การบัญชีเกี่ยวกับวัตถุดิบ

หน่วยท่ี 2 การบญั ชีเกย่ี วกบั วตั ถุดบิ (Accounting for Material อ.นภาภรณ์ ศรีขวญั ใจ สาขาการบญั ชี กนั ยายน 2560 [ วิ ท ย า ลั ย อ า ชี ว ศึ ก ษ า ช ล บุ รี ]

บทที่ 2 การบญั ชีเกยี่ วกบั วตั ถุดบิ ******************************** วตั ถุดิบเป็นปัจจยั หลกั ในการผลิตสินคา้ สาเร็จรูปของกระบวนการผลิตทวั่ ไป ซ่ึงวตั ถุดิบน้นั สามารถแบง่ ออกเป็น 2 ลกั ษณะ คือ 1. วตั ถุดิบทางตรง 2. วตั ถุดิบทางออ้ ม หรือวสั ดุโรงงาน เม่ือโรงงานเร่ิมทาการผลิต ก็จะนาวตั ถุดิบ(ตรง,ออ้ ม)เขา้ สู่กระบวนการผลิต วตั ถุดิบที่กาลงั ผลิตทางบญั ชีเรียกวา่ “งานระหวา่ งผลิต” วตั ถุดิบท่ีผลิตเสร็จแลว้ ทางบญั ชีเรียกวา่ “สินคา้ สาเร็จรูป” และเมื่อโรงงานทาการผลิตไประยะเวลาหน่ึงพนกั งานบญั ชีก็จะทาการปิ ดบญั ชีประจางวด ( 1 เดือน 3 เดือน 6 เดือน หรือ 12 เดือน)และแสดงยอดคงเหลือของสินคา้ ในงบแสดงฐานะการเงิน ซ่ึงคาวา่ สินคา้ ในธุรกิจผลิตสินคา้ หมายถึง - วตั ถุดิบ (Materials) หรือวตั ถุดิบทางตรง - วสั ดุโรงงาน (Factory supplies) หรือวตั ถุดิบทางออ้ ม - งานระหวา่ งผลิต (Work in process) - สินคา้ สาเร็จรูป (Finished goods)สาหรับเนือ้ หาของวตั ถุดบิ น้ัน จะแยกอธบิ าย 4 เร่ืองคอื 1. การซ้ือวตั ถุดิบ 2. การเบิกใชว้ ตั ถุดิบ 3. การตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือ 4. การคานวณตน้ ทุนการใชว้ ตั ถุดิบ 1. การซื้อวตั ถุดิบ แผนกงานที่เกี่ยวขอ้ งกบั การซ้ือวตั ถุดิบ ไดแ้ ก่ แผนกคลงั พสั ดุ, แผนกจดั ซ้ือ ,แผนกตรวจรับของ, และแผนกบญั ชี ซ่ึงมีข้นั ตอนในการซ้ือวตั ถุดิบ ดงั น้ี แผนกคลงั พสั ดุ จะจดั ทาใบเสนอซ้ือ (Purchase requisition) 2 ฉบบั โดยมีรายละเอียดเกี่ยวกบัประเภท และจานวนท่ีตอ้ งการ วนั ท่ีขอซ้ือ วนั ท่ีตอ้ งการใช้ และผอู้ นุมตั ิ โดยจะส่งตน้ ฉบบั ไปยงั แผนกจดั ซ้ือเพอ่ื ดาเนินการซ้ือวตั ถุดิบ ส่วนสาเนาอีกฉบบั จะเก็บไวท้ ี่แผนกของตนเพ่ือเป็นหลกั ฐานการเสนอซ้ือ นอกจากน้ีแผนกคลงั พสั ดุจะมีบตั รวตั ถุดิบสาหรับการบนั ทึกการรับ – จ่ายวตั ถุดิบแตล่ ะประเภทที่เกิดข้ึนเพื่อใหท้ ราบยอดวตั ถุดิบที่มีอยใู่ นคลงั พสั ดุ 35

ใบขอซ้ือ แผนกจดั ซ้ือ แผนกคลงั พสั ดุ แผนกจัดซื้อ จะจดั ทาใบสงั่ ซ้ือ (Purchase order) 4 ฉบบั โดยมีรายละเอียดเกี่ยวกบั จานวนวตั ถุดิบที่ตอ้ งการ ราคา เง่ือนไขการชาระเงิน โดยใบส่งั ซ้ือ(ตน้ ฉบบั )จะส่งไปยงั ผขู้ ายส่วนสาเนาที่เหลืออีก 3 ฉบบั จะส่งใหแ้ ผนกตรวจรับของเพอ่ื ตรวจรับของ ส่งใหแ้ ผนกบญั ชีเพือ่ ไวต้ รวจสอบกบั รายงานการตรวจรับของจากแผนกตรวจรับของ และฉบบั ที่เหลือจะเก็บไวท้ ่ีแผนกของตนเป็นหลกั ฐานการจดั ซ้ือ ผขู้ ายใบสง่ั ซ้ือ แผนกตรวจรับ ของ แผนกบญั ชี แผนกจดั ซ้ือ แผนกตรวจรับของ จะจดั ทารายงานการตรวจรับของ (Receiving report) 4 ฉบบั โดยมีรายละเอียดเกี่ยวกบั จานวนวตั ถุดิบท่ีตรวจนบั ไดแ้ ละคุณภาพของวตั ถุดิบ โดยใบตรวจรับของตน้ ฉบบั ส่งไปยงั แผนกบญั ชีเพื่อตรวจสอบกบั ใบกากบั สินคา้ จากผขู้ าย ส่วนสาเนาที่เหลืออีก 3 ฉบบั จะส่งใหแ้ ผนกจดั ซ้ือเพือ่ เป็นหลกั ฐานส่งใหแ้ ผนกคลงั พสั ดุเพอ่ื ตรวจกบั ของท่ีไดร้ ับเขา้ คลงั พสั ดุ และฉบบั ท่ีเหลือจะเกบ็ ไวท้ ่ีแผนกของตนเป็ นหลกั ฐานการการตรวจรับของ 36

แผนกบญั ชีรายงานการ แผนกจดั ซ้ือตรวจรับของ แผนกคลงั พสั ดุ แผนกตรวจรับ ของแผนกบัญชี จะนาเอกสารเกี่ยวกบั การซ้ือวตั ถุดิบ ไดแ้ ก่ ใบส่ังซ้ือ รายงานการตรวจรับของ และใบกากบั สินคา้ ท่ีไดร้ ับจากผขู้ าย มาตรวจสอบวา่ รายละเอียดถูกตอ้ งตรงกนั หรือไม่และจดั ทาเอกสารเพอ่ื รอจา่ ยคา่ วตั ถุดิบต่อไป นอกจากน้ีแผนกบญั ชียงั มีหนา้ ที่บนั ทึกบญั ชีการเคลื่อนไหวของวตั ถุดิบ เช่น- เมื่อซ้ือวตั ถุดิบ Periodic Perpetualเดบิต ซ้ือวตั ถุดิบ(ตรง) XXเครดิต เจา้ หน้ี XX เดบิต วตั ถุดิบ(ตรง,ออ้ ม) XXเดบิต วสั ดุโรงงาน(ออ้ ม) XX เครดิต เจา้ หน้ี XXเครดิต เจา้ หน้ี XXตวั อย่างท่ี 1 วนั ท่ี 1 มี.ค. X1 บ. เมตตา ซ้ือวตั ถุดิบ 50,000 บาทเป็นเงินเชื่อ เป็นวตั ถุดิบทางตรง 45,000 บาท(เลขที่ 001 3,000 หน่วยๆละ 10 บาท, เลขท่ี 002 750 หน่วยๆละ 20 บาท) และวตั ถุดิบทางออ้ ม 5,000 บาท(เลขที่ 003 2,500 หน่วยๆละ 2 บาท) เงื่อนไขการชาระเงิน 2/10,n/30 Periodic Perpetualเดบิต ซ้ือวตั ถุดิบ 45,000เครดิต เจา้ หน้ี 45,000 เดบิต วตั ถุดิบ 50,000เดบิต วสั ดุโรงงาน 5,000 เครดิต เจา้ หน้ี 50,000เครดิต เจา้ หน้ี 5,000 37

บตั รวตั ถดุ ิบ ประเภท วตั ถดุ ิบทางตรง เลขที่ 001 วนั ที่ รับ จา่ ย คงเหลือ1 มี.ค. X1 หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน 3,000 10 30,000 3,000 10 30,000 บตั รวตั ถุดิบ ประเภท วตั ถุดิบทางตรง เลขท่ี 002 วนั ที่ รับ จ่าย คงเหลือ1 มี.ค. X1 หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน 750 20 15,000 750 20 15,000 บตั รวตั ถดุ ิบ ประเภท วตั ถดุ ิบทางออ้ ม เลขที่ 003วนั ที่ รับ จา่ ย คงเหลือ หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน1 มี.ค. X1 2,500 2 5,000 2,500 2 5,000 38

- เม่ือจ่ายคา่ ขนส่งเขา้ Periodic Perpetualเดบิต คา่ ขนส่งเขา้ XX เดบิต วตั ถุดิบ XXเครดิต เงินสด XX เครดิต เงินสด XXตัวอย่างท่ี 2 จากตวั อยา่ ง บ. เมตตา หากในการซ้ือคร้ังน้ีมีค่าขนส่งเขา้ เป็นเงิน 2,000 บาท 50,000 2,000 Periodic Perpetualเดบิต ซ้ือวตั ถุดิบ 45,000เครดิต เจา้ หน้ี 45,000 เดบิต วตั ถุดิบ 52,000เดบิต วสั ดุโรงงาน 5,000 เครดิต เจา้ หน้ีเครดิต เจา้ หน้ี 5,000 เงินสดเดบิต ค่าขนส่งเขา้ 2,000เครดิต เงินสด 2,000 ในกรณีท่ีกิจการบนั ทึกบญั ชีแบบ Perpetual คา่ ขนส่งเขา้ ถือเป็นส่วนหน่ึงของตน้ ทุนวตั ถุดิบ ดงั น้นั จึงควรนาค่าขนส่งเขา้ ไปรวมเขา้ กบั วตั ถุดิบดว้ ย ซ่ึงจะมีผลทาใหต้ น้ ทุนของวตั ถุดิบมีจานวนสูงข้ึนวธิ ีการเฉลี่ยค่าขนส่งเขา้ ใหแ้ ก่วตั ถุดิบมี 2 วธิ ี คือ 1. เฉลี่ยคา่ ขนส่งตามมูลคา่ ของวตั ถุดิบ 2. เฉลี่ยค่าขนส่งตามน้าหนกั ของวตั ถุดิบเฉลยี่ ค่าขนส่งตามมูลค่าของวตั ถุดิบชนิดของวตั ถุดบิ จานวนหน่วย ราคาต่อหน่วย จานวนเงนิ (บาท)001 3,000 10 30,000 20 15,000002 750 2 5,000 50,000003 2,500รวม 6,250การคานวณคา่ ขนส่งใหแ้ ก่วตั ถุดิบ = คา่ ขนส่งเขา้ x 100 จานวนเงิน = 2,000 x 100 50,000 = 4% 39

คา่ ขนส่งเทา่ กบั = 1,200 บาทวตั ถุดิบ 001 (30,000 x 4% ) = 600 บาทวตั ถุดิบ 002 (15,000 x 4% ) = 200 บาทวตั ถุดิบ 003 ( 5,000 x 4%)วตั ถุดิบรวมค่าขนส่งเทา่ กบัวตั ถุดิบ 001 (30,000 + 1,200) = 31,200 บาทวตั ถุดิบ 002 (15,000 + 600) = 15,600 บาทวตั ถุดิบ 003 (5,000 + 200) = 5,200 บาท 52,000 บาทเฉลยี่ ค่าขนส่งตามนา้ หนักของวตั ถุดิบชนิดของวตั ถุดบิ นา้ หนกั ต่อหน่วย(กก.)001 5002 3003 2รวม 10การคานวณคา่ ขนส่งใหแ้ ก่วตั ถุดิบ = ค่าขนส่งเขา้ น้าหนกั = 2,000 10 = 200 บาทตอ่ กิโลกรัมค่าขนส่งเทา่ กบัวตั ถุดิบ 001 (5 x 200 ) = 1,000 บาทวตั ถุดิบ 002 (3 x 200 ) = 600 บาทวตั ถุดิบ 003 (2 x 200) = 400 บาทวตั ถุดิบรวมคา่ ขนส่งเท่ากบั = 31,000 บาทวตั ถุดิบ 001 (30,000 + 1,000) = 15,600 บาทวตั ถุดิบ 002 (15,000 + 600) = 5,400 บาทวตั ถุดิบ 003 (5,000 + 400) 52,000 บาท 40

ตวั อย่างบัตรวตั ถุดบิ กรณเี ฉลย่ี ค่าขนส่งตามมูลค่าของวตั ถุดบิ บตั รวตั ถดุ ิบ ประเภท วตั ถุดิบทางตรง เลขที่ 001 วนั ท่ี รับ จา่ ย คงเหลือ1 มี.ค. X1 @ เงิน หน่วย @ หน่วย 10.4 31,200 เงิน หน่วย @ เงิน 3,000 3,000 10.4 31,200 บตั รวตั ถุดิบ ประเภท วตั ถดุ ิบทางตรง เลขท่ี 002 วนั ที่ รับ จ่าย คงเหลือ1 มี.ค. X1 @ เงิน หน่วย @ หน่วย 20.8 15,600 เงิน หน่วย @ เงิน 750 750 20.8 15,600 บตั รวตั ถดุ ิบ ประเภท วตั ถดุ ิบทางออ้ ม เลขที่ 003วนั ที่ รับ จา่ ย คงเหลือ หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน หน่วย @ เงิน1 มี.ค. X1 2,500 2.08 5,200 2,500 2.08 5,200 41

การเฉล่ียค่าขนส่งเขา้ ใหแ้ ก่วตั ถุดิบน้นั จะนามาใชเ้ มื่อกิจการมีวตั ถุดิบนอ้ ยชนิด และมีการเคล่ือนไหวของวตั ถุดิบนอ้ ยคร้ัง แต่หากคา่ ขนส่งเขา้ มีจานวนไมม่ ากนกั กิจการอาจนาค่าขนส่งเขา้ ไปบนั ทึกอยใู่ นช่ือของ“คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต” กไ็ ด้ - เม่ือส่งคืนวตั ถุดิบ Periodic Perpetualเดบิต เจา้ หน้ี XX เดบิต เจา้ หน้ี XX เครดิต ส่งคืน XX เครดิต วตั ถุดิบ XXตัวอย่างที่ 3 จากตวั อยา่ ง บ. เมตตา หากในวนั ที่ 8 มี.ค. X1 กิจการไดส้ ่งคืนวตั ถุดิบทางตรงเลขท่ี 001 จานวน500 หน่วย Periodic Perpetualเดบิต เจา้ หน้ี 5,000 เดบิต เจา้ หน้ี 5,000 เครดิต ส่งคืน 5,000 เครดิต วตั ถุดิบ 5,000 - เมื่อไดร้ ับส่วนลดรับ Periodic Perpetualเดบิต เจา้ หน้ี XX เดบิต เจา้ หน้ี XX เครดิต เงินสด XX เครดิต เงินสด XX XX ส่วนลดรับ XX วตั ถุดิบตวั อย่างท่ี 4 จากตวั อยา่ ง บ. เมตตา หากในวนั ท่ี 11 มี.ค. X1 กิจการไดจ้ ่ายชาระหน้ีท้งั หมด Periodic Perpetualเดบิต เจา้ หน้ี 45,000 เดบิต เจา้ หน้ี 45,000 เครดิต เงินสด 44,100 เครดิต เงินสด 44,100 900 ส่วนลดรับ(45,000 x 2%) 900 วตั ถุดิบ - การส่งั ซ้ือยา่ งประหยดั EOQ (Economic Order Quantity) ในการบริหารจดั การเก่ียวกบั วตั ถุดิบน้นั กิจการตอ้ งบริหารตน้ ทุนวตั ถุดิบใหเ้ กิดประสิทธิภาพสูงสุดคือมีตน้ ทุนต่าสุด(ตน้ ทุนในการสัง่ ซ้ือ,ตน้ ทุนในการเกบ็ รักษา และตน้ ทุนค่าสินคา้ ) และมีวตั ถุดิบเพียงพอสาหรับการผลิตอยา่ งต่อเนื่อง เทคนิคหน่ึงที่นิยมใชส้ าหรับการจดั การเก่ียวกบั วตั ถุดิบคือ เทคนิคการส่ังซ้ืออยา่ งประหยดั Economic Order Quantity หรือที่เรียกส้ันๆวา่ EOQ เทคนิคน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อกิจการดงั น้ี  ช่วยลดตน้ ทุนสินคา้ เน่ืองจากการสัง่ ซ้ือในปริมาณมาก  ช่วยประหยดั ตน้ ทุนการสั่งซ้ือ 42

 ช่วยใหก้ ระบวนการผลิตดาเนินไปอยา่ งสม่าเสมอ ไมห่ ยดุ ชะงกัลกั ษณะต้นทุนทค่ี วรทราบก่อนคานวณ EOQ 1. ตน้ ทุนในการสง่ั ซ้ือ (Ordering Costs) หมายถึง ตน้ ทุนตา่ งๆที่เกิดข้ึนจากการซ้ือวตั ถุดิบซ่ึงเป็นตน้ ทุนท่ีเกิดข้ึนในแต่ละคร้ังของการส่ังซ้ือ เช่น การออกใบส่งั ซ้ือ, การติดตามงานกบั Supplier, คา่ ใชจ้ า่ ยในการการตรวจรับวตั ถุดิบ 2. ตน้ ทุนการเก็บรักษา (Carrying Costs) หมายถึง ตน้ ทุนต่างๆท่ีเกิดข้ึนจากการจดั เกบ็ วตั ถุดิบ เช่นคา่ ประกนั ภยั สินคา้ , ค่าเช่าโกดงั สินคา้ , คา่ วตั ถุดิบเสียหายหรือสูญหาย 3. ตน้ ทุนตามราคาซ้ือ (Acquisition Costs)หมายถึง ราคาวตั ถุดิบท่ีกิจการตอ้ งจ่ายใหแ้ ก่ผขู้ ายตัวอย่างที่ 5 บ.นฤดี คาดการณ์วา่ ในช่วงเวลา 1 ปี จะสงั่ ซ้ือวตั ถุดิบชนิดหน่ึงจานวน 8,000 กิโลกรัม เสียค่าใชจ้ า่ ยในการเก็บรักษา 20 บาทตอ่ กิโลกรัม และเสียคา่ ใชจ้ ่ายในการส่งั ซ้ือตอ่ คร้ัง 50 บาท โดยท่ี S = ปริมาณวตั ถุดิบท่ีตอ้ งใชใ้ นช่วง 1 ปี O = ตน้ ทุนในการสงั่ ซ้ือวตั ถุดิบต่อคร้ัง C = ตน้ ทุนในการเก็บรักษาต่อหน่วยสูตร EOQ = 2SO CQ= 2(8,000)(50) 20Q = 200 กิโลกรัมดงั น้นั หากกิจการตอ้ งการซ้ือวตั ถุดิบเพ่อื ใหไ้ ดต้ น้ ทุนที่ต่าสุดคือ กิจการควรซ้ือคร้ังละ 200 กิโลกรัม- หากตอ้ งการทราบวา่ จะตอ้ งส่ังซ้ือวตั ถุดิบปี ละก่ีคร้ังสูตรจานวนคร้ังที่สัง่ ซ้ือ = S Q = = 8,000 200 40 คร้ัง- หากตอ้ งการทราบวา่ แต่ละคร้ังท่ีสั่งซ้ือมีระยะเวลาห่างกนั ก่ีวนั 43

= 365 40 = 9 วนั ต่อคร้ัง 2. การเบกิ ใช้วตั ถุดบิ แผนกท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การเบิกวตั ถุดิบไปใชไ้ ดแ้ ก่ แผนกผลิต, แผนกคลงั พสั ดุ และแผนกบญั ชี โดยมีข้นั ตอนการเบิกวตั ถุดิบดงั น้ี แผนกผลติ เมื่อตอ้ งการเบิกใชว้ ตั ถุดิบ แผนกผลิตจะทาใบเบิกวตั ถุดิบ (Material requisition)3 ฉบบั โดยแสดงรายละเอียดแผนกงานที่ขอเบิก ชนิดและจานวนของวตั ถุดิบท่ีตอ้ งการเบิก ซ่ึงตอ้ งระบุดว้ ยวา่จะนาไปใชใ้ นงานใด และตอ้ งมีผอู้ นุมตั ิการเบิก แผนกผลิตจะส่งตน้ ฉบบั และสาเนาไปใหก้ บั แผนกคลงั พสั ดุส่วนสาเนาอีก 1 ฉบบั จะเกบ็ ไวเ้ ป็นหลกั ฐานที่แผนกของตนใบเบิกวตั ถุดิบ แผนกคลงั พสั ดุ แผนกผลิต แผนกคลงั พสั ดุ เม่ือไดร้ ับใบเบิกวตั ถุดิบท้งั 2 ฉบบั จากแผนกผลิตแลว้ แผนกคลงั พสั ดุจะส่งวตั ถุดิบตามรายละเอียดในใบเบิกวตั ถุดิบไปใหแ้ ผนกผลิต จากน้นั แผนกคลงั พสั ดุจะส่งสาเนาใบเบิกวตั ถุดิบไปยงั แผนกบญั ชีเพ่ือบนั ทึกลดยอดวตั ถุดิบในบญั ชีคุมยอด ส่วนตน้ ฉบบั จะเก็บไวเ้ ป็นหลกั ฐานเพ่ือบนั ทึกลดยอดวตั ถุดิบในบตั รวตั ถุดิบที่แผนกของตนใบเบิกวตั ถุดิบ แผนกบญั ชี มีลายเซ็น แผนกคลงั พสั ดุ แผนกบัญชี จะนาสาเนาใบเบิกวตั ถุดิบที่ไดร้ ับจากแผนกคลงั พสั ดุมาลดยอดวตั ถุดิบ และผา่ นไปยงั บญั ชียอ่ ย(บตั รวตั ถุดิบ) ซ่ึงตอ้ งวิเคราะห์ดว้ ยวา่ วตั ถุดิบที่เบิกใชไ้ ปเป็นวตั ถุดิบทางตรง หรือวตั ถุดิบทางออ้ มเพือ่ จาแนกเขา้ งานระหวา่ งผลิตไดถ้ ูกตอ้ ง- เมื่อเบิกใชว้ ตั ถุดิบ 44

Periodic Perpetualไมบ่ นั ทึกบญั ชี เดบิต งานระหวา่ งผลิต(ตรง) XX ค่าใชจ้ ่ายการผลิต(ออ้ ม) XX XX เครดิต วตั ถุดิบตวั อย่างท่ี 6 วนั ที่ 19 ตุลาคม 25X1 แผนกผลิตเบิกใชว้ ตั ถุดิบทางตรง 5 หน่วยๆละ 400 บาท และวตั ถุดิบทางออ้ ม 2 หน่วยๆละ 5 บาทPeriodic Perpetual เดบิต งานระหวา่ งผลิต 2,000- คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต 10 เครดิต วตั ถุดิบ 2,010- เมื่อรับคืนวตั ถุดิบจากแผนกผลิต Perpetual Periodic เดบิต วตั ถุดิบ XX ไมบ่ นั ทึกบญั ชี เครดิต งานระหวา่ งผลิต(ตรง) XX XX คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต(ออ้ ม)ตัวอย่างท่ี 7 วนั ท่ี 25 ตุลาคม 25X1 แผนกคลงั พสั ดุรับวตั ถุดิบคืนจากแผนกผลิตไดแ้ ก่วตั ถุดิบทางตรงจานวน 2หน่วยๆละ 400 บาท และวตั ถุดิบทางออ้ ม 1 หน่วยๆละ 5 บาทPeriodic Perpetual เดบิต วตั ถุดิบ 805- เครดิต งานระหวา่ งผลิต 800 คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต 53. การตีราคาวตั ถดุ ิบคงเหลอื ในตอนสิ้นงวดบญั ชีกิจการจะตอ้ งตีราคาวตั ถุดิบที่เหลืออยตู่ ามวธิ ีราคาทุน หรือมูลค่าสุทธิท่ีคาดวา่ จะไดร้ ับ(ราคาขายหกั ดว้ ยค่าใชจ้ ่ายที่เกิดข้ึนจากการขาย) แลว้ แต่วา่ อยา่ งใดจะต่ากวา่ ในการตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือตามวธิ ีราคาทุนน้นั จะตอ้ งแยกคานวณวา่ กิจการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ แบบสิ้นงวด(PeriodicInventory Method) หรือบนั ทึกบญั ชีสินคา้ แบบต่อเนื่อง(Perpetual Inventory Method) 45

การตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลอื ตามราคาทนุ ทน่ี ิยมมีดงั นี้ 1. วธิ ีเจาะจง (Specific Identification of Cost Method) 2. วธิ ีเข้าก่อนออกก่อน (First – in,First- out Method : FIFO) - Periodic - Perpetual 3. วธิ ีถัวเฉลย่ี อย่างง่าย (Simple – average Method) บนั ทึกบญั ชีสินคา้ แบบ Periodic เท่าน้นั ผลรวมของตน้ ทุนต่อหน่วย จานวนคร้ังที่ซ้ือใน 1 ปี 4. วธิ ีถัวเฉลยี่ ถ่วงนา้ หนัก (Weighted – average Method) - Periodic ราคาทุนของวตั ถุดิบที่มีอยทู่ ้งั หมด ปริมาณวตั ถุดิบท่ีมีอยทู่ ้งั หมด - Perpetual หรือ เรียกวา่ “วิธีถวั เฉลี่ยเคล่ือนท่ี” (Moving – average Method)วธิ ีเจาะจง วธิ ีน้ีจะคานวณมลู ค่าของวตั ถุดิบคงเหลือตามใบกากบั สินคา้ ที่เหลือปลายงวดตัวอย่างที่ 8 วตั ถุดิบคงเหลืองวดน้ีมี 1,000 หน่วย ประกอบดว้ ยใบกากบั สินคา้ ดงั ตอ่ ไปน้ีจานวนหน่วย ราคาต่อหน่วย จานวนเงิน1. ใบกากบั สินคา้ วนั ที่ 2 ต.ค 250 13 3,2502. ใบกากบั สินคา้ วนั ท่ี 18 ต.ค 110 15 1,6503. ใบกากบั สินคา้ วนั ท่ี 23 ต.ค 500 10 5,0004. ใบกากบั สินคา้ วนั ท่ี 29 ต.ค 140 17 2,3801,000 12,280ดงั น้นั วตั ถุดิบคงเหลือ เทา่ กบั 1,000 หน่วย ตีราคาวตั ถุดิบตามวธิ ีเจาะจงได้ 12,280 บาทตัวอย่างท่ี 9 รายการเกี่ยวกบั วตั ถุดิบคงเหลือของ บริษทั สีแดง จากดั ในปี 25X1 เป็นดงั น้ี 1 ม.ค ยอดยกมา 50 หน่วยๆละ 20 บาท 6 ม.ค ซ้ือ 150 หน่วยๆละ 30 บาท 14 ม.ค เบิกใช้ 20 หน่วย 20 ม.ค เบิกใช้ 38 หน่วย 23 ม.ค ซ้ือ 100 หน่วยๆละ 35 บาท 29 ม.ค เบิกใช้ 10 หน่วย 46

คานวณหาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด (หน่วย)ไดม้ า(50 + 150 + 100) 300ใชไ้ ป(20 + 38 + 10) (68) 232วธิ ีเข้าก่อนออกก่อน (FIFO) วธิ ีน้ีถือหลกั การวา่ วตั ถุดิบท่ีซ้ือมาก่อนก็ตอ้ งถูกผลิตออกไปก่อน ดงั น้นั วตั ถุดิบท่ีเหลืออยใู่ นวนั สิ้นงวดจะเป็นวตั ถุดิบที่ซ้ือมาภายหลงั- Periodic ราคาทุนของวตั ถุดิบคงเหลือ 232 หน่วย : 100 หน่วย @ 35 บาท 3,500 บาท 132 หน่วย @ 30 บาท 3,960 บาท 7,460 บาท- Perpetual วนั ซื้อ ผลติ คงเหลอื เดอื น หน่วย @ จานวนเงิน หน่วย @ จานวนเงิน หน่วย @ จานวนเงิน ปีม.ค. 1 150 30 4,500 20 20 400 50 20 1,000 100 35 3,500 50 20 1,000 6 30 20 600 150 30 4,500 8 30 240 30 20 600 14 150 30 4,500 10 30 300 142 30 4,260 20 68 1,540 142 30 4,260 23 100 35 3,500 132 30 3,960 29 100 35 3,500 232 7,460 ราคาทุนของวตั ถุดิบคงเหลือ 232 หน่วย เท่ากบั 7,460 บาท 47

วธิ ีถวั เฉลยี่ อย่างง่ายวธิ ีน้ีจะถือวา่ ราคาทุนของวตั ถุดิบในแตล่ ะหน่วยมีราคาเท่ากนั โดยคานึงถึงราคาทุนที่มีการซ้ือในแต่ละคร้ังแตไ่ มค่ านึงถึงปริมาณท่ีมีการสั่งซ้ือ การคานวณราคาถวั เฉลี่ยคือ จะนาราคาต่อหน่วยที่ซ้ือมารวมกนั แลว้หารจานวนคร้ังในการซ้ือ ผลรวมของตน้ ทุนต่อหน่วย จานวนคร้ังท่ีซ้ือใน 1 งวดบญั ชีราคาถวั เฉล่ียอยา่ งง่าย = 20  30  35 3 = 28.33 บาทราคาทุนของวตั ถุดิบคงเหลือ 232 หน่วย เท่ากบั 6,572.56 บาท ( 232 X 28.33 )วธิ ีถวั เฉลยี่ ถ่วงนา้ หนัก - Periodic วธิ ีน้ีจะนาตน้ ทุนวตั ถุดิบท่ีซ้ือมาในแตล่ ะคร้ัง หารจานวนหน่วยที่ซ้ือในแตล่ ะคร้ัง ผลรวมของตน้ ทนุ ท้งั หมด ปริมาณวตั ถุดิบท้งั หมดราคาถวั เฉลี่ยถ่วงน้าหนกั = 1,000  4,500  3,500 50 150 100 = 9,000 300 = 30 บาทราคาทุนของวตั ถุดิบคงเหลือ 232 หน่วย เทา่ กบั 6,960 บาท ( 232 X 30 ) 48

-Perpetual วธิ ีน้ีมีช่ือเรียกอีกอยา่ งหน่ึงวา่ “วธิ ีถวั เฉลี่ยเคล่ือนที่”(Moving – average method) เนื่องจากจะตอ้ งคานวณราคาทุนถวั เฉลี่ยทุกๆคร้ังที่มีการซ้ือวตั ถุดิบเขา้ มา ส่วนวตั ถุดิบท่ีขายไปจะคิดตามราคาเฉลี่ยที่หาได้จนกวา่ จะมีการซ้ือวตั ถุดิบเพ่ิม การตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือตามวธิ ีน้ี นิยมใชใ้ นธุรกิจท่ีราคาวตั ถุดิบท่ีมกั มีการเปล่ียนแปลงบอ่ ยๆ ซ่ึงเหมาะกบั ธุรกิจอุตสาหกรรมที่มีการตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือทุกๆเดือนวนั ซื้อ ผลติ คงเหลอืเดอื น หน่วย @ จานวนเงนิ หน่วย @ จานวนเงนิ หน่วย @ จานวนเงินปีม.ค. 1 50 20 1,0006 150 30 4,500 200 27.5 5,50014 20 27.5 550 180 27.5 4,95020 38 27.5 1,045 142 27.5 3,90523 100 35 3,500 242 30.6 7,40529 10 30.6 306 232 30.6 7,099 68 1,901 ราคาทุนของวตั ถุดิบคงเหลือ 232 หน่วย เทา่ กบั 7,099 บาทการบนั ทกึ บัญชีเมื่อวตั ถุดบิ ทม่ี อี ยู่จริงไม่ตรงตามทบ่ี ันทกึ ไว้ (บนั ทึกบญั ชีสินคา้ แบบ Perpetual) ในทางปฏิบตั ิจานวนวตั ถุดิบที่ตรวจนบั ไดอ้ าจไม่ตรงตามที่บนั ทึกบญั ชี “วตั ถุดิบ”(บญั ชีคุมยอด)หรือไม่ตรงตาม“บตั รวตั ถุดิบ”(บญั ชียอ่ ย) ผลตา่ งที่เกิดข้ึนระหวา่ งที่จดบนั ทึกกบั ท่ีตรวจนบั ได้ ใหแ้ กไ้ ขผา่ นบญั ชี “ค่าใชจ้ ่ายการผลิต” โดยปรับมลู ค่าท่ีบนั ทึกไปหายอดที่ตรวจนบั ไดจ้ ริงตวั อย่างท่ี 10 จดบนั ทึกมีวตั ถุดิบ 2,000 บาท แตต่ รวจนบั ไดแ้ คเ่ พยี ง 1,900 บาทการบันทกึ บัญชี เป็ นดังนี้ เดบิต ค่าใชจ้ า่ ยการผลิต 100 เครดิต วตั ถุดิบ 100 ตัวอย่างท่ี 11 จดบนั ทึกมีวตั ถุดิบ 2,000 บาท แต่ตรวจนบั ได้ 2,200 บาทการบันทกึ บัญชี เป็ นดังนี้ เดบิต วตั ถุดิบ 200 เครดิต ค่าใชจ้ า่ ยการผลิต 200 49

4. การคานวณต้นทุนการใช้วตั ถุดบิ ในการคานวณตน้ ทุนการใชว้ ตั ถุดิบจะแยกพิจารณาเป็น 2 ลกั ษณะ คือ 4.1 กจิ การบนั ทกึ บัญชีสินค้าแบบสิ้นงวด (Periodic Inventory Method) - วตั ถุดบิ ทางตรง วตั ถุดิบ(ตน้ ) XX บวก ซ้ือวตั ถุดิบสุทธิ* XX วตั ถุดิบท่ีมีท้งั สิ้น XX หกั วตั ถุดิบ(ปลาย) (XX) วตั ถุดิบทางตรงที่ใชไ้ ป XX * ซ้ือ + คา่ ขนส่งเขา้ – ส่งคืน – ส่วนลดรับ - วตั ถุดิบทางอ้อม วสั ดุโรงงาน(ตน้ ) + ซ้ือวสั ดุโรงงาน – วสั ดุโรงงาน(ปลาย) 4.2 กจิ การบนั ทกึ บัญชีสินค้าแบบต่อเนื่อง (Perpetual Inventory Method) - วตั ถุดบิ ทางตรง / วตั ถุดบิ ทางอ้อม ตามวธิ ีน้ีจะสามารถทราบตน้ ทุนการใชว้ ตั ถุดิบไดโ้ ดย ดูจากการบนั ทึกบญั ชีและการจดบนั ทึกการรับ – จา่ ยในบตั รวตั ถุดิบ เน่ืองจากวธิ ีน้ีจะบนั ทึกความเคลื่อนไหวของวตั ถุดิบอยตู่ ลอดเวลาตวั อย่างการใช้บัญชีคุมยอดและบัตรวตั ถุดิบ วตั ถุดิบ (บญั ชีคุมยอด)ซ้ือ XX เบิกใช้ XX บตั รวตั ถุดิบ ประเภท..... เลขที่..... วนั ที่ รับ จ่าย คงเหลือ XX XX XX 50

สรุปการบันทกึ บญั ชีเกย่ี วกบั วตั ถุดิบ รายการ Periodic Perpetual เดบิต ซ้ือวตั ถุดิบ(ตรง) XXซ้ือวตั ถุดิบเงินเชื่อ เครดิต เจา้ หน้ี XX เดบิต วตั ถุดิบ(ตรง/ออ้ ม) XX เดบิต วสั ดุโรงงาน XX เครดิต เจา้ หน้ี XX เครดิต เจา้ หน้ี XXจ่ายคา่ ขนส่งเขา้ เป็นเงินสด เดบิต ค่าขนส่งเขา้ XX เดบิต วตั ถุดิบ XX เครดิต เงินสด XX เครดิต เงินสด XXส่งคืนวตั ถุดิบที่เคยซ้ือเป็น เดบิต เจา้ หน้ี XX เดบิต เจา้ หน้ี XXเงินเช่ือ เครดิต ส่งคืน XX เครดิต วตั ถุดิบ XXไดร้ ับส่วนลดรับเมื่อจา่ ย เดบิต เจา้ หน้ี XX เดบิต เจา้ หน้ี XXชาระหน้ีเป็ นเงินสด เครดิต เงินสด XX เครดิต เงินสด XX ส่วนลดรับ XX วตั ถุดิบ XXเม่ือเบิกใชว้ ตั ถุดิบ - เดบิต งานระหวา่ งผลิต(ตรง) XX คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต(ออ้ ม)XX เครดิต วตั ถุดิบ XXเม่ือรับคืนวตั ถุดิบจาก - เดบิต วตั ถุดิบ XXแผนกผลิต เครดิต งานระหวา่ งผลิต(ตรง) XX ค่าใชจ้ า่ ยการผลิต(ออ้ ม) XX 51

บริษทั พิศาล จากดั 3/685 หมู่ 3 ต.คลองถนน อ.สายไหม จ.กรุงเทพฯ ใบเสนอซ้ือ วนั ท่ี........................................ เลขท่ี ........ หมายเหตุถึงผจู้ ดั การแผนกจดั ซ้ือโปรดสงั่ ซ้ือวตั ถุดิบตามจานวนตอ่ ไปน้ี โดยจดั ส่งภายในวนั ที่ ....................................ลาดบั ที่ ช่ือและลกั ษณะ จานวนหน่วย............................... ................................. ผอู้ นุมตั ิ ผเู้ สนอซ้ือ 52

บริษทั ณฐั ดนยั จากดัท่ีอยู่ 3/866 อินทามระ 2 สุทธิสาร พญาไท กรุงเทพฯ ใบสงั่ ซ้ือเรียน บริษทั พรีดา จากดั บริษทั มีความประสงคท์ ่ีจะสงั่ ซ้ือสินคา้ ตามรายละเอียดขา้ งล่างน้ี โปรดส่งสินคา้ มายงั บริษทั ภายในวนั ที่ ....................................เง่ือนไขการชาระเงิน.....................ลาดบั รายละเอียด ขนาด ปริมาณ ราคาตอ่ หน่วย จานวนเงิน รวมราคาท้งั สิ้น ภาษีมลู คา่ เพ่มิ รวมจานวนเงินท้งั สิ้นจานวนเงิน จึงเรียนมาเพ่อื ทราบและโปรดดาเนินการตอ่ หากมีขอ้ สงสยั ประการใด โปรดติดตอ่ กลบั มายงั แผนกจดั ซ้ือทนั ที ขอแสดงความนบั ถือ ……………. ……….. …. ผอู้ นุมตั ิ แผนกจดั ซ้ือ 53

ชื่อผจู้ าหน่าย....................................... บริษทั นวรัตน์ จากดั เลขที่.........ใบสง่ั ซ้ือเลขท่ี...................................... รายการงานรับของ เล่มท่ี.........วนั ที่ไดร้ ับของ..................................... รายการ หมายเหตุ จานวนท่ีไดร้ ับ ................................................ ผรู้ ับของ 54

ใบสง่ั ผลิต เลขที่....... วนั ท่ี................................เลขที่ใบสง่ั ซ้ือจากลูกคา้ ...............................ช่ือลูกคา้ ......................................................ท่ีอย.ู่ ...........................................................ลกั ษณะของสินคา้ และปริมาณ...........................................................ลาดบั ที่ รายการ รหสั จานวนหน่วย หมายเหตุ ผสู้ งั่ ผลิต.................................... ผจู้ ดั การโรงงาน........................ 55

แผนกท่ีขอเบิกวตั ถุดิบ................................ บริษทั พิศาล จากดั เลขที่........... ใบเบิกวตั ถดุ ิบ เลม่ ที่..........รายการ เลขที่บตั รวตั ถุดิบ วนั ที่...................... ตน้ ทุนรวม จานวน ตน้ ทุนต่อหน่วยผเู้ บิกวตั ถุดิบ...................................... เลขที่งาน..................................ผรู้ ับวตั ถุดิบ...................................... เลขท่ีคา่ ใชจ้ ่ายการผลิต............ผจู้ ่ายวตั ถดุ ิบ...................................... 56

บริษทั เจนศึก จากดั รายงานการตรวจนบั วตั ถุดิบ แผนก...................... วนั ที่ตรวจนบั .............................................ลาดบั ที่ รหสั รายการ จานวนตามบญั ชี จานวนตรวจนบั ได้ ผลต่าง สินทรัพย์ ขาด เกิน พนกั งานบญั ชี................................ แผนกท่ีใชส้ ินทรัพย.์ ................................. ผตู้ รวจสอบภายใน...................................... 57