strawber สตอเบอรี่

ณรงคชัย พพิ ฒั นธ นวงศ บทนาํ สตรอเบอร่ี จัดเปนไมผลเศรษฐกิจชนิดหนึ่งที่มีการปลูกกระจายกันมากที่สุดในโลก สามารถพบไดแ ทบทกุ ประเทศตง้ั แตแ ถบขว้ั โลกลงมาถงึ พน้ื ทใ่ี นเขตรอ น ซง่ึ มคี วามแตกตา งกนั ท้ังสภาพภูมิอากาศและชนิดดนิ ท่ีใชปลูก บางพนั ธจุ ะพบวา สามารถปลกู ในทางเหนือของโลก เชน รฐั Alaska ไดดีเทา กบั ปลกู ในทางใตล งมาเชน แถบ Equator สตรอเบอร่ี เปนผลไมท มี่ ีรสชาติอรอ ยและเปน ท่ีรูจักกนั โดยท่วั ไปมาหลายรอ ยปมา แลว ในชว งสบิ ปท ผ่ี า นมานพ้ี บวา ผลผลติ ที่ใชสําหรับบริโภคเปนผลสด และใชในเชิงอตุ สาห กรรมแปรรูปไดเ พม่ิ ปรมิ าณมากขน้ึ อยา งรวดเรว็ ตามประเทศตา ง ๆ ทั่วโลก ทง้ั น้ี เปน สาเหตมุ า จากการผสมพนั ธใุ หมท ใ่ี หผ ลผลติ ยาวนานขน้ึ การนาํ ระบบปลกู แบบดแู ลอยา งใกลช ดิ มาใช ตลอดจนการเลือกพน้ื ทป่ี ลกู ทม่ี คี วามเหมาะสมมากกวา แตก อ น ในปจ จบุ นั นก้ี ย็ งั มกี ารทดลอง วิจัยที่จะหาวิธีการตาง ๆ เพื่อที่จะทาํ ใหก ารปลกู สตรอเบอรน่ี น้ั งา ยขน้ึ โดยเนน การใหผลผลติ สูงและสามารถทาํ รายไดตอบแทนเปนที่พอใจแกเกษตรกรผูปลูก ในประเทศไทย แมวา จะมพี น้ื ทป่ี ลกู สตรอเบอรส่ี ว นใหญอ ยทู างภาคเหนอื เชน บาง อําเภอในจังหวัดเชียงใหมและเชียงราย และในพน้ื ที่ บางจงั หวดั ของภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื เชน จังหวัดเลยและจังหวัดเพชรบูรณ เปน ตน แตย งั มแี นวโนม ทส่ี ามารถปลกู ไดผ ลพอสมควร ในพ้ืนท่ีสูงของภาคกลาง เชน แถบบนภเู ขาของจงั หวดั กาญจนบรุ ี เนอ่ื งมาจากความตอ งการ ของตลาดทั้งในและตางประเทศ ขณะนส้ี ตรอเบอรจ่ี งึ ถกู พจิ ารณาจดั เปน พชื เศรษฐกจิ ชนดิ ใหม ซ่ึงสามารถชวยยกฐานะความเปน อยขู องเกษตรกรผปู ลกู นบั เปน พนั ครอบครวั ใหด ีขนึ้ ทัง้ พ้นื ท่ี ราบและบนที่สูง นอกจากนีย้ งั พบวา มีศกั ยภาพสงู มาก สาํ หรบั การผลติ สตรอเบอรเ่ี พอ่ื จดุ ประสงคในการขยายชว งของ การเกบ็ เกย่ี วหรอื ผลติ ใหผ ลออกนอกฤดกู าลบนพน้ื ทส่ี งู ของ ประเทศไทยซง่ึ มสี ภาพอากาศหนาวเยน็ พอเหมาะตลอดทง้ั ปแ ละมอี นาคต สาํ หรบั การสง ออก ไปจําหนา ยยงั ตา งประเทศ ซง่ึ สามารถผลติ ไดใ นชว งดงั กลา วอกี ดว ย

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 2 ประวตั ิ ทางภาคเหนือของประเทศไทยไดม กี ารปลกู สตรอเบอรม่ี านานหลายปแ ลว แตที่นับวา เรม่ิ มคี วามสาํ คัญเปนพืชเศรษฐกิจก็ตั้งแต พ.ศ. 2522 เปน ตน มา ชาวอังกฤษที่มาทาํ งานเกย่ี ว กับปาไมในจงั หวดั เชยี งใหมเ ปน ผนู าํ ตน สตรอเบอรเ่ี ขา มาเมอ่ื ประมาณ พ.ศ. 2477 ซึ่ง ตอ มาสตรอเบอรพ่ี นั ธนุ ถ้ี กู เรยี กวา พันธพุ น้ื เมอื ง เพราะไมท ราบชอ่ื พนั ธทุ แ่ี นน อน ผลของพนั ธนุ ้ี จะมีลักษณะนม่ิ มขี นาดเลก็ สผี ลออกเปน สปี นู แหง และใหผ ลผลติ ตอ พน้ื ทต่ี ่ํา ตอมาหลงั จากทไ่ี ดม กี ารแนะนําวธิ กี ารปลกู สตรอเบอรแ่ี ลว ก็มีการแพรขยายการปลูก ในฐานะเปนผลไมช นดิ ใหมภ ายในสว นของโรงเรยี น และสถานที ดลองเกษตรของสว นราชการ ตา งๆ แตอยางไรกต็ ามยงั ไมไ ดม ี การปลกู เพอ่ื การคา อยา งจรงิ จงั กอ นถงึ ป พ.ศ. 2522 มี เกษตรกรบางรายพยายามปลกู เปน การคา ในพน้ื ทใ่ี หญ ๆ แตก ไ็ มไ ดร บั ความ สาํ เร็จเทาที่ควร ในป พ.ศ. 2512 พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชฯ ไดท รงกอ ตง้ั โครง การหลวงซึ่งปจจุบันใชชื่อวา มูลนิธโิ ครงการหลวง โดยมี หมอมเจา ภศี เดช รชั นี เปน ประธาน มูลนธิ ฯิ ซง่ึ มีวัตถุประสงคใ นการอนรุ กั ษต น นา้ํ ลาํ ธารของพน้ื ทท่ี าง ภาคเหนือของประเทศ หยุด ย้ังการปลกู ฝงของชาวไทยภูเขา โดยหาพืชอื่นทดแทนใหปลูกและชวยยกระดับการครองชีพ ตลอดจนความ เปน อยขู องชาวไทยภเู ขาใหด ขี น้ึ ดงั นน้ั โครงการวจิ ยั สตรอเบอรจ่ี งึ เปน อกี โครง การหนง่ึ โดยเรม่ิ ดําเนนิ การในระหวา งป พ.ศ. 2517- 2522 โดยมีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร เปนผูรับผิดชอบโครงการและไดรับทุนวิจัยจากทางฝายงานวิจัยกระทรวงเกษตร ประเทศสหรัฐ อเมริกา (Agricultural Research Service ของ USDA) ระหวา งการวจิ ยั นไ้ี ดม กี ารนาํ สตรอเบอร่ี พนั ธตุ า ง ๆ เขามามากมาย เพอ่ื ทดลองปลกู ตามสถานที ดลองเกษตรทม่ี รี ะดบั ความสงู ทต่ี า งกนั รวมท้ังศึกษาเรอ่ื งของโรคแมลงการจดั การหลงั การเกบ็ เกย่ี ว การบรรจุหีบหอ และตลอดจนทาง ดานของการตลาด ผลของความสาํ เรจ็ และขอ มลู ทไ่ี ดม าจากโครงการวจิ ยั สตรอเบอรน่ี ้ี ไดน ําไปใชใ นงานสง เสรมิ ใหแกชาวไทยภูเขา รวมทั้งเกษตรกร พื้นราบในจังหวัดเชียงใหมและเชียงราย ทําใหม รี าย ไดจากการจําหนา ยผลผลติ สตรอเบอรแ่ี ละตน ไหลดว ย ปจ จบุ นั สตรอเบอรจ่ี งึ ถกู จดั เปนพชื เศรษฐกิจพืชหนึ่งที่ทาํ รายไดค อ นขา งดี และใหผลตอบแทนที่รวดเร็วแกเกษตรกรผูปลูกในทั้ง สองจงั หวดั น้ี

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 3 พันธุ ตงั้ แต พ.ศ. 2512 จนถงึ พ.ศ. 2541ไดม กี ารนาํ สตรอเบอรพ่ี นั ธตุ า งๆ จากตา งประเทศ เขามาทดลองปลกู มากมาย จากป พ.ศ.2515 ปรากฎวาพันธุ Cambridge Favorite, Tioga และ Sequoia โดยรูจกั กนั ในนามพนั ธพุ ระราชทานเบอร1 3,16 และ 20 ตามลําดบั ไดถูกพิจารณา วาสามารถปรบั ตวั เขา กบั สภาพแวดลอ มในจงั หวดั เชียงใหมแ ละเชยี งรายมากกวา พนั ธอุ น่ื ๆ ตอ มา พบวา พันธุ Tioga สามารถปรบั ตวั ไดด ที ง้ั พน้ื ทป่ี ลกู บนภเู ขา สงู ระดบั 1,200 เมตร และพน้ื ทร่ี าบของทง้ั สอง จังหวัด เกษตรกรขณะนน้ั เกอื บทง้ั หมดใชพ นั ธนุ ป้ี ลกู เปน การคา กนั ทว่ั ไป โดยไมม พี นั ธอุ น่ื มาแทนท่ี พ.ศ. 2528 ไดม กี ารนําพนั ธุ Akio Pajaro และ Douglas จากอเมรกิ าทดลองปลกู ในสถานโี ครง การหลวงทด่ี อยอนิ ทนนท แตก ็ไมป ระสบผลสําเรจ็ ตอ มาอกี หนง่ึ ปไ ดม กี ารนาํ พนั ธุ Nyoho Toyonoka และ Aiberry จากประเทศญป่ี นุ เขา มาทดลองปลกู ผลปรากฎวา สองพนั ธแุ รกสามารถ ปรับตัวไดด บี นพน้ื ทส่ี งู หลงั จากนน้ั มาเรม่ิ มผี นู าํ พนั ธอุ น่ื ๆ เขามาปลกู ทดสอบมากมาย จน กระทง่ั มกี ารตง้ั พนั ธุ Toyonoka เปนพันธุพระราชทาน 70 (ซึ่งตรงกับป พ.ศ. 2540 ที่พระบาท สมเด็จพระเจาอยูหัวฯ ทรงมพี ระชนมพรรษาครบ 70 พรรษา) และพันธุ B5 เปน พนั ธพุ ระราช ทาน 50 ป (ป พ.ศ. 2539 ซง่ึ เปนปฉ ลองศริ ริ าชสมบตั คิ รบ 50 ป) ปจ จบุ นั พนั ธสุ ตรอเบอรท่ี ่ี นับวาปลกู เปน การคา สว นใหญข องประเทศไดแ ก พันธุพระราชทาน 16, 20, 50 และ 70 นอก จากนย้ี งั มพี นั ธุ Nyoho, Dover และ Selva บาง ในบางพน้ื ท่ี ตั้งแตป พ.ศ. 2535 จนถงึ ขณะนท้ี างศนู ยค น ควา และพฒั นาระบบเกษตรในเขตทส่ี งู และสถานีวิจัยดอยปุยของสํานกั งานโครงการ จดั ตง้ั สถาบนั คน ควา และพฒั นาระบบเกษตรใน เขตวกิ ฤต มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ก็กาํ ลงั ดาํ เนนิ การวจิ ยั ศกึ ษาหาขอ มลู ของสตรอเบอรเ่ี พม่ิ เตมิ มา โดยตลอดรวมทง้ั เทคนคิ วธิ กี ารปลกู และการดแู ลแบบสมยั ใหมเ หมอื นในตา งประเทศ ท่ีผลติ เปน อตุ สาหกรรม การคา โดยจะนาํ ผลงานทไ่ี ดเ หลา นท้ี าํ การสงเสริมเผยแพรหรือจัดฝก อบรมใหเกษตรกรผูปลูกในพื้นที่ตาง ๆ ตอ ไป พน้ื ทก่ี ารผลติ พ้ืนท่ีการปลกู สตรอเบอรข่ี องประเทศไทยไดเ พม่ิ ขน้ึ อยา งรวดเรว็ ตง้ั แตป  พ.ศ. 2535 เปนตนมา เนอ่ื งมาจากการขยายตวั ของตลาด ทั้งภายในและภายนอกประเทศโดยเฉพาะใน ดานการนาํ มาแปรรปู พนื้ ทก่ี ารผลิตสวนใหญจะอยใู นทอ งทจ่ี งั หวัดเชียงใหมแ ละเชียงราย เพราะ

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 4 มีอากาศเยน็ ทส่ี ตรอเบอร่ี สามารถใหผลผลติ ไดใ นระหวา งเดอื นธนั วาคมถงึ เดอื นมนี าคมรวม พื้นที่การผลิตทั้งประเทศประมาณ 2,600-3,000 ไรต อ ป 1. เชียงใหม สามารถแบง พน้ื ทป่ี ลกู ออกมาตามอําเภอตา ง ๆ ไดด งั น้ี คอื ฝาง แมร มิ สะเมิง จอมทอง (บนดอยอนิ ทนนท) และพื้นที่รอบๆ ตัวเมือง ผลผลติ สว นใหญข องพน้ื ทป่ี ลกู ในอาํ เภอแมร มิ ดอยอนิ ทนนทแ ละพน้ื ทร่ี อบๆ เมืองเชียงใหมจะทาํ การจาํ หนา ย เปน ผลรบั ประทานสดแกนักทองเที่ยว และขนสง เขา ตลาดทก่ี รงุ เทพมหานครเปน หลกั สว นผลผลติ ท่ี อําเภอสะเมงิ และฝางจะสง จาํ หนา ย ใหแ กโ รงงานใกลเ คยี งเพื่อทาํ การแปรรปู ปจ จบุ นั ในป พ.ศ. 2539-41 พน้ื ทป่ี ลกู สตรอเบอรใ่ี นอาํ เภอสะเมงิ มปี ระมาณ 2,000-2,500 ไร ในขณะท่ี อาํ เภอฝางมปี ระมาณ 200 ไร 2. เชยี งราย พ้ืนทห่ี ลกั ในการผลติ สตรอเบอรอ่ี ยทู อ่ี ําเภอแมส าย และอาจมกี ระจาย บางอยูทั่วไป ๆ บริเวณใกลเ คยี ง ผลผลติ สว นใหญป ระมาณ 60% จะสง เขา กรงุ เทพมหานคร เพ่ือจําหนา ยเปน ผลรบั ประทานสด นอกนน้ั จะทาํ การสง เขา โรงงานเพอ่ื แปรรปู ประมาณ 20% และเกษตรกรจะจาํ หนา ยเองใหก บั นักทอ งเท่ียวอีก 20% เนอ่ื งจากมโี รคระบาดและตน ตายมาก หลงั ปลกู จงึ ทําให พน้ื ทป่ี ลกู ในป พ.ศ. 2535 ประมาณ 800 ไร ลดลงเหลอื 350 ไร ใน พ.ศ. 2537 และ 250 ไรใ น พ.ศ. 2540 นอกจากนี้เกษตรกร บางรายไดข ายทด่ี นิ หรอื เปลย่ี นไปใช ในวัตถุประสงคอ น่ื จึงทาํ ใหพ น้ื ทป่ี ลกู ลดลงดว ย ปจ จบุ นั เกษตรกรในอําเภอแมส ายสามารถผลติ สตรอเบอรี่ไดเพียง 60% ของความตอ งการของตลาดเทา นน้ั 3. สตรอเบอรย่ี งั ถกู ปลกู กันโดยท่ัวไปบนทส่ี งู ในหลายจงั หวดั ของภาคตะวนั ออก เฉียงเหนือ เชน อาํ เภอเขาคอ จังหวัดเพชรบูรณ และอาํ เภอภูเรือ จังหวัดเลย ทางตะวันตก เชน เทอื กเขาในอําเภอทองผาภูมิและอาํ เภอสงั ขละ จังหวัดกาญจนบุรี เปน ตน ซง่ึ คาดวา อาจจะ เปนแหลง ผลติ ทส่ี าํ คญั ตอ ไปในอนาคตสาํ หรบั การปลกู สตรอเบอรข่ี องประเทศไทย การตลาดและเศรษฐกจิ ประเทศไทยมกี ารสง ออกผลสตรอเบอร่ี ในเชงิ อตุ สาหกรรมไปยงั ตา งประเทศตง้ั แตป  พ.ศ. 2531 และสามารถทาํ รายไดห ลายรอ ย ลา นบาทตอ ป ประเทศหลักที่สงไปจาํ หนายไดแก ญ่ีปุน อยางไรก็ดปี รมิ าณการสง ออกในระยะสองสามปท ผ่ี า นมาลดลงเนอ่ื งมาจากมี ประเทศคู แขง คอื สหรฐั อเมรกิ า จีน เกาหลี การทีไ่ มไดมีพฒั นาทางดา นการปลูกแบบสมัยใหมเ พอ่ื ใหผล ผลติ มากขน้ึ หรือไมมี การเปลย่ี นเปน พนั ธใุ หมท ต่ี ลาดตอ งการรวมทง้ั ภายในประเทศเองกม็ ี การใชบรโิ ภคทง้ั ผลสดและแปรรปู มากขน้ึ กน็ บั วา เปน หลาย ๆ สาเหตปุ ระกอบกัน

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 5 ในอาํ เภอแมส ายและพนื้ ทใ่ี นจงั หวัดเชยี งใหมนนั้ มูลคาตน ทนุ ของการผลติ ตอ ไรต ก ประมาณ 25,000-30,000 บาทและรายได ตอบแทนตอ ไร 62,500 บาท (คดิ จากคา เฉลย่ี 2,500 กก. ตอ ไรแ ละ 25 บาทตอ กก.) ขณะทเ่ี กษตรกรบนดอยอนิ ทนนทใ ชต น ทนุ การผลติ ไรล ะ 30,000-35,000 บาท และมรี ายไดไ รล ะ 72,500 บาท เนอ่ื งจากสามารถขายเปน ผล รับประทานสดแกนักทองเที่ยว และเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ไดน านกวา พน้ื ราบ ปกตแิ ลว ผลผลติ จะออก ประมาณเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนพฤษภาคมในพ้ืนท่ีปลูกบนที่สูงและระหวางเดือนธันวาคม ถึงเมษายนในพื้นที่ปลูกบนพื้นราบ ผลผลติ ทอ่ี อกกอ นในเดอื นพฤศจกิ ายนและธนั วาคมจะมคี ณุ ภาพดแี ละ ขนาดใหญ ทําใหจาํ หนา ยไดใ นราคาสงู ประมาณ 70-80 บาทตอ กโิ ลกรมั ในทอ ง ตลาดท่ัวไป หลงั จากนน้ั ขนาดผลจะเลก็ ลง และ จาํ หนา ยไดใ นราคา 20-30 บาทตอ กิโลกรมั ในชวงเดือนมกราคมถงึ กลางเดอื นมนี าคม ปจจุบันยังมีความตองการของตลาดทง้ั ภายในและตา งประเทศเพอ่ื ใชผ ลติ ของสตรอเบอ ร่ีในเชิงอุตสาหกรรมเปน ปรมิ าณมากมายตอ ป และกาํ ลงั มแี นวโนม เพม่ิ ขน้ึ เรอ่ื ย ๆ ตามจาํ นวน ประชากร ประเทศญ่ีปุน เปนแหลง ใหญของไทยในการนําเขา ผลสตรอเบอร่ี เพื่อใช ในการแปร รูปมากที่สุด (ทผ่ี า นมาประมาณ 1,000-3,000 ตนั ตอ ป) นอกจากนย้ี งั เคยมกี ารขนสง ผลรบั ประทานสดไปจาํ หนายยัง ประเทศฮอ งกง สงิ คโปร และบางประเทศในแถบยโุ รปบา งเลก็ นอ ย โดยมลู นธิ โิ ครงการหลวงอกี ดว ย การปลูก ดว ยระบบการปลูกสตรอเบอร่ี ในปจ จบุ นั ของ ประเทศ ไทย ตน ไหลจะถกู บงั คบั ใหเ กดิ การพฒั นา ของตาดอกและเพอ่ื ความแขง็ แรงกอ นปลกู โดยการ ปลอยใหไดรับอุณหภูมิเย็นในเวลากลางคืนบนที่สุด ซึ่งจะทาํ ใหอ อกดอกไดเ รว็ กวา ตน ไหลทผ่ี ลติ บนพน้ื ราบ การปลกู บนพน้ื ราบ หลังจากเก็บเกี่ยวผลผลิตหมดแลว ตอนปลายเดอื นมนี าคมถงึ ตน เดือนเมษายน ตนไหลทั้งหมด ท่ีออกมาจะถกู ปลกู ลงในถงุ พลาสตกิ เลก็ ทบ่ี รรจดุ นิ แลว ขนาด 3 x 5 ซม. และปลอยใหเ จรญิ เตบิ โตในแปลงจนกระทง่ั เดอื นมถิ นุ ายน จงึ ขนขน้ึ ไปปลกู บนทส่ี งู ประมาณ 1,200-1,400 เมตร เพ่ือผลติ ตน ไหลตอ ไปซง่ึ จะตรงกบั ชว งฤดฝู น (มถิ นุ ายน- ตุลาคม) หลังจากท่ี ปลอ ยใหต น ไหลทเ่ี จรญิ อยใู นถงุ พลาสตกิ และไดร บั ความหนาวเยน็ บนทส่ี งู จนเพียงพอแลวจะนาํ ลงไปปลกู ในแปลงทพ่ี น้ื ราบไมเ กนิ ตน เดอื นตลุ าคม เพราะถาหากปลูกชา เกินไปจะทําใหผ ลผลติ ออกชา ตามไปดว ย ตน ไหลทผ่ี ลติ ไดจ ากบนทส่ี งู นจ้ี ะสามารถตง้ั ตวั และ ออกดอกไดเ รว็ กวา (ประมาณเดอื นธนั วาคม) ปกติเกษตรกรจะใชระยะปลูก 30 x 40 ซม. สาํ หรบั การปลกู แบบสองแถว และระยะปลกู 25 x 30 ซม. สําหรับการปลูกแบบสี่แถว ดงั นจ้ี ะ

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 6 ใชจาํ นวนตนไหลทั้งหมดประมาณ 8,000-10,000 ตน ตอ ไร การคลมุ แปลงนน้ั จะใช ฟางขา ว ใบตองเหียง หรือใบตองตึง อยา งใดอยา งหนง่ึ หรอื รว มกนั กไ็ ดค ลมุ ระหวา งแถวในแปลงยกรอ ง (โดยจะทาํ การคลมุ กอ นหรอื หลงั จากปลกู ได 1-2 สัปดาหแลวแตพื้นท)ี่ ดอกแรกจะบานไดใ น ราวตนเดือนพฤศจิกายน และสามารถเกบ็ เกย่ี วไดต ง้ั แตเ ดอื นธนั วาคม ถงึ เดอื นมนี าคมในพน้ื ท่ี ปลูกของจังหวัดเชียงใหม สวนจังหวัดเชียงรายซึ่งมีสภาพอากาศที่เย็นกวาจะเก็บเกี่ยวตอไปได อีกจนถงึ เดอื น เมษายน เมื่อถึงปลายฤดูการเก็บเกี่ยวซึ่งเปนชวงที่อุณหภูมิสูงขึ้น ตนไหลที่เจริญออกมาก็จะถูก บังคับใหเจริญในถงุ พลาสตกิ ขนาดเลก็ ใสด นิ เหมอื นทก่ี ลา วมาแลว ขา งตน และเตรียมไวใช เปนตนแมสาํ หรบั การขนขน้ึ ไปขยายตน ไหลบนทส่ี งู ตอ ไปเปน วงจรเหมอื นกนั ทกุ ๆ ป การปลกู บนทส่ี งู เม่ืออากาศรอนขน้ึ ในปลายชว งของการเกบ็ เกย่ี วคอื ประมาณปลาย เดือนพฤษภาคม ตน สตรอเบอรจ่ี ะมี การสรา งไหลและตน ไหลออกมา ตน ไหลเหลา นจ้ี ะถกู ขดุ ข้ึนมาปลูกลงในถุงพลาสตกิ เหมอื นในพน้ื ทร่ี าบราวกลางเดอื นสงิ หาคม (มีเกษตรกรบางรายท่ี ปลอยใหต น ไหลเจรญิ ในแปลงโดยตรงซง่ึ ไมไ ดช าํ ลงในถงุ พลาสตกิ ) และปลอยใหเจริญอยูใน แปลง จนกระทัง่ ปลายเดอื นกนั ยายนเพอ่ื ใหแ นใ จวา ตน ไหลเหลา นไ้ี ดร บั ความหนาวเยน็ จน เพียงพอตอ การเกดิ ตาดอกสาํ หรบั เปน ตน ทใ่ี ชป ลกู ในคราว ตอไป กอ นปลกู นน้ั เกษตกรบนทส่ี งู ซึ่งสวนมากเปนชาวไทยภูเขาจะทาํ การยกแปลงปลกู และคลมุ แปลงดวยใบตองเหยี งหรอื ใบตอง ตึง ตอจากนน้ั จงึ เจาะรโู ดยใชก ระปอ งนมทท่ี าํ การเปด ปากออกแลว กดลงไปบนวสั ดคุ ลมุ แปลง ใหเปนรูชวงเวลาปลูกที่เหมาะสมเพื่อให ไดร บั ผลผลติ สงู ทส่ี ดุ คอื กอ นปลายเดอื นกนั ยายนเปน อยางชาปกติจะปลูกเปนแบบแถวเดี่ยว หรือแถวคูโดยใชระยะปลูก 25 x 30 ซม. บางพื้นที่จะ ทําการปลกู เปน แบบขน้ั บนั ไดจงึ ทาํ ใหแ ถวแคบกวาการปลูกในพ้ืนราบ ผลผลติ จะเริ่มเก็บเกย่ี ว ไดระหวางตนเดือน พฤศจิกายนถึงเดือนพฤษภาคม โดยในระหวา งกลางเดอื นธนั วาคมถงึ กลาง เดือนมกราคม ตน สตรอเบอรอ่ี าจจะชะงกั การเจรญิ เตบิ โต เลก็ นอ ยและไมใ หผ ลผลติ เนอ่ื งจาก สภาพอากาศทห่ี นาวเย็นเกนิ ไปในเวลากลางคนื (ตา่ํ กวา 10 ํC) เปน เวลาหลาย ๆ ชั่วโมง การปลกู ทง้ั ในพน้ื ทร่ี าบและบนทส่ี งู จะใหน า้ํ โดยปลอ ยใหไ หลผา นไปตามรอ งของแปลง ปลูก (Furrow irrigation) แหลงนํ้าทไ่ี ดอ าจมา จากบอ สระ หรือคลองเลก็ ๆ ซง่ึ ไมจ ดั วา เปน นา้ํ ท่ีสะอาดและอาจมเี ชอ้ื โรคตา งๆ สะสมอยใู นนา้ํ นน้ั อยา งไรกด็ มี บี างพน้ื ทม่ี กี ารใหน า้ํ แบบสปริง เกอร (Sprinkle system) โดยใชน ้ําบาดาลทส่ี บู ขน้ึ มาซง่ึ นบั วา เปน ระบบทด่ี กี วา ทก่ี ลา วขา งตน เพราะทาํ ใหล ดการแพรร ะบาด ของเชื้อโรคที่จะไหลไปยังแปลงอื่น ๆ โดยมนี า้ํ เปนตัวพา ปกติเกษตรกรจะทําแปลงปลกู ตน สตรอเบอรใ่ี หอ ยใู นแนวเหนอื -ใต ทง้ั นเ้ี พอ่ื ใหต น ได รับแสงเตม็ ทเ่ี ปน การเพม่ิ การเจรญิ เตบิ โต และสี ของผลกจ็ ะพฒั นาไดด ขี น้ึ สภาพพื้นที่ปลูก

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 7 สตรอเบอรี่ โดยท่ัวไปจะอยใู กลต ลาดหรอื โรงงานแปรรปู หรอื เปน พน้ื ทเ่ี ดมิ ทใ่ี ชต อ เนอ่ื งกนั มา ทุก ๆ ป โดยมีการปลกู พชื อน่ื หมนุ เวยี นเปน สว นใหญ โดยทั่วไปกอนทาํ การปลกู สตรอเบอรน่ี น้ั เกษตรกรไมไดทําการอบดนิ ในแปลงปลกู ดว ยสารเคมเี พอ่ื ควบคมุ โรคในดนิ ไสเ ดอื นฝอย หรือ วัชพืชแตอยางใด นอกจากน้ียังขาดความรคู วามเขา ใจในการปฏบิ ตั เิ กย่ี วกบั วธิ กี าร ปลกู สตรอเบอรท่ี ถ่ี กู ตอ ง ตลอดจนถึงการดูแลรักษา และการควบคมุ ศตั รพู ืชดว ย เน่ืองมาจากการขยายตัวอยางรวดเร็วของตลาดที่ใชผลผลิตสตรอเบอรี่ในเชิงอุตสาห กรรมทําใหม คี วามตอ งการตน ไหลในปจ จบุ นั มาก กวา 25-30 ลา นตน ตอ ป ราคาของตน ไหลท่ี จําหนายจะขน้ึ กบั ปรมิ าณมากนอ ยของแตล ะป รวมทง้ั ขนาดของตน ไหลเองอกี ดว ย ซึ่ง สวนใหญ จะจาํ หนา ยกนั ในราคา 1-1.50 บาทตอ ตน การเกบ็ เกย่ี ว ผลผลิตรวมทง้ั ประเทศนน้ั สว นใหญป ระมาณ 40% จะถูกขนสง เขา สตู ลาดกรงุ เทพ มหานครเพื่อจาํ หนา ยเปน ผลสดอกี 40% จะสง เขา โรงงานเพอ่ื ทาํ การแปรรปู สําหรับใชภายใน และสง ออกตา งประเทศ จะสง เขา โรงงานเพอ่ื ทําการแปรรปู สําหรบั ใชภ ายในและสง ออกตา ง ประเทศ และสว นทเ่ี หลอื อกี ประมาณ 20% จะจาํ หนา ยเปน ผลสดและแปรรปู ในอตุ สาหกรรม แบบครวั เรอื นใหก บั นกั ทอ งเทย่ี ว ภายในทอ งถน่ิ นน้ั ๆ ผลท่ีใชรับประทานสดจะถูกเก็บเก่ียวและแบง เกรดโดยเกษตรกรเองในโรงเรยี นชว่ั คราว ใกลแปลงปลูก ผลจะถกู แบง เกรดตาม การพฒั นาของสอี อกเปน 3 กลมุ คอื 61-80 % สาํ หรับ จาํ หนา ยในทอ งถน่ิ 41-60 % สาํ หรับจาํ หนายใหแกนักทองเที่ยวและ 21-40 % สําหรบั ขนสง เขากรุงเทพมหานคร เนอ่ื งจากมปี ญ หาเกย่ี วกบั การขนสง จากพน้ื ทป่ี ลกู บนทส่ี งู สตู ลาดพน้ื ราบ ทําใหเ กษตรกรบางราย เก็บเกี่ยวขณะที่สีของผลพัฒนาเพียง 10-15 % ตามรา นขายผลไมใ น ตลาดสดและรา นจาํ หนายขา งทางจะจาํ หนายโดยช่ังนาํ้ หนกั เปน กโิ ลกรมั แลว บรรจลุ งในถงุ พลาสติก สําหรับการจาํ หนา ยเปน ผลรบั ประทานรบั ประทานสดของมลู นธิ โิ ครงการหลวงนน้ั ผล จะถูกแบงเกรด ตามนา้ํ หนกั และคณุ ภาพแลว บรรจวุ างเรยี งสองชน้ั ในถาดพลาสตกิ ใส (แตเ ดมิ ใชถาดโฟมบรรจชุ นั้ เดยี ว) หุมดวยพลาสติกบางเพื่อไมให ผลเคลอ่ื นทใ่ี นขณะเวลาขนสง และใส รวมกันชน้ั เดยี วในกลอ งกระดาษแขง็ สาํ หรบั ใสผ ลไม ปกตจิ ะบรรจถุ าดละ 250-260 กรัม เพื่อ ขาย ตามซปุ เปอรม าเกตหรอื รา นคา ทว่ั ไป ผลสตรอเบอร่ีท่ีใชใ นการแปรรปู จะถกู เกบ็ มาจากแปลงปลกู และขนสง มาทโ่ี รงงาน (ผล อาจจะจะถูกตดั ขว้ั ออกกอ นนํามาสง หรอื ตดั ท่ี โรงงาน) แบง คดั ตามเกรดลา งดว ยน้าํ ทส่ี ะอาด หลังจากน้ันผลบางสวนจะถูกแชแขง็ เลยทนั ที และบางสว นจะนาํ มาใสถ งุ พลาสตกิ ทบ่ี รรจุ อยใู น

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 8 ภาชนะเชน ปบแบบที่ใสนาํ้ มนั กา ด และใสน า้ํ ตาลบนผลสตรอเบอรต่ี ามสดั สว นทต่ี ลาดเปน ผู กาํ หนดมาเชน น้าํ หนักผล 14 กก. ตอ นา้ํ ตาลทรายขาว 1.2 กก. เปน ตน หลังจากนั้นจะทาํ การ ปดฝาและรีบนาํ เขา หอ งเยน็ แบบแชแ ขง็ เตรยี มขนสง ไปยงั ตา งประเทศตอ ไป ปญ หา 1. พันธุ Tioga ไดถกู ปลกู มาเปน เวลานานเกอื บ 30 ปแลว โดยไมไ ดม กี ารเปลย่ี นเปน พันธุใหมที่ดีกวา ขณะนเ้ี กษตรกรกาํ ลงั ตอ งการ พันธใุ หมทต่ี ลาดตองการมาทดแทน เนอ่ื งจาก พันธุนี้มีชวงการเก็บเกี่ยวที่คอนขางสั้น ผลมขี นาดเลก็ ซง่ึ ไมเ ปน ทต่ี อ งการของตลาด รบั ประทานผลสด รวมทง้ั รสชาตทิ ค่ี อ นขา งเปรย้ี วไมเ ปน ทน่ี ยิ มของผบู รโิ ภค 2. เนื่องมาจากปญหาตาง ๆ เชน ไมม กี ารคดั เลอื กตน แมท ม่ี คี ณุ ภาพในการขยายตน ไหล ขาดวธิ จี ดั การทด่ี ที างเขตกรรมในแปลงกอ น และหลงั การปลกู รวมทง้ั การใชต น แมพ นั ธุ เกาขยายตนไหลอยา งสบื เนอ่ื งกนั มาเปน เวลานานหลายสบิ ป โดยไมไ ดม กี ารใชต น แมพ นั ธุ ที่ ผานการรับรองซง่ึ ไดจ ากการเพาะเลย้ี งเนอ้ื เยอ่ื เจรญิ และปลอดโรค จึงทาํ ใหตนไหลที่ไดออ นแอ ใหผลผลิตตํ่าในชว งของฤดกู าลปลกู ผลผลติ ทไี่ ดกม็ ีคณุ ภาพทไ่ี มด ตี ามไปดวย ขนาดของผลเลก็ ลงมากในชว งกลางและปลายฤดจู นไมส ามารถจาํ หนายได ซึ่งถือวาเปน การสญู เสยี อยา งมาก 3. ผลท่ีเกบ็ เกย่ี วมาไมม กี ารพฒั นาของสหี รอื ความสกุ ทเ่ี ปน เกณฑม าตรฐาน(ซึ่งโดยทั่ว ไปควรจะใหม กี ารพฒั นาของสอี ยรู ะหวา ง 50-70 % บนผิวผล) ในประเทศไทยเกษตรกรผู ปลูกสตรอเบอรจ่ี ะเกบ็ เกย่ี วผลหลายชว งของการพฒั นาของสโี ดยขน้ึ อยกู บั ตลาด ปญหาที่เกิด ข้ึนคือความไมมรี สชาตขิ องผลทส่ี กุ ไมเ ตม็ ท่ี เนอ่ื งจากสตรอเบอรจ่ี ดั เปน ผลไมพ วก Non- climacteric ซึ่งตองเก็บเกี่ยว ตอนผลสุกจึงจะใหรสชาติท่ีดี นอกจากนผ้ี ลมคี วามชอกชา้ํ งา ยใน ขณะขนสง ทาํ ใหก ลายเปน ผลเกรดตา่ํ อยา งรวดเรว็ เมื่อไปถึงตลาด ในสภาพอากาศรอ น การ พิจารณาชวงเก็บเกี่ยวที่เปนมาตรฐานและการจัดการหลังการเก็บเกี่ยวที่มีประสิทธิภาพ ควรนาํ มาใชในการปลกู สตรอเบอรท่ี เ่ี ปน การคา อยา งจรงิ จงั 4. เนอ่ื งมาจากการเขา ทําลายของโรคทางราก และลาํ ตน ในชว งสามปท ผ่ี า นมา ทาํ ให พ้ืนท่ีการปลกู สตรอเบอรบ่ี างแหง ลดปรมิ าณลงไปกวา ครง่ึ เชน ที่อาํ เภอแมสายและฝาง ปจจุบัน ก็ยังเปนปญ หาอยูโดยเกษตรกรขาดความรคู วามเขาใจในการแกไข หรือ การควบคมุ ปอ งกนั เรื่องโรคแมลงที่เปนศัตรตู า ง ๆ รวมทง้ั ยงั ขาดการประสานงานและความชว ยเหลอื อยา งทนั เหตุ การณข องหนว ยงานทร่ี บั ผดิ ชอบ เม่ือเกดิ ปญ หาขน้ึ อกี ดว ย

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 9 5. ราคาผลผลติ ตอ กโิ ลกรมั ทค่ี อ นขา งตา่ํ กวาที่ควรจะเปน เชน ผลผลติ สง โรงงาน กิโลกรมั ละ 8-13 บาท และผลรบั ประทานสดเฉลย่ี กโิ ลกรมั ละ 20-30 บาท งานที่ตองดําเนนิ การในอนาคต การนาํ เขา สตรอเบอรพ่ี นั ธใุ หม ๆ จากตางประเทศท่ใี หผลผลิตไดเ รว็ คุณภาพดีและ เปนพันธทุ ต่ี อ งการความหนาวเยน็ ไมม าก (Low chilling cultivars) มาทําการทดลองปลกู อยา ง สมํ่าเสมอทกุ ๆ ปเทาที่จะสามารถกระทําได ซึ่งมีความจําเปน ตอ ง และพนั ธคุ าฮวั คลู า (Ka Hua Kula) ทง้ั สองพนั ธเุ คยนํามาปลกู ในเมอื งไทยแลว เมอ่ื ป พ.ศ. 2517 ในอาฟริกาใต มพี นั ธุ แปรงมลั เฮเบ (Frank Malherbe และ Fan Retief) ในออสเตรเลยี ไดทดลองปลกู ฝรง่ั สายพนั ธจุ าก ฮาวายไวหลายเบอรแต clone ทไี่ ดแนะนาํ ไว คอื cมloฝี nรeง่ั สหําหมราบัยคเลน้ั ขนGา้ํ A21พ1ัน-ธ5ุ6คTอื 7บ, ลใิทนซแค(ลBฟิlitอcรhเ)นแยี ละพนั ธปุ าตลิ โล (Patillo) คุณลักษณะของฝรง่ั บางพนั ธุ พนั ธุ Beaumont ผลนาํ้ หนกั ประมาณ 235 กรัม มี ความเปนกรดคอ นขา งตา่ํ (pH) ประมาณ 3.5 เปอรเ ซน็ ตเ นอ้ื สงู สชี มพูกลน่ิ หอม มคี ณุ ภาพ การแปรรปู เปน puree (เนอ้ื ฝรง่ั บดหรอื ปน เปน วตั ถดุ บิ ในการแปรรปู ) ดีเยี่ยม พนั ธุ Ka Hau Kula น้าํ หนกั ผลประมาณ 207277 กรัม เนอ้ื สชี มพู พนั ธุ Blitch มผี ลทรงกลมมรี ปู ไข น้าํ หนกั ประมาณ 112 กรัม พันธุ Patillo มผี ลทรงกลมรปู ไขค ลา ยพันธุ Blitch แตก ลมกวา ทั้ง 2 พันธุ นิยมปลกู เพอ่ื ใชค น้ั น้ํา เพราะมกี รดสงู พันธุ Fan Retief รูปรางคลา ยสาลย่ี โุ รป คอ นขา งกลม เนอ้ื แนน สีชมพู รสเปร้ียวเล็กนอ ย ไวตามนิ ซสี งู ทนตอ การขนสง ไดด มี าก ผลไมร ว งงา ยเมอ่ื สกุ จึงนาจะใชเปนแมพันธุในการปรับปรุงพันธุสาํ หรบั ฝรง่ั คน้ั นา้ํ พันธุ Frank Malherbe เปน พนั ธุ หนักกวาพันธุ Fan Retief ผลสเี หลอื งหรอื เหลอื งแก อาจมสี แี ดงเปน จ้ํา ๆ เนอ้ื สแี ดงเขม แนน แกจัดจะฉาํ่ นา้ํ รสหวาน คุณภาพดีมากสําหรับทั้งกนิ สดและแปรรปู ไวตามนิ ซสี งู มาก เมลด็ นอ ย คุณลักษณะของพันธฝุ รัง่ สําหรบั คน้ั น้าํ ควรมลี กั ษณะ คอื 1. ทนทานตอ สภาพแวดลอ ม เติบโตเร็ว ใหผ ลผลติ ไดเ องโดยไมต อ งใชส ารเคมบี งั คบั 2. ใหผ ลผลติ สงู คอื ออกดอกตดิ ผลดก และผลใหญ 3. เน้ือผลสแี ดงหรอื ชมพจู ะดกี วา เนอ้ื สเี หลอื ง หรอื สขี าว 4. มนี า้ํ ตาล (TSS) และกรดตา ง ๆ สงู คอื เปรี้ยวจัด

การปลูกสตรอเบอรี่ ❃ 10 5. ควรมไี วตามนิ ซสี งู 6. มกี ลน่ิ หอมแรง (Day-neutral cultivars) ก็สมควรที่จะตองทาํ การศกึ ษาหาขอ มลู ในการปลกู บนพน้ื ท่ี สูงเพ่ือผลิตผลสตรอเบอรส่ี ดนอกฤดดู ว ย สําหรับ ปญ หาในดา นการแปรรปู เชน พนั ธทุ เ่ี หมาะสม และตลาดสวนใหญต อ งการระบบการปลกู รวมทง้ั ราคาผลผลติ ทค่ี อ นขา งตา่ํ อยใู นขณะน้ี ก็สม ควรทจ่ี ะตอ งถกู นํามาพจิ ารณาแกไ ขโดยเรง ดว น ทายท่ีสดุ นย้ี งั คงมคี วามเปน ไปไดอ ยา งมาก สําหรบั การปลกู สตรอเบอรใ่ี หเ ปน การคา อยางจรงิ จงั ในประเทศไทย เกษตรกรผูปลูกทั้งหมด กําลงั รอความหวงั จากมหาวทิ ยาลยั หนวย งานของรัฐและเอกชนเพื่อชวยพวกเขาในการแกปญหา การรวมกนั ขององคป ระกอบ ดงั เชน ภายใตส ภาพภมู อิ ากาศทเ่ี ออ้ื อํานวยทางเศรษฐกิจ ตัวเกษตรกรเอง และการทาํ งานกนั อยา งเตม็ ที่ของทีมงานวิจัยจากทางมหาวิทยาลยั ก็คาดไดวาจะสงผลทาํ ใหก ารปลกู สตรอเบอร่ี ของ ประเทศไทยสามารถพฒั นาเปน อตุ สาหกรรมการคา ทส่ี ดใสและเกดิ มชี อ่ื เสยี งมากขน้ึ ในอนาคต อันใกลน ้ี จดั ทาํ เอกสารอิเลก็ ทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร