ŞEKER_COCUK_215_DİJİTAL_TEK

MART-NİSAN-MAYIS 2023 Sayı: 215 Sizin içindir, alabilirsiniz. İLKBAHAR RÜZGÂR GÜLÜ AĞAÇLAR

İÇİNDEKİLER 13 MERAKLı kuzu 4 HABERLER 8 GEZİYORUZ Ağaçlardan elde edebileceğimiz bir sürü bilgi Kuzu’nun sana vereceği Şeker Çocuk ve Şeker Kız olduğunu biliyor muydun? ilginç ve eğlenceli haberleri bu sayıda gezi mektuplarını Hazırsan, ağaçların bize keşfetmeye ne dersin? Çanakkale’den gönderiyor. anlatacakları var. Acaba gezileri nasıl geçti? 5 HAVADAN SUDAN Okuyup hep beraber 16 ÖĞRENİYORUZ öğrenelim. İlkbaharda doğa tüm Bu sayıda bir doğa olayı güzelliğiyle canlanıyor. 10 MUCİTTİN olan depremi ele alıyoruz. Sen de bu değişime şahit Sonra da hep birlikte acil olmaya hazır mısın? İlkbaharın tatlı tatlı esen durum çantası hazırlıyoruz! rüzgârlarında kendi yaptığın 6 TARLADAN rüzgâr gülüyle koşmaya 18 OYUNLAR hazır mısın? Cevabın “evet” O, bahar aylarının iştahla ise, adım adım rüzgâr gülü Bilmeceler, bulmacalar, beklenen meyvesi. yapmaya başlıyoruz. seçmece oyunlar... Evet, bildin! Yeşil erikten bahsediyoruz! 11 UZAYDAN 20 çizgi roman DÜNYAYA 2 şeker çocuk Şeker Çocuk, Şeker Kız Yeni bir güne başladığımızda ve Kuzu’nun maceraları bizi karşılayan güneş devam ediyor! hakkında daha çok bilgi sahibi olmak ister misin? 22 OKUYORUZ 12 NEREDEN GELİYOR? Sana birkaç sorumuz var. Cevapları verip okları takip Dünyanın en eski ederek okuyacağın kitaba içeceklerinden biriyle karar vermeye hazır mısın? tanışmaya hazır mısın? Bu sayıda konuğumuz, çay! 23 ayna ayna Farklıyız ve el eleyiz!

MERHABA ŞEKER ÇOCUK, Havaların hızla ısındığı, çiçeklerin açtığı, doğanın uyandığı bahar aylarını karşılamaya hazır mısın? Bu sayıda senin için ilkbahara özel birbirinden eğlenceli konuları sayfalarımıza taşıdık. Mevsim meyvelerinden biri olan yeşil erikle lezzetli bir komposto hazırladık. Adım adım fotoğraflarla rüzgâr gülü yaptık. Artık dışarı çıkıp temiz havayı içimize çekme zamanı. Bu sayımızda, bize gerekli oksijenin büyük bölümünü sağlayan ağaçları da yakından inceledik. İşte yepyeni bir sayı seni bekliyor. O zaman haydi, rengârenk sayfalarda buluşalım! Şeker Çocuk Yapım: F2O Reklam ve Tanıtım Mart-Nisan-Mayıs 2023 Sayı: 215 Danışman: Nursel Uyar Dalkılıç 3 ayda bir Şekerbank şubelerinden ücretsiz Dergideki tüm yazı ve görsellerin alabilirsiniz. her hakkı saklıdır. İzinsiz kopyalanıp çoğaltılamaz. Yayın Türü: Şekerbank T.A.Ş. adına sahibi Yaygın süreli Genel Müdür Yardımcısı: Matbaa: Aybala Şimşek FABRİKA BASIM Yayın Direktörü ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Göztepe Mah. İnönü Cad. No: 74 / A Özlem Karabilen Mahmutbey / Bağcılar / İstanbul Şekerbank T.A.Ş. Genel Müdürlük Tel: 0212 294 38 00 Fax: 0212 294 39 40 Emniyet Evleri Mah. Eski Büyükdere Cad. No: 1/1A E-mail: [email protected] 34415 Kağıthane – İstanbul Şeker Çocuk dergi logosu ile Şeker Çocuk, Şeker Kız ve Kuzu illüstrasyonlarının tüm Tel: 0212 319 70 00 hakları Şekerbank T.A.Ş.’ye aittir. E-posta: [email protected] www.sekerbank.com.tr şeker çocuk 3

HABERLER Kuzudan al haberİ Yılanlar bizi duyabiliyormuş! Yılanların dış kulakları olmadığı için bizi duyamayacaklarını düşünüyorsan, sana bir haberimiz var: Avustralya, Queensland Üniversitesi’ndeki araştırmacılar yılanlar ile ilgili bir çalışma yapmışlar. Bu çalışmada yılanların yer titreşimlerinin yanı sıra, havadaki sesleri de duyabildiğini ve tepki gösterebildiğini keşfetmişler! Herkes için GÜZEL BİR örnek Eğer istersen neler başarabileceğini hiç düşündün mü? İşte sana bir örnek: İskoçya’da yedi yaşındaki Callum Isted okulundaki plastik su şişelerinin çöpe atıldığını görmüş. Okul arkadaşlarına yeniden kullanılabilir şişeler alabilmek için para toplamış. Sonra ülkedeki her çocuğa yeniden kullanılabilir su şişesi sağlamaları için İskoçya Parlamentosu’na dilekçe vermiş. Callum parlamentoya dilekçe sunan en genç kişi olmuş, hatta bu konuyu İskoçya Başbakanı ile de görüşmüş. Bu görüşme sırasında Başbakan, Callum’a kampanyasını destekleyeceğine söz vermiş! Kopan buz dağları! İklim değişikliğinin buzulların erimesine neden olduğunu duymuşsundur. Antarktika’nın Brunt Buz Sahanlığı’ndan kocaman bir buz dağı kopmuş! Esas ilginç olansa buz dağının tam 1.550 kilometrekare büyüklüğünde olması! Düşünsene; neredeyse kocaman bir şehir büyüklüğünde. Ne yazık ki bu, iklim değişikliğinin üzücü sonuçlarından sadece bir tanesi... 4 şeker çocuk

HAVADAN SUDAN Doğa uyanıyor! İlkbahar geldi, havalar ısınmaya başladı. Bu mevsimde doğa tüm güzelliğiyle canlanıyor. Bu değişime şahit olmak harika, öyle değil mi? hoş geldin bahar! ARTıK GÜNDÜZLER DAHA UZUN! Mart ayı itibarıyla ilkbahar Bu mevsimde 21 Mart ilkbahar aylarına giriş yaptık! İlkbaharda ekinoksundan sonra bizim güneş bizi daha çok ısıtmaya bulunduğumuz Kuzey Yarım Küre’de başlar. Ama geceleri hâlâ epey gündüzler daha uzun olur. Kışın uykuya serin olabilir. Çünkü ilkbahar yatan hayvanlar da bunu fark ederek kış mevsimi ile yaz mevsimi yavaş yavaş uykularından uyanmaya arasında bir köprü görevi görür. başlarlar. Kirpi, kertenkele ya da Yani ilkbaharda her şey yavaş kurbağa gibi hayvanları bu mevsimde yavaş yaz mevsimine hazırlanır. daha çok görmeye başlarsın. Çünkü İlkbahar aynı zamanda bütün onlar da tıpkı senin gibi ısınan havanın doğanın uyanma mevsimidir. keyfini çıkarmak isterler! İlkbahar bazı Ağaçların üzerinde rengârenk havyanların da eve dönme zamanıdır, çiçekler görebilirsin. Mevsim örneğin göçmen kuşların! ilerledikçe bazı ağaçlar bize en sevdiğimiz meyveleri vermeye Peki ne yiyelim? hazırlanır. Peki ya sen ilkbaharın güzelliklerinin tadını çıkarmaya Haydi gel, ilkbaharda tezgâhları hazır mısın? renklendiren sebze ve meyvelere de yakından bakalım: Sebzeler: Taze sarımsak, kabak, taze fasulye, enginar, semizotu, bezelye, bakla. Meyveler: Çilek, kiraz, çağla, yeşil erik, malta eriği, dut. şeker çocuk 5

TARLADAN Yeşİldİr, ekşİdİr, baharın gözdesİDİR! O, bahar aylarının iştahla beklenen meyvesi. Evet, bildin! Yeşil erikten bahsediyoruz! en taze HÂLİYLE tezgÂhlarda! B aharın gelişini bize haber veren meyvelerden biridir. Yani yeşil illerinde yeşil erik ağaçları görebilirsin. erik tezgâhlarda belirdiği an Diğer meyvelerden farklı olarak erik baharı sevgiyle kucaklayabiliriz. başka ağaçların arasında yetişir. Çok nadiren yalnızca yeşil erik bahçelerine denk gelebilirsin. Aslında çok uyumlu Bazıları yeşil eriği biraz tuz ekleyip yemeyi bir ağaçtır. Sıcak iklim şartlarında yetişir sever. Büyükler bazen turşusunu kurar, ama soğuğa da dayanıklıdır. Eriğin bazen de reçelini yapar. Ülkemizde olgunlaşıp irileşmesi için yeteri kadar Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinin suyunun bulunması gerekir! Başka renkleri de var K onumuz yeşil erik ama haydi diğer renk ve çeşitlerdeki eriklerden de bahsedelim. Örneğin mora yakın rengiyle mürdüm eriği, yeşil eriğe göre biraz daha yumuşak ve tatlıdır ancak diğer eriklere göre daha hızlı olgunlaşır. Kırmızı erik adı üzerinde kırmızıdır ve çoğunlukla da epey tatlıdır. Bunun dışında şekil ve boyutlarına göre can eriği ve papaz eriği diye adlandırılan çeşitleri de duyman mümkün. C vitamini açısından zengin bu meyveyi nasıl tüketeceğini seçmek de sana kalmış! 6 şeker çocuk

YEŞİL ERİK KOMPOSTOSU 10 adet YEŞİL ERİK Yarım litre su 2 yemek kaşığı bal yarım limon Bu tarifi yaparken sana bir yetişkinin eşlik etmesi gerekiyor. Kompostoyu birlikte yapacaksınız ama tarifin aşamalarını ona sen anlatacaksın! Önce ellerini, sonra erikleri ve limonu güzelce yıka. Ardından erikleri bir tencereye koy ve üzerlerine suyu ekle. Şimdi yanındaki yetişkinden ocağı yakmasını ve tencereyi ocağa koymasını iste. Tenceredeki karışımı gözlemle. Su kaynamaya başladıktan sonra üzerine bir-iki damla limon sık ve erikleri 7-8 dakika daha ocakta tut. Sana eşlik eden yetişkine tencereyi ocaktan almasını söyle. Şimdi kompostonun biraz ılımasını beklemen gerekiyor. Ardından balı ekleyip karıştırabilirsin. İşte komposto hazır. Artık kompostoyu yanındaki yetişkin ile birlikte ağzı kapalı bir kavanoza doldurup buzdolabına kaldırabilirsin. AFİYET OLSUN! şeker çocuk 7

GEZİYORUZ ÇANAKKALE’Yİ GEZİYORUZ! Şeker Çocuk ve Şeker Kız bu sayıda gezi mektuplarını Çanakkale’den gönderiyor. Acaba gezileri nasıl geçti? Okuyup hep beraber öğrenelim. S evgili Kuzu, Çanakkale Şehitler Abidesi’ydi. Bu mektubumuzu Ardından yönümüzü merkezdeki sana Çanakkale’den Çimenlik Kalesi’ne ve Troya Müzesi’ne gönderiyoruz. İlkbaharın çevirdik. Son olarak da 5.000 yıllık Troya Antik Kenti’ni ziyaret ettik. Dolu gelişiyle birlikte kendimize dolu ve çok keyifli bir geziydi. Senin de bizimle birlikte olmanı çok isterdik. Ama yeni seyahat rotaları belirledik. İlk sana söz veriyoruz, gelmek istersen biz de sana eşlik edeceğiz. Buraya durağımız da Çanakkale oldu. bir kez daha gelip sana rehberlik etmek çok güzel olur. Şimdi hazırsan, Açıkçası 18 Mart Çanakkale Zaferi’nin sana gezimizin detaylarını anlatalım. Başlıyoruz! 108. yıl dönümünde burada olmak, bu atmosferi hissetmek istedik. İlk durağımız Gelibolu Yarımadası’nın en çok ziyaret edilen noktası olan Çanakkale Şehitler Abidesi Çanakkale Şehitler Abidesi, Eskihisarlık Burnu üzerinde yer alıyor. Çanakkale Muharebeleri’nde şehit düşen tüm askerlerimizi simgeleyen ve onların anısını yaşatan bu abideyi gördüğümüzde çok duygulandık. Her yıl 18 Mart tarihinde, ülkemizin dört bir yanından insanların Abide tören alanında düzenlenen anma merasimlerine katıldığını biliyorduk ama bu kadar duygusal ve kalabalık olacağını tahmin etmemiştik. Bu arada Şehitler Abidesi’nin temelinin 17 Nisan 1954 tarihinde atıldığını da öğrendik. 8 şeker çocuk

Çimenlik Kalesi (Kale-i Sultaniye), 1461-1462 yılları arasında Fatih Sultan Mehmet tarafından Boğaz’ın güvenliğini sağlamak amacıyla yapılmış! Troya Müzesi UNESCO’nun 1998 yılında Dünya Kültür Mirası Listesi’ne aldığı Troya Antik Kenti girişinde yer alıyor. Çok etkileyici bir müzeydi, Kuzu! T roya’nın dünyanın en ünlü antik Troya Savaşı’nda iki taraftan biri üstünlük kentlerinden biri olduğunu biliyor sağlayamayınca, Akhalılar Troyalılar’a bir oyun muydun, Kuzu? Troya’da yapılan oynamış. Akhalılar’ın kralı Odysseus, bir tahta at kazılarda 9 kent katının varlığı yapma fikrini ortaya atmış. Akhalılar savaştan saptanmış! Çanakkale il sınırları içinde yer çekiliyor gibi gözüküp geride çok büyük alan Troya’nın kalıntıları ve buluntuları M.Ö. bir tahta at bırakmışlar. Odysseus ve diğer 3.000 yılında başlayan tarihinin mirası olarak komutanlar bu devasa atın içine gizlenmişler. gösteriliyormuş. Troyalılar da barışın bir sembolü olan tahta atı içeri alıp kutlama yapmaya başlamışlar. Bu arada antik kentin ismini tüm dünyaya Tam bu sırada Akhalılar atın içinden çıkıp duyuran Troya Savaşı’nın burada Troyalılar’ın etrafını sarmış. Bu sırada dışarıda gerçekleştiğine inanılıyormuş. Meşhur Troya bekleyen Akhalı ordusu da kente girerek Atı’yla ilgili anlatılan hikâyeyi de dinledik. Troya’yı ele geçirmiş. Sence de çok ilginç bir Hemen sana da anlatalım. hikâye değil mi? şeker çocuk 9

MUCİTTİN rüzgâr gülü yapıyoruz! İlkbaharın tatlı tatlı esen rüzgârlarında kendi yaptığın rüzgâr gülüyle koşmaya hazır mısın? B aharı kendi ellerinle yaptığın bir Malzemeler rüzgâr gülü ile karşılamaya ne dersin? O zaman önce malzemelerini topla; • Renkli elişi kâğıdı sonra adım adım birlikte ilerleyelim. • Cetvel, kurşun kalem ve yapıştırıcı • Makas, raptiye ve pipet ADIM 1 ADIM 2 ADIM 3 İstediğin renkte bir elişi Cetveli karenin sivri uçlarına Bir büyüğünden yardım alarak, kâğıdını kare şeklinde kes. gelecek şekilde yerleştir ve kâğıda çizdiğin çizgileri birleşim Kesme işlemi yaparken bir kurşun kalemle kâğıdın noktasına doğru kes ama tam büyüğünden yardım istemeyi ortasına bir çizgi çiz. Sonra ortada yarım santimetrelik bir unutma. aynı şeyi diğer uçtan da yap. boşluk bırakmayı unutma. ADIM 4 ADIM 5 ADIM 6 Böylece kâğıdın orta Bir yetişkinden yardım alarak İşte bu kadar! Şimdi tüm noktasına bağlı 4 üçgen elde raptiye ile rüzgâr gülünün gücünle üfle ve kendi ettin. Şimdi bu üçgenlerin bir ortasını del. Raptiyeyi ortaya ellerinle hazırladığın rüzgâr ucunu alıp tam ortaya getir tak, rüzgâr gülünü ters çevir gülünün tadını çıkar. ve yapıştır. Unutma, uçların ve pipeti raptiye ile tuttur. hepsi aynı yöne bakmalı. 10 şeker çocuk

UZAYDAN DÜNYAYA SICACIKSIN GÜNEŞ! İlkbaharla birlikte artık onu daha çok görüyoruz. Kimi mi? Güneşi tabii ki! Yeni bir güne başladığımızda bizi karşılayan güneş hakkında daha çok bilgi öğrenmek ister misin? Güneş sistemi, Güneş ve onun Güneş tam 4.5 milyar yaşında çevresinde dolanan gökcisimlerinden ve Dünya’dan tam 150 milyon oluşur. Güneş, bu sistemin merkezinde kilometre uzaklıktadır. yer alan yıldızdır. Çok büyük oranda hidrojenden oluşan dev bir gaz küresidir. Güneş ne kadar sıcak 1.3 milyon Dünya bir biliyor musun? Güneş’in araya gelirse ancak o yüzey sıcaklığı 5500 °C; zaman Güneş’in içini çekirdeğinin sıcaklığıysa doldurabilir. 15 milyon °C. Dünya’nın eksen eğikliğinin etkisiyle beraber, Güneş çevresindeki yıllık hareketinin sonucunda mevsimler oluşur. Kuzey Kutbu Güneş’e doğru eğildiğinde, Kuzey Yarım Küre’de yaz mevsimi; Güney Kutbu Güneş’e doğru eğildiğinde, Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi yaşanır. şeker çocuk 11

NEREDEN GELİYOR? TARLADA YEŞİL KAVANOZDA SİYAH: ÇAY Dünyanın en eski içeceklerinden biriyle tanışmaya hazır mısın? Bu sayıda konuğumuz, çay! M utfaklarımızdaki kavanozlar- Japonya’ya yayılan ve gittikçe ünlü olan bu da siyah renkte gördüğümüz, bitkinin içilebilir olduğu fikri dünyaya yayılmış. kaynatıldığında ise kıpkırmızı bir içecek olan çayın aslında Gelelim ülkemizdeki çay üretimine... Çay Tür- yeşil bir bitki olduğunu biliyor kiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yetiştiri- muydun? Çay çok uzun zamandır hayatımız- lir. En çok çay üretilen ilimiz ise Rize’dir. Çünkü da. Söylenene göre M.Ö. 3. yüzyıldan beri. çay bitkisi büyümek için çok fazla yağış ister Hazırsan, sana çay hakkında öğrendiğimiz ve bu mevsimsel ihtiyacı en çok bu şehrimiz bir hikâyeyi anlatalım. karşılar. Mayıs ayında başlayan hasat, kasım ayına kadar devam eder. Rivayete göre M.Ö. 2700 yılında Çinli bir im- parator çay ağacının altında oturuyormuş. Elinde de bir kâse sıcak su varmış. Ansızın ağaçtan bir-iki yaprak kâsenin içine düşüver- miş. O sıralar hasta olan imparator bu içece- ği içince iyileşeceğini düşünmüş. Bu yüzden çay ilk olarak Çin’de tedavi amaçlı kullanı- lan bir içecekmiş. Daha sonra Hindistan ve başka çeşitleri de var Ç ayın başka çeşitlerinin de olduğunu biliyor muydun? Sofralarda ağırlıklı olarak gördüğün çay, siyah çaydır. Bununla birlikte çayın yeşil ve beyaz çeşitleri de var. Yeşil ve beyaz çayın tıpkı siyah çay gibi sindirim sistemimize iyi geldiği söylenir. Türkiye dünyada çayı en çok tüketen ülkeler arasında gelir. Çay ülkemizde ilk olarak 1900’lü yıllarda görülse de, artık neredeyse geleneksel bir içecek. Peki hiç bitki çayı diye bir şey duydun mu? Ihlamur, papatya, kuşburnu gibi bitkilerin sıcak suda demlenmesiyle veya kaynatılmasıyla yapılan içeceklere bitki çayı denir! 12 şeker çocuk

MERAKLı kuzu AĞAÇLAR BİZE NE ANLATIYOR? O kocaman gövdeleriyle ağaçlardan öğrenebileceğimiz bir sürü bilgi olduğunu biliyor muydun? Hazırsan, ağaçların bize anlatacakları var. şeker çocuk 13

MERAKLı kuzu 1 YAŞ ANALİZİ YAPMAK İÇİN... acaba Bu ağaç Bilim insanları özel bir delici aletle ağaca kaç yaşında? zarar vermeden ortasından örnek bir E ğer bir ağacın gövdesinin içini gördüysen, parça alarak da iç içe küçülen halkaları da gözünden o ağacın yaşını kaçmamıştır. Bilim insanları çok uzun yıllar önce öğrenebiliyorlarmış! bu halkaların ağaçların yaşını söylediğini keşfetti. Nasıl mı? Ağaçlar büyüdükçe gövdelerindeki halkalar 2 İKLİM DURUMU da genişliyor. Her yıl yeni bir halka ekleniyor. Yani eğer ve halkalar... bir kütükte (ağacın kesilmiş gövde parçası) 50 halka Ağaçlar yerel iklim sayıyorsan, o ağaç tam elli yıldır hayatta demektir! koşullarına duyarlı Bilim insanları başka bir şey daha keşfetmiş. Bu halkalara olduklarından, yakından baktıklarında, örneğin ağaç 5 yaşındayken bilim insanlarına o hava şartlarının nasıl olduğunu öğrenebiliyorlarmış! bölgenin geçmişteki Böylece kış aylarının o 50 yıl boyunca nasıl değiştiğini yerel iklimi hakkında de görebiliyorlarmış! Ne muhteşem değil mi? Tarihe bazı bilgiler mikroskopla bakmak gibi. verebiliyorlarmış. Örneğin ağaç 14 şeker çocuk halkaları ılık ve yağışlı yıllarda genişliyor, soğuk ve kurak yıllarda ise inceliyormuş. 3 İKİ YENİ KELİME ÖĞRENMEYE HAZIR MISIN? Ağaçların yıllık büyüme halkaları yardımıyla geçmişte yaşanmış olayları belirlemeye çalışan bilim dalına Dendrokronoloji denir. Aynı yöntemle iklim sinyallerini yakalayarak, günümüzden geçmişe doğru iklim tahminleri yapan bilim dalına ise Dendroklimatoloji denir.

AĞAÇLAR DA KONUŞUR! birlikte yaşayan mantarların olduğunu ve bu mantarların bir iletişim ağı kurduğunu A ğaçların birbirleriyle iletişim keşfetmiş. Bu, ağaçların köklerindeki mantar kurabildiklerini biliyor muydun? ağları aracılığıyla birbirleriyle besin ve bilgi Evet, yanlış duymadın; doğada paylaşımında bulunabildikleri anlamına sessiz görünen ağaçlar birbiriyle geliyor! Peki sence ağaçlar şu aralar iletişim ve paylaşım hâlindedir. birbirlerine ne fısıldıyorlardır? Bunu tam olarak bilemeyiz ama bahar geldiği için mutlu Dr. Suzanne Simard isimli bir araştırmacı Kuzey olduklarına eminiz! Amerika ormanlarında bir çalışma yapmış. Bu çalışmada ağaçların altında onlarla YAPRAKLARI KADAR YARARLARI VAR • Ağaçlar dünyanın akciğerleridir. 4.000 metrekarelik ağaçlık alanda, bir yılda 18 kişiye yetecek kadar oksijen üretilir. • Ağaçlar şehirleri ve sokakları serinletirler. Nasıl mı? Öncelikle bina ve yollara gölgelik alanlar yaratırlar. Bu sayede şehirlerdeki ısı adalarının oluşumunu önlerler. Yaprakları aracılığıyla havaya su buharı püskürtürler ve yoğunluklarına göre bir şehrin ısısını 12 dereceye kadar serinletebilirler! • Ağaçlar şahane besinler üretirler! Örneğin tek bir elma ağacı yılda 300 kilogram meyve verir. • Ağaçlar bizi beslerken binlerce farklı canlıya da ev sahipliği yaparlar. şeker çocuk 15

ÖĞRENİYORUZ BİR DOĞA OLAYI: dEPREM D oğanın belirli bir düzeni vardır. Bu düzen içinde doğanın kendisinden Ancak bazen hissedebileceğimiz kadar büyük kaynaklanan bazı olaylar depremler de olur. meydana gelir. Bunlara doğa olayları denir. Örnek vermek gerekirse sel, Deprem bir doğa olayı olduğu için ne deprem, heyelan, fırtına doğa olaylarından zaman meydana geleceğini bilemeyiz. Ama bazılarıdır. Biz bu sayıda bu doğa olaylarından depreme hazırlıklı olmak için yapabileceğimiz biri olan depremi ele alacağız. Haydi gel, şeyler var. Örneğin evlerimizde alabileceğimiz önce depremlerin nasıl oluştuğuna bakalım... koruyucu önemleri şöyle sıralayabiliriz: Mobilyaları sabitlemek, dolapların üzerine ağır Dünyamız çekirdek, manto ve yer kabuğu ve düştüğünde zarar verecek nesne/eşya adı verilen üç bölümden oluşur. “Çekirdek” koymamak, dolap kapaklarını kilitli tutmak. dünyamızın en iç kısmında yani merkezinde bulunur ve bu bölüm dünyamızın en sıcak Aşağıda yer alan ve deprem anında ne bölümüdür. Çekirdeğin üzerinde manto yapman gerektiğini gösteren şema da çok denilen bölüm vardır. Manto, sıcak lav önemli. Bunun anlamı şu: Bir deprem anında durumundaki erimiş kayalardan oluşur. Yer güvenli bir yer bulup diz üstü ÇÖK, baş ve kabuğu ise soğuk levhalardan oluşan en enseyi koruyacak şekilde KAPAN, düşmemek dıştaki büyük kısımdır. Bu levhalardan bazıları için sabit bir yere TUTUN. Ayrıca deprem Avrasya, Afrika, Arabistan, Hint-Avustralya, sırasında sarsıntı durana kadar olduğun yerde Kuzey Amerika, Güney Amerika, Nazca ve kalman gerektiğini unutma! Pasifik levhalarıdır. Sıcak lav durumundaki erimiş kayalardan oluşan manto üzerindeki Okullarda zaman zaman deprem levhalar yılda birkaç santimetreye kadar tatbikatları yapılır. Buradaki uygulamaları yer değiştirebilirler. Yer kabuğunu oluşturan çok iyi öğrenmeli, anlamadığın yerleri levhalardaki ani kırılmaların sonucunda öğretmenlerine sormalısın. Sonra deprem oluşur. Kırılma sonucu meydana öğrendiklerini aile bireyleriyle birlikte evde de gelen titreşimler yeryüzüne sarsıntı şeklinde uygulamalısın. Öğrenmen gereken önemli ulaşır. Bir depremde, Dünya yüzeyinin altındaki bir şey daha var: Toplanma alanları. Bunlar kocaman kaya kütleleri hareket eder ve deprem sonrasında insanların oldukları yerin sallanmasına neden olur. Biliyor musun, yerden uzaklaşarak toplanabileceği güvenli aslında dünyanın her yerinde her zaman alanlardır. Okuduğun okul ve yaşadığın depremler meydana gelir. Bunlar genellikle mahalle için belirlenen toplanma alanlarını insanların hissedemeyeceği kadar küçüktürler. öğrenmek için bir büyüğünden yardım isteyebilirsin. ÇÖK KAPAN TUTUN 16 şeker çocuk

ACİL DURUM ÇANTASI hazırlıyoruz! D eprem, sel, fırtına gibi bir doğa olayı yaşanması durumunda, sonrasında paylaştık. Bu listeyi mutlaka aile bireylerine acil ihtiyaçlarımızı bir arada göstermelisin. Ailece hazırlığınızı tam ve bulabileceğimiz bir acil durum eksiksiz bir şekilde yapmalısınız. Çünkü acil durum çantasının içinde tüm aile bireylerini çantası hazırlamalıyız. Acil durum çantamızın ilgilendiren şeyler olacak. Herkes kendi eksiksiz ve kolay ulaşılabileceğimiz bir yerde ihtiyaçlarını bir araya getirirse, acil durum olmasına dikkat etmeliyiz. çantasını hazırlamak çok daha kolay olur. Bu arada çantanın içinde bulunan yiyecek Biz örnek bir acil durum çantasının içinde ve içecekleri düzenli olarak kontrol etmek olması gerekenleri aşağıda liste hâlinde gerektiğini de unutmamalısın! Gıda Diğer malzemeler Yüksek kalorili, vitamin ve karbonhidrat İlk yardım çantası • Uyku tulumu veya içeren, su kaybını önleyen ve dayanıklı battaniye • Düdük, küçük makas • (çabuk bozulmayan) gıdalar (konserve, Kâğıt, kalem • Pilli radyo, el feneri ve kuru meyveler, tahin–pekmez, meyve yedek piller (dayanıklı/uzun ömürlü pil suyu gibi). Ayrıca her bir aile üyesi seçilmeli) düşünülerek yeterli içme suyu Aşağıdaki belgelerin fotokopilerini Giyecekler aile büyükleri hazırlamalı. Onlara bu listeyi göstermeyi unutma! İç çamaşırı • Çorap • Yağmurluk İklime uygun giysiler Kimlik kartları (nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaport vb.) Hijyen malzemeleri Tapu, sigorta, ruhsat belgeleri Zorunlu Deprem Poliçesi Sabun ve dezenfektanlar • Diş fırçası ve Diğer (evcil hayvan sağlık karnesi, vb.) macunu • Islak mendil • Tuvalet kâğıdı şeker çocuk 17

OYUNLAR benim mesleğim ne? Meslekleri ne kadar iyi tanıdığını test edelim mi? Bakalım aşağıdaki açıklamaların hangi mesleklere ait olduğunu tahmin edebilecek misin? Deprem bilimi uzmanıyım. Dünya Yol, bina, havaalanı, tünel, baraj yüzeyindeki titreşimleri ölçer, yüzeyin ve köprülerin inşaatını tasarlar ve denetlerim. İnşaatlarda kullanılacak altında olanları incelerim. malzeme ve teknikleri bir araya getiririm. Yerkürenin başlangıcından günümüze Bir şehrin yapısal olarak hem düzenli kadar geçirdiği yapısal değişmeleri, hem de planlı gelişmesinin sağlanması yer kabuğunun yüzeyinin ve altının için öneri ve projeler oluştururum. bugünkü durumunu incelerim. Sol baştan cevaplar: Sismolog - İnşaat Mühendisi - Jeoloji Mühendisi - Şehir Plancısı 18 şeker çocuk

OYUNLAR EŞLEŞTİR BAKALIM! Hafızanı test etmeye hazır mısın? Ama önce biraz elişi yapmamız gerekiyor. Biz kendimize bir oyun hazırladık bile! Kendi oyununu hazırlarken bunu örnek alabilirsin! Ö ncelikle kare şeklinde kalın alarak kareleri dikkatlice kes. Artık bir kartonu keçeli kalem ve elinde 16 adet çizimli karton olmalı. cetvel yardımıyla 16 eşit kareye bölmen gerekiyor. Şimdi bütün kartları karıştır ve çizimler Bunun için kartona önce dikey, aşağıya gelecek şekilde masaya diz. sonra yatay dört çizgi çekebilirsin. Artık oyunu arkadaşlarınla oynamaya Bu aşamada yapman gereken şey hazırsın. Önce bir kartın ön yüzünü farklı sekiz çizim bulmak! Bu bir güneş çevir, ardından başka bir noktadan çizimi olabilir ya da bir uzay gemisi. yeni bir kart seç. Bak bakalım aynı Yalnız her birinden iki tane olması şart! çizimi mi buldun? Bulamadıysan ikisini Bulduğun tüm çizimleri kartondaki de geri kapat. Ama yerlerini unutma! karelere yapıştır. İstersen karelerin içine Çünkü sıra sana geldiğinde yeniden kendi çizimlerini de yapabilirsin. Ama kart çevireceksin. İki çizim eşleştiğinde, unutma; her birinden iki tane çizmelisin. bu iki kartı kenara ayır. En çok eşleşmeyi Ardından bir büyüğünden yardım yapan oyunu kazanır! KENDİ OYUNUNU HAZIRLARKEN AŞAĞIDAKİ OYUNU ÖRNEK ALABİLİRSİN! Haydi, Açtığın Açtığın oyunu kartları kartları başlat. kapat. kenara al. şeker çocuk 19

20 şeker çocuk

şeker çocuk 21

OKUYORUZ Kİtap Seçmece Bu sayıdaki sorularımız merak ettiklerinle ilgili! Önce sana önemli bir soru soracağız. Cevabına göre kitabına kendin karar vereceksin. Haydi, okları takip et! Hepimizin merak ettiği konular vardır. Sen en çok neyi merak edersin? Bilim insanlarının hikÂyelerini ÖNEMLİ İCATLARı Peki en çok kiminkini? Mesela hangilerini? HMM, SANırım eınsteın! EN ÇOK TELEFONUN ICADıNı HEPSİNİ BİR ARADA OKUSAM NE GÜZEL OLUR! VE MUCİDİni Dahiler Sınıfı Graham Bell - Bilimin Dehaları İcatlar Atlası, Kolektif, Einstein - Sınırsız Deha Pierdomenico Baccalario, Eda Bayrak, Yediveren Çocuk Mandolin Yayınları Domingo Yayınevi Dünyanın en başarılı bilim Çok sayıda resim ve basit Kim bu kabarık saçlı, insanlarından olan, telefonun açıklamayla dolu olan bu kafası sorularla dolu, sürekli mucidi Graham Bell kimdir? kitap, seni yaşamımızda yeni hayaller peşinde koşan, evreler açan büyük küçük çekingen ama yaramaz Nerede doğmuştur? Hangi pek çok buluşla tanıştıracak. çocuk? Bu çocuk mu tüm eğitimleri almıştır? Hangi Ulaşım, iletişim, tıp ya da zamanların en büyük bilim gündelik yaşamdaki buluşları insanı olacak? Bu kitap seni deneyleri yapmıştır? Graham çok merak ettiğin Albert Bell’in gerçekleştirdiği icadın öğrenirken heyecan Einstein’la tanıştıracak! duyacağını biliyoruz! günümüze nasıl bir etkisi Üstelik bu sırada yaşanan olmuştur? Graham Bell ilerlemeye de tanık olacaksın! hakkında merak ettiğin tüm soruların yanıtları bu kitapta. 22 şeker çocuk

AYNA AYNA FARKLIYIZ VE EL ELEYİZ! D ünyada değişebilir biliyor musun? öğrenmişsindir. Dünyada birbirine Örneğin senin akıtma en yaygın konuşulan benzemeyen dediğine bazısı krep diyebilir. dil İngilizcedir. Ama o milyonlarca Dinlenen müzikler de değişir. bile İngiltere’de farklı, farklı aile var. Bazısı saz sever, bazısı Amerika’da farklı, Bazıları farklı yemeklerden davul, kimisi de klarnet! Bu, Hindistan’da farklı konuşulur. hoşlanır, bazıları ise farklı harika bir çeşitlilik değil mi? Üstelik sadece dilleri müziklerden… Bazı aileler Sadece kültürel olarak değil değil, ülkelerin gelenek ve aynı dili konuşsa da elbette, fiziksel olarak da görenekleri de belli başlı kelimeleri farklı şekillerde farklılıklarımız bulunur. farklılıklar gösterebilir. söyleyebilirler. Buna aksan ya da lehçe denir. Ülkemizin Kısacası dünya birbirinden Söylemek istediğimiz şey farklı şehirlerinde birbirinden farklı insanlarla doludur. şu: Farklılıklar güzeldir. farklı lehçeler konuşulur. Elbette yurt dışında değişik Dünyayı güzel yapan işte bu Bazen yemeklerin bile adı dillerin konuşulduğunu çeşitliliktir. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı dünya çocuklarıyla birlikte çeşitlilik içinde kutluyoruz. M ustafa Kemal Atatürk’ün biz çocuklara armağan ettiği 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı her yıl bütün dünya çocuklarıyla paylaşarak işte bu çeşitliliği kucaklıyoruz. Dünyanın farklı yerlerinden farklı fiziksel ve kültürel özellikleri olan çocuklarla birlikte bayramımızı kardeşlik içerisinde, mutlulukla kutluyoruz. Çünkü biliyoruz ki bu farklılıklarla güzeliz ve her zaman el eleyiz. Bayramımız hepimize kutlu olsun. şeker çocuk 23

Şeker Çocuk’un yeni sayısını okumak için sabırsızlanıyoruz! Adana Adana, Ceyhan, Gazipaşa, Kozan, Toros, Yüreğir • Adıyaman Adıyaman • Afyonkarahisar Afyon, Çay, Dinar, Emirdağ, Sandıklı, Sultandağı, Şuhut • Aksaray Aksaray • Amasya Amasya, Merzifon • Ankara Ankara Kurumsal, Bahçelievler, Balgat, Beypazarı, Cebeci, Çankaya, Çubuk, Dikmen, Etimesgut, Gaziosmanpaşa, Gölbaşı, İvedik Organize Sanayi, Keçiören, Kızılay, Küçükesat, Ostim, Polatlı, Sincan, Siteler, Şaşmaz, Ulus, Ümitköy, Yıldızevler • Antalya Akdeniz, Alanya, Antalya, Antalya Hal, Kınık, Konyaaltı, Kumluca, Lara, Manavgat, Serik • Artvin Artvin • Aydın Aydın, İncirliova, Kuşadası, Nazilli, Söke • Balıkesir Balıkesir, Bandırma, Edremit, Gönen, Susurluk • Batman Batman • Bilecik Bozüyük • Bolu Bolu • Burdur Burdur, Tefenni • Bursa Beşevler, Bursa, İnegöl, Karacabey, Mustafakemalpaşa, Uludağ, Yenişehir • Çanakkale Çanakkale • Çankırı Çankırı • Çorum Çorum, Sungurlu • Denizli Çivril, Denizli • Diyarbakır Diyarbakır • Düzce Düzce • Edirne Edirne, Keşan, Uzunköprü • Elazığ Elazığ • Erzincan Erzincan • Erzurum Erzurum • Eskişehir Eskişehir, Porsuk, Taşbaşı • Gaziantep Gaziantep, Şehitkamil • Giresun Giresun • Hatay Antakya, Hatay, Dörtyol, İskenderun • Iğdır Iğdır • Isparta Isparta, Şarkikaraağaç, Yalvaç • İstanbul Altunizade, Avcılar, Bakırköy, Bayrampaşa, Beşiktaş, Beylikdüzü, Çemberlitaş, Dudullu, Elmadağ, Esenyurt, Göztepe, Gümüşsuyu, Güneşli, Hadımköy Yolu, İkitelli, İstoç, Kadıköy, Kartal, Kavacık, Kazasker, Kozyatağı, Kurtköy, Küçükyalı, Maltepe, Maslak, Mecidiyeköy, Merkez, Merter, Pendik, Sarıgazi, Sefaköy, Silivri, Sultançiftliği, Sultanhamam, Şirinevler, Tuzla Sanayii, Ümraniye, Üsküdar, Yeşilköy • İzmir Aliağa, Ayrancılar, Bornova, Çamdibi, Gazibulvarı, Hatay, İzmir, Karabağlar, Karşıyaka, Menemen, Ödemiş, Şirinyer, Tire, Torbalı • Kahramanmaraş Afşin, Elbistan, Kahramanmaraş • Karabük Karabük • Karaman Karaman • Kars Kars • Kastamonu Kastamonu, Taşköprü, Tosya • Kayseri Erciyes, İncesu, Kayseri, Yeni Sanayi • Kırıkkale Kırıkkale • Kırklareli Alpullu Babaeski, Kırklareli, Lüleburgaz • Kırşehir Kırşehir • Kocaeli Gebze, Gebze Organize Sanayi, İzmit • Konya Akşehir, Beyşehir, Buğday Pazarı, Büsan Organize Sanayi, Ereğli, Ilgın, Konya, Seydişehir • Kütahya Kütahya • Malatya Malatya • Manisa Akhisar, Alaşehir, Manisa, Salihli, Soma, Turgutlu • Mardin Mardin • Mersin Anamur, Mersin, Pozcu, Silifke, Tarsus • Muğla Bodrum, Fethiye, Marmaris, Milas, Muğla, Ortaca • Nevşehir Nevşehir • Niğde Niğde • Ordu Fatsa, Ordu, Ünye • Osmaniye Osmaniye • Rize Rize • Sakarya Adapazarı, Akyazı • Samsun Bafra, Çarşamba, Ellialtılar, Samsun, Vezirköprü • Sivas Sivas, Yeniçubuk • Şanlıurfa Şanlıurfa • Tekirdağ Çerkezköy, Çorlu, Malkara, Saray, Tekirdağ • Tokat Erbaa, Niksar, Tokat, Turhal • Trabzon Trabzon • Uşak Banaz, Uşak • Van Van • Yalova Yalova • Yozgat Boğazlıyan • Zonguldak Karadeniz Ereğli, Zonguldak