9.SINIF COĞRAFYA SORU BANKASI

Coğrafya SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 9.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Şadan YILDIRIM İsma l ZEYBEK Mec t Müm n POLAT

1. İNSAN, DOĞA VE COĞRAFYA ÜNİTE 1. B Ö L Ü M Ünite Kazanımları 9.1.1. Doğa ve insan etkileşimini örneklerle açıklar. 9.1.2. Coğrafyanın konularını ve bölümlenmesini açıklar. 9.1.3. Coğrafya biliminin gelişimini açıklar. ÜNİTEDEKİ KONULAR ÜNİTEDEKİ TEMEL KAVRAMLAR A) DOĞA VE İNSAN ETKİLEŞİMİ B) COĞRAFYA BİLİMİNİN BÖLÜMLENMESİ Atmosfer Doğal ortam ve doğal unsur Hidrosfer Beşerî ortam ve beşerî unsur Litosfer Jeomorfoloji C) COĞRAFYA BİLİMİNİN GELİŞİM SÜRECİ Biyosfer Klimatoloji Coğrafya Kartografya Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? Coğrafi ortam Biyocoğrafya ✔ Doğa ve insan arasındaki etkileşimi, ✔ Doğal ve beşerî ortam ve bunlara ait unsurları, ✔ Coğrafyanın konularını, bölümlerini ve yardımcı bilimlerini, ✔ Coğrafya biliminin gelişim sürecini ve coğrafyaya katkı sağlayan bilim insanlarını

SICAK BÖLGE İNSAN – DOĞA ETKİLEŞİMİ Doğadaki dört temel ortam (atmosfer, hidrosfer, litosfer, biyosfer) arasında dengeli bir etkileşim vardır. Bu etkile- Doğal ortam: Doğal şartlar etkisiyle gelişen olayların şim sırasında bazen doğal çevre bazen de insanlar baskın oluşturduğu ortamdır. Yeryüzündeki dört temel ortamı ve hâle gelir. İnsan – doğa etkileşimi üç şekilde gerçekleşir: doğal sistemleri atmosfer, hidrosfer, litosfer ve biyosfer oluşturur. 1. İnsanın doğaya bağımlı olması 2. İnsanın doğaya adapte olması 3. İnsanın doğayı değiştirmesi Teknolojik gelişmenin yoğun olmadığı ve gelişmemiş ola- rak nitelendirilen bölgelerde doğal çevrenin insan yaşamı üzerindeki etkisi çok daha belirgindir. a) Atmosfer (Hava küre): Dünyayı çepeçevre saran ve COĞRAFYA BİLİMİNİN BÖLÜMLENMESİ farklı yoğunluktaki katmanlardan oluşan gaz tabaka- sıdır. Coğrafya, insanların yaşadığı çevrenin doğal özelliklerini, insan – doğal çevre etkileşimini ve bu etkileşim sonucun- b) Litosfer (Taş küre): Dağ, plato, ova, vadi gibi yer şe- da insanların ortaya koyduğu beşerî ve ekonomik etkin- killerinin yer aldığı, kayaç ve tabakalardan oluşan or- liklerin sonuçlarını açıklayan, hem doğal hem de beşerî tamdır. unsurların ve olayların dağılışını inceleyen bir bilimdir. Bu incelemeyi yapan coğrafyacılar coğrafya biliminin ken- c) Hidrosfer (Su küre): Okyanus, deniz, göl ve akarsu di prensipleri (nedensellik, karşılıklı ilgi-bağlantı, dağılış) gibi suların oluşturduğu ortamdır. çerçevesinde hareket eder. ç) Biyosfer (Canlılar küresi): Atmosfer, hidrosfer ve litos- COĞRAFYA BİLİMİ ferin insan, bitki ve hayvanların yaşadığı kesimleridir. FFizzikkiCCooğğrarafyfyaa Beşerî Coğrafya Bölgesel Coğrafya Beşerî ortam: İnsanların yeryüzünde gerçekleştirdiği tüm Jeomorfoloji Nüfus ve yerleşme Ülkeler coğrafyası coğrafyası faaliyetleri oluşturan ortamdır. B Klimatoloji Tarihî ve kültürel Bölgeler İ Hidrografya coğrafya coğrafyası Doğal ve beşerî unsurlar: Oluşumunda insanların her- L Biyocoğrafya Sosyal ve siyasi Kıtalar hangi bir rolü bulunmayan atmosfer, dağ, ova, ormanlar, G Matematik coğrafya coğrafya coğrafyası deniz, göl akarsu vb unsurlar doğal unsurlara; insan eliyle İ ve kartografya Ekonomik coğrafya oluşturulan yerleşmeler, yol, köprü, baraj, parklar vb ise beşerî unsurlara örnektir. Sağlık coğrafyası Doğal çevrenin insana sunduğu imkânlar yeryüzünün de- ğişik yerlerinde farklılık gösterdiği için insanların beslen- S Toprak coğrafyası me, giyinme ve barınma şekilleri de çok büyük farklılıklar A Afetler R coğrafyası gösterir. M 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA Doğal çevre koşullarının elverişli olduğu alanlar, insanlar A Coğrafyanın başlıca konuları; doğa, insan faaliyetleri, tarafından yoğun olarak kullanılırken elverişsiz alanlarda L bunlar arasındaki ilişki ve coğrafî olayların dağılışıdır. Do- insan faaliyetleri sınırlanmaktadır. Örneğin tarım, sanayi, ormancılık, turizm, ulaşım ve madencilik faaliyetlerinde ğal sistemler fizikî coğrafyanın, beşerî sistemler ise beşerî doğal koşulların etkisi oldukça fazladır. coğrafyanın konusudur. Doğal unsurlar insanların karakterlerinin oluşumunda da Fiziki ya da beşerî coğrafya alanında çalışma yürütülür- etkilidir. Yer şekilleri ve iklim koşullarının elverişsiz olduğu ken bazen coğrafya dışındaki bazı bilim dallarından yar- ortamlarda ya da Türkiye gibi yıl içinde dört mevsimin be- dım alınır. lirgin şekilde yaşandığı ülkelerin insanları kışın soğukla, yazın sıcakla mücadele etmek zorunda olduğu için böyle yerlerde yaşayan insanlar mücadeleci bir karakter kazan- mıştır. 8

TEST-3 ÜNİTE TESTİ 1. Aşağıdakilerden hangisi beşerî sistemler arasın- 4. Aşağıdakilerden hangisi insanların doğanın işle- da yer almaz? yişine yaptığı olumsuz etkilerden değildir? A) Bataklık sahaların kurutularak tarım yapılması A) Yerleşim alanları B) Levha hareketleri B) Madencilik sahalarındaki akarsuların yatakları- C) Ulaşım faaliyetleri D) Turizm faaliyetleri nın yerinin değiştirilmesi C) Altın madeni işletmelerindeki siyanürle ayrıştır- E) Ülkeler arası siyasi sorunlar ma yapılan havuzlardan yer altı ve yer üstü sula- 2. Aşağıdaki görselde İstanbul’daki bir alan gösterilmiştir. rına sızma olması D) Antarktika’da kurulan istasyonlarda doğa göz- lll lemleri yapılması E) Ormanlık sahaların bir bölümünün hayvancılık alanı olarak değerlendirilmesi V 5. • Hem fiziki hem de beşerî coğrafya bölümleriyle l ilişkisi fazladır. lV • Haritaların, planların ve diğer anlatım biçim- ll lerinin hazırlanması ve bunların kullanımının Bu görseldeki numaralı yerlerden kaç tanesi do- geliştirilmesi amacıyla ya doğrudan yapılan ğal unsurdur? gözlemlerin sonuçlarından ya da bir bilginin işlenişinden başlayarak uygulanan incelemele- rin ve bilimsel, görsel, teknik işlemlerin tümüdür. Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki coğrafya alt dallarından hangisiyle ilgilidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) Jeomorfoloji B) Klimatoloji C) Kartoğrafya D) Demografi E) Biyocoğrafya 3. V 6. İnsan-doğa etkileşiminde insanın faydalanabilece- II B ği akarsular, verimli ovalar, zengin maden yatakları III I İ gibi doğal kaynakların yanı sıra depremler, tsunami- IV L ler, volkanik patlamalar, seller gibi doğa olaylarının G oluşturduğu zorluklar da vardır. İnsanlar yaşamlarını İ devam ettirebilmek için bu zorluklara da bir şekilde adapte olmak zorundadır. Yukarıdaki haritada verilen numaralı alanların S III IV doğal ve beşerî ortam özellikleriyle ilgili aşağıda- A I II ki bilgilerden hangisi yanlıştır? R 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA M V A) l numaralı alanda çöl bölgesi bulunur. A L B) ll numaralı alandaki insanların beslenmesinde pirincin önemli bir rolü vardır. C) lll numaralı alandaki insanların mevsimlik hava Buna göre yukarıdaki haritada gösterilen nu- koşullarına bağlı olarak farklı kalınlıktaki kıyafet maralı alanların hangisinde yaşayan insanların kullanma ihtiyacı fazladır. deprem, tsunami ve volkan patlamaları kaynaklı zorluklara adapte olduğu söylenebilir? D) lV numaralı alanda ormanlar geniş yer tutar. E) V numaralı alanda yüksek ve engebeli yer şe- A) I ve II B) I ve III C) II ve IV killeri geniş yer tutar. D) IlI ve V E) IV ve V 14

7. Aşağıda Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi şema 10. I. Şubat ayının 28 gün sürmesi II. Güney Yarım Küre’de kış mevsiminin Kuzey üzerinde gösterilmiştir. Yarım Küre’ye göre 4-5 gün daha uzun sürmesi Ha2z1iran 21 Mart Günberi - 3 Ocak Ara2l1ık Günöte - 4 Temmuz III. Eylül ekinoksunun 2 gün gecikmesi IV. Ocak ayında Dünya’nın yörünge hızının artması Yukarıdakilerden hangileri Dünya’nın Güneş çev- resindeki yörüngesinin elips şeklinde olmasının sonuçlarındandır? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV 23 Eylül Yörüngedeki hareket yönü Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisine ula- 11. Dünya, aşağıda verilen konumlardan hangisinde şılamaz? iken Türkiye’de en uzun gece yaşanır? A) Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu tarih 3 Ocak’tır. B) Türkiye’de yaz mevsimi, kış mevsiminden daha A) B) 90° uzun sürer. C) 66° 33' 90° C) Dünya’nın Güneş’e en uzak olduğu tarihte Tür- 90° 66° 33' 23° 27' kiye’de kış mevsimi başlar. 230°° 27' 23° 27' 90° 66° 33' D) Dünyanın Güneş’e en uzak olduğu tarih 4 0° Temmuz’dur. 23° 27' E) Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklin- 66° 33' deki bir yörüngede yapmaktadır. 90° 8. Ekvator ile Oğlak dönencesi arasında bulunan bir 90° D) 90° 66° 33' merkez için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? 66° 33' 23° 27' 23° 27' A) 23 Eylül’de sonbahar başlar. 203°° 27' 0° 66° 33' 23° 27' B) 21 Aralık’ta en uzun gündüz yaşanır. E) 66° 33' C) 21 Haziranda öğle vakti cisimlerin gölgesi gü- 90° neye düşer. B İ 90° D) Güneş ışınları yatay düzlemlere öğle vakitlerinde L 70° yılda iki kez dik açı ile gelir. G İ 23° 27' E) 21 Mart’ta gece ve gündüz eşitliği yaşanır. 0° 23° 27' 90° 70° 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA 9. I. Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet S 12. Türkiye’deki herhangi bir merkezde bulunan ya- geçer. A R tay düzlemlerin öğle vaktinde güneş ışınlarını yıl Il. Ekvator’da gece ve gündüz eşit olur. M içinde iki kez dik açı ile alabilmesi için aşağıdaki- A lerden hangisinin gerçekleşmesi gereklidir? lll. Güneş ışınları 23° 27’ Kuzey enlemine yani Yengeç dönencesine öğle vakti dik açı ile L A) Dünya’nın yörünge hızının artması düşer. IV. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gece, B) Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki açının büyümesi Güney Yarım Küre’de ise gündüz süresi uza- maya başlar. C) Dünya yüzeyinin tamamen denizlerle kaplı olması Yukarıdakilerden hangileri hem 21 Haziran hem D) Dünya’nın, ekseni çevresindeki hareketini doğu- de 21 Aralık tarihlerinde gerçekleşen olaylardır? dan batıya doğru yapması A) I ve II B) I ve III C) II ve III E) Yer ekseni ile yörünge düzlemi arasındaki açının büyümesi D) II ve IV E) III ve IV 26

8. I. Türkiye’nin üç tarafının denizler ile çevrili bir 11. Başlangıç Meridyeni yarımada ülkesi olması 60o 1 30o II. Güney ve kuzey uç noktaları arasında kuş 2 uçuşu uzaklığının yaklaşık 666 km olması 0o III. Kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının geliş açı- 3 sının küçülmesi 4 30o IV. Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükseltinin 5 artması 45o Yukarıdakilerden hangileri Türkiye’nin göreceli Yukarıdaki model küre üzerinde gösterilen para- konumunun sonuçlarındandır? leller üzerinde aynı mesafeyi kat eden uçaklar- dan hangisi daha fazla meridyen geçer? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 9. Batı Iğdır Doğu A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Gkiüldneeşg,öIsğtderıriBlebantoı ykloanmuımüdIzğaedırriiknedne yukDaorğıudaki şe- 12. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin uç noktala- Çanakkale’den rından biri değildir? A)aşağıda verilen konumBla) rın hangisindeki gibi A) Beysun Köyü (Hatay) B) Dil ucu (Iğdır) görülür? C) Karaburun (İzmir) D) İnceburun (Sinop) A) B) E) Avlaka Burnu (Gökçeada – Çanakkale) Batı Çanakkale Doğu Batı Çanakkale Doğu C) Çanakkale D) Çanakkale Doğu Batı Doğu Batı C) D) DİKKAT Batı Çanakkale Doğu Batı Çanakkale Doğu Tarih Değiştirme Çizgisi Batı E) Doğu Batı Çanakkale Doğu B Çanakkale İ AKMUEZREİYKA E) L ASYA G Batı Çanakkale Doğu İ Doğu Yarım Küre Batı Yarım Küre 1 Ocak 31 Aralık 2020 2019 Batı Çanakkale Doğu S OkyHainnut su Tarih Değiştirme ÇizgisiBüyük Okyanus A (Pasifik) 10. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin Kuzey Ya- R 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA M OKYANUSYA rım Küre’de yer aldığının kanıtlarından biri değildir? A A) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması L 180o B) Güneye doğru gidildikçe gölge boyunun kısalması C) Kuzeye doğru gidildikçe gece ve gündüz arasın- ANTARKTİKA daki farkın artması 180° meridyenine tarih değiştirme çizgisi denir. Bu D) Güneye doğru gidildikçe paralel boylarının uza- meridyenin doğusundaki batı meridyenlerinin bu- lunduğu taraftan batısındaki doğu meridyenlerinin ması bulunduğu tarafa geçildiğinde tarih 1 gün ileri alınır. E) Dağların güney yamaçlarının kuzey yamaçların- Bering Boğazı ve Büyük Okyanus üzerinden geçen bu çizgi bazı yerlerde ülkelerin siyasi sınırlarını izle- dan daha sıcak olması diği için zikzak yapar. 41

TEST-3 HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ 1. Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseltideki nok- 4. Aşağıdaki izohips haritasında tepeye ulaşan beş yol taların birleştirilmesi ile elde edilen eğrilere izohips numaralandırılarak gösterilmiştir. denir. l Buna göre aşağıdakilerden hangisi izohipslerin ll V genel özellikleri arasında yer almaz? lll lV A) Aynı eğri üzerindeki bütün noktaların yükseltisi aynıdır. Tarık, tepeye ulaşmak için bu yollardan hangisini kullanırsa daha fazla yol kat etmiş olur? B) İzohipslerin seyrek geçtiği yerlerin eğimi azdır. A) l B) ll C) lll D) lV E) V C) Sık geçtikleri yerler dik yamaçları gösterir. D) Birbirini çevrelemeyen komşu iki izohipsin yük- seltisi aynıdır. E) En dıştaki izohips eğrisi en yüksek noktayı göste- rir. 2. Dalga aşındırması ile oluşan dik kıyılara falez denir. 5. Falezli kıyılarda izohipsler birbirine yaklaşır. 50 m B Deniz A ll lV B Yukarıdaki izohips haritasında gösterilen A ve B l Vİ noktaları arasındaki yükselti farkı kaç m’dir? DENİZ lll L A) 50 B) 100 C) 150 G D) 175 E) 200 Buna göre izohips haritasında numaralı kıyıların İ hangisinde falez görülür? D) lV E) V 6. Aşağıda bir bölgenin izohips haritası gösterilmiştir. A) l B) ll C) lll S A R M 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA A L 3. Renklendirme yönteminin kullanıldığı bir fiziki Deniz haritada, Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının Akdeniz İzohips haritasında aşağıdaki yeryüzü şekillerin- kıyısında oluşturduğu Çukurova Deltası aşağıda- den hangisi görülmez? ki renklerden hangisiyle gösterilir? A) Yeşil B) Sarı C) Turuncu A) Delta B) Vadi C) Boyun D) Kahverengi E) Mor D) Sırt E) Yamaç 57

8. Aşağıdaki topoğrafya haritasında bir yer şekli göste- 10. rilmiştir. M L K 1400 1300 K 1000 m K K 0 1 2 3 km 012 3 Haritada verilen bilgilere göre aşağıdaki yargılar- km dan hangisi kesin olarak doğrudur? A) Haritadaki izohips aralığı 200 m’dir. Yukarıda topoğrafya haritası verilen yöre ile ilgili B) K’nin yükselti değeri 1 000 metreden az ise hari- olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşıla- maz? tadaki yer şekli sırttır. A) Haritadaki izohips aralığı 10 m’dir. C) Haritadaki yer şekli geniş tabanlı bir vadiyi gös- B) Gerçek ve iz düşümü alanları arasındaki fark az- termektedir. dır. D) Haritadaki yer şekli bir boyun bölgesini göster- C) En yüksek yer K tepesinin bulunduğu alandır. D) K ve L tepeleri arasındaki yatay mesafe 4 km’den mektedir. E) Haritadaki yer şekli Kuzey Yarım Küre’deki bir fazladır. E) M’nin bulunduğu yerde boyun noktası vardır. bölgede yer almaktadır. AKLINDA BULUNSUN 9. PÎRÎ REİS VE DÜNYA HARİTASI Y X Kuzey B Z İ 300m L 250m 1 012 G km İ Tam adı Pîrî Muhyiddîn İbn Hacı Mehmed olan Pîrî Reis 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA Eş yükselti eğrileri yardımıyla çizilen yukarıdaki S (1465-1554) eşsiz bir kartograf, deniz bilimci ve denizci- topoğrafya haritasında gösterilen yöreyle ilgili A lik tarihinde izler bırakmış bir kaptandır. aşağıdaki yargıların hangisine kesin olarak varı- R lır? M Pîrî Reis’in haritası günümüze kalan, Avustralya kıtasını A gösteren en eski haritalardan biridir. Osmanlı Kaptan-ı A) Yükseltisi en fazla olan nokta Y’dir. L Derya'sı (Amiral) Pîrî Reis tarafından 1513'te çizil- miş olup, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarını ve Güney B) Y noktası bir boyun bölgesinde yer alır. Amerika'nın doğu kıyılarını gösterir. 16. yüzyıl Avrupa ve Müslüman denizcilerinin coğrafya bilgilerini içeren C) Yükseltisi en fazla ve en az olan alanlar arasın- değerli bir tarihi belgedir. Pîrî Reis 1528'de Amerika'yı daki yükselti farkı 350 metreden fazladır. ve Grönland’ı gösteren ikinci bir harita yapmıştır. D) X ve Y noktaları arasındaki yükselti farkı 100 Pîrî Reis’in en önemli eserlerinden olan Kitâb-ı metreden fazladır. Bahriye’dir (Denizcilik Kitabı). Düzyazı ve kısmen şiir tarzında yazılmış iki nüshası bulunan Kitâb-ı Bahriye, E) X ve Y noktaları arasındaki mesafe Y ve Z nokta- Ege ve Akdeniz’in tam bir deniz kılavuzudur. İçerdiği ları arasındaki mesafeden azdır. haritalarla gemicilere kolay seyahat etme olanağı sağla- yan kitap 1521’de yazılmıştır. 60

TEST-7 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) - 1 1. “İnsanlar temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için do- 3. ll 21 Mart ğaya bağımlıdır.” diyen bir araştırmacının tezine; 21 Haziran l 21 I. ilk medeniyetlerin büyük nehirlerin etrafında Aralık kurulması, lll lV 23 II. ortalama yükseltinin ve eğimin az olduğu düz Eylül alanların insanlar tarafından yerleşim amaçlı Dünya yukarıdaki konumların hangilerinde iken olarak daha fazla tercih edilmesi, Türkiye’de öğle vakti gölge yönü kuzeyi gösterir? III. yeryüzü şekillerinin ekonomik faaliyetleri ve kültürel özellikleri şekillendirmesi durumlarından hangileri örnek olarak gösterilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) II ve III E) I, II ve III D) I, II ve III E) I, II, III ve IV 4. Boylam 2. Aşağıdaki Yerküre’nin boyutlarıyla ilgili sayısal de- 5o 10o 15o 20o 25o 30o ğerler verilmiştir. l 20o Enlem ll 15o lll 10o lV 0o V 10o 15o Kuzey kutbu Yukarıda beş merkezin koordinatları verilmiştir. 6357 km 40 009 km Buna göre hangi merkezden tam kuzeye doğru 6378 km Ekvator gidilirse Türkiye topraklarına ulaşılır? 40 076 km B İ A) l B) II C) III D) IV E) V L G 5. Ayşe: Yaşadığım şehirde 21 Haziran’da öğle vakti İ cisimlerin gölgesi oluşmaz. Güney kutbu S İzgi: Yaşadığım köyde 21 Aralık’ta 24 saat gece ya- şanır. A Buna göre R Caner: Yaşadığım kasabada 21 Mart ve 23 Eylül’de 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA M öğle vaktinde güneş ışınları dik açıyla gelir. I. yer çekiminin kutuplarda fazla olması, II. güneş ışınlarının düşme açısının kutuplara A Buna göre bu kişilerin yaşadığı yerlerden geçen doğru daralması, enlemler aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- L miştir? III. Dünya’nın bir tarafının aydınlık diğer tarafının karanlık olması Ayşe İzgi Caner A) 66° 33ı K 23°27ı K 0° özelliklerinden hangileri dünyanın sadece yuka- B) 23°27ı K 66°33ı K rıda verilen sayısal değerleri ile açıklanır? 23°27ı G 0° C) 0° 66°33ı K 23°27ı K A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 66°33ı G D) 0° D) I ve III E) II ve III E) 23°27ı G 66°63ı G 0° 69

7. I. Bora 10. Aşağıda yerel bir rüzgârın oluşumu şema ile gösteril- II. Mistral III. Hamsin miştir. IV. Sirokko Sıcak Serin YB Yukarıdakilerden hangileri Akdeniz Havzası’nda AB Kara etkili olan sıcak yerel rüzgârlardır? Gece A) I ve II B) I ve III C) II ve III Deniz D) II ve IV E) III ve IV Bu rüzgâr ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkına bağlı olarak oluşur. B) Gündüz, denizden karaya doğru eser. C) Gün içinde yön değiştirir. D) Etkiledikleri alanlara bol yağış bırakır. 8. Her iki yarım kürede 30° enlemi üzerindeki dinamik E) Gece, karadan denize doğru eser. yüksek basınç alanından Ekvator üzerindeki ter- 11. Aşağıda verilen rüzgârlardan hangisinin sıcaklık mik alçak basınç alanına doğru eser. Kuzey Yarım Küre’de kuzeydoğudan güneybatı yönüne, Güney üzerindeki etkisi enlem faktörü ile açıklanamaz? Yarım Küre’de ise güneydoğudan kuzeybatı yönüne doğru eser. Ekvator çevresindeki karaların doğu kı- A) Bora B) Föhn C) Hamsin yılarına yağış bırakır. D) Mistral E) Sirokko Bu özellikler aşağıda verilen rüzgârlardan hangi- siyle ilgilidir? A) Kutup rüzgârları B) Alizeler C) Batı rüzgârları D) Musonlar E) Tropikal rüzgârlar B İ L G İ 12. Aşağıdaki şekilde bir dağ yamacını aştıktan sonra di- ğer yamaçta alçalarak föhn rüzgârına dönüşen hava S hareketi gösterilmiştir. A Yükselti (m) 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA 9. Tropikal kuşakta, mayıs ve ekim arası dönemde ok- R 4 000 15oC ? M 3 000 20oC yanus üzerinde hızla ısınan havanın yukarı doğru A 2 000 25oC L 1 000 yükselmesiyle tropikal siklonlar oluşur. 0 Buna göre aşağıdaki ülkelerin hangisinde tropi- Buna göre föhn rüzgârının etkisinde kalan ve kal rüzgârların oluşması beklenmez? “?’’ ile gösterilen yerde rüzgârın sıcaklığı kaç °C olur? A) Avustralya B) Meksika C) Brezilya D) Filipinler E) Moğolistan A) 20 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40 86

8. Aşağıdaki haritada beş il numaralandırılarak gösteril- 12. I. Kış mevsiminde yaz mevsimine göre daha etki- li olan basınç alanıdır. Özellikle Sibirya yüksek miştir. basıncı zayıfladığında etkisi artar. Ülkemize, Avrupa ülkeleri ve Balkanları geçerek gelir ve BUL. K A R A D E N İ Z GÜRCİSTAN bol yağış bırakır. YUN. IV ERM. EGE DENİZİ II. 30° enlemi üzerinde, Afrika’nın kuzeybatısında İRAN II IV bulunan basınç merkezidir. Yıl boyunca etkili III IRAK olan tropikal ve sıcak karakterli bu hava kütlele- SURİYE ri sıcak ve nemli olduğu için kış ve bahar ayla- AKDENİZ rında batı bölgelere bol yağış bırakır. Ancak yaz aylarında etki olduğunda sıcak ve kurutucu Bu illerden hangilerinin iklim özellikleri daha faz- etki yapar. la benzerlik gösterir? Yukarıda özellikleri verilen basınç merkezleri sı- A) I ve II B) I ve III C) II ve III rasıyla aşağıdakilerden hangisidir? D) III ve IV E) IV ve V l ll A) İzlanda DAB Azor DYB B) Azor DYB Sibirya TYB 9. Türkiye’de etkili olan aşağıdaki yerel rüzgârlar ve C) İzlanda DAB Basra TAB estikleri yön eşleştirmelerinden hangisi yanlış- D) Basra TAB Sibirya TYB tır? E) Sibirya TYB Azor DYB A) Poyraz – Kuzeydoğu MUTLAKA BİLMELİSİN B) Karayel – Kuzeybatı Türkiye’de Sıcaklık dağılışını etkileyen faktörler C) Lodos – Güneybatı D) Yıldız – Kuzey E) Kıble – Güneydoğu Sıcaklık En Etkili En Etkili çok faktörler az faktörler nerede? nelerdir? nerede? nelerdir? Yıllık Akdeniz Enlem ve Kuzeydoğu Yükselti ve ort. kıyıları deniz etkisi Anadolu karasallık 10. Kış mevsiminde Rize’de sıcaklık ortalamalarının B Enlem, İ karasallık ve Kuzeydoğu Hakkâri’den yüksek olması, sıcaklık ile aşağıda- L Yaz GD And. sıcak yerel Anadolu Yükselti kilerden hangisi arasındaki ilişkiye ters düşer? G İ Gerçek sıcaklık rüzgârlar A) Enlem B) Nemlilik C) Denizellik Yükselti, D) Karasallık E) Yükselti Kış Akdeniz Enlem ve Kuzeydoğu karasallık, kıyıları deniz etkisi Anadolu enlem ve soğuk yerel S Sıcaklık Doğu Yükselti ve A farkı And. karasallık rüzgârlar R M Karadeniz 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA A ve Akdeniz Denizellik L kıyıları 11. I. Menteşe Yöresi Yıllık GD And. Karasallık Kuzeydoğu Karasallık II. Tuz Gölü çevresi ort. ve enlem Anadolu ve enlem III. Batı Karadeniz İndirgenmiş sıcaklık IV. Çoruh vadisi Ocak Akdeniz Enlem ve Kuzeydoğu Karasallık, kıyıları deniz etkisi Anadolu enlem ve soğuk yerel Yukarıdakilerden hangileri Türkiye’de yıllık yağış rüzgârlar miktarı fazla olan yerler arasında yer alır? Enlem, Karadeniz A) I ve II B) I ve III C) II ve III Temmuz GD And. karasallık ve kıyıları ve Enlem ve sıcak yerel Kuzey deniz etkisi rüzgârlar Marmara D) II ve IV E) III ve IV 97

TEST-13 SARMAL TEST - 5 1. 4. Merkezler Çizgisel hız (Km/s) Deniz 0 100 I 1670 A II 833 III 1445 IV 0 V 710 Yukarıdaki izohips haritasında gösterilen “A” Yukarıdaki tabloda farklı paralel dairesi üzerinde yer noktası hangi yükselti basamakları arasında yer alan beş merkezin çizgisel hızları verilmiştir. alır? Buna göre 21 Mart tarihinde hangi merkeze gü- A) 0 – 100 B) 100 – 200 C) 200 – 300 neş ışınları daha dik açıyla düşer? D) 300 – 400 E) 400 – 500 A) l B) ll C) lll D) lV E) V 2. Aşağıda bazı bilim dallarının çalışma alanları ile ilgili 5. Gurup ve tan zamanı olan alacakaranlık vakitlerinin açıklamalar verilmiştir. yaşandığı süre enleme göre değişir. • Yer şekillerinin oluşumunu ve gelişimini araştı- V lV lll ran bilim dalıdır. ll • Sosyal olaylar ve mekânsal bileşenler arasın l daki ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır. • Atmosfer olaylarını inceleyen bilim dalıdır. • Yeryüzündeki bitki ve hayvan topluluklarını ve onların yeryüzündeki dağılışını inceleyen bilim dalıdır. Aşağıdaki bilim dalları bu açıklamalar ile eşleşti- rildiğinde hangisi dışta kalır? B Yukarıda gösterilen küre üzerindeki merkezlerin hangisindeki alacakaranlık süresi daha uzundur? A) Jeomorfoloji B) Sosyal Coğrafya İ A) l B) ll C) lll D) lV E) V C) Kartografya D) Biyocoğrafya L E) Klimatoloji G İ 3. BUL. K A R A D E N İ Z GÜRCİSTAN S 6. Aşağıda bir bölgenin eş yükselti eğrileriyle çizilen to- A poğrafya haritası verilmiştir. YUN. ERM. R M V IV 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA EGE DENİZİ II III A İRANI L IRAK AKDENİZ SURİYE l ll VK lll lV Yukarıdaki haritada numaralandırılarak gösteri- Deniz len alanların yıllık güneşlenme süreleri göz önü- ne alınırsa, Güneş enerjisiyle çalışan bir elektrik 0 1 2 3 km santrali kurmak için gerekli koşullar hangisinde elverişsizdir? Yer şekillerinin rüzgârın hızına yaptığı etki göz önüne alınırsa, haritada numaralı oklar yönünde A) l B) ll C) lll D) lV E) V esen rüzgârlardan hangisinin hızı daha fazladır? A) l B) ll C) lll D) lV E) V 106

9. SINIF SARMAL COĞRAFYA TÜRKİYE’NİN KONUMU 1. Yıl içinde dört mevsim 2. Güneyden kuzeye doğru belirgin olarak yaşanır. gidildiğinde sıcaklıklar genelde azalır. 9. Dağların güney yamaçları 3. Üç tarafı denizlerle bakı etkisiyle daha fazla çevrilidir. ısınır. 4. Üç kıtanın birbirine en fazla 26o 45o yaklaştığı konumda yer alır. 42o 114 36o 8. Güneş ışınları yıl içinde yatay düzlemlere hiç dik açıyla gelmez. 7. Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine 6. Dünyanın doğal, ekonomik ve siyasi 5. Ortalama yükseltisi bağlayan doğal köprü konumundadır. yönden büyük farklılık gösteren bölgelerinin fazladır. arasında yer alır.

8. 3000 m 11. 90° 85° 10 °C Y 1000 m X 0° Deniz 90° 85° Aydınlanma çizgisinin yukarıda gösterilen yerler- Yukarıdaki şekilde gösterilen Y merkezinde sı- den teğet geçtiği tarihte, güneş ışınları aşağıdaki caklığı 10 °C olan rüzgârın, X merkezine ulaştı- enlemlerden hangisine öğle vaktinde dik açıyla ğında sıcaklığı kaç °C olur? gelir? A) 0° B) 5°K C) 10° K D) 15° K E) 20° K A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30 9. Türkiye’nin orta kuşakta yer aldığını; 12. 90° I. en sıcak ayların temmuz ve ağustos olması, II. Batı rüzgârları kuşağında yer alması, III. Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda yer alması IV. Ekvator’un kuzeyinde yer alması özelliklerinden hangileri kanıtlar? 66° 33ı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) III ve IV 23° 27ı 0° B 23° 27ı İ L 90° G İ Dünya, yörüngesi üzerinde yukarıdaki konuma geldiği tarihte; 10. Aşağıdaki grafikte 21 Aralık’ta beş merkezin gece- S I. Ekvator’daki gündüz süresinin diğer enlemlere gündüz süreleri verilmiştir. A göre daha uzun olması, 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA Saat R II. aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda 24 M Güneş’in aynı anda doğması, 18 Gündüz A III. 45° enlemlerinde öğle vaktinde yatay düzleme 12 Gece L dik duran cisimlerin boyu ile gölge boylarının eşit olması, 6 IV. Kuzey Yarım Küre’de yaz başlangıcının yaşan- ması l ll lll lV V Merkezler olaylarından hangileri yaşanır? Buna göre hangi merkez Kuzey Kutup Noktası’na A) I ve II B) I ve III C) II ve III daha yakındır? D) II ve IV E) III ve IV A) l B) ll C) lll D) lV E) V 126

3. BÖLGELER VE ÜLKELER ÜNİTE Ünite Kazanımları 9.3.1. Dünyadaki farklı bölge örneklerini, özellikleri ve bölge belirlemede kullanılan kriterler açısından değerlendirir. 9.3.2. Bölge sınırlarının amaca göre değişebilirliğini örneklerle açıklar. 9.3.3. Harita kullanarak çeşitli coğrafi kriterlerle belirlenmiş bölgelerde bulunan ülkeleri sınıflandırır. ÜNİTEDEKİ KONULAR ÜNİTEDEKİ TEMEL KAVRAMLAR A) BÖLGE VE BÖLGE ÇEŞİTLERİ B) BÖLGE SINIRLARININ BELİRLENMESİ Bölge Yönetim bölgesi Şekilsel bölge Hizmet bölgesi Doğal bölge İstatistik bölgesi Beşerî bölge Plan (Proje) bölgesi İşlevsel bölge Bölge sınırı Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? ✔ Bölge belirlemede kullanılan kriterleri, ✔ Dünyadaki farklı bölge örneklerini, ✔ Bölge sınırlarının amaca göre değişebilirliğini, ✔ Çeşitli coğrafi kriterlere göre belirlenmiş bölgelerde bulunan ülke örneklerini

SICAK BÖLGE e) Doğal afet bölgeleri: Deprem, heyelan, tsunami, kasır- örneğidir. Ayrıca yerel yönetim özelliklerine göre şehir ga, hortum, sel, taşkın gibi afetlerin görüldüğü alanları ve kasaba yerleşmelerinde yerel yönetim görevi yapan gösteren bölgelerdir. belediyelerin hizmet alanları, il özel idareleri de bu gruptadır. 2) Beşerî şekilsel bölgeler 2. İşlevsel hizmet bölgeleri: Hizmet sektörü kapsamın- a) Nüfus bölgeleri: Nüfusun yoğun ya da seyrek olma- sına, kır ve kent nüfusuna, doğum ve ölüm oranına, daki eğitim, sağlık, barınma, güvenlik, ulaştırma, ile- ortalama yaşam süresine, göç durumuna göre oluştu- tişim, ticaret, pazarlama, turizm vb faaliyetleriyle ilgili rulan bölgelerdir. olarak oluşturulan fonksiyonel bölgelerdir. Örneğin TRT, TÜİK, DSİ, Devlet Meteoroloji İşleri, Karayolları, b) Yerleşim bölgeleri: Kır ve kent nüfusuna göre, yerleş- Köy Hizmetleri ve Orman genel müdürlükleri, Toprak melerin toplu ya da dağınık olmasına göre, nüfusu 10 Mahsulleri Ofisi, Asker Alma Dairesi Başkanlığı, milyonu aşan megakentlere ya da nüfusu 1 milyonu Mersin Limanı hizmet alanı, Bilkent Üniversitesi, bir aşan metropol alanlarına göre belirlenen bölgeler yer- gazetenin ya da kargo şirketinin dağıtım ağı vb. birim- leşim bölgelerine örnektir. ler hizmet bölgesi grubunda yer alır. c) Tarım bölgeleri: Yapılan tarımsal faaliyete ya da yetiş- 3. İşlevsel istatistik bölgeleri: Türkiye İstatistik tirilen tarım ürünlerine göre belirlenen bölgelerdir. Kurumu’nun belirlediği “Büyük İstatistik Bölgeler” ç) Sanayi bölgeleri: Sanayi kollarına ya da sanayinin (Düzey-1 Bölgeleri) ve hiyerarşik olarak bunların alt yoğunluğuna göre belirlenen bölgelerdir. bölgelerini oluşturan Düzey-2 bölgeleri ile günümüzde mevcut olan illeri ifade eden Düzey-3 bölge türleri bu d) Madencilik bölgeleri: Çıkarılan maden türlerine göre gruptadır. belirlenen bölgelerdir. 4. İşlevsel plan (proje) bölgeleri: Güneydoğu Anadolu e) Kültür bölgeleri: Bir ya da daha çok kültürel özelliği (dil, din, mimari vb.) paylaşan insanların bulunduğu Projesi Bölgesi (GAP), Doğu Anadolu Projesi (DAP), alanların oluşturduğu bölgelerdir. Konya Ovası Projesi Bölgesi (KOP) vd. bu bölgelerin örnekleri arasındadır. f) Siyasi, askerî ve ekonomik işbirliği örgütlerinin oluştur- duğu bölgeler: BM, NATO, İİT, AB, KEİ, OPEC, OECD, B) BÖLGE SINIRLARININ BELİRLENMESİ G-7, G-20, D-8, Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR), Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) vb örgütlere üye olan Özellikle doğal özellikleri ölçüt alınarak belirlenen bölge ülkelerin oluşturduğu bölgelerdir. sınırlarının çoğu zaman kademeli bir geçiş göstermesi ne- 3) Coğrafi bölgeler deniyle bölge sınırlarını kesin hatlarla birbirinden ayırmak Coğrafi bölgeler, doğal bölgelerle sosyoekonomik bölge- B çok zordur. İklim ve bitki örtüsü bölgelerinde bu şekilde lerin sentezi özelliği taşır. Doğal şekilsel bölgeler ortak kademeli geçişler görülür. özellik taşıyan tek bir doğal unsura göre oluşturuldukları İ hâlde, coğrafî bölgeler genelde benzer özelliklere sahip L Bölge Sınırlarının Değişkenliği olan doğal ve sosyoekonomik unsurlara göre belirlenir. G Doğal özelliklerine göre belirlenen bölge sınırları kısa sü- Coğrafi bölgelerin kapsadıkları alanların bütününde aynı İ rede değişmez. Ancak beşerî özelliklerine göre (nüfus, özellikler görülmez. Bu nedenle ayrıntıda farklı özelliklere ekonomi ve siyasî) belirlenen bölgelerin sınırları zamanla sahip olan alt bölümlere, yörelere ve kesimlere ayrılırlar. S kısa sürede değişebilir. Örneğin Ege Bölgesi, Kıyı Ege Bölümü, Menteşe Yöresi gibi. A İşlevini kaybeden bölgeler ortadan kalkar ve yerini yeni B. İŞLEVSEL (FONKSİYONEL) BÖLGELER R bölgelere bırakır. Bu tür bölgeler daha çok siyasî bölge- M lerdir. Bir zamanlar etkin olan ancak daha sonra dağılan 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA Ekonomik ve kültürel bakımdan yerel, bölgesel, ulusal ve A Balkan Antantı, Sadabad Paktı, Varşova Paktı gibi örgütler küresel anlamda diğer bölgelerle etkileşim hâlinde olan L bunlardandır. Bununla birlikte bazı ülkelerin çeşitli amaç- bölgelere işlevsel bölge denir. İşlevsel (fonksiyonel) böl- larla bir araya gelmesiyle yeni siyasi bölgeler de oluşa- geler, mekânsal yapıyı ve mekân üzerindeki ekonomik ve bilir. Örneğin, Karadeniz Havzası'ndaki ülkelerin kurduğu kültürel işleyişi daha iyi organize edebilmek amacıyla oluş- ekonomik iş birliği örgütü KEİ, petrol ihraç eden ülkelerin turulmuştur. İşlevsel bölgelerin çeşitli aktivitelerin işleyişini oluşturduğu OPEC bunlara örnektir. kontrol eden ve düzenleyen bir merkezi bulunur. İşlevsel Siyasî özelliklere göre oluşturulan bölge sınırları, ülke sı- bölgeleri şekilsel bölgelerden ayıran en önemli fark bir nırlarını takip eder. Örneğin AB'ye, NATO’ya ya da KEİ’ye yönetim (kontrol – kumanda) merkezlerinin olmasıdır. Bu merkezden uzaklaştıkça işlevsel bölgenin etki alanı azalır. üye ülkeleri gösteren haritada birliğin sınırları üye ülkelerin sınırlarını izler. Ancak bölge sınırları her zaman idari sınır- 1. İşlevsel yönetim bölgeleri: ABD ve Almanya’daki larla örtüşmez / çakışmaz. Dağlık bölgeler, iklim ve bitki bölgeleri bu duruma örnektir. eyaletler, Türkiye’deki il, ilçe ve köyler bu bölgelerin 135

TEST-6 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) - 4 1. Dünya’nın Güneş çevresindeki yörüngesinin 4. Estiği dönem elips şeklinde olması; Rüzgâr Mevsimlik Yağış rüzgârdır. getirir. I. Şubat ayının 28 gün sürmesi, I. Kara meltemi II. Deniz meltemi X II. Güneş’in doğduğu ve battığı yerin yıl içinde III. Yaz musonu IV. Kış musonu X değişmesi, XX III. Mevsim sürelerinin yarım kürelere göre farklılık X göstermesi, IV. Dünya’nın bir yarısının karanlık, diğer yarısının aydınlık olması durumlarından hangilerinin oluşmasında etkili- Yukarıdaki tabloda bazı rüzgârlar ile ilgili verilen dir? eşleştirmelerden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV D) II ve IV E) III ve IV 2. Aşağıdaki tabloda beş merkezin indirgenmiş ve ger- 5. çek sıcaklık değerleri verilmiştir. Merkez Gerçek sıcaklık İndirgenmiş I IV (°C) sıcaklık (°C) II III I 10 II 24 Yukarıdaki haritada numaralandırılarak verilen III –2 yerlerin hangilerinde görülen iklim tipi aynıdır? IV 20 V 15 18 22 25 20 27 Buna göre hangi merkezin deniz seviyesine göre B A) I ve II B) I ve III C) II ve III yükseltisi en çoktur? İ A) l B) ll C) lll D) lV E) V L D) II ve IV E) III ve IV G İ 3. BUL. KARADENİZ GÜRCİSTAN S 6. TRT’de 10 Temmuz tarihindeki bir hava durumu A programında “Batı ve güneybatı yönlerden gelen YUN. III ERM. R hava akımı yurdumuzda hafta sonuna kadar etkili M olacak. Kuzey kesimler hariç tüm yurtta hava açık I IV A ve az bulutlu, sıcaklıklar ise mevsim normallerinin L birkaç derece üzerinde seyredecek” denilmiştir. EGE DENİZİ II İRAN IRAK 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA AKDENİZ SURİYE Buna göre televizyon haberinde bahsedilen ba- sınç alanı aşağıdakilerden hangisi olabilir? Yazın kuraklık isteyen bir bitki yukarıdaki harita- A) Asor dinamik yüksek basınç alanı da işaretlenmiş iklim bölgelerinden hangilerinde B) Sibirya termik yüksek basınç alanı yetişme olanağı bulamaz? C) Basra termik alçak basınç alanı D) İzlanda dinamik alçak basınç alanı A) I ve II B) I ve III C) II ve III E) Balkanlar termik yüksek basınç alanı D) II ve IV E) III ve IV 161

ETKİNLİK A) Aşağıdaki görselleri inceleyerek, görsellerin altındaki soruları cevaplayınız. 12 3 Doğadan hangi amaçlarla Doğadan hangi amaçlarla Doğadan hangi amaçlarla faydalanılmıştır? faydalanılmıştır? faydalanılmıştır? ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. Yararlanılan doğal ortam Yararlanılan doğal ortam Yararlanılan doğal ortam unsurları nelerdir? unsurları nelerdir? unsurları nelerdir? ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. 4 5 6 Doğadan hangi amaçlarla Doğadan hangi amaçlarla Doğadan hangi amaçlarla faydalanılmıştır? faydalanılmıştır? faydalanılmıştır? ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. Yararlanılan doğal ortam Yararlanılan doğal ortam Yararlanılan doğal ortam unsurları nelerdir? unsurları nelerdir? unsurları nelerdir? ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. 7 8 9 Doğadan hangi amaçlarla Doğadan hangi amaçlarla Doğadan hangi amaçlarla 9. SINIF SARMAL COĞRAFYA faydalanılmıştır? faydalanılmıştır? faydalanılmıştır? ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. Yararlanılan doğal ortam Yararlanılan doğal ortam Yararlanılan doğal ortam unsurları nelerdir? unsurları nelerdir? unsurları nelerdir? ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. 163

2. DÖNEM 2. YAZILI A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğ- C) Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyi- ru sözcük veya sözcükleri yazınız. (15 P) niz. (20 P) 1. Şanlıurfa sınırları içerisinde yer alan ………………… 1. İlk medeniyetler genellikle akarsuların çevresinde ilk yerleşim alanlarından biridir. kurulmuştur. 2. Sahip oldukları doğal ve beşerî özellikleriyle dünyanın Aşağıdaki akarsulardan hangisi bunlardan biri değildir? diğer alanlarından ayrılan bölgelere ………………… denir. A) Nil B) İndus C) Ganj 3. Deniz kıyısı, akarsu vadisi ve yol boyunca uzanan D) Amazon E) Dicle yerleşme dokusuna…………………………… yerleş- me adı verilir. 4. …………………………… ;insanların barındıkları, ekonomik ve sosyal faaliyetlerini sürdürdükleri yerleri ifade eder. 5. Neolitik dönemde başlayan ………………………... faaliyetleri insanların göçebe bir yaşamdan yerleşik bir yaşama geçişinde temel faktördür. B) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D” B 2. Su kaynaklarının sınırlı ve yetersiz, engebenin az ol- İ yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız. (15 P) duğu kurak ve yarı kurak iklim bölgelerindeki kırsal alanlarda evler birbirine yakındır. Bu tür yerleşme 1. ( ) Ülkelerin gelişmişlik seviyesi arttıkça doğal orta- L dokusuna toplu yerleşme denir. mın yerleşmeler üzerindeki etkisi artar. G 2. ( ) Ülkeler sahip oldukları doğal ve beşerî özellik- İ BUL. KARADENİZ GÜRCİSTAN lleriyle çeşitli bölge türlerinin içerisinde yer almak- YUN. tadır. S III ERM. A I R EGE DENİZİ II V 3. ( ) Günümüzde doğal kaynakların hızla tüketilmesi İRAN çevre sorunlarının artmasına neden olmaktadır. M 9. SINIF SARMAL COĞRAFYAIVIRAK A 4. ( ) Köylerin sınırları içerisinde bulunan ve köyden L AKDENİZ SURİYE daha küçük olan yerleşim alanlarına kasaba adı verilir. Buna göre haritadaki numaralı alanların hangi- sinde toplu yerleşmelerin yaygın olması beklen- 5. ( ) Ülkemizdeki en büyük idari birim il, en küçük mez? idari birim ise köydür. A) I B) II C) III D) IV E) V 165