9.SINIF FİZİK SORU BANKASI

Fizik SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 9.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Üm t AKCA Hasan İŞBİLİR

SICAK BÖLGE İNDİR Konunun uyarı niteliğindeki özelliklerini UYGULAMAYI vurgulayarak belirten sayfalar İNDİR KAZANIM TESTİ VİDEOLAR CEBİNE GELSİN Ünitenin alt başlıklarından oluşturulan testler ÜNİTE TESTİ Üniteye genel bakış sağlayan testler ETKİNLİK Üniteyi analiz - sentez düzeyinde kavratıcı etkinlikler YAZILI SORULARI Yazılıya prova niteliğindeki sayfalar PISA Yaprakları Sentez ve uygulama düzeyindeki yeni nesil sorular BECERİ ODAKLI TESTLER (BOT) Analiz, grafik, harita yorumu ve zamanı algılama becerilerini ölçen testler SARMAL TESTLER Unutmayı engelleyen, öğrenmeyi pekiştiren, önceki üniteyi tekrar ettiren testler AKILLI KÂĞITLAR w o .mcom Nokta atışı bilgiler w ww..sbasramkiallliptaohrttaal.c w w ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ.

1. ÜNİTE FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Fizik biliminin önemini,  Fiziğin uygulama alanlarını,  Fiziksel niceliklerin sınıflandırılmasını,  Bilim araştırma merkezlerini öğreneceksiniz.

SICAK BÖLGE A. FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ Nükleer fizik: Atom çekirdeğinin yapısını, çekirdekteki etkileşmeleri ve çekirdek tepkimelerini inceleyen fizik da- Fizik; maddeyi, maddenin hareketini enerji ve kuvvet lıdır. Füzyon ve fisyon tepkimeleri, hastalıkların teşhis ve kavramlarıyla birlikte inceleyen doğa bilimidir. Genel ola- tedavisinde kullanılan PET , Bilgisayarlı tomografi nükleer rak fizik, doğanın analizini, nasıl sorusuna cevap arayarak fiziğin çalışma alanlarındandır. yapmaya çalışır. Optik: Işığın davranışlarını, kırılmasını, yansımasını ince- Fizik en eski bilim dallarından biridir. Astronomi, fel- ler. Gözlük, mikroskop, fiber optik kablolar optiğin uğraş sefe, kimya, matematik ve biyoloji ile iç içe olduğu için bu alanlarındandır. bilimlerle eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Fizikteki ge- lişmeler genellikle teknolojiye uygulandığı için diğer bilim- Atom fiziği: Atomun yapısını, atomik boyutta gerçekleşen leri etkilemiştir. Ayrıca biyofizik, kimya fiziği, astrofizik ve olayları, atomların ve moleküllerin birbirleriyle olan etkile- jeofizik gibi uygulama alanları nedeniyle fiziğin sınırlarını şimlerini inceler. Nanoteknoloji, lazer ışığı atom fiziğinin çizmek çok da kolay değildir. uğraş alanlarıdır. B. FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI Termodinamik: Isı ve etkileri incelme alanına girer. Isıtma Fizikteki yenilikler insanlığın gelişmesinde önemli soğutma sistemleri, ısı yalıtımı, buzulların erimesi uğraş alanlarındandır. bir yer tutmaktadır. Örneğin iş, enerji ve ısı kavramları- Yüksek enerji ve plazma fiziği: Atom altı parçacıklar ve nın anlaşılıp geliştirilmesiyle buharlı makineler yapılmıştır, bu parçacıklar arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. elektrik ve nükleer fizik alanındaki gelişmeler televizyon, Atom altı parçacıklar, Evrenin nasıl oluştuğu ve plazmalar bilgisayar, elektrikli ev eşyaları ve nükleer silahlar gibi uğraş alanlarıdır. ürünlerin geliştirilmesine, mekanikteki yenilikler matema- tik alanında gelişmelere neden olmuştur. Ayrıca sağlık C. FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI alanında kullanılan lazer ameliyatları, MR, termometreler, a) Vektörel ve skaler büyüklükler röntgen, radyoaktif tedaviler, ultrason gibi pek çok aracın Fizikte büyüklükler ikiye ayrılır. çalışma prensibini anlamak için fizik bilgisine ihtiyaç var- dır. Sonuç olarak fizik öğrenmek evreni kapsayan temel • Vektörel büyüklükler: Rakam ve birim yanında yasaları anlamak ve çevremizi anlamlandırmak için son yönle birlikte verilen ve anlamlı hâle gelen büyük- derece önemlidir. Günümüzde fizik, çeşitli alt dallara ay- B lüklerdir. Örnek: Hız, yer değiştirme, ağırlık, ivme, rılmıştır. kuvvet, momentum... İ L • Skaler büyüklükler: Yöne ihtiyaç duyulmayan Yüksek enerji ve Mekanik G rakam ve birimle ifade edilen büyüklüklerdir. Örnek: plazma fiziği İ Sürat, yol, kütle, özkütle, enerji, iş ..... Elektromanyetizma Termodinamik Fiziğin Katı hâl fiziği Vektör, yön, doğrultu ve büyüklük ile ifade edilen doğru Alt Alanları Atom fiziği Nükleer fizik S parçasıdır. Vektörler bir ok ile ifade edilir. Optik AA Yön R doğrultu B Mekanik: Hareket, kuvvet ve denge ile ilgilenir. Makinele- M Büyüklük rin çalışma prensibi, dalgaların oluşumu, denge gibi geniş A A = Başlangıç noktası B = Bitiş noktası L 9. SINIF SARMAL FİZİK bir uğraş alanı vardır. Vektörler, bir sembol üzerinde ok işareti ile F, X, V Elektromanyetizma: Elektrik ve manyetizma alanlarının gibi ifade edilir. Bir vektörün büyüklüğü ifade ed- ilgilendiği bütün konuları kapsar. Elektrik akımı, durgun ilmek istendiğinde sembol mutlak değer içinde yazılır. elektrik, maddelerin manyetik özelliği, pusulalar elektro- F , X , V gibi vektörlerin büyüklüğü skaler değerdir. manyetizmanın uğraş alanıdır. Katı hâl fiziği: Kristal yapıdaki maddelerin elektriksel, Vektörel büyüklükler, toplanırken veya çıkarılırken manyetik, optik ve termal özelliklerini araştırır. Nanotek- yönlü işlem yapılır. Aynı noktaya uygulanmış kuvvetler noloji, süper iletkenlik, Güneş pilleri Katı hâl fiziğinin uğraş aynı doğrultu üzerinde ve aynı yönlü ise bileşke kuvvet alanlarındandır. kuvvetlerle aynı yönlü, büyüklüğü ise kuvvetlerin cebirsel toplamına eşittir. Aynı noktaya uygulanmış kuvvetler aynı 8

TEST-1 FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ – 1 1. Fizik bilimi, 4. Aşağıdakilerden hangisi fizik biliminin uğraş ala- I. Madde ve maddenin hareketini inceler. II. Doğanın analizini nasıl sorusuna cevap araya- nı içinde değildir? A) Uzun süre giden cep telefonu bataryası üretimi rak yapar. B) Tek kişilik uçaklar C) Denizaltılar III. Sınırları net bir şekilde çizilmiştir. D) Hastanın psikolojik sorunları E) Teleskobun yapısı ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 2. 5. I. Atomlar arasında oluşan çekim kuvveti II. Güneşte meydana gelen füzyon reaksiyonu Yukarıda verilen araçların çalışma prensipleri III. Maddelerin elektrik iletkenliği açıklanırken fiziğin hangi alt dallarından yararla- nılmıştır? Yukarıda verilen bilimsel problemlerden hangile- ri nükleer fiziğin ilgi alanına girer? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III I II III B A) Elektrik Atom fiziği Mekanik İ B) Optik Elektromanyetizma Termodinamik L C) Termodinamik Elektromanyetizma Optik G D) Optik Termodinamik Elektromanyetik İ E) Mekanik Optik Termodinamik S A R M 6. Standart birim sisteminde tanımlanmış temel büyük- A lükler ve bunlardan türetilmiş büyüklükler vardır. L 9. SINIF SARMAL FİZİK 3. I. Atom altı parçacıklar Buna göre, II. Madde ve yapısı I. Uzunluk temel büyüklüktür. III. Gezegenler ve hareketleri II. Enerji türetilmiş büyüklüktür. Yukarıdakilerden hangileri fizik biliminin uğraş III. Işık şiddeti türetilmiş büyüklüktür. alanlarındandır? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III 10

SICAK BÖLGE A. MADDELERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ Bazı düzgün şekilli cisimlerin hacim formülleri Uzayda yer kaplayan kütlesi, hacmi ve eylemsizliği Silindir Dik Koni Kare Dik Piramit olan atom veya moleküllerden meydana gelmiş her şeye madde denir. Maddelerin ortak özellikleri: h l h Evrende varolan tüm maddeler için geçerli olan özel- r liklere ortak özellik denir. Maddelerin ortak özellikleri: h a V = πr 2·h r 1. kütle V= 1 πr 2·h a 3 1 V= 3 a2 ·h 2. hacim 3. eylemsizlik 4. tanecikli yapı Düzgün biçimli olmayan cisimlerin hacimleri: Bu özelliklere bakılarak maddeler birbirinden ayrılamaz. Belirli bir şekli olmayan katıların hacimleri hesapla- Maddelerin türüne karar verebilmek için ayırt edici özellikler nırken dereceli silindir veya taşırma kabı kullanılır. Sıvı kullanılır. Aynı ortamda aynı şartlarda bir maddeyi diğerinden içine atılan ve sıvıda çözünmeyen katının yükselttiği veya ayırmamıza yarayan özelliklere ayırt edici özellik denir. taşırdığı sıvının hacmi, katının hacmine eşittir. Öz kütle, ısı iletkenliği, elektrik iletkenliği, erime nok- Sıvıların hacmi: tası, kaynama noktası gibi özellikler ayırt edici özelliklere Sıvıların hacmi derecelendirilmiş kap ile ölçülür. örnek olarak gösterilebilir. Gazların Hacmi: a) Kütle (m) Gazların belirli bir hacmi yoktur içinde bulundukları Cismi oluşturan madde miktarıdır. Ölçüm yapılan kabın hacmini alır. yere göre değişmez, eşit kollu terazi ile ölçülür. SI birim c) Öz kütle (d) sisteminde birimi kg dir fakat mg, g, ton gibi birimler de Birim hacimdeki madde miktarıdır. Maddeler için kullanılabilir. Skaler bir büyüklüktür. ayırt edici bir özelliktir. Sabit basınç ve sıcaklık altında sabittir. SI birim sisteminde birimi kg/m3 dür fakat yaygın b) Hacim (V) B olarak g/cm3 de kullanılır. Skaler bir büyüklüktür. Cismin boşlukta kapladığı yerdir. SI birim sisteminde İ Öz kütle = Kütle d = m d = m (g) (g/cm3) birimi m3 dür fakat litre, mm3, cm3 gibi birimler de kullanılır. L Hacim v v (cm3) G 1 m3 = 1000 litre 1 m3 = 106 cm3 1 litre = 1 dm3 İ denklemi ile hesaplanır. Maddelerin hacmi sıcaklık ve basınca bağlı olarak değişebilir. S Sabit basınç ve sıcaklık altında öz kütle, hacim ve Cisimlerin hacimleri hesaplanırken değişik teknikler A kütle arasındaki grafikler aşağıdaki gibidir. kullanılabilir. R M kütle öz kütle 1. Düzgün geometrik şekilli cisimlerin hacimleri: A 2m tanα = m = d v Düzgün geometrik şekilli cisimlerin hacimleri hesap- L m d 9. SINIF SARMAL FİZİK lanırken bu şekillere ait uygun formüller kullanılır. a 2V hacim V 2V hacim V Bazı düzgün şekilli cisimlerin hacim formülleri Küp Dikdörtgenler Prizması Küre öz kütle a c r d ab m 2m kütle a a V = a3 V = a·b·c V= 4 πr 3 3 25

7. 9. Boyutları 7 cm, 8 cm ve 10 cm olan dikdörtgenler h prizmasının içine, bir kenarı 2 cm olan küplerden h en fazla kaç tane yerleştirilebilir? h A) 50 B) 60 C) 70 D) 80 E) 90 Düşey kesiti şekilde verilen kap sabit debili musluk 10. ile doldurulmak isteniyor. Buna göre kapta biriken su yüksekliğinin zamana bağlı grafiği aşağıdakilerden hangisidir? A) B) Kesit alanları verilen K, L ve M kaplarında, aynı sı- caklıkta özdeş sıvılar vardır. C) D) Buna göre kaplardaki sıvı kütleleri mK, mL ve mM nasıl sıralanır? A) mK = mL = mM B) mM > mL > mK C) mL = mM < mK D) mL > mM > mK E) mL = mM > mK E) DİKKAT B Kap sıvı ile doldurulurken yükseklik zaman grafiği İ I. bölüm: Kap daralmaktadır, L G kaba eşit zaman aralıklarında İ eşit miktarda su gelmektedir. Fa- kat yükseklik artışı her geçen sa- S niye daha hızlı olmaktadır. A II. bölüm: Kap genişlerken yüksel- 8. R me hızı azalır. M A III. bölüm: Kabın genişliği sabit olduğu için yükselme hızı 9. SINIF SARMAL FİZİK L sabit olur. Bu durumda yükseklik zaman grafiği Kenar uzunluğu 20 cm olan küpün hacmi, yarıça- şeklinde olur. pı 10 cm olan kürenin hacminin kaç katıdır? (p= 3) A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 28

TEST-8 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) – 2 1. Şekil-I’de verilen dikdörtgenler prizması yarı yüksekli- 3. Irmaklar, kimi zaman içlerinde altın parçacıkları taşır. ğine kadar su ile doludur. Altın arayıcıları altını ayırt etmek için eleme kabı kul- lanırlar. Eleme kabında altın dibe çöker. 6 cm 4 cm 3 cm 4 cm 3 cm 6 cm Şekil-I Şekil-II Prizma Şekil-II’deki konuma getirilirse su yüksek- Buna göre, altının ayırt edilmesinde hangi özel- liği kaç cm olur? liğinin diğer maddelerden büyük olması etkili A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 2,5 olmuştur? A) Özkütle B) Özısı C) Sıcaklık D) Kütle E) Hacim B İ L G 2. Taşma seviyesi 100 cm3 çizgisinde olan K kabında İ 4. Oda sıcaklığında bulunan X, Y ve Z maddelerinin 60 cm3 hacminde su vardır. 80 g kütleli X cismi kaba sabit basınçtaki kütle ve hacim değerleri tabloda gös- yavaşça bırakıldığında L kabında 10 cm3 su toplanı- S terilmiştir. X, Y ve Z maddelerinin özkütleleri sırasıyla yor. A dx, dy ve dz dir. X R Madde Kütle (g) Hacim (cm3) M X 100 50 A L Y 100 100 100 cm3 9. SINIF SARMAL FİZİK 60 cm3 Z 50 100 K kabı L kabı Buna göre; dx, dy ve dz nin büyüklük sıralaması seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? A) dx > dy > dz B) dx = dy > dz C) dy > dz > dx X cismi K kabına tamamen battığına göre, D) dz > dx = dy E) dz > dy > dx X cisminin öz kütlesi kaç g/cm3’tür? A) 1,4 B) 1,6 C) 1,8 D) 2,0 E) 8,0 41

6. 9. I II III Şekildeki su damlasının yüzeyindeki X ve Y molekül- I. Gazyağı lambasının fitilinin yanması leri ile içindeki Z molekülüne etki eden kohezyon II. Peçetenin kahveyi çekmesi kuvvetlerinin büyüklüğü FX, FY ve FZ’dir. III. Suyun, havlu yardımıyla boş kaba aktarılması Buna göre FX, FY ve FZ nasıl sıralanır? Yukarıdaki olayların hangilerinde kılcallığın etkisi vardır? A) FX = FY = FZ B) FX > FY > FZ C) FZ > FX > FY D) FX = FY > FZ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) FZ > FX = FY D) I ve III E) I, II ve III 10. 7. Birbirinden farklı ve eşit hacimli K, L ve M sıvılarının Şekil-I’deki tel halkaya bağlanan ve gergin olmayan cam yüzeyde duruşları şekildeki gibidir. ip varken sabunlu suya batırılıp çıkarıldığında ipte bir gerginlik oluşmamaktadır. Buna göre eşit sıcaklıktaki saf sıvıların yüzey ge- İpin bir tarafındaki sabun zarı delindiğinde ise ip rilimleri TK, TL ve TM nasıl sıralanır? şekil-II’deki gibi gerilmektedir. A) TK > TL> TM B) TM > TL > TK Buna göre ipin gergin hâle gelmesinin sebebi, C) TM > TK > TL D) TK > TM > TL I. Sabunlu suda oluşan yüzey gerilimi II. Sabunlu su ile ip arasındaki adezyon kuvveti E) TK = TL = TM B III. Yerçekimi kuvveti İ L kavramlarından hangileri ile açıklanabilir? G A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III İ D) I ve II E) I, II ve III 9. SINIF SARMAL FİZİK 8. Yüzey gerilimi ile ilgili, S DİKKATLİ I. Sıcaklıkla ters orantılıdır. A II. Yabancı madde her zaman yüzey gerilimini R Sıvılar bir kap içine doldurulduklarında sıvı molekülleri M arasındaki çekim kuvveti (FKohezyon) ile sıvı molekülleri azaltır. A ile kap arasındaki çekim kuvveti (FAdezyon)nun büyük- L lüklerine göre kap içinde üç farklı şekilde durabilirler. III. Sıvı damlalarının küresel şekil almalarının sebebi yüzey gerilimidir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III I II III Fadezyon > Fkohezyon Fkohezyon > Fadezyon Fkohezyon = Fadezyon 48

TEST-13 SARMAL TEST – 2 1. Bilimsel çalışmalarla ilgili; 4. Şekilde verilen A,¶ B,¶ C¶, D¶ ve E¶ vektörleri yatay düz- I. Sürekli gelişim içindedir. lemdedir. II. Tarafsızdır. III. Kesindir. A ifadelerinden hangileri doğrudur? B A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D D) I ve II E) I, II ve III C E Bölmeler eşit aralıklı olduğuna göre, hangi vek- törler aynı doğrultudadır? A) A ve E B) C ve B C) A ve D 2. D) D ve E E) C ve D F¶2 = 5 N m F¶1 = 8 N Sürtünmesiz yatay düzlemdeki m kütleli cisme F1 ve F2 kuvvetleri şekildeki gibi etki ediyor. Buna göre etki eden bileşke kuvvetin büyüklüğü kaç N’dur? A) 3 B) 5 C) 8 D) 13 E) 15 B İ L G İ 3. Türetilmiş bir büyüklük olan ivme S 5. Şekilde verilen A,¶ B,¶ C,¶ D¶ ve E¶ yatay düzlemdedir. AA ivme; a = Tj = Hızdaki değişim , R t Zaman M hız ise; j = Dx = Yer değiştirme , A BC t Zaman L 9. SINIF SARMAL FİZİK denklemleri ile ifade edilir. DE Buna göre türetilmiş bir büyüklük olan ivmenin birimi temel büyüklükler cinsinden nedir? m2 m2 A) m.s2 B) s2 C) s Bölmeler eşit aralıklı olduğuna göre, hangi vek- törlerin büyüklükleri eşittir? m m D) s E) s2 A) C ve E B) A ve D C) A ve E D) B ve C E) B ve D 51

TEST-16 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) – 3 1. Pınar, öğretmeninin derste anlattığı konu için evde 3. Şekildeki kılcal borular içerisine X ve Y sıvılarını basit bir deney yapmaya karar vermiştir. dolduran öğrenci, sıvıların borular içerisinde aldıkları şekli inceliyor ve bazı yorumlarda bulunuyor. Pınar bir kâğıdı keserek kâğıda balık şeklini vermiştir. Pınar daha sonra balığı içinde bir miktar su bulunan KL şekildeki kaba yavaşça bıraktığında balığın hareket- siz olarak su yüzeyinde durduğunu gözlemlemiştir. Pınar, balığın kuyruk kısmından bir iki damla deter- Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi K veya L janlı su damlattığında balığın yüzmeye başladığını sıvısı için doğru olabilir? fark etmiştir. A) K sıvısı bulunduğu kabı ıslatır. Bu deneye göre balığın yüzmesini sağlayan, hangi fiziksel olayın değişimidir? B) L sıvısının bulunduğu kapta kohezyon kuvveti, adezyon kuvvetinden daha etkilidir. C) L sıvısı cıva olabilir. D) Kontak lensin göze yapışması, L sıvısı ile boru arasındaki etkileşimle aynıdır. E) K sıvısının sıcaklığı arttırılırsa, dış bükeyin eğimi artar. A) Kılcallık B) Yüzey gerilimi C) Kohezyon D) Adezyon E) Dayanıklılık B İ L G İ 2. I. Suyun cama yapışması S 4. Günlük yaşantıda karşılaştığımız bazı olaylarda II. Cıva damlalarının küresel kalması A adezyon (yapışma) bazı olaylarda kohezyon (birbirini tutma) olayı baskın hâlde gözükür. III. Havuzdan çıktığımızda saçlarımızın birbirine R M Buna göre; yapışması A Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde yalnız L I. yağmur yağdığında pencerelerdeki su damla- cıklarının pencere üzerinde asılı kalması, kohezyon kuvveti etkilidir? 9. SINIF SARMAL FİZİK B) Yalnız II C) Yalnız III II. bazı küçük canlıların su yüzeyinde rahatlıkla A) Yalnız I yürüyebilmesi, D) I ve III E) I, II ve III III. kontakt lensin göze yapışması olaylarının hangilerinde adezyon olayı daha bas- kındır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 57

1. Ekonominin önemli bir lokomotifi olan enerjide arz güvenliğinin tahkim edilmesi için yerli ve yenilenebilir enerji kaynak- larımızın yanı sıra nükleer enerjiyi de enerji arz portföyümüze dâhil etme zorunluluğumuz bulunmaktadır. Belçika Tihange Nükleer Santrali 9. SINIF SARMAL FİZİK Nükleer santraller baz yük santrallerdir ve 7 gün 24 saat iklim ve meteorolojik koşullara bağlı olmaksızın çalışabilir. Bunun yanında nükleer santrallerin kapasite faktörü yaklaşık % 90 iken, işletme ömrü yeni nesil nükleer santrallerde 60 yıldır. Ay- rıca işletme halinde sera gazı salımı yapmaması ve kurulum alanı olarak diğer santrallere göre çok daha küçük alanlara ih- tiyaç duyması sebebiyle çevresel etki bakımından oldukça avantajlıdır. Bu kapsamda Türkiye nükleer enerji santrallerinden üreteceği elektriği, yenilenebilir enerji santrallerinden üreteceği elektrik ile değil; elektrik üretiminde en yüksek paya sahip olan doğalgaz santrallerinden ürettiği elektrik ile ikame etmeyi planlamaktadır. Ülkemizin nükleer santrallerle ilgili 2023 programı, ilk nükleer santralin elektrik üretimine başlaması, ikinci ve üçüncüsünün de inşaatına başlanmasıdır. Dünyada nükleer santraller görünümüne bakıldığında ise; 31 ülkede 453 nükleer santralin bu- lunduğu ve 31 ülkenin içerisindeki 10 ülkenin nüfusunun İstanbul’dan az olduğu görülmektedir. Petrol ve doğal gaz zengini ülkelerde dahi nükleer enerjiyi elektrik üretiminde kullanmaktadır. Dünyada 55 nükleer reaktör inşaatı bulunurken, en fazla nükleer santralin bulunduğu ABD'de 2, elektrik üretiminde nükleerin en fazla payının olduğu Fransa ile İngiltere ve Türkiye’de 1’er, Çin'de 11, Birleşik Arap Emirliklerinde 4 nükleer santral inşaatı devam etmektedir. 1a. Yukarıdaki paragrafa bir başlık yazınız. ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 1b. Yukarıdaki parçada fiziğin hangi alt alanları ile ilgili bilgiler verilmektedir? ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 1c. Sizce Türkiye'nin Nükleer Santrale ihtiyacı var mıdır? ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 63

SICAK BÖLGE Hızlanma: Düz bir yolda durgun hâlden harekete başlayan ve sabit ivmeli hızlanan araç şekilde görüldüğü gibi her bir zaman aralığında daha fazla yer değiştirme yapmaktadır. ϑ = 0 m/s ϑ = 5 m/s ϑ = 10 m/s ϑ = 15 m/s 01 2 3 t0 = 0 t1 = 5s t2 = 10s t3 = 15s Hız – Zaman grafiklerinin zaman ekseni ile sınırla- Hız – zaman grafiklerinin alanından aracın yer dıkları alan yer değiştirmeyi verir. değiştirmesi bulunur. Sabit hızla hareket eden cisimler için, Araç pozitif yönde hareket ederken hızlandığı için ivmesi de pozitiftir ve aracın ivmesi sabit olduğundan ivme yer değiştirme = hız · zaman zaman grafiği aşağıdaki gibi olur. X=ϑ·t İvme (m/s2) denklemi kullanılır. Zaman Zaman (s) (s) Yavaşlama: Düz bir yolda sabit ivmeli yavaşlayan araç şekilde Araçların göstergelerinde okunan değer o anki sürattir. görüldüğü gibi her bir zaman aralığında daha az yer değiştirme yapmaktadır. Ortalama hız: Hareket süresince cismin hızı değişe- ϑ0 = 15 m/s ϑ1 = 10 m/s ϑ2 = 5 m/s ϑ3 = 0 m/s bilir, cismin hareketinin tamamında yaptığı yer değiştirme- nin toplam süreye bölünmesi ortalama hızı verir. B ¢X¶ İ t0 = 0 t1 = 5s t2 = 10s t3 = 15s ¢ttop j ort = bağıntısı ile hesaplanır. L Araç her 5 s de hızını 5 m/s azaltmıştır. Bu durumda G ivmesi yani her 1 s de hızında meydana gelen değişim 1 m/s Anlık hız: Cismin hareketinin herhangi bir anında İ dir. Buradan da aracın ivmesinin 1 m/s2 olduğu anlaşılır. sahip olduğu hız değeridir. Pozitif yönde yavaşlayan aracın hız-zaman grafiği C. İVMELİ HAREKET S çizilirse A İvme, hız değişimi demektir. Cismin hızı düzgün R olarak artıyor veya azalıyor ise cisim sabit ivmeli hareket M İvme (m/s2) yapıyor demektir. Birim zamanda hızda meydana gelen A 0 15 değişikliğe ivme denir. a ile gösterilir. L 9. SINIF SARMAL FİZİK İvme vektörel büyüklüktür. Alan = ¢ϑ = 15 m/s Uluslararası birim sisteminde (SI) birimi m/s2 dir. Hız vektörünün büyüklüğü veya yönü değiştiğin- -1 de ivme oluşur. İvme = Hız değişimi Hız – zaman grafiklerinin alanından aracın yer Zaman değiştirmesi bulunur. Araç pozitif yönde hareket ederken yavaşladığı için ivmesi negatiftir. ¢j j2 – j1 a = ¢t = t2 – t1 bağıntısı ile hesaplanır. 67

TEST-1 HAREKET İLE İLGİLİ KAVRAMLAR – 1 1. 4. K O L Düz bir yolda K noktasından harekete geçen araç, M M noktasına gidip tekrar L noktasına dönüyor. Buna göre aracın aldığı yolun, yer değiştirmesinin büyüklüğüne oranı kaçtır? Koordinat sisteminde gösterilen K, L ve M A) 1 B) 2,5 C) 3,5 D) 4 E) 6 noktalarının 0 noktasına göre konum vektörlerinin büyüklükleri XK, XL ve XM’dir. Buna göre XK, XL ve XM nasıl sıralınır? 5. A) XK > XL > XM B) XM > XK > XL C) XK = XL > XM D) XL > XM > XK E) XK = XL = XM Şekildeki yolun K noktasından harekete başlayan 2. Başlangıç araç 10 s sonra L noktasına ulaşıyor. Noktası Buna göre aracın hızının süratine oranı kaçtır? 1 2 3 Aynı düzlemde bulunan X ve Y araçlarından X aracı A) 3 B) 3 C) 1 D) 2 E) 3 başlangıç noktasının 6 m gerisinde, Y aracı ise başlangıç noktasının 4 m ilerisindedir. Buna göre X ve Y araçları arasındaki mesafe kaç B 6. m’dir? İ A) 2 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 L G İ S 3. A R M A Şekildeki konumlardan sabit hızlarla harekete L başlayan X ve Y koşucuları şekilde belirtilen doğrusal 9. SINIF SARMAL FİZİK yollardan aynı anda M noktasına ulaşıyorlar. Şekildeki yolun K noktasına ulaşan araç L noktasına Buna göre, I. Koşucuların yer değiştirmeleri eşittir. ulaşmak için I nolu yolu izlediğinde yer değiştirmesi II. Koşucuların süratleri eşit büyüklüktedir. X1 , II nolu yolu izlediğinde yer değiştirmesi X2 oluy- or. III. Koşucular d hizasından aynı anda geçerler. yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre X1 oranı kaçtır? (π = 3) X2 A) 1 B) 2 C) 1 D) 3 E) 2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2 3 2 D) I ve III E) I, II ve III 68

TEST-5 HAREKET GRAFİKLERİ – 1 1. t(s) 0 1 2 3 4 5 3. X(m) - 4 - 2 0 5 10 10 Zaman-konum tablosu şekildeki gibi olan ve düz bir yolda koşan koşucunun konum-zaman grafiği aşağıdakilerden hangisidir? A) X(m) B) X(m) 10 10 5 5 t = 0 anında başlangıç noktasından harekete başla- yan ve hız-zaman grafiği verilen araç 12 s sonunda 0 t(s) 0 t(s) kaç m yer değiştirmiştir? 12345 12345 A) 8 B) 12 C) 16 D) 24 E) 36 -2 -2 -4 -4 C) X(m) D) X(m) 4. 10 10 5 5 X(m) 0 t(s) 0 t(s) I II III 12345 12345 x -2 -2 K -4 -4 0L t 2t 3t t(s) -x E) X(m) 10 5 Doğrusal bir yolda hareket eden K ve L araçlarının konum-zaman grafiği şekildeki gibidir. 0 t(s) 12345 Buna göre araçlar hangi aralıklarda aynı yönde B hareket etmişlerdir? -2 İ L -4 G İ A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 9. SINIF SARMAL FİZİK 2. S 5. A R M A L Doğrusal bir yolda ilerleyen aracın konum-zaman Doğrusal bir yolda hareket eden K ve L araçlarının grafiği şekildeki gibidir. konum-zaman grafiği şekildeki gibidir. Aracın 0 – t zaman aralığında ortalama hızı - j Buna göre araçlar hangi zaman aralıklarında zıt olduğuna göre, 0 – 3t zaman aralığında ortalama yönde hareket etmişlerdir? hızı nedir? A) - 3j B) - 2j C) - j A) 0-t B) t - 2t C) 2t - 3t 3 D) j E) 2j D) 0-t ve 2t-3t E) t-2t ve 2t-3t 3 76

TTEESSTT--110 ÜNİTE TESTİ 1. Bir otomobilde birlikte yolculuk yapan Erdem, Mete 3. ve Kerem yol kenarındaki ağaçlara bakarak aşağı- daki yorumları yapıyorlar. Erdem: Otomobil ağaçlara yaklaşıyor. 200 m 200 m Mete: Ağaçlar otomobile yaklaşıyor. Yeşil dalga sisteminin uygulandığı şekildeki doğrusal Kerem: İkiniz de bana göre hareketsizsiniz. bir cadde üzerinde belirli aralıklarda kavşaklar vardır. Bu kavşaklarda bulunan sinyalizasyon sisteminde Bu gözlemler dikkate alındığında, aynı anda yeşil ve kırmızı yanmaktadır. I. Cisimlerin hareketleri farklı referans noktaları- Buna göre; na göre, farklı şekillerde açıklanır. I. Araç, sabit bir hızla hareket ederse tüm kav- II. Seçilen tüm referans noktalarına göre, cisimle- şaklardan kırmızı ışıkta durmadan geçebilir. rin hareketleri aynı şekilde yorumlanır. II. Aracın, hiçbir kırmızı ışığa yakalanmadan iler- III. Cisimlerin hareketleri tanımlanırken, seçilen lemesi mümkün değildir. referans noktası belirtilmelidir. III. Araç, hiç durmadan ilerlemek için, sürekli hız- yargılarından hangileri doğrudur? lanmalıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III B İ L G İ 2. I. Hareket hâlindeki trende yolcunun kendini 4. A 100 km B hareketsiz algılaması. S II. Aynı hızla hareket eden araçlardaki yolcuların A Doğrusal bir yolda hareket eden aracın A noktasın- birbirlerini hareketsiz olarak algılaması. R dan geçerken sürati 100 km/saat, B noktasından ge- M çerken 80 km/saattir. III. Dünyanın hareket etmesine rağmen, Dünya A 9. SINIF SARMAL FİZİK üzerindeki canlıların bu hareketi algılamaması. L Buna göre, Yukarıda verilen durumların hangileri hareketin I. Aracın hareket süresi 1 saattir. göreceli olduğuna örnektir? II. Aracın hareket süresi 1 saatten fazladır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Aracın hareket süresi 1 saatten azdır. D) I ve III E) I, II ve III yorumlarından hangileri doğru olabilir? (Araç yol üzerinde durmamıştır.) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 86

SICAK BÖLGE A. KUVVET VE ÖZELLİKLERİ b) Kütle Çekim Kuvveti a) Kuvvet ve Çeşitleri Doğada var olan temel kuvvetlerden biri olan kütle Hareket eden bir cismi durduran, duran bir cismi ha- çekim kuvveti en zayıf fakat etki alanı en geniş olan kuv- reket ettiren, cisimlerin şekil, yön ve doğrultularını değişti- ren etkiye kuvvet denir. Kuvvet; vettir. Kütlesi olan her cisim çevresindeki cisimlere kütle � Vektörel büyüklüktür. çekim kuvveti uygular. Bu kuvvet, kütlelerin çarpımı ile � F sembolü ile gösterilir. doğru, kütle merkezleri arasındaki uzaklığın karesi ile ters � Uluslararası birim sisteminde birimi N (newton) ’dur. orantılıdır. Doğada varolan kuvvetler iki kısımda incelenir. F1 F2 Temas gerektiren kuvvetler M1 d M2 Temas gerektirmeyen kuvvetler F1 =- F2 = G· M1·M2 d2 Temas gerektiren kuvvetlerde cisimler arasında fiziki bir temasın olması gerekir, temas ortadan kaldırıldığında Burada G evrensel çekim sabitidir ve değeri kuvvet de ortadan kalkar. Sürtünme kuvveti, ip gerilmesi, yay kuvveti, normal kuvvet, itme veya çekme kuvvetleri G = 6, 67x10-11 N·m2 dir. temas gerektiren kuvvetlere örnektir. kg2 Kütle çekim kuvveti, kütleler arasında karşılıklı oluşan bir kuvvettir ve her zaman eşit büyüklüktedir. Yani Dünya, üzerindeki bir cismi hangi kuvvetle kendine çekiyorsa, cisim de Dünya’yı aynı büyüklükte ve zıt yönlü bir kuvvetle kendine doğru çeker. Temas gerektirmeyen kuvvetlerde cisimler arasında fizik- B. NEWTON'UN HAREKET YASALARI sel temasın olması şart değildir. Bu kuvvetler alan kuv- vetleridir. Mıknatısın demiri çekmesi, yağmur damlasının I. EYLEMSIZLIK YASASI yere düşmesi, temas gerektirmeyen kuvvetlere örnektir. Newton’un hareket yasalarının birincisi Eylemsizlik Kuvvetin cisimler üzerinde değişik etkileri vardır. Kuvvet yasasıdır. Eylemsizlik dengede olan bir cismin denge du- cisimlerin şeklini değiştirebilir, hareketlendirebilir, durdu- rumunu koruma isteğidir. rur, hızlandırır, yavaşlatır, hareket yönünü değiştirebilir. Örneğin hızlanmaya başlayan otobüs içinde ayakta Doğada varolan kuvvetler 4 temel kuvvet altında toplanır. B duran yolcular geriye doğru gitmemek için korkuluklara tu- İ tunurlar ya da yavaşlayan otobüs içindeki yolcuların öne L doğru eğilmeleri eylemsizlik kuralıdır. Buna göre, bir cisim Dört Temel Kuvvet G üzerine etki eden net kuvvet sıfır olduğunda o andaki ha- İ reket durumunu korur. Yani, Elektroman- Zayıf Güçlü (Yeğin) Kütle çekim 1. Hareketsiz ise durmaya devam eder. yetik nükleer nükleer kuvveti 2. Belirli bir hızı varsa o hızla düzgün doğrusal ha- kuvvet kuvvet kuvvet S A reket yapar. P PP N R II. TEMEL YASA PN P NP M Newton’un hareket yasalarının ikincisi Temel Yasa- N A PNP N P L dır. Bu yasaya göre bir cismin üzerine etki eden net kuv- 9. SINIF SARMAL FİZİK vet sıfırdan farklı ise o cisim ivmeli hareket yapar ve hızı •Atom çekir- • Radyoaktif • Atom • Kütlesi deği ile elek- bozulmalar çekirdeğini olan her şey değişir. tronlar ara- da etkilidir. bir arada birbirini sındaki kuv- • Çok kısa tutar. çeker. Buna göre, vettir. mesafelerde • En güçlü • En zayıf a) Net kuvvet cismin hareketi yönünde ise cisim etkilidir. temel temel • Mıknatısın kuvvettir. kuvvettir. hızlanır. uyguladığı • Kısa • Etki alanı kuvvettir. mesafelerde sonsuzdur. • Çok uzun etkilidir. mesafelerde etkilidir. 93

TEST-4 NEWTON'UN HAREKET YASALARI – 1 1. 4. 10 kg kütleli X cismine 4 m/s2 ivme kazandıran kuvvet 8 kg kütleli Y cismine kaç m/s2’lik ivme kazandırır? A) 4 B) 5 C) 6 D) 8 E) 10 Sürtünmesiz zeminde 4 kg kütleli cisme 20 N’luk kuvvet uygulanıyor. Buna göre cismin ivmesi kaç m/s2’dir? A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 5. İvme(m/s2) K L 2. Kuvvet (N) Sürtünmesiz zeminde 5 kg kütleli cisme F1 = 25N, Sürtünmesiz yatay düzlemde hareket eden K ve L F2 = 5N ve F3 = 15N kuvvetleri aynı anda uygulanıyor. cisimlerine ait ivme-kuvvet grafiği şekildeki gibidir. Buna göre cismin ivmesi kaç m/s2’dir? K cisminin kütlesi 6 kg olduğuna göre, L cisminin kütlesi kaç kg’dır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 6 B) 10 C) 14 D) 18 E) 22 B İ L G İ 3. S 6. V(m/s) A R 12 M AK 9. SINIF SARMAL FİZİK L F¶ = 18N t(s) 4 Sürtünmesiz zeminlerde K ve L cisimlerine şekildeki Sürtünmesiz zeminde durmakta olan K cismine F¶ kuvveti etki ettiğinde cismin hız-zaman grafiği kuvvetler etki ettiğinde K cisminin ivmesi aK, L cis- şekildeki gibi oluyor. minin ivmesi aL oluyor. Buna göre aK oranı kaçtır? Buna göre K cisminin kütlesi kaç kg’dır? aL A) 1 B) 3 C) 3 D) 5 E) 4 A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 2 4 3 3 101

TEST-8 SARMAL TEST – 4 1. I. Elektromanyetizma: Isı alışverişini inceler. 4. II. Termodinamik: Elektrik ve manyetik olayları ince- Aynı sıcaklıkta, kütle-hacim grafikleri verilen X ve Y ler. sıvılarından oluşturulan karışımın öz kütlesi dK’dır. III. Mekanik: Cisimlerin hareketini inceler. Buna göre karışımın kütle-hacim grafiği, şekilde verilen grafiklerden hangisi olabilir? Yukarıda, fiziğin alt dalları ve uğraş alanları verilmiş- tir. Buna göre fiziğin alt dalları ve uğraş alanlarından hangileri doğru eşleştirilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III A) I B) II C) III D) IV E) V 2. 5. Taşma seviyesine kadar su dolu taşırma kabına öz- Doğrusal bir yolda 8 m/s ve 5 m/s sabit hızlarla aynı deş bilyelerden iki tane bırakıldığında, bilyeler dibe yönde hareket eden K ve L araçları arasındaki mesafe batıyor ve kaptan 64 cm3 su taşıyor. 30 m’dir. Buna göre bilyelerin yarıçapları kaç cm dir? (π = 3) Araçların boyu 3m olduğuna göre, K aracı L aracını kaç saniye sonra tamamen geçer? A) 1 B) 1 C) 3 D) 2 E) 4 B A) 8 B) 10 C) 12 D) 13 E) 15 2 2 İ L 3. G İ 9. SINIF SARMAL FİZİK 6. S A R M A L Aynı ortamda bulunan üstleri açık, silindir şeklindeki Dairesel pistin K noktasından sabit VX ve VY süratleri kaplar şekildeki gibi hacmi önemsiz bir boru ile birbi- ile aynı anda harekete başlayan X ve Y araçları ilk rine bağlanmıştır. Boyutları verilen kaplardan I nolu kap su ile dolu iken II nolu kap boştur. kez L noktasında karşılaşıyorlar. Buna göre kapalı olan vana açıldığında kaplarda- Buna göre araçlar ikinci kez nerede karşılaşırlar? ki ortak su yüksekliği kaç cm olur? A) K B) L C) M A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 9 D) N E) M – N Arası 109

1. DÖNEM 2. YAZILI 1. 1. 10m yarıçaplı dairesel pistin K noktasından göste- 2. rilen yönde harekete başlayan araç N noktasına ulaşıyor. Buna göre aracın yer değiştirmesi kaç m’dir? (10 puan) 2. Doğrusal bir yolda hareket eden K ve L araçlarının 3. konum-zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre araçlar hangi aralıklarda aynı yönde hareket etmişlerdir? (15 puan) 3. B Doğrusal bir yolda şekildeki konumlarda bulunan K ve L İ L araçlarından K aracı ilk hızsız 5 m/s2 ivme ile hızla- G nırken L aracı 10 m/s sabit hızla hareket ediyor. İ Araçlar 20 s sonra yan yana olduklarına göre, başlangıçta araçlar arasındaki d mesafesi kaç m’dir? S (15 puan) A R 4. M A 4. L 9. SINIF SARMAL FİZİK Doğrusal bir yolda duruştan harekete geçen bir cis- min ivme-zaman grafiği şekildeki gibidir. Buna göre cismin (0-t) aralığındaki yer değiştir- mesi Δx1, (t-2t) aralığındaki yer değiştirmesi Δx2 ve (2t-3t) aralığındaki yer değiştirmesi Δx3 ise bunlar arasındaki büyüklük ilişkisi nasıldır? (15 puan) 119

TEST-4 MEKANİK ENERJİ – 1 1. 4. Efe Yiğit Büşra 1 Kütleleri 2 m ve m, hızları ϑ ve 3ϑ olan X ve Y otomo- 2 3 billerinin sahip oldukları kinetik enerjiler EX ve EY’dir. EX Yer Buna göre EY oranı kaçtır? Okuma yarışmasında Efe, Yiğit ve Büşra 1. 2. ve 3. A) 2 B) 1 C) 1 D) 2 E) 4 oluyorlar. 2 3 9 9 Kürsüde şekildeki gibi duran boyları eşit öğrenci- lerin yere göre potansiyel enerjileri eşit olduğuna göre, kütleleri mE, mY ve mB arasındaki ilişki na- sıldır? 2. A) mE > mY > mB B) mB > mY > mE C) mE > mY = mB D) mY > mE > mB E) mY > mB = mE Hız-zaman grafiği şekildeki gibi olan K ve L cisimleri- nin kinetik enerjileri eşittir. mK kaçtır? Buna göre cisimlerin kütleleri oranı mL A) 1 B) 1 C) 1 D) 2 E) 4 B 5. 4 2 İ L G İ 3. S A R M Eşit aralıklı raflarda duran X, Y ve Z kitaplarının yere A göre potansiyel enerjileri arasındaki ilişki EY > EZ > Ex dir. 9. SINIF SARMAL FİZİK L Buna göre, Şekildeki KLMN yolunda cisme daima yola paralel I. Y’nin kütlesi, X’den büyüktür. uygulanan F kuvveti yer çekim kuvvetine karşı K – L II. Z’nin kütlesi, X’den büyüktür. arasında W1, L – M arasında W2 ve M – N arasında W3 işini yapmıştır. III. Y’nin kütlesi, Z’den büyüktür. Buna göre W1, W2 ve W3 arasındaki ilişki nasıl- dır? (KL = LM = MN) A) W1 > W2 > W3 B) W1 = W2 > W3 yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? C) W1 = W3 > W2 D) W3 > W2 > W1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) W1 = W2 = W3 D) II ve III E) I, II ve III 132

TEST-8 VERİM VE ENERJİ KAYNAKLARI 1. Verim ile ilgili, 6. I. Her zaman birden küçüktür. II. Birim zamandaki enerjidir. III. Alınan enerjisinin harcanan enerjiye oranıdır. ifadelerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 2. Bir makinenin verimi aşağıdakilerden hangisine eşit olamaz? A) 1 B) 1 C) 2 D) 3 E) 7 4 2 3 5 5 Yukarıdaki resimlerden kaç tanesi yenilenemez enerji kaynakları ile ilgilidir? 3. Bir elektrik motoru 60 N ağırlığındaki yükü sabit hızla A) 8 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3 3 m yüksekliğe çıkardığında 200 joule’lük enerji har- camaktadır. Buna göre motorun verimi yüzde kaçtır? A) 40 B) 60 C) 75 D) 80 E) 90 B İ L G 7. 4. Gücü 100 watt olan bir makine 20 s çalıştığında İ 20 kg kütleli suyu 4 metre yüksekliğe çıkarabilmek- S tedir. A R Buna göre bu makinenin verimi kaçtır? (g = 10 m/s2) A) 1 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 M 3 2 5 5 5 A 9. SINIF SARMAL FİZİK L 5. Bir elektrik motoru 30 kg kütleli yükü 0,2 m/s sabit Yukarıda verilenlerden hangileri yenilenemez enerji kaynaklarındandır? hızla yukarı çekmektedir. A) I ve II B) I ve III C) I ve V Motorun verimi %50 olduğuna göre, harcanan güç kaç watt’dır? (g = 10 m/s2) D) II, III ve IV E) I, II ve III A) 150 B) 120 C) 100 D) 80 E) 60 140

TEST-9 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) – 6 1. K ve L cisimlerinin kütleleri sırasıyla mK ve mL dir. K 3. Aşağıda, nükleer reaktörün çalışması ve enerji dönü- cisminin h yüksekliğindeki potansiyel enerjisi, L cismi- şüm şeması verilmiştir. nin 2h yüksekliğindeki potansiyel enerjisinin 3 katıdır. 1 2 mK Nükleer Suyun Türbün mL enerji kaynaması Buna göre, oranı kaçtır? 11 2 3 A) 3 B) 2 C) 3 D) 3 E) 6 Elektrik Jeneratör Buna göre, şemada boş bırakılan 1, 2 ve 3 nolu boşluklara aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? 1 2 3 A) Isı enerjisi Buhar Dönme kine- B) Kimyasal Su tik enerjisi enerjisi Kimyasal Potansiyel C) Isı enerjisi enerji enerji Buhar D) Potansiyel Yay potansi- enerji Buhar yel enerjisi E) Kinetik enerji Dönme kine- tik enerjisi Elektrik enerjisi 4. Salıncakta sallanan çocuğu anne her defasında eşit bir kuvvetle itmektedir. B İ 2. Yatay sürtünmeli düzlemde durmakta olan m kütleli L K cismi, yatay F kuvveti ile t süre çekiliyor. Bu sürede G yapılan net iş W oluyor. İ 9. SINIF SARMAL FİZİK m S Buna göre, K FA I. Anne çocuğa her defasında mekanik enerji aktarmaktadır. Buna göre; R Yatay M II. Annenin çocuğa aktardığı enerji yol boyunca sürtünmeden dolayı ısıya dönüşmektedir. A L I. cismin külesini artırmak, III. Çocuğun mekanik enerjisi sallanma esnasın- II. F kuvvetini artırmak, da sabittir. III. sürtünme katsayısını azaltmak işlemlerinden hangileri yapıldığında, t sürede yargılarından hangileri doğrudur? yapılan iş W azalır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III D) I ve II E) I ve III 142

7. K L bal mumu 9. K M 1 ısıtıcı M XY L ısıtıcı L bal mumu ısıtıcı 2 60° 15° K bal mumu O 30° 3 ZM Eşit uzunluk ve kalınlıktaki K, L ve M metal çubukları r yançaplı O merkezli çember üzerine şekilde göste- ile oluşturulan K - L, M - L ve M - K çiftlerinin birer rilen uzunluklarda eşit kalınlıklardaki X, Y ve Z metal uçlarına özdeş bal mumları yerleştiriliyor. Çubuklar çubukları ve uçlarına K, L ve M bal mumları yerleşti- diğer uçlarından özdeş ısıtıcılar ile ısıtılıyorlar. rilmiştir. Sistem O noktasından ısıtıldığında; önce M daha sonra K ve en sonda L mumu eriyor. Önce 2, sonra 1, daha sonra da 3 numaralı mum eridiğine göre; metallerin ısı iletkenliklerinin sıra- Buna göre metallerin ısı iletkenlikleri arasındaki laması aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru ilişki; verilmiştir? I. Z > X > Y II. X > Z > Y III. X = Z > Y A) K > L > M B) M > L > K C) L > M > K IV. X > Y > Z D) K > M > L E) L > K > M sıralamalarından hangileri gibi olamaz? A) Yalnız II B) Yalnız III C) Yalnız IV D) I ve III E) III ve IV 10. 8. Güneş'in Ay'ı Çay kaşığının Kalorifer ile ısınma ısıtması ısınması III radyatör B I II İ kazan L Yukarıda gösterilen olayların hangilerinde, ısının su G iletim yoluyla yayılması etkili olmuştur? İ VVıVsVıtıVcıVV A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II S D) I ve III E) II ve III A Şekildeki sistemde; kazanda ısıtılan su borularla rad- R yatöre ulaştırılmakta ve oda içinde bulunan bir kişi, M odanın sıcaklığının yükseldiğini hissetmektedir. A 9. SINIF SARMAL FİZİK Bu olayda ısının taşınması sırasında, L I. İletim ÖNEMLİ II. Konveksiyon III. Işıma Isı iletim hızı, a. Maddelerin türüne bağlıdır. yollarından hangileri ile gerçekleşir? b. Sıcaklık farkı (DT) ile doğru orantılıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III c. Yüzey alanı (A) ile doğru orantılıdır. D) I ve II E) I, II ve III d. Kalınlık (Dx) ile ters orantılıdır. 176

TEST-4 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) – 7 1. Soğuk bir kış günü Berna hanım evdeki damacana 3. Hava sıcaklığının –10°C olduğu bir yerde bir gölün suyun bittiğini fark edip su siparişi veriyor. Öğlen kesiti şekildeki gibi verilmiştir. saatlerinde eve gelen damacana suyun, evin sıcaklı- ğının 24°C olmasına rağmen, akşam saatlerinde de K buz soğuk olduğunu farkediyor. su L Buna göre bu durumun temel nedeni aşağıdaki- P lerden hangisidir? A) Suyun özkütlesinin büyük olması M B) Suyun ısı iletkenliğinin yüksek olması Buna göre, I. K noktasının sıcaklığı –10°C’dir. C) Suyun öz ısısının büyük olması II. L noktasının sıcaklığı 0°C’dir. III. M noktasının sıcaklığı P noktasının sıcaklığın- D) Damacananın yüzey alanının büyük olması dan büyüktür. E) Suyun kaynama sıcaklığının yüksek olması yukarıdaki yargılardan hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 2. 4. Bir ızgara tasarlamak isteyen öğrenciye ısı sığasının - madde miktarına bağlı grafiği şekildeki gibi olan AB B X, Y ve Z maddeleri veriliyor. İ ızgara L Isı sığası C D GX E İY A, B, C, D ve E metalleri ısıca izole bir ortam- S Z sap da şekildeki gibi birleştirildiğinde ısının aktarım A yönleri oklarla gösterildiği gibi olduğuna göre, R madde metallerin ilk sıcaklıkları TA, TB, TC, TD ve TE için M miktarı A Bu öğrenci etleri yerleştireceği kısım ile ızgaranın 9. SINIF SARMAL FİZİK I. TA > TE L sapını yapacağı maddeleri seçerken grafiğe göre sırasıyla hangi maddeleri kullanmalıdır? II. TC > TD III. TD > TB Izgara Sap yargılarından hangileri doğrudur? A) X Z A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III B) X Y D) I ve II E) II ve III C) Z X D) Z Y E) X X 188

SICAK BÖLGE A. ELEKTRİK YÜKLERİ b) Dokunma ile Elektriklenme Yüklü iletken bir cisim başka bir iletken cisme do- Elektrik Yükünün Özellikleri kundurulursa sistemin toplam yükü, cisimler arasında Atomun yapısında bulunan elektron ve proton adlı paylaşılır. Yüklerin paylaşımı birbirine dokundurulan ci- parçacıklar elektrik yüklerinin kaynağıdır. simlerin cinsine ve büyüklüğüne bağlıdır. Örneğin küre- sel cisimlerin yarıçapı ile doğru orantılı olarak paylaşılır. Atomun çekirdeğinde bulunan protonun yüküne po- zitif (+), çekirdek çevresinde dolanan elektronun yüküne Özdeş iki yüklü cisim birbirine dokundurulup ayrılır- ise negatif (–) yük denilmiştir. sa toplam yük eşit şekilde paylaşılır. Bir elektronun yükü doğada ölçülebilecek en küçük r1 r2 yüktür. Bundan dolayı bir elektronun yükü birim yük ola- rak seçilmiştir. Adına ise elementer yük (e.y.) denilmiştir. ✔ Proton ve nötronun yapısında bulunan kuarklar q1 q2 daha küçük elektrik yüküne sahiptir. Fakat doğada tek ba- r1 r2 şına bulunamadıkları için en küçük yük elektronun yükü kabul edilmiştir. ✔ Elektron sayısı proton sayısına eşit olan atoma q1l q2l nötr atom, atomları nötr olan cisme ise nötr cisim denir. Cisimler birbirine dokundurulduğunda sistemin top- ✔ Proton sayısı, elektron sayısından fazla olan cis- lam yükü, cisimlerin yarıçapları ile doğru orantılı olacak me pozitif yüklü cisim denir. şekilde paylaştırılır. ✔ Elektron sayısı, proton sayısından fazla olan cis- Cisimlerin son yükleri q1l ve ql2 me negatif yüklü cisim denir. ql1 = q1 + q2 ·r1 q2l = q1 + q2 ·r2 ✔ Elektrik akımını ileten maddelere iletken denir. r1 + r2 r1 + r2 ✔ Elektrik akımını iletmeyen maddelere yalıtkan denir. bağıntıları ile bulunur. ✔ Yalıtkan cisim elektrikle yüklendiğinde yük fazla- Sistemde yük korunur. lığı yüklenme yapılan bölgede kalırken, iletken cisimde qilk = qson yük fazlalığı dış yüzeye dağılır. q1 + q2 = q1l + q2l olur. ✔ Aynı cins yükler ya da aynı cins yükle yüklü cisim- B İ c) Etki ile Elektriklenme ler birbirini iter. ✔ Farklı cins yükler ya da farklı cins yükle yüklü ci- L Nötr iletken cisme yüklü iletken bir cisim yaklaştırıldı- simler birbirini çeker. G ğında zıt cins yükleri çeker, aynı cins yükleri iter. Böylece ✔ Yüklü cisimler ve nötr cisimler birbirini çeker. İ nötr iletken cisim etki ile yüklenmiş olur. S +++ Nötr +++ ––– +++ A B. ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ a) Sürtünme ile Elektriklenme R İki cisim birbirine sürtüldüğünde biri elektron vere- M rek (+) yükle yüklenir, diğeri de onun verdiği elektronu A Nötr A, B ve C cisimlerine (+) yüklü cisim yaklaştırılır- alarak (–) yükle yüklenir. Sürtünme ile elektriklenmenin L sa (–) yükleri kendine doğru çeker. Bu yüzden A cismi (–), 9. SINIF SARMAL FİZİK sonunda yüklenen cisimlerin yük miktarı eşit olur. Yün ile ebonit (plastik) birbirine sürtüldüğünde yün C cismi (+) yüklenir. elektron kaybeder, ebonit ise elektron kazanır. Bundan dolayı yün (+) yükle yüklenir. Ebonit (–) yükle yüklenir. ++++++++++ A B C ––– Nötr +++ İpek ile cam birbirine sürtüldüğünde cam elektron kaybeder, ipek ise elektron kazanır. Bundan dolayı cam (+) yükle yüklenir, ipek (–) yüklenir. ✔ Etki ile elektriklenmede kürelerin üzerindeki yük- Hareketli parçacıklar elektronlardır. Cismin proton ler, yarıçapına bağlı değildir. sayısı değişmez, elektron sayısı değişebilir. 203

TEST-8 BECERİ ODAKLI TEST (BOT) – 8 1. Elektrik yükleri atomun yapısından kaynaklanmakta- 3. dır. Elektrik yüklerinin birbiriyle etkileşmesi sonucun- da dokunma ile elektriklenme, etki ile elektriklenme ve sürtünme ile elektriklenme olayları meydana gelir. Buna göre; Annesi ile oyun parkına giden Elif kaydıraktan kay- I. aynı cins yüklü iletken iki kürenin birbirini itme- dıktan sonra saçlarının kabardığını görüyor. Bunun nedenini annesine sorduğunda annesi, si, I. Nötr yalıtkanlar sürtünme ile elektriklenir. II. bulutların şimşek veya yıldırım oluşturmak için II. Vücudunda bulunan aynı cins yükler birbirini yüklenmeleri, iter. III. yün kazaklarımızı çıkartırken ses duyulması III. Saçların pozitif yük kazanmıştır. yukarıdakilerden hangileri sürtünme ile elektrik- lenme sonucunda oluşmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III yorumlarını yapmıştır. Buna göre Elif’in annesinin yaptığı yorumlardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 4. 2. B İ Boya L Tabancası G İ Metal Yüzey S Bir boya ustası metal bir yüzeyi boyamak istemek- A tedir. Boya taneciklerini tabancayla püskürttüğünde boyaların gelişi güzel yerde biriktiğini ve boyanın aynı R Yağmurlu ve fırtınalı bir günde, hareket etmekte olan M bir arabaya yıldırım isabet ettiğinde, arabanın şofö- kalınlıkta olmadığını farkediyor. rünün bu olaydan etkilenmeden arabasından indiği A görülmüştür. Boyanın yüzeye eşit dağılması için, L 9. SINIF SARMAL FİZİK I. Sadece metal yüzeyi negatif yükle yüklemek Buna göre, I. Arabanın metal aksamı elektrikle yüklenmiştir. II. Metal yüzeyi negatif boya taneciklerinin pozitif II. Arabanın iç kısmında elektrik alan sıfırdır. yüklemek III. Araba faraday kafesi görevini görmüştür. III. Hem metal yüzeyi hem de boya taneciklerini negatif yüklemek işlemlerinden hangileri yapılmalıdır? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I, II ve III B) II ve III C) I ve II D) I ve II E) II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I 219

2. DÖNEM 2. YAZILI 1. 1. Şekildeki X ve Y termometrelerinde suyun donma ve kaynama noktaları verilmiştir. Buna göre 30°X kaç °Y ye karşılık gelir? (10 puan) 2. Sıcaklık (°C) 2. su 0 Zaman t1 t2 buz Isıca yalıtılmış bir kap içinde bulunan bir miktar su B İ içerisine bir miktar buz atıldığında, su ve buzun sı- L caklık- zaman grafiği şekildeki gibi oluyor. G Buna göre, İ a. Denge sıcaklığı kaç °C dir? b. Buz ve su kütlesi nasıl değişmiştir? (10 puan) 3. S Şekildeki sürtünmesiz zemine eşit aralıklarla konu- A lan K, L ve M metal çubuklarının ilk boyları eşittir. R Çubukların sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığında K M 3. A ile L arası uzaklık, L ile M arası uzaklıktan daha kü- L çük oluyor. 9. SINIF SARMAL FİZİK Buna göre çubukların genleşme katsayıları ile il- gili; I. lK > lM II. lK > lL III. lL > lM yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (Açıklayınız) (10 puan) 229

2. Işığa maruz kaldıklarında iyi bir iletkene dönüşen ve fotoiletken adı verilen bir madde ile kaplı silindirik bölme yüksek potansiyel farkı altın- da elektrostatik olarak yüklü hâle getirilir. Yüksek ışık şiddetine sahip bir lamba dokümanı tarar ve dokümanın beyaz alanları üzerine düşen bu ışığı fotoiletkenin üzerine düşecek şekilde yansıtır. Işığa maruz ka- lan alanlar iletken olacağından nötr hâle gelir. Işığa maruz kalmayan alanlar ise negatif yüklü kalır. Yine elektrostatik olarak pozitif yüklenmiş toner zerrecikleri silindir üzerine püskürtüldüğünde negatif yüklü (ışığa maruz kalmayan) alanlar tarafından çekilir. Daha sonra bu pozitif ve negatif yüklü etkileşme ile tonerle bütünleşen silindir farklı bir mekanik sistemle alınan kâğıdın üzerinden geçirilir. Yüksek sıcaklık ve basınçta ısıtılan toner kâğıt üzerine âdeta yapıştırılır. Kopyalama işlemi bitmiş olur. Silindir dönerek sivri uçlu bir plastik yardı- mıyla temizlenerek ikinci bir kopyalamaya hazır hâle gelir. Yukarıda bir fotokopi makinesinin çalışma prensibi verilmiştir. Buna göre kaverilen sırada yapılan işlemlerde; 2a. Şekilde A ile gösterilen fotoiletken maddenin yük işareti nedir? A V + ++ + + + + + + Fotoiletken Silindir Bölüm 2b. Şekilde fotoiletken maddenin ışık düşen ve düşmeyen bölgelerinin yük işareti nedir? ışık + ++ + + + + + +++ 2c. Şekilde fotoiletken maddenin üzerine toner püskürtüldüğünde toner parçacıkları nerelere yapışır? Toner + ++ + + + + + +++ 9. SINIF SARMAL FİZİK 2d. Şekilde fotoiletken maddenin üzerine toplanan toner parçacıklarının kağıda yapışması için kağıdın yük işareti ne olmalıdır? Kağıt + ++ + + + + + +++ 232