การรู้เท่าทันสื่อใหม่

1 ชีวติ วถิ ใี หม่กับสอื่ ใหม่ พัฒนาการทางดา้ นสอ่ื เปล่ยี นแปลงไปตามเทคโนโลยี เริ่มจากการใชเ้ ว็บ (World Wide Web-WWW) ในปี ค.ศ. 1994 ทาใหเ้ ปลีย่ นแปลงจากสอ่ื กระดาษ และการรับรขู้ ่าวสาร แบบเดิมเชน่ หนังสอื พิมพ์ วทิ ยุ โทรทศั น์ เปล่ียนมาเป็นสือ่ ใหม่แบบอิเล็กทรอนกิ สม์ ากขึ้น การ แทนขอ้ มูลข่าวสารในรูปแบบที่แสดงผลด้วยคอมพิวเตอร์ ทาใหก้ ารส่ือสาร ส่งขอ้ มลู ดิจทิ ลั ได้ เร็วและสะดวก พัฒนาการทางนิเวศดจิ ิทัลดา้ นส่ือจงึ มีผลตอ่ วิถีชวี ติ การใช้ส่ือดจิ ิทลั ก่อใหเ้ กิด การเปล่ียนแปลงทางสงั คมท้ังทางด้านบวกและลบ ทาใหเ้ กิดสงั คมใหมท่ เี่ รยี กวา่ สงั คมไซ เบอร์ สงั คมแห่งโลกเสมอื นจริง หรอื โลกไซเบอร์ พัฒนาการสื่อจากส่ือดัง้ เดมิ มาเป็นสอ่ื ใหม่ เมอ่ื มกี ารรวมกนั ของผคู้ นผ่านโลกออนไลน์ ที่อยู่ในไซเบอร์ ทาใหเ้ กดิ เครอื ขา่ ยสังคม (Social network) ดงั ตวั อยา่ งทเ่ี ห็นกันในทุกวันนี้ ไม่ว่าจะเป็นเกมออนไลน์ กลุ่มสนทนา การสรา้ ง

กลุ่มและเครือขา่ ยสังคมอน่ื ๆ ในไซเบอร์สเปซ รวมถึงการใช้ออนไลน์ทางาน การโพสข้อความ การสง่ ภาพ คลปิ แบบตา่ ง ๆ การสร้างหอ้ งคยุ เป็นตน้ ช่วงปี ค.ศ. 2007 เรม่ิ มกี ารพัฒนาการสือ่ สารโต้ตอบกันบนเว็บ การส่ือสารบนโลก อินเทอร์เนต็ จงึ เปลย่ี นไปอีกระดบั หน่งึ ระบบสอ่ื สารแบบออนไลน์ บวกกบั แนวคิดใหม่ ใช้การ ออกแบบเชงิ นวตั กรรม และสังคม รวมกนั เปน็ สือ่ สังคม ส่ือใหมท่ เ่ี ปลยี่ นแปลงรูปแบบของสอื่ เดิม จนมคี วามสาคญั มากในยุคปจั จบุ ัน และมีผลต่อชวี ิตวิถใี หม่ สื่อแบบดัง้ เดิมเป็นการสง่ ข่าวสารส่มู วลชน ใช้วิธกี ารกระจายขา่ ว เช่น หนงั สอื พิมพ์ วิทยุ ทวี ี ข่าวสารแบบนี้ เปน็ ขา่ ว “เราบอกคุณวา่ ….” ผรู้ ับขา่ วสารจะเป็นผรู้ บั ขา่ วสารทางเดียว บางขา่ ว จะผ่านไปอยา่ งเร็ว เหมอื นเราดูโทรทัศน์ ฟงั วิทยุ หากไมไ่ ดด้ ู หรือรบั รขู้ ณะนั้น การเรยี ก กลบั คนื ทาได้ยาก

สอื่ แบบด้ังเดิม หนงั สอื พิมพ์ วทิ ยุ โทรทศั น์ ต่อมาเมื่อการสอื่ สารดขี ้ึน มกี ารโต้ตอบกลบั จากผู้รบั ข่าวสารได้บา้ ง เช่นการโฟนอนิ การสง่ เอสเอม็ เอส การโตต้ อบกลบั ทางอนิ เทอรเ์ น็ต สถานโี ทรทศั น์และวทิ ยหุ ลายแห่งใช้วธิ ีใหผ้ รู้ บั ฟงั โต้ตอบกลบั การกระจายขา่ วแบบน้จี ึงเป็น “ บอกเราวา่ คุณคดิ อยา่ งไร ตามทเี่ ราบอกคุณ ” เม่อื มาถึงยคุ ออนไลน์ การรับร้ขู า่ วสารเปลี่ยนไปมาก มกี ารสร้างเครอื ขา่ ยสงั คม การเชื่อมโยง ระหวา่ งกันจนเปน็ กลมุ่ เปลีย่ นวิธกี ารรบั ขา่ วสารมาเป็นวิธกี ารบอกซงึ่ กันและกัน สนทนากัน และพู ดคุยรบั ขา่ วสารแบบด่วนทนั ใจ ในยคุ เครือขา่ ยสังคมจึงเปน็ วธิ กี ารรบั ข่าวสารแบบ “บอก ซง่ึ กนั และกนั ว่า….” ทขี่ ่าวสารกระจายไดท้ ุกทิศทาง และยากทจ่ี ะปดิ กน้ั ได้

สอ่ื ใหม่ ส่อื สังคม สอื่ ทบ่ี อกซงึ่ กันและกนั การพู ดคุย และบอกซง่ึ กนั และกัน เปน็ ธรรมชาตขิ องผู้คน ท่ีทุกคนอยากคยุ กับคนทีต่ นเอง รจู้ ัก และเขา้ ใจกนั สนใจหรอื รบั รู้ในเรื่องทม่ี คี วามไวว้ างใจระหวา่ งกนั ซึง่ จะกระจายข่าวสาร แบบ ปากต่อปาก จึงสร้างกล่มุ เพื่อน กลุ่มผู้สนใจรว่ มได้มาก เหน็ ไดช้ ดั ว่า การรวมกลุ่มของ คนในสังคมใหมจ่ งึ แตกตา่ งจากเดิม ในยุคชีวิตวิถใี หม่ ผูค้ นทอี่ ยู่อาคารชดุ เดียวกัน อยหู่ นว่ ยติดกนั อาจไม่เคยคยุ กนั เลย กบั พบว่า ผู้คนพู ดคยุ หรือร้จู ักกับคนที่อยหู่ า่ งไกลผา่ นทางเทคโนโลยมี ากกวา่ เพราะตอ้ งการคนพู ดคุย ในกลมุ่ ทม่ี ีความคดิ แนวเดยี วกัน หรือเป็นเพื่อนกนั ในโลกไซเบอร์มากกว่า สังคมสมยั ใหม่จงึ แตกตา่ งจากสมยั ก่อน ซงึ่ สมยั ก่อน ไมม่ ีทางเลอื กทจี่ ะให้ตดิ ต่อกบั คนที่หา่ งไกลแบบบนโลกไซ เบอร์ได้ ต้องพูดคยุ เหน็ หน้ากนั ต้องใกลช้ ิดจึงจะคยุ กนั ได้ ตวั อยา่ งของสอ่ื สงั คมในยคุ ปจั จบุ ัน เชน่ เฟสบกุ ทวีตเตอร์ ไลน์ อนิ สตราแกรม ยทู บู ติ๊ กต๊อก ฯลฯ ทเี่ ช่อื มโยงกลมุ่ คน เปน็ เครอื ข่ายสงั คม ส่ือสังคมได้รบั การพัฒนามาในรูปแบบ

แพลตฟอรม์ ผ้พู ัฒนาเขา้ ใจความรสู้ ึก นกึ คดิ ความนยิ มของผู้คน ใช้การตอบสนองตอ่ พฤตกิ รรมของผู้ใช้ ใหต้ รงใจ ตรงกับรสนิยมผูใ้ ช้ เพื่อให้ผู้ใช้อยากใช้ โดยเขา้ ใจหลักจติ วทิ ยา และธรรมชาตขิ องการส่อื สารทผี่ ู้คนจะส่ือสารระหว่างกนั เกบ็ ข้อมูลการใช้ในอดตี มาวเิ คราะห์ เชน่ ใครชอบดู หรอื พู ดคยุ กดไลก์ ในเร่ืองใด กจ็ ะนาเสนอในเรอ่ื งน้ันมาให้มากขึ้น ผคู้ นจึง สนทนากนั ในกลุ่มทต่ี นเองสนใจได้ตรงใจมากกวา่ หรอื ชอบร่วมกิจกรรมในกลุม่ กันเอง โดยให้ นาเสนอ หรือโตต้ อบ รองรบั เนอื้ หาทเี่ ป็นทง้ั ข้อความ รูปภาพ วิดีโอ ทาใหผ้ ใู้ ชส้ ามารถคยุ กนั สง่ ขา่ วสารระหว่างกันในส่งิ ทเ่ี ข้าใจกันไดง้ ่ายกวา่ โครงสรา้ งสอ่ื ใหม่ สือ่ สังคม เมอ่ื สอื่ ใหม่ สอ่ื สงั คม มีลกั ษณะเป็นแพลตฟอร์ม ทีท่ ุกคนอยบู่ นแพลตฟอรม์ เปน็ ทัง้ ผสู้ ือ่ ข่าว และผู้รบั ขา่ วสาร ซึ่งตา่ งจากในอดตี อย่างมาก ที่ ประชาชนส่วนใหญ่เปน็ ผรู้ ับข่าวสาร มีสถาบนั หนว่ ยงาน หรือองค์กร เปน็ ผู้ส่ือขา่ ว หาข่าว แล้วมานาเสนอ เมื่อสอื่ ใหม่ เป็นแพลตฟอรม์ การนาเสนอขา่ วสาร ขอ้ มลู ของผู้คนบนโลกออนไลน์ จึงมแี นวโนม้ เอยี งทีเ่ สนอในส่งิ ที่ตนเอง

ชนื่ ชอบ หรอื แนวคดิ ทัศนคติของตนเองมากกว่า ทาใหข้ อ้ มลู ขา่ วสารมีมากมายหลากหลาย และมีทว่ มท้น แต่การบรโิ ภคข่าวสาร ผูค้ นกจ็ ะเลอื ก หรอื บางแพลตฟอรม์ ก็ใช้เอไอ วเิ คราะห์ ความชอบและนาข่าวสารปอ้ นให้ในหนา้ จอ (Feed)ของผบู้ รโิ ภค สือ่ ใหม่ ส่ือสงั คม จะให้ความสาคัญในการตอบสนองความตอ้ งการของผใู้ ช้ เชน่ ผูใ้ ช้ชอบให้ คนเยินยอ หรือชมชอบ กจ็ ะมีปุ่มให้กดไลก์ แนน่ อนคงไม่ตอ้ งการใหม้ ีป่มุ กดไม่ชอบ ส่อื ใหม่จะมี บทบาทสาคัญในยุคชีวิตวถิ ใี หม่ เพราะเปน็ การกระจายข่าวได้อย่างรวดเร็ว มีการสง่ ต่อ หรือ ส่งข่าวไดด้ ว้ ยตนเอง 2 ความจริง (Fact) และ ความเห็น (Opinion) Play Video เม่อื กอ่ นการรับรู้ข่าวสาร ต้องอ่านจากหนงั สือ ตารา วารสาร หนังสือพิมพ์ ดูทีวี ฟงั วิทยุ ท่ี เปน็ ส่ือหลกั ขอ้ มลู ข่าวสารทนี่ าเสนอ เกดิ จากผ้คู น บริษัท หรือตวั แทน ทมี่ คี วามตงั้ ใจสร้างขนึ้ มกี ระบวนการและการกลน่ั กรองความถกู ตอ้ ง ก่อนนาเสนอ มสี ถาบันวชิ าชพี และหน่วยงาน ตรวจสอบความถูกต้องของขอ้ มลู ข่าวสารนั้นๆ ขอ้ มลู ขา่ วสารทีน่ าเสนอ จงึ นามาใชอ้ ้างองิ ว่า มาจากแหล่งขา่ วใด ถึงอย่างไรกต็ าม กย็ งั มีให้เหน็ ถงึ การนาเสนอข้อมูลท่ีทาให้เกดิ ปญั หากับ สงั คมได้ แต่ในปัจจุบันนี้ ขา่ วสารบนอินเทอรเ์ นต็ มมี าก เปน็ ขอ้ มูลท่ีนาเสนอโดยตรง ผใู้ ชจ้ ะ เป็นผ้ตู รวจสอบความน่าเช่อื ถอื เอง จงึ ทาให้บางครั้งเมอ่ื รับขา่ วสาร ผูใ้ ชม้ กั ไม่ม่นั ใจ ถึงความ ถูกตอ้ งของข้อมูลขา่ วสาร ในยคุ สื่อใหม่ ส่ือดิจิทัล สอื่ สังคม ส่ือท่ีทุกคนเปน็ ทงั้ ผบู้ รโิ ภค และผ้สู ร้างขา่ วสาร สอื่ ใหมจ่ งึ มี ทว่ มทน้ เกดิ ขน้ึ มาก และรวดเรว็ ยิง่ ในยุคปจั จุบนั ขอ้ มูลขา่ วสารยังเกิดจากเคร่อื งจักรทส่ี ร้าง ขอ้ มูล หรอื เกบ็ ข้อมลู วเิ คราะหข์ ้อมลู ไดเ้ อง และ นาเสนอขอ้ มูลได้ เช่นกลอ้ งวงจรปิด ตัว ตรวจจับ เซนเซอร์ เอไอที่ไดร้ บั การพัฒนามาให้วิเคราะห์ และสรา้ งผลลัพธ์ ขอ้ มูลข่าวสารบน เครอื ขา่ ยอนิ เทอรเ์ นต็ จึงมีมากมาย สะสมไว้เปน็ จานวนมาก ยิง่ การสร้างข้อมูลในเครอื ขา่ ยสงั คม การแชรต์ ่อ การกระจายข่าวสารเปน็ ไปอยา่ งรวดเรว็ ข้อมลู ขา่ วสารบนเครอื ข่าย ทีเ่ ป็นสื่อดิจทิ ลั จงึ ขาดการกลน่ั กรอง ขาดการตรวจสอบในเรือ่ ง ความถูกตอ้ ง และท่สี าคญั คือ ข้อมลู ข่าวสารมกั เขียนตามมุมมอง และความคดิ ของตน เพื่อ สร้างกลุม่ สรา้ งความเชอื่ ในกลุม่ ตน ก่อใหเ้ กดิ การสร้างลัทธิ การสรา้ งสานักตามความเชอ่ื ศรัทธาของกลุม่ นั้นๆ การบริโภคขา่ วสารที่โน้มเอยี งทางดา้ นเดยี ว จงึ ทาให้เกิดการคลอ้ ยตาม และชมชอบในด้านที่ตนชอบ ทาใหเ้ ห็นการแบ่งกลมุ่ แบง่ พวกไดช้ ัดเจน

ความจริง และ ความเหน็ ปัญหาจงึ อยูท่ ีก่ ารบรโิ ภคส่อื การแยกแยะสื่อ ความเข้าใจเกย่ี วกบั ข้อมลู ข่าวสาร ความรู้ ที่ เขียนในส่อื สังคม การรู้เทา่ ทันส่อื จึงผกู พันกบั เรื่อง ความจรงิ (Fact) กับความคิดเหน็ (Opinion) ท่ีต้องแยกออกจากกนั ใหไ้ ด้ การนาเสนอบนเครือข่ายสังคม สว่ นใหญ่เป็นความ คิดเห็นของผูน้ ้ัน เหมือนรปู ทรงกระบอก ผู้ดดู ้านบนกเ็ หน็ เป็นวงกลม ผู้ดดู า้ นข้างก็เหน็ เปน็ สีเ่ หลี่ยม ท้งั ๆที่ความจริงคือรูปทรงกระบอก มมุ มองของแตล่ ะคนจะเห็นภาพไม่เหมือนกัน การแสดงความคิดเห็น ไม่ใช่เรือ่ งผดิ แต่เป็นเพียงแค่มมุ มองท่ตี า่ งกันได้ พจนานกุ รมฉบับราชบัณฑติ ยสถาน ใหค้ วามหมาย ของคาวา่ ขอ้ เทจ็ จริง หมายถึง ข้อความ แหง่ เหตุการณท์ เี่ ปน็ มาหรอื เปน็ อยูต่ ามจรงิ ขอ้ ความหรือเหตกุ ารณ์ทจ่ี ะตอ้ งวนิ ิจฉัยว่าเทจ็ หรอื

จริง ส่วนคาวา่ ข้อคดิ เหน็ หมายถึง ความเหน็ ความรสู้ กึ นึกคดิ ของผูส้ ่งสารทส่ี อดแทรกอยู่ ในเน้ือหา ความจริง หรอื ข้อเทจ็ จริง คือสงิ่ ทีเ่ กดิ ขึน้ ในโลกแห่งความเป็นจรงิ ขอ้ เทจ็ จรงิ จงึ ตรวจสอบความถูกตอ้ งได้ นั่นคือแสดงใหเ้ ห็นได้ มหี ลักฐาน หรอื กฎเกณฑท์ างวิทยาศาสตรท์ ี่ พิสูจนค์ วามจรงิ ใด้ มกี ารอา้ งอิง มมี าตรฐานทีใ่ ช้ตรวจสอบ ข้อเทจ็ จริงทางวิทยาศาสตร์ยอ่ ม ไดร้ บั การตรวจสอบโดยการสังเกต ทาซา้ พิสจู นห์ รอื การวัดซ้าโดยการทดลองหรือวิธีอืน่ จน เป็นทย่ี อมรับ ความหมายของขอ้ เทจ็ จรงิ จงึ เป็นเหตุการณท์ เี่ กดิ ขึ้นและมคี วามเป็นไปได้ มคี วามสมจริง มี หลักฐานเช่อื ถือได้ มคี วามสมเหตสุ มผล เชน่ พระอาทิตยข์ ้ึนทางทศิ ตะวนั ออก โลกหมุนรอบ ตัวเอง ข้อความนเ้ี ปน็ ความจริง เพราะพิสจู นไ์ ด้ ลกั ษณะของความจริง มีความเปน็ ไปได้เสมอ มหี ลักฐานอ้างอิงพิสูจนไ์ ด้ มีความสมเหตสุ มผล ขอ้ คดิ เหน็ (Opinion) เปน็ ขอ้ ความท่ีแสดงความรสู้ ึกของผูท้ ่ีแสดงออก สอ่ื สารออกมา แสดงความคาดคะเน หรือขอ้ ความท่ีแสดงทศั นะของผพู้ ู ดที่สอดแทรกเข้าไปในข้อความท่ีพู ด เพื่อแสดงความคดิ เหน็ สว่ นตวั เชน่ เกษตรกรเป็นอาชีพน่าเห็นใจมากเพราะเขาต้องทางาน เหนื่อยตลอดทง้ั วนั ข้อความนเี้ ป็นขอ้ คิดเห็น เพราะเปน็ ความรู้สกึ หรอื ความคดิ เห็นส่วนตวั ลักษณะของขอ้ คิดเหน็ จงึ เปน็ การแสดงความรสู้ ึก แสดงการคาดคะเน เปน็ ขอ้ เสนอแนะ เปน็ การแสดงความคดิ เห็นตามความเช่ือของตนเอง ลองพิจารณาตวั อยา่ ง “ประเทศ สหรฐั อเมรกิ าเก่ียวขอ้ งในสงครามกบั ประเทศอริ ัก” และ “ประเทศสหรัฐอเมรกิ าทาถูกแล้วทเ่ี ขา้ ไปทาสงครามกับประเทศอิรัก” อะไรเปน็ ความจรงิ ความเห็น ผู้บรโิ ภคส่อื ใหมจ่ ึงต้องเรยี นรู้ และทาความเขา้ ใจ รจู้ กั กับการแยกแยะความจริงและความ คิดเห็นออกจากกนั ทีส่ าคญั คอื ไม่ควรรบี เชื่อในสง่ิ ทีเ่ ห็น ที่แชรต์ อ่ ๆกนั มา หรือเรือ่ งทเี่ ขาเลา่ วา่ ส่งิ ที่อ่านมา ตอ้ งตรวจสอบ และพิจารณาใหด้ กี ่อน ควรคดิ และวเิ คราะห์ไดด้ ้วยตนเอง อยา่ เพิ่งรบี แชร์ หรอื สง่ กระจายตอ่ เพราะน่นั ย่งิ เป็นการสรา้ งข่าวลือ และอาจมีผลเสียกับส่วนรวม ส่งผลต่อความเสียหายได้ 3 ข่าวปลอม ขา่ วลวง ข่าวหลอก Play Video หลงั สงครามโลกครงั้ ทส่ี องมีการใชข้ ้อมลู ข่าวสารทีส่ รา้ งข้ึนเพื่อโจมตีซง่ึ กนั และกัน ประเทศ ไทยก็ไดร้ บั ผลจากสงครามเย็น ในชว่ งการตอ่ ต้านลัทธิคอมมวิ นสิ ต์ ในสมยั น้ันเรยี กว่า การ ลา้ งสมอง การโฆษณาชวนเชอื่ โดยการเมอื งโลกแบ่งออกเป็นสองฝ่ายอย่างชัดเจน มกี ารตัง้ สถานีวิทยกุ ระจายข่าวโฆษณาชวนเชื่อ การสร้างขา่ วลวง โจมตีซ่ึงกนั และกนั ขา่ วปลอมจึง ไม่ใช่เป็นเรอ่ื งใหม่ เป็นกระบวนการทีท่ ากันมานาน และทามาโดยตลอด การโฆษณาชวนเช่อื จึง

เปน็ คาทใี่ ช้ในทางลบ จากตัวอยา่ งในอดีตเปน็ การใชเ้ พ่ือสรา้ งความกลวั และความเกลียดชงั โดยเฉพาะอย่างย่ิงการกระต้นุ ความรูส้ กึ ของประชาชนใหเ้ กลยี ดชงั ฝ่ายตรงข้าม ในการใช้ชวี ิตวถิ ีใหม่จึงตอ้ งรู้เท่าทัน เพราะวถิ ชี ีวติ ใหม่อยู่บนสิง่ แวดล้อมทางด้านขอ้ มลู ข่าวสารทางดจิ ิทลั ท่มี มี ากมาย มีการเผยแพรแ่ ละกระจายข่าวไดเ้ รว็ มกี ารสร้างขา่ วปลอม หรอื ที่เรียกวา่ Fake News ขา่ วลวง ข่าวท่ีไมน่ า่ เชือ่ ถือ ท้งั โดยเจตนา หรอื บางครง้ั นาเสนอ ในความเชอ่ื ของตนเองทผี่ ิด แต่คดิ ว่าถกู หรือ เชอ่ื เช่นนนั้ จึงนามาแชรต์ อ่ ๆกนั ข้อมลู บนโลก โซเซียลจงึ มีขอ้ มลู ข่าวสาร สารสนเทศทไ่ี มผ่ า่ นการคัดกรอง การบริโภคขา่ วสารจงึ รับในเรอ่ื ง ความคดิ เหน็ ความรสู้ กึ มากกวา่ ความจรงิ หรือ มกี ารรับขา่ วเร่อื งหลอกลวงท่ที าขนึ้ อยา่ งจง ใจ ผ้ทู าขา่ วปลอมมคี วามประสงคเ์ พื่อชักนาบุคคลในทางที่ผดิ หรือ ชกั จงู นาพาเพื่อสรา้ งความ สนใจเพ่ือผลประโยชน์ทางการคา้ ทางการเมอื ง หรอื เพื่อสรา้ งความชวนเช่ือใหค้ ลอ้ ยตาม หรอื ทาให้เสียหายต่อบุคคล หนว่ ยงาน องคก์ ร สถาบัน หรือตอ้ งการให้ได้ผลประโยชน์ทางใดทาง หนึง่ ยิง่ ในปัจจบุ นั มเี รื่องเพื่อชักจูงในแนวคดิ ทางการเมืองทท่ี ากนั มาก มีเวบ็ ขา่ วหลายแหง่ ที่พบกันบ่อย ๆ ต้องการได้รายไดจ้ ากการท่มี ีคนเขา้ มาเยี่ยมชมเว็บ จึงเป็น ผสู้ รา้ งขา่ วปลอมเพื่อจูงใจคน มกั ใช้ขอ้ ความพาดหวั ในลักษณะเร้าอารมณ์ หลอกลวง หรือกุ ข้ึนทัง้ หมดเพื่อดงึ ดูดใหค้ ลิกเขา้ มาอ่าน เข้ามาแชรต์ ่อ โดยเนน้ รายได้จากการนับจานวนคลิก บนหน้าข่าว ดังเราจะเหน็ ข้อมูลบนเว็บเป็นจานวนมากพาดหวั ขอ้ ข่าวกับเนอ้ื เรอื่ งภายในไม่ ตรงกัน เพราะการสรา้ งเรอ่ื งเร้าอารมณ์ เพื่อหลอกให้คนคลิก ทาให้มีรายไดจ้ ากการโฆษณา โดยไม่สนใจว่าเรือ่ งท่ีพิมพ์นั้นจะถูกตอ้ งหรอื ไม่

การเผยแพรส่ ื่อบนอินเทอรเ์ น็ต มีข่าวปลอมให้เหน็ กนั ได้บ่อย ๆ ปจั จุบันย่งิ ในการสร้างทศั นคตทิ างการเมือง ความนยิ มชมชอบ มกี ารใชค้ วามจรงิ เพียง บางสว่ นมาใช้เปน็ ประเด็นเพ่ือชกั จูงความคดิ ให้คลอ้ ยตาม การสรา้ งและเผยแพรข่ า่ วลักษณะน้ี มกี ารปฏิบัติการอย่างเปน็ ระบบ ที่เรียกว่า IO-Information Operation เพื่อหวงั ผลในการ สร้างความเชอื่ และใช้เทคนคิ บิดเบอื นหรอื ใชก้ ระบวนการทางวชิ าการและจติ วิทยาในการโนม้ น้าวใจคนโดยให้ความจรงิ บางส่วนที่เหลือคอื แต่งขน้ึ เพื่อใหผ้ รู้ บั ขา่ วสารเกดิ ความคลอ้ ยตาม

ปัจจยั หลายอย่างทที่ าใหเ้ กดิ การแพรร่ ะบาดของขา่ วปลอม เชน่ การผลิตเนอ้ื หาเพ่ือเรียก โฆษณาและเรตตงิ้ การเขา้ ถึงรายไดโ้ ฆษณาออนไลนอ์ ยา่ งงา่ ย ย่งิ ปัจจุบนั ผผู้ ลิตแพลตฟอร์ม สือ่ สังคม ใช้เอไอในการวิเคราะหก์ ารใช้ การกดไลก์ กดแชร์ การคลิกดู เพ่ือดรู สนิยม ความ ต้องการดสู ื่อ จึงปอ้ นสื่อหรอื โฆษณาที่เขา้ ทางมาให้เพิ่มขึน้ แนวโน้มทส่ี งู ขน้ึ ของการแบ่งแยก ขว้ั ทางการเมอื ง คนนิยมพรรคไหน ทัศนคติเป็นอยา่ งไร กจ็ ะสง่ ข่าวสารทางนัน้ มาให้ เปน็ การ เลอื กขา้ งหนกั ข้นึ จงึ มกั จะเชือ่ ข่าวลวงทต่ี รงตามแนวทางที่ตนเองชอบ และแชร์กระจายต่อให้ อีก เป็นหนทางทาให้สังคมแตกแยก ปญั หาของขา่ วปลอมจงึ มมี าก แตเ่ น่อื งจากทกุ คนเป็นทง้ั ผสู้ ่อื ขา่ ว และบรโิ ภคขา่ ว การ แยกแยะดว้ ยตนเอง และ การเขา้ ใจ เปิดรับความคดิ เหน็ แตค่ ิดวเิ คราะห์หลายมุมได้ การมี วจิ ารณญาณในการรับขา่ วท่ดี ี จะเปน็ หนทางลดปญั หาขา่ วลวงลงได้ วิธที ด่ี วี ธิ ีหนึง่ คือการเรียนรู้ แยกแยะ สงั เกตและตรวจสอบขา่ วปลอม ขา่ วลวง ขา่ วเท็จ ได้ ด้วยตนเอง โดยมขี ้อนา่ สงั เกตสาหรับข่าวลวงดงั นี้ เมือ่ ตอ้ งการความแน่ใจควรตรวจดูว่าใครเป็นผเู้ ขยี นขา่ ว แหลง่ ขา่ ว มคี วามน่าเชอ่ื ถอื แค่ไหน แหลง่ ข่าวมาจากกลุม่ ทเ่ี ลอื กขา้ งชัดเจนหรือไม่ หากมาจากองคก์ รทชี่ อื่ ไม่คนุ้ เคย ให้ตรวจสอบ หาขอ้ มูลเพ่ิมเตมิ ดูการเขียนข่าววา่ ใชค้ วามคดิ เหน็ ส่วนตัววิเคราะห์ ขา่ วปลอม มกั มีการตดั ต่อ หรอื เปลยี่ นแปลง บางครง้ั รูปภาพอาจเปน็ รูปจรงิ แตไ่ มเ่ กีย่ วกับบริบทของเรอ่ื งราว โดย บางครัง้ อาจนาภาพเก่า หรือภาพจากทอี่ ่นื มาประกอบเร่อื งให้ดสู มจริง เราสามารถตรวจสอบ รูปภาพจากการสอบค้นหารปู ภาพดว้ ยกูเกิลได้ บางครั้งนาข่าวเก่ามานาเสนอแบบไม่ สมเหตสุ มผล เปล่ียนแปลงวนั เวลาของเหตกุ ารณ์ให้เข้ากบั สถานการณ์ความสนใจ จึงอยากใหใ้ ชห้ ลักวิทยาศาสตร์ทไี่ ดเ้ รียนมา คอื การสังเกต ตรวจสอบแหลง่ ขอ้ มูลของผู้เขียน เพื่อยืนยนั วา่ ถูกตอ้ ง ดเู หตดุ ผู ล หากไมม่ ีหลักฐานหรอื ความน่าเชือ่ ถือ หรอื มผี ้เู ชีย่ วชาญท่ี นา่ เชื่อถือยืนยนั ยอ่ มไม่นา่ เช่ือถอื ดงั นน้ั จงึ ต้องดแู หลง่ ที่มาของข่าว ไมไ่ ช่แชรต์ ่อ ๆ กันมา ควรใช้วจิ ารณญาณเพ่ือคดิ วเิ คราะหเ์ รอ่ื งราวทอี่ ่าน และแชรเ์ ฉพาะขา่ วท่แี นใ่ จวา่ เชื่อถอื ได้ เทา่ น้นั 4 เทคโนโลยกี บั การข่าวในโลกวิถีใหม่ Play Video อินเทอรเ์ นต็ ทาใหก้ ารสอ่ื สารระหวา่ งกันพัฒนาไปมาก สงั คมไซเบอร์ จึงเปน็ สงั คมทเ่ี กิดการ รวมกันเป็นเครอื ข่ายสังคม เมอื่ กอ่ นคนจะเข้ารว่ มในกจิ กรรมใด ตอ้ งเดินทางมาหากนั อยตู่ อ่ หน้า การเข้าเครอื ขา่ ยสังคมในปัจจุบันจงึ ตา่ งจากอดตี ผู้คนสามารถเข้าสู่โลกไซเบอร์ เพ่ือเข้า ร่วมกิจกรรมในเครือขา่ ยสังคม สามารถสร้างตัวตนใหม่ ตัวตนสมมตุ ิบนเครือข่ายไซเบอร์ ผคู้ นหนึ่งจงึ มีอวาตารไ์ ดห้ ลายตวั ตน

มกี ารสร้างและใช้ข้อมลู ขา่ วสารบนคลาวด์มากมาย เทคโนโลยีบนอนิ เทอรเ์ นต็ ทาให้ส่อื สารโต้ตอบไดท้ นั ที เกบ็ ขอ้ มลู และประมวลผลไดม้ ากบนค ลาวด์ มผี ลทาให้เกดิ การสรา้ งขา่ วในโลกวิถีใหม่ไดด้ งั นี้ ผลิตข้อมลู ไดเ้ รว็ ท้ังนเ้ี พราะทกุ คนมสี มาร์ทโฟน เกบ็ ข้อมูลได้ท้งั การถ่ายภาพ ถ่ายคลปิ บนั ทกึ เสียงหรอื เขยี นขอ้ ความ ทาใหส้ ง่ ข้อมลู เข้าหากนั ได้ ปจั จุบันขอ้ มลู มชี ว่ งเวลาท่ใี ช้งานสั้น ลงมาก. โดยเฉพาะข้อมูลบางประเภทมีการเปลีย่ นแปลงเร็วมาก เปลีย่ นแปลงกบั เวลาตลอดไป จาเป็นตอ้ งมีการปรับปรุงข้อมูลตลอดเวลา ผลิตข้อมลู ได้มาก ทั้งนเ้ี พราะข้อมูลข่าวสารมีมากมาย และจาเปน็ อยา่ งยิง่ ต่อการรับรไู้ ดเ้ ร็ว

ผลติ ไดใ้ นตน้ ทนุ ตา่ ในอดตี การสรา้ งขอ้ มูลในรูปเอกสารส่ิงพิมพ์ วิดีทัศน์ ตลอดจนการผลติ รายการเผยแพร่ใช้เงินลงทุนสงู ปัจจบุ นั สอ่ื ทางด้านดจิ ทิ ลั ผลติ ไดท้ ่ตี น้ ทนุ การผลิตตา่ กว่าเดิม มาก มีประโยชน์ เข้าถงึ ใช้งา่ ย การเข้าถึงขอ้ มลู ได้ง่าย ทกุ ทท่ี เ่ี ข้าอนิ เทอร์เนต็ ได้ การเรยี กค้นทาได้ ง่าย มรี ะบบเรียกคน้ ค้นหา จงึ มีประโยชนต์ ามความต้องการของผู้ใช้ มกี ารโตต้ อบและตอบสนองไดร้ วดเร็ว ขอ้ มลู สอ่ื ใหม่ทอ่ี ยใู่ นรูปดจิ ิทลั มลี ักษณะการโตต้ อบ แบบสองทศิ ทางได้ ทัง้ รปู แบบออนไลน์ การโตต้ อบเหล่าน้ที าให้โมเดลการบรกิ ารขอ้ มูลขา่ วสาร บนแพลตฟอร์มท่สี ามารถสง่ และรบั ขอ้ มูลได้ เชน่ ในสื่อสังคม เมื่อโพส กจ็ ะมีคนเขา้ มาคอม เมนต์ได้ เทคโนโลยีกับการข่าวในโลกวิถใี หมม่ บี ทบาทมากยงิ่ ๆข้ึนในอนาคต พัฒนาการจะเพิ่มข้นึ ทงั้ ทางดา้ นเนอ้ื หา ปรมิ าณ และ เทคโนโลยีทใี่ ชง้ านไดง้ า่ ยขึ้น มกี ารสร้างอปุ กรณพ์ กพารุ่นใหม่ ๆ เช่น สมาร์ทโฟน ให้ใชง้ านเข้าถงึ สอ่ื ได้ง่าย และทกุ หนแหง่ โดยสือ่ ใหมท่ ี่มกี ารพัฒนาใหก้ ้าวหน้า มีการแบ่งแยกเป็น เครือข่ายสังคม (Social networking) ตัวอย่างเช่น Facebook, ทวีตเตอร์ ไลน์ ติกตอ๊ ก ฯลฯ รวมถึงโปรแกรมการวเิ คราะหข์ า่ วสารบนเครอื ข่ายสังคม การทางานร่วมกนั ในสังคม (Social collaboration) ตัวอย่างเชน่ สารานกุ รมวิกิพีเดยี การ เขียนบล็อก เวบ็ กระทเู้ ช่นพันทปิ และ การทางานเฉพาะกลมุ่ collaborative office, และ การ ใหข้ อ้ มลู ใชร้ ว่ มกันที่เรยี กว่า crowdsourcing. ซึ่งเป็นการใชข้ ้อมูลข่าวสารร่วมกนั ในกลุ่ม สานกั พิมพ์ของสังคม (Social publishing) เปน็ การพัฒนาเทคโนโลยที สี่ ังคมหรือกลมุ่ คน ชว่ ยกันสรา้ งเนือ้ หา สร้างสงิ่ พิมพ์อิเลก็ ทรอนิกส์ เก็บส่ือของสังคมไว้ ตัวอยา่ งเชน่ YouTube ,การแชรร์ ูปภาพ flickr, Wikipedia การรบั ความคิดเหน็ จากสงั คม (Social feedback) ใช้เปน็ ท่รี ับฟงั ความคดิ เห็นของสังคม โดยการนาเสนอเนือ้ หาข่าวสารแลว้ ดปู ฏิกริ ิยาโตต้ อบ ตัวอย่างเชน่ YouTube, flickr, Digg, Del.icio.us, และ Amazon ใช้ประโยชนใ์ นวงการธรุ กจิ การทางาน เช่น การทางานทบ่ี ้าน การประชุมออนไลน์ การเรยี น ออนไลน์ การสือ่ สารระหวา่ งกัน การทางานรว่ มกัน เช่น ZOOM, Webex, Google Meet, Team, etc เม่ือข้อมูลข่าวสารมีจานวนมากและเพิ่มข้ึนเรื่อย ๆ พัฒนาการทางเครือ่ งมอื ในการค้นหาการ พัฒนาตาม การทาเหมอื งข้อมูลทจี่ ะขุดคุ้ยหาข่าวสารทตี่ ้องการ และยังนาเอาข้อมลู ที่ค้นหา ได้มาวเิ คราะห์ สังเคราะหท์ างสงั คมท่ีเรยี กว่า Social analytic โดยเน้นการวเิ คราะห์และแปร ผลความสมั พันธร์ ะหวา่ งบคุ คล เหตกุ ารณ์ วเิ คราะหค์ วามสมั พันธข์ องเรื่องราว คน้ หาความรู้

และแนวคิดใหมจ่ ากขอ้ มูลใน social media, social web ใช้เทคนคิ ทาง social filtering, social-network analysis, sentiment analysis และ social-media analytics มี การศึกษาวจิ ยั ใชเ้ อไอเพ่ือวเิ คราะหค์ วามสมั พันธร์ ปู แบบใหม่ ๆ อยา่ งมีประสิทธภิ าพ