6.6.5วรสารช่วงบุนนาค 14 19

ส ม เ ด็ จ เ จ้ า พ ร ะ ย า บรมมหาศรี ว ง ศ์ มี น า ม เดิมว่ า ช่ วง บุนนาค

ประวัติ สมเด็จเจ'าพระยาบรมมหาศรีวงศ3มีนามเดิมว6า ช6วง บุนนาค เป<นบุตรชายคนใหญ6ของ สมเด็จเจ'าพระยาบรมมหาประยูรวงศ3 (ดิศ บุนนาค) กับท6านผู'หญิงจันทร3 เกิดเมื่อปKมะโรง วันศุกร3 เดือนยี่ ขึ้น 7 ค่ำ ตรงกับวันที่ 23 ธันวาคม พ.ศ. 2351 มีพี่น'องร6วมบิดามารดาเดียวกัน 9 คน ตอน เยาว3วัยเด็กชายช6วง บุนนาค ได'รับการศึกษาจากวัดพอประมาณ ไม6ได'เล6าเรียนอักขรสมัยอย6างลึกซึ้ง แต6ได'อ6านและเรียนตำราต6างๆ จากสมเด็จเจ'าพระยาบรมมหาประยูรวงศ3 ซึ่งมีตำแหน6งเป<นที่เสนาบดี กลาโหมและเสนาบดีกระทรวงต6างประเทศหรือกรมท6า ทำให'ได'ทราบเรื่องราวต6างๆ เกี่ยวกับ การเมืองมากขึ้น มีความเฉลียวฉลาด ปฏิภาณไหวพริบทวีขึ้นเป<นลำดับ โดยเฉพาะในกระบวนการ เมืองและการติดต6อกับต6างประเทศ และภายหลังที่รับราชการในกรมมหาดเล็ก ก็ศึกษาภาษาอังกฤษ และวิชาช6างจากมชิ ชนั นารี จนสามารถตอ6 เรอื รบ ใชใ' นราชการได'

เจ#าพระยาศรีสุริยวงศ0 (ช4วง นุนนาค) เป9นบุคคลที่มีความสำคัญมากในการปกครองประเทศ สยาม มากจนสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงกล4าวเปรียบเทียบไว#ว4า “ถ#าพระบาทสมเด็จพระ เจ#าอยู4หัวรัชกาลที่ 4 เป9นเสมือนแม4ทัพแล#ว สมเด็จเจ#าพระยาบรมมหาศรสี ุริยวงศ0ก็เป9นเหมือนเสนาธิ การช4วยกนั ทำงานมาตลอดรัชกาลท่ี 4” ดงั นัน้ เจา# พระยาศรสี รุ ยิ วงศ0 เมื่อศึกษาถึงประวัติของสมเด็จ เจ#าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ0 จะเห็นได#ว4าท4านเป9นอัจฉริยบุรุษผู#มีชื่อเสียงเด4นที่สุดในบรรดาสมาชิก ทั้งหลายของตระกูลบุนนาค ไม4เพียงแต4ชื่อเสียงของท4านจะเป9นที่รู#จักกันดีในหมู4ชาวไทยว4า ท4านเป9นผู# มีอำนาจและอิทธิพลในการปกครองประเทศสยามในแผ4นดินรัชกาลที่ 4 และที่ 5 เท4านั้น แต4ท4านยัง เป9นที่รู#จักกันดีในบรรดาชาวต4างประเทศตั้งแต4สมัยเมื่อท4านมีชีวิตอยู4จนกระทั่งปZจจุบันนี้

การติดต'อกบั ตา' งประเทศ บทบาทความรับผิดชอบในชวี ติ ราชการ สมเด็จเจ<าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศAมีบทบาทสำคัญในการติดต'อและต<อนรับชาวต'างประเทศ และคณะทูต ได<รับการโปรดเกล<าฯ ให<ไปรับคณะทูตนำโดยเซอรAจอหAน เบาริง ที่ปากน้ำ นำคณะทูตเข<าเฝQา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล<าเจ<าอยู'หัว และร'วมเปRนหนึ่งในคณะผู<แทนสยาม 5 คน เจรจาแก<ไขสนธิสัญญา ทางการค<าที่นาย “หันแตร บารนี” หรือเฮนรี เบอรAนีเข<ามาทำไว<ในสมัยรัชกาลที่ 3 คือ สนธิสัญญาเบอรAนี ษี ด<วยการประสานงานของสมเด็จเจ<าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศA ที่เข<าใจขนบธรรมเนียมประเพณีของ ชาวตะวันตก การเจรจาระหว'างทูตอังกฤษกับสมเด็จเจ<าพระยาอีกสองท'านในคณะผู<แทนฯ การเจรจาจึง สำเร็จลงด<วยความรวดเร็วและเรียบร<อย มีการลงนามสนธิสัญญาไมตรีและพาณิชยAฉบับใหม' เมื่อวันที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2398 ท่ีเรยี กวา' สนธิสญั ญาเบาริง หรือเรยี กกันย'อ ๆ ในสมยั นั้นว'า “สญั ญาเบารงิ ”

การทหาร บทบาทความรับผดิ ชอบในชีวติ ราชการ สมเด็จเจ8าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ?ทำงานด8านการทหารมาตั้งแตCรัช สมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล8าเจ8าอยูCหัว ทรงควบคุมบังคับบัญชากรม ทหารแบบยุโรป ได8รับมอบหมายให8จัดเลกหมูCทหารฝMกหัดยุทธวิธีแบบ ตะวันตก ได8ชCวยบิดาด8านทหารเรือ โดยที่เปPนผู8มีความสนใจเรียนรู8ใน วิทยาการใหมCๆ กับชาวตะวันตก จึงเรียนวิธีตCอกำปSTนแบบใหมCและเปPน นายชCางสยามที่สามารถตCอเรือฝรั่งแบบฝรั่งสำเร็จเปPนคนแรก ตCอเรือกลไฟ เปนP เรอื รบและเรือพาหนะของหลวงจำนวนหลายลำ

การกอ$ สร'างและการบำรุงการคมนาคม บทบาทความรับผิดชอบในชีวติ ราชการ คลองผดุงกรุงเกษม ซึ่งสมเด็จเจ'าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศHเปJนแม$กองในการขุด สมเด็จเจ'าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศHได'สร'างประภาคารที่มีพระราชดำริมาตั้งแต$สมัยรัชกาลที่ 4 โดย บริจาคทรัพยHส$วนตัวและควบคุมการก$อสร'างด'วยตัวท$านเอง ประภาคารแห$งนี้ตั้งอยู$ที่จังหวัด สมุทรปราการ และท$านได'ยกประภาคารแห$งนี้ให'เปJนสมบัติของแผ$นดิน ประภาคารนี้มีชื่อใน ภาษาอังกฤษที่ตั้งโดยพวกฝรั่งว$า \"รีเยนทHไลทHเฮาสH\" (Regent Lighthouse) ประภาคารแห$งนี้เปJน ประโยชนHอย$างมากในด'านการเดินเรือ และได'เลิกใช'เนื่องจากมีความชำรุดทรุดโทรมมาก

นอกจากนี้ ท*านก็ยังได1รับการโปรด เกล1าฯ เป9นแม*กองในการก*อสร1างและ บูรณะสถานที่ต*าง ๆ เช*น พระนครคีรี จังหวัดเพชรบุรีพระนารายณKราช นิเวศนK จังหวัดลพบุรี พระอภิเนาวK นิเวศนK ภายในพระบรมมหาราชวัง รวมทั้ง เป9นแม*กองในการขุดคลอง และก*อสร1างถนนต*าง ๆ เพื่อการ คมนาคม ได1แก* คลองผดุงกรุงเกษม คลองดำเนินสะดวกถนนเจริญกรุง ถนนตรง

การจดั ระเบยี บราชการและพระราชานุกิจ บทบาทความรบั ผิดชอบในชวี ติ ราชการ การทำหน=าที่ผู=สำเร็จราชการแทนพระองคCเมื่อพระเจ=าแผEนดินยังทรงพระเยาวC ของสมเด็จเจ=าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศCในครั้งนี้อาศัยแนวคิด 2 ประการ คือ ประการแรก การบังคับบัญชาข=าราชการบ=านเมืองนั้นเปMนไปด=วยการ ปรึกษาหารือพร=อมเพรียงกันของข=าราชการผู=ชั้นผู=ใหญEทั้งฝRายพลเรือนและทหาร ซึ่งจะมีการประชุมกัน ณ หอวรสภาภิรมยC ภายในพระบรมมหาราชวัง ประการท่ี สอง คือ การฝVกหัดให=สมเด็จพระเจ=าอยูEหัวทรงสามารถวEาราชการบ=านเมืองได=เอง เตรียมพระองคCให=ทรงพร=อมที่จะปกครองแผEนดิน ในการนี้หากมีปXญหาใด ๆ สมเดจ็ เจ=าพระยาบรมมหาศรสี ุริยวงศจC ะเปนM ผู=มีอำนาจเด็ดขาดในการตดั สนิ

การบำรุงวรรณกรรม การละครและดนตรี บทบาทความรับผิดชอบในชวี ติ ราชการ มีความสนใจและมีบทบาทในการทะนุบำรุงและเผยแพร> วรรณกรรม โดยเฉพาะงานวรรณกรรมจีนซึ่งเปGนที่นิยมกันมาตั้งแต>สมัย ตIนรัตนโกสินทรJ เนื่องจากมีคติสอนใจมากโดยเฉพาะเรื่องการปกครอง แปลพงศาวดารจีนออกเปGนภาษาสยาม รวมถึงวรรณกรรมจีน สมเด็จ เจIาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศJยังไดIจัดพิมพJวรรณกรรมสยาม เช>น พระ ราชนิพนธJของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลIานภาลัยเรื่อง อิเหนา และ เรื่องอื่น ๆ เผยแพร>ใหIสามัญชนทั่วไปไดIอ>านกันมากขึ้น สมเด็จเจIาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศJเปGนผูIชอบดูละครและฟYงดนตรี ท>านจึงไดIส>งเสริมโดยการหาครูละครและดนตรีมาฝก[ คณะละครของทา> น

การรักษาความสงบภายในประเทศ บทบาทความรบั ผิดชอบในชีวิตราชการ สมเด็จเจ>าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศBได>ใช>ความสามารถและความเด็ดขาด ระงับและตัดไฟต>นลมในเหตุการณBตJาง ๆ ที่มักวุJนวายขึ้นในชJวงผลัดแผJนดินซึ่ง มักเกิดขึ้นเปQนประจำ โดยเฉพาะเมื่อคราวประมาณ พ.ศ. 2411 (ชJวงผลัด แผJนดินจากรัชกาลที่ 4 ไปสูJรัชกาลที่ 5) ที่นายเฮนรี อะลาบัสเตอรB ผู>รักษา การณBกงสุลอังกฤษกลJาววJา สยามไมJปฏิบัติตามสนธิสัญญาถึงขนาดลดธงชาติ อังกฤษลงครึ่งเสาเปQนการแสดงวJาได>ตัดพระราชไมตรีกับสยาม สมเด็จ เจ>าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศBได>ความเฉียบแหลมและเด็ดขาดระงับเหตุการณB ตJาง ๆ ได>รวดเรว็ ไมJลุกลามทำใหต> Jางชาติใชเ> ปQนเหตุอา> งเพอ่ื เข>าแทรกแซง