วิชา สุขศึกษา พลศึกษา (ทช31002) (เล่ม2)

101 บทที่ 7 ผลกระทบจากสารเสพตดิ สาระระสาํ คัญ มคี วามรู ความเขาใจ สามารถวเิ คราะหป ญ หา สาเหตแุ ละผลกระทบจากการแพรระบาดของ สารเสพติดได มสี วนรว มในการปองกันส่ิงเสพตดิ ในชมุ ชน และเผยแพรความรูดา นกฎหมายทเ่ี ก่ยี วของ กับสารเสพติดแกผอู ื่นได ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวัง 1. วเิ คราะหปญ หา สาเหตุ และผลกระทบจากการแพรร ะบาดของสารเสพติดได 2. ปฏิบตั ิตนในการหลกี เลยี่ งและมคี วามรวมมอื ในการปอ งกนั สงิ่ เสพติดในชุมชน 3. เผยแพรความรูดา นกฎหมายทเี่ กย่ี วขอ งกับส่งิ เสพตดิ แกผ อู ่นื ได ขอบขา ยเนอื้ หา เรื่องท่ี 1 ปญหาการแพรระบาดของสารเสพติดในปจ จุบนั เรือ่ งที่ 2 แนวทางการปอ งกนั การแพรระบาดของสารเสพตดิ เรื่องท่ี 3 กฎหมายทเ่ี ก่ียวของกับสารเสพติด

102 เรอ่ื งท่ี 1 ปญหาการแพรร ะบาดของสารเสพติดในปจจุบนั ปจจบุ ันปญ หาการแพรระบาดของสารเสพติดนับวา รุนแรงมากยงิ่ ขน้ึ โดยเฉพาะในกลุมเด็กและ เยาวชน จากสถิติของกระทรวงสาธารณสุข พบวา จํานวนผูเสพและผูติดยาเสพติดในกลุมเด็กนักเรียน เพม่ิ มากข้ึนจนหนา เปน หวง ซง่ึ การท่เี ด็กวัยเรยี นมีการเสพตดิ ยอมสงผลกระทบตอสุขภาพ สติปญญาและ สมาธิในการเรียนรูทําใหคุณภาพประชากรลดลง เปนปญหาตอการพัฒนาประเทศ และการแขงขันใน ระดับโลกตอ ไปในอนาคต ทง้ั น้ีจงึ ควรปอ งกันและแกปญ หาอยา งเรงดวนทั้งในครอบครวั โรงเรียน ชุมชน และประเทศ ปจจุบันมีส่ิงเสพติดอยูมากมายหลายประเภท ซึ่งออกฤทธิ์ตอรางกายในลักษณะตาง ๆ กัน แบง ไดเปน 3 ประเภท ดังนี้ 1. ประเภทออกฤทธ์กิ ดประสาท ส่งิ เสพตดิ ประเภทน้ีจะทาํ ใหสมองอยูในสภาวะมนึ งง มีการงวงซึม ไดแ ก ฝน มอรฟ น เฮโรอนี และจาํ พวกยานอนหลบั ยากลอมประสาท เชน เหลา แหง เปน ตน 2. ประเภทออกฤทธ์ิกระตุนประสาท ส่ิงเสพติดประเภทนี้จะทําใหเกิดต่ืนเตน ประสาท ถูกกระตุน ไมใหมีอาการงวงหรือหลับใน เชน ยาบา ยาขยัน โคเคน ยามา แอมเฟตามีน กาแฟ และสาร คาเฟอีน บุหร่ี กระทอ ม และยาลดความอว น เปนตน 3. ประเภทออกฤทธิห์ ลอนประสาท สิง่ เสพตดิ ประเภทนีจ้ ะทาํ ใหเกิดประสาทหลอน ภาพลวงตา หแู วว หวาดกลัวโดยไมม สี าเหตุ อาจทาํ อันตรายตอตนเองและผูอ่ืน เชน แอล เอส ดี กวาวซีเมนต กัญชา ไอระเหยของเบนซนิ ทินเนอร กาวตา ง ๆ ฯลฯ นอกจากนี้ ปจจุบันไดมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบของสารเสพติดออกมามากมาย ทั้งท่ีเปนเม็ด เปนน้ํา และผสมในเครื่องดื่ม ขนม หรอื อาหารประเภทตางๆ ซ่ึงยากที่จะติดตามตรวจสอบ จึงนับวาเปน อนั ตรายตอ เด็ก และเยาวชนเปนอยางย่งิ 1.1 สาเหตขุ องการตดิ สารเสพติด ปญ หาการตดิ สารเสพตดิ มสี าเหตจุ ากสามปจจยั ตอไปนี้ 1. ปจจยั ภายในตวั บุคคล ไดแ ก วัยของบคุ คล มกั พบวา ผเู สพยาสว นใหญจะเร่มิ ตน ในชว งอายุเขา สวู ัยรุน กําลังอยูใน วัยคะนอง อยากลอง อยากรู อยากเห็นในสง่ิ ทแ่ี ปลกใหม - ความรู เจตคติ และความคิดเกยี่ วกับสารเสพตดิ ความรนุ แรง เชน เชื่อวา การใชก าํ ลัง หรอื ใชคาํ พดู รุนแรงทําใหค นอน่ื เชอ่ื ฟง ทาํ ตาม การตลี กู ทําใหลกู ไดด ี ผมู ศี กั ดิศ์ รีใครมาหยามตอ งตอสูกัน ใหแ พชนะ ฯลฯ - ขาดทักษะที่จําเปนในการอยูรวมกับผูอ่ืน เชน ทักษะการสื่อสาร การจัดการกับ อารมณและความเครยี ด การจดั การกับความโกรธ การแสดงออกท่ีเหมาะสม เปน ตน - การใชยาเสพติดและเครื่องดื่มแอลกอฮอล ทําใหคนขาดสติยับยั้ง ควบคุมตัวเอง ไมไ ด

103 - เคยเห็นการกระทํารุนแรงหรือเคยเห็นเหย่ือกระทํารุนแรง เม่ือเกิดอารมณโกรธ ทาํ ใหก อ ความรนุ แรงไดง าย 2. ปจ จัยจากการเลย้ี งดูของครอบครวั - ขาดความรัก ความเขาใจ และการสนับสนุนจากครอบครัว เชน เม่ือมีปญหาขาด ผูใหญคอยดูแลใหค ําแนะนําชว ยเหลอื เปนตน - เตบิ โตในบานท่ีใชความรุนแรง ทําใหเ หน็ แบบอยา ง และคิดวา ความรนุ แรงเปน เรื่อง ปกติในสงั คม - การถกู ลงโทษและเปน เด็กที่เคยถูกทําราย - มพี อ แมหรอื พนี่ อ งทม่ี พี ฤติกรรมเก่ียวขอ งกับอาชญากรรม 3. ปจ จัยจากสภาพแวดลอ ม - ความไมเ ทาเทียมกันทางสงั คม เศรษฐกจิ สังคมเมือง และความแออัดทําใหค น แขง ขนั สูง และเกิดความเครียด - การเจริญเติบโตทางเศรษฐกจิ อยางรวดเร็ว และมีการวา งงานสงู ในกลุมประชากร อายุนอ ย - อทิ ธพิ ลจากสอ่ื เชน ภาพยนตร โทรทศั น หนงั สือพมิ พ ทแี่ สดงภาพความรนุ แรง ตา งๆ - มาตรฐานทางสงั คมทส่ี นับสนนุ พฤตกิ รรมความรุนแรง เชน การทค่ี นมีพฤตกิ รรม ความรุนแรงไมไดรับการลงโทษ ความรนุ แรงเปน เร่ืองปกติในสังคม - อยูในพน้ื ท่ที ่สี ามารถหายาเสพตดิ ไดงาย 1.2 โทษ ภัย และผลกระทบของสารเสพตดิ โทษและภยั อันเกดิ จากการใชสารเสพตดิ นอกจากจะมีผลโดยตรง กอใหเกิดตอรางกายและ จติ ใจของผเู สพเองแลว ยังกอ ใหเ กดิ ผลกระทบตอระบบครอบครัว ระบบสังคม และประเทศชาติ ดังนี้ 1. โทษและภัยตอ ตัวผูเ สพ ฤทธ์ขิ องสารเสพตดิ จะมีผลตอระบบประสาทและระบบอวัยวะตางๆ ของรา งกาย ตลอดจนจิตใจของผูท ่เี สพเสมอ ดังน้ัน จะพบวา สุขภาพรางกายของผูท่ีเสพยาจะทรุดโทรม ท้ังรายกายและจิตใจ เชน มีรูปรางผอม ซูบซีด ผิวคล้ํา ไมมีแรง ออนเพลียงาย สมองเสื่อมและความจํา สับสน เปนโรคติดเช้ืออ่ืน ๆ ไดงาย เชน โรคตับอักเสบ ไตอักเสบ โรคระบบทางเดินหายใจ โรคหัวใจ โรคมะเร็ง ภูมิตานทานในรางกายจะลดลง มีสภาวะทางจิตใจไมปกติ สภาพจิตใจเส่ือมลง อารมณ แปรปรวนงา ย ซึมเศรา วติ กกังวล ความรูสึกฟุงซาน ซ่ึงจากผลรายทเี่ กดิ ข้ึนดงั กลาว จะผลกั ดันใหผ เู สพ ยาเสพติดเปนบุคคลที่ไรสมรรถภาพทั้งรางกายและจิตใจในการดําเนินชีวิตในสังคม ขาดความเชื่อม่ัน สญู เสียบคุ ลิกภาพ ไมสนใจตนเอง ไมส นใจการงานหรือการเรียน และผเู สพบางรายอาจประสบอุบัติเหตุ ถึงข้ันพกิ าร เชน พลัดตกจากท่ีสูงขณะทํางาน หกลม อันเนื่องมาจากฤทธิ์ของยาเสพติดท่ีมีผลตอระบบ ประสาทและสมอง

104 2. โทษและภัยตอครอบครัว การตดิ สารเสพติดนอกจากจะทาํ ใหเ ส่ือมเสียชื่อเสียงของตนเอง และครอบครัวแลว ยังทําใหผูเสพกลายเปนบุคคลที่ขาดความรับผิดชอบตอครอบครัวไมหวงใยดูแล ครอบครวั ทาํ ใหค รอบครวั ขาดความอบอุน ตองสญู เสียเศรษฐกิจและรายไดของครอบครัว เนื่องจากตอง นาํ เงนิ มาซื้อสารเสพติด บางรายอาจตองสญู เสียเงินจํานวนไมนอยเพ่ือรักษาตนเองจากโรครายแรงตาง ๆ อันเกิดจากการใชสารเสพติด กลายเปนภาระของครอบครัวในท่ีสุด อีกท้ังนําไปสูปญหาครอบครัว เกดิ การทะเลาะวิวาทกันบอ ยๆ เกิดความแตกแยกภายในครอบครัว เปน ตน 3. โทษและภยั ตอ สงั คมและเศรษฐกิจ ผูที่เสพสารเสพติด นอกจากจะเปนผูที่มีความรูสึกวา ตนเองดอยโอกาสทางสังคมแลว ยังอาจมีความคิดหรือพฤติกรรมท่ีนําไปสูปญหาสังคมสวนรวมได เชน กอ ใหเ กดิ ปญ หาอาชญากรรม เชน ปลน จ้ี ทาํ รา ยรา งกายผอู ืน่ เพ่ือชิงทรพั ย ปญหาอุบตั เิ หตุ เชน รถชน หรือตกจากที่สูง และปญหาโรคเอดส เปนตน นับวาเปนการสูญเสียทรัพยากรบุคคลอันมีคา ตลอดจน ทรพั ยสนิ ของตนเองและสวนรวมอยางไรประโยชน ทําใหเปนภาระของสังคมสวนรวม ในการจัดสรร บคุ ลากร แรงงาน และงบประมาณในการปราบปรามและบาํ บดั รกั ษาผูตดิ สารเสพติดในทส่ี ดุ 4. โทษและภัยตอประเทศชาติ ผูท่ีเสพสารเสพติดและตกเปนทาสของสารเสพติดอาจกลาว ไดว า เปนผทู บ่ี อ นทาํ ลายเศรษฐกิจและความม่นั คงของชาติ เน่อื งจากผูท ีเ่ สพสารเสพติดทําใหรัฐบาลตอง สูญเสยี กําลังคมและงบประมาณแผนดินจํานวนมหาศาล เพื่อใชจายในการปราบปรามและบําบัดรักษา ผูติดสารเสพติด ทําใหตองสูญเสียทรัพยากรบุคคลอันมีคา เกิดความไมสงบสุขของบานเมือง ทําให เศรษฐกิจทรุด บ่ันทอนความมั่นคงของประเทศชาติ ตองสูญเสียกําลังสําคัญของชาติอยางนาเสียดาย โดยเฉพาะถา ผูทเี่ สพสารเสพติดเปนเยาวชน

105 เร่ืองที่ 2 แนวทางการปองกันการแพรร ะบาดของสารเสพตดิ ปญหายาเสพตดิ เกดิ ขึน้ ไดเ พราะมีสถานการณสองอยางประกอบกัน คือ มีผูตองการใชยาอยูใน สังคม (Demand) กับมียาเพื่อตอบสนองความตองการของผูใช (Supply) ซ่ึงองคประกอบทั้งสองน้ี ตางฝายตางสงเสริมสนับสนุนซ่ึงกันและกันแบบลูกโซ ดังนั้น การแกไขปญหายาเสพติด จึงตอง ดําเนนิ การกับองคป ระกอบท้ังสองอยางไปพรอม ๆ กัน คือ จะตองลดปริมาณความตองการยาเสพติดลง ในขณะเดยี วกนั ก็จะตองลดปรมิ าณของยาเสพตดิ ในตลาดดวย ในทางปฏิบัติระหวางมาตรการสองอยางนี้ ดูเหมือนวา มาตรการลดความตองการจะไดรับความสนใจนอยกวา เพราะคนสวนใหญจะนึกถึงการลด ปรมิ าณยาในตลาดเสียมากกวา ปญหายาเสพตดิ คือ ปญ หาท่เี กิดจากการใชยาเสพติดหรือใชย าในทางที่ผิดซึ่งเปนปญหาพฤติกรรม ของมนุษยอันเนื่องมาจากความคาดหวังที่จะไดรับประโยชนจากฤทธิ์ของยาหรือจากความคิดท่ีจะอาศัย ฤทธิ์ยาเปนที่พึ่งในสถานการณตางๆ องคประกอบสําคัญของปญหาคือ ยากับคนเปนองคประกอบหลัก โดยมีแรงจงู ใจใหใ ชยากบั โอกาสที่เอ้อื ตอ การใชย าเปน องคประกอบเสริมถาองคประกอบอยางใดอยางหนึ่ง ขาดไปปญหายาเสพติดจะไมเกิดข้ึน มีแตคนแตไมมียา หรือมีแตยาแตไมมีคนใชยาปญหาก็จะไมเกิด หรอื มคี นมยี าแตไมม แี รงจูงใจใหคนเอายามาใช ปญ หาก็จะไมเ กดิ หรือแมจ ะมีแรงจูงใจใหใ ชยา มีคนที่อยาก ใชย า และมยี าใหใ ช แตไมม โี อกาสจะใช เชน สถานที่ไมเหมาะสม ไมมีอุปกรณ มีตํารวจตรวจตราเขมงวด หรืออยูในสายตาพอ แม ครอู าจารยการใชยาจะเกดิ ขึน้ ไมได ปญ หายาเสพตดิ ก็จะไมเ กิด ดงั น้ัน การปองกนั ปญหายาเสพติด ไดแก การปอ งกนั พฤตกิ รรมการใชยาของมนษุ ยทเ่ี กดิ จากการ คดิ พ่งึ ยาและหวงั ผลจากฤทธย์ิ านน้ั เอง ซึ่งบุคคลในขายท่ตี อ งปองกันไมใหทําพฤติกรรมใชยาเสพติดอาจ แบงออกเปน 3 กลุมดว ยกัน คือ 1. กลุมท่ียงั ไมเ คยใชยาและยงั ไมเรมิ่ ใชย า 2. กลุมที่เคยใชยา ซ่ึงจาํ แนกออกไดเปนพวกทเ่ี คยลองใชแลวเลิก พวกที่ใชเ ปนคร้ังคราว พวกท่ีใชบอย ๆ เปนประจาํ แตย ังไมถ ึงขั้นตดิ ยา และพวกตดิ ยาใชยาแลว 3. กลุม ท่ใี ชยาเปนประจําหรอื ตดิ ยาท่ผี านการบาํ บัดรกั ษาและเลิกใชย าตดิ ยามาแลว เนือ่ งจากบคุ คลท้งั สามกลมุ ท่ีกลาวมานีม้ ีโอกาสที่จะเปน ผูใชยา และตดิ ยาในอนาคตได เชนเดียวกัน กิจกรรมของขายงานปองกันจึงจําเปนตองครอบคลุมบุคคลทั้งสามกลุม โดยที่ผูดําเนินงานปองกัน เปาหมายแตละกลุมจะตองกําหนดมาตรการและวิธีการใชแตกตางกันออกไป เพ่ือใหเหมาะสมกับ ลักษณะเฉพาะของเปาหมายแตล ะกลุม ลักษณะงานดา นปอ งกัน (Prevention) จึงมี 3 ระดับดว ยกัน คือ 1. การปองกนั ขนั้ พื้นฐาน (Primary Prevention) 2. การปองกนั ขัน้ ท่สี อง (Secondary Prevention) 3. การปองกันข้ันท่สี าม (Tertiary Prevention)

106 1. การปอ งกันข้ันพืน้ ฐาน (Primary Prevention) การปอ งกันพืน้ ฐานหรือบางคนเรียกวาการปอ งกันเบอ้ื งตน หมายถึง การดําเนินการใด ๆ เพอ่ื สรางภูมิคุมกนั ใหเ ยาวชนปดประตูท่ีจะนําไปสูการใชยาเสพติดอยางถาวร ใหเยาวชนตัดสินใจดวย ตนเองทีจ่ ะไมใชยาเสพตดิ ไมค ิดจะเสยี่ ง ทดลอง เปน การมุง ปอ งกนั คนสวนใหญของแผนดินไมใหเขาไป หายาเสพตดิ เปนการปองกนั อยา งถาวร งานปองกนั ขนั้ พืน้ ฐานจงึ นบั เปนงานทม่ี คี วามสําคัญที่สุด และเปนกุญแจสําคัญนําไปสู ความสําเร็จของการปองกันและแกไขปญหายาเสพติดของชาติ แตในขณะเดียวกันเปนงานท่ีมีความ สลบั ซบั ซอนทําไดยาก เพราะเปน งานท่เี กีย่ วของกับการวางรากฐานใหกับคนสวนใหญของประเทศ ซึ่ง ตองเร่ิมปลูกฝงตั้งแตยังเยาววัยตอเนื่องกันไปจนพนวัยเรียน โดยอาศัยความรวมมือจากหลายฝายให ชว ยกันทาํ 2. การปองกันขั้นท่สี อง (Secondary Prevention) การปองกันขั้นที่สองนี้ใชกันในความหมายที่แบงเปน 2 นัย นัยหน่ึง หมายถึง การปองกนั โดยทางออ ม ซ่งึ หมายถงึ การกระทําใด ๆ ท่เี ปน การขดั ขวางไมใหยาเขาไปสูคน โดยมีจุดหมาย ทเ่ี ร่ิมจากตัวยาเสพตดิ ท่ีเปนปญ หาหลัก ซ่ึงตรงกนั ขา มกบั การปอ งกนั ข้นั พื้นฐานทมี่ งุ ปองกนั ไมใหค นเขา ไปหายา ดว ยการมองภาพทคี่ นเปน จดุ ต้ังตน ดังน้ัน การปองกันข้ันท่ีสอง ตามความหมายนี้จึงครอบคลุมถึงงานเกี่ยวกับ การปราบปราม ยดึ อายดั เผาทาํ ลายยาเสพติด การสกดั ก้นั การตรวจเขม การตรวจปสสาวะหาสารเสพติด การสงเจา หนา ทต่ี ํารวจเขา ไปประจําทาํ การสอดแนมในโรงเรยี น รวมถึงมาตรการตรวจจับ จําแนก เพอ่ื แยกผใู ชย าเสพติดไปรบั การบําบัดรกั ษาฟน ฟู หรอื ปองกันไมใหผตู ดิ ยาสามารถเผยแพรยาเสพตดิ ไปสู ผไู มใ ชเ สพติดดวย ส ว น อี ก นั ย ห นึ่ ง เ ป น ค ว า ม ห ม า ย ที่ มั ก ใ ช กั น ใ น ว ง ก า ร ข อ ง ผู มี อ า ชี พ แ น ะ แ น ว ในความหมายของการดําเนนิ การชวยเหลือใหผูที่เคยลองใชยาเสพติด หรือผูที่ใชยาเสพติดชนิดใดชนิด หน่ึงเปนคร้ังคราวหรือใชบอ ยๆ แตย ังไมติดยา ใหป รบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมเลกิ ใช เลิกเก่ียวขอ งกับยาเสพติด ชนิดน้ันๆ เปนมาตรการแยกคนออกจากยา หรือดึงคนติดยาออกจากยาเสพติดดวยมาตรการแนะแนว ใหคาํ ปรึกษาและจิตเวชบําบัด เปนการปองกันท่ีเนนการสกัดกั้นเพื่อหยุดยั้งพฤติกรรมการใชยาเสพติด ของกลุมผูทใี่ ชยาเสพตดิ หรอื มีประสบการณเกี่ยวขอ งกับยาเสพติดมาแลว 3. การปองกันข้นั ท่สี าม (Tertiary Prevention) การปอ งกันขั้นทสี่ าม คอื การปอ งกนั การตดิ ซ้าํ (Relapse) เปนมาตรการทใี่ ชสาํ หรับผตู ดิ ยาเสพติดที่ไดรบั การบาํ บดั รกั ษาดว ยการถอนพษิ ยาแลว ไมใ หกลบั ไปตดิ ยาซาํ้ ใหมอ ีก เปน มาตรการเสริม ท่สี นับสนนุ มาตรการทางการแพทย เพ่ือใหผูปวยที่ไดร บั การรักษาใหห ายขาดจากยาแลว อยูอยางปลอดภัย จากยาเสพตดิ ไดย าวนานข้นึ กอ นทีจ่ ะหวนกลบั ไปติดยาอีก

107 การปองกนั ขน้ั ท่ีสามจะอาศยั มาตรการทกุ ชนิดทีม่ ุง ใหผูตดิ ยาหายจากอาการติดยาทางจิต ดวยมาตรการฟนฟจู ติ ใจ (Rehabilitation) ดว ยวิธีจติ เวชบาํ บดั (Psychological therapy) การใหค าํ ปรกึ ษา (Social counseling) กลุม บาํ บดั (Group therapy) และนนั ทนาการบําบดั (Recreational therapy) เปน ตน การปอ งกนั ผตู ดิ ยาเสพติดที่บาํ บัดแลวไมใหกลับไปติดยาใหมอีก ถือเปนสวนหน่ึงของ งานดานการปองกันท่ีมุงลดความตองการยาลงดวยการสกัดก้ันไมใหกลับไปใชยาอีก ซึ่งจะเปนการ ปองกนั ไมใ หพวกเขานํายาไปเผยแพรต อ ใหค นอ่ืนไดดวย โดยสรปุ แลว การปองกันขัน้ พ้นื ฐาน นั้นเปน การปองกันมิใหมีการทดลองใชยา การใช ยาในทางที่ผิดหรอื มใิ หมผี ูเ สพติดรายใหมๆ เกิดขึ้น การปองกันข้ันท่ีสองเปนการเรงรีบนําผูท่ีติดยาแลว ไปบําบดั รักษา และการท่ีจะทาํ การปองกนั การเสพติดไดอยา งมปี ระสิทธิภาพน้ันจาํ เปนตองมีความเขาใจ ในสาเหตแุ ละองคประกอบของปญหาการเสพติดเสียกอน องคประกอบที่ทําใหเกิดการติดยาน้ัน ไดแก คน ยา และปจจัยที่เอ้ืออํานวยใหมีการติดยา การวางแผนแกไขและปองกัน จึงจําตองศึกษาหาสาเหตุ เฉพาะและใหการปองกันใหตรงกับสาเหตุหลัก ดังนั้น การปองกันการเสพติดที่เจาะจงถึงสาเหตุน้ัน มีแนวทาง 3 แนวทาง ไดแ ก 1. การปองกันในวงกวาง เปนการปองกันโดยเนนเปาหมายที่สังคมโดยทั่วไปมุงสราง สังคมใหต ระหนักถึงพิษและภัยของยา ลดความตองการของสังคม และลดการตอบสนองของยาเสพติด ซ่ึงการดําเนินงานมีหลายรูปแบบ เชน การพัฒนาสุขภาพ การสรางเสริมศีลธรรม การใชกฎหมาย การพฒั นาสงั คม ฯลฯ กลวธิ ีของการปองกนั ในแนวกวา ง ไดแก 1.1 การใหการศึกษาในการถายทอดความรู เพื่อใหเกิดการเรียนรูทักษะและ ประสบการณใ นการสรา งคณุ ภาพชวี ติ และการไมพ่งึ พายาเสพตดิ โดยเนนถึงการพัฒนาตนเองและจิตใจ ใหมีความเช่อื ม่ันวา ตนเองมีคุณคา สรา งสุขนิสัย และฝก ทักษะในการประกอบอาชีพ 1.2 การใหขอมูลและขาวสาร เปน การใหขอ มลู และขา วสารทถ่ี ูกตอ งของปญ หา ยาเสพติด เพื่อใหชุมชนไดว ิเคราะห เลือกขอ มลู และตดั สนิ ใจดว ยตนเองในการนําไปใชใหเกิดประโยชน ตอ ตนเอง 1.3 การจัดกิจกรรมทางเลือก ดวยการสงเสริมและสนับสนุนใหเกิดกิจกรรมตาง ๆ ที่เหมาะสมกับพน้ื ฐานของบคุ คลและชุมชน เพ่อื เปน ทางเลอื กในการใชเ วลาชวยเบีย่ งเบนความสนใจจาก พฤติกรรมทไี่ มเหมาะสมและเปนการชว ยพฒั นาท้งั รางกายและจิตใจ 2. การปองกันในวงแคบ มุงเนนเฉพาะบุคคลบางกลุม หรือชุมชนบางแหงท่ีเส่ียงตอ ปญ หาการเสพติด กลวธิ ีในการดําเนนิ งาน การปอ งกนั ในวงแคบ ไดแ ก 2.1 การฝกอบรม เปนการฝกอบรมแกกลุมแกนนําและกลุมประชาชนใหมีความรู ดานการปอ งกันการเสพติด การใชยาในทางที่ถกู โดยมจี ุดประสงคใ หกลุม แกนนําประยุกตความรูนั้นไป ปฏบิ ัติในชมุ ชนใหสอดคลอ งกับสภาพของทองถ่ิน สวนกลุมประชาชนน้ันใหมีความรูและมีพฤติกรรม ตอ ตา นการเสพติดโดยตรง

108 2.2 การรณรงค เปนการเผยแพรขาวสารโดยการระดมสื่อตาง ๆ ภายใตขอบเขตท่ี กาํ หนดไว ใหป ระชาชนเกิดการต่นื ตวั ตระหนกั ถงึ ปญหาและเขา มามสี วนรวมในการแกปญหา 2.3 การปฏบิ ตั กิ ารทางสังคม เปนวิธีการที่หวังผลของการเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว เชน ขจัดแหลงม่ัวสุม กวาดลา งแหลง ผลิต ฯลฯ 3. การปอ งกนั กรณีพิเศษ เปนการปองกันท่ีเนนในวงแคบที่สุด โดยเปาหมายอยูท่ีผูคา ผูตดิ ยาเสพติด หรอื ผทู ีม่ ีความเสย่ี งสูง และครอบครัว เชน บคุ คลท่ีกาํ ลงั เผชิญกับปญหาของตนเอง บุคคล ทีค่ รอบครัวแตกแยก ผตู ดิ ยาทีผ่ า นการถอนพิษยามาแลว กลวธิ ีในการปอ งกนั ในกรณพี เิ ศษน้ี ไดแก 3.1 การวเิ คราะหปญหา เพ่ือใหผ ูติดยาไดท ราบเกย่ี วกับพฤติกรรมและปญหาของตน ในการติดยา 3.2 การใหคาํ ปรกึ ษาแนะนาํ เปน การใหแ นวทางปฏิบัติสําหรับเลือกปฏิบัติในกรณีท่ี เกิดปญ หาเพือ่ หลกี เลย่ี งการใชย าเสพติด 3.3 การใหคําปรึกษาแกครอบครัว เพ่ือลดความกดดันในครอบครัวลงและให แนวปฏบิ ัติแกค รอบครวั ของผตู ิดยาเสพตดิ หรอื ผทู ี่มีความเสีย่ งสูงเพอื่ ลดปญ หาของตนเอง 3.4 การใหสุขศึกษา เปนการใหความรูเรื่องยาและสุขภาพอยางถูกตอง เพื่อปองกัน การกลบั ไปใชย าในทางที่ผดิ อกี 3.5 การใหกําลังใจ เพื่อเพ่ิมกําลังใจใหแกผูติดยาในขณะที่กําลังเผชิญปญหาท่ีอาจ นําไปใชในทางที่ผดิ อีก 3.6 การฝก อาชีพ เพื่อเปน แนวทางในการดํารงชีวิตตามความสามารถและความถนัด ของตนเปนการลดความกดดนั ดานเศรษฐกจิ และใชเ วลาวา งใหเ ปนประโยชน กลวธิ ที ุกอยา งสามารถนาํ ไปปฏบิ ัตพิ รอ มๆ กนั ไดหลายกลวิธไี มวา จะเปน การปองกัน ในระดบั ไหน หรอื มวี ตั ถปุ ระสงคเพ่อื ปอ งกนั มิใหเกดิ การใชยาในทางที่ผดิ หรือปองกันการติดซ้ําซ่ึงเปน หัวใจสําคัญของการปองกันและแกปญหาการติดสารเสพติด ทุกฝายท่ีเกี่ยวของควรเขามามีสวนรวม ดําเนินการอยางจรงิ จงั เรอ่ื งท่ี 3 กฎหมายทเี่ กี่ยวขอ งกบั สารเสพติด “ยาเสพตดิ เปน ภัยตอ ชวี ิต เปนพษิ ตอสงั คม” เปน คาํ กลา วทแ่ี สดงถึงภาพของยาเสพตดิ เปนอยา งดี ในปจจุบันปญ หาเรื่องยาเสพตดิ เปนปญ หาทท่ี ุกชาตใิ หค วามสําคัญเปนอยางมากในการปอ งกนั และ ปราบปรามและถอื วา เปน ความผดิ สากลซงึ่ แตละชาติสามารถจับกุมและลงโทษผกู ระทาํ ความผิดเกยี่ วกบั ยาเสพตดิ ไดท นั ที กฎหมายเกีย่ วกับยาเสพติดไดใหค วามหมายของคาํ วา ยาเสพติดไวดังน้ี “สารเคมีหรือวัตถุชนิดใด ๆ ซ่ึงเมื่อเสพเขาสูรางกายไมวาจะโดยรับประทาน ดม สูบ ฉีด หรือดวยประการใด ๆ แลวทําใหเกิดผลตอ รางกายและจิตใจในลักษณะสําคัญ เชน ตองเพ่ิมขนาดการเสพข้ึนเปนลําดับ มีอาการถอนยาเมื่อขาดยา

109 มคี วามตอ งการเสพทง้ั ทางรางกายและจติ ใจอยา งรนุ แรงตลอดเวลา และสขุ ภาพโดยทั่วไปจะทรดุ โทรมลง รวมถึงพืชหรือสวนของพืชที่เปนหรือใหผลผลิตเปนยาเสพติดใหโทษ หรืออาจใชผลิตเปนยาเสพติด ใหโ ทษและสารเคมที ี่ใชใ นการผลิตยาเสพติดใหโทษดวย” จากความหมายของยาเสพติดทําใหทราบวา อะไรบา งทเ่ี ขา ลักษณะของยาเสพตดิ พืชอาจเปนยาเสพติดได ถาเสพแลวเกิดผลตอรางกายและจิตใจจน ขาดไมได มใิ ชเ ฉพาะแตเฮโรอีน ซ่งึ เปน สง่ิ สงั เคราะหเ ทาน้ันท่ีเปน ยาเสพตดิ ใหโ ทษ ประเภทของยาเสพตดิ และบทลงโทษตามกฎหมาย ตามกฎหมายไดแบง ประเภทของยาเสพตดิ ใหโทษแบง ออกเปน 5 ประเภท ประเภท 1 ยาเสพตดิ ใหโทษชนิดรายแรง เชน เฮโรอีน ฝน เปน ตน หา มมิใหผ ใู ด ผลิต จําหนา ย นาํ เขา สง ออก หรอื มีไวใ นครอบครอง ซ่ึงยาเสพติดใหโทษประเภท 1 เวน แตเ พ่ือประโยชนท างราชการตามที่ รมต.ฯ อนุญาตเปน หนงั สอื เฉพาะราย ผูฝ า ฝน ระวางโทษตงั้ แต 1 ปถงึ ประหารชวี ติ แลวแตจํานวนยาเสพตดิ ที่จําหนายหรือมไี วในครอบครอง ประเภท 2 ยาเสพตดิ ใหโทษทวั่ ไป เชน มอรฟน กฎหมายหามมิใหผูใดผลิต นําเขา หรือสงออก ซึ่งยาเสพติดใหโทษประเภท 2 แตสามารถ จาํ หนา ยหรอื มไี วในครอบครองไดเ มือ่ ไดร บั อนญุ าตจากเลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยาหรือผูซ่ึง ไดร ับมอบหมายหรือสาธารณสขุ จังหวัด สาํ หรับการมีไวในครอบครองที่ไมเกินจํานวนท่ีจําเปนสําหรับ ใชรักษาโรคเฉพาะตัว โดยมีหนังสือรับรองของผูประกอบวิชาชีพเวชกรรมไมตองขออนุญาต ผูฝาฝน ระวางโทษจาํ คกุ ไมเ กนิ 5 ป ถงึ จําคกุ ตลอดชวี ิตแลว แตความหนกั เบาของความผดิ ประเภท 3 ยาเสพติดใหโทษท่ีมียาเสพติดประเภท 2 เปนสวนผสมอยูดวย เชน ยาแกไอผสม โคเคอนี เปน ตน กฎหมายหามมิใหผูใดผลิต นําเขา หรือสงออก ซ่ึงยาเสพติดใหโทษประเภท 3 เวนแตไดรับ อนุญาต ซึ่งตองเปนรานคาที่ไดรับอนุญาตใหผลิต ขายนําหรือสงเขาในราชอาณาจักรประเภทยาแผน ปจจบุ นั และมเี ภสัชกรประจําตลอดเวลาทเ่ี ปด ทาํ การ ผูฝาฝน ระวางโทษจาํ คุกไมเกิน 1 ป ถึงจาํ คกุ ไมเกิน 3 ป ประเภท 4 สารเคมีท่ีใชใ นการผลติ ยาเสพตดิ ใหโทษประเภท 1 หรอื ประเภท 2 กฎหมายหามมิใหผูใดผลิต นําเขา หรือสงออกหรือมีไวในครอบครอง ซึ่งยาเสพติดใหโทษ ประเภท 4 เวน แตรฐั มนตรีอนุญาต ผูฝ า ฝน ระวางโทษจําคุกตัง้ แต 1 ป – 10 ป ประเภท 5 ยาเสพติดใหโทษที่มิไดเ ขาอยใู นประเภท 1 ถงึ ประเภท 4 เชน กัญชา พืชกระทอมเปนตน กฎหมายมิใหผูใดผลิต จําหนาย นําเขา สงออก หรือมีไวในครอบครอง ซึ่งยาเสพติดใหโทษ ประเภท 5 เวนแตร ฐั มนตรีอนุญาต ผูฝาฝน ระวางโทษจําคกุ ตง้ั แต 2 ป – 15 ป

110 บทลงโทษเกย่ี วกับสารระเหย ตามพระราชกาํ หนดปองกันการใชส ารระเหย พ.ศ. 2533 กาํ หนด มาตรการควบคุมไมใหนําสาร ระเหยมาใชในทางท่ีผิดไวห ลายประการและกาํ หนดใหผ ูฝา ฝนไมป ฏิบัติตามมาตรการดงั กลาว มคี วามผิด และตอ งรบั โทษ ซึ่งมีรายละเอียดดงั น้ี 1. กําหนดใหผผู ลิต ผนู ําเขา หรือผูขายสารระเหย ตองจัดใหมีภาพหรือขอความที่ภาชนะบรรจุ หรือหบี หอ บรรจุสารระเหย เพอ่ื เปน การเตือนใหระวังการใชส ารระเหยดังกลา ว ผฝู า ฝนตองรบั โทษจาํ คุก ไมเ กนิ สองปหรอื ปรบั ไมเ กนิ สองหมนื่ บาท หรอื ทง้ั จําท้ังปรับ 2. หามไมใหผูใดขายสารระเหยแกผูที่มีอายุต่ํากวาสิบแปดปบริบูรณ เวนแตเปนการขายโดย สถานศกึ ษาเพือ่ ใชในการเรยี นการสอน ผฝู าฝน ตอ งรับโทษจาํ คุกไมเ กนิ หนึง่ ป หรือปรับไมเ กินหนึ่งหม่ืน บาท หรอื ท้ังจําทง้ั ปรบั 3. หา มไมใ หผ ใู ดขาย จดั หา หรือใหสารระเหยแกผูอื่นซึ่งตนรูหรือควรรูวาเปนผูติดสารระเหย ผูฝาฝน ตองรับโทษจาํ คกุ ไมเกนิ สองป หรือปรบั ไมเกนิ สองหมื่นบาท หรือท้งั จาํ ท้งั ปรบั 4. หามไมใหผูใดจูงใจ ชักนํา ยุยงสงเสริม หรือใชอุบายหลอกลวงใหบุคคลอ่ืนใชสารระเหย บําบดั ความตองการของรางกายหรือจิตใจ ผูฝาฝนตองรับโทษจําคุกไมเกินสองป หรือปรับไมเกินสอง หม่นื บาท หรอื ท้งั จําทงั้ ปรับ 5. หา มไมใหผ ูใ ดใชสารระเหยบําบัดความตอ งการของรา งกายหรอื จิตใจ ไมวาโดยวิธีสูดดมวิธี อน่ื ใด ผฝู าฝนตอ งรบั โทษจาํ คุกไมเกินสองปหรอื ปรบั ไมเกนิ สองหมน่ื บาท หรือทง้ั จําทงั้ ปรับ พึงระลกึ เสมอวา การเสพตดิ สารระเหย นอกจากจะเปนโทษตอรางกายแลว ยังเปนการกระทําที่ ผดิ กฎหมายดว ย ทัง้ นี้ กฎหมายท่เี กย่ี วขอ งกับยาเสพตดิ ท่มี กี ารออกพระราชบญั ญตั แิ ละระเบยี บตา งๆ ใชกันอยูใน ปจ จบุ ันมหี ลายฉบบั ซ่งึ สามารถจดั เปนกลมุ ๆ ได คือ 1. กฎหมายทเี่ กย่ี วกับตัวยา ไดแก 1.1 พระราชบัญญตั ยิ าเสพตดิ ใหโทษ พ.ศ. 2522 1.2 พระราชบัญญตั ิยาเสพตดิ ใหโ ทษ (ฉบบั ท่ี 5) พ.ศ. 2545 1.3 พระราชบญั ญัติวตั ถุทีอ่ อกฤทธิ์ตอ จติ และประสาท พ.ศ. 2528 แกไขเพม่ิ เติม พ.ศ. 2535 1.4 พระราชกาํ หนดปอ งกนั การใชสารระเหย พ.ศ. 2533 1.5 พระราชบัญญตั ิควบคมุ โภคภณั ฑ พ.ศ. 2495 2. กฎหมายท่เี กยี่ วกับมาตรการ ไดแ ก 2.1 พระราชบัญญัติปองกันและปราบปรามยาเสพติด พ.ศ.2519 2.2 พระราชบัญญัตปิ องกนั และปราบปรามยาเสพตดิ (ฉบบั ที่ 4) พ.ศ.2545 2.3 พระราชบัญญัตฟิ น ฟูสมรรภาพผตู ดิ ยาเสพติด พ.ศ.2545

111 ประชาชน นักเรียน นักศึกษาจึงควรศึกษาทําความเขาใจถึงขอกําหนดการกระทําผิดและ บทลงโทษท่ีเกย่ี วกบั ยาเสพติด เพ่ือหลีกเล่ียงการกระทําผิดพรอมทั้งควรแนะนําเผยแพรความรูดังกลาว แกเพื่อน สมาชิกในครอบครัว และประชาชนในชุมชน ใหตระหนักถึงโทษภัยของยาเสพติด รวมท้ัง รวมกนั รณรงคปองกนั การแพรระบาดสูเด็กและเยาวชนในชุมชน ตอ ไป ทัง้ น้ี การกระทําความผิดเกี่ยวกับยาเสพติดไมวาจะกระทําในหรือนอกประเทศตองรับโทษใน ประเทศ ซง่ึ ถา รับโทษจากตา งประเทศมาแลว ศาลอาจลดหยอนโทษใหต ามสมควรและตามที่กลาวไวใน ตอนตน ถงึ ความจริงจังในการปอ งกันและปราบปรามยาเสพติด จึงมีการกําหนดใหการกระทําบางอยาง ตองรบั โทษหนักกวากฎหมายอื่น เชน กําหนดโทษใหผูพยายามกระทําความผิดตองระวางโทษเสมือน กระทาํ ความผดิ สําเรจ็ ซึ่งตามกฎหมายอาญาผูพ ยายามกระทาํ ความผิดจะรับโทษเพียง 2 ใน 3 ของโทษมี กาํ หนดสาํ หรับความผิดน้ันเทานั้น นอกจากน้ีผูสนับสนุน ชวยเหลือ ใหความสะดวกผูกระทําความผิด ตองระวางโทษเชนเดยี วกบั ผกู ระทําความผิด และทรัพยสินทีไ่ ดม าจากการกระทําความผดิ จะตองถูกศาล ส่ังริบ นอกจากพิสูจนไดวาทรัพยสินน้ันไมเก่ียวของกับการกระทําความผิด และในเรื่องการสืบทราบ การกระทําผิดเจาหนาทม่ี ีอํานาจเรียกบุคคลใดใหถ อ ยคําสงบัญชีเอกสารหรือหลักฐานใด ๆ ประกอบการ พิจารณาและมอี าํ นาจเขา ไปในเคหสถานเมือ่ ตรวจคนหลักฐานในกรณีมเี หตุอนั ควรสงสัยวามีการกระทํา ความผิดเกีย่ วกับยาเสพติด เม่อื ตรวจสอบและพบหลักฐานการกระทาํ ความผดิ เกย่ี วกับยาเสพติดเจาหนาท่ี มีอํานาจจับกุมและสอบสวนผูกระทําผิดและทําสํานวนฟองศาลตอไปตามกระบวนพิจารณาของศาล ซึ่งโทษท่ีจะไดรับสําหรับผูกระทําความผิดจะเปนโทษท่ีหนักเน่ืองจากความผิดเก่ียวกับยาเสพติดเปน ความผดิ รายแรงทแี่ ตล ะชาติไดใ หความสําคัญตามทีก่ ลาวไวในขางตน

112 บทท่ี 8 ทกั ษะชวี ิตเพ่ือสุขภาพจิต สาระสําคญั มีความรู ความเขาใจ เกี่ยวกบั ความสําคัญของทักษะชีวิตทั้ง 10 ประการ และสามารถนําความรู ไปประยกุ ตใ ชในชีวิตประจาํ วันในการทาํ งาน การแกปญหาชีวิตครอบครัวของตนเองไดอยางเหมาะสม ตลอดจนสามารถนํากระบวนการทักษะชีวิตไปใชในการแกปญ หาแกครอบครวั ผอู น่ื ได ผลการเรียนรูที่คาดหวัง 1. สามารถบอกถงึ ความหมาย ความสําคัญของทกั ษะชีวติ ไดอ ยางถูกตอง 2. สามารถอธิบายถึงทักษะชีวิตทีจ่ าํ เปนในชวี ติ 3 ประการไดอ ยา งถูกตอง ขอบขายเนอื้ หา เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสาํ คญั ของทักษะชีวิต เรื่องท่ี 2 ทกั ษะการตระหนักในการรตู น เรอื่ งที่ 3 ทักษะการจดั การกับอารมณ เรื่องที่ 4 ทักษะการจดั การความเครยี ด

113 เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของทักษะชีวิต ความหมายของทกั ษะชีวติ คําวาทักษะ (Skill) หมายถึง ความจัดเจนและความชํานิชํานาญในเร่ืองใดเรื่องหนึ่ง ซึ่งบุคคล สามารถสรางขึ้นไดจากการเรียนรู ไดแก ทักษะการอาชีพ การกีฬา การทํางานรวมกับผูอื่น การอาน การสอน การจัดการ ทักษะทางคณิตศาสตร ทักษะทางภาษา ทักษะทางการใชเทคโนโลยี ฯลฯ ซึ่งเปน ทักษะภายนอกทสี่ ามารถมองเหน็ ไดช ัดเจนจากการกระทํา หรือจากการปฏิบัติ ซึ่งทักษะดังกลาวนั้นเปน ทักษะที่จําเปนตอการดํารงชีวิตที่จะทําใหผูมีทักษะเหลาน้ันมีชีวิตที่ดี สามารถดํารงชีพอยูในสังคมได โดยมีโอกาสท่ีดีกวาผูไมมีทักษะดังกลาว ซ่ึงทักษะประเภทนี้เรียกวา Livelihood Skill หรือ Skill for Living ซึ่งเปนคนละอยางกับทักษะชวี ติ ท่ีเรียกวา Life Skill ดงั นน้ั ทกั ษะชวี ติ หรือ Life Skill จึงหมายถึง คุณลักษณะหรือความสามารถเชิงสังคม จิตวิทยา (Psychosocial Competence) ที่เปนทักษะภายใน ท่ีจะชวยใหบุคคลสามารถเผชิญสถานการณตาง ๆ ที่เกดิ ขนึ้ ในชวี ติ ประจําวันไดอยางมีประสิทธิภาพ และเตรียมความพรอมสําหรับการปรับตัวในอนาคต ไมว าจะเปนเร่อื งการดูแลสขุ ภาพ เอดส ยาเสพติด ความปลอดภัย ส่งิ แวดลอม คณุ ธรรม จริยธรรม ฯลฯ เพื่อใหส ามารถมีชวี ติ อยใู นสงั คมไดอยา งมคี วามสุขหรือจะกลา วงา ย ๆ ทกั ษะชีวิต ก็คือ ความสามารถใน การแกปญหาท่ีตองเผชิญในชีวิตประจําวัน เพ่ือใหอยูรอดปลอดภัยสามารถอยูรวมกับผูอ่ืนไดอยางมี ความสุขและเตรียมพรอ มสาํ หรับการปรับตัวในอนาคต ความสําคญั ของทกั ษะชีวิต เน่ืองจากสังคมปจจุบันมีความซับซอนในการดําเนินชีวิต เนื่องจากมีการเปล่ียนแปลงอยาง รวดเร็วในดานเศรษฐกิจ สังคม ขาวสารขอมูล และเทคโนโลยี มีการแขงขันและความขัดแยงมากขึ้น บุคคลมีความจําเปนตองปรับตัวใหทันตอความเปลี่ยนแปลง มีความสามารถในการแขงขัน สามารถสู กระแสวิกฤติตาง ๆ ไดอยางมีเหตุมีผล รูจักนําเทคโนโลยีมาใชเพื่อพัฒนาตนและพัฒนาอาชีพ มีความ เขาใจสถานการณและมีวิจารณญาณในการเลือกรับเลือกปฏิเสธ มีความสามารถควบคุมอารมณและ บรหิ ารความขดั แยง ท่ีเกดิ ขึ้นในวิถีชีวิต และมีคุณสมบัติที่พึงประสงคในการอยูรวมกับผูอื่น จึงจะอยูใน สังคมไดอยา งมีความสขุ ทักษะชีวติ ท่ีจําเปน ทกั ษะชวี ิตจะมคี วามแตกตางกันตามวัฒนธรรมและสถานท่ี อยางไรก็ตาม มีทักษะชีวิตอยูกลุม หนึ่งที่ถอื เปน หัวใจสาํ คัญที่ทุกคนควรมี โดยองคก ารอนามยั โลกไดกําหนดไว ดงั นี้ 1. ทักษะการตัดสินใจ (Decision Making) เปน ความสามารถในการตดั สินใจเกีย่ วกับเรื่องราวตาง ๆ ในชวี ติ ไดอยา งมรี ะบบ เชน ถา บคุ คลสามารถตดั สินใจเกีย่ วกบั การกระทําของตนเองทเี่ กย่ี วกับพฤติกรรม

114 ดานสุขภาพ หรือความปลอดภัยในชีวิต โดยประเมินทางเลือกและผลที่ไดจากการตัดสินใจเลือกทางท่ี ถกู ตอ งเหมาะสม ก็จะมผี ลตอการมสี ุขภาพท่ีดีทง้ั รา งกายและจติ ใจ 2. ทกั ษะการแกปญหา (Problem Solving) เปน ความสามารถในการจัดการกบั ปญ หาท่เี กิดข้ึนใน ชีวิตไดอ ยา งมรี ะบบไมเกดิ ความเครียดทางกายและจิตใจ จนอาจลกุ ลามเปนปญหาใหญโ ตเกนิ แกไข 3. ทกั ษะการคิดสรางสรรค (Creative Thinking) เปนความสามารถในการคิดทีจ่ ะเปนสว นชว ย ในการตัดสินใจและแกไขปญ หาโดยการคิดสรางสรรค เพื่อคนหาทางเลือกตาง ๆ รวมท้ังผลที่จะเกิดข้ึน ในแตละทางเลือก และสามารถนาํ ประสบการณม าปรับใชใ นชวี ติ ประจาํ วนั ไดอ ยางเหมาะสม 4. ทักษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) เปนความสามารถในการคิดวิเคราะห ขอ มูลตา งๆ และประเมนิ ปญหาหรอื สถานการณท ีอ่ ยูรอบตัวเราท่ีมีผลตอการดาํ เนินชวี ิต 5. ทกั ษะการสื่อสารอยางมปี ระสิทธิภาพ (Effective Communication) เปนความสามารถในการ ใชคําพูดและทาทางเพื่อแสดงออกถึงความรูสึกนึกคิดของตนเองไดอยางเหมาะสมกับวัฒนธรรมและ สถานการณตาง ๆ ไมวาจะเปนการแสดงความคิดเห็น การแสดงความตองการ การแสดงความชื่นชม การขอรอง การเจรจาตอรอง การตักเตอื น การชว ยเหลอื การปฏเิ สธ ฯลฯ 6. ทักษะการสรางสมั พันธภาพระหวางบุคคล (Interpersonal Relationship) เปน ความสามารถใน การสรางความสมั พนั ธท ่ดี ีระหวา งกันและกัน และสามารถรักษาสมั พันธภาพไวไ ดย ืนยาว 7. ทักษะการตระหนักรูใ นตน (Self Awareness) เปน ความสามารถในการคนหา รูจักและเขาใจ ตนเอง เชน รูขอดี ขอเสียของตนเอง รูความตองการและส่ิงท่ีไมตองการของตนเอง ซึ่งจะชวยใหเรารู ตวั เองเวลาเผชิญกับความเครียดหรือสถานการณต าง ๆ และทกั ษะนีย้ งั เปน พนื้ ฐานของการพฒั นาทกั ษะ อนื่ ๆ เชน การส่อื สาร การสรางสมั พนั ธภาพ การตดั สนิ ใจ ความเห็นอกเห็นใจผูอนื่ เปน ตน 8. ทักษะการเขาใจและเหน็ ใจผูอ ื่น (Empathy) เปนความสามารถในการเขาใจความเหมือนหรือ ความแตกตา งระหวางบุคคล ในดานความสามารถ เพศ วัย ระดบั การศึกษา ศาสนา ความเช่ือ สีผิว อาชีพ ฯลฯ ชวยใหส ามารถยอมรบั บคุ คลอน่ื ที่ตางจากเรา เกิดการชว ยเหลอื บคุ คลอืน่ ท่ีดอ ยกวา หรือไดรับความ เดอื ดรอ น เชน ผูติดยาเสพตดิ ผูต ดิ เชื้อเอดส เปน ตน 9. ทกั ษะการจัดการกับอารมณ (Coping with Emotion) เปนความสามารถในการรับรอู ารมณของ ตนเองและผูอ่ืน รวู าอารมณมีผลตอ การแสดงพฤตกิ รรมอยางไร รวู ธิ กี ารจดั การกบั อารมณโกรธและความ เศราโศกที่สงผลทางลบตอรางกายและจติ ใจไดอ ยางเหมาะสม 10. ทักษะการจัดการกับความเครียด (Coping with Stress) เปนความสามารถในการรับรูถึง สาเหตุของความเครยี ด รูว ิธผี อ นคลายความเครยี ด และแนวทางในการควบคุมระดับความเครียด เพ่ือให เกิดการเบยี่ งเบนพฤติกรรมไปในทางทถ่ี กู ตองเหมาะสมและไมเ กิดปญหาดานสขุ ภาพ

115 กลวิธีในการสรางทักษะชีวติ จากทกั ษะชวี ิตทจ่ี าํ เปน 10 ประการ สามารถแบง ไดเ ปน 2 สว น ดงั น้ี 1. ทักษะชีวิตท่ัวไป คือ ความสามารถพ้ืนฐานที่ใชเผชิญปญหาปกติในชีวิตประจําวัน เชน ความเครียด สขุ ภาพ การคบเพื่อน การปรบั ตัว ครอบครัวแตกแยก การบรโิ ภคอาหาร ฯลฯ 2. ทักษะชวี ิตเฉพาะ คอื ความสามารถทจี่ าํ เปนในการเผชิญปญหาเฉพาะ เชน ยาเสพตดิ โรคเอดส ไฟไหม น้าํ ทวม การถกู ลว งละเมดิ ทางเพศ ฯลฯ เรอื่ งที่ 2 ทักษะการตระหนักในการรูตน การรูจ ักตนเอง เปน เรื่องใกลต วั ท่ดี ูเหมือนไมนาจะสําคัญอะไรท่ีเราจะตองมานั่งเรียนรูทําความ เขาใจ แตท วา กลับมาความสําคญั อยางย่งิ ยวด เปรยี บไดกับเสน ผมบงั ภูเขาทีท่ าํ ใหคนจํานวนมากท่ีแม มคี วามรมู ากมายทวมหวั แตเ อาตัวไมรอด เนอ่ื งจากสงิ่ หนงึ่ ทีเ่ ขาไมร เู ลยนนั่ คอื การรูจักตวั ตนของเขา อยางถองแทน่ันเอง ท้งั ๆ ทใ่ี นความเปนจรงิ แลว การรจู ักตนเองนับเปนพน้ื ฐานสําคญั ที่เราควรเรียนรูเปนอันดับแรก สดุ ในชีวิต เนือ่ งจากการรจู กั ตนเองจะนาํ ไปสกู ารมเี ปาหมายท่ชี ัดเจนในการดาํ เนินชวี ติ เนอื่ งจากรวู าตนมี ความถนัด ความชอบ และความสามารถในดานใด ดังนั้น จึงรูวาตนควรจะเรียนอะไร ประกอบอาชีพอะไร ควรแสวงหาความรูอะไรเพ่ิมเตมิ การรจู กั วิธเี ฉพาะตวั ทต่ี นถนัดในการพฒั นาทกั ษะการเรียนรูในดานตางๆ ของตนเองใหเปนไป อยางมีประสิทธิภาพ อาทิ รูเทคนิคการเรียนหนังสือของตนวาควรใชวิธีใดจึงประสบผลสําเร็จ รูตัววา ความจําไมดี จงึ ตองใชวิธจี ดอยา งละเอยี ดและทบทวนบทเรียนอยางสมาํ่ เสมอ เปน ตน จดุ ออ นในชวี ิตไดรับการแกไขอยางทันทว งที อาทิ เมือ่ เรารูตัววาเปนคนใจรอ น เมอื่ มเี หตุการณที่ เรารสู าเหตหุ ากอยูใ นสถานการณเชน น้ีอาจนําไปสูการใชความรุนแรงได ดังน้ัน เราจึงเลือกที่จะแยกตัว ออกมาน่ังสงบสตอิ ารมณเพอื่ คดิ หาวิธีการแกไ ขท่ีดที ่สี ดุ การพัฒนาทกั ษะการแกไ ขปญ หาทเ่ี กดิ ขึ้นในชีวติ อยา งมีประสิทธิภาพ เน่ืองจากรูวาปญหานั้นมี สาเหตมุ าจากตนหรอื ไม และรูวาตนเองควรปรบั อารมณเ ชนใด เม่ือยามเผชิญปญ หาและควรหาวิธีการใด ทเ่ี หมาะสาํ หรบั ตนเองมากทีส่ ุดในการแกปญ หาใหล ุลว งไปไดดวยดี การคนพบความสุขที่แทจริงในสิ่งท่ีตนเลือกทํา เน่ืองจากรูวาอะไรท่ีทําแลวจะทําใหตนเองมี ความสขุ ได นาํ ไปสกู ารเรยี นรแู ละเขา ใจผอู ื่นไดม ากย่งิ ขน้ึ อนั เปน การลดปญหาความขัดแยงและนําไปสู มติ รภาพที่ดตี ามมา ตรงกันขามกับผูที่ไมรูจักตนเอง ซ่ึงมักใชชีวิตโดยปลอยไปตามกระแสสังคม เลียนแบบ ทําตามคนรอบขาง โดยขาดจุดยืนท่ีชัดเจน เชน แสวงหาความสุขในชีวิตดวยการไปเท่ียวเตรกับเพ่ือน เสพยาเสพติด การเลอื กคณะที่จะสอบเขา มหาวิทยาลัยตามคา นิยมขณะนน้ั หรอื เลือกตามเพื่อน สุดทายเขา จึงไมสามารถพบกับความสุขท่ีแทจริงในชีวิตไดและนําไปสูปญหามากมายตามมา นอกจากน้ี คนที่

116 ไมร ูจกั ตนเองยามเม่ือตอ งเผชิญหนากบั ปญ หา โดยมากแลว มกั จะไมดวู า ปญ หาท่ีเกิดขึ้นน้ันมาจากตนเอง หรือไม แตมักโทษเหตุการณห รือโทษผอู ่ืนเอาไวกอน จงึ เปนการยากทจี่ ะแกปญ หาใหล ุลวงไปไดด วยดี ทักษะการรูจักตนเองจึงเปนทักษะสําคัญที่เราทุกคนตองเรียนรูและฝกฝน เน่ืองจากการรูจัก ตนเองน้นั ไมไดเ ปน เรื่องทน่ี ่งั อยเู ฉยๆ แลวจะสามารถรูข น้ึ มาไดเ อง แตต องผา นกระบวนการบมเพาะผาน ประสบการณตา งๆ การลองผิดลองถูก ความผิดหวัง เจ็บปวด ความผิดพลาดลมเหลวตางๆ เพื่อที่จะตก เปนผลึกทางปญญาในการรูจักตนเอง รวมท้ังผานการปฏิสัมพันธกับบุคคลรอบขาง ซ่ึงถือเปนกระจก สะทอนช้ันดีใหเราไดเรียนรจู กั ตนเอง โดยยิง่ รจู ักตนเองเร็วเทาไรยงิ่ เปนการไดเปรียบในการออกสตารท ไปสเู ปาหมายชีวิตไดเ รว็ เทา น้นั รวมทง้ั ยังเปนรากฐานสําคญั ในการใชช วี ติ อยางมคี วามสขุ และ ประสบความสาํ เรจ็ ทา มกลางปญ หาและแรงกดดนั ตา ง ๆ การฝก ฝนทกั ษะการรูจกั ตนเองจึงควรเร่มิ ตั้งแตวัยเยาว โดยพอ แมเปนบคุ คลสําคญั แรกสุดในการ ชวยลูกคน หาตนเอง โดยเริม่ จากเปดโอกาสท่ีหลากหลาย พอแมควรสรางโอกาสที่หลากหลายในการให ลกู ไดเรยี นรทู ดลองในสงิ่ ตาง ๆ ใหมากทสี่ ุด อาทิ การทํางานบาน กิจกรรมตาง ๆ ที่ลูกสนใจ โดยพอแม ทําหนาท่ีเปนผูสนับสนุน อํานวยความสะดวกในการใหลูกไดเรียนรูจากประสบการณตาง ๆ อยางไร กต็ าม กิจกรรมดังกลา วพอแมควรคัดกรองวาเปนกิจกรรมที่สรางสรรคและปลอดภัยสําหรับลูกหรือไม อาทิ การทาํ งานอาสาสมัครตาง ๆ การเขาคายอาสาพัฒนา การเขาคายกีฬา ไมใชตามใจลูกทุกเรื่อง เชน ลูกขอไปเก็บเก่ียวประสบการณจากแกงมอเตอรไซค หรือขอไปเท่ียวกลางคืนหาประสบการณทางเพศ เปนตน ซ่ึงเปนกิจกรรมท่ีไมสรางสรรคและอาจเกิดอันตรายกับลูกได ใหอิสระในความคิดและ การตดั สินใจ พอ แมไ มควรเปน นักเผด็จการทคี่ อยบงการชวี ติ ลูกไปทุกเรื่อง อาทิ พอแมอยากเรียนแพทย แตสอบไมต ดิ จึงฝากความหวงั ไวก บั ลูก พยายามสรา งแรงกดดันและปลูกฝงความคิดใหลูกตองสอบเขา คณะแพทยใหได เพื่อทําความฝนของพอแมใหเปนจริง โดยไมคํานึงวาลูกจะชอบหรือมีความถนัด ในดานนี้หรือไม พอแมที่ปรารถนาใหลูกรูจักตนเองจึงควรเปดโอกาสใหลูกไดสามารถตัดสินใจ ในการเลือกส่ิงตาง ๆ ไดดวยตัวเอง โดยพอแมทําหนาที่คอยชี้แนะอยูหาง ๆ ถึงขอดี ขอเสีย ประโยชน หรอื โทษ ท่ีลกู จะไดรับผานการตัดสินใจนั้น ๆ ซึ่งหากพอแมเห็นวาการตัดสินใจของลูกเปนไปในทาง ที่ไมถูกตองและอาจจะนําไปสูอันตรายได พอแมสามารถใชอํานาจในการยับย้ังการกระทําดังกลาวได โดยช้แี จงถงึ เหตุผลใหลกู ไดเขา ใจ เปนกระจกสะทอ นใหลูกเหน็ ตนเอง พอแมต อ งทําหนาทเ่ี ปน กระจกเงา สะทอ นใหล ูกไดเหน็ ตนเองในมุมตา ง ๆ ท้ังจดุ ออ น จุดแข็ง จุดดี จุดดอย โดยหลักการสําคัญ คือ ผิดจาก ความเปนจริง หรืออาจรูจักตนเองอยา งผดิ ๆ ผา นคาํ พดู ของคนรอบขา ง เพอ่ื นฝูง ครู อาจารย ซง่ึ อาจทําให ลูกมองตนเองดอ ยคา เกิดเปน ปมดอ ยในจติ ใจ โดยมงี านวิจยั ยนื ยันวา หากพอแมปลอ ยใหลูกมีความเขาใจ ทีผ่ ดิ ๆ เกยี่ วกบั ตวั เองในเรอื่ งตาง ๆ ท้งั ๆ ท่ไี มไ ดเปนความจริง และหากไมมกี ารรีบปรบั ความเขา ใจ ท่ผี ดิ ๆ น้ันโดยเรว็ สงิ่ ท่ีลูกเขาใจเก่ียวกับตนเองผดิ ๆ น้ันจะกลับกลายเปน ความจริงในท่ีสดุ

117 ตวั อยางเชน ลกู อาจโดนครทู ี่โรงเรยี นตอ วา เร่ืองผลการสอบวิชาคณติ ศาสตรท ่ีลูกสอบตก วาเปน เด็กไมฉ ลาด ทั้ง ๆ ทีพ่ อแมเ ห็นลูกพยายามอยางเต็มที่แลวในวิชานี้ ในกรณีดังกลาวพอแมควรทําหนาที่ เปนกระจกสะทอนใหลูกเห็นในมมุ ทถ่ี กู ตองและใหกําลงั ใจวาลูกมีจุดแข็งที่พอแมภาคภูมิใจในเร่ืองของ ความตง้ั ใจจริง ความขยันหมัน่ เพยี ร แตอ ยา งไรก็ตามทีผ่ ลการเรียนออกมาเชนนี้อาจเพราะลูกไมถนัดใน วชิ าดงั กลาว และใหลูกพยายามตอไปอยา ทอถอย อยางไรกต็ ามหากพอ แมไ มม กี ารปรับความเขาใจในการ มองตนเองของลูกในเรื่องน้ี ลูกจะตอกยํ้าตัวเองเสมอวาเปนคนหัวทึบ และเขาจะไมมีวันประสบ ความสําเร็จในชีวิตการเรียนไดเลย กระตุกใหลูกไดคิดวิเคราะหตนเอง โดยการหม่ันสังเกตพฤติกรรม อารมณข องลกู ในสภาวะตาง ๆ หรือจากเหตุการณตาง ๆ และเร่ิมตั้งคําถามกับลูกเม่ือการเรียนรูตนเอง แทนการโทษผูอื่น หรอื โทษสถานการณ ตวั อยา งเชน เมอ่ื ลูกทําขอสอบไดคะแนนไมดี แลวโทษวาเพราะครสู อนไมร เู รือ่ ง หรืออางวายังมี เพอื่ นท่ีเรยี นแยก วาเขาอีก พอแมควรกระตุนใหลูกไดคิดวาเราไมควรไปเปรียบเทียบกับผูที่เรียนแยกวา หรือโทษวาครูสอนไมรูเร่ือง พรอมกับใหลูกวิเคราะหตัวเองถึงจุดออนจุดแข็ง เชน ลูกมีจุดออนเร่ือง ระเบียบวนิ ัย การบริหารเวลาในการอานหนังสือหรือไม เพราะท่ีผานมาพอแมไมเห็นวาลูกจะตั้งใจอาน หนังสือหรือทบทวนบทเรียนเลย แตมาเรงอานตอนใกลสอบ ดังนั้น ในการสอบคร้ังตอไปลูกตองวาง แผนการเรยี นใหดแี ละขยนั ใหมากกวานี้ เปน ตน การสอนและเตือนสติ พอแมเ ปนผูท ่เี ห็นชีวติ ของลูกใกลชิดที่สุด และมีความสามารถในการเขา ใจความเปนตวั ตนของเขามากทีส่ ุด ซึ่งในความเปนเด็กลกู เองยงั ไมส ามารถท่ีจะแยกแยะทําความรูจักกับ พฤตกิ รรมหรืออารมณต าง ๆ ที่ตนแสดงออกมาได โดยพฤติกรรมบางอยางของลูกหากพอแมปลอยปละ ละเลยไมส ง่ั สอนเตือนสติแตเ นิน่ ๆ พฤติกรรมนัน้ ๆ อาจบม เพาะเปนนิสัยแย ๆ ที่ติดตัวลูกไปจนโต และ ยิ่งโตย่ิงแกยาก เขา ทํานองไมออนดัดงายไมแกดัดยาก ดังน้ัน พอแมจึงตองส่ังสอนและเตือนสติลูกทันที ในพฤติกรรมที่ไมพ ึงประสงคต าง ๆ พรอ มชีใ้ หล กู เหน็ ถงึ ความรา ยแรงและหาแนวทางแกไขรว มกนั ตัวอยางเชน พอแมเห็นวาลูกมีอุปนิสัยเปนคนเจาอารมณ โกรธงาย พอแมควรพูดคุยกับลูก ถึงจุดออ นขอน้วี าจะสง ผลเสียอยางไรกบั ชีวติ ของเขาในระยะยาว พรอมทั้งหาวิธกี ารรว มกันในการฝกฝน ใหลูกรูเทาทันอารมณของตน ไมตอบสนองตอเหตุการณตาง ๆ อยางผิด ๆ โดยใชอารมณความรูสึก นําหนา อาทิ สอนใหลูกหลีกเลี่ยงตอสถานการณที่มากระตุนอารมณโกรธ สอนลูกใหตอบสนองอยาง ถูกตองเม่ือโกรธ โดยการเดินไปหาท่ีเงียบ ๆ สงบสติอารมณกอนแลวคอยมาพูดคุยกัน ทาทายลูกให ทําลายสถิติตนเองใหโกรธชาลง เชน แตเดิมเมื่อพบเหตุการณท่ีไมสบอารมณจะโกรธขึ้นมาทันที ครั้ง ตอไปควรฝกใหโกรธชา ลง เปน ตน การเรยี นรูจกั ตนเองอยา งถองแท นับเปนกระบวนการเรียนรูที่สําคัญมากยิ่งกวาการเรียนรูใด ๆ การเรียนรจู กั ตนเองเปน กระบวนการเรยี นรูระยะยาวตลอดทงั้ ชีวติ อันนํามาซ่ึงความสุขและเปนรากฐาน ของความสําเรจ็ ในชวี ติ โดยพอแมเ ปน บคุ คลสาํ คัญ ผูเปดโอกาสใหลูกไดเรยี นรูจ ักตนเองและเปนกระจก บานแรกทีส่ ะทอนใหลกู ไดเห็นอยา งถูกตอ งวา ตวั ตนทีแ่ ทจ ริงของเขานนั้ เปน เชน ไร

118 เรือ่ งท่ี 3 ทักษะการจดั การกับอารมณ อารมณเปนพลังที่ทรงอํานาจอยางหน่ึงของมนุษย อารมณอาจเปนตนเหตุของสงคราม อาชญากรรม ความขัดแยงเรื่องเชื้อชาติ และความขัดแยงอ่ืน ๆ อีกหลายชนิดระหวางมนุษยดวยกัน ในทางตรงกันขามอารมณเปนนํ้าทิพยของชีวิต ทําใหทุกส่ิงทุกอยางสวยงามและนาอภิรมย ความรัก ความสนุกสนาน ความเพลิดเพลิน ความพอใจ หรือความตลกขบขัน ลวนแตทําใหชีวิตมีคุณคาและ ความหมายท้ังสิน้ อารมณมีความสําคัญเชนเดียวกับการจูงใจดังไดกลาวแลว อารมณ คือ หลายส่ิงหลายอยาง ในทศั นะหนึง่ อารมณ คือ สภาวะของรา งกายซึง่ ถูกยัว่ ยุ จนเกดิ มีการเปลีย่ นแปลงทางสรีระวิทยาหลาย ๆ อยาง เชน ใจสน่ั ชพี จรตน เร็ว การหายใจเร็วและแรงข้ึน หนาแดง เปนตน ในอีกทัศนะหน่ึง อารมณ คือ ความรสู กึ ซงึ่ เกดิ ขน้ึ เพยี งบางสวนจากสภาวะของรางกายท่ถี กู ยัว่ ยุ อาจเปน ความรสู ึกพอใจหรือไมพ อใจ กไ็ ด อามรณย ังเปนส่ิงท่ีคนเราแสดงออกมาดว ยนํ้าเสยี ง คาํ พูด สหี นา หรอื ทา ทาง วธิ จี ัดการกับอารมณ 1. มองโลกในแงด ี เม่อื เรามคี วามคดิ ทีท่ าํ ใหซมึ เศรา เชน “ฉันทําวิชาคณิตศาสตรไมได” ใหคิด ใหมวา “ถา ฉันไดรบั ความชวยเหลอื ท่ถี ูกตองฉันกจ็ ะทําได” แลวไปหาครู ครูพิเศษ หรือใหเพ่ือนชวยติว ให 2. หาสมุดบันทึกสักเลมไวเขียนกอนเขานอนทุกวัน ในสมุดบันทึกเลมนี้ หามเขียนเร่ืองไมดี จงเขียนแตเรือ่ งดี ๆ ทีเ่ กิดขึน้ ในวนั น้นั ตอนแรกอาจจะยากหนอย แตใหเขียน เชน มีคนแปลกหนายิ้มให ถาไดล องตัง้ ใจทาํ มันจะเปล่ียนความคิดใหเ รามองหาแตเร่ืองดี ๆ จากการศึกษาพบวา คนทค่ี ดิ ฆา ตัวตายมี อาการดขี น้ึ หลงั จากเรม่ิ เขยี นบันทกึ เรื่องดี ๆ ไดเพียงสองสปั ดาห 3. ใชเวลาอยกู บั คนทีท่ ําใหเ ธอหัวเราะได 4. ใสใ จกบั ความรสู กึ ของตนเองในเวลาแตล ะชวงวัน การตระหนกั รถู ึงอารมณของตัวเองจะทํา ใหเ ราจับคงู านที่เราตอ งทํากับระดับพลงั งานในตัวไดอยา งเหมาะสม เชน ถา เรารูสึกดีท่ีสุดตอนเชา แสดง วา ตอนเชา คอื เวลาจัดการกับงานเครียด ๆ เชน ไปเจอเพ่อื นทที่ าํ รา ยจติ ใจเรา หรือคุยกับครูที่เราคิดวาให

119 เกรดเราผิด ถา ปกติเราหมดแรงตอนบา ย ใหเกบ็ เวลาชว งนั้นเอาไวท ํากจิ กรรมทไี่ มต อ งใชพ ลังทางอารมณ มาก เชน อา นหนงั สอื หรืออยูก ับเพ่อื น อยาทําอะไรเครยี ดๆ เวลาเหนอ่ื ยหรอื เครียด 5. สังเกตอารมณตัวเองในเวลาชวงตาง ๆ ของเดือน ผูหญิงบางคนพบวา ชวงเวลาที่ตัวเอง อารมณไ มด ีสมั พันธก ับรอบเดอื น 6. ออกกาํ ลังกาย การออกกําลังกายชวยใหเราแข็งแรงท้ังรางกายและจิตใจ การออกกําลังกาย อยางนอยแคว ันละ 20 นาที สามารถทําใหรูสึกสงบและมีความสุขได การออกกําลังกายจะชวยเพ่ิมการ ผลติ เอนดอรฟนของรา งกายดว ย เอนดอรฟนเปนสารเคมีในรางกายท่ที าํ ใหเกดิ ความรสู กึ ดแี ละมีความสุข ตามธรรมชาติ โดยไมตองพงึ่ ยาเสพตดิ 7. รจู ักไตรต รอง แยกแยะ 8. ฟงเพลง งานวิจัยชนิ้ หนง่ึ พบวา จงั หวะของเสยี งเพลงชวยจัดระเบียบความคิดและความรูสึก ม่นั คงภายในจิตใจ และชว ยลดความตึงเครียดของกลา มเน้อื 9. โทรหาเพื่อน การขอความชว ยเหลือทําใหคนเรารสู กึ ผกู พันกบั คนอื่นและรสู ึกโดดเด่ยี วนอ ยลง 10. การโอบกอดชวยใหรางกายหล่ังฮอรโมนท่ีทําใหรูสึกดีออกมา ซึ่งจะชวยใหเรารับมือกับ อารมณไ ด อยูทา มกลางคนทมี่ คี วามสุข อารมณดเี ปน โรคตดิ ตอ แนวทางในการจัดการกบั อารมณทางเพศของวัยรุน การจัดการกับอารมณท างเพศของวยั รนุ มแี นวทางการปฏิบัตทิ ส่ี าํ คญั อยู 2 ลกั ษณะ ประกอบดวย แนวทางการปฏิบัติเพ่ือระงับอารมณท างเพศ และแนวทางการปฏิบตั ิเพอื่ ผอนคลายความตอ งการทางเพศ แนวทางการปฏบิ ตั เิ พอื่ ระงับอารมณทางเพศ แนวทางการปฏบิ ัตเิ พอ่ื ระงับอารมณทางเพศ หมายถึง ความพยายามในการที่จะหลีกเลี่ยงตอส่ิง เรา ภายนอกที่มากระตุนใหเ กิดอารมณท างเพศท่เี พม่ิ มากข้ึน 1. หลีกเล่ียงการดหู นังสอื หรอื ภาพยนตรห รือส่ือ Internet ทมี่ ีภาพหรอื ขอ ความที่แสดงออกทาง เพศ ซึง่ เปนการย่ัวยใุ หเกิดอารมณท างเพศ 2. หลกี เลยี่ งการปฏิบัติหรือทําตัวปลอยวางใหความสบายเกินไป เชน การนอนเลน ๆ โดยไม หลับ การนัง่ ฝน กลางวนั หรอื น่งั จินตนาการที่เกย่ี วของกบั เรอ่ื งเพศ 3. หลีกเลีย่ งสถานการณท่กี อใหเ กดิ โอกาสการถกู สมั ผสั ในลกั ษณะตาง ๆ กบั เพศตรงขาม 4. ซ่งึ การกระทําดังกลา วมักกอใหเ กิดอารมณท างเพศได เชน การจบั มอื ถอื แขน (10%) การกอด จูบ (60%) การลูบคลํา (80%) การเลาโลม (100%) 5. หลีกเลย่ี งและรจู ักปฏเิ สธเมอ่ื ถูกชกั ชวนใหเ ทีย่ วเตรพกั ผอ นในแนวทางกระตุน ใหเกดิ อารมณ ทางเพศ เชน สถานทีท่ องเทย่ี วกลางคืน การดม่ื แอลกอฮอล เคร่ืองดื่มมึนเมาตาง ๆ ซ่ึงสามารถนําพาไปสู การเกดิ อารมณทางเพศได

120 เร่ืองที่ 4 ทักษะการจดั การความเครยี ด ความเครียดคือ การหดตัวของกลามเน้ือสวนใดสวนหน่ึงหรือหลายสวนของรางกายน่ันเอง ซงึ่ ทุกคนจําเปนตองมีอยูเสมอในการดํารงชีวิต เชน การทรงตัวเคลื่อนไหวทั่ว ๆ ไป มีการศึกษาพบวา ทุกคร้ังที่เราคิดหรือมีอารมณบางอยางเกิดข้ึนจะตองมีการหดตัว เคลื่อนไหวของกลามเนื้อแหงใด แหง หน่งึ ในรา งกายเกิดข้นึ ควบคูเ สมอ ความเครียดมีท้ังประโยชนและโทษ แตความเครียดที่เปนโทษนั้น เปนความเครียดชนิดที่เกิน ความจําเปน แทนทจ่ี ะเปนประโยชนกลับกลายเปนอุปสรรคและอันตรายตอชีวิต เมื่อคนเราอยูในภาวะ ตงึ เครียดรางกายจะเกดิ ความเตรยี มพรอมที่จะ “ส”ู หรอื “หนี” โดยท่รี า งกายมกี ารเปลี่ยนแปลงตา ง ๆ เชน หวั ใจเตนแรงและเร็วขึ้น เพ่ือฉีดเลือดซึ่งจะนําออกซิเจนและสารอาหารตาง ๆ ไปเลี้ยงเซลลทั่วรางกาย พรอมกับขจัดของเสียออกจากกระแสเลือดอยางเร็ว การหายใจดีขึ้น แตเปนการหายใจต้ืน ๆ มีการขับ อดรนี าลีนและฮอรโมนอื่น ๆ เขาสูกระแสเลือด มานตาขยายเพ่ือใหไดรับแสงมากขึ้น กลามเนื้อหดเกร็ง เพอ่ื เตรียมการเคลอ่ื นไหว เสนเลือดบรเิ วณอวยั วะยอยอาหารหดตัว เหง่อื ออก เพราะมกี ารเผาผลาญอาหาร มากขึ้น ทําใหอุณหภูมิของรางกายเพ่ิมขึ้น เมื่อวิกฤติการณผานพนไปรางกายจะกลับสูสภาวะปกติ แตความเครยี ดที่เปน อันตราย คอื ความเครยี ดทีเ่ กิดข้ึนมากเกินความจําเปน เมื่อเกิดแลวคงอยูเปนประจํา ไมล ดหรือหายไปตามปกติ หรอื เกิดขึ้นโดยไมมีเหตกุ ารณทเี่ ปนการคกุ คามจรงิ ๆ

121 ผลของความเครยี ดตอ ชวี ิต ผลตอ สขุ ภาพทางกาย ไดแ ก อาการไมส บายทางกายตา ง ๆ เชน ปวดหัว ปวดเมื่อยตามสวนตาง ๆ ของรางกาย ความผดิ ปกติของหวั ใจ ความดันโลหติ สูง โรคกระเพาะ อาการทอ งผกู ทอ งเสยี บอย นอนไมห ลบั หอบหืด เส่ือมสมรรถภาพทางเพศ ฯลฯ ผลตอสุขภาพจิตใจ นําไปสูความวิตกกังวล ซึมเศรา กลัวอยางไรเหตุผล อารมณไมมั่นคง เปลี่ยนแปลงงา ยหรอื โรคประสาทบางอยาง สาเหตุของความเครียด - สภาพแวดลอ มทวั่ ไป เชน มลภาวะ ไดแก เสียงดังเกินไปจากเครื่องจักร เครื่องยนต อากาศ เสียจากควันทอไอเสยี น้าํ เสีย ฝุนละออง ยาฆา แมลง การอยูก นั อยา งเบียดเสยี ดยดั เยยี ด เปน ตน - สภาพเศรษฐกจิ ที่ไมนา พอใจ เชน รายไดนอยกวารายจา ย เปนตน - สภาพแวดลอมทางสังคม เชน การสอบแขงขันเขาเรียน เขาทํางาน เลื่อนข้ัน เล่ือนตําแหนง เปน ตน - มีสัมพันธภาพกับคนอ่นื ๆ ทไี่ มร าบรน่ื มักมีขอ ขดั แยง ทะเลาะเบาะแวงกับคนอ่ืนเปน ปกติวสิ ยั - ความรูสึกตนเองตํ่าตอ ยกวา คนอืน่ ตอ งพยายามตอสเู อาชนะ - ตอ งการมีอํานาจเหนอื ผอู ่ืน วิธลี ดความเครียด มหี ลายวธิ ี 1. วิธีแกไขที่ปลายเหตุ ไดแก การใชยา เชน ยาหมอง ยาดม ยาแกปวด ยาลดกรดในกระเพาะ ยากลอ มประสาท แตว ธิ กี ารดงั กลาวไมไดแ กไ ขความเครียดทต่ี นเหตุ อาจทําใหค วามเครยี ดนัน้ เกิดขึ้นไดอ กี 2. วิธแี กไขทต่ี นเหตุ ไดแก แกไ ขเปลีย่ นแปลงวถิ ชี วี ิตท่ีเอ้อื อาํ นวยตอการกอ ใหเกิดความเครียด เชน หางานอดิเรกทช่ี อบทําฝก ออกกาํ ลงั กาย บริหารรา งกายแบบงาย ๆ เปนตน 3. เปลี่ยนแปลงนิสัยและทัศนคติตอการดําเนินชีวิต เชน ลดการแขงขัน ผอนปรน ลดความ เขม งวดในเรื่องตา งๆ 4. หาความรูความเขาใจเกย่ี วกบั โภชนาการ 5. สาํ รวจและเปล่ยี นแปลงทศั นคติตอตัวเองและผูอ่ืน เชน มองตัวเองในแงดี มองผูอื่นในแงดี เปน ตน 6. สํารวจและปรับปรุงสัมพันธภาพตอ คนในครอบครวั และสังคมภายนอก 7. ฝก ผอนคลายโดยตรง เชน การฝกหายใจใหถ กู วิธี การฝก สมาธิ การออกกําลังกายแบบงายๆ การฝกผอนคลายกลามเนอ้ื การนวด การสาํ รวจทา นั่ง นอน ยนื เดนิ การใชจ ิตนาการ นกึ ภาพทรี่ นื่ รมย เมื่อเกิดความเครียดขึ้นมา ลองพยายามนึกทบทวนดูวา เกิดจากสาเหตุอะไร และเลือกใชวิธีลด ความเครียดดังกลาวท่ีกลาวมาวิธีใดวิธีหนึ่งหรือหลายวิธีรวมกัน อาจทําใหความเครียดผอนคลายหรือ ไมเครยี ดเลยก็ได

122 กจิ กรรม เขยี นตอบคาํ ถามดานลางในกระดาษและนําเสนอในชัน้ เรียน 1. ความสาํ คญั ในการตระหนกั รูในตนเองมีผลตอ การดาํ เนนิ ชีวิตอยา งไร 2. เราสามารถจดั การกบั อารมณโ กรธไดอยางไร 3. ความเครยี ดสง ผลตอสุขภาพอยางไร และเราสามารถจดั การกับความเครยี ดทาํ ไดอยา งไร

123 บทท่ี 9 อาชีพจําหนา ยอาหารสําเร็จรปู ตามหลกั สุขาภิบาล ประเทศไทยมีผลผลิตจาการเกษตรกรรมประเภทอาหารท่ีหลากหลาย ซ่ึงขึ้นอยูกับศักยภาพ แตล ะภมู ภิ าคที่แตกตา งกันไป การนําผลผลติ จาการเกษตรมาแปรรูปเปนผลิตภัณฑอาหารสําเร็จรูป แลว กระจายสนิ คา สูตลาดผบู รโิ ภคตลาดภายในประเทศ ตลาดอาเซียน และตลาดในภูมภิ าคอ่นื ท่วั โลก เปนอกี ชอ งทางหน่ึงท่ีทาํ ใหเกดิ อาชีพสาํ หรับผทู สี่ นใจ การถนอมอาหารในปจ จุบันใชว ิวัฒนาการทางเทคโนโลยีเพอ่ื แปรรปู วตั ถดุ บิ จาํ นวนมากพรอม ๆ กันเปน ผลิตภณั ฑอาหารสําเรจ็ รปู หรือก่งึ สําเรจ็ รปู หรือปรบั ปรุงกรรมวธิ กี ารถนอมอาหารสมัยโบราณให ไดผ ลติ ภณั ฑทม่ี คี ณุ ภาพดขี ึ้น ทัง้ ในดา นความสะอาด สี กล่ิน รส เนื้อสัมผสั และเพื่อยืดอายุการเกบ็ อาหาร นั้นใหไดน าน เทคโนโลยีการถนอมผลิตผลการเกษตรตองอาศัยความรูทางวิทยาศาสตรพ้ืนฐาน ความรู พนื้ ฐานทางสงั คมธรุ กจิ และการจดั การควบคูกับความรูใ นการแปรรปู ผลติ ผลการเกษตร ใหเปน ผลติ ภัณฑ ชนดิ ใหม หรอื ปรับปรุงของเดิมใหดียิ่งขึ้นท้ังในลักษณะท่ีมองเห็นหรือสัมผัสได เชน สี กล่ิน ความนุม ความเหนยี ว เปนตน รวมท้ังสิง่ ท่ีมองไมเ หน็ เชน คณุ คาทางโภชนาการ เปน ตน ผลิตภัณฑอาหารสาํ เรจ็ รูป หมายถึง อาหารท่ีไดผ า นข้ันตอนการหงุ ตม หรือกระบวนการ แปรรูป ผลิตผลการเกษตรโดยใชเทคโนโลยีเพอ่ื ใหอาหารน้ันสามารถเก็บไดเปน เวลานานพอสมควรโดยไม เนาเสีย สามารถดื่มหรือรับประทานไดทันทีเมื่อตองการจะอุนหรือไมอุนใหรอนกอนรับประทานก็ได ผลิตภณั ฑป ระเภทนี้ทีร่ ูจ กั กันแพรหลาย คอื อาหารบรรจุกระปอ ง เชน สับปะรดกระปอ ง หรอื บรรจุกลอง เชน นมสด เปน ตน ผลิตภัณฑอาหารกึ่งสําเร็จรูป หมายถึง อาหารท่ีไดผานขั้นตอนการหุงตมหรือกระบวนการ แปรรูปแลว และสามารถเก็บไวไดน านเชน เดยี วกัน จะตองนาํ ไปหุงตม และปรุงรสหรอื ปรงุ แตงกอ นจึงจะ รับประทานได เชน นา้ํ ผลไมเขม ขน ซงึ่ ตอ งผสมนาํ้ กอ นดม่ื นาํ้ พรกิ แกง เปน ตน การแปรรูปหรือการถนอมอาหาร โดยหลักใหญ คือ การทําลายหรือฆาเช้ือจุลินทรียที่มีอยูหรือ อาจเกิดขึ้นในอาหาร และทําใหเกิดการเนาเสียใหหมดไป ปจจุบันผลิตผลการเกษตรมีมากขึ้น และ ประชากรมากข้ึนจึงไดมีการศึกษาคนควาและทดลองใชเทคโนโลยี เพ่ือถนอมผลิตผลการเกษตรให สามารถเก็บไวไดน าน เชน การใชความรอ นจากไอนาํ้ เพื่อฆาเช้ือจุลินทรียในการทําอาหารกระปอง การ ใชร งั สแี กมมา เพ่ือยับยั้งหรือทําลายปฏิกิริยาของเอนไซมท ําใหการเปล่ียนแปลงทางเคมีชาลง และยังเปน การทาํ ลายการเจริญเติบโตของจลุ ินทรยี อ ีกดว ย ในที่นี้จะกลาวถึงกรรมวิธีการถนอมอาหารทใ่ี ชก นั มากใน ปจ จบุ ัน คอื  การถอมอาหารโดยใชค วามรอ นสงู เชน ผลิตภัณฑอ าหารกระปอ ง เปน ตน  การถนอมอาหารโดยใชความเยน็ เชน ผลติ ภณั ฑอาหารเยอื กแขง็ เปนตน  การถนอมอาหารโดยการทําใหแหง เชน ปลาหยอง กาแฟผง เปนตน

124  การถนอมอาหารโดยการหมกั ดอง เชน ซีอ้วิ นํ้าสมสายชู เปนตน  การถนอมอาหารโดยใชรงั สี เชน หอมหัวใหญอ าบรงั สี เปนตน เร่อื งท่ี 1 การถนอมอาหารโดยใชความรอนสงู ภาชนะบรรจไุ ดมีการปรับปรุงพัฒนามาโดยเฉพาะอยางย่ิงที่ทําจากดีบุก ตอมาดีบุกหายากและ แพงขึ้น จงึ ใชก ระปอ งทท่ี ําดวยแผนเหลก็ เคลอื บผิวทงั้ สองดานดว ยดบี กุ ทําใหประหยดั ปรมิ าณของดีบกุ ที่ ใชไดมาก ขณะเดียวกันก็ไดมีการใชกระปองที่ทําจากอลูมิเนียมซ่ึงน้ําหนักเบาแตมีขอเสีย คือ บุบงาย สวนมากจงึ ใชท าํ กระปองเพอ่ื บรรจุนา้ํ ผลไม หรอื เครื่องด่ืม หรือ นมสด แตการใชก ระปองอลมู เิ นยี ม ไมแ พรหลายเทา กับกระปองทีท่ ําจากแผน เหลก็ เคลอื บดีบกุ นอกเหนือจากภาชนะจะเปนสวนประกอบท่ี สํ า คั ญ ใ น ก า ร ถ น อม ผ ลิ ต ผ ล ก า ร เ ก ษ ต ร แ ล ว ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง อา ห า ร ก็ มี ค ว า ม สํ า คั ญ ม า ก รวมถึงการใชความรอนก็มีความสําคัญซ่ึงตองรู วาจะใชความรอนสูงเทาใดในการฆาเชื้อจุลินทรียใน อาหารท่ีตอ งการเกบ็ รักษา เนื่องจากการถนอมผลิตผลทางการเกษตร โดยความรอนจะเปล่ียนสภาพของ อาหารจากสดเปนอาหารสุกท่ีพรอมจะรับประทานได ดังน้ัน จึงมีการเติมเคร่ืองปรุงตาง ๆ หรือเปล่ียน สภาพเปน ผลิตภัณฑอาหารชนดิ ใหม ซ่ึงในปจจุบนั เรียกวา \"การแปรรปู อาหาร\" สวนประกอบอาจจะมีทั้ง เน้ือสัตว ผักและเครื่องเทศ สําหรับอาหารคาวหรือถาเปนอาหารหวาน เชน ผลไมบรรจุในนํ้าเช่ือม เปนตน กรรมวิธกี ารผลิตอาหารกระปอ งหรืออาหารในขวดแกว จาํ เปน ตอ งใชความรอ น เพือ่ ทาํ ใหอ าหาร ท่บี รรจภุ ายในสุก และเพอ่ื ทาํ ลายเชือ้ จลุ ลินทรีย ความรอนท่ีใชจะตองสัมพันธกันเพราะถาใชความรอน สูงเกินไป อาจจะทาํ ใหอาหารที่บรรจุในกระปอง/ขวดน่ิมและไมนารับประทาน ถาความรอนต่ําเกินไป อาจจะมีจุลินทรียหลงเหลืออยซู งึ่ จะทาํ ใหอาหารนั้นเสยี เกดิ กระปอ งบวมและระเบดิ ไดในท่ีสุด การถนอม อาหารโดยใชความรอ น หมายถงึ การฆาเชอ้ื ในอาหารที่บรรจุในภาชนะท่ีปดสนิท เพื่อปองกันการเสื่อม สลายหรอื เนาเสยี ทีเ่ กดิ จากเช้อื จลุ ินทรียห รอื จากการปฏิกิรยิ าของเอ็นไซมในอาหาร การฆาเช้ือโดยความ รอนมี 3 ระดับ คือ การฆาเชื้อ (Sterilization) การฆาเชื้อระดับการคา (Commercially sterilization) และ การฆาเชอื้ แบบปาสเตอร (Pasteurization) การฆาเชือ้ หมายถงึ การถนอมอาหารโดยใชค วามรอนสงู ภายใตค วามดัน เพื่อใหจุลินทรียท่ีมีอยู ทง้ั หมดถูกทําลาย การฆา เชอ้ื ระดับการคา หมายถึง การถนอมอาหารโดยใชค วามรอ นสูงเพ่ือทําลายจุลินทรียท่ีมีอยู ในอาหารเกือบทง้ั หมด เพ่อื ใหอ าหารนั้น ๆ สามารถบรโิ ภคไดโดยไมเ ปน อนั ตราย และสามารถเก็บไวได นานโดยไมเ นาเสียในภาวะปกติ การฆาเช้ือแบบปาสเตอร หมายถึง การถนอมอาหารโดยใชความรอ นตา่ํ กวาอณุ หภูมิของนํ้าเดือด (ตาํ่ กวา 100o C) เพ่ือทําลายจุลนิ ทรยี บางสวน แตทั้งนีต้ อ งดาํ เนินควบคกู บั สภาวะอยางอื่น เชน ควรเก็บใน ตูเ ยน็ ภายหลงั การผลิตแลว หรอื อาหารน้ันมี พเี อชตํา่ หรอื มปี รมิ าณนาํ้ ตาล หรือเกลือสูง

125 นกั วทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยีการอาหาร ไดแบงกลุมอาหารท่ีบรรจุในภาชนะท่ีปดสนิทเปน กลุมใหญ ๆ ไว 2 กลมุ คือ \\ 1. กลมุ อาหารท่ีเปนกรด (Acid foods) คือ อาหารท่ีมีคา PH ต่ํากวา 4.5 สวนมากเปนพวกผลไม เชน สับปะรด สม หรือผกั ทมี่ ีรสเปรย้ี ว เชน มะเขือเทศ กระเจี๊ยบแดง เปน ตน 2. กลมุ อาหารทเี่ ปนกรดต่าํ (Low acid foods) คอื อาหารที่มคี า พีเอช 4.5 หรือสูงกวา สว นมากจะ เปน อาหารจําพวกเนื้อสตั วแ ละผกั ตา ง ๆ เชน เน้ือ หมู ปลา ขา วโพดฝก ออ นและหนอ ไมฝร่งั เปน ตน กระปอ งใชบรรจุ โรงงานทําสบั ปะรดกระปอง

126 ตัวอยา งขั้นตอนการทําอาหารกระปอง 1. รบั ซอื้ วัตถดุ ิบ 2. ลา ง ตัดแตง 3. คดั เลอื กขนาด, จัดระดบั 4. ลวก 5. บรรจกุ ระปอ ง/ขวด 6. เติมน้ําบรรจุลงในกระปอ ง/ขวด <----- เตรียมเครอ่ื งปรงุ หรอื นํา้ บรรจุ 7. ไลอ ากาศ 8. ปด ผนึก 9. ฆา เชื้อดวยความรอน 10. ทาํ ใหก ระปอ งเย็น 11. ปดฉลาก 12. บรรจุหบี /กลอ ง 13. หอ งเก็บ 14. สง ขาย 15. ผูบริโภค 1.1 เคร่อื งมอื ทใ่ี ชเ กย่ี วกบั การผลิต โดยทั่วไปเคร่ืองมือเครื่องใชและเครื่องจักรเก่ียวกับกรรมวิธีการผลิตอาหารกระปองตองไมเปน อันตรายตอ สุขภาพ และตอ งอยูในสภาพท่สี ะอาดเสมอ ภาชนะท่ใี ชไดหลายครงั้ ตอ งทําดวยวัสดุที่ไมเปนพิษ และออกแบบใหทําความสะอาดไดงายเพ่ือปองกันมิใหมีส่ิงสกปรกตกคางอยู วัสดุที่ใชทําภาชนะตาง ๆ ควรเปนวัสดุท่มี ีผิวเรยี บ ไมม รี อยแตกหรือกะเทาะลอ น ไมเปนพิษ ไมทําปฏิกิริยากับอาหาร ควรเปนวัสดุที่ ลางและทาํ ความสะอาดไดงา ย ไมเปน วัสดทุ ีด่ ูดซึมงาย ยกเวนเพ่ือวัตถุประสงคบางประการที่จําเปนตองใช เชน ถังไมใ นการหมกั ไวน ในสถานท่ีผลิตอาหารสาํ เร็จรูปจะมีเครอื่ งมือ เครอื่ งใชแ ละเครื่องจักรแตกตางกัน ออกไปแลวแตป ระเภทและชนิดของผลิตภณั ฑ แตส ว นใหญแ ลวแบง ออกไดเปน 3 ประเภท คือ  เครือ่ งมือ เคร่อื งใชทจ่ี าํ เปนในกรรมวิธีการผลติ  เครื่องมอื เคร่ืองจกั รตามข้ันตอนของการผลติ  เครอื่ งมือ เครอื่ งจักรตามประเภทของผลิตภัณฑ 1.1.1 เคร่อื งมอื เคร่อื งใชท จ่ี าํ เปน ในกรรมวิธกี ารผลติ เครื่องมอื เครื่องใชนเ้ี ปน สง่ิ จําเปน ของผูป ระกอบกิจการการอุตสาหกรรมแปรรปู อาหารไมวา ขนาดเล็กหรอื ขนาดใหญ โดยเฉพาะอยา งย่งิ การผลิตอาหารกระปอ ง 1) เครอ่ื งชั่ง ตวง วัด ใชใ นการชง่ั นํา้ หนกั หรือปริมาตรของสิ่งตา ง ๆ เชน วตั ถุดิบ เครือ่ งปรงุ อาหาร เครื่องช่งั ตวง วดั ควรจะมีหลาย ๆ ขนาด

127 2) เครอ่ื งวดั อุณหภูมิ เปนของจาํ เปน มากในการผลิต จะตองมีการควบคุมและตรวจสอบ อุณหภมู ิตามขน้ั ตอนตา ง ๆ ระหวา งผลิตอยตู ลอดเวลา 3) เคร่ืองมอื วัดปรมิ าณเกลอื 4) เครอื่ งมือวดั ปรมิ าณนํา้ ตาล 5) เครื่องมือวัดความเปนกรด-ดา ง 6) เคร่ืองมือวัดความรอนของอาหารที่บรรจุในกระปอง (Heat penetration equipment) เพอื่ คํานวณหาเวลาท่จี ะตองใชใ นการฆา เชอ้ื หลงั จากบรรจแุ ละปด ฝากระปอ งแลว เคร่ืองมือท่ีใชในการน้ี เรียกวา เทอรมอคัปเปล (Thermocouples) ซึ่งใชวดั อุณหภมู ิ ณ จดุ ทคี่ วามรอนเขา ถงึ ชา ทีส่ ดุ ของกระปอง 7) เครอ่ื งมือวดั ขนาดของตะเขบ็ กระปอ ง ลกั ษณะของการเก่ียวกันระหวางขอฝา (Cover hook) และขอของตัวกระปอง (Body hook) เปน ส่งิ สําคัญมาก ถา ไมเปนไปตามมาตรฐาน อาจจะทําใหกระปอง รั่วได 8) เครอื่ งมือตรวจความดันในกระปอ ง ทดสอบวา กระปอ งจะรวั่ หรือไม โดยสูบลมอัดเขา ไปในกระปอ งจนไดเปลงความดันท่ีตองการแลวจุมกระปองลงในนํ้า ถากระปองรั่วจะมีฟองอากาศผุด ออกมาตามรอยตะเขบ็ ซึง่ จะตอ งทาํ การปรับเครอื่ งปดฝากระปอ งใหเ ขาท่ี 1.1.2 เครอ่ื งมอื เครอื่ งจักรตามขั้นตอนของการผลิต เครอื่ งมือเครอ่ื งจักรท่ีใชใ นการทาํ อาหารกระปองแบง ออกตามขั้นตอนของการผลิต ประกอบดว ย  การลาง เตรียม และตัดแตง วัตถุดิบ  การลวก  การหงุ ตม  การบรรจุ  การไลอากาศ  การปดฝา  การทาํ ลายเช้อื จลุ ินทรีย 1.1.3 เครอ่ื งมอื เครอื่ งจกั รตามประเภทของผลิตภัณฑ เครื่องมอื เครื่องจักรอาจแตกตา งกันไปตาม ประเภทของอาหารท่ีจะผลิต เชน เคร่ืองมือ เคร่ืองจักรสําหรับทําสับปะรดกระปองยอมจะแตกตางกับ เคร่ืองมือเคร่ืองจักรของโรงงานทาํ ปลากระปอง 1.2 การทําความสะอาดสถานทผ่ี ลิตอาหาร ในแงข อง \"สุขลักษณะ\" จะตองคํานึงถึงเช้ือจุลินทรียมากที่สุดเพราะจะทําใหเกิดอันตรายอยาง มากตอสขุ ภาพของผบู รโิ ภค จงึ ตองมีการควบคมุ ปรมิ าณจลุ นิ ทรยี ซ่ึงตอ งทาํ ทั้งกับคนและเคร่อื งมือ คอื 1) ปองกนั มิใหส ัตวและแมลงมโี อกาสสมั ผสั กับอาหาร 2) ควรใสเสื้อกันเปอน ซ่ึงเส้ือนี้จะปองกันส่ิงสกปรกตาง ๆ จากเส้ือผาหรือตัวผูทําอาหารหรือ เสิรฟ อาหาร และสวมหมวกหรือมีผา คลมุ ผมเพ่อื ปอ งกนั ไมใหผ มหลนลงในอาหาร

128 3) รักษาเครื่องจักร เครื่องมือ โตะเตรียมอาหาร อางน้ํา หองเตรียมอาหารใหสะอาดอยูเสมอ เพื่อปองกนั เศษอาหารหลงเหลอื อยู ซึง่ จะเปนอาหารเลี้ยงเชอ้ื จลุ นิ ทรยี ใหเ จริญเติบโตได 4) เศษอาหารควรทิง้ ทกุ วนั 5) หองเก็บวัตถดุ บิ หองเก็บของ ตเู ยน็ หองเยน็ ควรจะสะอาด 6) เคร่อื งจักร และเคร่ืองมือตาง ๆ ควรวางหรอื เกบ็ ใหเปนที่เพอื่ จะทาํ งานสะดวกและปองกันการ เสยี หาย 7) มหี องน้ําพอเพียงเพ่อื ปองกันความสกปรกของคนงาน 8) ตรวจสขุ ภาพของคนงานเปนประจําทุกป 9) ผูผลิตควรจะรว มมอื กับ \"ผตู รวจสอบ\" ของรัฐบาล เพอื่ คําแนะนาํ และความรว มมอื ท่ีดี 10) ควรจะแกไ ขจดุ ตา ง ๆ ตามที่ \"ผูตรวจสอบ\" แนะนาํ 1.3 การทําลายเศษอาหาร กาก และสว นท่เี หลอื จากโรงงาน การระบายนาํ้ เสียนน้ั เปนเรื่องทส่ี าํ คญั มาก เพราะนํ้าเสยี ยอมจะทาํ ใหเกดิ ผลเสยี ไดสองแง คือ 1) ความสะอาดและความปลอดภัยในการประกอบกิจ เพราะถาสิ่งแวดลอมสกปรกยอมจะเกิด การเจอื ปนข้ึนไดงา ย 2) ความปลอดภยั สาํ หรบั ผอู ยใู กลเคียง การระบายน้ําและมีเศษอาหารอยยู อมเปน ท่ีรบกวนแก ผอู าศัยใกลเคียงได โดยเฉพาะการปลอยของเสียลงในน้ํายอมกอใหเกิดความลําบาก และยุงยากตอผูอยู ปลายทาง เรอื่ งท่ี 2 การถนอมอาหารโดยใชค วามเยน็ การใหค วามเยน็ (Refrigeration) หมายถงึ กรรมวิธีการกาํ จดั ความรอ นออกจากสงิ่ ของหรือพื้นท่ี ท่ีตองการทาํ ใหเ ยน็ หรือตอ งการใหมอี ุณหภูมิลดลง ซงึ่ การทําใหเยน็ ลงนี้ แบง ออกเปน 2 ลกั ษณะ คือ การแชเยน็ (Chilling) หมายถึงการทําใหอุณหภูมิของส่ิงของนั้นลดลง แตอยูเหนือจุดเยือกแข็ง ของส่ิงนัน้ โดยของสงิ่ นนั้ ยังคงสภาพเดิมอยู เชน การแชเ ยน็ อาหารจะเปน การลดอณุ หภูมิของอาหารต่ําลง แมที่ -1o C แตต องไมท ําใหน า้ํ หรือองคประกอบในอาหารนน้ั แปรสภาพหรือแขง็ เปน นํ้าแขง็ การแชแ ข็ง (Freezing) หมายถึงการทําใหอณุ หภมู ิของสงิ่ ของนน้ั ลดต่ําลงกวา จดุ เยือกแขง็ ของ สง่ิ น้นั (-1 ถงึ -40o C) การแชแ ขง็ จะทาํ ใหเ กิดการเปลีย่ นสภาพขององคประกอบในส่งิ ของ เชน ในกรณีท่ี เปนอาหาร ความเย็นจัดจะทําใหนํ้าในเนื้อเยื่อของอาหารแปรสภาพเปนนํ้าแข็ง ทําใหจุลินทรียไมอาจ นําไปใชไ ด แตค วามเยน็ จัดไมไ ดทาํ ลายจุลนิ ทรยี ใหตาย จุดเยือกแข็ง (Freezing point) คือ อุณหภูมิท่ีเกิดภาวะสมดุลระหวางของแข็งกับของเหลว ณ ความกดมาตรฐาน 1 บรรยากาศ หรอื อุณหภูมทิ ีข่ องเหลวเปลย่ี นสถานะเปน ของแขง็ ณ ความกดมาตรฐาน 1 บรรยากาศ

129 การถนอมอาหารดว ยความเยน็ มหี ลายวธิ ี 1) การใชน ้าํ แขง็ ความเยน็ ของนาํ้ แข็งที่ใชใ นการแชอ าหารจะลดอณุ หภมู ขิ องอาหารไดเรว็ และ ถามปี ริมาณน้าํ แข็งเพยี งพอกจ็ ะทําใหอ าหารนนั้ เยน็ ลงจนมอี ณุ หภมู ิใกลเ คียงกบั 0o C 2) การใชส ารผสมแชแข็ง การใชน ํ้าแข็งผสมเกลือแกงหรือเกลืออนินทรยี อ่ืน ๆ จะทาํ ใหได สารผสมทีม่ ีอณุ หภูมิต่าํ กวา 0o C 3) การใชนํ้าแข็งแหง นา้ํ แข็งแหง คอื คารบ อนไดออกไซดท เี่ ย็นจนแข็ง มอี ุณหภูมิ ประมาณ 80o C ใชในการเกบ็ รักษาอาหารทผี่ านการแชแขง็ มาแลว เหมาะสําหรับการขนสงในระยะเวลา 2-3 วนั 4) การใชไ นโตรเจนเหลว ไนโตรเจนเหลวที่ความดันปกติจะระเหยกลายเปน ไอที่ อุณหภูมิ 196o C ณ อุณหภูมินี้เปนอุณหภูมิตํ่าสุดที่สามารถทําใหอาหารเย็นลงไดอยางรวดเร็ว และ เนื่องจากไนโตรเจนเปน แกสเฉือ่ ย ไมเ ปนอันตรายกบั อาหารและผูบริโภค 5) การใชเ คร่ืองทาํ ความเยน็ เครอ่ื งทาํ ความเย็นทใ่ี ชก นั โดยท่ัวไป โดยเฉพาะตามบา นเรอื น คอื ตเู ยน็ เรือ่ งที่ 3 การถนอมอาหารโดยการทาํ แหง หลักการในการทําแหง มหี ลายวิธี คือ 1) ใชก ระแสลมรอ นสัมผสั กับอาหาร เชน ตูอ บแสงอาทิตย ตอู บลมรอน (Hot air dryer) เปน ตน 2) พนอาหารท่เี ปนของเหลวไปในลมรอน เครอ่ื งมือทใ่ี ชค อื เครอ่ื งอบแหง แบบพนฝอย (Spray dryer)

130 3) ใหอ าหารขน สัมผสั ผวิ หนาของลกู กลิง้ รอน เคร่อื งมอื ท่ีใชคอื เครือ่ งอบแหง แบบลกู กล้ิง (Drum dryer หรอื Roller dryer) 4) กําจัดความช้ืนในอาหารในสภาพที่ทํานํ้าใหเปนน้ําแข็งแลวกลายเปนไอในหองสุญญากาศ ซง่ึ เปน การทําใหอ าหารแหงแบบเยอื กแขง็ โดยเครอื่ งอบแหง แบบเยอื กแข็ง (Freeze dryer) 5) ลดความชน้ื ในอาหารโดยใชไมโครเวฟ (Microwave) หลกั ในการทําอาหารใหแหง คือ จะตองไลน้ําหรือความชื้นที่มีอยูในผลิตผลการเกษตรออกไป แตจะยังมีความชื้นเหลอื อยใู นผลติ ภณั ฑม ากนอ ยแลวแตช นดิ ของอาหาร การถายเทความรอน จะเกดิ ตรงจุดท่ีมีความแตกตางของอณุ หภมู ิ คือ อุณหภูมิของเครื่องมือที่ใช ในการอบ และอาหารที่ตอ งการทาํ ใหแ หง การถา ยเทความรอนมี 3 แบบ คอื 1) การนําความรอ น เปน การถายเทความรอ นจากโมเลกลุ หนึ่งไปยงั อกี โมเลกลุ หนึง่ ท่ีอยูขางเคียง ซ่งึ จะเกิดกบั อาหารท่ีมลี กั ษณะเปนของแขง็ 2) การพาความรอ น จะเกดิ กับอาหารทเี่ ปนของเหลว โดยกระแสความรอ นจะถูกพาผานชอ งวางที่ เปน อากาศหรือแกสจากของเหลวชนิดหนึ่งไปยงั ของเหลวอีกชนิดหนงึ่ 3) การแผร งั สี เปนการถา ยเทความรอนโดยการแผร งั สคี วามรอนไปยังอาหารซง่ึ จะเกดิ ขึ้นในกรณี อบอาหารในสุญญากาศ และการอบแหงแบบเยอื กแขง็ ในทางปฏิบัติ การถายเทความรอ นในการอบแหง อาจเกดิ ขน้ึ พรอ มกันท้งั 2 หรือ 3 แบบกไ็ ด ทง้ั น้ี ขน้ึ อยกู บั ลักษณะของอาหารที่นาํ ไปอบแหง การเคลื่อนที่ของน้าํ ในอาหาร น้ําหรอื ความชนื้ จะเคล่อื นทีม่ าทผ่ี ิวหนาของอาหารเม่ือไดรับความ รอนในระหวา งการอบ เครื่องอบแหง เครื่องมอื ท่ีใชในการอบอาหารจาํ นวนมากในคราวเดยี วกันใหแ หง นัน้ มหี ลายแบบ แตละแบบก็มี หลายขนาด 1) ตูอบหรือโรงอบที่ใชความรอนจากแสงอาทิตย โดยมีหลักการทํางานคือ ตูหรือโรงอบ ประกอบดว ยแผงรบั แสงอาทิตย ซงึ่ ทําดวยวสั ดใุ ส เม่ือแสงอาทิตยซ ง่ึ สว นใหญเปน รงั สคี ล่นื ส้ัน ตกลงบน แผงรบั แสงน้แี ลว จะทะลผุ า นไปยังวสั ดสุ ดี ํา ภายในตแู ละเปลีย่ นเปนรังสีความรอน ซึ่งความรอนนี้จะไป กระทบกบั อาหารทําใหน ้าํ ในอาหารระเหยออกมา และผานออกไปทางชองระบายอากาศของตูอบ หรือ โรงอบ มีผลทาํ ใหอาหารแหง ในระหวางการอบควรกลบั ผลิตภณั ฑน ้ัน วันละ 1-2 คร้ัง เพือ่ ใหผิวหนา ของ ผลิตภณั ฑท กุ สว นไดส ัมผัสกบั ความรอน ทําใหแหงเรว็ และสมํา่ เสมอ สวนมากตูอ บแสงอาทิตยนี้จะใชก บั พวกผัก ผลไม และธัญพชื ขอดสี าํ หรับการใชตอู บที่ใชค วามรอ นจากแสงอาทิตย คอื (1) ไดผลติ ภณั ฑสีสวย และสมาํ่ เสมอ (2) สะอาดเพราะสามารถควบคุมไมใหฝนุ ละอองหรือแมลงเขา ไปได

131 (3) ใชเวลานอยกวาการตากแดดตามธรรมชาติทําใหประหยัดเวลาในการตากได ประมาณหน่ึงในสาม (4) ประหยดั พ้ืนทใ่ี นการตาก เพราะในตอู บสามารถวางถาดที่จะใสผลผลิตไดหลายถาด หรอื หลายชั้น (5) ประหยัดแรงงาน เพราะไมตองเก็บอาหารท่ีกําลังตากเขาที่รมในตอนเย็นและ เอาออกตากในตอนเชาเหมอื นสมัยกอ น ซ่ึงมีผลทําใหต นทุนในการผลติ อาหารแหง ลดลง เครื่องอบแหงแบบลูกกลิ้ง เคร่ืองอบแหง ดว ยลมรอนแบบตหู รือถาด 2) เครอ่ื งอบแหง ทใี่ ชความรอ นจากแหลง อ่ืน ความรอนท่ีใชกับเครอื่ งอบประเภทน้สี วนมากจะได จากกระแสไฟฟา หรือแกส สวนมากใชในระดับอตุ สาหกรรมซึ่งมีหลายแบบหลายขนาด โดยใชหลักการ ทีแ่ ตกตา งกันแลว แตป ระโยชนของการใชส อย เชน (1) เคร่ืองอบแหงดวยลมรอนแบบตูหรือถาด ตูอบบุดวยวัสดุที่เปนฉนวนมีถาดสําหรับ วางอาหารทีจ่ ะอบ เคร่อื งมือชนดิ นจี้ ะใชอ บอาหารท่มี ปี รมิ าณนอ ย หรือสาํ หรับงานทดลอง (2) เคร่อื งอบแหง ดวยลมรอนแบบตอเนื่อง มีลักษณะคลายอุโมงค นําอาหารที่ตองการ อบแหงวางบนสายพานที่เคลื่อนผานลมรอนในอุโมงค เม่ืออาหารเคลื่อนออกจากอุโมงคก็จะแหงพอดี ตัวอยา งอาหาร เชน ผัก หรือ ผลไมอ บแหง เปน ตน (3) เคร่ืองอบแหงแบบพนฝอย การทํางานของเคร่ืองอบแบบนี้ คือ ตองฉีดของเหลวที่ ตองการทาํ ใหแ หง พน เปน ละอองเขาไปในตทู ่มี ลี มรอ นผา นเขามา เชน กาแฟผงสําเร็จรูป ไขผง นํ้าผลไม ผง ซบุ ผง เปน ตน (4) เคร่ืองอบแหงแบบลูกกลิ้งเคร่ืองทําแหงแบบนี้ใหความรอนแบบนําความรอน ซ่งึ ประกอบดว ยลกู กลิ้งทาํ ดวยเหล็กปลอดสนิม อาหารที่จะทําแหงตองมีลักษณะขนและปอนเขาเคร่ือง ตรงผิวนอกของลกู กล้ิงเปนแผนฟลม บาง ๆ ความรอ นจะถา ยเทจากลูกกล้งิ ไปยงั อาหาร (5) เครือ่ งอบแหงแบบเยอื กแขง็ ประกอบดว ยเครื่องที่ทาํ ใหอาหารเย็นจัด (freezer) แผน ใหความรอนและตูสุญญากาศ หลักการในการทําแหงแบบน้ี คือ การไลน้ําจากอาหารออกไปในสภาพ

132 สุญญากาศ การถา ยเทความรอนเปนแบบการนําความรอน ตัวอยางผลิตภัณฑที่ประสบความสําเร็จมาก ทส่ี ดุ คือ กาแฟผงสําเร็จรปู (6) ตูอบแหงแบบท่ีใชไมโครเวฟ ขณะน้ีไดมีการใชไมโครเวฟคลื่นความถ่ี 13x106 ไซเกิล เพื่อลดความชื้นของผกั เชน กะหล่าํ ปลแี ละผลติ ภณั ฑทไี่ ดจะมคี ณุ ภาพดี สสี วย ตัวอยางผลิตภัณฑ ท่ีใชตูอบแหงแบบไมโครเวฟรวมกับการใชสุญญากาศ คือ ผลิตภัณฑน้ําสมผง ซ่ึงยังคงคุณภาพของ สี กลน่ิ และรสของสม ไว เรือ่ งท่ี 4 การถนอมอาหารโดยการหมกั ดอง ปจ จบุ นั ความกา วหนา ทางเทคโนโลยใี นดา นจุลชีววิทยามีมากข้ึน สามารถใชกระบวนการหมัก เพ่ือผลิตผลิตภัณฑใหม ๆ ไดมากขึ้น และมีการใชจุลินทรียบริสุทธิ์และสายพันธุที่มีประสิทธิภาพให ผลผลิตสูงสุด ซีอ้ิวและเตาเจี้ยว ผลิตภัณฑท้ัง 2 ชนิดนี้ มักจะผลิตพรอมกัน เนื่องจากใชวัตถุดิบอยาง เดยี วกัน ในปจจุบนั มีการใชสปอรเ ชอ้ื รา แอสเพอรจ ิลลัส ฟลาวสั โคลมั นารสิ เพอ่ื ผลติ ซีอ้ิว ทําใหไดซีอิ้ว ที่มคี ณุ ภาพสม่าํ เสมอตลอดป ซง่ึ เดมิ เคยมีปญหาเร่อื งการปนเปอ นจากเชอ้ื ราชนิดอ่ืน ๆ ในฤดฝู น ทําใหได ซอี ้ิวทมี่ ีคุณภาพไมด เี ทา ทีค่ วร และทส่ี ําคัญยง่ิ คือ สปอรเ ช้ือราท่ใี ชต อ งไมส รางสารอฟลาทอกซิน ซ่ึงเปน สารกอมะเร็ง เรอ่ื งท่ี 5 การถนอมอาหารโดยใชร งั สี รังสี หมายถึง คลื่นแสงหรือคลายกับแสง ซึ่งมีความยาวคลื่นท้ังสั้นและยาว การแผรังสีของ สารกัมมันตภาพมลี ักษณะคลา ยสายน้าํ ของอนุภาค หรอื คลนื่ ซง่ึ มาจากหนว ยเลก็ ท่สี ุดของสสารคือปรมาณู ธาตุชนิดหนึ่งประกอบดว ยปรมาณูชนดิ ตาง ๆ ซึง่ มลี กั ษณะทางเคมเี หมอื นกันแตม นี ้าํ หนกั ตางกนั ปรมาณู ชนิดตาง ๆ ของธาตุเดยี วกนั แตมีนํา้ หนักแตกตา งกันนีเ้ รียกวา ไอโซโทป รงั สีทใ่ี ชใ นการถนอมอาหารนัน้ อาจใชรงั สีใดรงั สหี นึง่ ดงั น้ี 1) รังสีแกมมา เปนรังสีที่นิยมใชมากในการถนอมอาหาร สารที่เปนตนกําเนิดรังสีน้ี คือ โคบอล-60 หรือซเี ซียม-137 2) รงั สีเอกซ ไดจ ากเคร่อื งผลติ รงั สเี อกซท ีท่ ํางานดวยระดับพลังงานท่ีตํ่ากวา หรือ เทากับ 5 ลาน อเิ ล็กตรอนโวลต 3) รังสีอิเล็กตรอน ไดจากเครื่องผลิตรังสีอิเล็กตรอนที่ทํางานดวยระดับพลังงานท่ีตํ่ากวาหรือ เทากบั 10 ลา น อิเล็กตรอนโวลต 5.1 หลกั การถนอมอาหารดวยรงั สี รังสีท่ีฉายลงไปในอาหารจะไปทําลายหรือยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรียหรือทําใหการ เปลยี่ นแปลงทางเคมีลดลง ซงึ่ มีผลทาํ ใหการเก็บรักษาอาหารน้ันมีอายุยืนนานโดยไมเนาเสีย ทั้งน้ีข้ึนอยู กับชนดิ ของอาหารและปรมิ าณรงั สที อ่ี าหารไดร ับและวตั ถุประสงคในการฉายรงั สี ซ่งึ พอจะสรุปไดดังนี้

133 1) ควบคุมการงอกของพืชผักในระหวางการเก็บรักษา ปริมาณรังสีท่ีฉายบนอาหาร ประมาณ 0.05-0.12 กโิ ลเกรย ซ่ึงกระทรวงสาธารณสุขอนุญาตใหอาหารนั้นมีปริมาณรังสีเฉลี่ยสูงสุดได ถงึ 0.15 กโิ ลเกรย เชน กระเทียม หอมใหญ มนั ฝรง่ั เปนตน ซึ่งสามารถควบคุมการงอกและลดการสูญเสีย นา้ํ หนกั ในระหวา งการเกบ็ ในหอ งเย็นไดน านกวา 6 เดือน 2) การควบคุมการแพรพันธุของแมลงในระหวางการเก็บรักษา ปริมาณรังสีท่ีฉายบน อาหารประเภทนี้ประมาณ 0.2-0.7 กิโลเกรย และกระทรวงสาธารณสุขอนุญาตใหอาหารน้นั มปี ริมาณรังสี เฉล่ียสูงสุดได 1 กโิ ลเกรย เชน ขาว ถวั่ เครื่องเทศ ปลาแหง เปนตน ซง่ึ รงั สีจะทําลายไขแมลงและควบคุม การแพรพันธุของแมลงและตวั หนอนในระหวางการเก็บรักษา หรอื ระหวา งรอการจาํ หนา ย 3) ยดื อายกุ ารเกบ็ รักษาอาหารสด การฉายรังสีอาหารทะเลและเนอื้ สตั วดว ยรงั สีประมาณ 1-3 กโิ ลเกรย จะชวยลดปริมาณแบคทีเรียลงไดมาก ทาํ ใหสามารถเก็บรกั ษาไดนานข้ึน แตทั้งนี้ตองบรรจุ ในภาชนะและเก็บในหองเย็น สวนผลไม เชน มะมวง กลวย ถาฉายรังสีดวยปริมาณ 0.3-1 กิโลเกรย จะชะลอการสุกและควบคุมการแพรพันธุของแมลงในระหวางการเก็บรักษา ทําใหอายุการเก็บนานข้ึน สวนสตรอเบอร่ี ถาฉายรังสีดวยประมาณ 3 กิโลเกรย จะชวยทําลายจลุ นิ ทรียท่ีเปนสาเหตุทําใหเนาเสียลง บางสวน ทําใหย ืดอายกุ ารเกบ็ รักษาหรอื ในระหวางการจําหนายและการฉายรังสี ประมาณ 1-2 กิโลเกรย จะสามารถชะลอการบานของเห็ด ทําใหก ารจาํ หนา ยมรี ะยะนานข้นึ 4) ทําลายเชื้อโรคและพยาธิในอาหาร ผลิตภัณฑที่ทําจากเนื้อสัตวอาจมีพยาธิหรือเชื้อ โรคติดอยูได เชน พยาธิใบไมตับที่มีในปลาดิบ สามารถทําลายไดดวยรังสีต่ําประมาณ 0.15 กิโลเกรย แหนมซึง่ เปน ผลติ ภณั ฑจ ากหมูทค่ี นไทยนิยมรบั ประทานดิบ ๆ ถาฉายรังสีในประมาณ 2-3 กิโลเกรย จะ เพียงพอทจ่ี ะทําลายเชอื้ ซาลโมเนลลา ซงึ่ เปนสาเหตุทําใหเกิดทองรวงและทําลายพยาธิท่ีอาจจะติดมากับ เน้ือหมูกอนทําแหนมก็ได 5.2 กระบวนการฉายรงั สี ในประเทศไทยการฉายรังสีอาหาร ควบคุม และดําเนินการโดย สํานักงานพลังงานปรมาณูเพ่ือ สนั ติ กระทรวงวทิ ยาศาสตรเทคโนโลยแี ละการพลังงาน สวนมาตรฐานเก่ียวกับปริมาณของรังสีที่ใชและ ความปลอดภยั ตอ งเปนไปตามประกาศของกระทรวงสาธารณสขุ อาหารที่จะผานกระบวนการฉายรังสีมี ทัง้ ผลผลิตการเกษตรหลงั การเก็บเกี่ยว และผลิตภัณฑอาหารสําเร็จรูปและกึ่งสําเร็จรูป ดังน้ัน การบรรจุ หีบหออาจมคี วามจําเปน ตามชนดิ ของผลติ ภณั ฑ เชน แหนม หมูยอ ซึ่งหอหุมดวยใบตอง สวนหอมใหญ มันฝรัง่ ไมม สี งิ่ หอหมุ เปน ตน ในการฉายรงั สผี ลิตผลเหลาน้ีตองบรรจุในภาชนะหรือหีบหอท่ีเหมาะสม นําไปผานพลังงานคลื่นไฟฟาในรูปของรังสี ซ่ึงอยูในตึกแยกหางจากตึกกําเนิดรังสีและไดรับการ ออกแบบใหม่ันคงแข็งแรงไดมาตรฐานดานความปลอดภัย เปนหลักประกันวาจะไมเปนอันตรายหรือ กอ ใหเกิดปญหาส่ิงแวดลอมตอ ชมุ ชนได

134 5.3 ปรมิ าณรังสีทีใ่ ชใ นการถนอมอาหาร หนว ยของรงั สเี รยี กวา เกรย อาหารใดกต็ ามเม่ือผา นการฉายรังสแี ลว รังสไี ดคายหรอื ถา ยพลังงาน ใหเ ทากบั 1 จลู ตออาหารจาํ นวน 1 กิโลกรมั เรียกวา 1 เกรย หนวยของรงั สีวัดเปนแรด ซง่ึ 100 แรดเทา กับ 1 เกรย และ 1,000 เกรยเทากับ 1 กิโลเกรย องคการอนามัยโลก และทบวงการพลังงานปรมาณูระหวาง ประเทศ ไดสรุปวา การฉายรงั สีอาหารใดกต็ ามดวยระดบั รงั สี ไมเกิน 10 กิโลเกรย จะมีความปลอดภัยใน การบริโภค และไมทําใหค ณุ คา ทางโภชนาการเปลย่ี นแปลงไป แตอ ยางไรก็ตามปริมาณของรังสีที่อาหาร ไดรับตองเปนไปตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข ซ่ึงแตกตางกันตามชนิดของอาหารและตาม วัตถุประสงคว า ดวยการถนอมอาหารในระดับตา ง ๆ 5.4 การแสดงฉลาก อาหารอาบรงั สีตอ งมฉี ลากแสดงขอความเพอื่ ใหผบู รโิ ภคไดรบั ทราบขอ มูล ซึง่ เปนประโยชนใน การเลอื กซอ้ื อาหารมาบรโิ ภค โดยในฉลากจะตอ งระบุรายละเอียดดังตอไปนี้ 1) ชอ่ื และทตี่ ั้งของสาํ นักงานใหญของผผู ลิตและผฉู ายรังสี 2) วัตถปุ ระสงคใ นการฉายรงั สี โดยแสดงขอ ความวา \"อาหารทีไ่ ดผ านการฉายรงั สเี พื่อ........แลว\" (ความทีเ่ วน ไวใ หร ะบวุ ัตถปุ ระสงคข องการฉายรังส)ี 3) วนั เดอื นและปท ี่ทาํ การฉายรังสี 4) แสดงเคร่ืองหมายวาอาหารนัน้ ๆ ไดผ านการฉายรงั สแี ลว อาหารสําเร็จรูป หมายถึง อาหารที่ผูขายปรุงไวเรียบรอยแลว ผูซื้อสามารถนําไปอุนหรือ รบั ประทานไดทนั ที อาหารสาํ เร็จรปู น้ีรวมถงึ อาหารทีผ่ ูบริโภคส่ังใหประกอบหรือปรุงใหม การเลือกซ้ือ ควรสงั เกตสถานทข่ี ายสะอาด ภาชนะใสอาหารมสี งิ่ ปกปด กันแมลงและฝุนละออง ผูขายแตงกายสะอาด ถกู หลักสขุ าภบิ าลอาหาร อาหารสําเร็จรูปท่ีพรอมบริโภคทันที หมายถึง อาหารท่ีผลิตเรียบรอยพรอมบริโภคที่บรรจุใน ภาชนะพรอมจําหนา ยไดทนั ที เชน นาํ้ พริกสาํ เร็จรปู (น้ําพริกเผา น้าํ พริกสวรรค น้าํ พริกตาแดง แจวบอง) ขนมตาง ๆ (ขนมรังแตน ขาวแตน กระยาสารท ทองมวน ทองตัน ทองพับ กรอบเค็ม กระหรี่ปป ขา วเกรยี บทท่ี อดแลว ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง ขนมปงกรอบ คุกก้ี เอแคร ขนมอบกรอบ ขนมขบ เคีย้ ว) พชื ผักและผลไมแปรรปู (กลว ยตาก กลวยฉาบ กลวยอบเนย กลวยกวน สับปะรดกวน มะมวงดอง ฝรั่งดอง มะยมหยี มะมวงหยี ฝรั่งหยี มะดันแชอิ่ม มะมวงแชอิ่ม) ผลิตภัณฑจากสัตว (ไขเค็มตมสุก หมู หยอง หมทู บุ หมแู ผน หมูสวรรค ปลาแผน หมูแผน เน้ือสวรรค ฯลฯ) อาหารพรอ มปรงุ หมายถึง อาหารท่ีผูขายจัดเตรียมวัตถุดิบ พรอมเคร่ืองปรุงไวเปนชุดผูบริโภค สามารถซ้อื แลว นาํ ไปประกอบเองที่บาน ควรสังเกตวัน เดอื น ป ทผ่ี ลติ หรือวันหมดอายเุ พราะลักษณะของ อาหารยงั ไมไดผ า นความรอ น มโี อกาสบดู เสยี หรอื เสอ่ื มคุณภาพไดมากท่ีสุด

135 เร่ืองท่ี 6 อาชพี จาํ หนา ยอาหารสําเร็จรูปตามหลักสุขาภบิ าล อาชพี จําหนายอาหารสําเรจ็ รปู คือ กระบวนการเคล่ือนยา ยผลิตภัณฑจากผูผลิตอาหารสําเร็จรูป ไปยงั ผูบรโิ ภค โดยคาํ นึงหลกั สุขาภบิ าล ตั้งแตข้ันตอนการผลิต การบรรจุหีบหอ บรรจุภัณฑ การขนสง และการจดั เกบ็ เพอื่ รอจําหนาย กระท่งั ผลิตภณั ฑถ งึ ผบู ริโภค ดังรูป กระบวนการผลติ การขนสงและ ผูบ ริโภค และบรรจุภณั ฑ เก็บรักษา ชองทางการจัดจําหนาย ประกอบดวย ผูผลิต คนกลาง และผูบริโภค ซึ่งอาจจะใชชองทางตรง จากผูผ ลิตไปยงั ผบู ริโภค และใชช อ งทางออ ม จากผผู ลิต ผา นคนกลาง ไปยงั ผูบ รโิ ภค ดงั รปู ผูผลติ ผบู รโิ ภค ผผู ลติ คนกลาง ผูบรโิ ภค ตลาดผลติ ภณั ฑอ าหารสําเร็จรปู 1. ตลาดภายในประเทศ 2. ตลาดระหวางประเทศระดับอาเซียน 3. ตลาดระหวางประเทศระดบั ภมู ภิ าคอน่ื ทว่ั โลก สวนประสมทางการตลาดสําหรับผลิตภัณฑอาหารสําเร็จรูป หมายถึง การดําเนินงานเก่ียวกับ การผลิต การจําหนาย การกาํ หนดราคา และการสงเสรมิ การขายไดส ดั สวนกัน เหมาะสมกบั ความตองการ ของลกู คา สภาพการแขงขนั และสอดคลอ งกับความตอ งการของสงั คม (หรอื เรียกวา 4Ps)

136 1. Product หมายถึง ผลติ ภัณฑอ าหารสําเร็จรูปถูกหลกั สุขาภบิ าลและตรงตามความตองการของ ลูกคา 2. Price หมายถงึ ราคามีความเหมาะสม ลูกคาพงึ พอใจและยอมรับ 3. Place หมายถึง การจัดจาํ หนายโดยพิจารณาชองทางการจาํ หนาย หรือขายผานคนกลาง หรือ พิจารณาการขนสงวา มีบทบาทในการแจกตัวอยางสินคาไดอยางไร หรอื ขั้นตอนการเกบ็ รกั ษาเพื่อรอ จาํ หนา ย ท้งั น้ีตองคาํ นงึ ถงึ หลักสุขาภบิ าล 4. Promotion หมายถึง การสงเสริมการตลาด การใชส่ือตาง ๆ ใหเหมาะสมกับตลาดเปาหมาย หรือการส่อื สารใหลกู คาไดทราบสถานทจ่ี ดั จําหนา ยสินคา ราคา ซงึ่ ประกอบดวยกระบวนการ คอื การขายโดยใชพนกั งานขาย การสงเสริมการขายดวยวิธีการแจกของตัวอยาง แจกคูปอง ของแถม การใช แสตมปเ พอ่ื แลกสินคา ตลอดจนการใหรางวัลตาง ๆ และการประชาสัมพันธ รปู แบบการขาย 1. การขายสง หมายถึง การขายสนิ คา ใหกบั ผซู อื้ โดยการขายแตล ะครั้งจะมีปริมาณ จํานวนมาก เพอ่ื ใหราคาสินคา มรี าคาถกู มากพอท่ีจะนาํ ไปขายตอได 2. การขายปลีก หมายถึง การขายสินคาและบริการแกลูกคาท่ีซ้ือสินคาและบริการไปใชสนอง ความตอ งการของตนเองโดยตรง มิใชเ พือ่ ธุรกิจการขายตอ 3. การขายตรง หมายถึง การทําตลาดสินคาหรือบริการในลักษณะของการนําเสนอขายตอ ผูบริโภคโดยตรง ณ ท่ีอยูอาศัยหรือสถานท่ีทํางานของผูบริโภคหรือของผูอื่น หรือสถานที่อ่ืนที่มิใช สถานทีป่ ระกอบการคาเปน ปกติธุระ โดยผา นตัวแทนขายตรงหรอื ผูจาํ หนา ยอสิ ระชน้ั เดียวหรอื หลายชัน้ การเลอื กทําเลสาํ หรบั การประกอบอาชีพ สิ่งแรกที่ตองทํากอนคือ การหาทําเลท่ีดี เหมาะสมกับ ธรุ กจิ โดยจะตองคํานึงถงึ แหลง ประกอบการหรอื ผผู ลติ ปรมิ าณลกู คา และการคมนาคมทีส่ ะดวก เรอ่ื งท่ี 7 การจดั ตกแตงรา นและการจัดวางสนิ คา อาหารสําเร็จรปู ตามหลักสุขาภบิ าล การจัดตกแตง รา นคา มีความสาํ คัญตอ งคาํ นึงถึงส่งิ ตอ ไปน้ี 1. แสงสวางภายในราน แสงสวางธรรมชาติมักไมเพียงพอและแสงแดดมักทําความเสียหาย ใหแ กสินคา การใชแสงไฟฟา แมจ ะมีคา ใชจา ยสูงแตก จ็ ูงใจลูกคา ใหเขา มาซื้อสินคาไดม ากกวารานที่ ดมู ั่วซ่ัว ในรานควรเลอื กใชแสงจากหลอดฟลอู อเรสเซนต กอนตดั สินใจเร่อื งแสงสวา งควรรูว า คาไฟฟา จะเปนสักเทาใด และตอ งใชจ าํ นวนก่ีดวงถงึ จะคุมคา กับการขายสนิ คาดว ย 2. การตกแตงสีภายนอกและภายในราน นอกจากการทาสีรานคาใหสดใสสวาง สวยงามแลว สีของหีบหอ และตัวสนิ คาก็สามารถนํามาตกแตงใหรานคาดูดีข้ึนจะตองใหผูคนเห็นสินคา ชัดเจนและ สวยงาม

137 3. การจัดวางสินคาบริเวณทางเขาราน ใกล ๆ ทางเขาราน เปนที่เหมาะสําหรับจัดวางสินคาท่ี ตอ งการเสนอขายเปนพเิ ศษ เพราะเปนทีท่ ล่ี กู คา ทุกคนตอ งเดินผา นเขา ออก จงึ ตอ งจดั สินคา ไวบ รเิ วณนใี้ ห เตะตาจริง ๆ โดยเฉพาะบริเวณโตะชําระเงินที่ลูกคาเขาแถวรอท่ีจะชําระเงิน ควรหาของเล็ก ๆ นอย ๆ ท่ลี กู คาอาจลมื ซือ้ มาจัดวางไว 4. การจัดหมวดหมูของสินคา สินคาที่มีลักษณะคลายคลึงกัน หรือใชรวมกันจะตองจัดวางไว ดว ยกนั เชน นาํ้ ดมื่ เครื่องด่มื ประเภทน้าํ อัดลม ประเภทขนมปง สดและเบเกอรี่ ขนมขบเคีย้ ว เปนตน 5. การติดปายบอกประเภทของสินคา เพื่อใหรูวาสินคาอยูที่ใด เปนการติดปายบอกชนิดของ สินคาตามท่จี ดั ไว เปนหมวดหมแู ลว เพือ่ สะดวกในการคนหาสินคา ตามทลี่ กู คาตองการ อาจจะติดไวตาม ผนังหอง และก่ึงกลางเหนือช้ันวางของ สินคาใดวาง ณ จุดใด ควรวางอยูเปนประจํา และไมควร เปล่ยี นแปลงที่วางสนิ คาบอ ยเกนิ ไป เพราะจะทําใหลกู คา ตอ งเสียเวลาคนหาในคร้ังตอไปท่ีแวะเขามาซ้ือ สนิ คา ที่รา น 6. การตดิ ปายราคาสนิ คา ปจ จุบนั ลูกคาสวนใหญมักสนใจในรายละเอียดของสินคาเพิ่มมากขึ้น ท้ังรูปแบบของบรรจุภัณฑ ช่ือสินคา คําแนะนําการใชผลิตภัณฑน้ันๆ วันผลิตและวันหมดอายุ ดังน้ัน จะตอ งติดปายบอกราคาเพมิ่ ใหก ับตัวสินคาซง่ึ เปน สง่ิ สําคญั ท่สี ดุ ลงไปดว ย คือ ตองติดราคาบอกไวบนตัว สินคา ทกุ ช้ินให ชัดเจนพอท่ีลูกคาและพนักงานเก็บเงินจะอานได หรือ สินคาบางประเภทที่ขายกันเปน จาํ นวนมาก อาจจะตดิ ราคาในรปู ของแผน ปา ยหรอื โปสเตอร จะเปน การชว ยประหยดั แรงงานและเวลาได หากเปนสินคาชนิดเดียวกันแตตางย่ีหอกัน อาจจะติดราคาไวท่ีชั้นวางสินคาจะชวยใหลูกคาเห็นและ เปรียบเทียบราคากันได ถึงแมวาจะตองใชเวลาและแรงงานในการติดราคากันใหม เมื่อสินคามีราคา เปลี่ยนแปลงใหม แตก็เปนการใหประโยชนและรายละเอียดเพ่ิมเติมรวมถึงความสะดวกกับลูกคา ทง้ั ยงั เปน การสะดวกในการเรียกเกบ็ เงินคา สินคาอกี ดวย

138 การจัดวางสินคา มคี วามสําคญั ตอการจูงใจลูกคาใหเลือกซ้ือสินคา เพื่อใหสะดวกและเกิดความ พงึ พอใจควรคาํ นึงถึงสง่ิ ตอไปนี้ 1. ความพงึ พอใจของลกู คา 2. จดั สนิ คาไวในบริเวณทีเ่ ราจะขาย 3. จดั สินคาไวใ นระดบั สายตาใหมากที่สุด 4. จดั สนิ คา ดานหนาบนช้นั ใหเ ตม็ อยูเสมอ 5. ช้นั ปรับระดับไดต ามขนาดของสินคาจะเปน การดี 6. การใชกลอ งหนุนสินคา ใหด ูงดงามแมจ ะมีสินคาไมมากนกั 7. ความเปนระเบียบเรียบรอย สินคาบางชนิด มีหลายแบบ หลายขนาด ควรจัดใหเปนระเบียบ สะดวกในการเปรียบเทียบของลูกคา ดังนั้น สินคาที่เหมือน ๆ กันควรเอาไวดวยกัน และควรจัดตาม แนวนอนอยูใ นระดับเดยี วกนั หรือจะจดั ในแนวดิง่ ดว ยกไ็ ด 8. สินคา มากอ นตองขายกอน เราตอ งขายสินคาเกา กอนสนิ คาใหมเสมอ พยายามวางสินคา มากอ น ไวแถวหนา เสมอ ควรทําสนิ คาทมี่ ากอนใหดูสดใสสะอาดเหมอื นสินคาใหม 9. ปองกนั หลีกเลี่ยงการรวั่ ไหลของสนิ คา โดยการจดั วางผังทางเดนิ ภายในรานใหล ูกคา เดินไปมา ไดสะดวก คือ หยิบก็งา ย หายก็รู สนิ คาบบุ ชํารุด ใกลห มดอายุควรจัดเปนสินคาลดราคาพิเศษ ลางสต็อก ดว ยการจัดแยกขายไวตา งหาก การจัดการและดูแลคลงั สินคาตามหลักสขุ าภบิ าล การจัดการคลังสินคา เปนการจัดการในการรับ การจัดเก็บ หมายถึง การจัดสงสินคาใหผูรับ เพ่ือกิจกรรมการขาย เปาหมายหลักในการบริหาร ดําเนินธุรกิจ ในสวนที่เกี่ยวของกับคลังสินคา ก็เพื่อใหเ กิดการดําเนนิ การเปน ระบบใหค ุม กบั การลงทนุ การควบคมุ คุณภาพของการเก็บ การหยิบสินคา การปอ งกนั ลดการสญู เสียจากการดาํ เนนิ งานเพือ่ ใหต น ทุนการดําเนินงานต่ําที่สุด และการใชประโยชน เต็มทีจ่ ากพนื้ ท่ี คุณลักษณะเพอื่ ความเปนเลิศในงานขาย การบริการทดี่ จี ะเกดิ ขึ้นจากตัวบคุ คล โดยอาศัยทักษะ ประสบการณ เทคนิคตาง ๆ ท่ีจะทําให ผรู ับบรกิ ารเกดิ ความพงึ พอใจ และอยากกลับเขา มาใชบรกิ ารอีก มีดงั ตอไปน้ี  ตองมีจิตใจรักในงานดานบริการ (Service Mind) ผูใหบริการตองมีความสมัครใจทุมเทท้ัง แรงกายและแรงใจ มคี วามเสยี สละ ผทู จี่ ะปฏบิ ัตหิ นาทไ่ี ดต อ งมใี จรกั และชอบในงานบริการ  ตอ งมีความรูใ นงานท่ใี หบริการ (Knowledge) ผูใหบ ริการตองมคี วามรูใ นงานทีต่ นรับผิดชอบ ท่ีสามารถตอบขอซักถามจากผูรับบริการไดอยางถูกตองและแมนยํา ในเรื่องของสินคาที่นําเสนอ เพื่อมิใหเกิดความผิดพลาด เสียหายและตองขวนขวายหาความรูจาก เทคโนโลยีใหม ๆ เพ่ิมข้ึนอยาง สมํ่าเสมอ

139  มีความชางสังเกต (Observe) ผูทํางานบริการจะตองมีลักษณะเฉพาะตัวเปนคนมีความชาง สังเกต เพราะหากมีการรบั รูวาบริการอยา งไรจึงจะเปนท่ีพอใจของผรู ับบรกิ ารกจ็ ะพยายามนํามา คิดสรางสรรค ใหเกิดบริการที่ดียิ่งขึ้น เกิดความพอใจและตอบสนองความตองการของลูกคาหรือ ผูรับบรกิ ารได มากยิง่ ขึน้  ตองมคี วามกระตอื รือรน (Enthusiasm) พฤตกิ รรมความกระตือรือรน จะแสดงถึงความมจี ติ ใจ ในการตอนรับ ใหช วยเหลือแสดงความหว งใย จะทําใหเกดิ ภาพลกั ษณท ่ดี ี ในการชว ยเหลือผรู บั บริการ  ตอ งมกี ิริยาวาจาสภุ าพ (Manner) กิรยิ าวาจาเปนสิ่งที่แสดงออกจากความคิด ความรูสึกและ สงผลใหเ กิดบุคลิกภาพท่ีดี ดังนัน้ เพ่อื ใหลูกคาหรือผรู ับบรกิ ารมีความสบายใจทีจ่ ะตดิ ตอ ขอรบั บริการ  ตอ งมคี วามคิดรเิ รม่ิ สรางสรรค (Creative) ผูใ หบ รกิ ารควรมีความคิดใหม ๆ ไมควรยึดติดกับ ประสบการณหรือบริการท่ีทําอยู เคยปฏิบัติมาอยางไรก็ทําไปอยางนั้นไมมีการปรับเปล่ียนวิธีการ ใหบ รกิ าร จึงควรมีความคิดใหม ๆ ในการปฏิรูปงานบริการใหด ีขึ้น  ตอ งสามารถควบคุมอารมณได (Emotional control) งานบริการเปนงานที่ใหความชวยเหลือ จากผอู ืน่ ตองพบปะผูคนมากมายหลายชนชน้ั มีการศกึ ษาทีต่ างกัน ดังน้ัน กิริยามารยาทจากผูรับบริการ จะแตกตา งกัน เม่อื ผูรับบรกิ ารไมไดด ังใจ อาจจะถูกตําหนิ พูดจากาวรา ว กริ ิยามารยาทไมดี ซงึ่ ผใู หบ รกิ าร ตองสามารถควบคุมสตอิ ารมณไ ดเปน อยางดี  ตองมีสติในการแกปญหาท่ีเกิดข้ึน (Calmness) ผูรับบริการสวนใหญจะติดตอขอความ ชว ยเหลอื ตามปกติ แตบ างกรณีลูกคาทม่ี ปี ญหาเรงดวน ผใู หบ รกิ ารจะตองสามารถวเิ คราะหถึงสาเหตุและ คดิ หาวธิ ใี นการแกไขปญหาอยา งมสี ติ อาจจะเลือกทางเลอื กท่ีดีที่สุดจากหลายทางเลือกในการใหบริการ แกลกู คา  มีทศั นคติตองานบรกิ ารดี (Attitude) การบรกิ ารเปน การชว ยเหลอื ผูทํางานบริการเปนผูให จึงตองมีความคิดความรูสึกตองานบริการในทางท่ีชอบ และเต็มใจที่จะใหบริการ ถาผูใดมีความคิด ความรสู กึ ไมชอบงานบริการ แมจ ะพอใจในการรบั บริการจากผูอ นื่ กไ็ มอาจจะทํางานบริการใหเปนผลดี ได ถาบุคคลใดมีทัศนคติตองานบริการดี ก็จะใหความสําคัญตองานบริการ และปฏิบัติงานอยางเต็มที่ เปน ผลใหงานบริการมคี ณุ คา และนําไปสูความเปน เลิศ  มีความรับผิดชอบตอลูกคาหรือผูรับบริการ (Responsibility) ในดานงานทางการตลาด และ การขาย และงานบริการ การปลกู ฝง ทศั นคติใหเ หน็ ความสําคัญของลกู คา หรือผูรับบริการดวยการยกยอง วา “ลูกคาคือบุคคลท่ีสําคัญท่ีสุด” และ “ลูกคาเปนฝายถูกเสมอ” ท้ังนี้ก็เพื่อใหผูใหบริการมีความ รับผิดชอบตอ ลกู คาอยางดีทส่ี ุด

140 เรอ่ื งท่ี 8 พฤติกรรมผบู รโิ ภคกับชองทางการจําหนา ยอาหารสาํ เร็จรูป พฤติกรรมของผูบริโภค (Consumer behavior) หมายถึง การแสดงออกรวมท้ังกระบวนการในการ ตดั สินใจของแตล ะบุคคลทเ่ี กีย่ วของโดยตรงกับการใชส ินคาและบริการ ประโยชนข องการศึกษาพฤตกิ รรมผูบรโิ ภค 1. ชวยใหนกั การตลาดเขาใจถึงปจจัยทีม่ ีอิทธิพลตอ การตัดสินใจซือ้ สินคา ของผูบ รโิ ภค 2. ชว ยใหผเู ก่ยี วขอ งสามารถหาหนทางแกไ ขพฤตกิ รรมในการตัดสนิ ใจซ้ือสินคา ของผบู รโิ ภคใน สงั คมไดถูกตองและสอดคลอ งกับความสามารถในการตอบสนองของธรุ กจิ มากยิง่ ขึน้ 3. ชวยใหก ารพฒั นาตลาดและการพัฒนาผลิตภัณฑส ามารถทาํ ไดดขี ้นึ 4. เพอ่ื ประโยชนในการแบง สวนตลาด เพ่อื การตอบสนองความตอ งการของผูบริโภค ใหตรงกับ ชนิดของสินคาทีต่ อ งการ 5. ชว ยในการปรบั ปรุงกลยุทธก ารตลาดของธุรกจิ ตาง ๆ เพ่อื ความไดเ ปรียบคูแขงขัน การประเมินความพงึ พอใจของผบู ริโภค ความพึงพอใจ หมายถงึ ความรูสกึ ภายในจติ ใจของมนษุ ยซ่ึงจะไมเหมือนกัน ซึ่งข้ึนอยูกับแตละ บุคคลวา จะคาดหมายกบั สิ่งหน่ึงสิง่ ใด ถา คาดหวังหรือมคี วามตงั้ ใจมากเมอ่ื ไดรบั การตอบสนองดว ยดี จะมี ความพึงพอใจมาก แตใ นทางตรงขา มอาจผดิ หวังหรือไมพ ึงพอใจเปนอยางย่งิ เมื่อไมไดรับการตอบสนอง ตามทีค่ าดหวงั ไวหรือไดร ับนอยกวา ทค่ี าดหวังไว ทัง้ นีข้ น้ึ อยกู บั สิ่งท่ีตั้งใจไววาจะมมี ากหรือมีนอย ปจจยั สาํ คัญเพือ่ ประเมินคณุ ภาพของการบริการ 1. ความสะดวก หมายถึง ความสะดวกในการเขาพบหรือติดตอกับผูใหบริการ ซ่ึงครอบคลุม ทั้งเวลาท่ีเปดดําเนินการ สถานท่ีต้ังและวิธีการท่ีจะสามารถอํานวยความสะดวกใหแกผูบริโภคในการ เขา พบหรอื ตดิ ตอกบั ผใู หบ ริการ เชน สถานท่ีใหบ รกิ ารต้ังอยใู นทที่ ่สี ะดวกแกการไปตดิ ตอ เปน ตน 2. การตดิ ตอ สื่อสาร หมายถงึ การส่อื สารและใหข อมูลแกลูกคาดวยภาษาที่งายตอการเขาใจและ การรับฟงความคิดเห็น ตลอดจนขอเสนอแนะ หรือคําติชมของลูกคาในเรื่องตาง ๆ ท่ีเก่ียวของกับการ ใหบริการขององคการ 3. ความสามารถ หมายถึง การท่ีผูใหบริการมีความรูความสามารถและทักษะที่จะปฏิบัติงาน บรกิ ารไดเปนอยา งดี เชน ความรูแ ละทักษะใหข อ มูลผลติ ภณั ฑ เปน ตน 4. ความสุภาพ หมายถึง การท่ีผูใหบริการมีความสุภาพเรียบรอย มีความนับถือในตัวลูกคา รอบคอบ และเปนมิตรตอผูบริโภค เชน การใหบริการดวยใบหนาท่ีย้ิมแยมแจมใสและการส่ือสารดวย ความสภุ าพ เปนตน 5. ความนาเช่ือถือ หมายถึง ความเชื่อถือไดและความซื่อสัตยของผูใหบริการ ช่ือเสียงและ ภาพลกั ษณท ่ีดี 6. ความคงเสนคงวา หมายถึง ความสามารถในการปฏิบัติงานท่ีไดสัญญาไวอยางแนนอนและ แมนยํา เชน การใหบ รกิ ารตามท่ีไดแจงไวกับแกล กู คา เปน ตน

141 7. การตอบสนองอยา งรวดเร็ว หมายถึง ความเต็มใจของผูใหบริการที่จะใหบริการอยางรวดเร็ว เชน การใหบ รกิ ารแกผ รู ับบรกิ าร ณ เคานเตอรจ ายเงิน แบบทันทีทันใด เปนตน การสาํ รวจความพงึ พอใจ การสาํ รวจความพงึ พอใจลกู คาเปนเครื่องมือทสี่ าํ คัญและมบี ทบาทในการพฒั นาและปรับปรุงการ ทาํ งานในองคก ารอยา งมาก ขอ มูลทีไ่ ดจ ากการสาํ รวจเปน ขอมลู ปอนกลับไปสูหนวยงานท่ีแสดงใหเห็น ถงึ พฤติกรรมและความตองการของลกู คา เชน พฤติกรรมการเลอื กซ้ือ/ใชบริการ และเปนตัวช้ีวัดผลการ ปฏิบัติงานขององคการท่ีแมนยํา เทคนิคการวัดความพึงพอใจ อาจเร่ิมจาก การสังเกต การสัมภาษณ แบบสอบถาม จนถงึ กระบวนการทําวิจยั มหาตมะ คานธกี ลาวไวว า “ลูกคา คือ แขกคนสําคัญท่ีสุด ที่ไดมาเยือนเรา ณ สถานท่ีแหงนี้ เขามิไดมาเพ่ือพึ่งพิงเรา เรา ตางหาก ท่ตี องพง่ึ พาอาศยั เขา เขามใิ ชบ ุคคลท่มี าขดั จงั หวะการปฏบิ ตั ิงานของพวกเรา หากแตวา การรับใช เขาคอื วัตถปุ ระสงคแ หงงานของพวกเรา เขามิใชบ คุ คลแปลกหนาแตเขา คือ สวนหน่ึงของสถานท่ีแหงน้ี บรกิ ารจากพวกเรา มใิ ชก ารสงเคราะหเขา เขาตา งหากทกี่ ําลงั สงเคราะหพวกเรา ดว ยการยอมใหพวกเรามี โอกาสไดรบั ใชเ ขา” การสงเสรมิ การขาย การสง เสรมิ การขายเปน กิจกรรมทก่ี ระตุนการตัดสนิ ใจซ้ือสินคา หรือบรกิ าร โดยการจัดกิจกรรม การตลาดและสงเสริมการขายตา ง ๆ เชน การเสนอของแถม การแสดงสนิ คา และการจัดวางสินคา การลด ราคา การตลาดทางไกล การตลาดทางไปรษณีย และวธิ กี ารอื่น ๆ เพ่อื ชวยกระตุนยอดขาย วธิ กี ารสง เสรมิ การขาย  การสงเสรมิ การขายดานลดราคาสว นใหญเปนการลดราคาสินคา โดยอาจจะลดจากราคาขาย ปกติ เชน การจดั โปรโมชนั่ ตาง ๆ เปน ชวงเวลา การลดราคา 25% ทกุ วนั พธุ เปน ตน หรอื การเพ่ิมปริมาณ สนิ คา โดยขายราคาเทา เดิม เชน แลกตาซอย เอ็กตรา 300 เพ่ิมปริมาณแตไมเพิ่มราคา เปนตน ยอดขายที่ เพมิ่ ข้ึนจากการลดราคาน้ี จะมตี นทนุ จากกาํ ไรทลี่ ดลง การตดั สินใจใชก ลยุทธน้ีจึงควรตองพิจารณาอยาง รอบคอบ และควรคาํ นงึ ถงึ ผลกระทบตอ ชอ่ื เสียงของตราสนิ คาดวย  การสง เสรมิ การขายโดยการใชคปู อง คูปอง เปน อีกวิธกี ารหนงึ่ ในการลดราคา วัตถุประสงคห ลกั ของการใชก ารสงเสรมิ การขายโดย ใชคูปอง คอื การกระตนุ ใหลูกคาใชค ูปองใหมากทส่ี ดุ โดยมีเทคนิคการแจกคูปองหลายอยาง ตัวอยางเชน - การตดิ คูปองไวบนบรรจภุ ณั ฑเพื่อกระตุนการซื้อซ้าํ - การแจกคปู องในหนงั สือพิมพ หรือนติ ยสารเพื่อใหผ บู รโิ ภคไปใชซ ื้อสนิ คา  การสงเสริมการขายโดยการใหของแถมเปนวิธีท่ีมีใชกันมาก โดยลูกคาจะไดรับของแถม เมอื่ ซ้อื ครบตามท่ีกําหนด เชน ซอื้ สนิ คาครบสิบชน้ิ ก็จะไดร ับของแถมหน่งึ ชนิ้ เปนตน

142  การสงเสริมการขายโดยการแขงขันและใหรางวัลเปนอีกวิธีหนึ่งที่มีใชกันมากในปจจุบัน โดยเฉพาะตามงานแสดงสินคาตาง ๆ ก็จะมสี าวสวย (Pretty) แตงตวั นารัก มากลาวแนะนาํ ถงึ สรรพคณุ ทีด่ ี ของสนิ คา และจดั เกมสตอบคาํ ถามงา ย ๆ พรอมของรางวลั เล็ก ๆ นอ ย ๆ เพือ่ เรยี กรองความสนใจของลูกคา ที่เดินผานไปมาและมีการแจกของชาํ รว ยเลก็ ใหกบั ผูท ่ีเขา รวมกจิ กรรมและตอบคําถามไดถ กู ตอ ง เปนตน  การสงเสริมการขายโดยการชิงโชค ซ่งึ วิธนี ้กี ็อาจจะมีหลายวิธี แตท่ีนิยมกันก็คือ การแนบใบ ลนุ รางวลั มาพรอมกับสินคา หรือใหตัดชิน้ สวน หรือ ปายฉลาก สต๊ิกเกอร อยางใดอยางหน่ึง สงไปรวม ชิงโชค ซง่ึ วธิ ีการนก้ี จ็ ะตอ งระมัดระวังเร่อื งความสะดวกในการทจ่ี ะสงชิ้นสว น หรือช้ินสวนจะตองไมถ กู แอบแกะอานดูกอ นทผ่ี ซู อ้ื จะเปน ผแู กะคนแรก  การสง เสรมิ การขายสําหรับลกู คาประจํา เปนการกระตุนใหลูกคาประจํามาซื้อสินคาหรือใช บริการบอย ๆ เชน สายการบิน มีการสะสมไมลเพื่อแลกเปนตั๋วเครื่องบินฟรี เมื่อสะสมไมลได ตามท่กี าํ หนด หรอื รา นอาหารญปี่ นุ ฟูจิ หรอื เซน มกี ารประทับตราเมอ่ื รับประทานอาหารครบทุก 300 บาท และนาํ มาแลกเปน บัตรสวนลด หรืออาหาร 1 จานเมื่อครบตามที่กําหนด เปนการกระตุนใหลูกคามาซื้อ สนิ คา หรอื ใชบ รกิ ารบอย ๆ หรอื ปม น้ํามันมีการทําบตั รสมาชิกแลวใหส วนลดพิเศษสาํ หรับสมาชิก เปนตน  การสง เสริมการขาย ณ จุดวางสินคามีผลการวิจยั พฤติกรรมผูบริโภคในรานคาปลีกออกมาวา ยอดขายจะเพิ่มข้ึนถาลูกคาสามารถเห็นสินคา ณ จุดวางสินคา การจัดวางสินคาที่นาสนใจ ใหขอมูล เหมาะสม และวางในตําแหนงที่สังเกตไดงาย จะชวยใหลูกคาซื้อสินคามากข้ึน ในปจจุบันจะเห็นไดวา สินคา อุปโภคบริโภคที่วางจําหนา ยในซุปเปอรม ารเกต็ มกี ารจดั เรยี งเปนแถวอยางเปน ระเบยี บ ถาตองการ ใหส นิ คาเปน ทีส่ งั เกตไดง าย พนื้ ทีว่ างสนิ คา ตอ งอยใู นระดับสายตา และตั้งวางสินคาเปนแถวอยางชัดเจน และเปนระเบยี บ  การสง เสริมการขายโดยการแจกสนิ คา ตวั อยางใหท ดลองใช วิธนี ี้ใหลูกคาไดทดลองใชสินคา ดูกอน กอนท่ีจะตัดสินใจซ้ือ ซึ่งวิธีนี้ก็อาจสามารถดึงลูกคาท่ีใชสินคาของคูแขงอยูใหหันมาทดลอง ของใหมโ ดยท่ไี มตอ งเสยี เงินซ้ือ เพราะบางคร้ังลูกคามีความคิดวาของท่ีใชอยูเดิมก็ดีท่ีสุดอยูแลว ทําไม ตอ งไปเสยี เงินซอ้ื สนิ คาอื่นมาทดลองใช อยา งไรก็ตาม การสงเสรมิ การขาย ควรยึดหลักทวี่ า ทาํ ส่ิงทงี่ า ย ๆ ทไี่ มใหลกู คา รสู กึ ยงุ ยาก ในการทีจ่ ะเขารวมกจิ กรรมท่ีเราวางไว เทคโนโลยเี พิม่ ชอ งทางการจําหนาย E-Commerce การพาณิชยอิเลก็ ทรอนิกส คือ การดําเนินธุรกิจการคาหรือการซ้ือขายบนระบบ เครือขายอินเทอรเนต โดยผูซื้อ (Customer) สามารถดําเนินการ เลือกสินคา คํานวนเงิน ตัดสินใจซื้อ สินคา โดยใชว งเงนิ ในบัตรเครดิต ไดโ ดยอัตโนมัติ ผูขาย (Business) สามารถนําเสนอสินคา ตรวจสอบ วงเงนิ บตั รเครดติ ของลกู คา รับเงนิ ชาํ ระคา สนิ คา ตัดสินคา จากคลังสินคา และประสานงานไปยังผูจัดสง สนิ คา โดยอัตโนมัติ กระบวนการดงั กลาวจะดาํ เนนิ การเสร็จสิ้นบนระบบเครอื ขา ย Internet

143 ขอ ดี 1. เปด ดําเนนิ การคา 24 ชั่วโมง 2. ดาํ เนินการคา อยางไรพ รมแดนท่ัวโลก 3. ใชงบประมาณลงทนุ นอ ย 4. ตดั ปญ หาดานการเดนิ ทาง 5. งา ยตอ การประชาสัมพนั ธ โดยสามารถประชาสัมพันธไ ดท ่ัวโลก ขอ เสยี 1. ตองมีระบบรกั ษาความปลอดภยั ทีม่ ีประสิทธภิ าพ 2. ประเทศของผูซ ้ือและผขู ายจาํ เปนตองมกี ฎหมายรองรบั อยา งมีประสิทธภิ าพ 3. การดาํ เนนิ การดานภาษตี อ งชดั เจน 4. ผซู ้อื และผขู ายจาํ เปนตองมคี วามรพู ้นื ฐานในเทคโนโลยีอนิ เทอรเ นต กระบวนการพืน้ ฐาน เกี่ยวกบั พาณชิ ยอ เิ ล็กทรอนกิ ส 1. ลกู คา เลอื กรายการสนิ คา ของผจู ําหนา ย (Catalog) 2. ลูกคา สง คําสัง่ ซือ้ ใหผจู าํ หนาย (Order) 3. ลูกคา ชําระเงนิ ใหผูจ ําหนา ย (Payment) 4. ลกู คารอรบั สินคาจากผูจาํ หนา ย (Shipping) เวบ็ ไซทธ ุรกจิ E-Commerce การพาณิชยอ เิ ล็กทรอนิกส ตัวอยา งเวบ็ ไซทใ นประเทศ เชน www.shop4thai.com, www.chulabook.com, www.tohome.com เปนตน ตวั อยางเว็บไซทต างประเทศ เชน www.amazon.com , www.alibaba.com, www.ecplaza.net เปน ตน เรื่องท่ี 9 การบริหารจดั การธุรกิจ ทุนและแหลง เงินทุน เงินทนุ หมายถึง เงินตราทอ่ี งคการธุรกิจจดั หามา เพ่ือนํามาใชในการดาํ เนนิ กจิ การ โดยมจี ดุ ประสงค เพื่อใหไดผลตอบแทนจาการลงทุนอยางคุมคา เงินทุนมีความสําคัญตอธุรกิจ เพราะเปนปจจัยในการ ดําเนนิ ธุรกจิ ต้ังแตเริม่ ตั้งกิจการ และระหวา งดําเนนิ กิจการ เงินทุนทําใหก ารผลิต การซอ้ื ขายเปนไปอยาง มปี ระสิทธิภาพและทาํ ใหธุรกจิ ขยายตัวไดอยา งรวดเรว็

144 ประเภทของเงนิ ทนุ เงินทุนท่ใี ชในการดาํ เนินธรุ กจิ แบงไดเ ปน 2 ประเภท คอื 2.1 เงินทุนคงท่ี เงนิ ทุนคงท่ี หมายถึง เงินทุนที่องคการธุรกิจจัดหาเพ่ือนํามาใชในการจัดหาทรัพยสินถาวร ทรัพยสนิ ถาวร หมายถึง สินทรัพยท ่อี ายุการใชงานนานเกินกวา 1 ป ดังนั้น เงินทุนคงท่ี องคการธุรกิจจึง นาํ มาใชใ นการลงทนุ ซื้อที่ดนิ สรางอาคาร ซอื้ เครือ่ งจักร ซื้อเครื่องใชส าํ นกั งาน เปนตน 2.2 เงินทนุ หมนุ เวยี น เงนิ ทนุ หมุนเวยี น หมายถงึ เงนิ ทนุ ท่ีองคการธุรกิจจัดหา เพื่อนํามาใชในการจัดหาทรัพยสิน หมุนเวียนหรือใชในการดําเนินกิจการ ทรัพยสินหมุนเวียน หมายถึง สินทรัพยท่ีอายุการใชงานไมเกิน หน่ึงป ดังน้ัน เงินทุนหมุนเวียน องคการธุรกิจจึงนํามาใชในการซื้อวัตถุดิบ ซ้ือสินคา จายคาแรงงาน จายคาเบีย้ ประกนั ภัย จา ยคา ขนสง จายคา โฆษณา จา ยคา สาธารณปู โภค เปน ตน แหลงเงนิ ทนุ แหลงทม่ี าของเงนิ ทุน 1. แหลงเงนิ ทนุ จากภายในธรุ กิจเอง ไดแ ก เงินทนุ ของเจา ของกิจการ กาํ ไรสะสม และคาเสื่อม ราคา 2. แหลง เงนิ ทนุ จากภายนอกธรุ กิจ ไดแก เงินทนุ ท่มี าจากการระดมทนุ เงนิ ทนุ จากเจา หนข้ี อง กจิ การและเงนิ ทุนท่ไี ดร ับจากการสนบั สนนุ เรอื่ งท่ี 10 การกาํ หนดราคาขาย ราคา (Price) หมายถงึ “มูลคาของผลิตภัณฑหรือบริการที่แสดงคาออกมาในรูปหนวยเงิน หรือ หนว ยการแลกเปลย่ี นอน่ื ๆ” วิธีการขั้นพื้นฐานในการต้ังราคา นิยมกันอยูทั่วไป คือ วิธีการตั้งราคาโดยยึดตนทุนเปนเกณฑ ราคาขายตอ หนว ย = ตน ทนุ ท้งั หมด + กําไรท่ตี อ งการ การบญั ชี (Accounting) หมายถงึ การจดบันทกึ รายการคา ตา ง ๆ ที่เก่ยี วกบั การรบั -จา ยเงิน การจัด หมวดหมสู รุปผลและวิเคราะห ตคี วาม อยา งมีหลกั เกณฑ ประโยชนและวตั ถุประสงคของการบญั ชี 1. ชวยใหเ จา ของกจิ การสามารถควบคมุ รักษาสนิ ทรพั ยข องกิจการได 2. ชวยใหทราบผลการดําเนินงานของกิจการ ในรอบระยะเวลาใดเวลาหน่ึงวา ผลการ ดําเนินงานท่ผี านมา กจิ การมกี าํ ไรหรือขาดทุนเปนจาํ นวนเทาใด 3. ชว ยใหท ราบฐานะการเงนิ ของกจิ การ ณ วันใดวันหนึ่งวา กิจการในสินทรัพย หนี้สิน และ ทุน ซงึ่ เปน สว นของเจา ของกจิ การเปน จํานวนเทาใด

145 4. การทําบญั ชเี ปน การรวบรวมสถิติอยางหนึ่งท่ีชวยในการบริหารงาน และใหขอมูลอันเปน ประโยชนในการวางแผนการดําเนินงานและควบคุมกิจการใหประสบผลสําเร็จตามความมุงหมาย เพื่อบันทึกรายการคาท่ีเกิดข้ึนตามลําดบั กอนหลัง และจาํ แนกตามประเภทของรายการคาไว เพอ่ื ใหถูกตอ ง ตามพระราชบญั ญตั ิวา ดวยการทาํ บญั ชีของกจิ การตา ง ๆ การบรหิ ารคลังสนิ คา การวางแผนการบริหารคลังสินคาเพื่อสํารองสินคาคงคลังในปริมาณท่ีเหมาะสม เปนฟนเฟอง หลักใหธ รุ กจิ สามารถตอบสนองความตองการของลูกคาได การบริหารคลังสินคาจะจัดการตั้งแตการรับเขาจนถึงการจายออก จะเปนการเมื่อสินคาเขามา ควรจะนําสินคาไปเก็บไวที่ไหน ใหถูกสุขลักษณะ เนื่องจากมีการจัดเก็บสินคาหลากหลายประเภท จึงจาํ เปน ตองแบงโซนจดั วางสนิ คา ตนทุนการบริหารคลงั สนิ คา และสนิ คาคงคลงั ประกอบไปดว ย 2 ประเภทดวยกัน ไดแ ก 1. ตน ทนุ การบริหารคลงั สินคา เกดิ จากการดาํ เนินกิจกรรมการใหบรกิ ารภายในคลงั สินคา การจัดเกบ็ สนิ คา 2. ตน ทุนในการถอื ครองสนิ คา คือตนทุนในการถือครองสนิ คา หรอื คาเสียโอกาสทเ่ี งินทุนไปจม อยใู นสินคา เรือ่ งที่ 11 คุณธรรมในการประกอบอาชีพ คุณธรรม คอื คณุ งามความดีท่ีเรา แสดงออก เชน 1. ความขยนั หมั่นเพียร มคี วามขยนั ในการปฏบิ ัตงิ าน 2. อดทน การทํางานตอ งมีความ เขม แขง็ อดทนตอสภาพทเี่ กดิ ขน้ึ ทุกขณะ งานจะหนักจะเบาเรา ตอ งทํา 3. ความซอื่ สตั ย มคี วามซื่อสัตย ตอตนเอง ตอหมูค ณะ เพือ่ นรว มงาน 4. สจุ ริต เปนคนตรงไมเ อารัดเอาเปรยี บบุคคลอ่นื ไมค ดโกง ถือคติ “ซอื่ กนิ ไมหมด คดกนิ ไมน าน” 5. ความรบั ผิดชอบ มีความรับผิดชอบงานทม่ี อบหมายใหท าํ จนสาํ เรจ็ ถกู ตอง นายจา งพอใจ 6. ความเขาใจตนเองและสังคม คือ เปน คนไวใ จซ่งึ กันและกนั ปญหาและอปุ สรรค 1. ทกั ษะความรู ความชํานาญในธุรกิจถือเปนปจจัยสําคัญที่บงบอกถึงความสามารถในการทํา ธุรกจิ ของผปู ระกอบการ ซึ่งจะตองคนหาตัวเองวามี ทักษะความรู ความสามารถท่ีโดดเดนนั้นเพียงพอ ที่จะชวยขับเคล่ือนธุรกิจนั้นอยูรอดไดหรือไม การท่ีเรามีเงินทุนนั้นก็ไมไดหมายความวาจะประสบ ความสําเร็จ แตต อ งวดั กันที่ฝม อื อีกดว ย แตห ากวาคนหาแลว ยงั ไมเจออีก มขี อแนะนาํ อยู 2 อยา งก็คือ เลิก

146 ทําธุรกจิ หรอื หาคนท่ีมีคณุ สมบัตดิ ังกลาวมาเขา รวมเปนพันธมิตรกัน เทาที่ผานมามีธุรกิจจํานวนมากที่มี หุนสวนจํานวนเยอะมาก และแตละคนก็มีความสามารถแตกตางกันไป เชน ความสามารถทางดานคิด แผนการตลาด การโปรโมทประชาสัมพนั ธ หรือการจดั การภายในองคกร เปนตน อยาลืมวาไมมีใครเกง ทส่ี ดุ หรอื ดที สี่ ุด แตถาเราเอาความสามารถของแตละคนมาผนึกรวมกัน ก็จะทําใหความเกงกาจในธุรกิจ น้นั กา วไปถึงความเปน ทีส่ ุดนน้ั ได 2. ขอมูลท่ีจําเปนตอการเตบิ โต เราจะเห็นไดวา ทุก ๆ ธุรกิจในปจจุบันนี้ตองอาศัยขอมูลตาง ๆ เพอื่ หลอเลย้ี งใหธ ุรกจิ กา วไปอยางม่นั คง ซ่ึงมีความสําคญั ไมแพไปกวาเงนิ ทุนทเ่ี รากําลงั หากันอยู อาทเิ ชน ขอมูลเรอ่ื งความตองการของผูบรโิ ภค อยา ลมื วาทกุ วนั น้ีมีการแขงขันสูง ลูกคาเปนปจจัยสําคัญที่ชวยให ธุรกิจเรารอด ดังน้ัน เราจําเปนตองศึกษาพฤติกรรมของผูบริโภคอยางตอเน่ือง หากไมทําเชนน้ันแลว ธรุ กิจของคุณอาจจะมผี ลกระทบก็เปนได นอกจากนี้แลว วงจรของสนิ คาตอ งมกี ารเปลี่ยนแปลงไปตามยคุ ตามสมัยดวย น่ันหมายความวาสินคาทุกชนิดจะมีวงจรชีวิตที่ถูกกําหนดโดยผูบริโภค และแนนอนวา ผูประกอบการจะตอ งมขี อมูลเหลานี้ เพ่อื ใชป รบั แผนเชงิ กลยุทธต า ง ๆ 3. การวางแผนการตลาด หวั ขอนี้สาํ คญั มากตอ ผูประกอบการซ่ึงจะตองคนหาวาแผนการตลาด ของเรานัน้ มีจุดออนและจดุ แขง็ ตรงไหนบา ง วิธีนี้สามารถทําไดโดยการศึกษาแผนการทํางานของคูแขง หากเราทาํ แผนมาเปรยี บเทียบกับคูแขงแลว พบวามีจดุ ออนอยู ขอแนะนาํ ใหท บทวนและเปล่ียนการตลาด ใหมหมด อยาลืมดวยวาทุกวันนี้การทํางานตองศึกษาจากลูกคาและคูแขง บางคร้ังแนวคิดของเราอาจ ขดั แยงกับความเปนจริงอยบู าง แตยงั ไงกต็ อ งปรบั ปรงุ เพือ่ ใหธรุ กิจนนั้ ไปตลอดรอดฝง 4. มาตรฐานในการผลิต เทา ท่เี ราทราบกนั อยวู า คณุ ภาพที่ดีของสินคา คือ ปจจัยสําคัญตอความ อยูรอด ควรหม่ันทบทวนเรื่องมาตรฐานของสินคากันอีกครั้ง เพื่อใหรูวาคุณภาพของสินคาเราตรงกับ ความตองการของผูบ ริโภครึเปลา ดังนนั้ การสรา งมาตรฐานการผลติ คือ สิ่งที่เราตอ งตระหนักและพัฒนา กันอยา งเรือ่ ย ๆ เรือ่ งท่ี 12 หนว ยงานสง เสริมและสนับสนนุ ในประเทศไทย หนว ยงานทสี่ นบั สนุน SMEs  การลงทนุ  การเงิน  การตลาด  วทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

147 การลงทนุ 1. ศนู ยบ รกิ ารนกั ลงทนุ ตลาดหลักทรพั ยแ หงประเทศไทย 62 ถนนรัชดาภเิ ษก เขตคลองเตย กรุงเทพฯ 10110 โทรศัพท (66) 0-2229-2000 โทรสาร (66) 0-26545649 http://www.set.or.th 2. สาํ นักงานคณะกรรมการสง เสรมิ การลงทนุ ถนนวิภาวดรี ังสติ เขตบางเขน กรุงเทพฯ 10400 โทรศัพท (66) 0-25378111, 0-2537-8155 โทรสาร (66) 0-537-8177 3. กรมสง เสรมิ อุตสาหกรรม ถนนพระราม 6 เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400 โทรศพั ท (66) 0-2220-4414-8, 0-2202-4511 โทรสาร (66) 0-2246-0031 อเี มล [email protected] http://www.dip.go.th การเงนิ 1. ศนู ยใหคาํ ปรกึ ษาทางการเงินสําหรบั วิสาหกจิ ขนาดกลาง ขนาดยอ ม และประชาชน (ศงป. ศูนยกรงุ เทพ ฯ บานมนังคศิลา ถ.หลานหลวง เขตดสุ ติ กรงุ เทพมหานคร 10600 โทรศพั ท (66) 0-2268-0334, 0-2628-1802-3 โทรสาร (66) 0-2628-0338 อีเมล [email protected] http://www.sfac.or.th 2. ธนาคารแหง ประเทศไทย 273 ถนนสามเสน บางขนุ พรหม กรุงเทพฯ 10200 โทรศัพท (66) 0-2283-5353 โทรสาร (66) 0-2280-0449, 0-2280-0626 http://www.bot.or.th 3. บรรษทั ประกันสนิ เชอ่ื อตุ สาหกรรมขนาดยอ ม (บสย.) เลขท่ี 2922/243 อาคารชาญอิสสระทาวเวอร II ช้ัน 18 ถนนเพชรบุรตี ัดใหม กรงุ เทพฯ 10320 1 โทรศพั ท (66) 0-2308-2741 (อตั โนมตั ิ 12 เลขหมาย) โทรสาร (66) 0-2308-2749 . อเี มล [email protected] http://www.sicgc.or.th 4. บรรษัทเงนิ ทุนอุตสาหกรรมขนาดยอม (บอย.) เลขท่ี 475 ชั้น 9 อาคารศิริภญิ โญ ถนนศรอี ยธุ ยา เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400 โทรศพั ท (66) 0-2201-3700-10 โทรสาร (66) 0-2201-3723-4 อีเมล [email protected] http://www.sifc.co.th/index.asp การตลาด 1. กรมสง เสริมการสงออก กระทรวงพาณชิ ย 22/77 ถนนรชั ดาภิเษก แขวงลาดยาว เขตจตจุ กั ร กรงุ เทพฯ 10900 โทรศพั ท (66) 0-2511-5066, 0-2512-0093-0104 โทรสาร (66) 0-2512-1079, 0-2513-1917 http://www.depthai.go.th 2. กรมการคาภายใน กระทรวงพาณิชย ถนนมหาราช เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 โทรศัพท (66) 0-2222-2212 , (66) 0-2221-4706 โทรสาร (66) 0-2223-1422

148 http://www.dit.go.th 3. กรมการคา ตางประเทศ กระทรวงพาณิชย 44/100 หมทู ี่ 1 ถนนสนามบนิ นํ้า ต.บางกระสอ อ.เมอื ง จ.นนทบรุ ี 11000 โทรศพั ท (66) 0-2547-4771-8 โทรสาร (66) 0-2547-4792 อีเมล [email protected] http://www.dft.moc.go.th วทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 1. สถาบันวิจัยวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี หง ประเทศไทย 196 พหลโยธิน จตุจกั ร กรงุ เทพมหานคร 10900 ประเทศไทย โทรศัพท (66) 0-2579-1121-30, (66) 0-2579-5515, (66) 0-2579-0160, (66) 0-2579-8533 โทรสาร (66) 0-2561-4771, (66) 0-2579-8533 อีเมล [email protected] http://www.tistr.or.th 2. สํานักงานพฒั นาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยแี หงชาติ 73/1 ถนนพระราม 6 เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400 โทรศพั ท (66) 0-2644-8150-99 โทรสาร (66) 0-26448027-9 http://www.nstda.or.th 3. สมาคมสง เสริมเทคโนโลยี (ไทย-ญป่ี นุ ) (ส.ส.ท.) เลขที่ 5-7 ซอยสขุ มุ วิท 29 แขวงคลองเตยเหนือ เขตวัฒนา กรงุ เทพฯ 10110 โทรศัพท (66) 0-2258-0320-5 โทรสาร (66) 0-2258-6440 อีเมล [email protected] http://www.tpa.or.th 4. สาํ นกั งานมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม ถนนพระราม 6 แขวงทงุ พญาไท เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ 10400 โทรศพั ท (66) 0-2202-3300-4 โทรสาร (66) 0-2202-2415 อเี มล [email protected] http://www.tisi.go.th 5. สถาบันอาหาร 2008 ถนนจรลั สนทิ วงศ ซอย 40 เขตบางยข่ี นั กรงุ เทพฯ 10700 โทรศพั ท (66) 0-2886-8088, โทรสาร (66) 0-2886-8106-7 http://www.nfi.or.th 6. สถาบันพฒั นาอตุ สาหกรรมส่งิ ทอ ซอยตรมี ิตร กลวยนาํ้ ไท ถนนพระราม 4 เขตคลองเตย กรงุ เทพฯ 10110 โทรศัพท (66) 0-2713-5492-9 โทรสาร (66) 0-2712-1592-3 อเี มล [email protected] http://www.thaitextile.org

149 กิจกรรม 1. จงอธบิ ายวธิ กี ารแปรรูปและถนอมอาหาร พรอมยกตวั อยาง 2. จงยกตวั อยางอาหารสําเรจ็ รูปในชมุ ชนของทาน พรอมนําเสนอชอ งทางการจําหนา ยและ แนวทางการหาตลาด 3. จงอธบิ ายหลกั การเลอื กผลติ ภณั ฑอาหารสาํ เร็จรปู ตามหลกั สุขาภบิ าลอาหาร 4. จงอธบิ ายวธิ ีการจดั สถานทจ่ี าํ หนา ยและคลงั สินคาตามหลักสุขาภบิ าลอาหาร 5. นําเสนอโครงงานจดั ตั้งธรุ กิจจาํ หนา ยอาหารตามหลักสขุ าภบิ าลอาหารตามท่ที า นสนใจ