พระพุทธ

พระพุทธบารมีในอดีต ๑๐๐ เหตุการณอยูท่ีบานปาจีนยวมัชฌคาม มีเร่ืองเกิดขึ้นมากมาย ในขณะท่ีอำมาตยเฝาสังเกตการณอยูน้ัน จะนำมาเลาโดยยอ เปน บางเร่อื งดังน้ี (๑) เร่ืองโค ชายชาวนาคนหน่งึ ซ้ือโคมาจากหมบู า น อ่ืนเพ่ือใชงานไถนา วันหนึ่งไถนาจนเหนื่อยแลวปลอยโค ไว ตนเองน่ังอยูใตตนไมแลวหลับไป โจรคนหน่ึงจูงโคหนีไป เจาของโคต่ืนข้ึน ไมเห็นโค มองไปมา เห็นโจรกำลังจูงโคอยู จงึ ว่ิงตามไปจะแยง โคกลับ แตโจรไมให เถยี งกันจนไปถงึ ศาลา วนิ จิ ฉยั ของทานมโหสถ ทา นมโหสถ ถามโจรกอ นวา อางวาเปนเจา ของโค ให โคกินอะไร ? เขาบอกวาใหก นิ ยาคู (ขา วตม) งาและแปง พระ โพธิสัตวถามชายอีกผูหนึ่งวาใหกินอะไร ? เขาตอบวา เปน คนจนจงึ ใหโคกินแตห ญา พระโพธสิ ตั วจ งึ ใหค นเอาใบประยงค มาตำในครกขยำน้ำใหโคดื่ม โคอาเจียนออกมาเปนหญา จึง ตัดสินใหโคแกเจาของไป สั่งสอนโจรใหกลัวภัยทั้งในชาตินี้ และชาติหนา ใหเ บญจศลี แลวปลอยไป (๒) เร่ืองสายสร้อย หญิงยากจนคนหน่ึงมีสาย สรอยถักดวยดายสีตางๆ วันหน่ึงลงอาบน้ำวางสรอยคอไวบน ผา หญิงโจรคนหนงึ่ เห็นสรอยสวยจึงถามราคาวาทำมาราคา เทาไร ตนเองจะทำอยางน้ีบาง เอาสรอยสวมคอแลวเดินจาก

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๐๑ ไป หญิงเจาของเห็นดังน้ันจึงตามไปทวง แตหญิงโจรไมยอม ให เรื่องไปถึงทา นมโหสถ ทา นถามหญิงโจรวา ยอ มสรอยซ่งึ ถักดวยดายนนั้ ดว ยอะไร ? หญงิ นนั้ ตอบวา ยอ มดว ยของหอม ทกุ อยา ง ถามหญงิ อกี คนหนง่ึ วา ยอ มดว ยอะไร ? หญงิ นน้ั ตอบ วายอมดวยดอกประยงคอยางเดียว พระโพธิสัตวใหเอาสรอย นั้นแชน้ำ ปรากฏวากลิ่นดอกประยงคออกมา มีแตกลิ่นดอก ประยงคอยา งเดยี ว จึงตัดสนิ ใหเจาของชนะไป (๓) เร่อื งบตุ ร เร่ืองน้เี ลา กนั คอนขา งมาก คือหญงิ คนหน่ึงพาบตุ รทีส่ ระโบกขรณีของทานมโหสถลา งหนา ลางตวั บตุ รแลว วางบตุ รบนผา ของตน ตนเองลา งหนา ขณะนนั้ มยี กั ษณิ ี คนหนง่ึ เห็นเดก็ นา กิน จึงแปลงเพศเปนสตรมี าอุมเดก็ ชมเชย เดก็ บอกวาจะใหก ินนม เมอ่ื มารดาอนุญาตแลว ทำเลน กับเดก็ หนอยหนึ่งแลวพาเด็กหนีไป หญิงผูเปนมารดาตามไปทวงคืน แตยักษิณีไมยอมให เถียงกนั ไปถงึ ศาลาของทา นมโหสถ พระ โพธสิ ตั วใ หข ดี รอยลงบนแผน ดนิ แลว ใหว างเดก็ ลงบนรอยขดี ให ยกั ษณิ จี ับมอื ทารก ฝา ยหญิงมารดาจับเทา ใหย ้ือแยงกนั ใคร แยงไดเ อาไป เม่ือแยง กันอยูเ ด็กเจบ็ ตัวรอ งจาข้ึน หญิงมารดา ทนไมไหวเพราะสงสารลกู จงึ ปลอยและยนื รอ งไหอ ยู ทานมโหสถถามมหาชนวา ใจของมารดาหรือหญิง ท่ีมิใชมารดาออนโยนตอบุตร มหาชนตอบวาใจของมารดา พระโพธิสตั วจ งึ มอบเดก็ ใหห ญงิ ผเู ปน มารดาไป

พระพทุ ธบารมใี นอดีต ๑๐๒ เรื่องทำนองนี้ ในไบเบิลของคริสตศาสนาก็มี เลา กันวากษัตริยโซโลมอน (Solomon) เปนกษัตริยอิสราเอล กลา วกันวา ฉลาดที่สุด เมือ่ หญิง ๒ คนแยง ลูกกนั เหมอื นใน เรอื่ งมโหสถนแ่ี หละ กษตั รยิ โ ซโลมอนใหว างเดก็ ลงแลว ทรงซกั ถามออกมา จะตดั เด็กเปน ๒ ทอน หญิงคนหน่ึงใน ๒ คนน้นั ยอมแพ ยอมยกเด็กใหไป กษตั รยิ โ ซโลมอนตัดสินใหห ญงิ คน นน้ั เปน ผชู นะ เปน มารดาของเดก็ ดว ยเหตผุ ลเดยี วกนั กบั เหตผุ ล ของทานมโหสถ (๔) เร่ืองไม้ พระเจาวิเทหราชใหค นตดั ทอนไมยาว ๑ คบื กลึงใหเ ทากนั แลว สงไปใหทานมโหสถ ใหบอกวาดาน ไหนเปนโคน, ดานไหนเปนปลาย ทา นมโหสถ พอรับไมด วย มอื เทา นนั้ ก็รแู ลว วา ดา นไหนเปน ปลาย แตเ พ่อื ใหป รากฏแก มหาชน จงึ ใหเ อาดา ยผกู ตรงกลางทอ นไม (ตะเคยี น) ถอื ปลาย ดา ยไว จมุ ทอนไมล งในน้ำ สว นโคนจมลงกอน พระโพธิสัตว ถามมหาชนวา ธรรมดาไม สวนโคนกับสวนปลาย สวนไหน หนักกวา มหาชนกลาววา สวนโคนหนักกวา จงึ เปนอนั สรุปได วา สว นที่จมน้ำเปนสวนโคน (๕) เร่อื งศรี ษะ ของชายและหญิง พระราชาใหส ง กะโหลกศีรษะไป ๒ ศรี ษะ ใหม โหสถบอกวาอนั ไหนเปน ของ ชาย อนั ไหนเปน ของหญิง พระโพธสิ ัตวบอกมหาชนวา แสก

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๐๓ ของศีรษะชายตรง สวนแสกศีรษะของหญิงน้ันคด มีขอแตก ตางอยา งน้ี พระราชาทรงพอพระทยั ในปญญาของทานมโหสถ เปน อยา งยิ่ง (๖) เร่ืองงู พระมโหสถบอกวา ความแตกตาง ระหวางงูตัวผกู บั งูตัวเมียกค็ อื งตู วั ผหู างใหญ หัวใหญ นยั นตา ใหญ ลวดลายตดิ ตอ กัน สวนงูตวั เมยี น้ันหางเรยี ว หัวเรยี วยาว นัยนต าเล็ก ลวดลายไมตดิ ตอ กนั ขาดเปน ชว งๆ (๗) เรอื่ งแก้วมณี ดวงแกวมณมี โี คง ๘ แหง , ดาย ทร่ี อยแกว มณนี ้ันเกา ขาดไป พระราชาจึงสงแกว ไปใหชาวบา น ปาจีนยวมัชฌคามเอาดายรอยเขาไปใหม เมื่อชาวบานไมอาจ ทำไดก็บอกทานมโหสถ ทานมโหสถจึงใหนำน้ำผึ้งมาทาชอง แกวมณีท้ัง ๒ ขางแลวเอาน้ำผึ้งทาปลายดายรอยเขาไปใน ชองแกวหนอยหน่ึง วางไวในท่ีๆ มดแดงทั้งหลายจะออกมา พวกมดแดงพากันออกมา กินดายเกาในแกวมณีแลวไปคาบ ปลายดายใหมดึงเขาไปในแกวมณี เมื่อดายเขาไปหมดแลว ทานมโหสถไดใหช าวบานนำไปถวายพระราชา ฯลฯ พระเจา วเิ ทหราชรบั สง่ั ใหท ดลองปญ ญาของทา นมโหสถ อกี หลายวธิ ี ในทสี่ ดุ ท้ังพระองคและราชบัณฑิตเกา ทงั้ ๔ คน ก็ยอมรับวาทานมโหสถมีปญญายอดเยี่ยมจริง จึงรับไวเปน

พระพุทธบารมีในอดีต ๑๐๔ ราชบตุ รและเปน ราชบณั ฑติ ประจำราชสำนกั แตม โหสถสมคั ร ใจจะอยูภายนอกพระราชนิเวศน เพราะมีบริวารมาก พระ ราชาทรงอนญุ าตตามประสงค เมื่อมาอยูเปนราชบัณฑิตและเปนขาราชบริพารแลว มีเร่ืองอะไรเกิดขึ้นท่ีตองใชปญญาเปนเครื่องวินิจฉัย, พระเจา วเิ ทหราชกท็ รงไดม โหสถบณั ฑติ เปน เหมอื นดวงไฟสอ งในทมี่ ดื หรอื เหมือนจักษขุ องพระราชา (๘) เรื่องแก้วมณีในรังกา มีแกวมณีดวงหน่ึง ปรากฏในสระโบกขรณี ไมไกลจากประตูทางดานใตแหง พระนคร พระราชารับสั่งใหเสนกบัณฑิตนำมาถวาย เสนก จึงเกณฑคนเปนอันมากวิดน้ำในสระจนแหงก็ไมพบแกวมณี ใหโกยขี้โคลนขึ้นก็ไมพบ แตพอน้ำเออเต็มสระเงาแกวมณีก็ ปรากฏขึ้นอกี เสนกใหท ำเชน เดิม แตไ มพบแกวมณี พระเจา วิ เทห ราช ตรัส เลา ให ทา นมโหสถ ทราบ ทานมโหสถไปที่สระนั้น เห็นเงาแกวมณีในสระแลว ลองให เอาภาชนะอ่ืนใสน้ำใหเต็มแลววางไว ปรากฏวา เงาแกวมณี ปรากฏในภาชนะนนั้ ดว ย ริมสระน้ันมีตนตาล บนตนตาลมีรังกา พระโพธิสัตว คดิ ดว ยปญ ญาวา แกว มณคี งอยใู นรงั กาบนตน ตาล เมอ่ื ใหค นขน้ึ ไปดูก็เอาแกวมณีลงมาได พระราชาทรงพอพระทัยตอปญญา

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๐๕ ของพระโพธิสัตวเปนอยางมาก พระราชทานสรอยมุกดาหาร เคร่ืองประดับพระศอของพระองคแ กม โหสถ (๙) เร่ืองกิ้งก่าได้เงิน วันหน่ึงพระเจาวิเทหราช เสดจ็ ไปยงั พระราชอทุ ยานกับมโหสถ กง้ิ กาตวั หน่ึงอยูทป่ี ลาย เสาคาย มันเห็นพระราชาแลวรีบลงมาหมอบอยทู พ่ี ื้นดิน พระ ราชาตรัสถามทา นมโหสถวา กงิ้ กาทำอะไร มโหสถทลู ตอบวา มันถวายตัว ตรัสวา การถวายตัวของมันไมควรจะไรผล มัน ควรจะไดอะไร ? มันควรไดโ ภคสมบัตหิ รือไม ? ทา นมโหสถ ทลู วา โภคสมบตั ไิ มค วรแกม นั มนั ควรไดเ พยี งอาหาร ตรสั ถาม วา มันกินอะไร ? ทลู วา มนั กนิ เนอื้ ร. ราคาสกั เทา ไร ? ม. ประมาณสกั กากนกึ หน่งึ ร. รางวลั ของหลวง ไมค วรนอ ยเกนิ ไป กากนกึ หนงึ่ นอ ย เกินไป ควรใหมันสกั ราคาครึ่งมาสก ใหม ันกนิ ทกุ วัน ราชบุรุษรับพระราชโองการแลว ไดใหเนื้อราคาครึ่ง มาสกแกก้ิงกานั้นทุกวัน ตอมาวนั หนึ่งเปนวันอุโบสถ คนเฝา สวนหาเนอื้ ไมไ ด จงึ เจาะเหรยี ญครง่ึ มาสก เอาดายรอยแขวน คอใหกง้ิ กา มันรูสึกภาคภมู ิ ทะนงตนวา มนั มที รพั ยแลว

พระพุทธบารมีในอดตี ๑๐๖ วันนั้นเอง พระราชาเสด็จไปพระราชอุทยานกับ ทานมโหสถ ก้ิงกาเห็นพระราชาแลว ไมลงมาหมอบทำความ เคารพอยางที่เคย แตกลับชูคอรอนอยูไปมาบนปลายเสาคาย นั้นเอง พระราชาตรัสถามมโหสถวา เหตุไร วันนี้ก้ิงกาจึงไม ลงมา มันกระดา งขนึ้ เพราะเหตไุ ร ทานมโหสถเห็นทรัพยคร่ึงมาสกแขวนอยูท่ีคอก้ิงกา และมันชูคอรอนอยูไปมาคลายจะอวดทรัพย จึงกราบทูลพระ ราชาวา ก้ิงกาทะนงวามีทรัพยแลวและเขาใจวามีมากเสมอ พระราชา จงึ ไมล งมาเคารพ พระราชาทรงกร้ิวจะฆา กงิ้ กาเสีย แตท า นมโหสถทูลวา ธรรมดาดิรจั ฉานหาปญญามไิ ด โปรดยก ใหมันเถิด พระราชาทรงโปรดปรานทา นมโหสถยงิ่ ขน้ึ พระราชทาน สว ยทปี่ ระตูท้ัง ๔ ทศิ แกท า นมโหสถ คนมีนิดหนอย คิดวามีมากและชอบอวดทรัพยสิน สมบัติ ทานจงึ เปรียบเปรยวา “เหมือนกิง้ กา ไดทอง”

“มนุษยเ ขากันไดต ามธาตุ ตามอัธยาศยั สิรกิ ับกาฬกณั ณีเขากันไมไ ด… ปญญาประเสรฐิ กวา ทรพั ย ทรัพยมที ง้ั คุณและโทษ ปญ ญาทีถ่ ูกตองเปน คุณอยา งเดยี ว… สัตวท ัง้ หลายแตกกันเปนศตั รูกันเพราะประโยชนข ดั กนั แตพ อประสานประโยชนกนั เขา ไดกเ็ ปน มติ รกนั ได… ”

พระพุทธบารมใี นอดตี ๑๐๘ เรื่อง สิริกบั กาฬกัณณี มมี านพคนหนงึ่ ชื่อปงคุตร เปนชาวเมอื งมิถลิ า ไปเรยี น ศิลปศาสตรท่ีเมืองตักสิลากับอาจารยทิศาปาโมกขปรากฏวา เรียนไดรวดเร็วมาก ใหทรัพยตอบแทนคุณอาจารยแลวก็กลับ บา น มีธรรมเนยี มอยวู า ถา ธิดาในสกุลน้นั เจริญวยั อาจารยจะ ยกใหแ กศ ษิ ยผ ใู หญ พอดอี าจารยม ธี ดิ าอยคู นหนง่ึ มรี ปู รา งสวย มาก อาจารยก ม็ อบใหก บั ปง คตุ รมานพ แตม านพเปน คนไมม บี ญุ เปน คนกาฬกณั ณี เปน คนอปั มงคล ไมม สี ริ ิ สว นกมุ ารกี าซง่ึ เปน ลูกของอาจารยเปนคนมีสิริ เปนคนมีบุญ เพราะฉะนั้นสิริกับ กาฬกณั ณเี ขา กนั ไมไ ด มานพไมป รารถนาจะอยรู ว มกบั กมุ ารกี า แตเกรงใจอาจารยคิดวาจะไมทำลายคำของอาจารย พราหมณ ทศิ าปาโมกขไ ดม อบธดิ าใหแ กม านพแลว เขากย็ งั ไมเ ดนิ ทางออก ไปจากเมอื งตักสลิ าทเี ดยี ว ไดพกั อยูท ่ีเมอื งตักสิลานน้ั แตไ มไ ด นอนดว ยกนั พอผหู ญงิ ขนึ้ ไปนอนบนเตยี ง มานพกจ็ ะมานอนขา ง ลา ง พอผหู ญิงลงมานอนขา งลา ง มานพกจ็ ะขึน้ ไปนอนบนเตียง ทา นบอกวา กาฬกณั ณกี บั สริ ริ ว มกนั ไมไ ด ทำอยอู ยา งนเ้ี ปน เวลา สปั ดาหหนง่ึ กมุ ารีกาไปไหวอ าจารย ออกจากเมืองตักสิลา ใน ระหวา งทางกม็ ไิ ดพ ดู จาปราศรัยกันเลยจนมาถึงมิถิลา ในเขตแดนเมืองมิถิลาน้ันเอง ปงคุตรมานพเห็นตน มะเดอ่ื ตน หนง่ึ ใกลน ครมถิ ลิ า เขาหวิ จงึ ปน ขนึ้ ตน มะเดอ่ื กนิ ผล มะเดอ่ื กุมารกี าก็หวิ เหมอื นกนั จึงไดไ ปทตี่ น ไม ขอผลมะเดอ่ื

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๐๙ บา ง บอกใหท ้ิงผลมะเดอ่ื ใหเ ธอบาง มานพสามบี อกวา มมี ือ มตี นี เหมอื นกนั ขนึ้ มาเกบ็ กนิ เอง นางกข็ น้ึ ไปเกบ็ กนิ เอง มานพ ไดท รี บี ลงมาลอ มตน มะเดอื่ เอาไว เอาหนามสะไวร อบตน มะเดอ่ื แลวก็ดีใจวาพนจากหญิงกาฬกัณณี ที่จริงตัวเปนกาฬกัณณี กมุ ารกี าไมอาจที่จะลงมาได อยูบ นตน มะเด่อื นนั้ เอง วันน้ัน พระเจาวิเทหราชเสด็จประพาสพระราชอุทยาน ทรงเลนอยูในพระราชอุทยานจนพอพระทัยแลวก็ประทับน่ังบน คอชาง เสด็จกลับพระนครในเวลาเย็น ไดทอดพระเนตรเห็น กุมารีกาทรงพอพระทัย จึงตรัสถามวานางมีสามหี รอื ไม นางมี เจาของหรือไม นางแจงวาสามีของนางทีส่ กุลตบแตงใหกม็ ี แต เขาไดห นไี ปเสยี แลว ทง้ิ ใหอ ยบู นตน ไม อำมาตยไ ดก ราบทลู ความ นนั้ แกพ ระราชา พระราชาดำรวิ า หญงิ ไมม เี จา ของกใ็ หต กเปน ของ หลวง จงึ รบั นางใหข น้ึ คอชา งกลบั ไปราชนเิ วศน อภเิ ษกสถาปนา ไวในตำแหนงอัครมเหสี พระนางเปนที่รักเปนท่ีพอพระทัยของ พระราชา ไดพ ระนามในภายหลงั วา พระนางอทุ มุ พรเทวี เพราะ เหตุที่พระราชาไดพระนางจากตน มะเดอื่ หรอื ตน อุทมุ พร อยูมาวันหน่ึง เจาหนาที่บานเมืองใหชาวบานที่อยูใกล ประตูเมืองแผวถางทางเพ่ือใหเปนท่ีสะอาดเพ่ือใหพระราชา เสดจ็ พระราชดำเนนิ ไปสวนหลวง ปงคตุ รมานพกเ็ ปนคนหนึ่ง ท่ีทำงานรับจางอยูที่น่ัน เอาจอบถางทาง เมื่อยังถางทางไม เสร็จ พระราชาก็เสด็จมาถึง ประทับนง่ั มากบั พระนางอทุ มุ พร

พระพุทธบารมีในอดีต ๑๑๐ เทวี เสด็จออกจากพระนครมาถึงท่ีน่ัน พระนางอุทุมพรเทวี ทอดพระเนตรเห็นปงคุตรมานพถางทางอยู นึกในพระทัยวา คนกาฬกัณณีคนนี้ไมสามารถจะครองสิริไวไดก็ทรงพระสรวล พระราชาทอดพระเนตรพระนางทรงพระสรวลก็ทรงระแวง ทรงกร้ิว ตรัสถามวาหัวเราะอะไร พระนางกราบทูลวาบุรุษ ท่ีถางทางอยูนี้เปนสามีเกาของพระนาง ตรัสเลาเรื่องที่เขา ทิ้งพระนางไวบนตนมะเดื่อ เห็นอยางน้ีแลวจึงหัวเราะข้ึนมา พระราชาไมท รงเชือ่ ตรัสวาพระนางกลาวมุสาวาท คงจะเหน็ อะไรอ่ืนแลวก็ชักพระแสงดาบขึ้นมาจะฆาพระนาง พระนางก็ เกรงกลัวพระราชอาญา จึงกราบทูลพระราชาใหลองตรัสถาม บัณฑิตทั้งหลายดูกอน พระราชาจึงไดตรัสถามเสนกบัณฑิต วา เร่ืองน้ีทานเสนกเชื่อหรือเปลา ทานเสนกกราบทูลวาไม เช่ือ ชายอะไรจะละทิ้งสตรีท่ีเพียบพรอมอยางน้ี พระนาง อุทุมพรยิ่งตกพระทัยกลัวพระอาญามากขึ้น พระราชาไดทรง ดำริวาจะลองถามมโหสถดู จึงไดตรัสถามวา สตรีที่งดงาม สมบูรณดวยอาจาระมารยาทไมเปนที่ปรารถนาของบุรุษน้ัน เจา เชือ่ หรอื ไม ทานมโหสถกก็ ราบทลู พระราชาวาบรุ ุษบางคน เปนผูไมมีบุญ เปนคนกาฬกัณณียอมไมปรารถนาจะอยูกับ สตรที ี่มีบญุ ไมเปนกาฬกัณณี สิรกิ บั กาฬกัณณีอยรู วมกนั ไม ได พระราชาทรงทราบอยา งน้นั แลว ก็หายกริว้ ทรงพอพระทัย ในคำตอบของทานมโหสถ ตรัสวา ถา เผ่อื ไมไ ดทานมโหสถ วนั นี้พระองคจะเส่ือมจากนารีรัตนะท่ีงดงามพรอมอยางนี้เปน

อ. วศิน อินทสระ ๑๑๑ แนแท เพราะเช่ือถอยคำเสนกท่ีโงเขลา ตรัสชมทานมโหสถ และพระราชทานกหาปณะแสนหนงึ่ บชู าปญ ญาของทา นมโหสถ ฝายพระนางอุทุมพรเทวีถวายบังคมพระราชาแลวกราบทูล วา ขาพระองคไดชีวิตคราวน้ีก็เพราะอาศัยทานมโหสถน่ันเอง ขาพระองคปรารถนาจะรับพรขอใหทานมโหสถบัณฑิตอยูใน ฐานะเปนนองชาย ขอใหพระราชาโปรดประทานเรื่องนี้ดวย พระเจา วเิ ทหราชทรงพจิ ารณาแลว กพ็ ระราชทานพรใหพ ระนาง พระนางรบั พรและกราบทลู ตอ ไปวา ตงั้ แตว นั นเ้ี ปน ตน ไป จะไม บรโิ ภคอะไรทม่ี รี สอรอ ยถา ไมม นี อ งชายอยดู ว ย และตง้ั แตบ ดั นี้ เปนตนไปขอใหเปดประตูไดทุกเวลา จะไดสงของท่ีมีรสอรอย ไปใหนองชาย พระเจาวิเทหราชทรงอนุญาตใหเปนไปตามนั้น น่ีคือเร่ืองสิริกับกาฬกัณณี ซ่ึงไดอาศัยปญญาของพระมโหสถ จึงสามารถทีจ่ ะชวยชวี ติ ของพระนางผูมีสิริไวไ ด ในสงั คมไทยปจ จบุ นั น้ี หรอื ในสงั คมทางตะวนั ออก มกั จะคดิ วา ผหู ญงิ ทผี่ ชู ายทง้ิ นนั้ เปน ผหู ญงิ ไมด ี ความจรงิ แลว บางที เปนเพราะความไมดีของผูชายก็มี เพราะฉะนั้นตองพิจารณา ทง้ั ๒ ดา น ไมใชพิจารณาดา นเดียว สว นมากคิดกนั วาผูหญิง ท่ีผูชายทิ้งเปนผูหญิงที่ไมดี บางทีเปนเพราะความไมดีของ ผูชาย ผูหญิงดีพรอมผูชายเปนกาฬกัณณี ไมเห็นคุณคาของ นารีรตั นะ (ผหู ญงิ ทีด่ ี) เพราะฉะนน้ั ผูห ญงิ ทถ่ี กู ผูช ายทิง้ หรอื อะไรทำนองนใ้ี หค ดิ อกี มมุ หนง่ึ บา ง อยา คดิ โทษตวั เองวา เราไมด ี

พระพทุ ธบารมใี นอดีต ๑๑๒ กระมงั ไมแนเสมอไป ใหค ดิ ไวท ง้ั ๒ ดา น คดิ พจิ ารณาตนเอง บา ง พิจารณาคนอน่ื บา ง จะไดความถูกตองยตุ ธิ รรม เรื่อง การประสานประโยชน์ของแพะกับสุนขั วันหนึ่งพระเจาวิเทหราชเสวยพระกระยาหารเชาแลว เสด็จดำเนินพักผอนพระอิริยาบถอยูที่เฉลียงปราสาท ทอด พระเนตรไปตามชองพระแกล ไดเ หน็ แพะตัวหน่งึ และสุนขั ตวั หนง่ึ แสดงความสนทิ สนมเปนมิตรกนั ซ่ึงตามธรรมดาสตั วท ั้ง สองพวกนี้จะเปนศัตรูกันไมเ ปนมิตรกนั เรื่องมีวา วันหนึ่งแพะไปขโมยหญาท่ีโรงชางแลว ถูกควาญชางตีเอาหลังแอนทีเดียว มาแอบอยูในที่แหงหนึ่ง ใกลๆ พระราชวัง ฝายสุนัขไปหากินตามโรงครัว ก็อิ่มหมีพี มนั พอสมควร ไดกนิ หนังกินกระดกู วันหนงึ่ ไดก ลน่ิ ปลากลน่ิ เน้ือที่พวกหองเครื่องทำเอาไว ไมสามารถจะอดกลั้นความ อยากได ก็เขา ไปในหองเคร่อื ง เปด ฝาภาชนะกินเน้อื พอ ครวั ไดยินเสียงภาชนะตกลง ก็เขาไปเห็นสุนัขกำลังกินเน้ือ ก็ปด ประตูตีสนุ ัข ตีดวยกอ นดนิ บา ง ทอ นไมบ าง สนุ ขั กว็ ง่ิ หนี พอ ครัวก็ตามไปตีกลางหลังทีเดียว หลังแอนไปเหมือนกัน ก็ไป ใกลที่แพะนอนอยู ท้ังสองตัวก็โดนมาดวยกัน ปรึกษากันวา จะทำอยางไรตอไป สุนัขก็ไมกลาไปที่โรงครัว แพะก็ไมกลา ไปทโ่ี รงชาง จะหากนิ อยา งไร ความคดิ ทำใหฉ ลาดแมแตส ตั ว

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๑๓ เดรจั ฉาน กเ็ ลยไดค วามคดิ วา แพะนไี่ มก นิ เนอ้ื สนุ ขั ไมก นิ หญา ถาใหสุนัขไปโรงชาง พวกควาญชางจะไมสงสัย ถาแพะไปที่ โรงครัว พวกโรงครัวกจ็ ะไมสงสยั เพราะฉะนน้ั จงึ ตกลงกันวา ใหส นุ ัขไปเอาหญา มาใหแพะ แพะไปขโมยเนอ้ื ในโรงครวั มาให สุนัข ตั้งแตวันนั้นเปนตนมาสัตวท้ังสองก็ทำตามสัญญา คน ท่ีโรงชางก็ไมสงสัย เพราะวาสุนัขมันไมกินหญา ฝายทางโรง ครัวก็ไมสงสัยเพราะเห็นวาเปนแพะ ไมกินเน้ือ สัตวทั้งสอง ตัวนี้ก็ไดอาศัยประสานประโยชนกัน แมจะเคยเปนศัตรูกัน กเ็ ปน มติ รกันได อำนวยประโยชนใ หกนั และกัน วันหน่ึง พระเจาวิเทหราชทอดพระเนตรทางชองพระ แกล เห็นสัตวท้ังสองตัวนี้สนิทสนมคุนเคยกันเปนมิตรกัน มี พระประสงคจะทดลองปญญาของบัณฑิตท่ีชุบเลี้ยง เวลา ประชุมก็ตรัสถามบัณฑติ ทงั้ ๕ คน ตง้ั แตเ สนกบณั ฑิตลงมา จนถึงทานมโหสถ ทง้ั ๕ คนก็มองไมเห็นเบ้ืองปลาย มองไม เหน็ เงอ่ื นปลายของปญ หา จบั ตน ชนปลายไมถ กู ไดข อผดั เพย้ี น เวลาเอาไวตอบวันหลงั พระราชาทรงอนุญาต บณั ฑติ ท้ังหมด ทุกคนกลับบาน แลวก็ยังไมรูวาจะแกปญหาแกพระราชาได อยางไร พระองคทานตรัสไววา ถาแกปญหาไมได พระองค ทา นจะขับออกจากพระราชนเิ วศน ฝายทานมโหสถเม่ือออกจากท่ีเฝาแลว ก็ไปยังสำนัก ของพระราชเทวีอุทุมพร ซึ่งมีฐานะเปนพ่ีสาวบุญธรรมไดทูล

พระพุทธบารมใี นอดีต ๑๑๔ ถามวาเมอื่ วานนพี้ ระราชาประทบั อยูท ่ไี หนนานท่ีสดุ พระนาง อุทุมพรก็รับสั่งวา เม่ือวานน้ีพระราชาไดเสด็จไปมาทอด พระเนตรท่ีชองพระแกล เสด็จพระราชดำเนินเลนอยูบน พนื้ ปราสาทช้ันบน พระโพธิสตั วม โหสถคดิ วา พระราชาคงจะ ไดทอดพระเนตรเห็นอะไรเปนแนแท จึงไดไปใกลๆ บริเวณ น้ัน ก็ไดเห็นกิริยาอาการของแพะกับสุนัข พระโพธิสัตว มโหสถก็มีความรูสึกไดทันทีวา พระราชาคงจะทอดพระเนตร เห็นสัตวทงั้ สองนี้ จงึ ทรงต้งั ปญหาขนึ้ มาที่วา สตั วท ีจ่ ะไปดวย กันสกั ๗ กา วก็ยังไมเคยมี แตสัตวท ้ังสองน้นั ซึ่งเคยเปน ศัตรู กันกลบั มาเปน เพอื่ น คนุ เคยกนั ไดเพราะอะไร ? พระโพธิสตั ว เห็นพฤตกิ รรมของแพะกับสนุ ขั แลว คดิ วา พระราชาคงจะเห็น สัตวทั้งสองน้ีเปนแนแท แลวก็ซุมดูพฤติกรรมของสัตวท ้ังสอง ก็ไดเห็นโดยตลอดวา สัตวสองตัวน้ีเปนมิตรกันเพราะเหตุใด เมอ่ื รูเงอ่ื นของปญ หา รคู ำตอบแลวกร็ ีบกลับบา น บัณฑิตท้ัง ๔ คนมีเสนกบัณฑิตเปนตน กลับถึง บานแลวก็มองไมเห็นเลยวาจะตอบปญหาของพระราชาได อยางไร เม่อื คิดไมอ อก ท้งั ๔ คน ก็ไปหาทา นมโหสถ ถาม ทา นมโหสถ ทา นมโหสถก็มีความเมตตาสงสารวา ถา ไมบ อก เง่ือนงำแกท้ัง ๔ คนพระราชาจะทรงกริ้ว และจะขับออกไป เสยี จากแวนแควน ขออยาไดใ หเขาตองลำบากเลย คดิ อยางนี้ แลว ก็ไดบ อกแกบัณฑติ ทงั้ ๔ คน ทานมโหสถใหทอ งคำตอบ

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๑๕ ไป โดยทว่ี า ไมบ อกความจรงิ ทงั้ หมดแตก ใ็ หท อ งไปพอเปน เลาๆ พอไดใ จความนดิ หนอ ย เชน บอกทา นเสนกวา ใหก ราบทลู พระ ราชาวา เนื้อแพะเปนที่รักเปนที่เจริญใจแหงบุตรอำมาตยและ พระราชโอรส คนเหลา น้นั ไมบ รโิ ภคเน้ือสนุ ขั ครัง้ น้ีมติ รธรรม แหงแพะน้ันกับสุนัขก็มีตอกัน คือแพะกับสุนัข มีมิตรธรรม ตอกนั ก็ใหทองคำพวกนี้ไป เสนกกท็ อ งไปแตไ มร คู วามหมาย วาความหมายนั้นเปนอยางไร แตก็ทองเอาไวเผ่ือจะกราบทูล พระราชา พอถึงเวลาเขาเฝาก็ไปกราบทูลพระราชาตามน้ี เพราะไมรเู นื้อความ แตพระราชาวิเทหราชทรงทราบ พอเขา พดู เปน เลาๆ ถึงเรือ่ งแพะกบั สนุ ขั พระองคก ็ทรงดำริวาเสนก คงรูเรื่องที่พระองคป ระสงคแ ลว กผ็ านไป ก็ไปถึงบัณฑิตคนท่ีสอง ปุกกุสสะกราบทูลวา คนท้ัง หลายใชหนังแพะเปนเคร่ืองลาดหลังมาเปนเหตุใหไมใชหนัง สุนัขเปนเคร่ืองลาดหลังมา มิตรธรรมแหงแพะกับสุนัขก็มีตอ กันอยางน้ี ก็ไมรูเรอ่ื งเหมือนกัน พระราชาไดย ินแพะกับสุนขั ก็คดิ วา ปกุ กุสสะน่รี ูเรอื่ งแลวกผ็ านไป ไปถึงกามนิ ทะ ทองออกมาวา แพะมีเขาโงง แตเ ขาทั้ง หลายของสนุ ัขไมม ี สนุ ขั ไมม ีเขา แพะมีเขา แพะกนิ หญา สนุ ัข กินเนื้อ คร้ังน้ีมิตรธรรมแหงแพะกับสุนัขนั้นไดมีตอกัน พระ ราชาก็คิดวา กามนิ ทะน่กี ็รู แตที่จริงกามนิ ทะไมรู ทนี ีม้ าถึงเทวินทะ ก็ไดทองออกมาวา แพะกนิ หญา กนิ

พระพุทธบารมีในอดีต ๑๑๖ ใบไม สนุ ัขไมก ินหญาไมก นิ ใบไม สุนัขจบั กระตา ยหรือแมวกนิ คร้ังน้มี ติ รธรรมแหง แพะเกดิ ขนึ้ กบั สุนขั กท็ ำนองเดียวกัน มาถึงทานมโหสถ เม่ือพระราชาตรัสถามเรื่องนี้ ทาน มโหสถไดกราบทูลวา แพะมเี ทา ๔ เทา มีกีบ ๔ กบี คอื เทา ละ ๒ กบี สนุ ขั นำหญา มาใหแพะ แพะนำเน้อื มาใหสุนัข พระราชา ผูประเสริฐกวาชาววิเทหะ ประทับอยู ณ ปราสาท ไดทอด พระเนตรเห็นการนำอาหารมาแลกกันกินเปนประจำ ไดทอด พระเนตรเห็นมิตรธรรมของแพะและสนุ ขั โดยพระองคเ อง อนั นี้ เปน คำกราบทลู ของทา นมโหสถ พระราชากท็ รงพอพระทยั ตอ คำ กราบทลู ของทา นมโหสถ แตไ มท รงทราบวา บณั ฑติ ทงั้ ๔ คนขา ง ตนไมรูเร่ือง แตทองตามท่ีมโหสถบอก แตถึงกระน้ันก็ทรงพอ พระทยั วา เปน ลาภของเราท่ีมีบณั ฑิตมีปญญาอยใู นแวนแควนน้ี นีค่ อื เรอื่ งการประสานประโยชนข องแพะกบั สุนัข เรอื่ ง นเ้ี ปน คตมิ ากนะครบั คอื ในสังคมของมนุษยเรา เมอ่ื ประโยชน ประสานกนั หรอื เม่อื ประโยชนประสานประโยชนก ันได คนก็ เปนมิตรกันได คนที่คบกันก็มุง ประโยชนตอ กัน เมอื่ ประโยชน ขดั กนั กข็ าดกนั หรอื เลกิ กนั เปน ศตั รตู อ กนั มคี ำกลา วสำหรบั นักการเมืองวา ไมมมี ิตรที่แทจ ริง และไมมีศัตรูที่ถาวร คือถา พรรคใดพวกใดพอจะประสานประโยชนเขากันได ก็จะเปน มิตรกัน พอประโยชนขัดกันก็จะเปนศัตรูกัน ในคนท่ัวๆ ไป ก็มีเหมือนกัน ถาจะคบกันเพราะมุงผลประโยชนตอกัน พอ ประโยชนขัดกันก็เลิกคบกัน ไมเปนมิตรตอกัน อยางนี้ไมใช

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๑๗ มิตรแท เปนแตเพียงมิตรเทียมเทานนั้ คอื วาเม่อื ถงึ คราววบิ ัติ กจ็ ะหวังพ่ึงไมได อนั นีเ้ ปนเรื่องของสุนัขกบั แพะ ซ่งึ เปนปญ หา ใหพ ระเจาวเิ ทหราชใชท ดสอบปญ ญาของบณั ฑติ เรอ่ื ง ปัญญากบั ทรพั ย์ คราวนีก้ ็มาถึงเรื่องสำคัญเรอ่ื งหนึ่งในเรื่องมโหสถ พระนางอุทุมพรเทวีไดทรงทราบวา พระเจาวิเทหราช ไดทรงพระราชทานรางวลั ใหแ กบ ณั ฑิตท้งั ๕ โดยเทาเทียมกนั ไดกราบทูลพระราชาวาไมเปนการยุติธรรม เพราะวาบัณฑิต ท้ัง ๔ คนนั้นไดอาศัยปญญาของทานมโหสถซ่ึงเปนนองชาย ของพระองค จงึ สามารถกลา วแกป ญ หาได โดยธรรมดาบณั ฑติ ทั้ง ๔ คนน้ันไมมีปญญาท่ีจะแกปญหาไดเอง เพราะฉะน้ัน การที่พระราชทานรางวัลใหแกบัณฑิตทั้ง ๕ และยกยองโดย ความเสมอกันนั้นจึงเปนการไมสมควร พระราชาทรงทราบ แลว ก็ยงิ่ โสมนัสยงิ่ ขน้ึ ในปญญาของทานมโหสถ แตก ไ็ มท ราบ จะทรงกระทำอยางไร เพราะวาไดทำไปแลว แตพระองคก็ยัง มีหนทางที่จะทำปญญาของทานมโหสถใหปรากฏย่ิงขึ้น โดย การตง้ั ปญหาขน้ึ ใหม คอื ไดทรงตั้งปญ หาขน้ึ ใหม คอื ไดท รงต้ัง ปญหาที่ยง่ิ ใหญสำคัญมาก แมป จจบุ นั กม็ คี นนำมาถกเถียงกนั นัน่ คือเรือ่ งทรัพย เรือ่ งยศ กับปญญา วาการมีทรพั ย มยี ศ กับ การมีปญญา อยางไหนจะดีกวา ?

พระพทุ ธบารมีในอดีต ๑๑๘ ตรัสถามเสนกกอน เสนกกราบทูลวา ทรัพยยศน้ัน สำคัญ สำคัญกวาปญญาทีเดียว คนที่แมจะไรปญญาแตมี ทรพั ยม ยี ศก็เปน ที่ปรากฏ สวนผูท ่ีเปนนกั ปราชญม ีปญ ญา แต ขาดทรัพยขาดยศ ก็ไมเปนท่ียกยอง เสนกไดยกตัวอยางของ เศรษฐคี นหนงึ่ ชอ่ื โควนิ ทเศรษฐี ซงึ่ มโี รคประจำตวั คอื มนี ำ้ ลาย ไหลออกจากคางทัง้ สองขางเวลาพดู เวลาทา นเศรษฐีพดู กจ็ ะมี นำ้ ลายไหลออกจากสองขา งรมิ ฝป ากไหลมาทล่ี กู คางทงั้ สองขา ง แตถ งึ กระนนั้ กย็ งั มผี เู อาใจใสด แู ลไมใ หเ ดอื ดรอ น โควนิ ทเศรษฐี มสี มบตั ิ ๘๐ โกฏิ มรี ปู รา งแปลกประหลาด พกิ ลพกิ าร ไมม บี ตุ ร ไมมีธิดา ไมรูศิลปะ ไมมีความรูอะไร เม่ือเขาพูดน้ำลายไหล ๒ ขา งลูกคาง มสี ตรี ๒ คนสวยงามเหมอื นเทพธดิ า ประดับ ประดาดวยเครื่องประดับถือดอกอุบลเขียว ซึ่งบานดีแลวคอย รบั น้ำลาย แลวท้ิงไปทางหนาตา ง หรือบางคราวกท็ างหนาบาน เชนวาบางคราวมีนักเลงสุราตองการจะไปรานสุรา ก็มาเรียก โควินทเศรษฐี ทานเศรษฐไี ดย นิ ก็ออกมา ขณะน้นั เพียงแตพ ูด วาอะไรกันน้ำลายก็ไหลออกมาจากปาก หญิงท้ังสองคนก็เอา ดอกอบุ ลเขยี วรองรบั นำ้ ลายแลว โยนทงิ้ ไปใหน กั เลงสรุ า นกั เลง สุรานำดอกอุบลเขียวไปลางน้ำแลวนำไปเปนเคร่ืองประดับ ประดับตัวเขารานสุรามีเหตุผลมากมายท่ีทั้งสองฝายตางนำมา แสดงวาฝายท่ีตวั ถอื อยนู ้ันมคี วามหมายมากกวา และดีกวา

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๑๙ ทานมโหสถไดกราบทูลพระเจาวิเทหราชเปนทำนอง ยกยอง สรรเสริญ ปญญา วา ประเสริฐ กวา ทรัพย และ ยศ ตัวอยางเชน คนมีปญญานอยไดความสุขแลวประมาท เม่ือ ไดรับความทุกขในกาลตอมา ก็ถึงความหลงใหล ไดรับความ เดือดรอน ดน้ิ รน เหมอื นปลาท่ีดน้ิ รนอยใู นที่รอ น ขา พระองค ไดเ หน็ อยา งนจ้ี งึ ขอกราบทลู วา คนมปี ญ ญาประเสรฐิ คนเขลามี ยศกไ็ มป ระเสริฐ คนเขลามที รพั ยก ็ไมป ระเสรฐิ ตางฝายตางยกเหตุผลกันมาสนับสนุนความเชื่อของ ตนฝายละมากๆ อยางเชน ทานเสนกไดยกตัวอยางตอไป เสนกบอกวา พวกขาพระองคเปนบัณฑิต ๕ คน ทั้งหมด เคารพบำรงุ พระองค พระองคเ ปน อสิ ระครอบงำพวกขา พระองค ทงั้ หลายดจุ ทา วสกั กเทวราชผเู ปน เจา ขา พระองคเ หน็ ความดงั นี้ จงึ กราบทลู วา คนมปี ญ ญาเปนคนตำ่ มากกวา สวนคนมีสิรคิ อื มที รพั ยแ ละยศเปนคนประเสริฐกวา ฝายทานมโหสถไดตอบโตวา คนเขลามียศก็เปนดุจ ทาสของคนฉลาด ในเมื่อกิจตางๆ เกิดมีข้ึน คนฉลาดยอม จัดกิจการใหละเอียดลออ คนเขลาไมมีปญญาในการที่จะจัด กิจการเหลาน้ันได เพราะฉะนั้นคนมีปญญายอมประเสริฐ กวา ปญญาเปนที่สรรเสริญแหงสัตบุรุษ สิริคือทรัพยและยศ เปนท่ีใครของคนเขลา พวกคนเขลายินดีในโภคทรัพยสมบัติ ความรูของทานผูรู อันใครๆ จะนำไปเปรียบดวยอะไรไมได

พระพุทธบารมีในอดีต ๑๒๐ ในกาลไหนๆ ก็ตาม คนมสี ริ ิและทรัพยไ มเคยลวงคนมีปญญา ไปไดเลย หมายความวา ไมเ กินคนมปี ญญาไปได เพราะฉะน้นั คนมปี ญ ญาจงึ ประเสริฐกวา พระเจาวเิ ทหราชไดทรงสดบั การโตตอบแลว ทรงยินดี ดวยการพยากรณปญหาของทานมโหสถโพธิสัตว จึงตรัสวาดู กอนมโหสถผูเห็นธรรมท้ังปวง เราไดถ ามปญ หาใดแกเ จา เจา ไดป ระกาศเผยแผปญหานนั้ แกเ รา เรายินดดี ว ยการแกปญ หา ของเจา เราใหโคพันหนึ่ง ทั้งโคอุสุภราช ชาง รถเทียมมา อาชาไนย ๑๐ คนั และบานสว ยอีก ๑๖ ตำบลแกเ จา อนั น้เี ปน เร่ืองที่เรียกในตำราวาสิริเมณฑกปญหา ท่ีบัณฑิตไดถกเถียง กัน แมจนบัดน้ียังมีการถกเถียงกันอยู นักจัดรายการโตวาที ชอบจะยกปญหานี้ข้ึนมาใหถกเถียงกันอยูเสมอเหมือนกันใน ปจจุบันนี้ เร่ืองปญญากับทรัพย ปญญากับยศ แตส่ิงหนึ่งซ่ึง มักจะเปนไมตายของฝายท่ีถือขางปญญาก็คือ ทรัพยและยศ นนั้ ทำใหค นวนเวยี นอยใู นทกุ ขไ มอ าจจะลว งพน สงั สารวฏั ไปได แตป ญ ญาทำใหค นหลดุ พน จากกเิ ลสและหลดุ พน จากสงั สารวฏั หลดุ พนจากความทุกขไปได ในฐานะทชี่ าวพุทธสวนมาก โดย ธรรมดา ชาวพทุ ธมกั จะมองเห็นวาการส้นิ กเิ ลส หลดุ พนจาก สังสารวฏั เปน ความดีอันสูงสุดในการปฏบิ ตั ธิ รรมจึงมกั คลอ ย ตามและเห็นดวยกับทางฝายปญญา เพราะวาปญญาสามารถ ทำลายกิเลสและสน้ิ ทกุ ขโ ดยส้ินเชงิ ได

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๒๑ เรื่อง ทา่ นมโหสถเลือกคู่ เมอื่ ทานมโหสถอายุ ๑๖ ป พระนางอทุ มุ พรเทวซี ึง่ อยู ในฐานะพ่ีสาว มีความคิดวาตอนน้ีทานมโหสถซึ่งอยูในฐานะ นอ งชายตามทกี่ ลา วมาแลว ในตอนกอ นเปน ผใู หญแ ลว มยี ศใหญ ตองการจะทำพิธีอาวาหมงคลไดกราบทูลความน้ีแกพระเจา วิเทหราช พระเจา วิเทหราชทรงเหน็ ดว ย แตข อใหบ อกมโหสถ ทราบ เมื่อมโหสถทราบถึงความประสงคของพระนางอุทุมพร เทวีแลว กข็ อรอ งวา ขอใหท านไดเลอื กเอง เพราะถา พระนาง อทุ มุ พรเลอื กใหอ าจเปน ทถี่ กู ใจ หรอื ไมถ กู ใจของทา นกไ็ มแ นใ จ และใน ๒−๓ วนั นขี้ ออยา ไดก ราบทลู อะไรแกพ ระราชา ใหเ วน ระยะสัก ๒−๓ วนั พระนางอทุ มุ พรทรงเห็นดว ย เมื่อเปนอยางน้ีทานมโหสถไดปลอมตัวเปนชางชุน ผา ออกไปทางประตูทิศอุดร ไปแตเพียงผูเดียว มุงหนาไป สูบานอุตรยวมัชฌคาม บานทานมโหสถเปนปาจีนยวมัชฌ คาม อยูทางดานทิศตะวันออก ทราบวาเวลานั้นมีลูกสาว เศรษฐีในสกุลเกาแกชื่ออมราเทวี มีรูปงาม บริบูรณดวย คุณลกั ษณะตางๆ มากมาย เปนผูหญิงทมี่ ีบุญ วันนั้นนางตม ขาวตมแตเชา คิดวาจะนำขาวตมไปใหบิดาซ่ึงไปไถนา เม่ือ ออกจากเรือนก็เดินสวนทางกับทานมโหสถ ทานมโหสถได เห็นนางเดินมา ในใจคิดวาสตรีผูนี้สมบูรณดวยนารีลักษณะ

พระพทุ ธบารมีในอดีต ๑๒๒ ท่ีดีทุกอยาง ถานางยังไมมีสามีก็ควรเปนภรรยาเราได ทาง ฝายนางอมราเทวีเม่ือเห็นทานมโหสถก็คิดในใจเหมือนกัน วา บุรุษผูน้ีถาเปนสามีของเราคงจะทำใหทรัพยสมบัติของเรา เจริญมั่นคงเปนจำนวนมาก ความคดิ ตรงกนั หรือวาเกดิ อาการ ทีเ่ รียกวา Attractive เกิดความรูสึกดงึ ดดู ซง่ึ กนั และกัน คือดี ดูดดี ช่วั ดดู ชั่ว ทานดดี วยกนั ท้ังสองคน เกดิ ความรสู กึ ดงึ ดูด ซึง่ กนั และกัน พระโพธิสัตวมโหสถอยากทราบวานางมีสามีแลว หรอื ยังโดยใชวธิ ีใบ ถานางเปนคนฉลาดคงรูว ธิ ีใบดว ยปญญา ของตน คดิ อยา งนี้แลวก็ยนื ชูมือข้นึ แลว กำมอื นางอมรารู ความหมายวาทานถามวามีสามีแลวหรือยังนางก็ยืนอยูตรง นั้นแลว แบมอื ออก ทานมโหสถรจู งึ ไดเ ขาไปใกล ถามตอ ไปวานางช่ืออะไร นางอมราตอบวาส่ิงใดที่ไมมใี นอดตี ไมม ี ในอนาคต ไมม ใี นปจ จุบัน นนั่ คือชอื่ ของนาง ทา นมโหสถก็ เขาใจความหมายท่ีนางพูดเปนปริศนาวาหมายถึงความไมตาย ไมม ใี นโลก คอื ไมมีท้ังในอดีตอนาคตและในปจ จุบัน ตคี วาม วา นางชอ่ื อมรา แปลวา ไมตาย ถามตอไปวานางจะนำขาวตมไปใหใคร นางตอบวานำ ไปใหบุรพเทพ ทานมโหสถรูความหมายทันทีวานำไปใหบิดา มารดา เพราะบิดามารดาคือบุรพเทพของลูก นางอมราตอบ

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๒๓ วา ถกู แลว ถามตอ ไปวา บดิ าไปทำงานอะไร ตอบวา บดิ าไปทำสง่ิ หนงึ่ โดยสว นสอง ทา นมโหสถกเ็ ขา ใจวา หมายถงึ การไถนา การ ไถนาน้ันชื่อวาทำหนึ่งโดยสวนสอง อันนี้คงจะหมายถึงรอยไถ เม่ือผาลไถผานไปในดินมันจะแยกเปนสองขางของผาลไถท้ัง ซา ยขวาน่คี อื ทำสง่ิ หนึง่ โดยสวนสอง คำถามตอ ไปวา นางอยูทไี่ หน นางตอบวา คนทงั้ หลาย ไปในที่ใดหนเดียวแลวไมกลับมา บิดาไปไถนาท่ีน่ัน ทาน มโหสถบอกวาเปนปาชาใชไหม นางตอบวาถูกตอง ทานถาม ตอ ไปวา วนั นจ้ี ะกลบั หรอื ไมก ลบั หมายถงึ นางอมราจะกลบั หรอื ไมก ลบั นางตอบทา นวา ถา มากจ็ ะไมก ลบั ถา ไมม ากจ็ ะกลบั ทา นมโหสถตคี วามวา บดิ าของนางชะรอยจะไถนาอยขู า งฝง แมน ำ้ ถามนี ้ำมาก็จะไมก ลบั ถาไมมนี ้ำก็จะกลบั นางกต็ อบวา ถูกแลว ทัง้ สองคนเจรจาโตตอบกนั ดงั นี้ นางเชิญทา นมโหสถด่มื กินขา ว ตม ทานมโหสถคดิ วา การปฏิเสธเรื่องนี้เปน สิ่งทไ่ี มด ี จงึ รับทจี่ ะ ด่ืมหรอื กินขาวตม นางจงึ ไดมอบขาวตมให พระโพธิสัตวค ดิ วา ถานางอมราไมลางภาชนะ ไมใหน้ำลางมือ แลวใหขาวตมแก เรา เราจะไมส นใจนาง แลวจะไปทอ่ี น่ื แตน างอมราไมไดเ ปน อยา งนัน้ นางเปน หญงิ ท่ีฉลาดและสะอาด ลางภาชนะ นำนำ้ ในภาชนะใหล า งมอื ไมเ ปน อยา งทที่ า นมโหสถคดิ เอาไว ตกั ขา ว ใสภ าชนะใหเต็ม ตกลงวา รับประทานขา วตม นางอมราไดแบง ขาวตมไวใ หบ ิดา ทเ่ี หลือจากนน้ั จงึ ใหพระโพธสิ ตั ว

พระพทุ ธบารมีในอดตี ๑๒๔ ทา นมโหสถไดถ ามนางวา บา นเรอื นของนางอยทู ใี่ ด นาง ตอบวา ถา ทา นเขา ไปในหมบู า นจะเหน็ รา นขา วสตั ตอุ ยรู า นหนงึ่ ถัดไปเปนรานขายน้ำสม ขางหนารานคาทั้งสองรานนั้นมีตน ทองหลาง มีใบ ๒ ชัน้ มดี อกบานทานไปทางท่ีมีรา นขายขา ว สตั ตุ รา นขายนำ้ สม และตน ทองหลางทมี่ ดี อกบาน ยนื อยทู โ่ี คน ตน ทองหลางแลว ไปทางขวานนั่ แหละคอื ทางทจี่ ะไปบา นของนาง ตกลงวาทานมโหสถไดไปที่บานของนางอมราถูกตองตามที่ ปรารถนา ตอนน้ันมารดาของนางอมราอยูที่บาน ไดตอนรับ ทานมโหสถดวยอัธยาศัยไมตรีที่ดี ไดถามวาจะดื่มขาวตมอีก หรือไม ทานมโหสถบอกวานองหญิงอมราไดใหขาวตมแลว มารดาของนางอมราก็รูวาชายผูน้ีมาเพ่ือท่ีจะตองการลูกสาว ของเรา พระโพธิสัตวรูวาตระกูลเศรษฐีน้ีเปนตระกูลเกาแก แตบัดน้ีเข็ญใจ ไดยากจนลง จึงไดบอกวาตัวทานเองเปนชาง ชุนผา มผี าอะไรทีจ่ ะเยบ็ จะชุนบา งไหม มารดาของนางอมรา บอกวาผา น้ันมี แตค าจา งไมมี ทา นมโหสถ บอกวาไมต อ งการ คา จาง ทำใหเปลา ๆ ไมเรยี กคา จา ง มารดาของนางอมราจึงได นำผา มาใหม โหสถชนุ พระโพธสิ ตั วไ ดช นุ ผา ทเี่ ขานำมาทงั้ หมด แลวเสร็จอยางรวดเร็ว ทานกลาวไววาการกระทำของทานผู มีบุญสำเร็จไดงาย และสำเร็จโดยเร็ว ทานมโหสถไดบอกกับ มารดาของนางอมราวา ขอใหบอกชาวบานแถวนั้นใครมีผาให ชุนก็ขอใหเอามาในวันนั้นพระมโหสถโพธิสัตวทำการชุนผาได ทรพั ย ๑,๐๐๐ กหาปณะ

“บณั ฑติ ทัง้ หลาย แมก้ ระทบกับทกุ ข์ก็ไมท่ ำความช่วั เพราะเห็นแกค่ วามสขุ ของตน ถึงจะพลาดจากสมบัติกส็ งบอยไู่ ด้ ไมล่ ะท้งิ ธรรมเพราะรักหรอื ชัง”

พระพทุ ธบารมีในอดีต ๑๒๖ ท่านมโหสถทดสอบคนรัก ทานมโหสถพักอยูท่ีบานของนางอมราไดรับการเล้ียง ดูอยางดี พักอยู ๑−๒ วนั เพ่อื สงั เกตนางอมราใหถ่ถี วน วนั หน่ึงตองการทดลองนาง, จึงใหหุงขาวตม ขาวสวย ทำขนม นางอมราเปน คนฉลาด ทำอาหารอรอ ย เสรจ็ แลว นอ มเขา ไปให พระโพธิสตั ว พออาหารแตะปลายลน้ิ เทา นั้น รสก็แผซาบซา น ไปทว่ั สรรพางคกาย แตทานมโหสถทำเปนโกรธและถม ทง้ิ เสีย บอกวา ทำขาวตมเสียขาวสารเปลาๆ ไมมีรสอะไรเลย ไมรู จักหุงตม นางอมราพูดอยางออนนอมวา ถาขาวตมไมอรอย ก็ไมเปนไร เชิญรับประทานขนมเถิด แลวนอมขนมเขาไป ให ทา นมโหสถ ทำทีเปนถม ทงิ้ เหมือนเดิม นางจงึ สงขาวสวย ให ทา นมโหสถทำเปนโกรธขยำขา วตม ขา วสวยและขนมเขา ดวยกันแลวทาตัวนางอมราต้ังแตศีรษะ แลวไลใหนางไปยืนท่ี ประตูเรอื น นางอมรา ไมโ กรธ ประนมมอื รบั คำวา “ดีจะ นาย” แลวออกไปยืนท่ปี ระตู ทานมโหสถรวู า นางไมถือตัว จงึ เรียกกลบั มาหา นางก็ มาทันที นั่งอยูใกลมโหสถ, พระโพธิสัตวพอใจจึงมอบผาและ ทรัพยท่ีติดตัวมาและทรัพยที่หาไดใหมสูขอตอพอแมของนาง แลว นำนางกลบั ไปบาน ในระหวางเดินทางก็มีเร่ืองทดสอบสติปญญา ความ คิดอานกันไปตลอดทางจนถึงบาน เปนท่ีพอใจของกันและกัน

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๒๗ พระนางอทุ มุ พรเทวแี ละพระเจา วเิ ทหราชโปรดทำอาวาหมงคล ดว ยเกยี รตอิ นั ยงิ่ ใหญ ครองคกู นั ดว ยความสขุ พระโพธสิ ตั วไ ด ถวายอรรถธรรมแดพระราชาดวยสติปญ ญาอันยอดเยยี่ ม ทา่ นมโหสถถูกใสค่ วาม แตคนดี คนมีสติปญญา มีความสามารถสูงก็มักเปน ทช่ี งิ ชังรษิ ยาของคนไมด ี ทานมโหสถก็เชน เดยี วกนั เมอ่ื กำลงั รุงโรจนอยูนั้นก็ถูกบัณฑิตเกาท้ัง ๔ คนวางแผนใสความวา มโหสถลักของพระราชาคือ จุฬามณี (ปนปกพระเกศา), ฉลองพระบาททองคำ สุวรรณมาลา, ผากัมพลสำหรับคลุมท่ี บรรทม โดยใหทาสีของตนๆ (๔ คน) มาขายของเหลานีท้ ่บี า น ทา นมโหสถ นางอมรารับไวดวยรเู ทา ทันและใหจ ดชื่อคนนำมา ขายดว ย เมื่อทานมโหสถรูเรื่องน้ีวาตนถูกใสความก็รีบเขาเฝา พระราชา แตพ ระเจา วิเทหราชไมยอมใหเขาเฝา และเมอื่ ทราบ วา ตนจะถกู จบั ในฐานเปน ขโมยกป็ ลอมตวั เปน ชาวบา นธรรมดา ออกทางทศิ ประตทู ศิ ทกั ษณิ ไปอยทู ห่ี มบู า นทกั ขณิ ยวมชั ฌคาม (บานเดิมทานมโหสถอยูทางทิศตะวันออกแหงพระนคร มีชื่อ วา ปาจีนยวมัชฌคาม) อาศัยอยูทบ่ี า นชา งหมอ ทำหมอขาย เล้ยี งชีพไปวนั ๆ

พระพทุ ธบารมใี นอดีต ๑๒๘ พอรวู า ทา นมโหสถบณั ฑติ หนไี ปแลว บณั ฑติ ทงั้ ๔ คน มเี สนกเปนตน คดิ จะไปครอบครองนางอมรา ไมไ ดนดั หมาย กัน สงเคร่ืองบรรณาการไปใหนางอมรา, นางก็รับไวเมื่อเขา ขอพบกใ็ หพ บ นดั ใหไ ปพบตอนกลางคนื ทำทเี ปน จนปญ ญา แต หลอกให ๔ คนตกลงไปในหลมุ คถู (หลมุ อจุ จาระ) ไปพบกนั ในหลมุ อจุ จาระ ตางกถ็ ามกนั วา ทานเปน ใครๆ จมอยใู นหลุม คถู ท้งั คืน รงุ เชา นางอมราจึงใหคนหยอ นเชือกใหไ ตข ้นึ มา นางอมราไดนำของท้ัง ๔ อยา งไปถวายพระราชาและ ทูลใหทรงทราบวามโหสถบัณฑิตถูกใสความเพราะความริษยา ของเสนกเปน ตน (ตอนน้ีในตำราใชค ำวา โจรลกั รตั นะ ๔ คน) ปัญหาเทวดา มโหสถชาดกเลา วา เมอื่ พระโพธสิ ตั วห ายไปนาน เทวดา ผูสงิ สถติ อยู ณ เศวตฉตั ร ไมไดฟ ง ธรรมอันไพเราะ จึงปรากฏ ตนแกพ ระราชา ทลู ถามปญ หาบางประการ พรอ มทง้ั ขวู า ถา ทรง ตอบไมไ ด จะทุบศีรษะพระราชาดวยคอ นเหล็ก ปญหานนั้ มีวา “บุคคลทุบตีผูอ่ืนดวยมือและเทาของตน ตีปากของ ผูอ่ืนดวยมือของตน แตกลับเปนที่รักของผูถูกตี บุคคลผูน้ัน คือใคร ?”

อ. วศนิ อนิ ทสระ ๑๒๙ (ขาพเจาเคยจำเปนกลอนไววา คนพวกหน่งึ ยิง่ ตียง่ิ มีจติ รกั สนิทผูกพันกันนกั หนา พวกทีส่ องปองรกั หนักอรุ า ยิง่ ทุบตดี าวาย่ิงอาลยั ) พระราชาใหต ามบัณฑติ ทง้ั ๔ มาเพ่ือแกป ญ หาแตแ ก ไมไ ด ตกกลางคืนเทวดาจึงทูลวา ตองใหตามมโหสถบัณฑติ มา แก จงึ จะไดและไดท ลู เตือนพระราชาวา เม่ือตองการไฟ ทำไมจึงไปเปาเอาท่ีหิ่งหอย, เมื่อ ตองการน้ำนมทำไมไปรดี ทเ่ี ขาโค กองไฟใหญกม็ ีอยู เพิกเฉย เสยี ไมห าประโยชนจ ากกองไฟใหญ แตม วั เอาเชอื้ เพลงิ ไปตอ ท่ี หงิ่ หอ ยเพอื่ ใหไดไฟ ก็ตอ งเหนื่อยเปลา มโหสถบัณฑติ รงุ โรจน ดวยปญ ญา เหมอื นกองไฟใหญ” พระราชารบี ใหอำมาตย ๔ คนออกไปทางประตูท้ัง ๔ ทิศรีบไปตามมโหสถบัณฑิตมา อำมาตยผูออกไปทางทิศใตได พบทา นมโหสถ ณ บานชางหมอ ขณะนัน้ ทา นมโหสถกำลังขุด ดินทำหมอ เน้ือตัวเปรอะไปดวยโคลน กินขาวเหนียวไมมีแกง (กินขาวเหนียวเปลาๆ ไมมีกับ) อำมาตยผูไปพบเห็น บังเอิญ เปนฝกฝายแหงเสนกจึงพูดเยาะเยยทานมโหสถ “ดูรูปรางของ

พระพทุ ธบารมใี นอดตี ๑๓๐ คนมปี ญญาแตหาทรัพยห ายศมไิ ดซ ิ เปรอะไปดวยโคลน ซำ้ กนิ ขาวเหนียวไมมีแกง จะประเสริฐอะไร ทานเสนกพูดไวถูกตอง แลว ” ทา นมโหสถตอบวา “ทา นคงรไู ดเ องวา ขา พเจา สามารถ เรยี กทรพั ยแ ละยศกลบั มาไดด ว ยปญ ญาอยา งไร เราซอ นตวั อยู เพราะรวู ามิใชก าลทจ่ี ะแสดงตน” เมื่อทานมโหสถเขาเฝาแลว พระเจาวเิ ทหราชตอ งการ จะทดลองวา มโหสถคดิ เปน ศตั รกู บั พระองคต ามทเี่ สนกเปน ตน ทูลไวจริงหรอื ไม จงึ ตรัสวา “คนพวกหนง่ึ ไมท ำชว่ั เพราะคดิ วา เราสบายอยแู ลว สว น คนอีกพวกหน่ึงไมทำช่ัวเพราะกลัวถูกติเตียน สวนเจาเปนผู สามารถ มีความคิดขอความอันไพบูลยเหตุไร จึงไมกอความ ทกุ ขแกเรา” พระโพธสิ ตั วกราบทลู พระราชาวา “บัณฑิตทั้งหลายแมกระทบกับความทุกขก็ไมทำช่ัว เพราะเหน็ แกค วามสุขของตน ถึงจะพลาดจากสมบตั ิกส็ งบอยู ไดไมล ะท้ิงธรรมเพราะรักและชงั ” (น ปณฺฑิตา อตฺตสขุ สสฺ เหตปุ าปานิ กมฺมานิ สมา จรนฺติ ทกุ ฺเขน ผุ  า ขลิตาป สนตฺ า ฉนทฺ า จ โทสา น ชหนฺติ ธมฺมํ)

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๓๑ พระราชาเมื่อจะตรัสขัตติยมายา (ขนบธรรมเนียม ประเพณีของกษัตริย) เพ่ือทดลองพระโพธิสัตวตอไปอีก จึง ตรัสวา “บคุ คลควรถอนตนทต่ี กตำ่ ดว ยวธิ กี ารอยา งใดอยา ง หน่งึ คือดว ยวธิ ีทลี่ ะมนุ ละมอมหรือดว ยวธิ ที ร่ี ุนแรงก็ตามให ไดเสียกอน (เมื่ออยูในสมบัติแลว) จึงคอยประพฤติธรรม มใิ ชห รอื ” พระราชาทรงดำริเหมือนคนสวนมากคิด คือใหรวย เสยี กอ นแลว คอ ยประพฤตธิ รรมคอ ยทำความดี แตพ ระโพธสิ ตั ว คดิ อยา งนกั ปราชญห รอื บณั ฑติ คอื แมป ระสบทกุ ขก ไ็ มท ง้ิ ธรรม ยิ่งประสบทุกข ย่ิงยึดม่ันในธรรมดังกลาวแลว และไดทูล เพ่มิ เติมวา “บุคคลนั่งหรือนอนท่ีรมเงาของตนไมตนใด ไมพึง หักรานก่ิงของตนไมน้ัน เพราะผูประทุษรายมิตรเปนคน ช่ัวราย”* *ผเู ขยี นเคยไดย นิ นทิ านเรอ่ื งกวางตวั หนง่ึ หนนี ายพรานมาหลบซอ นตวั อยทู พ่ี มุ ไมต น หนง่ึ เมอื่ นายพรานผา นเลยไปแลว กแ็ ละเลม็ กนิ ใบไมท ตี่ นหลบซอ น อยนู นั้ จนโปรง บางตา นายพรานเดินยอ นกลบั มามองเหน็ กวาง จึงยิงเสยี ชวี ติ กวางตัวน้ีประทุษรายมิตรผูคุมครองตน จึงมีผลใหตองตาย ในสังคมมนุษยก็มี เรือ่ งทำนองน้ีอยูเนอื งๆ คอื คนประทษุ รายมิตรเพราะเห็นแกก ินบา ง เห็นแกลาภ ยศและฐานะทางสังคมบา ง ในท่สี ดุ ผลรา ยก็มาถงึ ตวั . สำหรับบัณฑติ , ทานยอม ทำลายตวั เองเสียดีกวาประทุษรายผูมพี ระคณุ ซงึ่ ไมม คี วามผิด - วศ.

พระพทุ ธบารมใี นอดีต ๑๓๒ (ยสสฺ รุกฺขสสฺ ฉายาย นสิ ีเทยฺย สเยยฺย วา น ตสฺส สาขํ ภเฺ ชยยฺ มติ ฺตทุพโฺ ภ หิ ปาปโก) พระโพธิสัตว เม่ือจะเตือนพระราชาใหพิจารณาให รอบคอบกอ นท่ีจะเชือ่ หรอื ทำอะไรลงไปจงึ กลา ววา ๑. คฤหสั ถ ผูยงั เกยี่ วของดว ยกามเกยี จคราน ไมด ี ๒. บรรพชติ หรอื นกั บวชไมสำรวม ไมด ี ๓. พระราชา (หรอื ผใู หญ) ไมใครครวญเสียใหด กี อ น แลวทำ ไมดี ๔. บัณฑิตขโ้ี กรธ ไมดี (๑. อลโส คหี ี กามโภคี น สาธุ ๒. อสฺ โต ปพฺพชิโต น สาธุ ๓. ราชา น สาธุ อนิสมมฺ การี ๔. โย ปณฑฺ ิโต โกธโน ตํ น สาธุ) เมื่อพระโพธิสัตวกราบทูลเชนน้ี พระเจาวิเทหราช จึงเชิญใหทานน่ัง ณ ราชบัลลังกภายใตเศวตฉัตร พระองค เองประทับนั่ง ณ อาสนะที่ต่ำกวาแลวเลาเร่ืองที่เทวดาถาม ปญหาซ่ึงพระองคตอบไมได และนักปราชญทั้ง ๔ ก็ตอบไม ได ขอใหพ ระโพธิสตั วช ว ยตอบดว ย พระโพธิสัตวต อบปญ หา ขอ แรกวา ไดแ กม ารดาหรอื บดิ ากบั บตุ ร เมอ่ื บตุ รนอ ยตมี ารดา

อ. วศิน อินทสระ ๑๓๓ หรอื บดิ าดว ยมอื และเทา ตบทปี่ าก มารดาบดิ ากช็ อบใจกอดรดั จุมพิตดว ยความรกั ใคร ปญ หาขอ ที่ ๒ วา “บคุ คลดา เขาตามปรารถนา แตไ มต อ งการใหผ ถู กู ดา ประสบภัยพิบัติ ผูถกู ดา นนั้ เปนทีร่ กั ของผดู า บคุ คลผนู นั้ คอื ใคร ?” พระโพธิสตั วตอบวา ไดแกบ ตุ รกับมารดาบดิ า คือเม่ือ บุตรโตพอใชงานไดแลว มารดาบิดาใชใหทำกิจตางๆ ลูกมัก เฉยเสยี เพลนิ ดว ยการเลน มารดาบดิ าจงึ ดดุ า แตไ มป รารถนา ภยั พบิ ัตติ อ บุตรน้นั พระราชาตรัสถามปญหาที่ ๓ วา “บุคคลกลาวตูกันดวยคำไมจริง ทวงกันดวยคำ เหลาะแหละแตเปนท่ีรักของกันและกัน คนพวกน้ันคือ ใคร?” พระโพธิสัตวทูลตอบวา “ไดแกการหยอกเยากันของ สามีภรรยา หรอื ครู ัก” ปญหาขอท่ี ๔ วา “ผูนำขาว น้ำ ผา และเสนาสนะไป แตเปน ท่ีรกั แหงเจา ของทรพั ย ผนู ้นั คือใคร ?” พระโพธสิ ัตวต อบวา “ไดแกสมณพราหมณผ ปู ระพฤติ

พระพทุ ธบารมีในอดีต ๑๓๔ ธรรมเมอ่ื นำปจ จยั ๔ ไปบริโภคใชสอย ยอมเปน ทพ่ี อใจ เปน ทร่ี ักของศาสนกิ ชน” ทกุ ขอ ทพ่ี ระโพธสิ ตั วก ลา วแกป ญ หาจบลง เทวดากลา ว สาธกุ ารดว ยความชน่ื ชมยนิ ดี พระเจา วเิ ทหราชเองกโ็ ปรดปราน เล่ือมใสในทานมโหสถเปนอยางย่ิง ไดพระราชทานตำแหนง เสนาบดีแกท า น, จำเดิมแตน ัน้ มาพระโพธสิ ัตวก็มียศใหญ ปญั หาเรือ่ งความลบั และปลอดภัยเพราะปัญญา ตอ จากนนั้ บณั ฑติ ทง้ั ๔ มเี สนกเปน ตน กห็ าชอ งทางเพอื่ กำจัดพระโพธสิ ตั วต อไป พากันไปหาทา นมโหสถถามเปน การ เริม่ ตนกอ นวา ส. บัณฑิตควรต้ังอยูใ นธรรมอะไร ? ม. ในความจริง ส. ต้ังอยูในความจรงิ แลวควรทำอะไรตอไป ? ม. ควรใหทรัพยสมบัตเิ กิดขึ้น ส. ควรทำอะไรตอ ไป ? ม. ควรคบมิตร ส. คบมติ รแลว ทำอะไรตอไป ?

อ. วศิน อินทสระ ๑๓๕ ม. ควรเรียนความคิดอา นจากมิตร ส. แลว ควรทำอะไรตอไปอกี ? ม. เมื่อไดค วามคดิ จากมติ รแลว ถา เปน ความลับก็ไม ควรบอกความลับของตนแกใครๆ ทงั้ ๔ คนไดฟ ง แลว พากนั ไปเฝาพระราชา ทลู วา มโหสถ เปน กบฏตอ พระราชา เม่ือพระราชาไมเชือ่ จึงทูลตอ ไปวา ขอ ใหลองตรสั ถามดวู า ควรบอกความลบั แกใ คร ? ถามโหสถทลู วา ควรบอกแกค นน้นั คนน้ี แสดงวา เขาไมเปน กบฏ แตถ า เขาทูลวา “ไมค วรบอกแกใ คร” แสดงวา เขาเปน กบฏ พระราชาตอ งการทดลอง วันหนึ่งเมื่อบัณฑิตทง้ั ๕ มา ประชมุ พรอ มกนั แลว ตรสั ถามวา “บคุ คลควรเปด เผยความลบั แกใคร ไมวา จะเปน เรอื่ งควรติเตียนหรอื ควรสรรเสรญิ ?” เสนกไดก ราบทลู ข้ึนกอ นวา ขอใหพ ระราชาตรัสเร่ืองน้ี กอ น พวกเขาทง้ั ๕ จะไดก ราบทลู ใหต อ งตามพระราชอธั ยาศยั ตอ ภายหลัง พระเจาวิเทหราชตรัสวา “ควรเปดเผยความลับแก ภรรยาผูภักดีและเปนท่ีรกั ทพี่ อใจ” เสนกกราบทูลวา “ควรเปดเผยความลับแกมิตรผูรวม สขุ รว มทกุ ข”

พระพุทธบารมใี นอดตี ๑๓๖ ปกุ กสุ ะทลู วา “ควรเปด เผยความลับแกพ ี่นอ งผูมศี ลี ” กามินทะทูลวา “ควรเปดเผยความลับแกบุตรผูมี ปญญา” เทวินทะทูลวา “ควรเปดเผยความลับแกมารดาผูรัก บุตร” สวนทา นมโหสถบณั ฑติ กราบทูลวา “ไมควรบอกความลับแกใครๆ การปกปดความลับไว เปนการดี การเปดเผยความลับ ไมดี ผูมีปญญา เมื่อความ ปรารถนายังไมสำเร็จก็พึงอดกล้ันไว เมื่อความปรารถนา สำเรจ็ แลว พึงกลา วไดตามสบาย” เมื่อพระโพธิสัตวกราบทูลเชนน้ี พระราชาแสดงความ ไมพ อพระทัย เพราะไดถูกยุยงไวแ ลว การแกป ญ หาดำเนินไป จนพระอาทิตยตกดิน พระโพธิสัตวเห็นอาการไมคอยดีจึงรีบ ทูลลากลับ เสนกและพวกอยูขางหลังจึงทูลยุยงพระราชาตอไปวา มโหสถเปนกบฏตามท่ีไดทูลไว พระราชาทรงเชื่อเพราะทรง เห็นวา เหตุการณร บั กนั สอดคลองกนั จงึ ตรสั ใหนักปราชญ ท้ัง ๔ ประหารชีวิตมโหสถเสียในวันรุงขึ้นเม่ือมโหสถมา เฝาตอนเชา

อ. วศิน อินทสระ ๑๓๗ ดูเถิด คนซ่ือสัตยและมีปญญา แตถูกเพ่ือนรวมงาน ริษยาและผูเปนใหญโงเขลา ไมพิจารณาโดยรอบคอบแลว ทำ กอใหเกิดความเดือดรอนแกคนดี แตวิสัยผูมีปญญายอม อาศัยปญ ญาเปนเคร่ืองรักษาตนใหรอดพนได ความลบั ของ ๔ บณั ฑิต เมอื่ ทา นมโหสถลาไปแลว คดิ วา นา จะมคี วามลบั ลมคม ในอยู เก่ียวกับเร่ืองท่ีบัณฑิตท้ัง ๔ กราบทูลพระราชาเกี่ยว กับเร่ืองความลับ นาจะลองเสาะแสวงหาขอเท็จจริงใหแนชัด จึงไดไปหลบซอนอยูใตถังขาว เมื่อบัณฑิตทั้ง ๔ ออกจากที่ เฝา แลว จะมานงั่ ปรกึ ษากันบนถงั ขา วนัน้ เสมอๆ วนั นน้ั กเ็ ชน กนั ทง้ั ๔ คนมานง่ั สนทนากนั เปด เผยความลบั ของกนั และกัน ดว ยความไวว างใจ เสนกไดเ ปด เผยวา เขาเคยรว มอภริ มยก บั หญงิ แพศยา คนหน่งึ ในสวนไมร งั และฆาชิงทรพั ยของนาง เขาไดบอกความ ลบั นี้แกสหายคนหนึ่ง ปกุ กสุ ะ เปดเผยวา เปน โรคเรือ้ นที่เขา ไดบ อกความ ลับน้ันแกนองชายและคงเปนความลับมาจนบัดน้ี พระราชา โปรดบรรทมบนทอนขาที่เปนโรคเร้ือนของเขาเสมอ ถาทรง ทราบเม่อื ใด คงรับสงั่ ใหประหารชีวติ เขาเสยี

พระพุทธบารมใี นอดีต ๑๓๘ กามนิ ทะ เลา วา ในวนั แรม ๑๕ คำ่ ยักษช ่ือนรเทวะ มาสงิ เขา เขารอ งเหมอื นสนุ ขั บา เขาไดบ อกความลบั นแี้ กบ ตุ ร, บุตรจะจับบิดาขังไวในหองแลวใหเลนดนตรีท่ีหนาบานเพ่ือ กลบเสียงรอ ง เทวินทะ บอกวา เขาลักแกวมณีอันเปนมงคลในราช สำนักเปนของพระราชาองคกอน (พระเจากุสราช) แลวให มารดาไว เม่ือเขาเฝาก็นำแกวมณีนั้นติดตัวไป ทำใหมีเสนห เปน ท่โี ปรดปรานของพระราชา คนื น้ัน พระราชาทรงบรรทมไมเปนสุข ทรงหวนระลกึ ถึงคุณความดีของมโหสถนานัปการที่มีตอพระองค ทรงรูสึก วา นา จะผดิ ทที่ รงสงั่ ประหารชวี ติ ของทา นมโหสถ ทรงวติ กจน พระเสโททวมพระกาย กระสับกระสา ยไปมา พระนางอทุ ุมพร เทวที รงเหน็ เชน นนั้ จงึ ทลู ถามถงึ สาเหตุ พระราชาตรสั บอกเหตุ นั้นแกพ ระนาง ความ โศก ได เกิด แก พระนาง อุ ทุมพร เปน อัน มาก พระนางดำริวา ทำไฉนจะชวยพระราชาใหเบาพระทัยสราง โทมนัสและชวยมโหสถผูเปนนองชายใหพนจากความตาย สตรีผูมีปญญา เม่ือมีปญหาเกิดข้ึนแกคนอันเปนท่ีรักยอม สามารถหาทางแกป ญ หาได จงึ ปลอบพระราชาใหบ รรเทาความ โศก ทำทเี ปน ทลู วา เมอ่ื มโหสถคดิ กบฏสมควรแลว ทจี่ ะตอ งตาย

อ. วศิน อนิ ทสระ ๑๓๙ พระราชาทรงสรา งโศกแลว ทรงบรรทมหลบั ไป พระนางอทุ มุ พร รีบเขียนจดหมายบอกเหตุทั้งปวงใหทานมโหสถทราบแลว สอดไปในภาชนะอาหารใหนางขาหลวงรีบนำไปใหทานมโหสถ พระนางไมลืมบอกวา พรุงนี้ ถาจะเขาเฝาพระราชา ใหนำ ประชาชนเปน จำนวนมากหอ มลอ มไปดว ย ทา นมโหสถรบั ทราบ เรอ่ื งแลวกำหนดสิง่ ทจ่ี ะตอ งทำในวันรุงขน้ึ แลว เขานอน วันรุงขึ้นบัณฑิตท้ัง ๔ ไดคอยอยูหนาพระราชวังเพ่ือ สังหารทานมโหสถ แตทานมโหสถไมมา จึงเขาเฝาพระเจา วเิ ทหราช กราบทูลใหทรงทราบวาไมสำเร็จ ตกสายทานมโหสถ จึง เขา เฝา พรอม ดวย ประชาชน หอมลอม เปน อัน มาก พระเจาวิเทหราชเปดพระแกลประทับยืนทอดพระเนตรอยู ทานมโหสถลงจากรถถวายบังคม พระราชาทรงดำริวา ถา มโหสถเปนกบฏจริงไฉนจึงลงจากรถถวายบังคมแลวยืนอยู พระราชารบั สง่ั ใหเ ขา เฝา แลว ตรสั ถามวา เมอื่ วานนก้ี ลบั แตต อน เย็นและมาเฝา เอาตอนสายเพราะอะไร ? ทา นมโหสถกราบทูลความจริงทุกประการใหทรงทราบ และทลู ถึงความลับของอาจารยท ัง้ ๔ ดวย พระราชาทรงสดบั แลว ถามอาจารยท้งั ๔ วา มีความลบั เชน นน้ั ๆ จริงหรือไม ? ทุกคนยอมรบั วา เปน ความจริง

พระพุทธบารมใี นอดตี ๑๔๐ พระเจาวิเทหราชทรงพิโรธอาจารยทั้ง ๔ วาปองราย กันเองแลวมากลาวโทษมโหสถวาปองรายพระองค รับสั่งให นำอาจารยท้ัง ๔ ไปลงโทษเฆี่ยนตีแลวประหารชีวิตเสียแต ทานมโหสถขอชีวิตไว รับสั่งใหเนรเทศ แตทานมโหสถก็ทูล ขอใหพระราชทานยศใหอยูในตำแหนงเดิม พระราชาทรง เล่ือมใสในทานมโหสถยิ่งข้ึน สวนอาจารยท้ัง ๔ ก็หมดพยศ เหมอื นงูทีถ่ ูกถอดเขีย้ วเสียแลว บณั ฑติ ยอ มบำเพญ็ คณุ งามความดที ง้ั เพอื่ ตนและเพอื่ ผู อนื่ อยเู สมอ ตอไปน้ีจนจบเรื่องทานมโหสถเปนเร่ืองของการเมือง การสงครามระหวา งแควน ซึ่งมีขอ ความยาวมากถึง ๑๔๒ หนา ของหนงั สอื ๘ หนา ยก เหน็ วา ทเ่ี ลา มาแตต น จนถงึ ตอนนกี้ เ็ พยี ง พอแลว ในการแสดงพระปญ ญาบารมีในอดตี ของพระผูมพี ระ ภาคเจา สมยั ทเี่ สวยพระชาติเปน มโหสถบณั ฑติ ณ เมอื งมถิ ิลา แควนวเิ ทหะ จบเรื่องมโหสถบัณฑิต ไดเขียนไวเ พยี ง ๕ เรื่องเทา นี้

บันทกึ ทา ยเลม เรอื่ งทศชาตนิ ก้ี ลา วถงึ การบำเพญ็ บารมขี องพระพทุ ธเจา ๑๐ พระ ชาตสิ ุดทาย ปรากฏในพระไตรปฎกฉบับภาษาบาลี เลม ท่ี ๒๘ และอรรถ กถาชาดกฉบับภาษาไทย ของมลู นิธิมหามกุฏราชวทิ ยาลัย เลมท่ี ๖๓, ๖๔ มหานิบาตชาดก ตัง้ แตพ ระเตมยี จนถงึ พระเวสสันดร มลี ำดบั ดังนี้ ๑. เรื่องพระเตมยี  ทรงบำเพญ็ เนกขมั มบารมี ๒. เรื่องพระมหาชนก ทรงบำเพญ็ วริ ยิ บารมี ๓. เรอื่ งสวุ รรณสาม ทรงบำเพ็ญเมตตาบารมี ๔. เรื่องพระเจา เนมิราช ทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมี ๕. เร่ืองมโหสถบณั ฑิต ทรงบำเพ็ญปญญาบารมี ๖. เร่ืองภรู ิทตั ตนาคราช ทรงบำเพ็ญศลี บารมี ๗. เรื่องพระจนั ทกุมาร ทรงบำเพ็ญขันติบารมี ๘. เรอื่ งพระมหานารทกัสสป ทรงบำเพ็ญอเุ บกขาบารมี ๙. เรือ่ งวธิ ุรบัณฑิต ทรงบำเพ็ญสัจจบารมี ๑๐. เร่ืองพระเวสสนั ดร ทรงบำเพ็ญทานบารมี อ. วศิน อินทสระ

ประวัตขิ อง อ.วศนิ อนิ ทสระ ชาติภมู ิ เกิดที่หมูบ านทาศาลา อำเภอรัตตภมู ิ จังหวดั สงขลา เมื่อวันที่ ๑๗ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๗๗ เมอื่ จำความได พอ แมไดยา ยไปอยทู หี่ มูบ าน ตากแดด ตำบลปากรอ อำเภอเมอื ง จังหวัดสงขลา การบรรพชาอปุ สมบท บวชเปนสามเณรเม่ืออายุ ๑๓ ป ที่วดั บปุ ผาราม เขตธนบุรี กรุงเทพฯ เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๙๐ และอุปสมบทเปน ภกิ ษุเมือ่ พ.ศ. ๒๔๙๗ ลาสกิ ขา (สึก) เม่ือ ๒๔ มกราคม ๒๕๐๗ การศกึ ษา มัธยม ๘ (สมัครสอบ) นกั ธรรมเอก เปรยี ญ ๗ (ป.ธ.๗) ศาสนศาสตรบ ณั ฑติ (มหามกฎุ ราชวิทยาลัย) M.A. (Master Degree of Art - ทางปรัชญา มหาวทิ ยาลยั บานารสั อินเดยี ) ปรญิ ญาดุษฎีบณั ฑติ กิตตมิ ศักด์ิ สาขาพุทธศาสตร มหาวิทยาลยั มหามกุฎราชวทิ ยาลัย หนา้ ทกี่ ารงาน สอนวิชาศีลธรรม ทีโ่ รงเรยี นราชนิ ี ที่โรงเรียนพณชิ ยการสีลม (อาจารยผูป กครอง)

ประวัตขิ องอาจารยว์ ศนิ ฯ ๑๔๓ ท่โี รงเรียนเตรยี มทหาร และเปนหัวหนา แผนกสารบรรณ มยี ศเปนรอ ยโท สอนวิชาพทุ ธปรัชญาเถรวาท-มหายาน ท่ีมหาวทิ ยาลยั รามคำแหง (ประมาณ ๑๒ ป ต้งั แตพ .ศ. ๒๕๒๑ ถงึ พ.ศ. ๒๕๓๓) สอนวิชาพทุ ธศาสนาในประเทศไทยและวิชาจริยศาสตรท ่มี หาวทิ ยาลัย เกษตรศาสตรประมาณ ๑๐ ป ตงั้ แต พ.ศ. ๒๕๓๓ ถงึ พ.ศ. ๒๕๔๓ สอนท่ีมหาวิทยาลัยมหามกฎุ ราชวิทยาลัย เกย่ี วกับศาสนาและปรัชญา ตัง้ แต พ.ศ. ๒๕๐๖ ถงึ พ.ศ. ๒๕๕๒ (เปนระยะเวลา ๔๖ ปเ ต็ม) สอนพิเศษประชาชนทัว่ ไปเกี่ยวกบั ความรูทางพระพทุ ธศาสนาในวัน อาทติ ยท ่ีมหาวทิ ยาลยั มหากุฎฯ ตั้งแต พ.ศ. ๒๕๒๕ มาจนถึง พ.ศ. ๒๕๕๓ (เปนระยะเวลา ๒๘ ปเต็ม) บรรยายพเิ ศษในทตี่ างๆ ตามทีไ่ ดรบั เชญิ บรรยายธรรมทางวิทยตุ ้งั แต พ.ศ. ๒๕๓๙ จนถงึ ปจจบุ ัน โดยออก เปนรายการสดบาง ใชเ ทปบา ง ปจ จุบันใชเทป การประพันธ์ เขียนหนงั สือประเภทตา งๆ เชน นิยายอิงหลกั ธรรม อธบิ ายหลกั ธรรม ฯลฯ ต้ังแต พ.ศ. ๒๕๐๖ มาจนถึงปจ จบุ นั มีประมาณ ๑๓๐ ชือ่ เรือ่ ง บางช่ือเรื่องกม็ ีหลายเลมเชน ทางแหงความดี เปน ตน ทำนติ ยสาร เปนบรรณาธกิ ารนิตยสารธรรมจกั ษุ ของมูลนธิ ิมหามกฎุ ราชวิทยาลัย ตง้ั แตป พ.ศ. ๒๕๒๙ ถงึ ๒๕๓๙ เปนบรรณาธิการนิตยสารศุภมิตรของมลู นธิ ิสงเสริมกจิ การศาสนาและ มนุษยธรรม (กศม.) ของวดั มกฎุ กษัตรยิ าราม ตง้ั แตป  พ.ศ. ๒๕๓๔ ถงึ พ.ศ. ๒๕๕๑

ประวตั ิของอาจารยว์ ศินฯ ๑๔๔ รางวัลพิเศษ ป พ.ศ. ๒๕๑๗ ไดร บั โลร างวัลชมเชยจากคณะกรรมการจดั งาน สปั ดาหห นังสอื แหง ชาติ ประเภทสารคดี จากหนงั สอื เรื่อง “จริยาบถ” และ ป พ.ศ. ๒๕๑๘ จากหนังสือเรือ่ ง ”จรยิ ศาสตร” ป พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดร ับพระราชทาน เสมาธรรมจักร เปน รางวลั ใน ฐานะผบู ำเพญ็ คุณประโยชนแกพ ระพทุ ธศาสนาประเภทวรรณกรรม เนอ่ื งในโอกาสสมโภชกรงุ รตั นโกสินทร ๒๐๐ ป ป พ.ศ. ๒๕๓๓ ไดรับเกยี รติบัตรจากกระทรวงศกึ ษาธกิ าร ในฐานะ รางวลั ชมเชย ประเภทสรา งสรรคด านศาสนา จากบทความเรอื่ ง “หลกั กรรมกับการพงึ่ ตนเอง” ๒๒ เมษายน ๒๕๕๒ ไดรับโลพทุ ธคุณปู การ กาญจนเกยี รตคิ ุณและ เกยี รติบตั รในฐานะผบู ำเพญ็ คุณประโยชนแกพ ระพุทธศาสนา จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาตกิ ระทรวงวฒั นธรรม ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๓ ไดร บั รางวลั ปูชนยี บคุ คลดา นภาษาไทย เนอื่ ง ในวนั ภาษาไทยแหงชาติ ประจำป พ.ศ. ๒๕๕๓ จากกระทรวง วฒั นธรรม เรอ่ื งพระอานนทพ์ ุทธอนุชา เร่ือง พระอานนทพุทธอนุชา นอกจากจะไดรับความนิยมอยางแพร หลายในสงั คมไทยแลว สารานกุ รมวรรณกรรมโลกในศตวรรษที่ ๒๐ (Encyclo- pedia of World Literature in 20th Century) ไดนำเรอื่ งพระอานนทพ ุทธ อนชุ าไปสดดุ ไี วใ นหนงั สอื ดงั กลา วนน้ั เปน ทำนองวา ไดช ที้ างออกใหแ กส งั คมไทย ท่ีสับสนวุนวายอยดู ว ยปญหานานปั การ