงหญิงไดรับคัดเลือกโดย พระเจาแผนดินใหเ ปนนางสนม ครสู อนจึงหนอี อกจากเมืองไปอยตู ามชนบท ตอมาพระเจาแผนดินจึงดูแลเรื่อง การละครและไดโอนเขามาเปนของหลวง จึงเปลย่ี นช่ือวา “ละครหลวง” (Lakhaon Luong) 1.2 ละครที่เรียกวา Lakhaon Khaol เปนละครซ่ึงเกิดจากการสรางสรรคงานละครข้ึนใหมของบรรดา ครูผสู อนระดับอาวโุ สท่ีหนีไปอยใู นชนบท การแสดงจะใชผูชายแสดงลว น 1.3 Sbek Thom แปลวา หนังใหญ เปนการแสดงทใ่ี ชเงาของตัวหนุ ซึ่งแกะสลกั บนหนัง 2. ประเภทของการรา ยราํ แยกออกเปน 2 ประเภท ดังนี้ 2.1 นาฏศลิ ปร าชสํานักเชน 1) รําศริ พิ รชยั เปนการรา ยรําเพื่อประสิทธพิ รชยั 2) ระบําเทพบันเทงิ เปนระบําของบรรดาเทพธดิ าท้งั หลาย 3) ระบาํ รามสรู กับเมขลา เปน ระบาํ เก่ียวกบั ตํานานของเมขลากับรามสูร 4) ระบําอรชนุ มังกร พระอรชุนนําบริวารเหาะเทย่ี วชมตามหาดทรายไดพบมณีเมขลาทก่ี าํ ลัง เลน น้าํ อยกู ็รวมมอื กันราํ ระบาํ มงั กร 5) ระบาํ ยี่เก แพรห ลายมากในเขมร เพลงและการรา ยราํ เปนสว นประกอบสาํ คญั ของการแสดง กอนการแสดงมักมกี ารขบั รอ งระลกึ ถงึ “เจนิ” 6) ระบาํ มติ รภาพ เปน ระบําแสดงไมตรีจติ อนั บรสิ ุทธิ์ตอประชาชาตไิ ทย 2.2 นาฏศิลปพ ื้นเมอื ง เชน 1) ระบําสากบันเทงิ จะแสดงหลังจากการเก็บเกย่ี วเสร็จเรยี บรอย 2) ระบํากรบั บันเทิง ระบาํ ชุดนแ้ี สดงถึงความสนิทสนมในจติ ใจอนั บรสิ ทุ ธ์ขิ องหนุม สาวลกู ทงุ 3) ระบาํ กะลาบนั เทงิ ตามริมนา้ํ โขงในประเทศกัมพูชาชาวบานนยิ มระบาํ กะลามากในพธิ มี งคล สมรส 4) ระบําจับปลา เปนระบําที่ประดิษฐขึ้นมาใหมโดยนักศึกษากรมศิลปากร หลังจากที่ไดดู ชาวบานจบั ปลาตามทอ งนา (ท่ีมา : สุมิตร เทพวงษ, 2541 : 156-278)

63 นาฏศลิ ปม าเลเชยี เปนนาฏศิลปที่มีลักษณะคลายกับนาฏศิลปชวา ซันตน และบาหลีมาก นาฏศิลปซันตนและบาหลี ก็ไดรับอิทธพิ ลมาจากมาเลเชยี ซึง่ ไดร บั อทิ ธพิ ลตกทอดมาจากพวกพราหมณข องอนิ เดียอกี ทีหน่งึ ตอ มาภายหลัง นาฏศลิ ปบ าหลี จะเปนระบบอิสลามมากกวา อนิ เดีย เดิมมาเลเซียไดรับหนังตะลุงมาจากชวา และไดรับอิทธิพล บางสว นมาจากอุปรากรจีน มีละครบงั สวนั เทา นน้ั ท่เี ปนของมาเลเซียเอง ในราวพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง 20 ชวามีอิทธิพลและครอบครองมาเลเซียตอนใตท่ีเปนเมืองข้ึนของ สลุ ตา นมายาปาหิตแหงชวา ท่ีมะละกาน้นั เปน ตลาดขายเครอ่ื งเทศที่ใหญท่ีสุดของชวา ชาวมาเลเซียใชภาษาพูด ถงึ 3 ภาษา คือมลายู ชวา และภาษาจีน ซง่ึ มที ัง้ แตจ ๋วิ ฮกเกีย้ น และกวางตุง ชาวมาเลเซียรับหนังตะลุงจากชวา แตก็ไดดัดแปลงจนเปนของมาเลเซียไป รวมท้ังภาษาพูดมาเลเซีย อกี ดว ย นาฏศิลปมาเลเชียทีค่ วรรจู กั 1. ละครบังสวันของมาเลเซยี เปน ละครทีส่ ันนษิ ฐานไดวาจะเกิดข้นึ ในศตวรรษปจจุบันนี้ เรื่องที่แสดง มกั นิยมนํามาจากประวัตศิ าสตรม าเลเซีย ละครบงั สวนั ยังมีหลายคณะ ปจจบุ นั น้ีเหลอื อยู 2 คณะ ละครบงั สวันเปนละครพดู ที่มกี ารรอ งเพลงรา ยราํ สลับกนั ไป ผูแ สดงมีท้งั ชายและหญิง เนอ้ื เร่ืองตดั ตอน มาจากประวตั ิศาสตรของอาหรับและมาเลเซยี ปจ จบุ นั มกั ใชเ ร่ืองในชวี ิตประจําวันของสังคมแสดง เวลาตัวละคร รองเพลงมีดนตรีคลอ สมัยกอนใชเคร่ืองดนตรีพ้ืนเมือง สมัยน้ีใชเปยโน กลอง กีตาร ไวโอลิน แซกโซโฟน เปนตน ไมม ลี ูกคอู อกมารองเพลง การรา ยรํามีมาผสมบาง แตไ มมีความสําคัญมากนัก ตัวละครแตงตัวตามสมัย และฐานะของตวั ละครในเรือ่ งนั้นๆ ถาเปน ประวตั ศิ าสตรก ็จะแตง ตัวมากแบบพระมหากษัตริย และจะแตงหนา แตพ องามจากธรรมชาติ แสดงบนเวที เวทีทําเปนยกพื้น ซ่ึงสรางช่ัวคราว มีการชักฉากและมีหลืบ แสดงเวลา กลางคืนและใชเวลาแสดงเร่ืองละ 3-5 ช่วั โมง 2. เมโนราทหรือมโนหรา คือ นาฏศิลปท่ีจัดวาเปนละครรํา ผูแสดงจะตองรายรําออกทาทางตรงตาม บทบาท ลีลาการรําออนชอยสวยงาม ละครรําแบบนี้จะพบท่ีรัฐกลันตันโดยเฉพาะเทานั้นท่ีอ่ืนหาดูไดยาก ตามประวัติศาสตรก ลา วกันวา ละครรําแบบน้ีมีมาต้ังแตสมัยอาณาจักรลิกอร (Ligor) ประมาณ 2,000 ปมาแลว การเจรจา การรองบทในเวลาแสดงใชภ าษามาเล ตัวละครเมโนราทใชผูชายแสดงท้ังหมด การแตงกายของตัว ละครจะมีลักษณะแปลก คือมีการใสหนา กากรปู ทรงแปลก ๆ หนา กากนัน้ ทาสีสนั ฉูดฉาดบาดตาเปนรูปหนาคน หนา ยกั ษ หนาปศาจ หนามนุษยน ้ันมีสีซดี ๆ แลดนู า กลัว เวลาแสดงสวมหนา กากเตนเขาจังหวะดนตรี ตัวละคร คลายโขน นิยมแสดงเรือ่ งจกั รๆวงศๆ สวนละครพนื้ บาน เคร่ืองดนตรีท่บี รรเลงในระหวางการแสดงคือ กลอง 2 หนา และกลองหนาเดียว นอกจานน้ั มฆี องราว ฆอ งวง ขลุย ป 3. แมกยอง (Magyong) มีลักษณะการแสดงเปนเรื่องราวแบบละคร คลายโนราห และหนังตะลุง ของไทย แมกยองเปนศิลปะพ้ืนเมืองท่ีมีชื่อในหมูชาวกลันตัน ตรังกานู การแสดง จะมีผูหญิงกลุมหน่ึง เรียกวา Jong Dondang จะออกมาเตน ราํ เบกิ โรง หลังจากน้นั ก็เรมิ่ ซึ่งเรื่องท่จี ะแสดงจะเก่ียวกับวรรณคดี

64 4. การแสดงประเภทการรายรํา 4.1 ระบาํ ซาปน เปน การแสดงฟอ นราํ หมู ซง่ึ เปน ศลิ ปะพ้ืนเมืองของมาเลเซียโบราณ 4.2 ระบาํ ดรดตั เปน การเตน รําพนื้ เมือง ชุดนเ้ี ปน การเตน ในเทศกาลประเพณีทางศาสนา 4.3 ระบาํ อาชัค เปน การราํ อวยพรทีเ่ กา แกในราชสาํ นักของมาเลเซียในโอกาสท่ีตอนรบั ราชอันตุกะ 4.4 ระบําอัสรี เปนนาฏศิลปชั้นสูงในราชสํานักมาเลเซีย ซ่ึงแสดงออกถึงการเก้ียวพาราสี อยา งสนกุ สนานของหนุม สาวมาเลเซยี 4.5 ระบาํ สมุ าชาว เปนนาฏศลิ ปพืน้ เมอื งของชาวมาเลเซียตะวันออก ไดแก แถบซาบาร การแสดงชุดน้ี ชาวพ้ืนเมอื งกาํ ลงั รน่ื เริงกนั ในฤดกู าลเกบ็ เกี่ยวขา ว 4.6 วาวบหุ ลนั (ระบาํ วาวรูปพระจันทร) สําหรับการแสดงชุดนี้เปนการประดิษฐทาทาง และลีลาใหดู คลา ยกับวาว 4.7 จงอหี นาย เปนการรืน่ เรงิ ของชาวมาเลเซียหลังจากเก็บเกี่ยวจะชวยกันสีขาวและฝดขาวซ่ึงจะเรียก ระบํานว้ี าระบาํ ฝดขาว 4.8 เคนยาลัง เปนนาฏศิลปพ้ืนเมืองของชาวซาบารในมาเลเชียตะวันออก การแสดงชุดนี้เปนลีลาการ แสดงท่ีคลายกบั การบนิ ของนกเงือก 4.9 ทดุง ซะจี หรือระบาํ ฝาชี 4.10 โจเก็ต เปน นาฏศลิ ปพ ืน้ เมืองที่ชาวมาเลเซยี นยิ มเตนกันท่วั ๆไปเชนเดยี วกบั รําวงของไทย 4.11 ยาลาดัน เปนการแสดงท่ีไดรับอิทธิพลมาจากพอคาชาวอาหรับ ลีลาทาทางบางตอนคลายกับ ภาพยนตรอ าหรับราตรี 4.12 อีนัง จีนา คือ ระบําสไบของชาวมาเลเซีย ปกติหญิงสาวชาวมาเลเซียจะมีสไบคลุมศรีษะเมื่อถึง คราวสนุกสนานกจ็ ะนาํ สไบนี้ออกมารา ยรํา 4.13 การเดย่ี วแอคโคเดยี นและขับรองเพลง “คาตาวา ลากี” ซึ่งแปลเปนไทยไดวามาสนุกเฮฮา เพลงน้ี นยิ มขับรอ งกันแถบมะละกา 4.14 ลิลิน หรือระบาํ เทียนของมาเลเซีย 4.15 เดมปรุง (ระบํากะลา) เมื่อเสร็จจากการเก็บเก่ียว ชาวมาเลยจะมีงานร่ืนเริง บางก็ขูดมะพราวและ ตํานํ้าพรกิ จึงนํากะลามะพรา วมาเคาะประกอบจงั หวะกนั อยางสนกุ สนาน

65 นาฏศลิ ปประเทศอินโดนีเซีย นาฏศิลปประเทศอนิ โดนีเซียทค่ี วรรจู ัก 1. นาฏศลิ ปชวา แบง ไดด ังนี้ 1.1 แบบยอกยาการต า คือ การแสดงแบบอยางของชาวชวาสว นกลางจะสอนใหน ักเรียนรูจักนาฏยศัพท ของชวาเสียกอน (Ragam-Ragam) และจะสอนรําจากงายไปหายากตามขั้นตอน การใชผาจะใชผาพันเอว เรอ่ื งของดนตรจี ะดังและมที ํานองกับเสน แบงจงั หวะมาก 1.2 แบบซรู าการต า เปน การแสดงสว นกลาง การเรยี นการสอนเหมือนกับยอกยาการตา แตทารําแปลก ไปเล็กนอ ย การใชผ าก็จะใชผา แพรพาดไหล ดนตรจี ะมที วงทํานองนุมนวลและราบเรยี บ เสน แบงจังหวะมนี อ ย 2. นาฏศิลปซุนดา ศิลปะของชาวซุนดาหนักไปทางใชผา (Sumpun) ซ่ึงมีลีลาเคลื่อนไหวไดสวยงาม ในการรําซนุ ดาท่ีเปนมาตรฐานที่ช่ืนชอบในปจจุบันในชุมชนตะวันตกเฉพาะ และในชุมชนอินโดนีเซียท่ัวไป คอื ราํ เดวี (Deve), เลยาปน (Leyapon), โตเปง ราวานา (Topang Ravana), กวนจารัน (Kontjaran), อันจาสมารา (Anchasmara), แซมบา (Samba), เคน็ ดทิ (Kendit), บิราจงุ (Birajung) และ เรลาตี (Relate) นอกจากน้ียังมีศิลปะ ท่บี คุ คลทัว่ ไปจะนยิ มมาก คอื ราํ ไจปง (Jainpong) การเรียนการสอนเหมอื นแบบ Yogyakarta คอื สอนใหรจู กั นาฏยศัพทตา งๆ สอนใหรูจักเดิน รูจักใชผา แลว จงึ เร่มิ สอนจากงายไปหายาก 3. นาฏศิลปบาหลี นาฏศลิ ปบ าหลีไดพัฒนาแตกตางไปจากชวา โดยมีลักษณะเราใจ มีชีวิตชีวามากวา สวนวงมโหรี (Gamelan) ก็จะมีจังหวะความหนกั แนน และเสียงดงั มากกวาชวากลางทีม่ ีทวงทํานองชาออนโยน สิง่ สาํ คัญของบาหลีจะเก่ียวกับศาสนาเปน สวนใหญ ใชแสดงในพธิ ีทางศาสนาซึง่ มอี ยูทัว่ ไปของเกาะบาหลี การสอนนาฏศิลปแตเดิมของบาหลีเปนไปในทางตรงกัน ครูจะตองจัดทาทาง แขน ขา มือ นิ้ว ของลกู ศษิ ย จนกระทัง่ ลูกศษิ ยสามารถเรยี นไดค ลอ งแคลวข้ึนใจเหมือนกบั การเลียนแบบ ซึ่งวิธีการสอนนี้ยังคง ใชอ ยจู นกระท่งั ปจจุบนั ท้งั ในเมอื งและชนบท สําหรับผทู ่เี รมิ่ หัดใหมจะตองผานหลักสูตรการใชกลามเน้ือออน หัดงา ย ซึ่งเกยี่ วกบั การเคล่อื นไหว รา ยรํา การกมตัว มุมฉาก การเหยียด งอแขน เปนตน ตอมาผูฝกจะเริ่มสอน นาฏศิลปแบบงายๆ เพื่อใหเหมาะสมกับผูเริ่มฝก เชน Pendet Dance ของนาฏศิลปบาหลี สําหรับเด็กหญิง ตัวเล็กๆและจะสอนนาฏศลิ ปแบบยากข้ึนเรือ่ ยๆไปจนถึง Legong Kraton นาฏศลิ ปอินเดีย ในอดีตการฟอนรําของอินเดียมีลักษณะที่เกี่ยวของกับการบูชาพระศาสนา และการแสดงออกของ อารมณมนุษย การเกิดการฟอนราํ ของอนิ เดยี น้ันไดหลักฐานมาจากรูปปน สาวกําลังราํ ทาํ ดว ยโลหะสาํ รดิ เทคนิค ของนาฏศิลปอนิ เดยี จะเกี่ยวพันกบั การใชรางกายทัง้ หมด จากกลามเน้ือดวงตา ตลอดจนแขน ขา ลําตัว มือ เทา และใบหนา

66 การจดั แบงนาฏศลิ ปของอินเดียนัน้ จะมอี ยู 2 ลักษณะ คอื 1. นาฏศลิ ปแ บบคลาสสกิ 2. นาฏศิลปแ บบพน้ื เมือง นาฏศลิ ปแ บบคลาสสิก นาฏศลิ ปแบบคลาสสกิ มีอยู 4 ประเภท คอื ภารตนาฏยัม (Pharata Natyam) คาธะคาลี (Kathakali) คาธัค (Kathak) และมณีบรุ ี (Manipuri) นาฏศลิ ปคลาสสิกท้งั หมดมี 3 ลักษณะ อยา งทีเ่ หมอื นกันคือ 1.1 นาฏยะ (Natya) นาฏศลิ ปนไดร บั การสงเสรมิ เหมอื นในละคร จากเวทีและฉากซง่ึ สง ผลอันงามเลศิ 1.2 นริทยะ (Nritya) นาฏศิลปนจะถายทอดหรือแปลนิยายเรื่องหนึ่ง ตามธรรมดามักจะเปนเร่ืองของ วรี บุรุษจากโคลง-กาพย 1.3 นริทตะ (Nrita) เปนนาฏศิลปที่บริสุทธิ์ประกอบดวยลีลาการเคลื่อนไหวของรางกายแตอยางเดียว เพื่อมผี ลเปนเคร่ืองตกแตงประดับเกียรติยศและความงาม นาฏศิลปค ลาสสกิ ท้งั หมดมีส่งิ เหมือนกันคือ ลีลาช้ันปฐมตัณฑวะกับลาสยะ ซ่ึงเปนส่ือแสดงศูนยรวม แหง ศรัทธาของหลกั คิดแหงปรชั ญาฮินดู “ตัณฑวะ” หลักธรรมของเพศชายเปนเสมอื นการเสนอแนะความเปน วีรบรุ ษุ แขง็ แกรง กลา หาญ “ลาสยะ” หลกั ธรรมขนั้ ปฐมของเพศหญงิ คอื ความออ นโยน นมุ นวล งามสงา สมเกียรติ (ลกั ษณะพเิ ศษ ของนาฏศลิ ปค ลาสสิกของอินเดยี คือ การแสดงตามหลกั การไดท ัง้ เพศชายและเพศหญิง) นาฏศลิ ปคลาสสกิ ทคี่ วรรจู กั 1. ภารตนาฏยมั (Pharata Natyam) ภารตนาฏยัมเปน การฟอ นราํ ผูหญิงเพียงคนเดยี ว ซ่งึ ถือกําเนดิ มาใน โบถว ิหาร เพอ่ื อุทศิ ตนทําการสักการะดวยจิตวิญญาณ มีการเคลื่อนไหวที่สวยงาม แสดงทาทางแทนคําพูดและ ดนตรี 2. คาธัค (Kathak) หรือ กถกั คาธัคเปนนาฏศิลปของภาคเหนือซ่ึงมีสไตลการเตนระบําเด่ียวเปนสวน ใหญอ ยางหนงึ่ คาธัคไมเ หมือนภารตนาฏยัม โดยทม่ี ปี ระเพณีนิยมการเตน ระบําทั้ง 2 เพศ คือชายและ หญิง และ เปน การผสมผสานระหวาความศักด์สิ ิทธ์ิของศาสนา และของฆราวาสนอกวดั แหลงกาํ เนดิ ของ “คาธัค” เปนการ สวดหรอื การทองอาขยาน เพื่อสกั การะหรอื การแสดงดวยทาทางของคาธคั คารา หรือมีผูเลานิยายเก่ียวกับโบสถ วิหาร ในเขตบราจของรัฐอุตตรประเทศ พ้ืนที่เมืองมะธุระ วิรินทราวัน อันเปนสถานท่ีซึ่งเชื่อถือกันวา พระกฤษณะไดประสูตทิ ี่น่นั ดว ยเหตนุ ้ชี ือ่ นาฏศิลปแ บบนี้ก็คือ “บะราชราอัส” 3. มณีบุรี (Manipuri) หรือ มณีปูร ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย แวดลอมไปดวยเทือกเขา เปนหุบเขาอันสวยงามของ “มณปี ูร” นาฏศลิ ปของมณีปูรส ว นใหญจะมีลักษณะเพอื่ บชู าสักการะทว งทาของลีลา ฟอ นราํ อนั สงา งาม พืน้ รองเทา ท่แี ตะอยางแผว เบาและความละเมียดละไมของมือที่รายรําไปมา ทําใหนาฏสิลป ของมณปี รุ แี ยกออกจากโครงสรา งทางเลขาคณติ (ประกอบดวยเสนตรงและวงกลม) ของภารตนาฏยมั และมีลลี า ตามระยะยาวอยางมคี ณุ ภาพของ “คาธคั ”

67 4. โอดิสสิ (Odissi) รัฐ “โอริสสา” อยูบนชายฝงทะเลดานตะวันออก เปนแหลงกําเนิดของรูปแบบ นาฏศิลป “โอดสิ ส”ิ เปนทร่ี จู ักกนั วา เต็มไปดวยความรูสึกทางอารมณสูง และมีทวงทํานองโคลงอันราเริง ลีลา การเคลือ่ นไหวรายรํา มคี วามแตกตา งอยา งเหน็ ไดชัด จากระบบแผนนาฏศิลปคลาสสิกอ่ืนๆในอินเดยี 5. คูชิปูดี (Kuchipudi) รูปแบบนาฏศิลปท่ีงดงามล้ําเลิศน้ีไดชื่อมาจากหมูบานชนบทในรัฐอันตร ประเทศ อันเปนถ่ินท่ีไดกอกําเนิดของนาฏศิลปแบบนี้ เหมือนกับแบบของการละครฟอนรําดวยเรื่องราวทาง ศาสนา 6. คาธะคาลี (Kathakali) หรือกถกฬิ นาฏศิลปในแบบอินเดียท่ีสําคัญมากท่ีสุดก็คือ คาธะคาลีจากรัฐ เคราลา (ในภาคใตของอนิ เดยี ) เปน นาฏศลิ ปท่ีไดรวมสว นประกอบของระบาํ บัลเลต อปุ กรณ ละครใบและละคร โบราณแสดงอภินิหาร และปาฏิหาริยของปวงเทพ ท้ังยังเปนการฝกซอมพิธีการทางศาสนาในการเพาะกาย อกี ดว ย 7. ยัคชากานา บายาลาตะ ยคั ซากานาเปนรูปแบบนาฏศิลปการละคร มีลีลาการเคลอ่ื นไหวอันหนักแนน และมีคาํ พรรณนาเปนบทกวจี ากมหากาพยอ ินเดีย ซ่ึงนาฏศลิ ปอ ินเดียไดแสดงและถายทอดใหไดเหน็ และซาบซ่งึ ในยคั ซากานา (Yokshagana) ไมเพยี งแตจะมดี นตรี และการกาวตามจังหวะฟอนรําเปน ของตนเองเทาน้นั แตก าร แตงหนาและเคร่ืองแตงกายแบบ อาฮาระยะ อภินะยะ ไดรับพิจารณาลงความเห็นโดยผูเช่ียวชาญบางทานวา หรูหรางดงามและสดใสยงิ่ กวา คาธะคาลี 8. ชะฮู (Chhau) ชะฮเู ปน นาฏศิลปทผ่ี สมผสานระหวา งคลาสสิกแทกับระบําพื้นเมืองทั้งหมด ซึ่งไมได เปนของถ่นิ ใดๆ โดยเฉพาะ หากแตเ ปนนาฏศิลปอันยงิ่ ใหญข อง 3 รัฐ คอื รฐั พหิ าร รัฐโอรสิ สา และรัฐเบงกอล นาฏศลิ ปจนี นาฏศิลปจีนพัฒนามาจากการฟอนรํามาตั้งแตโบราณ มีหลักฐานเก่ียวกับระบําตางๆ ท่ีเกิดข้ึนของ นาฏศลิ ปจ นี ดงั นี้ 1. สมยั ราชวงศซงถงึ ราชวงศโจวตะวันตก มีระบาํ เสาอู ระบําอูอู ปรากฏขึน้ เปน ระบําที่มุงแสดงความดี ความชอบของผปู กครองฝายบุน และฝา ยบูข องราชการสมยั นัน้ 2. สมัยปลายราชวงศโจวตะวันตก มีคณะแสดงเรียกวา “อิว” มาจากพวกผูดี หรือเจาครองแควนได รวบรวมจัดตงั้ เปน คณะข้ึน แบง เปน ชางอิว คอื นกั แสดงฝายหญิงแสดงการรองรํา และไผอิว คือคณะนักแสดง ฝา ยชาย แสดงทาํ นองชวนขนั และเสยี ดสี 3. สมัยราชวงศฮ่ัน ไดมีการแลกเปล่ียนทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมกับชนชาติตางๆ ทําใหเกิดการ แสดงตา งๆขึน้ คอื ไปซ ี คอื ละครผสมผสานของศิลปะนานาชาติ และเจ่ียวต่ีซี่ คือ ละครผูกเปนเร่ือง มีลักษณะ ผสมระหวา งการฟอนราํ กับกายกรรม 4. สมัยราชวงศจิ้น ราชวงศใต- เหนอื ถึงปลายสมัยราชวงศสุย การแลกเปล่ียนผสมผสานในดานระบํา ดนตรีของชนชาตติ างๆไดพ ฒั นาไปอกี ขนั้ หนง่ึ

68 5. ราชวงศถ งั เปน สมัยทีศ่ ลิ ปวฒั นธรรมยคุ ศกั ดนิ าของจีนเจริญรุงเรืองอยางเตม็ ท่ี มีหลายสิ่งที่เกดิ ขึน้ ใน สมยั น้ไี ดแก 5.1 เปยนเหวินหรือสูเจียง เปนนิยายที่ใชภาษางายๆมาเลาเปนนิทานทางศาสนาดวยภาพที่เขาใจงาย หลงั จากน้นั มีการขบั รอ งและเจรจา 5.2 ฉวนฉี่ เปนนยิ ายประเภทความเรยี ง โครงเรือ่ งแปลก เร่ืองราวซับซอ น 5.3 เกออูส้ี เปนศิลปะการแสดงท่ีมีบทรอง เจรจา แตงหนา แตงตัว อุปกรณเสริมบนเวที ฉาก การบรรเลงเพลง คนพากย เปน ตน 5.4 ซันจุนสี้ เปนการผลัดกันซักถามโตตอบสลับกันไปของตัวละคร 2 ตัว คือ “ซันจุน” และ “ชางถู” โครงเรื่อง เปนแบบงา ยๆ มดี นกนั สดๆ เอาการตลกเสยี ดสเี ปนสาํ คัญ 6. สมัยราชวงศซง ศิลปะวรรณคดีเจริญรุงเรืองมาก พรอมท้ังมีสิ่งตางๆเกิดข้ึนไดแก การแสดง ดงั ตอไปน้ี 6.1 ฮวาเปน หรอื หนงั สือบอกเลา เปนวรรณคดพี ้นื เมืองทเี่ กิดขึน้ 6.2 หวา เสอ คือ ยานมหรสพทเี่ กดิ ขึน้ ตามเมืองตา งๆ 6.3 ซฮู ยุ คอื นักแตงบทละคร ซ่งึ เกดิ ขึน้ ในสมัยน้ี 6.4 ละคร “จา จ้วิ ” ภาคเหนอื หรืองิว้ เหนือ แบงออกเปน 2 ประเภท คือ ประเภทบทเจรจาเปนหลักและ ประเภทรอ งรําเปน หลัก ซง่ึ ก็คือ อปุ รากร 6.5 ละครหลานล้หี รือง้ิวใต ประยุกตศิลปะขบั รอ งกบั เลานทิ านพื้นบา นเขา ดว ยกัน 7. สมัยราชวงศหยวน เปนสมัยท่ีละครหนานล้ีเร่ิมแพรหลาย และไดรับความนิยมจนละครจาจิ้ว ตองปรับรายการแสดงเปนหนานล้ี ละครหนานลี้นับเปนวิวัฒนาการของการสรางรูปแบบการแสดงงิ้วที่ เปนเอกลกั ษณของจนี ทงั้ ยังสง ผลสะทอนใหแ กงวิ้ ในสมัยหลังเปน อยา งมาก การแสดงงว้ิ ในปจ จบุ ัน งว้ิ มบี ทบาทในสังคมของจีนโดยทั่วไป โดยเฉพาะคนไทยเชื้อสายจีนอาศัยอยู ทกุ จังหวัด ประเภทของงวิ้ ท่ีแสดงในปจจุบันพอจะแบง ออกเปนประเภทตางๆได เชน 1) จิงจว้ี หรือ ผิงจวี้ หรอื งว้ิ งวั กัง เปนงว้ิ ชั้นสงู เปนแมบ ทของงิ้วอนื่ ๆ 2) งิ้วแตจ วิ๋ หรอื ไปจือ้ ซ่ี ผูแ สดงมีทงั้ เด็กและผูใหญ เปน ที่นิยมท่สี ุดในปจจุบนั 3) งวิ้ ไหหลํา ใชบทพดู จีนไหหลํา การแสดงคลา ยงิ้วงวั กงั 4) งิ้วกวางตุง ใชบทเจรจาเปนจนี กวางตงุ มักแสดงตามศาลเจา ลักษณะของงวิ้ งว้ิ ทีค่ นไทยสวนใหญไ ดพบเห็นในปจจบุ ันเปนประจํานน้ั มีลักษณะหลายอยา ง ดงั น้ี 1) มักนยิ มแสดงตามหนา ศาลเจา ตา งๆ ในงานเทศกาลของแตล ะทอ งถ่นิ น้นั ๆ ที่จดั ข้นึ โดยคนจีน 2) แนวความคิดนน้ั เปนการผสานความคิดของลัทธเิ ตา และแนวคําสอนของขงจอ้ื 3) เนนเรือ่ งความสัมพนั ธในครอบครวั หนา ทท่ี ี่มตี อ กัน 4) เนนเรอื่ งความสาํ คญั ของสังคมทมี่ เี หนือบุคคล 5) ถอื ความสขุ เปนรางวลั ของชวี ติ ความตายเปนการชําระลางบาป

69 6) ตัวละครเอกตองตาย ฉากสุดทายผูทาํ ผดิ จะไดรบั โทษ 7) ถือวาฉากตายเปน ฉาก Climax ของเรอื่ ง 8) จะตองลงดว ยขอ คดิ สอนใจ 9) ชนดิ ของละครมีทงั้ โศกปนสุข 10) ผูหญงิ มกั ตกเปน เหยื่อของเคราะหกรรม 11) ใชผ ชู ายแสดงบทผูหญิงสมยั โบราณ ปจ จบุ ันใชชายจรงิ หญงิ แท ผูแ สดง ง้ิวโบราณน้ันกาํ หนดตวั แสดงงว้ิ ไวต า ง ๆ กนั คือ 1) เชิง คอื พระเอก 2) ตา น คือ นางเอก 3) โฉว หรอื เพลาท่วิ คอื ตัวตลก 4) จ้ิงหรอื อูเมียน (หนา ดาํ ) คอื ตัวผูรา ย เชน โจโฉ 5) เมอะหรือเมอะหนี หรอื โอชา รบั บทพวกคนแก 6) จา หรอื โชวเก่ยี ะ ตัวประกอบเบด็ เตล็ด เชน พลทหาร คนใช เปน ตน นาฏศลิ ปท ิเบต นาฏศลิ ปทิเบตนัน้ การรา ยรําจะเก่ยี วพันกับพธิ บี วงสรวงเจา เซน วิญญาณ หรือพธิ ีกรรมทางพุทธศาสนา ทิเบต มักจะแสดงเปนเรื่องราวตามตํานานโบราณที่มีมาแตอดีต โดยจะแสดงในสถานที่ศักด์ิสิทธ์ิ เชน ในวัด เปนตน ในการแสดงจะมีการรา ยราํ ตามจงั หวะเสยี งดนตรี ผแู สดงจะสวมหนากาก สมมติตามเร่ืองราวท่ีบอกไว ผแู สดงตองฝก มาพเิ ศษ หากเกิดความผดิ พลาดจะทาํ ใหความขลงั ของพิธีขาดไป พิธีสําคัญ เชน พิธีลาซัม ท่ีเปน วิธีบชู ายัญทจ่ี ัดขนึ้ ในบริเวณหนาวดั เนื่องในงานสงทายปเกาตอนรับปใหม พิธีดังกลาวนี้อาจพูดไดวาเปนการ รายรําบูชายัญดวยการเลนแบบโขน และเตนรําสวมหนากาก ตรงกลางที่แสดงจะมีรูปปนมนุษยทําดวยแปง ขา วบารเลย กระดาษ หรอื หนงั ยคั (ววั ท่มี ีขนดก) การทาํ พิธีบชู ายัญถือวาเปน การทําใหภ ตู ผปี ศ าจเกดิ ความพอใจ ไมม ารบกวน และวญิ ญาณจะไดไปสูสวรรค อาจกลาวไดวาเปนการขับไลภูตผีปศาจ หรือกําจัดความช่ัวรายที่ ผา นมาในปเ กา เพื่อเริม่ ตน ชวี ิตใหมดวยความสุข ในการแสดงจะมีผูรวมแสดง 2 กลุม กลุมหน่ึงสวมหมวกทรงสูง ซ่ึงเรียกช่ือวา นักเตนหมวกดํา และ อกี กลมุ หนึ่งเปนตัวละครทตี่ อ งสวมหนา กาก กลุมทสี่ วมหนา กากก็มีผูที่แสดงเปนพญายม ซ่ึงสวมหนากากเปน รูปหัววัวมีเขา ผูแสดงเปนวิญญาณของปศาจก็สวมหนากากรูปกะโหลก เปนตน ตัวละครจะแตงกายดวยชุด ผาไหมอยางดจี ากจีน การรายรําหรือการแสดงละครในงานพิธีอ่ืนๆ มักจะเปนการแสดงเร่ืองราวตามตํานานพุทธประวัติ เกียรติประวัติของผูนําศาสนาในทิเบต ตํานานวีรบุรุษ วีรสตรี ตลอดจนกระท่ังนักบุญผูศักด์ิสิทธ์ิ ทรงอทิ ธปิ าฏหิ ารยิ ในอดตี การแสดงดังกลา วเปน ท่นี ยิ มของชาวทิเบตในทั่วไป ตางถือวาหากใครไดชมก็พลอย ไดรบั กุศลผลบญุ ในพิธีหรอื มคี วามเปน สริ ิมงคลแกตนเอง ดวยเหตุนี้จึงกลาวไดวาเปนการชมดวยความเคารพ เล่ือมใส

70 นาฏศิลปเ กาหลี วิวัฒนาการของนาฏศิลปเกาหลีก็ทํานองเดียวกับของชาติอ่ืนๆมักจะเริ่มและดัดแปลงใหเปนระบํา ปลุกใจในสงครามเพื่อใหกําลังใจแกนักรบ หรือไมก็เปนพิธีทางพุทธศาสนา หรือมิฉะน้ันก็เปนการรองรํา ทําเพลงในหมูชนช้ันกรรมมาชีพ หรือแสดงกันเปนหมู นาฏศิลปในราชสํานักน้ันก็มีมาแตโบราณกาล เชนเดียวกัน นาฏศิลปเกาหลีสมบูรณตามแบบฉบับทางการละครที่สุดและเปนพิธีรีตรอง ไดแก ละครสวม หนากาก ลกั ษณะของนาฏศิลปเกาหลี ลี ล า อั น ง ด ง า ม อ อ น ช อ ย ข อ ง น า ฏ ศิ ล ป เ ก า ห ลี อ ยู ท่ี ก า ร เ ค ลื่ อ น ไ ห ว ร า ง ก า ย แ ล ะ เ อ ว เ ป น สํ า คั ญ ตามหลกั ทฤษฎี นาฏศิลปเ กาหลมี ี 2 แบบ คอื 1. แบบแสดงออกซึ่งความรนื่ เรงิ โอบออมอารี และความออ นไหวของอารมณ 2. แบบพธิ ีการ ซง่ึ ดดั แปลงมาจากวฒั นธรรมและประเพณที างพทุ ธศาสนา จดุ เดนของนาฏศิลปเกาหลีมีลักษณะคลายนาฏศิลปสเปนผูแสดงเคล่ือนไหวทั้งสวนบนและสวนลาง ของรางกาย นาฏศิลปเกาหลที ่ีควรรูจกั 1.ละครสวมหนากาก เน้ือเรื่องมักคลายคลึงกัน ลีลาการแสดงนั้นนําเอานาฏศิลปแบบตางๆ มาปะติดปะตอ กัน 2. ระบาํ แมม ด เปน นาฏศิลปอ ีกแบบหนง่ึ และการรอ งราํ ทําเพลงแบบลูกทุงนน้ั กม็ ีชวี ติ ชีวาอยางยง่ิ 3. ระบําบวงสรวงในพิธีและระบําประกอบดนตรีท่ีใชในพิธีราชสํานักซ่ึงประกอบดวยบรรยากาศอัน งดงามตระการตานา ชมมาก นาฏศลิ ปญีป่ ุน ประวตั ขิ องละครญีป่ ุนเริ่มตนประมาณศตวรรษท่ี 7 แบบแผนการแสดงตางๆ ท่ีปรากฏอยูในคร้ังยังมี เหลืออยู และปรากฏชัดเจนแสดงสมัยปจจุบันน้ี ไดแก ละครโนะ ละครคาบูกิ ปูงักกุ ละครหุนบุนระกุ ละคร ชมิ ปะ และละครทาคาราสุกะ การกําเนดิ ของละครญปี่ นุ กลา วกันวา มกี ําเนิดมาจากพื้นเมืองเปนปฐมกลาวคือ วิวัฒนาการมาจากการ แสดงระบําบูชาเทพเจา แหง ภเู ขาไฟ และตอมาญปี่ นุ ไดร บั แบบแผนการแสดงมาจากประเทศจีน โดยไดรับผาน ประเทศเกาหลีชว งหนึง่ นาฏศิลปญปี่ ุนทค่ี วรรูจกั 1.ละครโนะ เปนละครแบบโบราณ มีกฎเกณฑแ ละระเบยี บแบบแผนในการแสดงมากมาย ในปจจุบันถอื เปน ศิลปะชนั้ สูงประจําชาติของญ่ีปนุ ทต่ี องอนุรกั ษเอาไว ในป พ.ศ. 2473 วงการละครโนะของญ่ีปุนไดมีการเคลื่อนไหวท่ีจะทําใหละครประเภทน้ีทันสมัยขึ้น โดยจุดประสงคเพื่อประยกุ ตการเขยี นบทละครใหมๆ ทมี่ ีเน้ือเร่อื งทีท่ นั สมยั ขนึ้ และใชภาษาปจจุบัน รวมท้ังให ผูแสดงสวมเสื้อผาแบบทันสมัยนิยมดวย และยังมีส่ิงใหมๆ ที่นํามาเพ่ิมเติมดวยก็คือ ใหมีการรองอุปรากร

71 การเลน ดนตรรี าชสํานักงะงักกุ และการใชเ ครือ่ งดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ซ่ึงละครแบบประยุกตใหมนี้เรียกวา “ชินชากุโน” บทละครโนะ ทางดานบทละครโนะน้ันมีชื่อเรียกวา “อูไท” (บทเพลงโนะ โดยแสดงในแบบของ การรอง) อไู ทนี้ไดหลีกตอการใชคําพูดท่ีเพอเจอฟุมเฟอยอยางที่ดี แตจะแสดงออกดวยทํานองอันไพเราะท่ีใช ประกอบกับบทรอ งท่ีไดก ล่ันกรองจนสละสลวยแลว บทละครโนะท้งั อดตี และปจ จบุ ันมีอยูป ระมาณ 1,700 เรอื่ ง แตน ําออกแสดงอยา งจริงจัง 40 เร่ืองเทาน้ัน เนอื้ เรอ่ื งก็มเี ร่ืองราวตางๆกนั โดยเปนนยิ ายเกย่ี วกับนกั รบ หรอื เร่ืองความเศราของผูหญิงซ่ึงเปนนางเอกในเรื่อง และตามแบบฉบบั ของการแสดง ลกั ษณะของละครโนะ 1) ยูเงน-โนะ ผแู สดงเปน ตัวเอก (ชเิ ตะ) ของละครยูเงน-โนะ จะแสดงบทของบุคคลผูท่ีละจากโลกน้ีไป แลวหรือแสดงบทตามความคิดฝน โดยเคาจะปรากฏตัวข้ึนในหมูบานชนบทหรือสถานที่เกิดเหตุการณนั้นๆ และมกี ารแสดงเดีย่ วเปน แบบเรื่องราวในอดีต 2) เงนไซ-โนะ ผแู สดงเปน ตวั เอก (ชเิ ตะ) ของละคร เงนไซ-โนะ จะแสดงบทบาทของบุคคลที่มีตัวตน จริงๆ ซง่ึ โครงเรอื่ งของละครนน้ั ไมไดสรางข้นึ มาในโลกของการคิดฝน เวทีละครโนะ เวทีแสดงละครโนะมีรูปส่ีเหล่ียมจัตุรัส ยาวประมาณดานละ5.4เมตรมีเสามุมละตน พ้ืนเวทแี ละหลงั คาทาํ ดว ยไมสนญป่ี นุ ซ่ึงวัสดุกอสรางที่เห็นสะดุดตาของเวที คือ ระเบียงทางเดินท่ียื่นจากเวที ทางขวามอื ตรงไปยงั ดานหลังของเวที สว นฝาผนังทางดา นหลังเวทีละครโนะ เปนฉากเล่ือนดวยไมสนญ่ีปุนและ บนฉากก็จะเขยี นภาพตน สนอยา งสวยงามในแบบศิลปะอันมีชอื่ วา โรงเรยี นคาโนะ ตามประวัตกิ ลาววา เวทลี ะครโนะ เกา แกท สี่ ดุ ทยี่ ังคงมีเหลอื อยู คอื เวทลี ะครโนะภาคเหนือ ซ่ึงสรางข้ึน ในป พ.ศ. 2124 ทบ่ี รเิ วณวดั นชิ ิออน งนั จิ เมืองเกียวโต และไดรบั การยกยอ งวา เปน สมบตั ทิ างวฒั นธรรมของชาติ เคร่ืองดนตรี เครื่องดนตรีที่ใชประกอบในการแสดงละครโนะน้ัน ใชเพียงเครื่องดนตรีชนิดเคาะ ทจ่ี ะเปน บางชิ้นเทา น้ันเชนกลองขนาดเล็ก (โคทสึซมึ )ิ กลองมอื ขนาดใหญ (โอสซึ ึม)ิ และกลองตี (ไตโกะ) และ เคร่อื งเปามชี นิดเดียว คอื ขลุย (ฟูเอะ) 2. ละครคาบกู ิ เปน ละครอกี แบบหนึง่ ของญ่ปี ุน ที่ไดรับความนิยมมากกวาละครโนะ มีลักษณะเปนการ เชื่อมประสานความบันเทิงจากมหรสพของยุคเกาเขากับยุคปจจุบันคําวา “คาบูกิ” หมายถึง การผสมผสาน ระหวางโอเปรา บัลเลต และละคร ซง่ึ มที ง้ั การรอ ง การราํ และการแสดงละคร ลักษณะพเิ ศษของละครคาบกู ิ 1) ฮานามชิ ิ แปลวา “ทางดอกไม” เปน สะพานไมกวางราว 4 ฟุตอยูทางซายของเวที ย่ืนมาทางท่ีนั่งของ คนดไู ปจนถึงแถวหลังสุด เวลาตัวละครเดินเขามาหรอื ออกไปทางสะพานนี้ 2) คู โร โง แปลวา นโิ กร จะแตงตัวชุดดํา มีหนาท่คี อยชว ยเหลือผูแสดงในดา นตางๆ เชน การยกเกาอใ้ี ห ผูแสดง หรือทาํ หนา ที่เปน คนบอกบทใหผูแสดงดว ย 3) โอ ยา มา หรอื โอนนะกะตะ ใชเรยี กตัวละครท่แี สดงบทผหู ญิง

72 4) “ค”ิ ใชเ รียกผูเคาะไม ไมท เ่ี คาะหนาประมาณ 3 นิ้ว ยาวราว 1 ฟุต 5) หนาโรง ละครคาบกู ิท่ีขึ้นช่ือจะตองแขวนปายบอกนามผูแสดง และตราประจําตระกูลของผูนั้นไว ดว ยหนาโรง 3. บูงกั กุ ลกั ษณะการแสดงเปนการแสดงที่มีลักษณะเปนการรายรําท่ีแตกตางจากการรายรําของญ่ีปุน แบบอ่ืน คือ 1) บูงักกุ จะเนนไปในทางรายรําลวนๆ มากกวาที่จะเนนเนื้อหาของบทละคร ซึ่งถือวามีความสําคัญ นอ ยกวาการรายรํา 2) ทา รําบูงักกุ จะเนน สวนสัดอันกลมกลืน ไมเฉพาะในการรําคู แมในการรําเด่ียวก็มีหลักเกณฑแบบ เดียวกัน สถานท่แี สดง ธรรมเนียมของบูงกั กทุ ีจ่ ะตอ งแสดงบนเวทกี ลางแจง ในสนามของคฤหาสนใหญๆ หรือ วิหารหรอื วัด ตัวเวทีทาสีขาวน้ันมีผาไหมยกดอกสีเขียว รูปส่ีเหลี่ยมจัตุรัสดานละ 18 ฟุต ปูอยูตรงกลางเปนท่ี รายรํามีบันไดขัดมันสีดําทั้งดานหนาและดานหลังของเวที สําหรับเวทีตามแบบฉบับที่ถูกตอง จะตองมี กลองใหญ 2 ใบตั้งอยูดานหลงั ของเวที แตละใบประดับลวดลาย มีสแี ดงเพลิง มเี สน ผา นศูนยกลางประมาณ 4 ฟุต บทละคร บทละครของบงู กั กุมีอยูป ระมาณ 60 เรื่องซ่ึงรับชวงตอมาตั้งแตสมัยโบราณ สามารถแบงได เปน 2 ประเภทใหญต ามวัตถุประสงค คือ 1) ตามแบบฉบับการรายรําของทองถ่ินท่ีเช่ือกันวาเปนตนกําเนิดของบทละคร ซ่ึงแบงออกเปน 2 ประเภท คอื - ประเภทที่เรยี กวา “ซาไม” หรอื การราํ ซาย ซึ่งรวมแบบรายราํ จากจนี อนิ เดยี - ประเภททเ่ี รยี กวา “อุไม” หรือแบบการราํ ขวา ซ่งึ รวมแบบการรายราํ แบบเกาหลีและแบบอ่นื ๆ 2) ตามวตั ถปุ ระสงคของการแสดงซ่งึ แบงประเภทรา ยราํ ออกเปน 4 ประเภท คอื - แบบบไุ ม หรอื การรายรําในพิธีตา งๆ การรายราํ “ซนุ เดกะ” ก็รวมอยูดว ย - แบบบูไม หรือการรายราํ นักรบ การราํ บท “ไบโร” รวมอยูใ นแบบนี้ดวย - แบบฮาชริ ไิ บ หรอื การรา ยราํ ว่ิง และรวมบทราํ ไซมากุซา และรนั เรียวโอะไวดว ย - แบบโดบุ หรอื การรา ยรําสาํ หรับเด็กมกี ารรําซา ย “รันเรียวโอะ” รวมอยดู วย 4. ละครหุนบุนระกุ กําเนิดของละครหุนบุนระกุ นับยอนหลังไปถึงศตวรรษท่ี 16 แบบฉบับที่เปนอยู ในปจจุบันไดพัฒนาขึ้นในศตวรรษที่ 18 การแสดงละครหุนบุนระกุมีเปนประจําท่ีโรงละครบุนระกุชา ในนครโอซากา และมีการแสดงในโตเกียวเปนคร้ังคราว ตัวหุนประณีตงดงามมีขนาดคร่ึงหนึ่งขององคจริง ผทู ี่ควบคุมใหหนุ เคลอ่ื นไหวในทาตางๆ นัน้ มถี งึ 3 คน การแสดงหุนมีการบรรยายและดนตรีซามิเซนประกอบ ทาํ ใหเ กดิ ภาพแสดงอารมณแ ละความรูสึกของมนุษย

73 5. ละครชมิ ปะ คอื ละครทที่ าํ หนา ที่เปน ประหนงึ่ สะพานเช่อื มระหวางละครสมัยเกาและละครสมัยใหม ชมิ ปะนี้กอ กําเนิดข้ึนในตอนปลายศตวรรษที่ 19 และมีลักษณะด้ังเดิมคลายคาบูกิ เชน แตเดิมใชตัวแสดงเปน ชายลวน แตปจจุบันมีแผนการแสดงตามธรรมชาติ โดยปกติแสดงถึงความเปนอยูของชาวบานคนธรรมดา และตวั แสดงมที ั้งชายและหญงิ 6. ละครทาคาราสุกะ เปนละครสมัยใหมแบบเฉลิมไทย แตมีระบํามากมายหลายชุดและรองเพลง สลับเร่ืองชนิดนี้ เรยี กวา ทาคาราสุกะ ประชาชนนิยมดกู ันมาก เพราะมักเปนเรื่องตลก ตัวระบําแตละตัวมาจาก ผูหญงิ นบั พนั ละครทาคาราสุกะน้ีอาจจะแสดงเปนเรื่องญ่ปี นุ ลวน หรือเปน เร่ืองฝรง่ั แตงตัวแบบตะวันตก คาํ ถามตรวจสอบความเขาใจ 1. ลกั ษณะพิเศษของนาฏศิลปและการละครในประเทศพมา คืออะไร 2. ละครเรของพมา ที่แสดงเรอื่ งพทุ ธประวัตเิ รียกวาอะไร 3. ละครแบบพมาท่ีเรยี กวา “โยธยาสตั คย”ี ไดรบั อทิ ธิพลมาจากประเทศใด 4. ใครเปน ผูกอกําเนดิ สถาบันการศกึ ษานาฏศลิ ปแ ละดนตรีของประเทศลาว 5. ตามความเชอ่ื ของศาสนาพรามณนาฏศิลปชัน้ สงู ตอ งมาจากอะไร 6. “ละครใน” พระบรมหาราชวังของเขมร ไดถกู เปล่ยี นชื่อเปนอะไร 7. ละคร Lakhaon Khaol เกดิ จากการสรา งสรรคง านละครขึ้นใหมโดยใคร 8. อธิบายความหมาย “การราํ ศริ ิพรชยั ” ของเขมรมาโดยสังเขป 9. ระบําของเขมรทแี่ สดงถงึ ความสนทิ ใจอันบริสุทธิ์ของหนุมสาวลกู ทงุ เรียกวาอะไร 10. ละครบังสวันของมาเลเซียเปนละครประเภทใด 11. มโนราหของมาเลเซยี เหมือนและแตกตางกับละครนอกของไทยอยา งไร 12. กตี ารแ บบอาระเบยี นมีลกั ษณะและวธิ ีการเลน อยางไร 13. เคร่อื งดนตรที ่ใี ชบรรเลงในการเตน ราํ โรดตั มีอะไรบาง 14. การแสดงทน่ี ยิ มแสดงกนั ในงานมงคลสมรสของชาวมาเลยคอื การแสดงอะไร 15. เพลง “คาตาวา ลาก”ี ของมาเลเซียมคี วามหมายในภาษาไทยวา อะไร 16. การสอนแบบยอกยาการตาของอนิ โดนเี ซยี คอื การสอนลกั ษณะใด 17. การใชผ าพันแบบยอกยาการต ากบั แบบซูราการตาแตกตางกนั อยางไร 18. นาฏศิลปแ บบสุดทายที่ยากท่ีสุดของบาหลีคืออะไร 19. “วายัง” ของอนิ โดนีเซียเปน การแสดงลักษณะแบบใด 20. การแสดงหนังคนเปน “วายัง” ลกั ษณะใด 21. หลกั ฐานการเกดิ ฟอนรําของอนิ เดยี คอื อะไร 22. นาฏศลิ ปคลาสสกิ ของอนิ เดยี ทง้ั หมดมี 3 อยา งทเี่ หมอื นกนั คอื อะไรบาง 23. อธิบายความหมายของ “ตณั ฑวะ” และ “ลาสยะ” ในอนิ เดีย

74 24. นาฏศลิ ป “คาธคั ” ของอินเดยี มีแหลง กําเนดิ มาจากอะไร 25. จงั หวะการเตนระบาํ หมนุ ตัวรวดเร็วดจุ สายฟา แลบเรียกวา อะไร 26. นาฏศลิ ปอินเดยี ในแบบละครท่ีสาํ คญั มากทส่ี ดุ คืออะไร 27. ระบําท่มี งุ แสดงความดคี วามชอบของผปู กครองฝา ยบุนและฝา ยบขู องขาราชการคือระบาํ อะไร 28. ศลิ ปวฒั นธรรมยคุ ศกั ดนิ าของจีนเจรญิ รุงเรอื งอยา งเต็มทใี่ นสมยั ใด 29. วรรณคดปี ากเปลา ของจีนเรียกวา อะไร 30. งว้ิ ชนั้ สูงทเ่ี ปน แมบ ทของงิว้ อนื่ ๆคอื อะไร 31. เพราะอะไรจึงหา มนาํ ปทู ะเล ลกู หมา ลูกแมว ข้ึนไปบนเวทีแสดงง้ิว 32. พธิ ลี าซัมของทิเบตมีลักษณะอยางไร 33. นาฏศลิ ปเกาหลสี มบูรณตามแบบฉบับทางการละครและเปน พิธีรตี องทสี่ ดุ คอื อะไร 34. จดุ เดนของนาฏศิลปเ กหลีมลี กั ษณะคลา ยนาฏศิลปส เปนอยางไร 35. ละครญี่ปนุ มกี ําเนดิ มาจากอะไร 36. ละครโนะ แบบประยุกตใ หมเรยี กวาอะไร 37. ประโยชนส ําคญั ของ “ทางดอกไม” ในละครคาบูกคิ ืออะไร 38. ใครเปน ผูใ หก าํ เนิดละครคาบูกิ 39. บทละครของบงู กั กแุ บบใดแตง ข้ึนใหเด็กราํ โดยเฉพาะ 40. ละครสมัยใหมแบบเฉลิมไทย แตมีระบาํ มากมายหลายชดุ และรอ งสลับเรือ่ งเรียกวา อะไร

75 เรอ่ื งท่ี 4 ละครทไ่ี ดร ับอทิ ธิพลของวัฒนธรรมตะวันตก ในสมัยรัชกาลที่ 5 วัฒนธรรมทางนาฏศิลปของตะวันตกไดกระจายแพรหลายเขามาในประเทศไทย ทาํ ใหเ กิดละครแบบตางๆ ข้นึ เชน ละครดกึ ดําบรรพ ดังท่ีไดกลาวไปบางแลวในตอนตน แตละครดึกดําบรรพ ยังคงใชทา รําของไทยเปน หลกั และถอื ไดวาเปนนาฏศิลปของไทยอยางสมบูรณ สวนละครที่นําแบบอยางของ ตะวันตกมาแสดงคือละครทไี่ มใชท ารําเลย ใชแตกิริยาทาทางของคนธรรมดาสามัญท่ีปฏิบัติกันอยูในชีวิตจริง เทานน้ั ไดแก 1. ละครรอง เปนละครที่ใชทาทางแบบสามัญธรรมดา ไมมีการรายรํา แสดงบนเวที และมีการเปลี่ยน ฉากตามทอ งเร่ือง ละครรอ งแบง เปน 2 ประเภท คอื 1) ละครรองลวนๆ การดําเนินเร่ืองใชเพลงรองตลอดเร่ือง ไมมีคําพูด ละครรองลวนๆ เชนบทละคร เร่ืองสาวิตรี พระราชนิพนธใ นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจา อยูหวั เปน ตน 2) ละครรองสลับพูด การดําเนินเรื่องมีท้ังรองและพูด แตยึดถือการรองเปนสําคัญ การพูดเปนเพียง สอดแทรกและบทพูดทบทวนบทที่รองจบไปแลวเทานั้น ละครรองประเภทนี้ไดรับความนิยมและรูจักกัน แพรหลาย ดังน้นั เมือ่ กลา วถงึ ละครรองมักจะหมายถงึ ละครรองสลับพูดกนั เปน สว นใหญ ละครรองสลับพูด เชน สาวเครอื ฟา ตกุ ตายอดรกั เปนตน 2.ละครพดู เปนละครท่ใี ชศ ลิ ปะในการพูดดําเนินเรอ่ื ง เปนละครแบบใหมทสี่ มเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชริ าวธุ สยามมงกฎุ ราชกมุ าร ทรงเปน ผูใหกาํ เนดิ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ละครพดู จะแบงได 2 ประเภท คือ 1) ละครพูดลวนๆ ดาํ เนินเรื่องดวยวธิ กี ารพูด ตัวละครแสดงทาทางตามธรรมชาติประกอบบทบาทไป ตามเน้อื เรือ่ ง เปนละครที่ไดรับความนยิ มจนทกุ วันน้ี เพราะแสดงไดงายแบบสามัญชน ตัวละครไมตองใชเวลา ฝก ฝนเปนเวลานานๆเหมือนละครรํา ไมตองมีดนตรีหรือการรองเพลง แตมีฉากและเปลี่ยนฉากตามทองเรื่อง เรือ่ งทีน่ ํามาแสดงอาจแตง ขึน้ หรือดัดแปลงมาจากตา งประเทศกไ็ ด 2) ละครพูดสลบั ลํา ลาํ หมายถึง ลํานําหรือเพลง ละครพูดสลับลําจะดําเนินเรื่องดวยการพูดและมีการ รอ งเพลงแทรกบาง เชน ใหตัวละครรองเพื่อแสดงอารมณของเร่ืองหรือตัวละคร ซ่ึงหากตองการตัดเพลงออก จะตอ งไมเสียเร่ือง และเมอ่ื ตดั ออกก็เปนเพียงละครพูดธรรมดา เรื่องที่ใชแสดง เชน เรื่องปลอยแก ของนายบัว ทองอิน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงพระราชนิพนธบทรองแทรก โดยใชพระนามแฝงวา “ศรอี ยุธยา”

76 เรอ่ื งที่ 5 ประเภทของละคร ละครสามารถแบง เปน 2 ประเภทใหญๆ คือ ละครสากล และละครไทย ละครสากล ละครสากลแบง ออกเปนประเภทไดดังนี้ 1. ละครประเภทโศกนาฎกรรม (Tragedy) เปนวรรณกรรมการละครท่เี กา แกทส่ี ดุ และมคี ุณคา สูงสดุ ใน เชิงศิลปะและวรรณคดี ละครประเภทนถ้ี อื กําเนดิ ขึน้ ในประเทศกรีซ และพัฒนาไปสูความสมบูรณภายใตการนํา ของ เอสดิลุส (Aeschylus,525-456 B.C.) โซโปคลีส (Sophocles, 496-406 B.C.) และยูริพิดีส (Euripides,484- 406 B.C.)เปนละครท่ีพยายามตอบปญหาหรือตั้งคําถามที่สําคัญๆ เก่ียวกับชีวิตท่ีตองนํามาใหผูชมตองขบคิด เชน ชีวิต คืออะไร มนุษยค ืออะไร อะไรผดิ อะไรถูก อะไรจริง ภายใตจ กั รวาลทีเ่ ตม็ ไปดวยความเรนลับ ละคร ประเภทนีถ้ อื กําเนิดจากพิธีทางศาสนา จงึ นบั วา เปน ละครท่มี คี วามใกลช ดิ กับศาสนาอยมู าก แมในปจจุบันละคร แทรจิดี ที่มีความสมบูรณยังสามารถใหความรูสึกสูงสง และความบริสุทธิ์ทางจิตใจไดดวยการช้ีชวนแกม บงั คบั ให มองปญ หาสาํ คญั ๆ ของชวี ิต ทาํ ใหไ ดต ระหนักถึงคุณ คาของความเปนมนุษย กลาเผชิญความจริง เกย่ี วกับตนเองและโลก และมองเหน็ ความสําคญั ของการดํารงชีวติ อยางมีคณุ คาสมกบั ทไ่ี ดเ กิดมาเปนมนษุ ย ลกั ษณะสาํ คญั ของละครประเภทโศกนาฎกรรม 1. ตอ งเปน เร่ืองที่แสดงถึงความทกุ ขทรมานของมนษุ ย และจบลงดว ยความหายนะของตวั เอก 2. ตวั เอกของแทรจดิ จี ะตองมีความยิง่ ใหญเหนือคนท่ัวๆไป แตในขณะเดียวกันก็จะตองมีขอบกพรอง หรอื ขอ ผดิ พลาดที่เปน สาเหตุของความหายนะทีไ่ ดรับ 3. ฉากตา งๆทีแ่ สดงถึงความทรมานของมนุษยจะตองมีผลทําใหเกิดความสงสาร และความกลัวอันจะ นําไปสูค วามเขา ใจชีวติ 4. มคี วามเปนเลศิ ในเชิงศิลปะและวรรณคดี 5. ไดค วามรูส กึ อันสงู กวาหรอื ความรสู กึ ผองแผว จริงใจ และการชําระลา งจิตใจจนบรสิ ทุ ธ์ิ 2. ละครประเภทตลกขบขัน ตามหลักของทฤษฎีการละครท่ีเปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปนั้นมักจะถือวา ละครประเภทตลกขบขันแยกออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอื 1) ละครตลกชนิดโปกฮา (Farce) ใหความตลกขบขันจากเรื่องราวหรือเหตุการณที่เหลือเช่ือเปนการ แสดงทร่ี วดเรว็ และเอะอะตึงตัง 2) ละครตลกท่มี ลี ักษณะเปนวรรณกรรม (Comedy) บางเรือ่ งเปนวรรณกรรมชั้นสูงท่ีนับเปนวรรณคดี อมตะของโลก เชน สุขนาฎกรรม (Romantic Comedy) ของเชกสเปย ร (Shakespeare) ละครตลกประเภทเสียดสี (Satiric Comedy) ของโมลิแยร (Moliire) และตลกประเภทความคิด (Comedy of Ideas) ของจอรจ เบอรนารด ชอว (George Bernard Shaw) เปนตน ละครคอมเมดีมหี ลายประเภท ดังน้ี

77 - สุขนาฏกรรม (Romantic Comedy) ละครคอมมาดีประเภทนี้ถือเปนวรรณกรรมชั้นสูง เชน สุข นาฎกรรมของวิลเลี่ยม เชกเสปยร เรื่อง เวนิชวานิช (The Merchants of Venice) ตามใจทาน (As You Like It) และทเวลฟร ไนท (Twlfth Night) เปนตน ละครประเภทน้ีนิยมแสดงในเรื่องราวท่ีเต็มไปดวยจินตนาการและ ความคิดสรางสรรค แตก็เปนเรื่องราวที่นาเชื่อสมเหตุสมผล ตัวละครประกอบดวยพระเอกนางเอกท่ีมีความ สวยงามตามอุดมคติ พูดจาดวยภาษาท่ีไพเราะเพราะพริ้ง และมักจะตองพบกับอุปสรรคเก่ียวกับความรักใน ตอนตน แตเร่อื งก็จบลงดว ยความสุข ซ่ึงมักจะเปนพิธีแตงงานหรือเฉลิมฉลองที่สดช่ืนร่ืนเริง บทบาทสําคัญที่ ดึงดูดความสนใจและเรียกเสียงหัวเราะจากคนดูในละครประเภทสุขนาฏกรรมนี้ มักไปตกอยูกับตัวละคร ทมี่ ลี กั ษณะเปนตัวตลกอยางแทจ ริงซงึ่ ไมใ ชตวั พระเอก หรือนางเอก ตัวตลกเหลานี้รวมถึงตัวตลกอาชีพ (Clown) ที่มหี นา ทท่ี าํ ใหคนหวั เราะดว ยคาํ พดู ทคี่ มคายเสยี ดสี หรอื การกระทาํ ทต่ี ลกโปกฮา - ละครตลกชัน้ สงู (Hight Comedy) หรือตลกผูดี (Comedy of Manners) เปน ละครทล่ี อเลยี นเสียดสีชีวิต ในสังคม เฉพาะอยางยิ่งในสังคมชั้นสูง ซึ่งมีกฎเกณฑขอบังคับมากมาย ความสนุกสนานขบขันของผูชม เกิดจากการทไ่ี ดเหน็ วิธกี ารอนั แยบยลตางๆ ทีต่ วั ละครในเรอ่ื งนํามาใชเพ่ือหลกี เล่ียงกฎขอ บงั คับของสงั คม - ละครตลกประเภทเสียดสี (Satiric Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมีลักษณะใกลเคียงกับตลกช้ันสูง แตเนน การเสยี ดสโี จมตีวิธีการท่ีรุนแรงกวา ในขณะทลี่ ะครตลกช้ันสูงมงุ ลอ เลยี นพฤติกรรมของคนในวงสังคม ช้นั สงู ละครตลกเสียดสีจะมุงโจมตีขอบกพรองของมนุษยโดยท่ัวไป ไมจํากัดวาจะตองอยูในแวดวงสังคมใด ละครตลกประเภทน้ีมงุ ทจ่ี ะแกไขส่ิงบกพรอ งในตวั มนษุ ยและสงั คม ดวยการนําขอบกพรองดังกลาวมาเยาะเยย ถากถางใหเปนเรื่องขบขันและนาละอาย เพื่อท่ีวาเมื่อไดดูละครประเภทนี้แลวผูชมจะไดมองเห็นขอบกพรอง ของตนเกดิ ความละอายใจ และพยายามปรบั ปรุงแกไ ขตอ ไป - ละครตลกประกอบความคิด (Comedy Ideas) ละครตลกประเภทนี้ใชวิธีลอเลียนเสียดสี แตเนนการ นําเอาความคิดความเช่ือของมนุษยท่ีผิดพลาดบกพรองหรือลาสมัย มาเปนจุดที่ทําใหผูชมหัวเราะ โดยมีวตั ถปุ ระสงคท่ีจะทําใหผ ชู มกลบั ไปคิดแกไขขอบกพรองในความคิดความเช่ือของตนเองและของสังคม โดยสว นรวม จงึ เรยี กละครประเภทน้ีอกี อยา งหนง่ึ วา “ละครตลกระดบั สมอง (Intellectual Comedy) ซง่ึ จัดอยูใน ระดบั วรรณกรรมเชนกัน นักเขยี นทีเ่ ปนผนู าํ ในการประพันธละครตลกน้ี ไดแ ก จอรจ เบอรนารด ซอร (George Bernard Shaw) - ละครตลกประเภทสถานการณ (Situation Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมักเกิดจากเรื่องราวที่สับสน อลเวงประเภทผดิ ฝาผดิ ตัว ซึ่งสวนใหญเปนเร่ืองบังเอิญแทบทั้งสิ้น ลักษณะของการแสดงก็มักจะออกทาออก ทางมากกวาตลกช้ันสูง - ละครตลกประเภทโครมคราม (Slapstick Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมีลักษณะเอะอะตึงตัง มักมี การแสดงประเภทว่งิ ไลจ ับกัน และการตีก็มกั จะทําใหเกดิ เสียงอึกทึกครกึ โครมมากวา ทจี่ ะทําใหใหใครเจบ็ จรงิ ๆ ละครประเภทนมี้ ีความแตกตางจากคอเมดชี น้ั สงู มาก และมคี วามใกลเ คียงไปทางละครฟารส มากกวา

78 - ละครรกั กระจุมกระจิ๋ม (Sentimental Comdy) และละครตลกเคลาน้ําตา (Tearful Comedy) ละครตลก ประเภทน้ี จัดอยูในประเภทละครเรงิ รมยทเ่ี ขยี นขึ้น เพ่อื ใหถ ูกใจตลาดเชน เดียวกับละครชวี ิตประเภทเมโลดรามา (Melodrama) และมลี ักษณะใกลเคยี งไปทางเมโลดรามามากกวาคอมเมดี เพราะผูเขียนใหความเห็นอกเหน็ ใจกับ ตวั เอกมาก ผิดกับลกั ษณะของการเขียนประเภทคอมมาดี ซงึ่ มกั จะลอ เลียน หรือเสียดสโี ดยปราศจากความเห็นใจ และความตลกของตัวเอก และความตลกของตวั เอกมักจะนาเอ็นดู สวนใหญแ ลว ตลกมักจะมาจากตัวคนใชหรือ เพ่ือนฝงู ของพระเอกนางเอกมากกวา 3. ละครอิงนิยาย (Romance) เปนเรื่องราวท่ีมนุษยใฝฝนจะไดพบมากกวาที่จะไดพบจริงๆ ในชีวิตประจําวัน ละครประเภทน้ีมีลักษณะท่ีหลีกไปจากชีวิตจริงไปสูชีวิตในอุดมคติ รูปแบบของละคร โรมานซน ิยมการสรางสรรคอยา งมสี าระเต็มทโี ดยไมยึดถือกฎเกณฑใดๆ ผูเขียนบทละครสามารถวางโครงเรื่อง โดยนําเหตุการณมาตอกันเปนตอนๆ ในดานภาพและเสียงและมักเปนบทท่ีนําไปจัดแสดงดวยฉาก แสง สี และเครือ่ งแตงกายท่ีงดงามตระการตา สวนในดานการแสดง ละครโรมานซนิยมใชการเคล่ือนไหวท่ีนุมนวล คลอ งแคลว งดงาม และไมพยายามลอกเลยี นการกระทําท่ีใกลเ คยี งกับชีวิตจริงจนเกินไป อาจใชลลี าทสี่ รา งสรรค ข้ึนใหมีความงดงามมากกวาชวี ติ จริงและเปนสัญลกั ษณของส่งิ ทต่ี อ งการจะสือ่ ตอผชู ม 4. ละครประเภทเริงรมย (Melodrama) หมายถงึ ละครทีถ่ อื ความสําคญั ของโครงเร่ือง (Plot) หรือความ สนุกสนานของการดําเนินเร่ืองเปนสําคัญ ตัวละครมีความสําคัญลองลงมา จึงใชตัวละครเปนเครื่องมือในการ เลาเรื่อง ที่สนุกสนาน และเพื่อใหเขาใจงาย ติดตามทองเร่ืองไดงาย จึงนิยมใชตัวละครประเภท “ตายตัว” (Typed Characters) เชนพระเอก นางเอก ผรู า ย เปน ตน 5. ละครสมัยใหม (Modern drama) มแี นวทางดงั นี้ 1) ละครสมัยใหมแนว “เหมือนชีวิตหรือเปนธรรมชาติ” (Realism/Naturalism) หมายถึง ละคร สมัยใหมท่ีพยายามมองชีวิตดวยความเปนกลาง แลวสะทอนภาพออกมาในรูปของละครตามความเปนจริง โดยไมเ สริมแตงหรือบิดเบอื น ตลอดจนใชวธิ กี ารจดั เสนอท่ีทําใหล ะครมีความใกลเ คยี งกับชวี ติ มากทีส่ ดุ การเริม่ ตนละครยุคสมัยใหม ในราวปลายศตวรรษท่ี 19 บรรดาผูนําในดานละครสมัยใหมตางก็พากัน เรียกวา “ละครคือชีวิต” (Theatre is life itself) และการแสดงละครท่ีถูกตองคือการนําเอา “แผนภาพชีวิต” (Slice of Life) ที่เหมือนจริงทกุ ประการมาวางบนเวทีโดยไมมกี ารดดั แปลง 2) ละครสมัยใหมแนว “ตอตานชีวิตจริง” (Anti-realism) เกิดข้ึนเม่ือราวปลายคริสตศตวรรษที่ 19 มีหลายแนวดงั น้ี - ละครแนวสัญลักษณ (Symbolism) เปนละครที่ใชสัญลักษณในการนําเสนอความเปนจริงแทนที่จะ หลอกภาพท่ีเหมือนมาแสดงแตอางเดียว แตจะอวดอางวา “ความจริง” ท่ีเสนอโดยใชสัญลักษณท่ีลึกซ้ึงกวา ความจรงิ ท่ีไดม าจากการลอกเลยี นแบบธรรมชาตโิ ดยใชท้งั การสัมผัส นอกจากจะคัดคานการลอกแบบชีวิตจริง มาใชในการประพันธแลว ยังคัดคานการสรางฉากท่ีเหมือนจริง ตลอดจนการเนนรายละเอียดและการใช ขอ ปลีกยอยเกีย่ วกับกาลเวลาและสถานทใี่ นการเสนอละครมากเกินไป นิยมใชฉาก เคร่ืองแตงกายที่ดูเปนกลางๆ

79 ไมจําเพาะเจาะจงวาเปนยุคใด แตจะเนนการใชอารมณ บรรยากาศ และทําใหฉาก แสง สี เครื่องแตงกายเปน สัญลกั ษณ - ละครแนวโรแมนติก (Romantic) หรือโรแมนติซิสม (Romantism) สมัยใหม เปนละครท่ีสะทอนให เหน็ จนิ ตนาการ ความใฝฝ น และอุดมคติที่มีอยูในตัวมนุษย แทนท่ีจะใหเห็นแตอํานาจฝายตํ่าหรือตกเปนทาส ของสิ่งแวดลอม - ละครแนวเอกสเพรสชัน่ นิสม (Expressionism) เปนละครท่ีเสาะแสวงหาความจริงสวนลึกของสมอง และจติ ใจมนุษย ซง่ึ อาจจะไมเ หมอื นกับความจรงิ ทีเ่ ห็นหรือจับตองได ฉากในละครบางครัง้ จึงมีลักษณะบูดเบย้ี ว และมีขนาดแตกตา งไปจากความเปนจรงิ มาก คือ เปน ภาพทถ่ี กู บิดเบือนไปตามความรูสึกนึกคิดหรอื อารมณของ ตวั ละคร ละครประเภทน้ไี มใชการแสดงแบบเหมอื นชีวติ หรอื เปน ธรรมชาติ แตอาจใหต ัวละครใสหนากากหรือ เคลือ่ นไหวแบบหุนยนต หรือแสดงการเคลือ่ นไหวแบบอน่ื ๆท่เี หน็ วา เหมาะสม - ละครแนวเอพิค (Epic) เปนละครท่ีมีอิสระในดานลีลาการแสดง บทเจรจา และเทคนิคของการจัด เสนอที่ทําใหดูหางไกลจากแนวเหมือนชีวิต แตยังคงเสนอเร่ืองราวท่ีติดตามได มีเหตุผลตามสมควรและมี ภาพสะทอ นเกีย่ วกบั โลกและมนษุ ยเ สนอตอผชู ม แบรโทลท เบรซท นักเขียนชาวเยอรมันเปนคนสําคัญที่สุดที่ ทาํ ใหล ะครแนวเอพิคไดรบั ความนยิ มแพรห ลายทว่ั โลก - ละครแนวแอบเสิรด (Absurd) เปนละครที่มีแนวการนําเสนอแบบตลกขบขันดวยลีลาของจําอวด แบบเกา แก แตเนอ้ื หาสาระแสดงใหเ หน็ ความสบั สนวนุ วายของโลก ความวา งเปลาไรจุดหมายของชีวิต การใช ภาษามักแสดงใหเห็นความบกพรองและการเส่ือมคาของภาษา จนถึงขนาดที่วาภาษาในโลกปจจุบันน้ันใชสื่อ ความหมายแทบไมไ ดเ ลย การดลู ะครแนวแอบเสิรด จึงคลายกับการดูภาพเขียนประเภทแอบเสิรด จึงคลายกับ การดูภาพเขียนประเภทแอบสแทรคท (Abstract) คอื ผูดจู ะตองตีความหมายทุกอยางดวยตนเอง นําเอาความคิด ความรูสึกและประสบการณของตนเขามามีสวนในการ “เขาถึง” ดังนั้นผูชมแตละคนจึงอาจแปลความหมาย ที่ไดรับจากการดูละครแอบเสิรดเร่ืองเดียวกันแตกตางกันไปขึ้นอยูกับจินตนาการ ภูมิหลัง และเจตคติของ แตละคน การจัดการแสดงละคร การจดั การแสดงละคร หมายถึง การนําบทละครหรือเร่ืองราวที่มีอยูมาจัดเสนอในรูปของการแสดง ณ สถานทใ่ี ดทหี่ นึง่ ซงึ่ อาจจะเปนโรงละครหรอื สถานท่ีทส่ี ามารถจัดแสดงใหผูชมชมได ผชู มละคร คือ ผรู ับรคู ุณคาของละครและมปี ฏิกิริยาตอบโตตอคณุ คานน้ั ๆ โดยการนาํ ไปกลอมเกลานิสยั ใจคอ รสนิยม หรอื เจตคติของตนเองที่มตี อสง่ิ ตางๆในชีวติ ในขณะเดียวกนั ผูชมคอื ผทู ี่วิจารณก ารละคร ปฏกิ ิรยิ า ของผชู มทมี่ ตี อ ละครจงึ มีอทิ ธพิ ลตอ ผสู รา งสรรคล ะครเปนอยา งมาก

80 เรือ่ งที่ 6 ละครกบั ภูมปิ ญ ญาสากล สมาคมการละครเพื่อการศึกษาของประเทศสหรัฐอเมริกา (American Alliance for -Theatre and Education) ไดใ หค าํ นยิ ามของละครสรางสรรคไ วว า ละครสรางสรรค (Creative Drama) หมายถึง รูปแบบของละครชนิดหนึ่งที่เกิดจากการดนสด (Improvisation) การไมพ ยายามอวดผชู ม (Nonexhibitional) การใชกระบวนการเรียนรู (Process-centered) โดยมี ผูนําชวยช้ีนําใหผูรวมกิจกรรมไดใชจินตนาการเพ่ือเลนบทบาทสมมติและเพื่อสะทอนถึงประสบการณของ มนษุ ย ผูนาํ มหี นา ทชี่ วยเหลือและแนะนําใหผ ูรว มกจิ กรรมน้ันสํารวจขอมูล พัฒนาวิธีการแสดงออกเพื่อสื่อสาร ความคดิ และความรูสกึ โดยการใชละครซึ่งเกิดจากการดนสดดวยทาทางและคําพูด เพ่ือท่ีจะคนหาความหมาย หรือสัจธรรมอันเกี่ยวกบั ประสบการณช วี ติ กจิ กรรมในละครสรางสรรคเปนกระบวนการ (Process) ที่มขี ัน้ ตอนทาํ กิจกรรมโดยผูรวมกิจกรรมเปน ศูนยกลางนั้น มักจะเร่ิมตนจากส่ิงที่ผูเรียนมีความรูหรือ คุนเคยอยูแลว จากนั้นผูนําจึงจะจัดประสบการณ เชื่อมโยงจากส่ิงท่ีผูรวมกิจกรรมรูจักอยูแลวไปสูการเรียนใหมๆ ที่กวางขึ้นและลึกซ้ึงข้ึน และมุงหวังท่ีจะ พัฒนาการทาํ งานของสมองท้งั สองซกี ไปอยา งสมดลุ โดยภาพรวมละครสรางสรรคมักจะเริ่มดวยการใชประสบการณจากประสาทสัมผัสท้ัง 5 (Sensory Recall) การใชความทรงจํา (Memory Recall) นําไปสูจินตนาการ (Imagination) และความคิดสรางสรรค (Creativity) ซึ่งนําไปสูการสวมบทบาทสมมติ (Role Play) ภายใตสถานการณและกติกาที่ตกลงรวมกัน กอใหเ กิดการแสดงในแบบดน สด ซ่งึ ตองใชจนิ ตนาการผนวกกบั การใชปฏิภาณ จนกระทั่งนําไปสูความเขาใจ ในสถานการณนัน้ ๆ มากข้ึนในทสี่ ุดกระบวนการประเมินผลในตอนทายนัน้ กช็ วยใหผูร ว มกจิ กรรมไดใชทักษะ การคิดวิเคราะหอยางมีวิจารณญาณและไมวาเปาหมายในการจัดกิจกรรมและละครสรางสรรคในแตละคร้ัง จะเปนอยา งไรกต็ าม สิง่ หนง่ึ ท่ผี ูนาํ กจิ กรรมควรจะตองทํากอนเร่ิมกิจกรรมในข้ันตอนแรกคือ การเตรียมความ พรอม (Warm-up) รา งกายและสมาธิใหกับผูรวมกิจกรรม การเตรียมรางกายและจิตใจเปนข้ันตอนสําคัญมาก กอนท่ีจะเร่ิมกิจกรรมหลักอื่นๆ ผูนําไมควรมองขามความสําคัญของขั้นตอนน้ี ตัวอยางกิจกรรมการเตรียม ความพรอม เชน การเดิน การวิ่งเบาๆ การยืดเสนยดื สายแบบงายๆหรือเปนการเลนเกมสตางๆ เม่ือเตรียมความ พรอ มอบอนุ รา งกายเสร็จแลว จะตามดว ยกระบวนการตอไปนี้ คือ กิจกรรมจูงใจ (Motivation) กิจกรรมเตรียม ทกั ษะละคร (Predrama) และกิจกรรมละคร (Drama Playing) และการประเมินผล (Evaluation) ซงึ่ มรี ายละเอียด ดงั น้ี 1.กจิ กรรมจูงใจ (Motivation) หมายถึงการใชคําถามหรือสื่อประเภทตางๆในการกระตุนความสนใจ ของผรู ว มกิจกรรมเพือ่ ใหผ รู วมกิจกรรมเกิดความตองการทจ่ี ะเรยี นรหู รอื ทาํ ความเขา ใจกับประเด็นท่ีไดถูกหยิบ ยกข้ึนมา ขน้ั ตอนในในการสรา งแรงจูงใจน้อี าจจะเร่ิมตนดวยการถามคําถามทเี่ รา ปฏิกริ ยิ าตอบสนอง เพอ่ื ดงึ ใหผ ู รวมกิจกรรมมีสวนเร่ิมตั้งแตแรกเริ่ม จากนั้นผูนํากิจกรรมอาจจะนําเสนอขอมูลท่ีจะจําเปนตอการแสดงใน ชวงทาย “ขอมูล” ที่วานี้ หมายถึง สื่อท่ีสะทอนใหเห็นถึงประเด็นที่จะนําไปสูการอภิปราย หรือการเรียนรู

81 ตามเปาหมายที่ไดวางไว สื่อที่วานี้มีหลายรูปแบบ เชน เกมส นิทาน บทกวี บทเพลง วีดีทัศน บทสัมภาษณ ขาวสาร บทความ เรือ่ งสน้ั ภาพจําลอง แผนผัง เปนตน ผนู าํ ตองพจิ ารณาตามความเหมาะสมเองวาจะใชขอมลู ใด เวลาเทา ไร และอยา งไร เพอื่ เปนการปูพน้ื ฐานและสรา งแรงจงู ใจในการแสวงหาคําตอบใหกับผูรวมกิจกรรมให มากทส่ี ุด กิจกรรมจงู ใจ แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื 1) การเคล่ือนไหว (Movement and Game) ไดแกทาใบ (Pantomime) การเคลื่อนไหวสรางสรรค (Creative Movement) การเลนเกมส (Game) การทําทาทางการเคล่ือนไหวประกอบจังหวะดนตรี หรือเพลง (Movement with music and song) 2) การใชภาษา (Language or Word Games) ไดแก การถามคําถามการเลานิทาน (Story Telling) ดวย เทคนิคตางๆ การรอ งเพลง (Song) การอานบทกลอน คําสภุ าษติ คํารอ งในการละเลน และการไขปริศนาคําทาย (Riddles) 3) การใชสือ่ ตางๆ เชน ใชหุน สิง่ พิมพ ภาพเขยี น ถา ยภาพ แผน พบั เปนตน 2. กิจกรรมเตรียมทักษะละคร (Per-drama) กอนที่จะไปถึงข้ันตอนการแสดงละครน้ันผูนํากิจกรรม ควรวางแผนไวว า จะใหผ รู ว มกจิ กรรมเตรียมตวั ในเรื่องใดบาง เชน เตรียมพรอมรางกาย การทําความเขาใจกับ ละครที่จะแสดง การจดั เตรียมพืน้ ทสี่ าํ หรบั แสดง การคดั เลือกผแู สดง ตลอดจนการฝกซอมบทบาทในบางตอน ตามความจําเปน การที่ผูนํากิจกรรมจะเตรียมความพรอมกับผูรวมกิจกรรมอยางไรบางน้ัน จําเปนตอง จนิ ตนาการไปลวงหนา ใหเห็นภาพของการแสดงละครในหอ งทาํ กิจกรรมนนั้ ภายในระยะเวลาและองคป ระกอบ ทางเทคนิคท่ีจาํ กดั เพอ่ื จะไดแ สดงละครทีใ่ ชด น สดไดอ ยา งมีประสทิ ธภิ าพและบรรลเุ ปา หมายท่ีประสงค 3. กจิ กรรมละคร (Drama Playing) เมอ่ื มกี ารเตรียมความพรอมมาพอสมควรแลว ผูรวมกิจกรรมก็จะมี ความม่ันใจและความพรอมท่ีจะแสดง ผูนํากิจกรรมควรสรางบรรยากาศท่ีปลอดภัย อบอุนเปนกันเอง เพื่อที่จะใหทั้งผูแสดงและผูชมซึ่งเปนผูมารวมดวยกันน้ัน สามารถทุมเทสมาธิใหกับละครที่กําลังจะเกิดข้ึน ภายในหอ งทาํ กิจกรรม ในการแสดงละครสรางสรรคผ ูนาํ กิจกรรมควรมีความเขาใจท่ีถูกตองวาการแสดงละคร สรา งสรรคนัน้ ไมใชก ารแสดงละครเวที ดงั นั้น จึงไมจาํ เปน ตอ งกังวลเก่ียวกับความสมบูรณแบบของการแสดง แตจําเปนตองเขาใจวาการแสดงแตละครั้งจะนําไปสูเปาหมายและวัตถุประสงคที่ตั้งไดอยางไร ตัวอยางเชน การนําเรื่องหนูนอยหมวกแดงมาเปนแรงจูงใจในการทําละคร ผูนํากิจกรรมอาจตองใหผูรวมกิจกรรมพัฒนา ทกั ษะการพดู ดนสด โดยกระทําภายใตโ ครงเรือ่ งท่งี ายและตวั ละครที่ไมซับซอน ในการแสดงละครจึงอาจใหผู รว มกจิ กรรมแสดงโดยตลอดทงั้ เร่ือง เพ่ือให เปนการฝก ฝนทกั ษะการดน สด แตถ าหากเรือ่ งหรือนทิ านทนี่ าํ มาใช เปนแรงจูงใจท่ีมีความยาวมาก ก็อาจจะเปนอุปสรรคตอการแสดงภายในเวลาที่จํากัดได ดังน้ัน ผูนํากิจกรรม อาจจะเลอื กแสดงเฉพาะบางตอนโดยเฉพาะตอนท่กี ระตนุ ใหเ กดิ การดนสดท่มี ีคณุ ภาพ กลา วคือ เปนการดน สดท่ี นําไปสูป ระเดน็ การพูดคุย อภปิ รายในชวงตอ ไปได

82 จะเห็นไดวา ผนู ํากจิ กรรมจะตอ งรูจกั จินตนาการและเลือกเฟนวาจะใหผูรวมกิจกรรมแสดงละครเรื่อง อะไรตอนไหนเพื่อท่จี ะนาํ ไปสกู ารประเมินผลทีม่ คี ณุ ภาพ แตในการแสดงออกอยางไรนั้นผูนํากิจกรรมควรจะ ปลอยใหผูแสดงมีอิสรภาพในการแสดงโดยไมจําเปนตองเขาไปกํากับการแสดงมากจนเกินความจําเปน แตอ าจจะทําหนา ทค่ี ลายกบั กรรมการการแสดงละครมากกวา เพ่อื ทจ่ี ะดูวาผรู ว มกจิ กรรมไดใหความรวมมือใน การทํากิจกรรมน้นั ตามกติกาทตี่ กลงกนั ไวไดหรอื ไม ประโยชนของการสรางสรรค ประโยชนข องละครสรา งสรรคมีมากมาย โดยจะกลา วแบบกวา งๆ ไดดงั น้ี 1. ละครสรา งสรรคพฒั นาจนิ ตนาการและความคดิ สรา งสรรค จนิ ตนาการเปน จดุ เร่มิ ตน ท่ีสําคญั กอนจะ ไปถงึ ขน้ั ตอนของการลงมือทาํ จินตนาการ คือ ความสามารถในการขา มพน ขอบเขตและสภาวะแหงปจจุบันคือ ความสามารถที่จะมองเหน็ ตัวเองในสถานการณใ หมๆ หรือมองเหน็ ตวั เองในชวี ิตของผูอ่นื ความคิดสรางสรรค หมายถึง ความคดิ หรอื การกระทาํ ในสงิ่ ท่ใี หมโดยไมซ าํ้ แบบหรอื เลียนแบบใคร ในระยะแรกเร่ิมของการฝกใชจินตนาการนั้นผูรวมกิจกรรมควรจะเร่ิมตนจินตนาการในสิ่งท่ีตนเอง มปี ระสบการณม ากอน โดยเฉพาะอยา งยิ่งประสบการณจากการใชประสาทสัมผัสทั้ง 5 จะชวยใหเกิดจินตภาพ ซงึ่ เปนบอเกิดแหงการขยายจินตนาการใหกวางไกลและลึกซึ้งในลําดับตอๆไป การเลนบทบาทสมมติจึงเปน สว นหน่งึ ของการฝกพัฒนาจนิ ตนาการและความคิดสรา งสรรค 2. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะการคิด การคิดเปน ทําเปน และการแกปญหาเปน เปนกระบวนการ ซงึ่ เปนเครอ่ื งมอื สาํ คัญในการเรยี นรูของผูรวมกจิ กรรมทุกคน ดังนน้ั การสอนกระบวนการคิดจงึ เปนส่ิงจําเปนที่ ผูนํากิจกรรมทุกคนตองเขาใจ เนื่องจากกระบวนการของละครสรางสรรคน้ันตองอาศัยทักษะในการถาม อยา งสรางสรรคจ ากผูนาํ กิจกรรม กระบวนการคิดมักจะเกิดขึ้นเม่ือผูรวมกิจกรรมถูกถามดวยคําถามท่ีชวนคิด ซึ่งเปนคําถามท่ีทําใหเกิดการแสวงหาคําตอบ กระบวนการคิดในละครสรางสรรคเกิดขึ้นอยูแทบตลอดเวลา ความซับซอนหรือระดับของการคิดนั้นขึ้นอยูกับลักษณะของกิจกรรมและลักษณะของคําถาม ตัวอยางเชน หลงั จากทผ่ี นู ํากจิ กรรมเลน นทิ านใหผรู ว มกิจกรรมฟงเรียบรอ ยแลว ผนู ํากจิ กรรมอาจจะใหผรู วมกจิ กรรมลองคดิ หาวธิ ีการในการนํานทิ านมาจดั แสดงเปน ละครภายในเวลาทีก่ ําหนด หลงั จากน้นั อาจมีคําถามท่ชี วนคดิ ทเ่ี กยี่ วกบั ละครที่แสดงจบไปแลว เพื่อใหผูรวมกิจกรรมรูจักการคิดในหลายลักษณะ เชน คิดคลอง คิดหลากหลาย คิดละเอยี ด คิดอยา งมเี หตผุ ล คดิ ถกู ทาง คดิ กวา ง คิดลกึ ซง้ึ คิดไกล เปน ตน 3. ละครสรา งสรรคพัฒนาทักษะของการส่ือสารกับผูอื่น กิจกรรมของละครสรางสรรคสวนใหญเปน กิจกรรมที่อาศัยทักษะของการเคล่ือนไหว การพูด การอาน โดยการกระทําเปนกลุม ทุกๆ ขั้นตอนในการ วางแผนของกลุม ทุกคน จะตองระดมความคิด ระดมสมอง และรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน มีการเสนอ ความคิดเห็น สรางขอตกลงรวมกันเพ่ือนําเสนอออกมาเปนช้ินงานที่จะสื่อสารกับทุกคน ในหองกิจกรรม และภายในกระบวนการแสดงละครสรางสรรค น้นั ผูสวมบทบาทสมมติก็ตองตั้งใจฟงตัวละครอื่น ๆ เพื่อท่ีจะ สามารถตอบโตดว ยการดน สดได

83 4. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะทางสังคม ทุกคร้ังที่ผูรวมกิจกรรมทํางานรวมเปนกลุม การเรียนรู เก่ียวกบั สมาชิกในกลมุ ยอมเกดิ ขึ้นโดยธรรมชาติ โดยเร่มิ เรียนรทู ่ีจะเปดใจใหกวา ง รบั ฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน และรจู กั ท่ีจะเปน ผูเ สียสละหรือเปน ผูใหแกก ลมุ เพ่อื ผลของงานทีด่ ี กระบวนการกลมุ ทําใหสมาชิกในกลุมเขาใจ ความหมายของการพ่งึ พาซ่ึงกนั และกนั 5. ละครสรางสรรคพ ฒั นาการมองคุณคา เชิงบวกในตนเอง เน่อื งจากกระบวนการของละครสรางสรรค นัน้ ใหโ อกาสผรู ว มกิจกรรมทุกคนมีสวนรวม นับตั้งแตการแสดงความคิดเห็น การวางแผน การมีปฏิสัมพันธ และการไดแ สดงออกอยางเปนตัวของตวั เองภายใตบ รรยากาศทีป่ ลอดภัยและเปนกันเอง ผนวกกับปฏิกิรยิ าในแง บวกคําช่ืนชม การใหกําลังใจซ่ึงกันและกัน ทําใหผูรวมกิจกรรมเกิดความรูสึกที่ดีเก่ียวกับตัวเอง พัฒนาการท่ี เกี่ยวกับการมองเหน็ คณุ คา ของตนน้ันเปนพื้นฐานสาํ คญั ของความมน่ั คงในจิตใจและตอ บุคลกิ ภาพบุคคลผูนนั้ 6. ละครสรางสรรคพัฒนาการรับรูและสรางความเขาใจถึงสภาพความเปนจริงในสังคม และชวยให ตระหนักถึงปญหาที่มีอยูในสังคม การไดลองสวมบทบาทเปนตัวละครตางๆรวมทั้งการไดชมตัวละครที่มี ตัวละครมาปรากฏอยูอยางมีชีวิตชีวานั้น ทําใหผูรวมกิจกรรมนั้นมีโอกาสเขาไปอยูในสถานการณเดียวกับ ตวั ละคร บอยครั้งท่ีผูเขารวมกิจกรรมจําเปนตองคํานึงถึงเหตุผลท่ีตัวละครตัดสินใจกระทําส่ิงใดสิ่งหนึ่งหรือ เหตผุ ลท่ีตวั ละครแสดงทาทางลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ทําใหผูรวมกิจกรรมรูและเขาใจในสภาพของตัวละคร ลึกซ้งึ ดวยตนเอง 7. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะในการใชรางกายและการใชภาษา เกมสและกิจกรรมของละคร สรา งสรรคนัน้ มักจะเปนแรงจงู ใจทด่ี ี ซ่งึ ชวยใหผ ูรว มกจิ กรรมเกิดความตอ งการทจี่ ะแสดงออกดว ยรางกายและ ดว ยการใชภาษาท่ถี ูกตองชดั เจนภายใตก ารเลน บทบาทสมมติที่สนกุ สนานและปลอดภัย เปนโอกาสท่ีดีที่ทําให ผูน าํ และผูรวมกิจกรรมไดม โี อกาสเห็นความสามารถที่มีอยใู นตัวของผูรวมกจิ กรรมทุกคน 8. ละครสรา งสรรคพัฒนาทักษะการอา น กิจกรรมสวนใหญของละครสรางสรรคมักจะมีจุดเริ่มตนมา จาก นิทาน คํากลอน บทกวี เร่ืองส้ัน หรือสารคดี ฯลฯ เร่ืองราวที่ถูกจินตนาการแลวกลายมาเปนละคร สรา งสรรคน ั้นมักจะสรา งความประทับใจทีด่ ีใหก ับผูร ว มกจิ กรรม เมอ่ื ผรู วมกจิ กรรมมปี ระสบการณเกย่ี วกับการ อา นท่ดี ี ประสบการณนนั้ กจ็ ะเปน การปลกู ฝงนิสัยรักการอา นไดอ ีกทางหนึง่ 9. ละครสรา งสรรคเ ปน จุดเรมิ ตน ไปสคู วามเขา ใจในศิลปะของการละคร ถึงแมว าละครสรางสรรคไมได มจี ดุ มงุ หมายทจ่ี ะฝกใหผรู วมกจิ กรรมไปเปน นักแสดง อีกท้ังบรรยากาศในการจัดกิจกรรมละครสรางสรรคนั้น จะแตกตางจากบรรยากาศในการแสดงละครเวที ซ่ึงละครเวทีจะมุงเนนที่ภาพรวมของการเปนละคร แตละคร สรา งสรรคมงุ เนนท่ีกระบวนการเรียนรขู องผรู วมกิจกรรม แตก ารแสดงละครสรา งสรรคยังมีลักษณะบางสวนที่ เหมือนกบั ละครเวที คอื ละครสรางสรรคเสนอบรรยากาศของการสมมติที่อยูบนพ้ืนฐานของขอตกลงรวมกัน การแสดงละครสรางสรรคท ่เี กิดขึ้น จงึ มลี ักษณะของ “โลกสมมต”ิ ท่ีใหความเช่ืออยางจริงใจกับผูชม ผูท่ีน่ังชม ละครสรางสรรคก ็จะไดเรยี นรูบทบาทของการชมที่ดี บทบาทของการเปน นกั แสดงที่ดี และเรียนรถู ึงบทบาทท่ีดี ดวย การเรยี นรูเ หลาน้ลี วนเปน พนื้ ฐานอนั สาํ คญั ตอ ความเขาใจในศลิ ปะของละคร

84 10. ละครสรางสรรคพ ฒั นาจิตใจใหละเอียดออนและสรา งเสรมิ จริยธรรมในจิตใจ การท่ีผูรวมกิจกรรม ไดม ีโอกาสใชก จิ กรรมตา งๆในละครสรา งสรรคเพอื่ ท่ีจะเขาใจถงึ ประสบการณจากประสาทสัมผัสท้ัง 5 การใช จนิ ตนาการทดแทนความรูสึกของตวั เองดวยความรสู ึกของผอู น่ื การทําสมาธเิ พือ่ การเคลอ่ื นไหวอนั ละเอยี ดออน เหลาน้ี ลว นแตเปน การสรางความละเอยี ดออ นใหกับจติ ใจไปทีละนอ ย และนาํ ไปสูวุฒภิ าวะทางอารมณและทาง ความคดิ ไดในที่สดุ 11. ละครสรางสรรคเปนเทคนคิ การสอนในศาสตรอนื่ ๆ การเรียนรูจากละครสรางสรรคเปนการเรียนรู ผา นประสบการณ จงึ นบั วา เปนวิธีการเรียนรูท่ีไดผลดี เพราะทําใหผูเรียนหรือผูรวมกิจกรรมมีสวนรวม โดยมี จินตนาการความรคู วามเขาใจ และความรูสึกของตนเปนศูนยกลาง วิธีการเรียนรูแบบน้ีจึงเปนวิธีการเรียนรูท่ี ย่ังยืน ซึ่งครูสามารถนําเอาวิธีการของละครสรางสรรคมาเปนเทคนิคในการเรียนการสอนโดยนําหนวย การเรยี นรทู เี่ กิดขนึ้ ไปขยายผลตอเนือ่ งเขา สูเนอ้ื หาวิชาอน่ื ๆไดอกี ดว ย คาํ ถามตรวจสอบความเขาใจ 1. ละครสรางสรรคหมายถึงอะไร 2. กจิ กรรมจงู ใจหมายถึงอะไร 3. กิจกรรมจูงใจมกี ่ปี ระเภทอะไรบาง 4. กจิ กรรมการเตรียมทกั ษะละครของผูน ํากจิ กรรมตอ งทําอยา งไร 5. กจิ กรรมละครมกี ารจดั การอยา งไรอธบิ ายมาพอเขา ใจ 6. จดุ หมายของการทาํ ละครสรางสรรคตา งจากการสรางละครเวทีอยางไร 7. จนิ ตนาการคืออะไร 8. ความคดิ สรางสรรคค อื อะไร 9. ละครสรางสรรคมปี ระโยชนใ นดา นใดบา งอธบิ ายมาพอเขาใจ

85 เรื่องท่ี 7 ประวตั คิ วามเปนมาและวิวัฒนาการของลลี าศสากล 1. ประวตั ิความเปนมาของลีลาศสากล การลีลาศมีพื้นฐานมาจากการเตนรําพ้ืนเมือง ซึ่งชนแตละชาติแตละเผา ใชในการพิธีกรรม ตาง ๆ แตจ ากความเปน มาไมม ีหลกั ฐานบง บอกวา การลีลาศเกิดข้ึนเม่ือใด และจากการไมมีหลักฐานบงบอกวา การลลี าศเกิดขน้ึ เมือ่ ใด และจากการคนพบหลกั ฐานการผนังถํ้าไดพบวามนุษยมีการเตนรํามาเปนเวลา 5,000 ป มาแลว แตเปนการเตนรําเพ่ือเปนการประกอบกิจกรรมพิธีทางศาสนา หรือความเช่ือตาง ๆ จึงกลาวไดวา การลลี าศหรอื การเตนราํ นาจะเกิดขึ้นมาพรอมกับมนุษยนั่นเอง และไดมีวิวัฒนาการมาเร่ือย ๆ ตามวัฒนธรรม ประเพณี และความเปน อยูของชนชาตติ าง ๆ เชน การเตนรําพื้นเมอื งของชาติตา ง ๆ ที่ไดมีการพัฒนารูปแบบให เปนทา มาตรฐานมากขึน้ จนเปนรปู แบบสากลนยิ ม หรอื การลลี าศในปจจุบนั นั่นเอง 2. ประเภทของลลี าศ ลีลาศแบงไดเปน 2 ประเภท คือ 2.1 การลลี าศทเ่ี ปน จังหวะมาตรฐานสากลนยิ ม แบงเปน 2 รูปแบบ คอื 1. การลลี าศแบบบอลรมู (Ballroom หรือ Standard) มี 5 จงั หวะไดแ ก 1) วอลซ (Waltz) 2) แทงโก (Tango) 3) สโลว ฟอกซท รอท (Slow Foxtrot) 4) เวียนนีสวอลซ (Viennese Waltz) 5) ควิกสเตป็ (Quick Step) 2. การลีลาศแบบละติน – อเมริกา (Latin-Amarican) เปนท่ีนิยมแพรหลายเน่ืองจากเปนจังหวะที่ สนุกสนาน คึกคัก และในบางจังหวะสามารถเตนได โดยไมมีพ้ืนท่ีกวางนัก การลีลาศ และลาติน-อเมริกา มจี งั หวะท่เี ปน มาตรฐาน 5 จงั หวะคือ 1) ชา ชา ชา (Cha Cha Cha) 2) แซมบา (Samba) 3) ควิ บนิ รัมบา (Cuban Rumba) 4) พาโซโดเบล (Paso Doble) 5) จังหวะไจวฟ (Jive)

86 3. การลีลาศแบบไมเปนมาตรฐานหรือการลีสาศเพ่ือเขาสงั คม มกี ารพฒั นามาจากการเตนระบําพนื้ เมือง มอี ยู 5 รปู แบบคอื 1) แบบละตนิ -อมเริกา เปนแบบลลี าศเพ่ือการเขา สังคมและสนกุ สนาน มีจังหวะตางๆดังน้ี เชน จังหวะ แมมโบ (Merenque) อารเ จนตินา แทงโก (Argentina Tango) 2) แบบอเมรกิ นั สไตล เปนการเตน แบบบอลรมู และละตนิ เชน เดยี วกับ จังหวะมาตรฐาน แตมี วิธีหรอื เทคนิคในการเตนที่แตกตา งไปบางตามความนิยมของชาวอเมริกัน นอกจากนี้จังหวะที่ชาวอเมริกันใช เตนในงานตา งๆ เชน จงั หวะ ร็อกแอนดโรล (Rock & Roll) และจังหวะสวงิ (Swing) 3) แบบโอลดไ ทมแ ดนซ เปนลักษณะลีลาศ ทมี่ วี ิวัฒนาการมาจากการเตนราํ แบบโบราณท่ีนิยม ใชเตนตามงานเล้ียงสังสรรค โดยจะจับเปนคู แตเวลาเตนจะเตนพรอมกันทุกคู ไปเปนรูปแบบวงกลมโดย ใชจงั หวะหลายๆจังหวะในการเตน เชน สวิง วอลช (Swing Waltz) เปนตน

87 บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชีพ การออกแบบทางศิลปะสามารถนําไปประยุกตใชในการประกอบอาชีพไดหลายสาขา ดังน้ี งานมัณฑนากร หรือนักออกแบบตกแตง (Interior-Decorator) นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร นักออกแบบ เครอื่ งเรอื น (Furniture Designer) และนักออกแบบเสื้อผาแฟชัน่ (Fashion-Designer) เปนตน ลกั ษณะเฉพาะของอาชีพดานการออกแบบแตล ะสาขา 1. งานมัณฑนากรหรือนักออกแบบตกแตง(Interior-Decorator) ทํางานเก่ียวกับการออกแบบและ ตกแตงภายในอาคารสาํ นกั งาน อาคารอยูอาศัย และบา นเรอื น ใหเ ปนไปตามความตองการของลูกคา 2. นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร(Furniture-Designer)ทําหนาท่ีออกแบบและสรางแบบเครื่อง เฟอรน เิ จอรหรือเครอ่ื งเรือนประเภทตา งๆเพ่ือนํามาผลิตเปนเชิงอุตสาหกรรม และเชิงพาณิชยกรรมโดยการใช วสั ดุท่แี ตกตางกนั นาํ มาผสมผสานกนั เพอ่ื ใหเกิดความสวยงามและประโยชนใ ชสอย 3. นักออกแบบเสือ้ ผาแฟชัน่ (Fashion-Designer) ทําหนาทสี่ รา งสรรคก ารออกแบบสิ่งทอเสอ้ื ผา รวมทั้ง การออกแบบเน้ือผา หรือลายผาสวยงามเหมาะกับแฟช่ันแตละยุคสมัยใหแกบุคคล และวิธีการตัดเย็บหรือ ผลิตเสื้อผาสาํ เร็จรปู ในทางอุตสาหกรรมและมีการพฒั นาเพือ่ ใหม ีการแขงขนั กับตลาดตา งประเทศได 1. งานมัณฑนากรหรือนกั อออกแบบตกแตง (Interior - Decorator) ลกั ษณะของงานทที่ ํา มัณฑนากรเปนผูออกแบบการตกแตงภายในสถานที่อยูอาศัยหรือสถานที่ทํางาน ตองทํางานตาม ขน้ั ตอน และกาํ หนดเวลาชิ้นผลงานตา งๆรว มกับผวู า จา งดงั นี้

88 1. บันทึกรายละเอียดความตองการของลูกคาเพ่ือออกแบบใหสรางสรรคท่ีสุดและเปนที่สะดุดตา ประทบั ใจและไดร สนยิ มตรงตามความตองการของลกู คา 2. ศึกษาโครงสรา งของงาน จัดดาํ เนนิ การออกแบบตกแตง คาํ นวณแบบ ประมาณราคา และเลือกวัสดุ ตกแตงที่มคี ุณภาพเหมาะสม และใหป ระโยชนสูงสุดกบั ลกู คา และใหต รงเปาหมายและประโยชนใ ชส อย 3. สงแบบที่วาดและเสนองบประมาณใหลกู คาพิจารณา 4. เม่อื ผานการแกไขดดั แปลงแบบใหสมบูรณแ ลว จงึ สงแบบใหกบั ชา งตางๆเชน ชางไม หรือชางเชื่อม เหล็กใหท ํางานตามโครงสรา งทีอ่ อกแบบไว 5. ปฏิบตั งิ าน และประสานงานกบั ระบบและหนว ยงานท่เี กี่ยวของ 6. ใหคาํ ปรึกษาแนะนําแกชางเพ่อื ใหก ารออกแบบเปน ไปตามเงอ่ื นไขสัญญา สภาพการจา งงาน มณั ฑนากรท่ีรับราชการจะไดรบั เงินเดอื นตามวฒุ ิการศึกษาถาทํางานกับภาคเอกชนจะไดรับ เงินเดือน ขัน้ ตน อยรู ะหวาง15,000 - 20,000 บาทข้นึ อยกู บั ฝมอื และประสบการณในการฝกงาน ขณะท่ีกําลังศึกษาอยูและ ไดร ับสวัสดิการตามที่กฎหมายแรงงานกําหนด และสิทธิประโยชนอ ่นื เชน โบนสั ขึน้ อยูกบั ผลประกอบการ สภาพการทาํ งาน การปฏิบัติงานการออกแบบ สวนมากตองทํางานท้ังในและนอกสํานักงาน เชน ในอาคาร ในสถานที่ กําลงั ตกแตงอาจตอ งใชค อมพิวเตอรแ ละโปรแกรมชว ยในการออกแบบ คุณสมบัตขิ องผูประกอบอาชพี ผปู ระกอบอาชพี มณั ฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง ตองมคี ุณสมบัตดิ ังน้ี 1. มีคุณวุฒิการศึกษาระดับปริญญาตรี คณะสถาปตยกรรมศาสตร สาขาตกแตงภายใน หรือ มีประสบการณใ นดา นการออกแบบตกแตงสงู มากอน 2. มคี วามคิดสรางสรรค ผลิตผลงานทไ่ี มเ หมือนใคร เปน คนมคี วามละเอยี ดรอบคอบ 3. มีความสามารถในการรูจกั ประยกุ ตใชว สั ดทุ มี่ ีในประเทศ เพื่อแสดงเอกลกั ษณและประโยชน ใชสอย สงู สุด 4. มที กั ษะในการใชโ ปรแกรมคอมพวิ เตอรใ นการชวยวาดรูปหรอื ออกแบบหรือมคี วามสามารถในการ เขยี นภาพหรือออกแบบสงู 5. มรี ะเบยี บวนิ ัยเขาใจถงึ การบริการทางธุรกิจ 6. มมี นุษยสัมพันธท่ีดี ใหค วามรว มมือกบั ทีมงานดี และมคี วามสามารถในการประสานงาน 7. มวี สิ ยั ทศั นก วา งไกลและปรับปรงุ ความรูค วามสามารถอยูต ลอดเวลา 8. รแู หลง ขอมลู หรอื แหลง ผลิตและจาํ หนายวัตถุดบิ เพ่อื ซ้ือหาวัตถดุ ิบมาใชในผลงาน 9. ออกแบบตกแตงภายในอาคารบานเรือนใหถูกหลักและตรงตามความตองการของผูบริโภค และ เพือ่ ความปลอดภัย ประหยัดเหมาะสมกับภาวะสงั คมและเศรษฐกิจในยุค

89 โอกาสในการมีงานทํา สภาพเศรษฐกจิ ในปจจุบนั ทาํ ใหอุตสาหกรรมวงการกอ สรางและอสงั หารมิ ทรพั ยไดรับผลกระทบมาก ในการจัดหาเงินมาดาํ เนินการลงทุนทางดานกอสราง ทําใหมัณฑนากรสะดุดไประยะหนึ่งแตผูประกอบอาชีพ มัณฑนากรพยามเปลี่ยนวกิ ฤตใหเปนโอกาส คอื ใชความรูค วามสามารถ และประสบการณเปลี่ยนไปออกแบบ เฟอรน เิ จอร ของเลน อุปกรณการออกกําลังกายเพ่ือสุขภาพ และผลิตภัณฑเครื่องใชตางๆเพ่ือเจาะตลาดลูกคา กลมุ เปา หมายเฉพาะ โอกาสความกาวหนาในอาชพี ในภาครัฐบาลผูที่ปฏิบัติในหนาท่ีนี้จะไดรับการเลื่อนตําแหนงและข้ันตามความสามารถถาพยายาม ปรบั พฒั นาฝม ือ และสรา งสรรคผ ลงานตาํ แหนงอาจเลอ่ื นถึงผูอํานวยการของหนวยงานที่ตนสังกัดอยูประกอบ อาชีพสวนตัวในการออกแบบทําสินคาพรีเมี่ยม (สินคาทั่วๆไป มีไวสําหรับแจกเพื่อสมนาคุณลูกคา ในวาระ ตางๆ เชนปใหม , ครบรอบวันกอต้ัง , ประชาสัมพันธสินคาใหมๆ และโอกาสอื่นๆ) สินคาที่ระลึก ผูท่ีจะ ประกอบอาชีพมัณฑนากรที่ตองการความกาวหนา ควรศึกษาตอจนมีวุฒิการศึกษาอยางนอยปริญาตรีใน สาขาศิลปกรรม มณั ฑณศลิ ป หรือสถาปตยกรรม อาชพี ที่เก่ียวเนื่อง นกั ออกแบบเฟอรนิเจอร หรอื อปุ กรณตางๆ นกั ออกแบบกราฟฟค ครู -อาจารย ในคณะสถาปตยกรรม ของสถาบนั การศกึ ษาตางๆ 2. นักออกแบบเครื่องเฟอรน เิ จอร (Furniture - Designer) เกาอี้ผลงานออกแบบของ Chishen Chiu นกั ออกแบบเฟอรน เิ จอรจ าก Flexiblelove ลักษณะของงานทที่ าํ ผปู ระกอบอาชพี นกั ออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอรจะปฏบิ ัตงิ านตามขัน้ ตอน ดังน้ี 1. ออกแบบผลิตภณั ฑ โดยอาจใชก ราฟฟค คอมพิวเตอรเขาชวยในการออกแบบ เพ่ือใหภ าพออกมามีมิติ และสมบรู ณแ บบเสนอผวู า จา งหรอื ลกู คา พิจารณา

90 2. สรางแบบจําลองและทดลองทําผลิตภัณฑตนแบบโดยผสมผสานวัสดุทองถ่ินท่ีแตกตางกันซ่ึง มคี วามแขง็ แรงและทนทานโดยคํานึงถึงประโยชนใชสอยสงู สดุ และตรวจสอบการทดลองใช 3. เขยี นเทคนคิ วิธกี ารประกอบแบบ ระบบพิกดั พรอมท้ังขน้ั ตอนในการปฏบิ ัติในโรงงาน 4. ประมาณการตน ทุนคาใชจา ย เพอื่ ใหมรี าคายอมเยาสําหรบั ผูใช สภาพการจา งงาน ผปู ระกอบอาชีพนักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร ท่ีมีความสามารถจะไดรับคาตอบแทนเปน เงินเดือน ประมาณเดือนละ 6,000 - 10,000 บาทตามความสามารถและวุฒิทางการศึกษา มีสวัสดิการอยางนอยตาม กฎหมายแรงงาน สว นโบนัสและผลประโยชนอยา งอนื่ ขนึ้ อยกู ับผลกาํ ไรของผปู ระกอบการ ผปู ระกอบอาชพี นกั ออกแบบเคร่อื งเฟอรน ิเจอรโดยปกติทํางานวันละ 8 ช่ัวโมง หรือสัปดาหละ 40 - 48 ชว่ั โมง อาจตองทาํ งานลวงเวลาวันเสาร วนั อาทิตย และวนั หยดุ เมื่อมีความจาํ เปนเรงดวน สภาพการทํางาน สถานท่ีทํางานจะเหมอื นสาํ นักงานออกแบบทว่ั ไปท่ีมีบรรยากาศของการสรางสรรคงาน นักออกแบบ เครือ่ งเฟอรน เิ จอรจะตอ งตดิ ตามดคู วามเรยี บรอ ยของงานตนแบบในโรงงานท่ีผลติ คุณสมบัติของผูป ระกอบอาชีพ ผูท ่ปี ระกอบอาชพี นักออกแบบเครือ่ งเฟอรน ิเจอรควรมีคุณสมบัติดงั นี้ 1. มีความสามารถในการวาดภาพแสดงรปู รา ง (Perspective) หรือใชคอมพิวเตอรชว ยในการออกแบบ 2. มคี วามรแู ละเขาใจในจติ วิทยาอุตสาหกรรม 3. สามารถเดินทางไปตางจังหวดั หรือออกพื้นที่ได 4. มีความเขาใจในวัสดุที่นํามาผสมผสานประยกุ ตใชอ อกแบบไดเ ปน อยา งดี โดยใหเขากบั ทองถน่ิ และ แสดงถึงเอกลกั ษณของทอ งถิ่นนน้ั ไดอ ยา งดี 5. สนใจความเคล่ือนไหวของงานออกแบบตางๆ และมีความคิดริเริ่มสรางสรรคเพ่ือสรางผลิตภัณฑ นวัตกรรมใหกบั วงการอตุ สาหกรรม 6. มรี ะเบียบวนิ ยั และความรบั ผิดชอบสงู โอกาสในการมีงานทาํ สําหรับผูประกอบอาชีพนักออกแบบเครื่องเฟอรนิเจอรท่ีมีความสามารถในการริเริ่มสรางสรรคเม่ือ ทํางานในองคกรธุรกิจเอกชนอยูระยะหน่ึงจะออกมาประกอบอาชีพอิสระเปดกิจการธุรกิจของตนเอง เพอ่ื ออกแบบผลติ ภณั ฑทแ่ี ปลกใหมใ หต รงกับกลุมเปา หมายที่วางไวซ่งึ จะทํารายไดดีเพราะผูวาจางจะเปนผูที่มี ฐานะ นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอรจึงเปนอาชีพท่ีไมมีการตกงาน ถามีไฟในการทํางานควรเปดโลกทัศน ใหกวาง สนใจคนควาหาขอมูล เพิ่มเติมและสรางสัมพันธกับองคกรและลูกคาในเชิงธุรกิจ แนวโนม ในตลาดแรงงานอยใู นระดับปานกลาง สวนมากผูประกอบอาชีพนักออกแบบเครื่องเฟอรนิเจอรมักจะศึกษาตอในสาขาตกแตงภายในซ่ึงมี วชิ าการออกแบบเครือ่ งเรือนทาํ ใหมีโอกาสเลือกทํางานประเภทนีไ้ ดกวางขวางข้ึน