อรรถกถาธรรมบท ภาคที่ ๑

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 101 ธมฺมจกฺก อนปุ วตเฺ ตนฺโต สาวกปารมีาณสสฺ โกฏปิ ฺปตโฺ ต โสฬส ปฺา ปฏวิ ิชฌฺ ติ ฺวา โิ ต มยฺห สาสเน อคคฺ สาวโก นาม เอโสต.ิ ภนฺเต ยฺวาย มยา สตฺตาห ปุปผฺ จฺฉตฺต ธาเรนเฺ ตน สกฺกาโร กโต อห อมิ สสฺ ผเลน อฺ สกฺกตตฺ  วา พฺรหมฺ ตฺต วา น ปตฺเถมิ อนาคเต ปน อย นสิ ภตฺเถโร วยิ เอกสสฺ พุทธฺ สฺส อคคฺ สาวโก ภเวยฺยนตฺ ิ ปตถฺ น อกาสิ. สตถฺ า สมิชฌฺ สิ สฺ ติ นุ โข อมิ สสฺ ปรุ ิสสสฺ ปตถฺ นาติ อนาคตส าณ เปเสตวฺ า โอโลเกนฺโต กปฺปสตสหสสฺ าธิก เอก อสงฺเขยฺย อตกิ กฺ มติ วฺ า สมชิ ฌฺ นภาว อททฺ ส ทสิ วฺ า สรทตาปส อาห น เต อย ปตถฺ นา โมฆา ภวสิ สฺ ติ อนาคเต ปน กปฺปสตสหสฺสาธกิ  เอก อสงฺเขยยฺ  อตกิ กฺ มติ ฺวา โคตโม๑ นาม พทุ ฺโธ โลเก อปุ ปฺ ชชฺ ิสสฺ ติ ตสสฺ มาตา มหามายาเทวี นาม ภวสิ สฺ ติ ปตา สุทฺโธทโน นาม มหาราชา ปตุ โฺ ต ราหุโล นาม อปุ ฏ าโก อานนโฺ ท นาม ทุตยิ สาวโก โมคคฺ ลลฺ าโน นาม ตฺว ปนสฺส อคฺคสาวโก ธมมฺ เสนาปติ สารีปุตฺโต๒ นาม ภวิสฺสสีต.ิ เอว ตาปส พยฺ ากรติ ฺวา ธมมฺ กถ กเถตฺวา ภกิ ฺขุสงฺฆปรวิ ุโต อากาส ปกฺขนฺท.ิ สรทตาปโสป อนฺเตวาสกิ ตฺเถราน สนตฺ กิ  คนฺตฺวา สหายกสสฺ สิรวิ ฑฒฺ กุฏม พฺ กิ สฺส สาสน เปเสสิ ภนฺเต มม สหายกสสฺ วเทถ สหายเกน เต สรทตาปเสน อโนมทสสฺ สิ ฺส พุทธฺ สสฺ ปาทมเู ล อนาคเต ๑. ขุ. พ. ๓๓/๕๔๓. ๒. ข.ุ อ. ๓๒/๒๒.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 102 อปุ ปฺ ชชฺ นกสสฺ โคตมพทุ ธฺ สสฺ สาสเน อคฺคสาวกฏ าน ปตฺถิต ตวฺ  ทตุ ยิ สาวกฏาน ปตเฺ ถหตี ิ. เอวฺจ ปน วตฺวา เถเรหิ ปเุ รตรเมว เอกปสเฺ สน คนฺตฺวา สริ ิวฑฺฒสสฺ นิเวสนทฺวาเร อฏ าส.ิ สริ วิ ฑโฺ ฒ จิรสสฺ  วต เม อยโฺ ย อาคโตติ อาสเน นสิ ที าเปตวฺ า อตตฺ นา นจี ตเร อาสเน นิสินโฺ น อนเฺ ตวาสิกปริสา ปน โว ภนฺเต น ปฺ ายนฺตีติ ปจุ ฺฉิ อาม สมฺม อมหฺ าก อสฺสม อโนมทสสฺ ี พทุ ฺโธ อาคโต มย ตสฺส อตฺตโน พเลน สกกฺ าร กรมิ หฺ า สตฺถา สพเฺ พส ธมมฺ  เทเสสิ เทสนาปรโิ ยสาเน เปตฺวา ม เสสา อรหตตฺ  ปตฺตา ปพฺพชึสุ อห สตฺถุ อคฺคสาวก นิสภตเฺ ถร ทสิ ฺวา อนาคเต อปุ ฺปชฺชนกสสฺ โคตมพุทฺธสสฺ นาม สาสเน อคคฺ สาวกฏาน ปตเฺ ถสึ ตฺวป ตสสฺ สาสเน ทุตยิ สาวกฏ าน ปตเฺ ถหีต.ิ มยฺห พุทฺเธหิ สทธฺ ึ ปริจโย นตฺถิ ภนเฺ ตติ. พทุ เฺ ธหิ สทธฺ ึ กถน มยฺห ภาโร โหตุ ตฺว มหนฺต อภิสกกฺ าร สชเฺ ชหีต.ิ สริ ิวฑฺโฒ ตสสฺ วจน สุตฺวา อตฺตโน นิเวสนทวฺ าเร ราชมาเนน อฏ กรสี มตฺต าน สมตล กาเรตฺวา วาลิก โอกิรติ วฺ า ลาชปจฺ มานิ ปุปฺผานิ วิกกฺ ริ ติ ฺวา นีลปุ ฺปลจฺฉทน มณฑฺ ป การาเปตฺวา พทุ ธฺ าสน ปฺาเปตวฺ า เสสภกิ ขฺ ูนป  อาสนานิ ปฏยิ าเทตวฺ า มหนฺต สกกฺ ารสมฺมาน สชเฺ ชตวฺ า พุทธฺ าน นมิ นฺตนตถฺ าย สรทตาปสสฺส สฺ อทาสิ. ตาปโส พุทฺธปปฺ มุข ภิกขฺ สุ งฆฺ  คเหตฺวา ตสฺส นเิ วสน อคมาสิ. สิริวฑฺโฒป ปจจฺ คุ ฺคมน กตวฺ า ตถาคตสสฺ หตถฺ โต ปตฺต คเหตฺวา มณฺฑป

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 103 ปเวเสตฺวา ปฺ ตฺตาสเน นิสินนฺ สสฺ พุทธฺ ปฺปมุขสฺส ภิกฺขสุ งฺฆสฺส ทกฺขโิ ณทก ทตวฺ า ปณีตโภชเนน ปริวสิ ิตฺวา ภตตฺ กิจฺจปรโิ ยสาเน พทุ ฺธปปฺ มุข ภกิ ขฺ ุสงฺฆ มหารเหหิ วตฺเถหิ อจฺฉาเทตวฺ า ภนฺเต นาย อารมโฺ ภ อปฺปมตฺตกฏ านตฺถาย อมิ นิ าว นิยาเมน สตตฺ าห อนุกมฺป กโรถาติ อาห. สตฺถา อธวิ าเสส.ิ โส เตเนว นยิ าเมน สตตฺ าห มหาทาน ปวตเฺ ตตฺวา ภควนฺต วนฺทติ ฺวา อฺชลึ ปคคฺ ยฺห ิโต อาห ภนเฺ ต มม สหาโย สรทตาปโส ยสฺส สตฺถุ อคคฺ สาวโก ภเวยยฺ นฺติ ปตเฺ ถสิ อห ตสเฺ สว ทุตยิ สาวโก ภเวยยฺ นตฺ .ิ สตฺถา อนาคต โอโลเกตฺวา ตสฺส ปตถฺ นาย สมชิ ฌฺ นภาว ทิสวฺ า พยฺ ากาสิ ตฺวป อโิ ต กปฺปสตสหสสฺ าธกิ  อสงเฺ ขยฺย อติกกฺ มติ ฺวา โคตมพุทฺธสสฺ ทุตยิ สาวโก๑ ภวสิ ฺสสตี .ิ พทุ ฺธาน พยฺ ากรณ สตุ ฺวา สิรวิ ฑฺโฒ หฏ ปหฏโ  อโหส.ิ สตฺถาป ภตฺตานุโมทน กตฺวา สปริวาโร วิหารเมว คโต. อย ภิกฺขเว มม ปตุ เฺ ตหิ ตทา ปตฺถิตปตฺถนา เต ยถาปตฺถิตเมว ลภึสุ นาห มขุ  โอโลเกตวฺ า เทมตี ิ. เอว วตุ ฺเต เทฺว อคคฺ สาวกา ภควนตฺ  วนฺทิตฺวา ภนฺเต มย อคารยิ ภตู า สมานา คิรคคฺ สมชชฺ  ทสฺสนาย คตาติ ยาว อสสฺ ชติ เฺ ถรสฺส สนตฺ ิกา โสตาปตตฺ ิผลปฏิเวธา สพพฺ  ปจฺจุปฺปนนฺ วตฺถุ กเถตฺวา เต มย ภนฺเต สชฺ ยสสฺ อาจริยสสฺ สนตฺ ิก คนฺตวฺ า ต ตมุ หฺ าก ปาทมลู  อาเนตกุ ามา ตสฺส ลทธฺ ิยา ๑. ข.ุ อ.ุ ๓๒/๔๕.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 104 นิสฺสารภาว กเถตวฺ า อธิ าคมเน อานสิ ส กถยิมหฺ า โส อทิ านิ มยฺห อนเฺ ตวาสวิ าโส นาม จาฏยิ า อุทกจลนภาวปปฺ ตตฺ ิสทิโส น สกฺขิสฺสามิ อนเฺ ตวาสิวาส วสิตุนตฺ ิ วตฺวา อาจรยิ อทิ านิ มหาชโน คนฺธมาลาทิหตฺโถ คนตฺ ฺวา สตฺถารเ ยว ปูเชสสฺ ติ ตุมเฺ ห กถ ภวสิ ฺสถาติ วุตฺเต กึ ปน อิมสฺมึ โลเก ปณฑฺ ติ า พหู อทุ าหุ ทนฺธาติ ทนธฺ าติ กถเิ ต เตนหิ ปณฺฑิตา ปณฑฺ ติ า สมณสฺส โคตมสฺส สนตฺ ิก คมสิ สฺ นตฺ ิ ทนธฺ า ทนฺธา มม สนตฺ กิ  อาคมิสฺสนตฺ ิ คจฺฉถ ตมุ ฺเหติ วตฺวา อาคนตฺ ุ น อจิ ฉฺ ิ ภนฺเตติ. ต สุตฺวา สตถฺ า ภิกฺขเว สชฺ โย อตฺตโน มิจฉฺ าทฏิ ิตาย อสาร สาโรติ สารจฺ อสาโรติ คณฺหิ ตุมเฺ ห ปน อตตฺ โน ปณฺฑิตตาย สาร สารโต อสารฺจ อสารโต ตฺวา อสาร ปหาย สารเมว คณหฺ ิตฺถาติ วตฺวา อมิ า คาถา อภาสิ \" อสาเร สารมตโิ น สาเร จาสารทสฺสิโน เต สาร นาธคิ จฺฉนฺติ มิจฺฉาสงกฺ ปปฺ โคจรา สารจฺ สารโต ตฺวา อสารจฺ อสารโต เต สาร อธิคจฺฉนตฺ ิ สมฺมาสงกฺ ปปฺ โคจราต.ิ \" ตตฺถ อสาเร สารมตโิ นติ จตฺตาโร ปจจฺ ยา ทสวตฺถุกา มจิ ฺฉาทิฏ ิ ตสฺสา อปุ นิสสฺ ยภตู า ธมฺมเทสนาติ อย อสาโร นาม ตสฺมึ สารทิฏ โิ นติ อตฺโถ. สาเร จาสารทสสฺ ิโนติ ทสวตฺถกุ า สมมฺ าทิฏ ิ ตสฺสา อปุ นสิ ฺสยภตู า ธมฺมเทสนาติ อย

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 105 สาโร นาม ตสมฺ ึ นาย สาโรติ อสารทสสฺ โิ น. เต สารนตฺ ิ เต ต มจิ ฺฉาทิฏ คิ หณ คเหตวฺ า ติ า กามวติ กฺกาทนี  วเสน มจิ ฺฉาสงกฺ ปฺปโคจรา หตุ วฺ า สลี สาร สมาธิสาร ปฺ าสาร วิมุตฺตสิ าร วิมตุ ฺติาณทสสฺ นสาร ปรมตถฺ สาร นพิ พฺ านฺจ นาธิคจฺฉนตฺ .ิ สารฺจาติ ตเมว สลี สาราทิสาร สาโร นาม อยนฺติ วุตฺตปปฺ การฺจ อสาร อสาโร อยนตฺ ิ ตวฺ า. เต สารนฺติ เต ปณฺฑิตา เอว สมฺมาทสสฺ น คเหตวฺ า ิตา เนกขฺ มมฺ สงกฺ ปฺปาทนี  วเสน สมมฺ าสงกฺ ปปฺ โคจรา หุตวฺ า ต วตุ ตฺ ปปฺ การ สาร อธิคจฺฉนฺตีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปตฺตผิ ลาทนี ิ ปาปณุ สึ ุ. สนนฺ ปิ ติตาน สาตถฺ ิกา เทสนา อโหสีต.ิ สชฺ ยวตฺถุ. ------------- ๙. นนฺทตฺเถรวตฺถ.ุ [ ๙ ] ยถา อคาร ทจุ ฉฺ นนฺ นฺติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อายสมฺ นตฺ  นนฺท อารพภฺ กเถสิ. สตถฺ า หิ ปวตฺตติ ปวรธมมฺ จกฺโก ราชคห คนตฺ ฺวา เวฬวุ เน วิหรนฺโต ปตุ ตฺ  เม อาเนตฺวา ทสฺเสถาติ สุทฺโธทนมหาราเชน เปสติ าน สหสสฺ สหสฺสปริวาราน ทสนฺน ทูตาน สพฺพปจฺฉโต คนตฺ ฺวา อรหตฺต ปตเฺ ตน กาฬทุ ายติ ฺเถเรน อาคมนกาล ตฺวา สฏ มิ ตฺตาย

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 106 คาถาย มคฺควณณฺ  วณฺเณตวฺ า วีสติสหสสฺ ขีณาสวปรวิ ุโต กปล วตฺถุปรุ  นีโต าติสมาคเม โปกฺขรวสฺส อตถฺ ุปปฺ ตตฺ ึ กตวฺ า มหาเวสสฺ นฺตรชาตก๑ กเถตฺวา ปุนทวิ เส ปณ ฺฑาย ปวฏิ โ อุตฺติฏเ  นปปฺ มชฺเชยฺยาต๒ิ คาถาย ปต ร โสตาปตตฺ ผิ เล ปตฏิ  าเปตฺวา ธมฺมจฺ เร สจุ ริตนตฺ ๓ิ คาถาย มหาปชาปตึ โคตมึ โสตาปตฺติผเล ราชานจฺ สกทาคามิผเล ปตฏิ  าเปสิ. ภตฺต- กจิ ฺจปริโยสาเน ปน ราหลุ มาตุคุณกถ นสิ สฺ าย จนทฺ กินฺนรีชาตก๔ กเถตวฺ า ตโต ตติยทวิ เส นนทฺ กุมารสสฺ อภเิ สกเคหปปฺ เวสน- วิวาหมงฺคเลสุ วตตฺ มาเนสุ ปณฑฺ าย ปวิสิตฺวา นนฺทกมุ ารสฺส หตเฺ ถ ปตตฺ  ทตวฺ า มงคฺ ล วตฺวา อฏุ ายาสนา ปกฺกมนฺโต นนฺทกมุ ารสฺส หตถฺ โต ปตตฺ  น คณฺหิ. โสป ตถาคตคารเวน ปตฺต โว ภนเฺ ต คณฺหถาติ วตตฺ ุ นาสกขฺ .ิ เอว ปน จินเฺ ตสิ โสปาณสีเส ปตฺต คณหฺ ิสฺสตีต.ิ สตถฺ า ตสมฺ ปึ  าเน น คณฺหิ. อติ โร โสปาณปาทมูเล คณหฺ สิ ฺสตีติ จินฺเตส.ิ สตถฺ า ตตถฺ าป น คณฺห.ิ อติ โร ราชงคฺ เณ คณหฺ ิสสฺ ตตี ิ จนิ เฺ ตส.ิ สตถฺ า ตตถฺ าป น คณฺหิ. กมุ าโร นวิ ตตฺ ติ กุ าโม อรจุ ยิ า คจฉฺ นโฺ ต ตถาคตคารเวน ปตตฺ  คณหฺ ถาติ วตตฺ ุ น สกโฺ กติ อิธ คณหฺ ิสฺสติ เอตถฺ คณฺหิสฺสตีติ จินฺเตนโฺ ต คจฉฺ ต.ิ ตสฺมึ ขเณ อฺ า อติ ฺถิโย ต ทสิ วฺ า ชนปทกลฺยาณยิ า อาจิกขฺ สึ ุ อยฺเย ๑. ข.ุ ชา. มหา. ๒๘/๓๖๕. ตทฏ กถา. ๑๐/๓๑๕. ๒. ขุ. ธ. ๒๕/๓๘. ๔. ขุ. ชา. ปกิณ.ฺ ๒๗/๓๖๘. ตทฏ กถา. ๖/๒๕๗.

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 107 ภควา นนฺทกมุ าร คเหตฺวา คโต ตมุ เฺ หหิ ต วินา กรสิ สฺ ตีติ.๑ สาป ต สุตวฺ า อทุ กพนิ ทฺ หู ิ ปคฆฺ รนเฺ ตเหว อฑฺฒุลลฺ ิขิเตหิ เกเสหิ เวเคน คนฺตฺวา ตุวฏ โข อยยฺ ปุตตฺ อาคจฺเฉยยฺ าสีติ อาห. ต ตสฺสา วจน ตสฺส หทเย ตริ ิย ปตติ วฺ า วิย ิต. สตฺถาปส สฺ หตถฺ โต ปตฺต อคฺคณฺหติ วฺ าว ต วหิ าร เนตฺวา ปพพฺ ชิสสฺ สิ นนฺทาติ อาห. โส พทุ ธฺ คารเวน น ปพฺพชิสฺสามีติ อวตฺวา อาม ภนเฺ ต ปพพฺ ชสิ สฺ ามตี ิ อาห. สตฺถา เตนหิ ภกิ ฺขเว นนฺท ปพพฺ าเชถาติ อาห. สตถฺ า กปล วตถฺ ุปุร คนฺตฺวา ตติยทวิ เส นนฺท ปพฺพาเชส.ิ สตฺตเม ทิวเส ราหุลมาตา กุมาร อลงกฺ รติ วฺ า ภควโต สนตฺ กิ  เปเสสิ ปสฺส ตาต เอต วสี ติสหสสฺ สมณปริวุต สุวณฺณวณณฺ  พฺรหมฺ รปู วณณฺ  สมณ อยนฺเต ปตา เอตสสฺ ตว ปตุโน ชาตกาเล มหนตฺ า นิธกิ มุ ภฺ โิ ย อเหสุ ตสสฺ นกิ ขฺ มนกาลโต ปฏ าย น ปสสฺ ามิ คจฺฉ น ทายชชฺ  ยาจาหิ อห ตาต กมุ าโร อภิเสก ปตวฺ า จกกฺ วตฺตี ภวสิ สฺ ามิ ธเนน เม อตฺโถ ธน เม เทหิ สามโิ ก หิ ปตุ ฺโต ปต ุ สนฺตกสฺสาติ. กมุ าโร ภควโต สนฺตกิ  คนฺตวฺ า วนทฺ ติ วฺ า ปตุสเิ นห ปฏลิ ภติ ฺวา หฏ ตุฏโ สุขา เต สมณ ฉายาติ วตฺวา อฺ ป  พหุ อตตฺ โน อนุรูป วทนโฺ ต อฏ าสิ. ภควา กตภตฺตกิจฺโจ อนโุ มทน กตวฺ า อฏุ ายาสนา ปกฺกามิ. กมุ าโรป ทายชชฺ  เม สมณ เทหิ ทายชฺช เม สมณ เทหตี ิ ภควนฺต อนุพนธฺ ิ. ๑. ม. กึ ตมุ ฺเห หิ ต วนิ า กรสิ สฺ ถาต.ิ

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 108 ภควาป กุมาร น นิวตตฺ าเปสิ. ปริชโนป ภควตา สทธฺ ึ คจฉฺ นฺต นิวตฺเตตุ นาสกขฺ ิ. อติ ิ โส ภควตา สทฺธึ อารามเมว อคมาสิ. ตโต ภควา จนิ ฺเตสิ ย อย ปต ุ สนตฺ ก ธน อจิ ฉฺ ติ ต วฏฏานคุ ต สวฆิ าต หนทฺ สสฺ โพธมิ ูเล มยา ปฏิลทธฺ  สตฺตวธิ  อรยิ ธน เทมิ โลกตุ ตฺ รทายชชฺ สฺส น สามิก กโรมตี ิ. อถโข ภควา อายสมฺ นฺต สารปี ตุ ตฺ  อามนฺเตสิ เตนหิ ตฺว สารปี ุตตฺ ราหุลกุมาร ปพพฺ าเชหีติ. เถโร ต ปพฺพาเชสิ. ปพพฺ ชิเต ปน กมุ าเร รโฺ  ต สตุ ฺวา อธิมตฺต ทกุ ฺข อุปฺปชฺช.ิ ต อธวิ าเสตุ อสกโฺ กนฺโต ภควโต สนตฺ กิ  คนตฺ วฺ า ปฏนิ เิ วเทตฺวา สาธุ ภนฺเต อยยฺ า มาตาปตูหิ อนนุฺาต ปุตฺต น ปพฺพาเชยฺยุนตฺ ิ วร ยาจิ. ภควา ตสสฺ ต วร ทตวฺ า ปุเนกทิวส ราชนิเวสเน กตปาตราโส เอกมนฺต นสิ นิ ฺเนน รฺ า ภนฺเต ตมุ หฺ าก ทกุ กฺ รการกิ กาเล เอกา เทวตา ม อุปสงกฺ มติ ฺวา ปตุ ฺโต เต กาลกโตติ อาห อห ตสสฺ า วจน อสททฺ หนโฺ ต น มยหฺ  ปุตโฺ ต โพธึ อปฺปตวฺ า กาล กโรตีติ ต ปฏกิ ขฺ ปิ น ตฺ ิ วุตฺเต อิทานิ มหาราช กึ สททฺ หสิ สฺ ถ ปุพฺเพป อฏ ิกานิ ตยุ หฺ  ทสเฺ สตฺวา ปตุ โฺ ต เต มโตติ วตุ ฺเต น สททฺ หิตถฺ าติ อิมสิ ฺสา อตถฺ ปุ ฺปตฺติยา มหาธมฺมปาลชาตก๑ กเถส.ิ กถาปรโิ ยสาเน ราชา อนาคามิผเล ปตฏิ  ห.ิ อติ ิ ๑. ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๒๘๘. ตทฏ กถา. ๕/๔๘๖.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 109 ภควา ปตร ตีสุ ผเลสุ ปตฏิ  าเปตฺวา ภกิ ฺขุสงฆฺ ปริวโุ ต ปุนเทว ราชคห คนตฺ ฺวา ตโต อนาถปณฑฺ เิ กน สาวตฺถึ อาคมนตฺถาย คหิตปฏิ โฺ  นฏิ เิ ต เชตวนมหาวิหาเร ตตถฺ คนฺตวฺ า วาส กปฺเปส.ิ เอว สตถฺ ริ เชตวเน วหิ รนฺเตเยว อายสมฺ า นนฺโท๑ อุกกฺ ณฺ ติ ฺวา ภกิ ฺขนู  เอตมตฺถ อาโรเจสิ อนภริ โต อห อาวโุ ส พรฺ หฺมจริย จรามิ น สกโฺ กมิ พฺรหมฺ จรยิ  สนธฺ าเรต๒ุ สกิ ขฺ  ปจจฺ กขฺ าย หนี ายาวตตฺ ิสฺสามีติ. ภควา ต ปวตตฺ ึ สตุ ฺวา อายสฺมนตฺ  นนทฺ  ปกโฺ กสาเปตวฺ า เอตทโวจ สจฺจ กิร ตฺว นนฺท สมฺพหลุ าน ภิกขฺ นู  เอวมาโรเจสิ อนภริ โต อห อาวุโส พฺรหฺมจรยิ  จรามิ น สกโฺ กมิ พรฺ หฺมจริย สนฺธาเรตุ สกิ ฺข ปจฺจกขฺ าย หนี ายาวตฺติสฺสามตี ิ. เอว ภนเฺ ตต.ิ กิสฺส ปน ตฺว นนฺท อนภิรโต พรฺ หมฺ จริย จรสิ น สกโฺ กสิ พรฺ หมฺ จริย สนธฺ าเรตุ สกิ ขฺ  ปจจฺ กฺขาย หีนายาวตฺตสิ ฺสสีติ. สากิยานี เม ภนฺเต ชนปทกลยฺ าณี ฆรา นกิ ขฺ มนฺตสสฺ อฑฺฒลุ ลฺ ิขิเตห๓ิ เกเสหิ อปโลเกตวฺ า ม เอตทโวจ ตวุ ฏ โข อยฺยปตุ ฺต อาคจฺเฉยยฺ าสตี ิ โส โข อห ภนเฺ ต ต อนุสสฺ รมาโน อนภริ โต พฺรหฺมจรยิ  จรามิ น สกฺโกมิ พรฺ หมฺ จริย สนธฺ าเรตุ สิกฺข ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสามีต.ิ อถโข ภควา อายสมฺ นฺต นนฺท ๑. ขุ. อ.ุ ๒๕/๑๐๓. ๒. สี. สนฺตาเนต.ุ ปาลยิ มปฺ น สนฺธาเรตนุ ตฺ ิ ทิสฺสติ. ๓. อุปฑฒฺ ุลฺลิขิเตหตี ิป ปาโ.

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 110 พาหาย คเหตฺวา อิทธฺ พิ เลน ตาวตสึ เทวโลก เนนโฺ ต อนฺตรามคเฺ ค เอกสฺมึ ฌามกฺเขตเฺ ต ฌามขานุมตฺถเก นิสนิ ฺน ฉนิ ฺนกณฺณนาสนงฺคุฏ  เอก ปลุฏ มกฺกฏึ ทสเฺ สตวฺ า ตาวตึสภวเน สกกฺ สฺส เทวรฺโ อปุ ฏาน อาคตานิ กกฏุ ปาทาน๑ิ ปจฺ อจฺฉราสตานิ ทสฺเสส.ิ ทสฺเสตฺวา จ ปน เอวมาห ต กึ มฺสิ นนทฺ กตมา นโุ ข อภิรปู ตรา จ๒ ทสฺสนยี ตรา จ๒ ปาสาทิกตรา จ๒ สากิยานี วา ชนปทกลยฺ าณี อมิ านิ วา ปจฺ อจฉฺ ราสตานิ กกฏุ ปาทานตี .ิ ต สุตวฺ า อาห เสยยฺ ถาป สา ภนฺเต ฉินนฺ กณณฺ นาส- นงฺคุฏา ปลุฏมกกฺ ฏี เอวเมว โข ภนฺเต สากิยานี ชนปทกลฺยาณี อเิ มส ปฺจนนฺ  อจฺฉราสตาน อปุ นธิ าย สงขฺ ฺยป น อุเปติ กลป น อุเปติ ภาคป  น อุเปติ อถโข อมิ าเนว ปจฺ อจฺฉราสตานิ อภิรปู ตรานิ เจว ทสสฺ นยี ตรานิ จ ปาสาทิกตรานิ จาติ. อภริ ม นนทฺ อภริ ม นนทฺ อหนฺเต ปาฏิโภโค ปฺจนนฺ  อจฉฺ ราสตาน ปฏลิ าภาย กกุฏปาทานนตฺ .ิ สเจ เม ภนเฺ ต ภควา ปาฏโิ ภโค ปฺจนฺน อจฺฉราสตาน ปฏิลาภาย กกุฏปาทาน. อภริ มิสฺสามห ภนเฺ ต ภควา พฺรหมฺ จรเิ ยต.ิ อถโข ภควา อายสฺมนฺต นนทฺ  คเหตฺวา ตตฺถ อนฺตรหโิ ต เชตวเนเยว ปาตุรโหสิ. อสฺโสสุ โข ภิกฺขู อายสมฺ า กริ นนโฺ ท ภควโต ภาตา ๑. กกุฏปาทานตี ิ รตตฺ วณฺณตาย ปาราวตปาทสทสิ ปาทานิ. ปาลยิ มฺปน กุกกฺ ฏุ ปาทานตี ิ ทิสฺสต.ิ ๒. ม. ย.ุ วา. ปาลิยมฺป วาติ ทิสสฺ ต.ิ

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 111 มาตจุ ฺฉาปุตโฺ ต อจฉฺ ราน เหตุ พรฺ หมฺ จริย จรติ ภควา กิรสฺส ปาฏโิ ภโค ปฺจนฺน อจฉฺ ราสตาน ปฏลิ าภาย กกฏุ ปาทานนฺติ. อถโข อายสมฺ โต นนทฺ สฺส สหายกา ภิกฺขู อายสมฺ นฺต นนฺท ภตกวาเทน จ อุปกฺกีตกวาเทน จ สมุทาจรนตฺ ิ ภตโก กิรายสมฺ า นนฺโท อปุ กฺกตี โก กิรายสมฺ า นนโฺ ท ปฺจนนฺ  อจฉฺ ราสตาน เหตุ พฺรหมฺ จริย จรติ ภควา กิรสสฺ ปาฏิโภโค ปฺจนฺน อจฉฺ ราสตาน ปฏลิ าภาย กกุฏปาทานนตฺ ิ. อถโข อายสฺมา นนโฺ ท สหายกาน ภิกฺขนู  ภตกวาเทน จ อุปกกฺ ตี กวาเทน จ อฏฏ ิยมาโน หรายมาโน ชิคจุ ฺฉมาโน เอโก วปู กฏโ  อปปฺ มตฺโต อาตาป ปหิตตฺโต วิหรนโฺ ต นจิรสเฺ สว ยสฺสตถฺ าย กลุ ปุตตฺ า สมฺมเทว อคารสมฺ า อนคารยิ  ปพฺพชนฺติ ตทนตุ ตฺ ร พรฺ หฺมจรยิ ปริโยสาน ทฏิ เว ธมฺเม สย อภิ ฺา สจฉฺ กิ ตวฺ า อปุ สมฺปชฺช วิหาสิ ขณี า ชาติ วสุ ติ  พฺรหมฺ จรยิ  กต กรณีย นาปร อิตถฺ ตตฺ ายาติ อพฺภฺาสิ อฺตโร จ ปนายสมฺ า นนโฺ ท อรหต อโหส.ิ อเถกา เทวตา รตตฺ ิภาเค สกล เชตวน โอภาเสตฺวา สตถฺ าร อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา อาโรเจสิ อายสมฺ า ภนเฺ ต นนโฺ ท ภควโต ภาตา มาตจุ ฺฉาปตุ ฺโต อาสวาน ขยา อนาสว เจโตวมิ ุตฺตึ ปฺ าวิมุตฺตึ ทฏิ เว ธมฺเม สย อภิฺา สจฉฺ ิกตฺวา อปุ สมฺปชฺช วหิ รตีต.ิ ภควโตป โข าณ อทุ ปาทิ นนฺโท อาสวาน ขยา อนาสว เจโตวิมุตตฺ ึ ปฺาวมิ ตุ ฺตึ

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 112 ทิฏเ ว ธมเฺ ม สย อภิ ฺา สจฺฉิกตวฺ า อุปสมฺปชฺช วิหรตตี ิ. โสปายสฺมา ตสฺสา รตฺตยิ า อจจฺ เยน ภควนตฺ  อปุ สงกฺ มติ ฺวา วนฺทิตวฺ า เอตทโวจ ย เม ภนฺเต ภควา ปาฏิโภโค ปฺจนนฺ  อจฉฺ ราสตาน ปฏลิ าภาย กกฏุ ปาทาน มุ จฺ ามห ภนเฺ ต ภควนตฺ  เอตสฺมา ปฏิสสฺ วาติ. มยาป โข เต นนทฺ เจตสา เจโต ปรจิ จฺ วิทิโต นนโฺ ท อาสวาน ขยา อนาสว เจโตวิมตุ ฺตึ ปฺ าวมิ ุตตฺ ึ ทฏิ เว ธมฺเม สย อภิ ฺา สจฺฉิกตวฺ า อปุ สมฺปชฺช วหิ รตีติ เทวตาป เม เอตมตถฺ  อาโรเจสิ อายสมฺ า ภนเฺ ต นนโฺ ท อาสวาน ขยา อนาสว เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวมิ ุตึ ทฏิ เว ธมเฺ ม สย อภิ ฺ า สจฺฉิกตวฺ า อปุ สมปฺ ชชฺ วิหรตีติ ยเทว โข เต นนฺท อนปุ าทาย อาสเวหิ จติ ฺต มตุ ตฺ  อถาห มตุ โฺ ต เอตสฺมา ปฏิสฺสวาติ. อถโข ภควา เอตมตถฺ  วทิ ติ ฺวา ตาย เวลาย อิม อทุ าน อทุ าเนสิ \" ยสฺส ตณิ โฺ ณ กามปงโฺ ก มททฺ ิโต กามกณฏฺ โก โมหกขฺ ยมนปุ ฺปตฺโต สุขทกุ เฺ ข น เวธตตี ิ.๑ \" อเถกทวิ ส ภกิ ฺขู อายสฺมนตฺ  นนฺท ปุจฉฺ สึ ุ อาวโุ ส นนทฺ ปพุ ฺเพ ตวฺ  อกุ กฺ ณฺิโตมหฺ ีติ วเทสิ อทิ านิ เต กถนฺติ. นตฺถิ เม อาวุโส คิหภิ าวาย อาลโยต.ิ ต สตุ ฺวา ภิกขฺ ู อภตู  อายสมฺ า นนฺโท กเถติ อฺ พฺยากโรติ อตตี ทิวเสสุ อุกฺกณฺโิ ตมหฺ ีติ วตวฺ า อทิ านิ นตถฺ ิ เม คิหภิ าวาย อาลโยติ กเถตีติ วตวฺ า คนตฺ วฺ า ๑. ข.ุ อุ. ๒๕/๑๐๗.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 113 ภควโต เอตมตฺถ อาโรเจสส. ภควา ภกิ ฺขเว อตตี ทวิ เสสุ นนฺทสฺส อตตฺ ภาโว ทุจฉฺ นฺนเคหสทโิ ส อโหสิ อิทานิ สุจฉฺ นฺนเคหสทโิ ส ชาโต อย หิ ทิพพฺ จฺฉราน ทฏิ กาลโต ปฏาย ปพพฺ ชิตกจิ ฺจสฺส มตฺถก ปาเปตุ วายมนโฺ ต ต กิจจฺ  ปตโฺ ตติ วตฺวา อมิ า คาถา อภาสิ \" ยถา อคาร ทจุ ฉฺ นฺน วฏุ  ิ สมติวิชฺฌติ เอว อภาวิต จิตตฺ  ราโค สมติวชิ ฌฺ ติ. ยถา อคาร สจุ ฉฺ นฺน วฏุ ิ น สมตวิ ิชฌฺ ติ เอว สภุ าวิต จติ ฺต ราโค น สมตวิ ชิ ฌฺ ตตี ิ. \" ตตฺถ อคารนฺติ ยงกฺ ิฺจิ เคห. ทจุ ฺฉนฺนนตฺ ิ วริ ลจฉฺ นนฺ  ฉิทฺทาวฉทิ ทฺ . สมตวิ ชิ ฌฺ ตีติ วสฺสวฏุ ิ วินิวชิ ฺฌต.ิ อภาวิตนตฺ ิ ต อคาร วฏุ ิ วยิ ภาวนารหิตตฺตา อภาวิต จติ ตฺ  ราโค สมติวิชฌฺ ติ น เกวล ราโคว โทสโมหมานาทโย สพพฺ กกฺ เิ ลสา ตถารปู  จิตฺต อตวิ ชิ ฌฺ นตฺ เิ ยว. สภุ าวิตนตฺ ิ สมถวปิ สสฺ นาภาวนาหิ สุภาวติ  เอวรปู  จติ ตฺ  สจุ ฉฺ นนฺ  เคห วฏุ  ิ วยิ ราคาทโย กเิ ลสา อตวิ ชิ ฌฺ ิตุ น สกฺโกนตฺ ีติ. คาถาปรโิ ยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปุณสึ ุ มหาชนสสฺ สาตฺถิกา เทสนา อโหสิ. อถ ภกิ ฺขู ธมฺมสภาย กถ สมฏุ  าเปสุ อาวโุ ส พทุ ฺธา จ นาม อจฺฉรยิ า ชนปทกลฺยาณึ นสิ สฺ าย อกุ ฺกณฺิโต นามายสมฺ า นนฺโท สตถฺ ารา เทวจฉฺ รา อามิส กตวฺ า วนิ ีโตติ. สตถฺ า อาคนฺตฺวา

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 114 กาย นุตถฺ ภกิ ฺขเว เอตรหิ กถาย สนนฺ สิ นิ นฺ าติ ปุจฺฉิตวฺ า อมิ าย นามาติ วตุ เฺ ต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพเฺ พเปส มยา มาตุคาเมน ปโลเภตวฺ า วินีโตเยวาติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตตี  อาหริ อตีเต พาราณสิย พฺรหมฺ ทตฺเต รชชฺ  กาเรนเฺ ต พาราณสวี าสี กปฺปโก นาม วาณิโช อโหส.ิ ตสฺเสโก คทรฺ โภ กมุ ภฺ ภาร วหต.ิ ทิวเส ทิวเส สตตฺ โยชนานิ คจฺฉติ. โส เอกสฺมึ สมเย คทรฺ ภภารเกหิ ตกฺกสลิ  คนตฺ วฺ า ยาว ภณฑฺ สสฺ วสิ สฺ ชฺชนา คทฺรภ วจิ รติ ุ วสิ ฺสชเฺ ชส.ิ อถสฺส โส คทฺรโภ ปริขาปฏ เ  จรมาโน เอก คทฺรภึ ทสิ ฺวา อุปสงฺกมิ. สา เตน สทธฺ ึ ปฏสิ นถฺ าร กโรนฺตี อาห กโุ ต อาคโตสีต.ิ พาราณสโิ ตต.ิ เกน กมเฺ มนาติ. วาณชิ กมเฺ มนาต.ิ กติ ตฺ ก ภาร วหสตี .ิ กุมภฺ ภารนตฺ ิ. เอตฺตก ภาร วหนโฺ ต กตโิ ยชนานิ คจฺฉสีติ. สตตฺ โยชนานีต.ิ คตฏาเน เต กาจิ ปาทปรกิ มฺม วา ปฏ ปิ ริกมมฺ  วา กโรนตฺ ี อตฺถีติ. นตถฺ ิ ภทฺเทต.ิ เอว สนฺเต มหาทกุ ขฺ  อนุโภสตี .ิ กิ จฺ าป หิ ตริ จฺฉานคตาน ปาทปรกิ มฺมาทิการโก นาม นตฺถิ กามสฺโชนฆฏฏนตถฺ  เอวรปู  กเถสิ. โส ตสสฺ า กถาย อุกฺกณฺ ิโต. กปปฺ โกป ภณฺฑ วสิ สฺ ชเฺ ชตวฺ า ตสสฺ สนฺติก คนฺตฺวา เอหิ ตาต คมสิ สฺ ามาติ อาห. คจฺฉถ ตุมฺเห นาห คมิสฺสามตี .ิ อถ น ปุนปฺปุน ยาจิตฺวา อนิจฉฺ นตฺ  น ภาเยตฺวา เนสสฺ ามีติ จินฺเตตฺวา อิม คาถมาห

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 115 \" ปโตทนฺเต กริสสฺ ามิ โสฬสงฺคุลิกณฺฏก สฉฺ ินฺทสิ สฺ ามิ เต กาย เอว ชานาหิ คทรฺ ภาติ. \" ต สตุ วฺ า คทฺรโภ เอว สนเฺ ต อหป เต กตฺตพฺพ ชานิสสฺ ามีติ วตวฺ า อมิ  คาถมาห \" ปโตทมฺเม กรสิ สฺ สิ โสฬสงฺคุลิกณฺฏก ปรุ โต ปตฏิ หิตฺวาน อุทฺธริตวฺ าน ปจฉฺ โต ภณฑฺ ๑ เต ปาตยิสฺสามิ๒ เอว ชานาหิ กปปฺ กาติ.๓ \" ต สตุ วฺ า วาณิโช เกน นุ โข การเณเนส ม เอว วทตีติ จินฺเตตฺวา อิโต จิโต จ โอโลเกนโฺ ต ต คทฺรภึ ทสิ ฺวา อิมาย เอส เอว สกิ ฺขาปโ ต ภวสิ ฺสติ เอวรูป นาม เต คทรฺ ภึ อาเนสฺสามีติ มาตุคาเมน ต ปโลเภตวฺ า เนสฺสามตี ิ จนิ ฺเตตฺวา อมิ  คาถมาห \" จตปุ ปฺ ทึ สงขฺ มุขึ นารึ สพพฺ งฺคโสภินึ ภรยิ  เต อานยสิ ฺสามิ เอว ชานาหิ คทรฺ ภาติ. \" ต สตุ วฺ า ตุฏจิตโฺ ต คทฺรโภ อมิ  คาถมาห \" จตุปปฺ ทึ สงขฺ มุขึ นารึ สพพฺ งฺคโสภนิ ึ ภรยิ  เม อานยิสสฺ สิ เอว ชานาหิ กปปฺ ก กปปฺ ก ภยิ ฺโย คมิสฺสามิ โยชนานิ จตทุ ฺทสาติ. \" อถ น กปปฺ โก เตนหิ เอหีติ คเหตวฺ า สกฏ าน อคมาสิ. โส กตปิ าหจจฺ เยน ต อาห นนุ ม ตุมฺเห ภรยิ นฺเต ๑. ส.ี ม. ยุ. ทนตฺ . ๒. สี. สาวยสิ สฺ าม.ิ ๓. ส.ี ม. ยุ. กปฺปฏ.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 116 อานยสิ ฺสามีติ อโวจตุ ถฺ าติ. อาม วตุ ตฺ  นาห อตตฺ โน กถ ภินทฺ สิ ฺสามิ ภรยิ นฺเต อานยสิ ฺสามิ วฏฏ ปน ตุยหฺ  เอกกสเฺ สว ทสฺสามิ ตุยฺห อตฺตโน๑ ทตุ ิยสฺส ต ปโหตุ วา มา วา ตวฺ เมว ชาเนยฺยาสิ อุภินนฺ  โว สว าสมนฺวาย ปตุ ตฺ าป ชายิสสฺ นตฺ ิ เตหิป พหหู ิ สทธฺ ึ ตุยหฺ  ต ปโหตุ วา มา วา ตฺวเมว ชาเนยยฺ าสตี .ิ คทรฺ โภ ตสฺมึ กเถนเฺ ตเยว อนเปกฺโข อโหสิ. สตฺถา อมิ  ธมมฺ เทสน อาหรติ ฺวา ตทา ภิกฺขเว คทฺรภี ชนปทกลยฺ าณี อโหสิ คทรฺ โภ นนโฺ ท วาณโิ ช อหเมว เอว ปุพฺเพเปส มยา มาตคุ าเมน ปโลเภตฺวา วนิ โี ตติ ชาตก นฏิ  าเปสีติ. นนทฺ ตเฺ ถรวตฺถ.ุ ----------- ๑๐. จนุ ฺทสูกรกิ วตฺถ.ุ [ ๑๐ ] อิธ โสจติ เปจจฺ โสจตตี ิ อิม ธมมฺ เทสน สตถฺ า เวฬวุ เน วหิ รนฺโต จุนฺทสกู รกิ  นาม อารพฺภ กเถสิ. โส กริ ปฺจปณณฺ าส วสฺสานิ สกู เร วธิตฺวา ขาทนโฺ ต จ วิกฺกณี นโฺ ต จ ชีวติ  กปเฺ ปสิ. ฉาตกกาเล สกเฏน วหี ี อาทาย ชนปท คนฺตฺวา เอกนาฬทิ ฺวนิ าฬมิ ตฺเตน คามสูกรโปตเก ๑. ม. ตุยหฺ  เวตฺตน ทุติยสฺส ปโหตุ วา มา วา ส.ี ตยุ ฺห ปน อตตฺ ทุติยสสฺ .

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 117 กณี ิตวฺ า สกฏ ปูเรตวฺ า อาคนฺตวฺ า ปจฉฺ านเิ วสเน วช วิย เอกฏ าน ปรกิ ขฺ ปิ ตวฺ า ตตฺเถว เตส นวิ าป โรเปตฺวา เตสุ นานาคจเฺ ฉ จ สรรี วลชฺ จฺ ขาทิตฺวา วฑฺฒเิ ตสุ ย ย มาเรตุ- กาโม โหติ ต ต อาฬาหเน นจิ ฺจล พนธฺ ิตวฺ า สรีรมส สฺส อุทฺธมุ ายติ ฺวา พหลภาวตฺถ จตุรสสฺ มคุ ฺคเรน โปเถตฺวา พหลมโ ส ชาโตติ ตฺวา มขุ  ววิ รติ วฺ า ทนตฺ นฺตเร ทณฺฑก ทตวฺ า โลหนาฬยิ า ปกฺกฏุ ิต อณุ โฺ หทก มเุ ข อาสิฺจต.ิ ต กจุ ฉฺ ิย ปวสิ ิตฺวา ปกฺกุฏ ิต กรสี  อาทาย อโธภาเคน นกิ ฺขมติ ฺวา ยาว โถก กรีส อตฺถิ ตาว อาวลิ  หตุ ฺวา นกิ ขฺ มติ สทุ เฺ ธ อุทเร อจฉฺ  อนาวลิ  นกิ ขฺ มต.ิ อถสสฺ อวเสส อุทก ปฏิย อาสิฺจติ. ต กาฬจมมฺ  อปุ ฺปาเตตฺวา คจฺฉติ. ตโต ตณิ ุกกฺ าย โลมานิ ฌาเปตวฺ า ติณเฺ หน อสนิ า สีส ฉนิ ฺทติ. ปคฺฆรนตฺ  โลหติ  ภาชเนน ปฏคิ คฺ เหตฺวา มส  โลหิเตน มททฺ ติ วฺ า ปจิตฺวา ปตุ ฺตทารมชฺเฌ นสิ ินฺโน ขาทิตวฺ า เสส วิกฺกณี าต.ิ ตสฺส อมิ นิ า นิยาเมเนว ชีวิต กปเฺ ปนฺตสสฺ ปฺจปณณฺ าส วสสฺ านิ อตกิ ฺกนตฺ านิ. ตถาคเต ธรุ วหิ าเร วสนเฺ ต เอกทวิ สป  ปปุ ผฺ มุฏ มิ ตฺเตน ปชู า วา กฏจฺฉุมตฺตภิกขฺ าทาน วา อฺ  วา กิฺจิ ปุฺ  นาม นาโหส.ิ อถสสฺ สรีเร โรโค อปุ ฺปชฺช.ิ ชวี นฺตสฺเสว อวจี มิ หานิรยสนตฺ าโป อปุ ฏห.ิ อวีจิสนฺตาโป นาม โยชนสเต ตฺวา โอโลเกนฺตสฺส อกขฺ ีนิ ภนิ ฺทนสมตโฺ ถ ปริฬาโห โหต.ิ วตุ ฺตมปฺ  เจต

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 118 \" สมนฺตา โยชนสต ผรติ ฺวา ตฏิ ติ สพพฺ ทาติ.๑ \" นาคเสนตเฺ ถเรน ปนสสฺ ปากติกอคฺคิสนฺตาปโต อธมิ ตฺตตาย อยมปุ มา วตุ ตฺ า ยถา มหาราช กฏุ าคารมตโฺ ต ปาสาโณป นิรยอคคฺ ิมฺหิ ปกฺขติ ฺโต ขเณน วลิ ย คจฺฉติ นพิ พฺ ตตฺ สตฺตา ปเนตฺถ กมมฺ พเลน มาตกุ จุ ฺฉิคตา วยิ น วลิ ียนฺตตี .ิ ๒ ตสสฺ ตสมฺ ึ สนตฺ าเป อุปฏเิ ต กมมฺ สริกขฺ โก อากาโร อปุ ปฺ ชชฺ ิ. เคหมชเฺ ฌเยว สูกรรว รวิตฺวา ชนฺนเุ กหิ วิจรนโฺ ต ปรุ ตฺถิม- วตถฺ ุมปฺ  ปจฉฺ มิ วตฺถุมฺป คจฉฺ ต.ิ อถสฺส เคหมานุสกา ต ทฬฺห คเหตวฺ า มุข ปท หนฺติ. กมมฺ วปิ าโก นาม น สกกฺ า เกนจิ ปฏิพาหติ ุ. โส วิรวนฺโต อิโต จโิ ต จ วิจรติ. สมนฺตา สตฺตสุ ฆเรสุ มนุสสฺ า นทิ ทฺ  น ลภนฺต.ิ มรณภเยน ตชชฺ ิตสฺส ปนสฺส พหิ นกิ ขฺ มน นิวาเรตุ อสกโฺ กนโฺ ต สพฺโพ เคหชโน ยถา อนโฺ ต โิ ต พหิ วจิ รติ ุ น สกฺโกติ ตถา เคหทวฺ ารานิ ปท หติ วฺ า พหิเคห ปรวิ าเรตวฺ า รกฺขนโฺ ต อจฺฉต.ิ อิตโรป อนโฺ ตเคเหเยว นิรยสนฺตาเปน วิรวนฺโต อโิ ต จโิ ต จ วิจรต.ิ เอว สตตฺ ทิวสานิ วจิ ริตวฺ า อฏ เม ทวิ เส กาล กตฺวา อวีจิมหานริ เย นิพพฺ ตฺต.ิ อวจี มิ หานิรโย เทวทตู สุตฺตนเฺ ตน วณเฺ ณตพฺโพ. ภกิ ฺขู ตสฺส ฆรทวฺ าเรน คจฺฉนตฺ า ต สททฺ  สตุ ฺวา สูกรสทฺโทติ สฺ ิโน หตุ ฺวา วิหาร คนตฺ วฺ า สตฺถุ สนฺตเิ ก นสิ ินฺนา เอวมาหสุ ๑. ม. อุป. ๑๔/๓๔๑. ตสสฺ อโยมยา ภมู ิ ชลิตา เตชสา ยตุ ตฺ า สมนตฺ า...สพพฺ ทาติ เทวทูตสุตเฺ ต อาคตา. ๒. มลิ ินฺท. ๙๒.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 119 ภนฺเต จุนทฺ สกู ริกสสฺ เคหทฺวาร ปทหติ วฺ า สกู ราน มาริยมานาน อชชฺ สตฺตโม ทิวโส เคเห กาจิ มงฺคลกริ ิยา ภวสิ ฺสติ มเฺ  เอตฺตเก นาม ภนฺเต สกู เร มาเรนฺตสฺส เอกมฺป เมตฺตจติ ฺต วา การุฺ วา นตฺถิ น จ วต โน เอวรูโป กกฺขโฬ ผรุโส สตฺโต ทฏิ ปุพฺโพติ. สตถฺ า น ภิกขฺ เว โส อิเม สตตฺ ทิวเส สกู เร มาเรติ กมมฺ สรกิ ฺขก ปนสสฺ อทุ ปาทิ ชีวนฺตสเฺ สว อวีจมิ หานริ ยสนตฺ าโป อุปฏาสิ โส เตน สนตฺ าเปน สตตฺ ทิวสานิ สกู รรว รวนโฺ ต อนโฺ ตนิเวสเน วจิ ริตฺวา อชชฺ กาล กตวฺ า อวีจิมฺหิ นพิ ฺพตโฺ ตติ วตฺวา ภนฺเต อธิ โลเก เอว โสจิตวฺ า ปุน คนตฺ วฺ า โสจนฏาเนเยว นิพฺพตฺโตติ วตุ เฺ ต อาม ภิกขฺ เว ปมตฺโต นาม คหฏโ วา โหตุ ปพฺพชโิ ต วา อภุ ยตฺถ โสจติเยวาติ วตวฺ า อิม คาถมาห \" อิธ โสจติ เปจจฺ โสจติ ปาปการี อภุ ยตถฺ โสจติ โส โสจติ โส วหิ ฺติ ทสิ ฺวา กมฺมกิลฏิ มตตฺ โนติ. \" ตตถฺ ปาปการีติ นานปปฺ การสสฺ ปาปกมฺมสสฺ การโก ปคุ ฺคโล อกต วต เม กลฺยาณ กต เม ปาปนตฺ ิ เอกเ สเนว มรณสมเย อธิ โสจติ อทิ มสสฺ กมฺมโสจน วิปาก อนุภวนฺโต ปน เปจจฺ โสจติ อทิ มสฺส ปรโลเก วปิ ากโสจน เอว โส อุภยตถฺ โสจติเยว. เตเนว การเณน ชีวมาโนเยว โส จุนทฺ สกู รโิ กป

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 120 โสจต.ิ ทสิ ฺวา กมมฺ กิลฏิ  มตฺตโนติ อตตฺ โน กลิ ิฏ กมฺม ปสฺสติ วฺ า โสจติ นานปฺปการ วิลปนโฺ ต วหิ ฺติ กิลมตีต.ิ คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุ มหาชนสสฺ สาตถฺ กิ า เทสนา ชาตาต.ิ จนุ ฺทสกู ริกวตฺถุ. ----------- ๑๑. ธมมฺ กิ อุปาสกวตฺถ.ุ [ ๑๑ ] อธิ โมทติ เปจฺจ โมทตีติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ธมมฺ ิกอุปาสก อารพภฺ กเถสิ. สาวตฺถยิ  กิร ปจฺ สตา ธมมฺ ิกอุปาสกา นาม อเหสส. เตสุ เอเกกสฺส ปฺจ ปฺจ อปุ าสกสตานิ ปริวาโร. โย เตส เชฏโก ตสสฺ สตตฺ ปตุ ตฺ า สตตฺ ธตี โร. เตสุ เอเกกสสฺ เอเกกา สลากยาคุ สลากภตตฺ  ปกขฺ ิกภตตฺ  สงฆฺ ภตตฺ  อุโปสถิกภตตฺ  อาคนตฺ กุ ภตฺต วสฺสาวาสิก อโหส.ิ เตป สพเฺ พว อนชุ าตปุตฺตา นาม อเหสส. อิติ จทุ ทฺ สนนฺ  ปตุ ฺตาน ภรยิ าย อปุ าสกสสฺ าติ โสฬส สลากยาคอุ าทีนิ ปวตฺตนฺติ. อิติ โส สปตุ ฺตทาโร สลี วา กลยฺ าณธมฺโม ทานสว ภิ าครโต อโหส.ิ อถสสฺ อปรภาเค โรโค อปุ ปฺ ชชฺ .ิ อายสุ งขฺ าโร ปรหิ ายิ. โส ธมมฺ  โสตกุ าโม อฏ วา เม โสฬส วา ภกิ ฺขู เปเสถาติ สตฺถุ สนตฺ กิ 

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 121 ปหณิ ิ. สตฺถา ภิกฺขู เปเสสิ. เต คนฺตวฺ า ตสฺส มจฺ  ปริวาเรตฺวา ปฺตฺเตสุ อาสเนสุ นสิ นิ ฺนา ภนเฺ ต อยฺยาน เม ทสฺสน ทุลฺลภ ภวิสฺสติ ทุพฺพโลมฺหิ เอก เม สตุ ฺต สชฌฺ ายถาติ วตุ ตฺ า กตร สุตฺต โสตกุ าโม อุปาสกาติ สพฺพพุทธฺ าน อวชิ หิต สตปิ ฏ านสุตฺตนตฺ ิ๑ วตุ ฺเต เอกายโน อย ภกิ ฺขเว มคฺโค สตตฺ าน วสิ ทุ ธฺ ิยาติ สตุ ฺตนตฺ  ปฏ เปสส. ตสมฺ ึ ขเณ ฉหิ เทวโลเกหิ สพฺพาลงกฺ ารปฏิมณฺฑิตา สหสฺสสนิ ฺธวยุตตฺ า ทิยฑฺฒโยชนสตกิ า ฉ รถา อาคมสึ .ุ เตสุ ติ า เทวตา อมหฺ าก เทวโลก เนสสฺ าม อมฺหาก เทวโลก เนสสฺ าม อมฺโภ มตตฺ ิกภาชน ภนิ ทฺ ติ วฺ า สวุ ณฺณภาชน คณหฺ นฺโต วิย อมหฺ าก เทวโลเก อภริ มิตุ อธิ นพิ ฺพตตฺ ตตู ิ๒ วทสึ ุ. อุปาสโก ธมมฺ สฺสวนนฺตราย อนิจฺฉนโฺ ต อาคเมถ อาคเมถาติ อาห. ภกิ ฺขู อมเฺ ห วทตตี ิ สฺ าย ตุณฺหี อเหสส. อถสสฺ ปตุ ตฺ ธตี โร อมหฺ าก ปตา ปพุ ฺเพ ธมมฺ สฺสวเนน อตติ โฺ ต อโหสิ อทิ านิ ปน ภิกฺขู ปกฺโกสาเปตวฺ า สชฌฺ าย กาเรตวฺ า สยเมว วาเรติ มรณสฺส อภายนกสตโฺ ต นาม นตถฺ ตี ิ วริ วสึ .ุ ภิกฺขู อิทานิ อโนกาโสติ อฏุ ายาสนา ปกกฺ มึส.ุ อุปาสโก โถก วีตินาเมตฺวา สตึ ปฏลิ ภติ ฺวา ปุตเฺ ต ปจุ ฉฺ ิ กสมฺ า กนทฺ ถาติ. ตาต ตมุ ฺเห ภกิ ฺขู ปกโฺ กสาเปตฺวา ธมมฺ  สณุ นฺตา สยเมว วารยติ ฺถ อถ มย มรณสฺส อภายนกสตฺโต นาม นตฺถตี ิ กนทฺ มิ หฺ าต.ิ ๑. ที. มหา. ๑๐/๓๒๕. ๒. ม. นพิ พฺ ตตฺ าหตี ิ.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 122 อยฺยา ปน กุหินตฺ .ิ อโนกาโสติ อฏุ ายาสนา ปกกฺ นฺตา ตาตาติ. นาห อยฺเยหิ สทฺธึ กเถมตี ิ. อถ เกน สทฺธึ กเถถาต.ิ ฉหิ เทวโลเกหิ เทวตา ฉ รเถ อลงกฺ รติ ฺวา อาทาย อากาเส ตฺวา อมหฺ าก เทวโลเก อภริ มาหิ อมหฺ าก เทวโลเก อภิรมาหตี ิ สททฺ  กโรนตฺ ิ ตาหิ สทธฺ ึ กเถมตี ิ. กหุ ึ ตาต รถา น มย ปสฺสามาต.ิ อตฺถิ ปน มยหฺ  คนถฺ ติ านิ ปุปผฺ านีติ. อตฺถิ ตาตาต.ิ กตโร เทวโลโก รมณโี ยติ. สพฺพโพธสิ ตฺตาน พทุ ฺธมาตาปตูนฺจ วสนฏาน ตสุ ติ ภวน รมณยี  ตาตาต.ิ เตนหิ ตุสิตภวนโต อาคตรเถ ปปุ ฺผทาม ลคคฺ ตตู ิ ปปุ ฺผทาม ขปิ ถาต.ิ เต ขิปส .ุ ต รถธเุ ร ลคฺคิตฺวา อากาเส โอลมพฺ .ิ มหาชโน ตเทว ปสฺสติ รถ น ปสสฺ ติ. อุปาสโก ปสสฺ เถต ปุปฺผทามนตฺ ิ วตวฺ า อาม ปสฺสามาติ วตุ ฺเต เอต ตสุ ติ ภวนโต อาคตรเถ โอลมฺพติ อห ตุสติ ภวน คจฺฉามิ ตมุ ฺเห มา จนิ ตฺ ยิตฺถ มม สนฺตเิ ก นพิ พฺ ตตฺ ิตกุ ามา หุตวฺ า มยา กตนิยาเมเนว ปุ ฺ านิ กโรถาติ วตฺวา กาล กตฺวา ตุสิตภวนโต อาคตรเถ ปตฏิ  าสิ. ตาวเทวสฺส ติคาวุตปฺปมาโณ สฏ ิสกฏภาราลงกฺ ารปฏิมณฑฺ โิ ต อตฺตภาโว นพิ ฺพตตฺ ิ อจฉฺ ราสหสฺส ปริวาเรสิ ปฺจวีสติโยชนิก รตนวิมาน ปาตรุ โหส.ิ เตป ภกิ ขฺ ู วหิ าร อนปุ ปฺ ตเฺ ต สตถฺ า ปจุ ฉฺ ิ สุตา ภิกขฺ เว อปุ าสเกน ธมฺมเทสนาติ. อาม ภนเฺ ต อนฺตราเยว ปน อาคเมถาติ วาเรสิ อถสสฺ ปุตตฺ ธตี โร กนทฺ สึ ุ มย

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 123 อทิ านิ อโนกาโสติ อฏุ  ายาสนา นิกฺขนฺตาติ. น โส ภกิ ฺขเว ตุมฺเหหิ สทธฺ ึ กเถสิ ฉหิ ปน เทวโลเกหิ เทวตา ฉ รเถ อลงฺกรติ วฺ า อาหริตวฺ า ต อปุ าสก ปกฺโกสสึ ุ โส ธมมฺ เทสนาย อนตฺ ราย อนิจฺฉนฺโต ตาหิ สทธฺ ึ กเถสีต.ิ เอว ภนฺเตต.ิ เอว ภิกฺขเวต.ิ อิทานิ กหุ ึ นพิ พฺ ตโฺ ตติ. ตุสิตภวเน ภกิ ฺขเวติ. ภนฺเต อธิ าตมิ ชฺเฌ โมทมาโน จรติ วฺ า ปุน โมทนฏาเนเยว นพิ ฺพตฺโตต.ิ อาม ภกิ ขฺ เว อปปฺ มตฺตา หิ คหฏา วา ปพฺพชิตา วา สพฺพตฺถ โมทนฺติเยวาติ วตวฺ า อิม คาถมาห \" อิธ โมทติ เปจจฺ โมทติ กตปุ ฺโ อุภยตถฺ โมทติ โส โมทติ โส ปโมทติ ทสิ วฺ า กมมฺ วิสทุ ฺธมิ ตตฺ โนต.ิ \" ตตถฺ กตปุ ฺโติ นานปปฺ การสฺส กสุ ลสฺส การโก ปุคคฺ โล อกต วต เม ปาป กต วต เม กลฺยาณนฺติ อธิ กมมฺ โมทเนน โมทติ เปจฺจ วิปากโมทเนน โมทติ เอว อุภยตฺถ โมทติ นาม. กมมฺ วิสุทธฺ นิ ตฺ ิ ธมฺมิกอปุ าสโกป อตฺตโน กมมฺ วิสทุ ฺธึ ปุฺกมมฺ สมปฺ ตฺตึ ทสิ ฺวา กาลกริ ยิ โต ปุพเฺ พ อธิ โลเกป โมทติ กาล กตฺวา อิทานิ ปรโลเกป ปโมทติ อตโิ มทติเยวาต.ิ คาถาปรโิ ยสาเน พหู โสตาปนนฺ าทโย อเหสุ มหาชนสสฺ สาตฺถกิ า ธมฺมเทสนา ชาตาต.ิ ธมมฺ ิกอปุ าสกวตฺถ.ุ --------------

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 124 ๑๒. เทวทตฺตวตถฺ .ุ [ ๑๒ ] อิธ ตปฺปติ เปจฺจ ตปฺปตีติ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เชตวเน วิหรนโฺ ต เทวทตฺต อารพภฺ กเถสิ. เทวทตฺตสฺส วตฺถุ ปพพฺ ชิตกาลโต ปฏ าย ยาว ปวิปปฺ เวสนา เทวทตฺต อารพฺภ ภาสิตานิ สพพฺ านิ ชาตกานิ วติ ฺถาเรตฺวา กถติ . อย ปเนตฺถ สงเฺ ขโป สตถฺ ริ อนุปย  นาม มลลฺ าน นิคโม ต นสิ ฺสาย อนุปย มฺพวเน วหิ รนฺเตเยว ตถาคตสฺส ลกฺขณปฏคิ ฺคหณทิวเสเยว อสตี ิสหสเฺ สหิ าตกิ เุ ลหิ ราชา วา โหตุ พทุ โฺ ธ วา ขตตฺ ิยปรวิ าโร วิจรสิ สฺ ตตี ิ อสตี สิ หสสฺ ปตุ ฺตา ปฏิ ฺาตา เตสุ เยภยุ ฺเยน ปพพฺ ชิเตสุ ภทฺทิยราชาน อนรุ ทุ ฺธ อานนทฺ  ภคุ กิมฺพลิ  เทวทตตฺ นตฺ ิ อิเม ฉ สกเฺ ก อปพพฺ ชนเฺ ต ทสิ วฺ า มย อตฺตโน ปุตฺเต ปพพฺ าเชม อเิ ม ฉ สกกฺ า น าตกา มฺเ ตสฺมา น ปพฺพชนตฺ ีติ กถ สมฏุ  าเปสส. อถ มหานาโม สกฺโก อนรุ ทุ ฺธ อุปสงกฺ มติ วฺ า ตาต อมหฺ าก กลุ า ปพฺพชโิ ต นตฺถิ ตวฺ  วา ปพพฺ ช อห วา ปพพฺ ชสิ ฺสามตี ิ อาห. โส ปน สขุ มุ าโล โหติ สมปฺ นฺนโภโค นตถฺ ตี ิ วจนมฺป เตน น สุตปพุ พฺ . เอกทวิ ส หิ เตสุ ฉสุ ขตตฺ เิ ยสุ คฬุ กฬี าย กฬี นฺเตสุ อนรุ ทุ โฺ ธ ปเู วน ปราชโิ ต ปวู ตฺถาย ปหณิ ิ. อถสฺส มาตา ปูเว สชฺเชตฺวา ปหณิ .ิ เต ขาทติ ฺวา ปน กีฬึส.ุ ปนุ ปฺปนุ  ตสฺเสว ปราชโย โหต.ิ มาตา ปนสสฺ ปหเิ ต ปหเิ ต ตกิ ขฺ ตฺตุ ปูเว ปหิณติ วฺ า จตุตถฺ วาเร

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 125 ปูวา นตฺถตี ิ ปหณิ ิ. โส นตฺถตี ิ วจนสฺส อสสฺ ตุ ปพุ พฺ ตฺตา เอสาเปกา ปูววิกติ ภวสิ สฺ ตตี ิ มฺมาโน นตถฺ ปิ ูวเมว อาหรถาติ เปเสสิ. มาตา ปนสสฺ นตถฺ ิปวู  กิร อยเฺ ย เทถาติ วตุ เฺ ต มม ปตุ ฺเตน นตถฺ ตี ิ ปท น สุตปุพพฺ  อมิ นิ า ปน อปุ าเยน เอตมตฺถ ชานาเปสฺสามีติ ตจุ ฉฺ  สวุ ณฺณปาตึ อฺ าย สวุ ณฺณปาตยิ า ปฏิกชุ ฺชติ วฺ า เปเสส.ิ นครปรคิ คฺ าหิกา เทวตา จินฺเตสุ อนรุ ทุ ธฺ สกฺเกน อนนฺ ภารกาเล อตตฺ โน ภาคภตตฺ  อุปริฏ ปจฺเจกพทุ ฺธสสฺ ทตฺวา นตฺถตี ิ เม วจนสฺส สวน มา โหตุ โภชนปุ ฺปตตฺ ิฏ านชานน มา โหตูติ ปตฺถนา กตา สจาย ตุจฺฉปาตึ ปสฺสสิ ฺสติ เทวสมาคม ปวสิ ติ ุ น ลภสิ สฺ าม สสี มฺป โน สตตฺ ธา ผเลยฺยาติ. อถ น ปาตึ ทิพพฺ ปเู วหิ ปุณฺณ อกส.ุ ตสสฺ า คฬุ มณฑฺ เล เปตวฺ า อคุ ฺฆาฏติ มตตฺ าย ปูวคนโฺ ธ สกลนคร ฉาเทตวฺ า ิโต. ปูวขณฑฺ  มุเข ปตมตฺตเมว สตตฺ รสหรณสี หสสฺ านิ อนุผร.ิ โส จินเฺ ตสิ นาห มาตุ ปโ ย เอตตฺ ก เม กาล อิม นตถฺ ิปวู นนฺ าม น ปจิ อโิ ต ปฏาย อฺ ปวู  น ขาทสิ ฺสามีติ เคห คนฺตฺวา มาตร ปจุ ฉฺ ิ อมมฺ ตุมหฺ าก อห ปโ ย อปปฺ โยต.ิ ตาต เอกกฺขโิ น อกฺขิ วิย หทย วิย จ อตปิ โย เมต.ิ อถ กสมฺ า เอตตฺ ก กาล มยหฺ  นตถฺ ปิ วู  น ปจิตฺถ อมมฺ าต.ิ สา จุลฺลปุ ฏาก ปุจฉฺ ิ อตฺถิ กิฺจิ ปาตยิ  ตาตาติ. ปรปิ ุณณฺ า อยฺเย ปาตี ปเู วหิ เอวรูปา ปวู า นาม เม น ทิฏ ปพุ ฺพาต.ิ สา จนิ เฺ ตสิ มยหฺ  ปุตฺโต ปุ ฺวา กตาภินหี าโร ภวสิ สฺ ติ

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 126 เทวตาหิ ปาตึ ปูเรตฺวา ปหติ า ภวสิ สฺ นตฺ ตี .ิ อถ น ปุตฺโต อมฺม อโิ ต ปฏ ายาห อฺ ปูวนฺนาม น ขาทสิ สฺ ามิ นตถฺ ิปวู เมว ปเจยยฺ าสีติ. สาปสฺส ตโต ปฏ าย ปวู  ขาทติ กุ าโมมหฺ ีติ วตุ เฺ ต ตจุ ฉฺ ปาตเิ มว อฺ าย ปาติยา ปฏกิ ุชชฺ ติ ฺวา เปเสส.ิ ยาว อคารมชเฺ ฌ วสิ ตาวสสฺ เทวตา ทพิ พฺ ปเู ว ปหิณึส.ุ โส เอตตฺ กป  อชานนโฺ ต ปพฺพชชฺ นฺนาม กึ ชานิสสฺ ติ ตสมฺ า กา เอสา ปพฺพชฺชา นามาติ ภาตร ปจุ ฉฺ ิตวฺ า โอหาริตเกสมสฺสุนา กาสายนิวตฺเถน กฏตถฺ เร วา วทิ ลมจฺ เก วา นปิ ชชฺ ติ วฺ า ปณ ฺฑาย จรนเฺ ตน วหิ รติ พฺพ เอสา ปพฺพชชฺ า นามาติ วตุ ฺเต ภาตกิ อห สขุ มุ าโล นาห สกฺขสิ สฺ ามิ ปพฺพชิตนุ ฺติ อาห. เตนหิ ตาต กมมฺ นฺต อุคคฺ เหตวฺ า ฆราวาส วส น หิ สกกฺ า อมฺเหสุ เอเกน อปพพฺ ชิตนุ ฺติ อาห. อถ น โก เอโส กมมฺ นโฺ ต นามาติ ปจุ ฉฺ ิ. ภตตฺ ุฏ านฏานป  อชานนโฺ ต กลุ ปุตโฺ ต กมมฺ นตฺ  นาม กึ ชานิสสฺ ต.ิ เอกทวิ ส หิ ติณฺณ ขตฺตยิ าน กถา อุทปาทิ ภตฺต นาม กหุ ึ อฏุ  หตีต.ิ กมิ ฺพิโล อาห โกฏเ  อุฏหตตี ิ. อถ น ภททฺ โิ ย ตวฺ  ภตฺตสสฺ อุฏ านฏาน น ชานาสิ ภตฺตนฺนาม อุกฺขลิย อฏุ  หตตี ิ อาห. อนรุ ทุ โฺ ธ ตมุ ฺเห เทฺวป น ชานาถ ภตฺตนฺนาม รตนมกุลาย สุวณณฺ ปาติย อุฏหตีติ อาห. เตสุ กริ เอกทวิ ส กิมฺพโิ ล โกฏ โต วีหี โอตารยิ มาเน ทสิ วฺ า เอเต โกฏเกเยว ชาตาติ สฺ ี อโหส.ิ ภทฺทิโยป เอกทวิ ส อกุ ขฺ ลิโต ภตตฺ  วฑฒฺ ิยมาน ทสิ ฺวา อุกฺขลยิ เฺ ว

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 127 อปุ ปฺ นฺนนฺติ สฺ ี อโหส.ิ อนุรุทเฺ ธน ปน เนว วหี ี โกฏเ ฏนตฺ า น ภตตฺ  ปเจนฺตา วา วฑฺเฒนตฺ า วา ทิฏ ปพุ ฺพา วฑเฺ ฒตฺวา ปน ปรุ โต ปตเมว ปสฺสต.ิ โส ภุ ฺชิตุกามกาเล ภตตฺ  ปาตยิ  อุฏหตีติ สฺมกาส.ิ เอว ตโยป เต ภตฺตุฏานฏ านป  น ชานนฺต.ิ เตนาย โก เอส กมฺมนฺโต นามาติ ปจุ ฉฺ ิตฺวา ปม เขตฺต กสาเปตพฺพนฺตอิ าทกิ  สว จฺฉเร สวจฺฉเร กตฺตพพฺ  กจิ จฺ  สตุ วฺ า กทา กมมฺ นฺตาน อนฺโต ปฺ ายิสฺสติ กทา มย อปโฺ ปสสฺ กุ กฺ า โภเค ภุชฺ ิสฺสามาติ วตฺวา กมฺมนตฺ าน อปริยนฺตตาย อกขฺ าตาย เตนหิ ตฺวฺเว ฆราวาส วส น มยหฺ  เอเตน อตโฺ ถติ วตวฺ า มาตร อปุ สงกฺ มิตฺวา อนชุ านาหิ ม อมฺม อห ปพฺพชสิ สฺ ามตี ิ วตฺวา ตาย ติกขฺ ตตฺ ุ ปฏกิ ขฺ ปิ ต ฺวา สเจ เต สหายโก ภททฺ ิยราชา ปพพฺ ชิสสฺ ติ เตน สทฺธึ ปพพฺ ชาหตี ิ วุตเฺ ต ต อปุ สงฺกมิตฺวา มม โข สมมฺ ปพพฺ ชฺชา ตว ปฏพิ ทธฺ าติ วตวฺ า ต นานปปฺ กาเรหิ สฺาเปตวฺ า สตฺตเม ทิวเส อตฺตนา สทฺธึ ปพพฺ ชตถฺ าย ปฏิฺ  คณฺหิ. ตโต ภททฺ ิโย สกยฺ ราชา อนรุ ุทฺโธ อานนฺโท ภคุ กมิ ฺพิโล เทวทตโฺ ต จาติ อิเม ฉ ขตตฺ ยิ า อุปาลกิ ปฺปกสตฺตมา เทวา วิย ทพิ ฺพสมฺปตตฺ ึ สตตฺ าห มหาสมปฺ ตตฺ ึ อนภุ วติ ฺวา อุยฺยาน คจฺฉนฺตา วยิ จตรุ งคฺ ินิยา เสนาย นกิ ขฺ มติ วฺ า ปรวิสย ปตฺวา ราชาณาย สพฺพเสน นิวตฺตาเปตวฺ า ปรวสิ ย โอกฺกมึสุ. ตตถฺ ฉ ขตตฺ ิยา อตตฺ โน อาภรณานิ โอมุจฺ ิตฺวา ภณฑฺ กิ  กตวฺ า หนทฺ ภเณ อปุ าลิ

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 128 นวิ ตตฺ สฺสุ อล เต เอตตฺ ก ชีวิกายาติ ตสฺส อทส .ุ โส เตส ปาทมูเล ปวตฺติตฺวา ปรเิ ทวิตวฺ า เตส อาณ อตกิ กฺ มติ ุ อสกโฺ กนโฺ ต อฏุ าย ต คเหตฺวา นิวตตฺ .ิ เตส ทวฺ ธิ า ชาตกาเล วน โรทนปฺปตตฺ  วิย ปวี กมปฺ นาการปปฺ ตตฺ า วยิ อโหสิ. อปุ าลกิ ปปฺ โกป โถก คนฺตวฺ า นิวตฺติตฺวา เอว จินเฺ ตสิ จณฑฺ า โข สากยิ า อิมนิ า กมุ ารา นิปาตติ าติ ฆาเตยยฺ ุป ม อเิ ม หิ นาม สกยฺ กมุ ารา เอวรูป สมปฺ ตฺตึ ปหาย อมิ านิ อนคฺฆานิ อาภรณานิ เขฬปณ ฑฺ  วยิ ฉฑฺเฑตฺวา ปพพฺ ชสิ ฺสนฺติ กิมงคฺ  ปนาหนฺติ จนิ ฺเตตฺวา ภณฑฺ ิก โอมุ ฺจติ ฺวา ตานิ อาภรณานิ รกุ เฺ ข ลคคฺ ิตวฺ า อตถฺ ิกา คณหฺ นตฺ ูติ วตฺวา เตส สนตฺ ิก คนตฺ ฺวา เตหิ กสมฺ า นิวตโฺ ตสีติ ปุฏโ  ตมตฺถ อาโรเจสิ. อถ น เต อาทาย สตฺถุ สนฺตกิ  คนตฺ วฺ า ภควนตฺ  วนทฺ ิตวฺ า มย ภนฺเต สากยิ า นาม มานนิสสฺ ิตา อย อมหฺ าก ทีฆรตตฺ  ปรจิ ารโก อิม ปมตร ปพฺพาเชถ มยมสสฺ อภวิ าทนาทนี ิ กรสิ สฺ าม เอว โน มาโน นิมมฺ าทยิสสฺ ตีติ วตฺวา ต ปมตร ปพพฺ าเชตฺวา ปจฉฺ า สย ปพฺพชสึ ุ. เตสุ อายสฺมา ภททฺ โิ ย เตเนว อนฺตรวสเฺ สน เตวชิ ฺโช อโหสิ. อายสมฺ า อนุรทุ โฺ ธ ทิพฺพจกฺขุโก หตุ วฺ า ปจฺฉา มหาปุริสวติ กกฺ สุตฺต๑ สุตวฺ า อรหตตฺ  ปาปณุ .ิ อายสฺมา อานนฺโท โสตาปตตฺ ผิ เล ปตฏิ ห.ิ ภคตุ ฺเถโร จ กิมฺพลิ ตเฺ ถโร จ อปรภาเค วิปสสฺ น วฑฺเฒตฺวา อรหตฺต ปาปุณึสุ. เทวทตโฺ ต โปถุชชฺ นกิ  อทิ ฺธึ ปตโฺ ต. ๑. องฺ. อฏ ก. ๒๓/๒๓๓.

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 129 อปรภาเค สตฺถริ โกสมฺพิย วหิ รนฺเต สสาวกสงฆฺ สฺส ตถาคตสฺส มหนฺโต ลาภสกฺกาโร นพิ ฺพตตฺ .ิ ตตฺถ วตถฺ เภสชฺชาท-ิ หตถฺ า มนสุ สฺ า วิหาร ปวิสติ วฺ า กุหึ สตฺถา กหุ ึ สารีปุตตฺ ตฺเถโร กหุ ึ มหาโมคฺคลลฺ านตฺเถโร กุหึ มหากสสฺ ปตเฺ ถโร กุหึ ภทฺทิยตฺเถโร กหุ ึ อนรุ ทุ ฺธตฺเถโร กุหึ อานนทฺ ตเฺ ถโร กหุ ึ ภคตุ ฺเถโร กหุ ึ กิมฺพลิ ตเฺ ถโรติ อสีติมหาสาวกาน นสิ ินนฺ ฏาน โอโลเกนฺตา วจิ รนตฺ ิ. เทวทตฺตตฺเถโร กหุ ึ นสิ นิ โฺ น วา ิโต วาติ ปจุ ฺฉนโฺ ต นาม นตฺถิ. โส จินฺเตสิ อห เอเตหิ สทธฺ เึ ยว ปพพฺ ชโิ ต เอเตป ขตตฺ ิยปพพฺ ชิตา อหป ขตฺติยปพพฺ ชโิ ต ลาภสกกฺ ารหตฺถา มนสุ ฺสา เอเต ปรเิ ยสนตฺ ิ มม นาม คเหตาป นตถฺ ิ เกน นุ โข สทธฺ ึ เอกโต หุตฺวา ก ปสาเทตวฺ า มม ลาภสกฺการ นิพฺพตเฺ ตยยฺ นฺต.ิ อถสฺส เอตทโหสิ อย ราชา พิมพฺ ิสาโร ปมทสสฺ เนเนว เอกาทสนหเุ ตหิ สทฺธึ โสตาปตตฺ ผิ เล ปตฏิ ิโต น สกกฺ า เอเตน สทธฺ ึ เอกโต ภวิตุ โกสลรฺ าป สทธฺ ึ น สกกฺ า เอกโต ภวิตุ อย โข ปน รฺโ ปตุ โฺ ต อชาตสตฺตุกุมาโร กสสฺ จิ คณุ โทส น ชานาติ เอเตน สทฺธึ เอกโต ภวิสฺสามตี ิ. โส โกสมพฺ ิโต ราชคห คนฺตวฺ า กมุ ารกวณฺณ อภนิ มิ ฺมนิ ติ ฺวา จตฺตาโร อาสีวิเส จตูสุ หตฺถปาเทสุ เอก ควี าย พนธฺ ิตฺวา เอก สเี ส จมุ ฺพฏก กตวฺ า เอก เอกส กรติ ฺวา อิมาย อหิเมขลาย อากาสโต โอรยุ ฺห อชาตสตตฺ สุ ฺส อจุ ฉฺ งเฺ ค นสิ ที ิตวฺ า เตน ภีเตน โกสิ ตฺวนฺติ วุตฺเต อห เทวทตโฺ ตติ วตฺวา ตสฺส

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 130 ภยวิโนทนตถฺ  ต อตตฺ ภาว ปฏสิ ห ริตวฺ า สงฆฺ าฏปิ ตตฺ จีวรธโร ปรุ โต ตฺวา ต ปสาเทตฺวา ลาภสกกฺ าร นพิ พฺ ตฺเตส.ิ โส ลาภสกกฺ าราภิภโู ต อห ภิกฺขสุ งฺฆ ปรหิ รสิ สฺ ามีติ ปาปก จติ ตฺ  อปุ ฺปาเทตฺวา สห จิตฺตุปปฺ าเทน อิทฺธิโต ปรหิ ายิตฺวา สตถฺ าร เวฬุวนวหิ าเร สราชกิ าย ปรสิ าย ธมฺม เทเสนตฺ  วนทฺ ิตฺวา อุฏ ายาสนา อฺชลิมฺปคคฺ ยหฺ ภควา ภนเฺ ต เอตรหิ ชิณฺโณ วฑุ โฺ ฒ มหลลฺ โก อปฺโปสฺสกุ ฺโก ทฏิ ธมมฺ สขุ วหิ าร อนุยุ ฺชตุ อห ภกิ ฺขุสงฺฆ ปริหริสสฺ ามิ นยิ ยฺ าเทถ เม ภกิ ขฺ ุสงฺฆนฺติ วตวฺ า สตฺถารา เขฬาสกิ วาเทน อปสาเทตฺวา ปฏกิ ฺขติ โฺ ต อนตฺตมโน อิม ปม ตถาคเต อาฆาต พนฺธติ วฺ า อปกฺกม.ิ อถสฺส ภควา ราชคเห ปกาสนยี กมมฺ  กาเรสิ. โส ปริจฺจตฺโตทานิ อห สมเณน โคตเมน อทิ านิสสฺ อนตถฺ  กรสิ ฺสามีติ อชาตสตตฺ ุ อปุ สงฺกมติ ฺวา ปพุ เฺ พ โข กุมาร มนสุ ฺสา ทีฑายกุ า เอตรหิ อปปฺ ายกุ า าน โข ปเนต วิชชฺ ติ ย ตวฺ  กุมาโรว สมาโน กาล กเรยยฺ าสิ เตนหิ ตวฺ  กุมาร ปตร หนฺตวฺ า ราชา โหหิ อห ภควนตฺ  หนฺตฺวา พุทโฺ ธ ภวสิ ฺสามีติ วตวฺ า ตสฺมึ รชเฺ ช ปตฏิ ิเต ตถาคตสฺส วธาย ปรุ ิเส ปโยเชตฺวา เตสุ โสตาปตฺติผล ปตวฺ า นวิ ตเฺ ตสุ สย คชิ ฺฌกฏู  อภิรหุ ติ วฺ า อหเมว สมณ โคตม ชีวติ า โวโรเปสสฺ ามีติ สลิ  ปวชิ ฌฺ ิตฺวา รหุ ิรุปฺปาทกมฺม กตฺวา อิมนิ าป อปุ าเยน มาเรตุ อสกฺโกนโฺ ต ปนุ นาฬาคริ ึ วสิ สฺ ชชฺ าเปสิ. ตสฺมึ อาคจฺฉนฺเต อานนฺทตฺเถโร อตฺตโน ชวี ติ  สตฺถุ

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 131 ปรจิ ฺจชติ ฺวา ปุรโต อฏาส.ิ สตถฺ า นาค ทเมตวฺ า นครา นิกฺขมติ วฺ า วิหาร อาคนฺตฺวา อเนกสหสฺเสหิ อปุ าสเกหิ อภิหฏ มหาทาน ปรภิ ุ ชฺ ติ วฺ า ตสฺมึ ทวิ เส สนนฺ ปิ ติตาน อฏ ารสโกฏิสงขฺ าตาน ราชคหวาสีน อนุปุพฺพีกถ กเถส.ิ จตุราสีตยิ า ปาณสหสฺสาน ธมฺมาภสิ มโย ชาโต. อโห มหาคุโณ อายสมฺ า อานนฺโท ตถารูเป นาม หตฺถินาเค อาคจฺฉนฺเต อตตฺ โน ชวี ิต ปรจิ จฺ ชติ ฺวา สตถฺ ุ ปุรโต อฏ าสตี ิ เถรสฺส คุณกถ สุตฺวา น ภิกขฺ เว อทิ าเนว ปพุ ฺเพเปส มมตถฺ าย ชวี ติ  ปริจจฺ ชิเยวาติ วตฺวา ภิกขฺ หู ิ ยาจโิ ต จุลฺลหส ๑มหาหส ๒กกฺกฏกชาตกานิ กเถสิ. เทวทตตฺ สฺสาป กมฺม เนว ตถา รฺโ มาราปตตฺตา น วธกาน ปโยชิตตตฺ า น สิลาย ปวทิ ธฺ ตฺตา ปากฏ อโหสิ ยถา นาฬาคิริหตถฺ ิโน วสิ ฺสชชฺ ิตตฺตา. ตทา หิ มหาชโน ราชาป เทวทตเฺ ตเนว มาราปโ ต วธกาป ปโยชิตา สลิ าป ปวทิ ฺธา อทิ านิ ปน เตน นาฬาคริ ิ วสิ ฺสชชฺ าปโ ต เอวรูป นาม ปาป คเหตฺวา ราชา วิจรตีติ โกลาหลมกาสิ. ราชา มหาชนสฺส กถ สตุ วฺ า ปฺจ ถาลปิ ากสตานิ หราเปตวฺ า น ปุน ตสฺสุปฏาน อคมาสิ. นาคราปส สฺ กลุ  อุปคตสสฺ ภิกฺขามตฺตมฺป นาทส.ุ โส ปรหิ ีนลาภสกกฺ าโร โกหเฺ น ชวี ติ ุกาโม สตถฺ าร อปุ สงฺกมิตวฺ า ๑. ขุ. ชา. อสตี ิ. ๒๘/๖๘. ตทฏกถา. ๘/๒๑๑. ๒. ข.ุ ชา. อสตี ิ. ๒๘/๗๗. ตทฏ กถา. ๘/๒๔๒. ๓. ขุ. ชา. จต.ุ ๒๗/๑๔๕. ตทฏ กถา. ๔/๓๓๕. ตตฺถ ปน กกฺการชุ าตกนตฺ ิ ขายต.ิ

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 132 ปฺจ วตถฺ นู ิ ยาจิตวฺ า ภควตา อล เทวทตตฺ โย อิจฺฉติ อารฺโก โหตตู ิ ปฏิกขฺ ิตโฺ ต กสฺสาวโุ ส วจน โสภณ กึ ตถาคตสฺส อุทาหุ มม อห หิ อุกฺกฏ วเสน เอว วทามิ สาธุ ภนฺเต ภิกขฺ ู ยาวชีว อรฺ ิกา อสฺสุ ปณฺฑปาติกา ปสกุ ูลกิ า รกุ ฺขมลู ิกา มจฺฉมส น ขาเทยยฺ ุนตฺ ิ โย ทกุ ขฺ า มจุ ฺจติ ุกาโม โส มยา สทฺธึ อาคจฉฺ ตตู ิ วตวฺ า ปกฺกามิ. ตสสฺ วจน สตุ วฺ า เอกจฺเจ นวปพพฺ ชิตา มนฺทพุทธฺ ิโน กลฺยาณ เทวทตโฺ ต อาห เอเตน สทธฺ ึ วจิ ริสฺสามาติ เตน สทธฺ ึ เอกโตว อเหสส. อิติ โส ปฺจสเตหิ ภิกฺขหู ิ สทธฺ ึ เตหิ ปจฺ หิ วตถฺ หู ิ ลขู ปฺปสนฺน ชน สฺาเปนโฺ ต กุเลสุ วิ ฺาเปตวฺ า ภุ ชฺ นฺโต สงฆฺ เภทาย ปรกฺกมิ. โส ภควตา สจฺจ กริ ตวฺ  เทวทตตฺ สงฺฆเภทาย ปรกกฺ มสิ จกฺกเภทายาติ ปุฏโ  สจฺจ ภควาติ วตฺวา ครโุ ก โข เทวทตตฺ สงฆฺ เภโทตอิ าทหี ิ โอวทิโตป สตถฺ ุ วจน อนาทยิตฺวา ปกฺกนโฺ ต อายสมฺ นตฺ  อานนฺท ราชคเห ปณฑฺ าย จรนตฺ  ทสิ ฺวา อชชฺ ตคฺเคทานาห อาวุโส อานนฺท อฺ เตรฺ ว ภควตา อฺ ตรฺ ภิกขฺ สุ งฺฆา อโุ ปสถ กรสิ สฺ ามิ สงฺฆกมฺม กริสฺสามีติ อาห. เถโร ตมตฺถ ภควโต อาโรเจสิ. ต วทิ ติ ฺวา สตฺถา อุปปฺ นนฺ ธมฺมสเ วโค หตุ ฺวา เทวทตฺโต สเทวกสฺส โลกสฺส อนตฺถนสิ สฺ ิต อตตฺ โน อวจี ิมฺหิ ปจนกมฺม กโรตีติ ปรวิ ติ กเฺ กตฺวา \" สกุ รานิ อสาธนู ิ อตตฺ โน อหติ านิ จ ย เว หติ ฺจ สาธุ จฺ ต เว ปรมทกุ ฺกรนตฺ ิ \"

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 133 อิม คาถ วตวฺ า ปนุ อิม อทุ าน อทุ าเนสิ \" สุกร สาธนุ า สาธุ สาธุ ปาเปน ทกุ กฺ ร ปาป ปาเปน สกุ ร ปาปมรเิ ยหิ ทุกฺกรนฺต.ิ ๑ \" อถโข เทวทตโฺ ต อุโปสถทวิ เส อตตฺ โน ปริสาย สทธฺ ึ เอกมนตฺ  นสิ ที ิตวฺ า ยสสฺ มิ านิ ปจฺ วตฺถูนิ ขมนตฺ ิ โส สลาก คณหฺ ตูติ วตวฺ า ปฺจสเตหิ วชชฺ ปี ุตตฺ เกหิ นวเกหิ อปปฺ กตฺูหิ สลากาย คหิตาย สงฺฆ ภนิ ฺทติ วฺ า เต ภิกขฺ ู อาทาย คยาสีส อคมาสิ. ตสสฺ ตตฺถ คตภาว สตุ วฺ า สตถฺ า เตส ภิกฺขนู  อานยตฺถาย เทวฺ อคฺคสาวเก เปเสสิ. เต ตตฺถ คนตฺ วฺ า อาเทสนาปาฏหิ ารยิ านสุ าสนยิ า จ อิทฺธิปาฏหิ าริยานุสาสนิยา จ อนสุ าสนฺตา เต อมต ปาเยตฺวา อาทาย อากาเสนาคมึสุ. โกกาลโิ กป โข อฏุ เ หิ อาวโุ ส เทวทตฺต นตี า เต ภกิ ฺขู สารีปตุ ฺตโมคฺคลฺลาเนหิ นนุ ตวฺ  มยา วุตฺโต มา อาวุโส สารีปุตฺตโมคฺคลฺลาเนหิ วิสสฺ าสิ ปาปจ ฉฺ า สารปี ตุ ฺตโมคคฺ ลฺลานา ปาปก าน อจิ ฺฉาน วสงฺคตาติ วตวฺ า ชนนฺ ุเกน หทยมชฺเฌ ปหร.ิ ตสสฺ ตตฺเถว อณุ ฺห โลหติ  มุขโต อคุ คฺ ฺฉิ. อายสมฺ นตฺ  ปน สารีปตุ ตฺ  ภิกขฺ สุ งฺฆปรวิ ุต อากาเสนาคจฉฺ นฺต ทสิ วฺ า ภกิ ขฺ ู อาหสุ ภนเฺ ต อายสมฺ า สารีปตุ ฺโต คมนกาเล อตตฺ ทตุ ิโยว คโต อทิ านิ มหาปรวิ าโร อาคจฉฺ นโฺ ต โสภตตี .ิ สตถฺ า น ภิกฺขเว อทิ าเนว ตริ จฺฉานโยนิย นพิ พฺ ตฺตกาเลป ๑. จลุ ฺลวคคฺ . ๗/๑๙๔. ข.ุ อุ. ๒๕/๑๖๗.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 134 มม ปตุ โฺ ต มม สนตฺ กิ  อาคจฺฉนโฺ ต โสภตเิ ยวาติ วตฺวา \" โหติ สีลวต อตโฺ ถ ปฏิสนถฺ ารวุตฺตนิ . ลกขฺ ณ ปสฺส อายนฺต าตสิ งฆฺ ปุรกฺขิต อถ ปสสฺ สิม กาล สวุ ิหนี ว าตภิ ีต๑ิ \" อิท ชาตก๒ กเถส.ิ ปุน ภิกฺขหู ิ ภนเฺ ต เทวทตโฺ ต กริ เทวฺ อคฺคสาวเก อโุ ภสุ ปสฺเสสุ นสิ ีทาเปตวฺ า พทุ ธฺ ลีฬฺหาย ธมมฺ  เทเสสฺสามีติ ตมุ หฺ าก อนกุ ริ ยิ  กรีติ วตุ ฺเต น ภิกขฺ เว อิทาเนว ปพุ ฺเพเปส มม อนุกริ ยิ  กาตุ วายมิ น ปน สกขฺ ีติ วตวฺ า \" อป วรี ก ปสเฺ สสิ สกณุ  มชฺ ภุ าณก ยรุ คีวสงฺกาส ปตึ มยหฺ  สวิฏก อทุ กถลจรสฺส ปกขฺ ิโน นจิ จฺ  อามกมจฉฺ โภชโิ น ตสฺสานุกร สวฏิ  โก เสวาเลหิ ปลคิ ณุ ฺ โิ ต มโตต๓ิ \" นทีจรกากชาตก๔ กเถตฺวา อปเรสปุ  ทวิ เสสุ ตถารปู เมว กถ อารพภฺ \" อจาริ วตาย วติ ทุ  วนานิ กฏ งฺครุกเฺ ขสุ อสารเกสุ ๑. ข.ุ ชา. เอก. ๒๗/๔. ตทฏ กถา. ๑/๒๒๐. ๒. ลกฺขณชาตก. ๓. ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๗๕. ตทฏ กถา. ๓/๑๙๙. ๔. ชาตเก วีรกชาตกนฺติ ขายต.ิ

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 135 อถาสทา ขทริ  ชาตสาร ยตฺถาภิทา ครุโฬ อุตฺตมงคฺ นฺติ๑ จ ลสี จ เต นปิ ผฺ ลิตา มตฺถโก จ วิทาลิโต สพพฺ า เต ผาสุกา ภคฺคา ทานิ สมมฺ วโิ รจสีต๒ิ จ \" เอวมาทนี ิ ชาตกานิ๓ กเถส.ิ ปนุ อกตฺ ู เทวทตฺโตติ กถ อารพฺภ \" อกรมหฺ า ว เต กิจจฺ  ย พล อหวุ มฺห เส มิคราช นโม ตยฺ ตฺถุ อป กิ จฺ ิ ลภามหฺ เส. มม โลหิตภกขฺ สสฺ นิจจฺ  ลทุ ฺทานิ กุพพฺ โต ทนตฺ นฺตรคโต สนฺโต ต พหฺ ุ ยป  ชวี สตี ๔ิ \" อาทนี ิ ชาตกาน๕ิ กเถส.ิ ปนุ วธาย ปริสกกฺ นมสฺส อารพฺภ \" าตเมต กรุ ุงคฺ สสฺ ย ตฺว เสปณณฺ ิ เสยยฺ สิ อฺ  เสปณฺณึ คจฉฺ ามิ น เม เต รุจจฺ เต ผลนตฺ ๖ิ \" อาทีนิ ชาตกาน๗ิ กเถส.ิ ปุน อุภโต ปรหิ โี น เทวทตฺโต ลาภสกกฺ ารโต จ สามฺ โต จาติ กถาสุ ปวตฺตมานาสุ น ภกิ ฺขเว อิทาเนว ปุพเฺ พป ปริหโี นเยวาติ วตวฺ า ๑. ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๗๗. ตทฏกถา. ๓/๒๑๖. ๒. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔๖. ตทฏ กถา. ๒/๓๘๗. ๓. กนทฺ คลชาตกเฺ จว วโิ รจนชาตกจฺ . ๔. ข.ุ ชา. จต.ุ ๒๗/๑๓๓. ตทฏ กถา. ๔/๒๕๘. ๕. ชวสกุณชาตก. ๖. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๗. ตทฏ กถา. ๑/๒๖๒. ๗. กุรงุ ฺคมิคชาตก.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 136 \" อกขฺ ี ภินนฺ า ปโฏ นฏโ สขีเคเห จ ภณฺฑน อุภโต ปทฏุ  กมมฺ นตฺ า อทุ กมหฺ ิ ถลมหฺ ิ จาต๑ิ \" อาทนี ิ ชาตกาน๒ิ กเถสิ. เอว ราชคเห วิหรนฺโต เทวทตฺต อารพภฺ พหนู ิ ชาตกานิ กเถตฺวา ราชคหโต สาวตถฺ ึ คนฺตวฺ า เชตวนมหาวิหาเร วาส กปเฺ ปส.ิ เทวทตฺโตป โข นว มาเส คลิ าโน ปจฉฺ ิเม กาเล สตถฺ าร ทฏ กุ าโม หุตฺวา อตฺตโน สาวเก อห สตถฺ าร ทฏ กุ าโม ต เม ทสเฺ สถาติ วตวฺ า เตหิ ตฺว สมตฺถกาเล สตฺถารา สทฺธึ เวรี หตุ วฺ า อจริ น มย ต ตตถฺ เนสสฺ ามาติ วตุ เฺ ต มา ม นาเสถ มยา สตถฺ ริ อาฆาโต กโต สตถฺ ุ ปน มยิ เกสคฺคมตโฺ ตป อาฆาโต นตฺถตี ิ. โส หิ ภควา วธเก เทวทตตฺ มหฺ ิ โจเร องฺคุลมิ าลเก ธนปาเล ราหเุ ล จ สพพฺ ตฺถ สมมานโสติ ทสฺเสถ เม ภควนตฺ นฺติ ปนุ ปฺปุน ยาจ.ิ อถ น เต มจฺ เกนาทาย นิกฺขมสึ ุ. ตสฺสาคมน สุตวฺ า ภกิ ฺขู สตฺถุ อาโรเจสุ ภนฺเต เทวทตโฺ ต กิร ตุมฺหาก ทสสฺ นตถฺ าย อาคจฉฺ ตีติ. น ภิกขฺ เว โส เตนตตฺ ภาเวน ม ปสสฺ ติ ุ ลภสิ สฺ ตตี .ิ ภิกฺขู กิร ปจฺ นฺน วตถฺ นู  อายาจิตกาลโต ปฏาย ปุน พทุ เฺ ธ ทฏ ุ น ลภนฺติ อย ธมมฺ ตา. อสกุ ฏ านจฺ อสกุ ฏ านฺจ อาคโต ภนเฺ ตติ อาหสุ. ย อิจฺฉติ ต กโรตุ น โส ม ปสสฺ ติ ุ ลภสิ สฺ ตีต.ิ ภนฺเต ๑. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔๕. ตทฏ กถา. ๒/๓๗๒. ๒. อภุ โตภฏชาตก.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 137 อิโต โยชนมตตฺ  อาคโต อฑฒฺ โยชน คาวตุ  โปกขฺ รณสี มีป อาคโต ภนเฺ ตติ. สเจป อนโฺ ตเชตวน ปวิสติ เนว ม ปสสฺ ติ ุ ลภสิ สฺ ตีต.ิ เทวทตตฺ  คเหตวฺ า อาคตา เชตวนโปกฺขรณตี เี ร มจฺ  โอตาเรตวฺ า โปกขฺ รณยิ  นหายติ ุ โอตรึสุ. เทวทตฺโตป โข มฺจโต อุฏาย อโุ ภ ปาเท ภมู ิย เปตฺวา นิสีทิ. เต ปวึ ปวิสสึ .ุ โส อนกุ กฺ เมน ยาว โคปผฺ กา ยาว ชนฺนุกา ยาว กฏโิ ต ยาว ถนโต ยาว คีวโต ปวิสติ วฺ า หนกุ ฏ กิ สฺส ภมู ยิ  ปตฏิ ิตกาเล คาถมาห \" อิเมหิ อฏ หี ิ ตมคฺคปุคฺคล เทวาติเทว นรทมฺมสารถึ สมนตฺ จกฺขุ สตปุฺ ลกขฺ ณ ปาเณหิ พุทฺธ สรณ คโตสฺมตี .ิ \" อิท กริ าน ทสิ วฺ า ตถาคโต เทวทตตฺ  ปพพฺ าเชสิ. สเจ หิ โส น ปพพฺ ชสิ ฺส คิหี หุตวฺ า กมมฺ  ภาริย อกริสสฺ อายตึ ภวสสฺ ปจจฺ ย กาตุ นาสกฺขิสสฺ ปพพฺ ชิตฺวา จ ปน กิจฺ าป กมมฺ  ภารยิ  กริสฺสติ อายตึ ภวสฺส ปจฺจย กาตุ สกขฺ ิสฺสตีติ น สตฺถา ปพฺพาเชส.ิ โส หิ อโิ ต สตสหสสฺ กปปฺ มตถฺ เก อฏ สิ สฺ โร นาม ปจเฺ จกพทุ ฺโธ ภวิสฺสต.ิ โส ปวึ ปวสิ ติ ฺวา อวีจิมหฺ ิ นิพพฺ ตฺต.ิ นจิ ฺจเล พทุ ฺเธ อปรทธฺ ภาเวน ปน นจิ ฺจโลว หุตฺวา ปจจฺ ต.ิ ตโิ ยชนสติเก อนโฺ ตอวจี มิ ฺหิ โยชนสตพุ เฺ พธเมวสฺส สรรี  นพิ ฺพตฺติ สสี  ยาว กณณฺ สกขฺ ลโิ ต อปุ ริ อยกปลฺล ปาวสิ ิ ปาทา

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 138 ยาว โคปฺผกา เหฏ า อยปวึ ปวฏิ า มหาตาลกขฺ นฺธปรมิ าณ อยสลู  ปจฉฺ ิมภิตฺตโิ ต นกิ ขฺ มติ วฺ า ปฏ  มิ ชฌฺ  ภินฺทิตฺวา อุเรน นิกขฺ มติ วฺ า ปุรตถฺ ิมภติ ตฺ ึ ปาวสิ ิ อปร ทกขฺ ณิ ภติ ฺติโต นิกขฺ มติ วฺ า ทกขฺ ณิ ปสฺส ภินฺทิตฺวา วามปสฺเสน นกิ ฺขมติ ฺวา อตุ ตฺ รภติ ตฺ ึ ปาวสิ ิ อปร อปุ ริ กปลฺลโต นิกขฺ มิตวฺ า มตฺถก ภนิ ฺทติ ฺวา อโธภาเคน นกิ ฺขมิตฺวา อยปวึ ปาวิสิ. เอว โส ตตถฺ นิจจฺ โล หตุ วฺ า ปจฺจติ. ภกิ ฺขู เอตตฺ ก าน คนตฺ วฺ า เทวทตฺโต สตถฺ าร ทฏ ุ อลภิตวฺ าว ปวึ ปวฏิ โ ติ กถ สมฏุ  าเปสส. สตถฺ า น ภกิ ฺขเว เทวทตฺโต อทิ าเนว มยิ อปรชฺฌติ ฺวา ปวึ ปาวสิ ิ ปพุ ฺเพป ปวฏิ โ เยวาติ วตวฺ า หตถฺ ิราชกาเล มคคฺ มุฬฺห ปรุ สิ  สมสฺสาเสตวฺ า อตตฺ โน ปฏ ึ อาโรเปตวฺ า เขมนฺต ปาปตสสฺ เตน ปุน ตกิ ฺขตตฺ ุ อาคนตฺ ฺวา อคคฺ ฏาเน มชฌฺ มิ ฏ าเน มูเลติ เอว ทนฺเต ฉินฺทติ ฺวา ตติยวาเร มหาปุรสิ สฺส จกขฺ ุปถ อตกิ กฺ มนตฺ สสฺ ตสฺส ปวึ ปวิฏภาว ทเี ปตุ \" อกตฺ สุ ฺส โปสสฺส นิจฺจ ววิ รทสฺสโิ น สพพฺ ฺเจ ปวึ ทชฺชา เนว น อภิราธเยต๑ิ \" อมิ  ชาตก๒ กเถตฺวา ปุนป ตเถว กถาย สมุฏิตาย ขนตฺ ิวาทิภูเต อตตฺ นิ อปรชฌฺ ติ ฺวา กลาพุราชภตู สฺส ตสฺส ปวึ ปวิฏ ภาว ทเี ปตุ ขนฺติวาทชิ าตก๓ จุลลฺ ธมฺมปาลภเู ต อตฺตนิ อปรชฺฌิตวฺ า ๑. ข.ุ ชา. เอก. ๒๗/๒๓. ตทฏ กถา. ๒/๑๒๘. ๒. สลี วนาคชาตก. ๓. ข.ุ ชา. จตุ. ๒๗/๑๓๗. ตทฏ กถา. ๔/๒๗๕.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 139 มหาปตาปราชภูตสฺส ตสฺส ปวึ ปวฏิ ภาว ทเี ปตุ จุลลฺ ธมมฺ - ปาลชาตกฺจ๑ กเถส.ิ ปวึ ปวิฏเ  ปน เทวทตฺเต มหาชโน หฏตุฏโ  ธชปตากกทลโิ ย อุสสฺ าเปตฺวา ปณุ ฺณฆเฏ เปตวฺ า ลาภา วต โนติ มหนตฺ  ฉณ อนโุ ภติ. ตมตถฺ  ภควโต อาโรเจสส. ภควา น ภกิ ฺขเว อิทาเนว เทวทตเฺ ต มเต มหาชโน ตสุ สฺ ติ ปุพเฺ พป ตุสสฺ เิ ยวาติ วตฺวา สพฺพชนสฺส อปปฺ เ ย จณฺเฑ ผรุเส พาราณสิย ปงฺคลราเช นาม มเต มหาชนสฺส ตฏุ ภาว ทเี ปตุ \" สพโฺ พ ชโน หสึ ิโต ปง คฺ เลน ตสฺมึ มเต ปจจฺ ย เวทยนตฺ ิ ปโ ย นุ เต อาสิ อกณฺหเนตโฺ ต. กสฺมา ตุว โรทสิ ทฺวารปาล น เม ปโ ย อาสิ อกณหฺ เนตฺโต ภายามิ ปจฺจาคมนาย ตสสฺ อโิ ต คโต หึเสยยฺ มจจฺ ุราช โส หสึ ิโต อาเนยยฺ น ปุน อิธาติ \" อิม ปง คฺ ลชาตก๒ กเถสิ. ภิกขฺ ู สตฺถาร ปจุ ฉฺ สึ ุ อิทานิ ภนเฺ ต เทวทตฺโต กหุ ึ นิพพฺ ตโฺ ตติ. อวจี ิมหานิรเย ภกิ ขฺ เวต.ิ ภนฺเต อธิ ตปปฺ นฺโต ๑. ข.ุ ชา. ปจฺ . ๒๗/๑๗๑. ตทฏกถา. ๔/๔๕๐. ๒. ขุ. ชา. ทกุ . ๒๗/๙๒. ตทฏ กถา. ๓/๓๒๑.

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 140 วิจริตวฺ า ปนุ คนฺตวฺ า ตปปฺ นฏ าเนเยว นพิ พฺ ตโฺ ตต.ิ อาม ภิกขฺ เว ปพพฺ ชติ า วา โหนตฺ ุ คหฏา วา ปมาทวหิ าริโน อุภยตถฺ ตปฺปนฺตเิ ยวาติ วตวฺ า อิม คาถมาห \" อธิ ตปฺปติ เปจฺจ ตปฺปติ ปาปการี อภุ ยตฺถ ตปฺปติ ปาป เม กตนฺติ ตปปฺ ติ ภยิ โฺ ย ตปฺปติ ทุคคฺ ตึ คโตติ. \" ตตฺถ อิธ ตปปฺ ตตี ิ อิธ กมมฺ ตปปฺ เนน โทมนสฺสมตเฺ ตน ตปฺปต.ิ เปจจฺ าติ ปรโลเก ปน วปิ ากตปฺปเนน อตทิ ารเุ ณน อปายทุกฺเขน ตปปฺ ต.ิ ปาปการตี ิ นานปฺปการสสฺ ปาปสฺส กตฺตา. อุภยตฺถาติ อมิ นิ า วตุ ตฺ ปปฺ กาเรน ตปปฺ เนน อุภยตฺถ ตปฺปติ นาม. ปาป เมติ โส หิ กมมฺ ตปปฺ เนน ตปปฺ นฺโต ปาป เม กตนตฺ ิ ตปปฺ ติ ต อปฺปมตตฺ ก ตปฺปน วปิ ากตปปฺ เนน ปน ตปปฺ นฺโต ภิยโฺ ย ตปปฺ ติ ทคุ ฺคตึ คโต อตผิ รุเสน ตปปฺ เนน อตวิ ิย ตปปฺ ตตี .ิ คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุ. เทสนา มหาชนสสฺ สาตถฺ ิกา ชาตาติ. เทวทตฺตวตถฺ ุ. ---------

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 141 ๑๓. สมุ นาเทววี ตถฺ .ุ [ ๑๓ ] อธิ นนทฺ ติ เปจจฺ นนฺทตีติ อิม ธมมฺ เทสน สตฺถา เชตวเน วหิ รนฺโต สมุ นาเทวึ อารพภฺ กเถส.ิ สาวตถฺ ยิ  หิ เทวสิก อนาถปณ ฑฺ ิกสสฺ เคเห เทฺว ภิกขฺ ุสหสสฺ านิ ภุฺชนฺติ ตถา วิสาขาย มหาอุปาสิกาย. สาวตฺถิยฺจ โย โย ทาน ทาตกุ าโม โหติ โส โส เตส อภุ นิ นฺ  โอกาส ลภติ ฺวาว กโรติ. กกึ ารณาต.ิ ตุมหฺ าก ทานคคฺ  อนาถปณ ฑฺ ิโก วา วสิ าขา วา อาคตาติ ปุจฺฉิตวฺ า นาคตาติ วุตเฺ ต สตสหสสฺ  วสิ สฺ ชเฺ ชตฺวา กตทานมฺป กึ ทาน นาเมตนตฺ ิ ครหนตฺ ิ. อุโภป หิ เต ภิกฺขสุ งฆฺ สฺส รุจิ จฺ อนจุ ฉฺ วิกกิจจฺ านิ จ ชานนฺติ. เตสุ วิหรนฺเตสุ ภิกฺขู จติ ตฺ านุรูปเมว ภุ ชฺ นฺติ. ตสมฺ า สพเฺ พ ทาน ทาตุกามา เต คเหตวฺ า คจฉฺ นฺต.ิ อติ ิ เต อตฺตโน ฆเร ภกิ ขฺ ู ปรวิ ิสติ ุ น ลภนตฺ .ิ ตโต วสิ าขา โก นุ โข มม าเน ตฺวา ภกิ ขฺ สุ งฆฺ  ปรวิ สิ สิ สฺ ตีติ อปุ ธาเรนตฺ ี ปตุ ตฺ สสฺ ธีตร ทสิ วฺ า ต อตฺตโน าเน เปสิ. สา ตสฺสา นิเวสเน ภิกขฺ สุ งฆฺ  ปริวิสต.ิ อนาถปณฺฑิโกป มหาสภุ ทฺท นาม เชฏ ธีตร เปสิ. สา หิ ภิกฺขูน เวยฺยาวจฺจ กโรนตฺ ี ธมฺม สณุ นฺตี โสตาปนนฺ า หุตฺวา ปตกิ ุล อคมาสิ. ตโต จลุ ฺลสภุ ทฺท เปสิ. สาป ตเถว กโรนตฺ ี โสตาปนนฺ า หุตวฺ า ปตกิ ุล คตา. อถ สุมนาเทวึ นาม กนฏิ  ธตี ร เปส.ิ สา ปน ธมฺม สตุ ฺวา สกทาคามผิ ล ปตวฺ า กมุ ารกิ าว หุตวฺ า ตถารูเปน อผาสุเกน อาตุรา อาหารปุ จฺเฉท กตฺวา ปต ร

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 142 ทฏ กุ ามา หตุ ฺวา ปกโฺ กสาเปส.ิ โส เอกสฺมึ ทานคเฺ ค ตสสฺ า สาสน สตุ ฺวา ว อาคนฺตวฺ า กึ อมมฺ สุมเนติ อาห. สา ปตร อาห กึ กนฏิ  ภาติกาติ. วปิ ฺปลปสิ อมมฺ าต.ิ น วปิ ฺปลปามิ กนิฏ ภาตกิ าต.ิ ภายสิ อมฺมาติ. น ภายามิ กนฏิ  ภาติกาติ. เอตฺตก วตฺวาเยว ปน สา กาลมกาสิ. โส โสตาปนโฺ นป สมาโน เสฏี ธตี ริ อปุ ปฺ นนฺ โสก อธวิ าเสตุ อสกฺโกนโฺ ต ธตี ุ สรีรกจิ ฺจ กาเรตฺวา โรทนโฺ ต สตถฺ ุ สนฺติก คนตฺ ฺวา กึ คหปติ ทกุ ฺขี ทมุ มฺ โน อสสฺ ุมุโข รทุ มาโน อาคโตสีติ วุตฺเต ธีตา เม ภนเฺ ต สมุ นาเทวี กาลกตาติ อาห. อถ กสฺมา โสจสิ นนุ สพฺเพส เอกสิก มรณนตฺ ิ. ชานาเมต ภนเฺ ต เอวรปู า ปน เม หโิ รตฺตปปฺ สมฺปนนฺ า ธีตา สา มรณกาเล สตึ ปจฺจปุ ฏาเปตุ อสกโฺ กนตฺ ี วปิ ฺปลปมานา มตา เตน เม อนปปฺ ก โทมนสสฺ  อปุ ปฺ ชฺชตีติ. กึ ปน ตาย กถติ  มหาเสฏีต.ิ อห ต ภนฺเต กึ อมมฺ สุมเนติ อามนเฺ ตสึ อถ ม อาห กึ กนฏิ ภาตกิ าติ ตโต วิปฺปลปสิ อมมฺ าติ วุตเฺ ต น วปิ ปฺ ลปามิ กนิฏภาตกิ าติ ภายสิ อมมฺ าติ น ภายามิ กนฏิ ภาติกาติ เอตฺตก วตฺวา กาลมกาสตี ิ. อถ น ภควา อาห น หิ เต มหาเสฏิ ธีตา วปิ ปฺ ลปตตี .ิ อถ กสฺมา เอวมาหาติ. กนฏิ ตตฺ าเยว ธตี า หิ เต คหปติ มคฺคผเลหิ ตยา มหลลฺ กิ า ตฺว หิ โสตาปนโฺ น ธตี า ปน เต สกทาคามินี สา มคฺคผเลหิ มหลฺลกิ ตตฺ า ต เอวมาหาต.ิ เอว ภนเฺ ตต.ิ เอว คหปตตี .ิ อิทานิ กุหึ นิพฺพตฺตา ภนเฺ ตต.ิ ตสุ ติ ภวเน คหปตตี ิ วุตเฺ ต

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 143 ภนเฺ ต มม ธีตา อธิ าตกาน อนฺตเร นนฺทมานา วจิ รติ วฺ า อโิ ต คนฺตวฺ าป นนทฺ นฏ าเนเยว นพิ ฺพตตฺ าติ. อถ น สตถฺ า อาม คหปติ อปปฺ มตฺตา นาม คหฏา วา ปพพฺ ชติ า วา อธิ โลเก จ ปรโลเก จ นนทฺ นฺตเิ ยวาติ วตวฺ า อมิ  คาถมาห \" อิธ นนฺทติ เปจฺจ นนทฺ ติ กตปุ ฺโ อุภยตฺถ นนฺทติ ปุ ฺ เม กตนตฺ ิ นนฺทติ ภยิ ฺโย นนทฺ ติ สคุ คฺ ตึ คโตติ. \" ตตถฺ อธิ าติ อธิ โลเก กมมฺ นนทฺ เนน นนทฺ ต.ิ เปจฺจาติ ปรโลเก วปิ ากนนฺทเนน นนทฺ ต.ิ กตปุ ฺโติ นานปปฺ การสฺส ปุฺ สสฺ กตตฺ า. อุภยตถฺ าติ อิธ กต เม กสุ ล อกต เม ปาปนฺติ นนทฺ ติ ปรตฺถ วปิ าก อนภุ วนโฺ ต นนทฺ ต.ิ ปุ ฺ  เมติ อธิ นนฺทนโฺ ต ปน ปุ ฺ  เม กตนฺติ โสมนสสฺ มตฺตเกเนว กมฺมนนทฺ น อปุ าทาย นนทฺ ติ. ภยิ โฺ ยติ วปิ ากนนฺทเนน ปน สุคตึ คโต สตฺตปฺาสวสฺสโกฏิโย สฏิ จฺ วสฺสสตสหสสฺ านิ ทิพฺพสมปฺ ตฺตึ อนุภวนฺโต ตุสติ ปุเร อติวิย นนฺทตตี ิ. คาถาปรโิ ยสาเน พหู โสตาปนนฺ าทโย อเหสส. มหาชนสสฺ ธมมฺ เทสนา สาตฺถิกา ชาตาติ. สมุ นาเทวีวตถฺ .ุ -----------

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 144 ๑๔. เทวฺ สหายกภกิ ฺขุวตฺถุ. [ ๑๔ ] พหมุ ปฺ  เจ สหิต ภาสมาโนติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเน วหิ รนฺโต เทวฺ สหายเก ภกิ ฺขู อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถวี าสโิ น หิ เทฺว กลุ ปุตตฺ า สหายกา วหิ าร คนตฺ วฺ า สตถฺ ุ ธมฺมเทสน สตุ วฺ า กาเม ปหาย สตฺถุ สาสเน อุร ทตวฺ า ปพฺพชติ ฺวา ปฺจ วสสฺ านิ อาจรยิ ุปชฺฌายาน สนฺติเก วสิตวฺ า สตถฺ าร อปุ สงกฺ มิตฺวา สาสเน ธุร ปุจฺฉติ ฺวา วิปสฺสนาธรุ ฺจ คนถฺ ธรุ ฺจ วติ ถฺ ารโต สตุ ฺวา เอโก ตาว อห ภนฺเต มหลฺลกกาเล ปพฺพชโิ ต น สกขฺ สิ สฺ ามิ คนฺถธรุ  ปเู รตุ วิปสฺสนาธุร ปน ปเู รสฺสามตี ิ ยาว อรหตฺตา วิปสฺสน กถาเปตวฺ า ฆเฏนโฺ ต วายมนฺโต สห ปฏสิ มภฺ ิทาหิ อรหตฺต ปาปุณิ. อิตโร ปน อห คนฺถธรุ  ปูเรสสฺ ามีติ อนกุ กฺ เมน เตปฏ ก พุทธฺ วจน อุคฺคณฺหิตฺวา คตคตฏาเน ธมมฺ  กเถติ สรภฺ  ภณติ ปจฺ นฺน ภกิ ขฺ ุสตาน ธมมฺ  วาเจนโฺ ต วจิ รติ อฏารสนฺน มหาคณาน อาจริโย อโหสิ. ภิกฺขู สตถฺ ุ สนตฺ ิเก กมมฺ ฏาน คเหตฺวา อติ รสสฺ เถรสสฺ วสนฏาน คนตฺ วฺ า ตสฺโสวาเท ตวฺ า อรหตฺต ปตฺวา เถร วนทฺ ติ วฺ า สตฺถาร ทฏกุ ามมฺหาติ วทนตฺ ิ. เถโร คจฺฉถ อาวุโส มม วจเนน สตถฺ าร วนทฺ ติ วฺ า อสีติมหาเถเร วนฺทถ สหายกตเฺ ถรป เม อมฺหาก อาจริโย ตุมเฺ ห วนทฺ ตตี ิ วเทถาติ เปเสส.ิ เต วหิ าร คนตฺ ฺวา สตถฺ ารเฺ จว อสีตมิ หาเถเร จ วนทฺ ติ ฺวา คนฺถกิ ตเฺ ถรสสฺ สนตฺ กิ  คนฺตฺวา ภนฺเต อมหฺ าก อาจริโย ตมุ ฺเห วนทฺ ตตี ิ วทนตฺ .ิ อติ เรน จ

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 145 โก นาเมโสติ วุตฺเต ตุมฺหาก สหายกภกิ ขฺ ุ ภนเฺ ตติ วทนตฺ ิ. เอว เถเร ปนุ ปปฺ นุ  สาสน ปหิณนฺเต โส ภกิ ขฺ ุ โถก กาล สหิตวฺ า อปรภาเค สหิตุ อสกโฺ กนฺโต อมฺหาก อาจริโย ตมุ เฺ ห วนทฺ ตตี ิ วตุ ฺเต โก เอโสติ วตวฺ า ตมุ ฺหาก สหายกภกิ ขฺ ุ ภนฺเตติ วตุ ฺเต กึ ปน ตุมเฺ หหิ ตสฺส สนตฺ ิเก อคุ คฺ หิต กึ ทีฆนกิ ายาทีสุ อฺตโร นกิ าโย กึ ตสี ุ ปฏ เกสุ เอก ปฏ กนฺติ วตวฺ า จตุปปฺ ทกิ ป  คาถ น ชานาติ ปสุกูล คเหตฺวา ปพพฺ ชิตกาเลเยว อรฺ ปวิฏโ  พหู วต อนฺเตวาสิเก ลภิ ตสฺส อาคตกาเล มยา ปหฺ  ปจุ ฺฉิตุ วฏฏ ตีติ จนิ เฺ ตสิ. อปรภาเค เถโร สตถฺ าร ทฏ ุ อาคโต สหายกตฺเถรสสฺ สนตฺ เิ ก ปตตฺ จวี ร เปตฺวา คนฺตฺวา สตถฺ ารฺเจว อสีติมหาเถเร จ วนฺทิตวฺ า สหายกตเฺ ถรสสฺ วสนฏาน ปจจฺ าคมิ. อถสฺส โส วตฺต กาเรตวฺ า สมปฺปมาณ อาสน คเหตฺวา ปฺห ปจุ ฉฺ ิสสฺ ามีติ นิสีท.ิ ตสมฺ ึ ขเณ สตถฺ า เอส เอวรูป มม ปุตตฺ  วเิ หเตวฺ า นริ เย นพิ ฺพตเฺ ตยฺยาติ ตสมฺ ึ อนกุ มปฺ าย วิหารจาริก จรนโฺ ต วยิ เตส นิสนิ นฺ ฏาน คนตฺ ฺวา ปฺ ตเฺ ต พทุ ธฺ าสเน นสิ ที ิ. ตตถฺ ตตฺถ นิสีทนฺตา หิ ภกิ ฺขู พุทฺธาสน ปฺ าเปตวฺ า ว นสิ ีทนตฺ .ิ เตน สตถฺ า ปกติปฺตเฺ ตเยว อาสเน นสิ ที .ิ นิสชชฺ โข ปน คนฺถกิ ภิกขฺ ุ ปมชฌฺ าเน ปฺห ปจุ ฉฺ ิตวฺ า ตสฺมึ อกถิเต ทตุ ยิ ชฌฺ าน อาทึ กตวฺ า อฏ สปุ  สมาปตฺตสี ุ รูปารเู ปสุ ปหฺ  ปุจฺฉิ. คนฺถิกตฺเถโร เอกป กเถตุ นาสกฺขิ. อติ โร ต สพฺพ กเถส.ิ อถ น โสตาปตตฺ ิมคฺเค ปหฺ  ปจุ ฺฉิ. คนถฺ กิ ตฺเถโร

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาท่ี 146 กเถตุ นาสกขฺ .ิ ตโต ขณี าสวตฺเถร ปุจฺฉ.ิ เถโร กเถสิ. สตถฺ า สาธุ สาธตู ิ อภนิ นฺทติ วฺ า เสสมคเฺ คสุป ปฏปิ าฏยิ า ปฺห ปจุ ฉฺ ิ. คนถฺ กิ ตเฺ ถโร เอกป กเถตุ นาสกขฺ .ิ ขีณาสโว ปน ปจุ ฉฺ ิตปุจฺฉิต กเถสิ. สตถฺ า จตสู ุป าเนสุ ตสสฺ สาธุการ อทาส.ิ ต สตุ วฺ า ภมุ มฺ เทเว อาทึ กตวฺ า ยาว พฺรหฺมโลกา สพฺพา เทวตา เจว นาคสุปณฺณา จ สาธกุ าร อทสุ. ต สาธกุ าร สตุ ฺวา ตสสฺ อนเฺ ตวาสกิ า เจว สทธฺ วิ หิ ารโิ น จ สตฺถาร อชุ ฺฌายึสุ กึ นาเมต สตฺถารา กต กิฺจิ อชานนตฺ สฺส มหลลฺ กตเฺ ถรสฺส จตูสุ าเนสุ สาธุการ อทาสิ อมฺหาก ปนาจริยสสฺ สพฺพปรยิ ตตฺ ิธรสฺส ปจฺ นนฺ  ภกิ ฺขสุ ตาน ปาโมกขฺ สฺส ปสส ามตฺตป น กรีติ. อถ เน สตฺถา กนิ ฺนาเมต ภิกฺขเว กเถถาติ ปุจฺฉติ ฺวา ตสฺมึ อตฺเถ อาโรจเิ ต ภกิ ขฺ เว ตมุ หฺ าก อาจริโย มม สาสเน ภติยา คาโว รกฺขนสทโิ ส มยหฺ  ปน ปุตโฺ ต ยถารุจยิ า ปฺจโครเส ปริภุ ฺชนกสามสิ ทิโสติ วตวฺ า อมิ า คาถา อภาสิ \" พหุมปฺ  เจ สหิต๑ ภาสมาโน น ตกฺกโร โหติ นโร ปมตฺโต โคโปว คาโว คณย ปเรส น ภาควา สามฺสฺส โหต.ิ อปปฺ มปฺ  เจ สหิต ภาสมาโน ธมมฺ สฺส โหติ อนธุ มมฺ จารี ๑. ม. สหิต. อยหฺ ิ คาถา อเุ ปนฺทวชโิ ร นาม โหติ โส จ ช ต ช คเณหิ เจว ครทุ วฺ เยน จ นยิ มโิ ต ตสมฺ า สห ติ อติ ิ ยชุ ชฺ ต.ิ

ประโยค๒ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนา ที่ 147 ราคฺจ โทสฺจ ปหาย โมห สมมฺ ปฺปชาโน สุวมิ ุตตฺ จติ ฺโต อนปุ าทยิ าโน อธิ วา หรุ  วา ส ภาควา สามฺสฺส โหตตี ิ. \" ตตฺถ สหิตนตฺ ิ เตปฏกสฺส พทุ ฺธวจนสเฺ สต นาม ต อาจริเย อปุ สงฺกมิตฺวา อุคฺคณหฺ ิตวฺ า พหมุ ปฺ  ปเรส ภาสมาโน วาเจนฺโต กเถนโฺ ต ต ธมมฺ  สตุ วฺ า ย การเกน ปุคคฺ เลน กตตฺ พพฺ  ตกฺกโร น โหติ กกุ กฺ ฏุ สฺส ปกขฺ ปหรณมตฺตมปฺ  อนิจจฺ าทวิ เสน มนสกิ าร นปปฺ วตฺเตสิ เอโส ยถา นาม ทวิ เส ภติยา คาโว รกฺขนฺโต โคโป ปาโตว สมปฺ ฏจิ ฉฺ ิตฺวา สาย คเณตฺวา สามิกาน นิยยฺ าเทตวฺ า ทิวสภติมตฺต คณหฺ าติ ยถารุจิยา ปน ปจฺ โครเส ปรภิ ุ ฺชติ ุ น ลภติ เอวเมว เกวล อนฺเตวาสิกาน สนตฺ กิ า วตตฺ ปฏวิ ตฺตกรณมตตฺ สฺส ภาคี โหติ สามฺสสฺ ปน ภาคี น โหติ. ยถา ปน โคปาลเกน นิยฺยาทติ าน คุนนฺ  ปจฺ โครส โคสามกิ า ว ปรภิ ุ ชฺ นตฺ ิ ตถา เตน กถิต ธมฺม สุตฺวา การกปุคคฺ ลา ยถานสุ ิฏ ปฏปิ ชชฺ ติ วฺ า เกจิ ปมชฺฌานาทีนิ ปาปณุ นฺติ เกจิ วิปสสฺ น วฑฺเฒตฺวา มคฺคผลานิ ปาปณุ นฺติ โคสามิกา โครสสฺเสว สามฺสฺส ภาคโิ น โหนฺติ. อติ ิ สตถฺ า สีลสมฺปนนฺ สสฺ พหสุ ฺสุตสฺส ปมาทวหิ าริโน อนิจฺจาทวิ เสน โยนโิ สมนสกิ าเร อปฺปวตตฺ สสฺ ภกิ ขฺ โุ น วเสน ปม คาถ กเถสิ น ทุสสฺ ีลสสฺ .

ประโยค๒ - ธมฺมปทฏฐกถา (ปฐโม ภาโค) - หนาที่ 148 ทตุ ยิ คาถา ปน อปปฺ สฺสุตสฺสาป โยนโิ สมนสกิ าเร กมมฺ  กโรนตฺ สฺส การกปุคฺคลสฺส วเสน กถติ า. ตตฺถ อปฺปมฺป เจติ โถก เอกวคคฺ ทฺววิ คฺคมตตฺ มฺป. ธมมฺ สสฺ โหติ อนุธมมฺ จารตี ิ อตฺถมฺาย ธมฺมมฺาย นวโลกตุ ตฺ รธมมฺ สสฺ อนุรปู  ธมมฺ  ปพุ ฺพภาคปฏิปทาสงฺขาต จตปุ าริสทุ ธฺ ิสลี ธตุ งคฺ อสุภกมฺมฏานาทเิ ภท จรนโฺ ต อนธุ มมฺ จารี โหติ อชฺช อชเฺ ชวาติ ปฏิเวธ อากงขฺ นฺโต วจิ รติ โส อิมาย สมฺมาปฏปิ ตฺติยา ราคฺจ โทสฺจ ปหาย โมห สมมฺ า เหตนุ า นเยน ปรชิ านิตพฺพธมเฺ ม ปรชิ านนโฺ ต ตทงคฺ วกิ ฺขมภฺ น สมจุ เฺ ฉท ปฏปิ สสฺ ทธฺ ิ นิสฺสรณวิมุตตฺ นี  วเสน สุวมิ ุตตฺ - จติ โฺ ต อนุปาทยิ าโน อธิ วา หรุ  วา อิธโลกปรโลเก ปรยิ าปนนฺ า วา อชฌฺ ตตฺ ิกพาหริ า วา ขนฺธายตนธาตโุ ย จตหู ิ อุปาทาเนหิ อนปุ าทยิ นฺโต มหาขณี าสโว มคฺคสงฺขาตสฺส สามฺสสฺ วเสน อาคตสฺส ผลสามฺ สฺส เจว ปฺจอเสขธมฺมกฺขนฺธสามฺสฺส จ ภาควา โหตตี .ิ รตนกเู ฏน วยิ อคารสสฺ อรหตฺเตน เทสนาย กฏู  คณหฺ ตี ิ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนนฺ าทโย อเหสุ. เทสนา มหาชนสฺส สาตถฺ กิ า ชาตาต.ิ เทฺวสหายกภิกฺขวุ ตฺถุ. ยมกวคคฺ วณฺณนา นฏิ ติ า. ปโม วคฺโค. -------------------