İslam Kültür ve Medeniyeti_MEB

İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİ DERS KİTABI YAZARLAR Enver ÇAKMAK Dr. Nurullah ABALI Vahdettin IŞIK Dr. Şeref AKBABA Mahmut AYTEKİN M. Cüneyt ANCIN

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ...................................................................... DERS KİTAPLARI DİZİSİ ............................................................................................ Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. EDİTÖR Dr. Ahmet İŞLEYEN DİL UZMANI Ahmet POLAT GÖRSEL TASARIM Barış CAN PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI Hasan TOPAL REHBERLİK UZMANI Esra DEMİR ÖLÇME-DEĞERLENDİRME UZMANI Mehmet Akif KARAKUŞ



ATATÜRK'ÜN GENÇL‹⁄E H‹TABES‹ Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k›ymetli hazinendir. ‹stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar›n olacakt›r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at›lmak için, içinde bulunaca¤›n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. ‹stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan›n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular› da¤›t›lm›fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h›yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd›! ‹flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt›r! Muhtaç oldu¤un kudret, damarlar›ndaki asîl kanda, mevcuttur!

ATATÜRK'ÜN GENÇL‹⁄E H‹TABES‹ Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k›ymetli hazinendir. ‹stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar›n olacakt›r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at›lmak için, içinde bulunaca¤›n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. ‹stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan›n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular› da¤›t›lm›fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h›yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd›! ‹flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt›r! Muhtaç oldu¤un kudret, damarlar›ndaki asîl kanda, mevcuttur! .. MUSTAFA KEMAL ATATURK



İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER .................................................................................................................. 7 ORGANİZASYON ŞEMASI ................................................................................................ 9 1. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN DOĞUŞU ÜNİTE 1. Kültür ve Medeniyet Kavramları ................................................................................ 11 2. İslam Kültür ve Medeniyetinin Doğuşu ve Gelişimi .................................................... 15 3. İslam Kültür ve Medeniyetinin Kaynakları .................................................................. 16 3.1. Akl- ı Selim ........................................................................................................... 17 3.2. Kur’ân ve Sünnet ................................................................................................... 18 3.3. Duyular (Havass-ı Selime) ..................................................................................... 20 3.4. Örf ve Adetler ........................................................................................................ 21 3.5. Diğer Kültür ve Medeniyetler ................................................................................. 21 2. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN ESASLARI ÜNİTE 1. İslâm Kültür ve Medeniyetinin Esasları ...................................................................... 27 1.1 Tevhid .................................................................................................................... 27 1.2. Hürriyet ................................................................................................................. 28 1.3. İlmilik ..................................................................................................................... 31 1.4 Özgünlük ............................................................................................................... 32 1.5. Yerellik .................................................................................................................. 33 1.6 Evrensellik ............................................................................................................. 34 1.7. Sulh ...................................................................................................................... 35 2. İslâm Kültür ve Medeniyetinde Yönetim Anlayışının Esasları ...................................... 37 2.1 Emanet .................................................................................................................. 38 2.2. Adalet ................................................................................................................... 38 2.3. Liyakat .................................................................................................................. 39 2.4. İstişare .................................................................................................................. 40 2.5. Meşruiyet .............................................................................................................. 41 3. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT ÜNİTE 1. İslam ve Toplum ....................................................................................................... 45 2. İslam Toplumunu Yönlendiren İlkeler ......................................................................... 46 2.1. Güven .................................................................................................................. 46 2.2. Kardeşlik .............................................................................................................. 48 2.3. Yardımlaşma ve Dayanışma ................................................................................... 49 2.4. İyiliği Emretme, Kötülükten Sakındırma ................................................................. 48 2.5. Hak ve Adaleti Gözetme ......................................................................................... 50 3. İslam Toplumunda Sosyal Hayat .............................................................................. 52 3.1. İnsan-Allah ilişkisi ................................................................................................ 52 3.2.İnsan-İnsan ilişkisi ................................................................................................ 54 3.3. İnsan-Toplum İlişkisi ............................................................................................. 56 3.4. İnsan-Evren İlişkisi ............................................................................................... 61 4. İslam Toplumunda Ekonomik Hayat .......................................................................... 63 7

4. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE İLİM ÜNİTE 1. Kur’an ve Sünnette İlim ............................................................................................ 72 2. İlmi Hayatın Gelişimi ve Dünyadaki Etkileri ............................................................... 73 2.1. Kur’an-ı Kerim’in Cem ve Çoğaltılması .................................................................. 73 2.2. Hadislerin Tedvin ve Tasnifi .................................................................................... 74 2.3. Tercüme Hareketleri .............................................................................................. 75 2.4. İlmi Araştırmalar ve Te’lif Faaliyetleri ...................................................................... 77 2.5. İlmi Faaliyetlerin Diğer Medeniyetlere Etkileri ........................................................ 79 3. İlim Kurumları ........................................................................................................... 81 3.1. Mescitler ............................................................................................................... 81 3.2. Kütüphaneler ......................................................................................................... 83 3.3. Medrese, Mektep ve Üniversiteler .......................................................................... 84 5. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SANAT ÜNİTE 1. Sanat ve Sanatın Kapsamı ........................................................................................ 92 2. İslam Kültür ve Medeniyetinde Sanat Anlayışı ........................................................... 93 3. Dil ve Edebiyat ......................................................................................................... 95 4. Mimari ..................................................................................................................... 97 5. Güzel Sanatlar ........................................................................................................ 101 6. Musiki .................................................................................................................... 108 6. İSLAM KÜLÜTÜR VE MEDENİYETİNDE ŞEHİR ÜNİTE 1. Şehirleşmenin Tarihçesi .......................................................................................... 115 2. Şehir ve Medeniyet İlişkisi ...................................................................................... 117 3. Şehir ve Özellikleri ................................................................................................. 118 3.1. Şehrin Düzeni ve Fiziki Unsurları .......................................................................... 121 3. 2. İslam Medeniyetinin Beşiği Olan Şehirler ........................................................... 125 7. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN BUGÜNÜ VE GELECEĞİ ÜNİTE 1. İslam Kültür ve Medeniyeti Üzerine Yapılan Araştırmalar ......................................... 139 2. İslam Kültür ve Medeniyetinin Diğer Medeniyetlere Etkisi ....................................... 146 3. İslam Kültür ve Medeniyetinin Bugünü ve Geleceği ................................................. 148 I- SÖZLÜK .................................................................................................................. 156 II- KAYNAKÇA ............................................................................................................. 162 8

ORGANİZASYON ŞEMASI ORGANİZASYON ŞEMASI ÜNİTE İSMİ ÜNİTE NUMARASI ÜNİTE KAPAK RESMİ ÜNİTE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI SAYFA NUMARASI KONU BAŞLIĞI KİTAPTA YER ALAN KONULAR KONULAR İLE İLGİLİ GÖRSELLER KONU İÇİ ETKİNLİK TÜRLERİNİ GÖSTEREN BAŞLIK KONU İÇİ ETKİNLİKLER KAYNAKLAR ETKİNLİK TÜRLERİ OKUYALIM TARTIŞALIM KARŞILAŞTIRALIM TESPİT EDELİM İZLEYELİM FARK EDELİM BİLGİ NOTU YORUMLAYALIM ARAŞTIRALIM 9

ÜNİTE 1 İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN DOĞUŞU HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 1. Yeryüzünde tarih boyunca hangi medeniyetlerin kurulduğunu araştırınız. 2. İslam medeniyeti kavramının sizin için neler ifade ettiğini maddeler halinde tespit ediniz. 3. İslam medeniyetinin kaynaklarının neler olabileceğini tartışınız.