วิชาสังคมศึกษา ม.ต้น

94 สว นพระองครวมเปน คา ใชจ า ย ในทสี่ ุดดว ยพระวิรยิ อตุ สาหะเปน เวลาเกอื บ 30 ป ดว ยพระปรีชาสามารถและ พระอัจฉริยภาพ ทาํ ใหส ามารถกาํ หนดบังคับฝนใหตกลงสูพื้นท่ีเปาหมายได จากฝนหลวงที่มุงหวังชวยเหลือ เกษตรทีป่ ระสบภัยแลง โดยการชวยแกไ ขปญหาขาดแคลนนํ้าหรอื ฝนท้ิงชวง และชวยดานการอุปโภคบริโภค รวมทั้งการทําฝนหลวงเพื่อเพ่ิมปริมาณนํ้าเหนือเขื่อนภูมิพล เมื่อเกิดภาวะวิกฤติขาดแคลนนํ้าอยางรุนแรง ในชว งหนาแลง การแกไขปญหานา้ํ เสยี แนวพระราชดาํ รเิ ก่ียวกับเรือ่ งนํ้าที่สาํ คญั มีหลายโครงการ เชน เร่อื ง “น้าํ ดี ไลน ้ําเสีย” ในการแกไขปญหามลพษิ ทางนาํ้ โดยทรงใชน า้ํ ทีม่ ีคุณภาพดจี ากแมน้าํ เจา พระยาใหช วยผลกั ดันและ เจือจางน้ําเนาเสียใหออกจากแหลงนํ้าของชุมชน พระราชดําริบําบัดนํ้าเสียโดยหลักการน้ีเปนวิธีการท่ีงาย ประหยัดพลังงาน และสามารถปฏิบตั ไิ ดตลอดเวลา แสดงใหเห็นถึงพระปรีชาสามารถและพระวิริยอุตสาหะ ที่ทรงปฏิบัติเพื่อประโยชนของราษฏร และยังโปรดเกลาฯ ใหมีการทดลองใชผักตบชวามาชวยดูดซับความ สกปรก รวมทั้งสารพิษตาง ๆ จากน้ําเนาเสีย ประกอบกับเครื่องบําบัดน้ําเสียแบบตาง ๆ ท่ีไดทรงคิดคน ประดษิ ฐขนึ้ โดยเนนท่วี ธิ กี ารเรยี บงาย ประหยัด และไมกอ ใหเ กดิ ความเดือดรอนราํ คาญแกประชาชนในพื้นที่ การแกไขปญหาน้ําทวม พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดพระราชทานแนวทางแกไขปญหาน้ําทวม ดวยวธิ กี ารตาง ๆ อยา งเหมาะสมในแตล ะพน้ื ท่ี เชน การกอ สรา งคันกั้นนํ้า การกอสรางทางผันน้ํา การปรับปรุง ตกแตงสภาพลํานํ้าเพื่อใหนํ้าท่ีทวมทะลักสามารถไหลไปตามลํานํ้าไดสะดวก หรือชวยใหกระแสนํ้าไหล เร็วยิ่งข้ึน อันเปนการบรรเทาความเสียหายจากนํ้าทวมขังได นอกจากน้ี การกอสรางเข่ือนเก็บกักน้ําเปน มาตรการการปองกันนํ้าทวมที่สําคัญประการหน่ึงในการกักเก็บนํ้าท่ีไหลทวมลนในฤดูน้ําหลาก โดยเก็บไว ทางดา นเหนอื เขือ่ นในลักษณะอา งเกบ็ นา้ํ เพอ่ื ประโยชนในการเพาะปลูกของพื้นที่ดานทายเขื่อนในชวงที่ฝน ไมตกหรือฤดแู ลง เขือ่ นเหลา น้ีมีประโยชนด า นการชลประทานเปน หลกั และประโยชนอ่ืน ๆ เชน การผลิตไฟฟา การเพาะเลย้ี งปลาและกงุ ในอา งเกบ็ นา้ํ และการบรรเทานํ้าทว ม นอกจากน้ี แนวพระราชดําริที่สําคัญในการแกไขปญหาน้ําทวมที่สําคัญโครงการหนึ่งของ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว ซึ่งเปนโครงการแกไขปญหานํ้าทวมพ้ืนทใ่ี นเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ตามแนวพระราชดาํ ริคอื “โครงการแกม ลงิ อนั เนื่องมาจากพระราชดาํ ร”ิ ในพน้ื ทฝ่ี งตะวันออกและฝงตะวันตก ของแมน าํ้ เจาพระยา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวมีพระราชดําริในการพัฒนาทรัพยากรน้ําซ่ึงเปนเรื่องสําคัญท่ีสุด จนเปนท่ียอมรับกันโดยท่ัวไปในหมูประชาชนชาวไทยวา ทรงเปนผูเชี่ยวชาญในเรื่องน้ํา และถือวาเปนงาน พัฒนาทีส่ าํ คัญย่ิงของพระองค การพัฒนาเรื่องทรัพยากรอันเปนพระราชกรณียกิจท่ีสําคัญนั้นมีเปนจํานวนมาก จนไมอ าจกลาวไดอ ยา งครบถว นและดว ยพระอจั ฉรยิ ภาพดานการบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนํา้ ของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว รัฐบาลไทย จึงไดเทิดพระเกียรติคุณในฐานะท่ีมีพระมหากรุณาธิคุณในการพัฒนาทรัพยากรนํ้า โดยถวายพระราชสมัญญาวา “พระบิดาแหงการจัดการทรัพยากรน้ํา” เมื่อวันท่ี 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 ใน มหามงคลสมยั ท่พี ระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวทรงครองราชยสมบัติครบ 50 ป ใน พ.ศ. 2539

95 การจัดการทรพั ยากรปา ไม พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัวทรงสนพระราชหฤทัยและทรงตระหนัก ถงึ ความสาํ คญั ของปา ไมเปน อยางยิ่ง ทรงหวงในเรอ่ื งปรมิ าณปาไมทลี่ ดลง ไดทรงคิดคนวธิ ีการตาง ๆ ท่จี ะเพิ่ม ปริมาณปาไมใหมากขึ้น พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวมี พระราชดํารทิ ี่จะอนุรักษปา ไม ดวยการสรางความสํานึกให รั ก ป า ไม ร ว ม กั น ม า ก ก ว า วิธีก า ร ใ ช อํ า น า จ บั ง คั บ ดังพระราชดําริที่พระราชทานใหมีการปลูกตนไม 3 ชนิด ที่แตกตา งกัน คือ ไมผล ไมโตเร็ว และไมเศรษฐกิจ เพื่อให เกิดปาไมแ บบผสมผสานและสรางความสมดุลแกธรรมชาติ อยางย่ังยืน สามารถตอบสนองความตองการของรัฐและวิถี ประชาในชมุ ชน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดพระราชทานพระราชดําริเร่ืองการปลูกปาหลายประการ เชน การปลูกปา ทดแทน การปลูกปาในท่สี งู การปลกู ปาตนน้ําที่ลําธารหรือการปลูกปาธรรมชาติ และการปลูกปา 3 อยา ง ไดประโยชน 4 อยา ง ดังพระราชดาํ รัสวา การปลูกปา 3 อยาง แตใหประโยชน 4 อยาง ซึ่งไดไมผล ไมสรางบาน และไมฟนน้ัน สามารถให ประโยชนไ ดถ งึ 4 อยา งคือ นอกจากประโยชนในตัวเองตามชอ่ื แลว ยังสามารถใหประโยชนอันท่ี 4 ซ่ึงเปนขอ สาํ คัญคือ สามารถชวยอนรุ กั ษดินและตนน้ําลําธารดว ย และไดมีพระราชดํารสั เพิ่มเตมิ ถงึ การปลูกปา 3 อยาง ไดป ระโยชน 4 อยา งวา ...การปลกู ปาถาจะใหราษฏรมปี ระโยชนใหเขาอยูได ใหใชวิธีปลูกไม 3 อยาง แตมีประโยชน 4 อยาง คือ ไมใชสอย ไมกินได ไมเศรษฐกิจ โดยปลูกรองรับการชลประทาน ปลูกรับซับน้ํา และปลูกอุดชวงไหล ตามรองหว ย โดยรบั นํ้าฝนอยางเดยี ว ประโยชนอยา งท่ี 4 คือ ไดระบบอนรุ ักษดินและน้ํา... นอกจากน้ี พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวยังมีพระราชดําริหลายประการในการพัฒนาปาไม เชน การสรางภเู ขาปา การอนุรักษแ ละพฒั นาปาชายเลน ซึ่งเปนการสรางวงจรของระบบนิเวศนดวยการอนุรักษ และขยายพันธุไมปาชายเลน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวมีพระราชดําริใหหาทางปองกันอนุรักษและ ขยายพนั ธุเพม่ิ ขน้ึ โดยเฉพาะตนโกงกาง ซงึ่ เปนไมช ายเลนท่ขี ยายพนั ธคุ อ นขา งยาก นอกจากการอนุรักษและ ฟนฟปู าชายเลนแลว ยังมีพระราชดาํ รใิ นการอนุรกั ษและพัฒนา “ปาพรุ” ซ่ึงเปนปาไมทึบไมผลัดใบประเภท หนง่ึ ซง่ึ เหลอื อยูเพียงผืนเดยี วในภาคใตของประเทศไทย โดยมีลักษณะเดนชัดคือ เปนปาดงดิบที่มีนํ้าทวมขัง ทั่วบรเิ วณ ประเทศไทยมีพนื้ ท่ปี าพรุทใ่ี หญท่สี ดุ อยูที่จังหวัดนราธิวาส ทําใหมีการจัดตั้งศูนยศึกษาการพัฒนา พิกุลทองข้ึน และใหดําเนินการพัฒนาพื้นที่พรุใหเกิดประโยชนหลายดาน จนปจจุบันปาพรุไดกอใหเกิด ประโยชนอ ยางอเนกประสงค และชวยใหเ กิดความสมดลุ ของระบบนิเวศ ตามพระราชดาํ ริของพระองค การจัดการทรัพยากรดิน พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ทรงสนพระราชหฤทัยในงานพัฒนาแหลงนํ้า เพื่อการเกษตรและปอ งกนั อุทกภัย โดยทรงเร่ิมต้งั แตฟนฟูท่ภี เู ขาตนน้ําโดยการปลกู ปา เพ่ือการอนุรักษดิน และเพมิ่ ความชมุ ชื้นใหแกด นิ และปา ไมใ นพื้นทีต่ าง ๆ ทกุ ภูมภิ าคของประเทศ

96 ก า ร พั ฒ น า ใ น เ รื่ อ ง ดิ น ต า ม พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ ข อ ง พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั ทม่ี คี วามสําคัญโครงการหนึง่ คอื การปลูกหญาแฝกปอ งกันการเสื่อมโทรมและพังทลายของดิน เพราะการชะลา งพังทลายของดินกอ ใหเ กดิ การสญู เสยี หนาดิน ที่ประกอบไปดวยสารอาหารที่สะสมในดิน รวมท้ังความอุดม สมบูรณจากธรรมชาติ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรง ตระหนกั ถึงปญ หาสภาพปญหาและสาเหตุท่ีเกิดขึ้น โดยทรง ศกึ ษาถึงศกั ยภาพของหญา แฝกท่ีมคี ณุ สมบัติพิเศษในการชว ยปอ งกันการชะลางการพังทลายของหนาดินและ อนุรกั ษความชุม ชนื้ ใตดินไว วธิ ีการปลกู งาย ๆ เกษตรกรสามารถดาํ เนินไดเอง ไมตองดแู ลหลังการปลกู มาก การดําเนินการปลูกหญาแฝกตามแนวพระราชดําริของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดรับการ ยอมรบั จากธนาคารโลกวา “ประเทศไทยทาํ ไดผลอยางเต็มท่ีและมปี ระสทิ ธิภาพยอดเยี่ยม” และเมอื่ วันท่ี 25 กุมภาพันธ 2536 International Erosion Control Association (IECA) ไดมีมติใหถวายรางวัล The International Erosion Control Association’s International Merit Award แดพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว ในฐานะทที่ รงเปนแบบอยางในการนําหญาแฝกมาใชในการอนุรักษดินและนํ้า และเม่ือวันที่ 30 ตุลาคม 2536 ผเู ชยี่ วชาญเรื่องหญาแฝกเพ่ือการอนุรักษดินและนํ้าแหงธนาคารโลกไดทูลเกลาฯ ถวาย แผนเกียรตบิ ตั ร เปน ภาพรากหญาแฝกชุบสําริด เปนรางวัลสดุดีพระเกียรติคุณ (Award 0f Recognition) ในฐานะที่ทรงมุงมัน่ ในการพฒั นาและสง เสรมิ การใชห ญาแฝกในการอนุรกั ษด นิ และนา้ํ ผลการดําเนนิ งานหญา แฝกในประเทศไทยไดรับการตีพิมพเผยแพรไปทั่วโลก นอกจากน้ีประเทศไทยยังไดรับเกียรติใหจัดการ ประชุมสัมมนาหญาแฝกนานาชาติขึ้นที่จังหวัดเชียงราย เพ่ือเปนการเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวในโอกาสท่ีทรงครองสิริราชสมบัตคิ รบ 50 ป แนวพระราชดําริเร่ืองทฤษฎีใหม แนวพระราชดําริทฤษฎีใหม มีจุดมุงหมายท่ีจะใหเปนแนว ปฏบิ ัติสําหรับเกษตรกรรายยอยทีม่ พี ื้นท่ีทาํ กนิ จํากัด เพอ่ื ใหเกษตรกรสามารถเล้ยี งตัวเองได โดยเฉพาะใหมี ความมนั่ คงในเรือ่ งอาหาร คือ ใหส ามารถผลิตขาวไดอยางพอเพียงตอการบริโภค เหตุที่เรียกวาทฤษฎีใหม เพราะมีการบริหารจัดการแบงท่ีดินแปลงเล็กออกเปนสัดสวนท่ีชัดเจน เพื่อประโยชนสูงสุดของเกษตรกร ซ่ึงไมเคยมีใครคิดมากอน มีการคํานวณโดยหลักวชิ าการและมีการวางแผนท่ีสมบูรณแบบสําหรับเกษตรราย ยอย ดงั นี้ การจัดสรรพ้ืนท่ีอยูอาศัยและที่ทํากิน ใหแบงพื้นที่ออกเปน 4 สวน ตามอัตราสวน 30 : 30 : 30 : 10 ซ่ึงหมายถึงพ้ืนท่ีสวนที่ 1 ประมาณรอยละ 30 ใหขุด สระเก็บกักนํ้า เพ่ือใชเก็บกักนํ้าฝนในฤดูฝน และใชเสริม การปลกู พชื ในฤดแู ลง ตลอดจนการเลีย้ งสัตวน้ําและพืชน้ํา ตาง ๆ พน้ื ทส่ี วนที่ 2 ประมาณรอ ย 30 ใหปลูกขาวในฤดูฝน เพ่ือใชเปนอาหารประจําวันสําหรับครอบครัวใหเพียงพอ

97 ตลอดป เพอ่ื ตดั คา ใชจ า ยและสามารถพงึ่ ตนเองได พ้นื ที่สวนท่ี 3 ประมาณรอยละ 30 ใหปลูกไมผล ไมยืนตน พืชผัก พืชไร พืชสมุนไพร ฯลฯ เพื่อใชเปนอาหารประจําวัน หากเหลือบริโภคก็นําไปจําหนาย พื้นที่สวนท่ี 4 ประมาณรอยละ 10 เปน ท่ีอยอู าศยั เลี้ยงสัตวแ ละโรงเรือนอืน่ ๆ โครงการสว นพระองคสวนจิตรลดา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงคน ควา ทดลองและวิจัยดา น การเกษตรเปนโครงการสว นพระองคม าตง้ั แต พ.ศ. 2505 ท่ีสวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต ทรงแบงโครงการ สวนพระองคในสวนจิตรลดาเปน 2 แบบ คือ โครงการแบบไมใชธุรกิจ และโครงการก่ึงธุรกิจ โครงการแบบ ไมใชธุรกิจ เก่ียวของกับการพัฒนาประสิทธิภาพการผลิตทาง การเกษตร โดยทรงใหความสําคัญกับการเพ่ิมพูนคุณภาพชีวิต ของเกษตรกรในระยะยาว เพอื่ ใหเ กษตรกรสามารถพึ่งตนเองได ทางดา นอาหาร และสนับสนุนใหมีรายไดเพิ่มข้ึนนอกเหนือจาก รายไดจากภาคเกษตร อีกทั้งยังเนนการพัฒนาและอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาติดวย เชน นาขาวทดลอง การเลี้ยงปลานิล การผลิตแกสชีวภาพ หองปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร เพ่ือใช ตรวจคุณภาพของผลติ ภัณฑตา ง ๆ ที่ผลิตจากโครงการสวนพระองคสวนจิตรลดา หองปฏิบัติการเพาะเลี้ยง เน้ือเย่ือพชื เพือ่ ขยายพนั ธุไ ม โครงการบําบดั นาํ้ เสีย และโครงการสาหรา ยเกลียวทอง ซ่ึงนํามาผลิตเปนอาหาร ปลา สวนโครงการกึ่งธุรกิจ ซ่ึงเปนโครงการที่มีการจําหนายผลิตภัณฑในราคายอมเยาว โดยไมหวังผล กําไรอนั เปนท่ีรูจกั กนั โดยท่ัวไป เชน โรงโคนมสวนจติ รลดา โรงนมผงสวนดุสิต ศนู ยร วมนมสวนจิตรลดา โรงสี ขาวตัวอยางสวนจิตรลดา โรงนมเม็ดสวนดุสิต โรงเนยแข็ง โรงกลั่นแอลกอฮอล โรงเพาะเห็ด โรงน้ําผลไม กระปอง โครงการตาง ๆ เหลานี้เนนการนําทรัพยากรธรรมชาติและปจจัยทางการเกษตรท่ีมีอยูมาใชอยาง ประหยัดและเนนประโยชนส ูงสุด เพ่อื นําผลการทดลองออกเผยแพรเพ่ือเปน ตัวอยางแกเกษตรกร โครงการหลวง พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัวทรงกอ ตง้ั โครงการหลวงขน้ึ โดยเรม่ิ จากการเสด็จพระ ราชดาํ เนินแปรพระราชฐานไปประทับ ณ พระตําหนกั ภูพิงคร าชนเิ วศน และไดท อดพระเนตรความเปนอยูของ ชาวเขาท่ีมีฐานะยากจน ปลูกฝน และทาํ ลายปาไม ตนนํา้ ลําธาร จงึ ทรงริเริ่มสง เสริมการเกษตรแกชาวเขาโดย พระราชทานพันธุพืช พันธุสัตว เพ่ือทดแทนการปลูกฝน ใน พ.ศ. 2512 ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหกอตั้งโครงการ สวนพระองคขึ้น ชื่อโครงการพระบรมราชานุเคราะหชาวเขา ซ่ึงตอมาเปล่ียนเปนโครงการหลวงพัฒนาชาวเขา โครงการ ห ล ว ง ไ ด ใ ห ทุ น ส นั บ ส นุ น นั ก วิ ช า ก า ร จ า ก มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม หนวยราชการตา ง ๆ ใหทําการวจิ ยั จํานวนมาก โครงการวิจัย ตาง ๆ ลวนเก่ียวของกับการเกษตร เชน โครงการวิจัยไมผล

98 โครงการวิจยั พชื ผกั โครงการวิจยั ไมด อกไมป ระดับ โครงการวจิ ัยพืชไร โครงการวิจัยศัตรพู ืช โครงการวิจัยงาน เลีย้ งสตั ว โครงการวิจัยงานขยายพันธพุ ืช นอกจากการวจิ ยั แลว โครงการหลวงยังขยายผลไปสูการปฏิบัติโดย ชักชวนเกษตรกรชาวเขาเขามารวมมือดําเนินการเชิงการคาพรอมไปกับงานวิจัย ปญหาตาง ๆ ที่เกิดข้ึนใน แปลงเกษตรไดรบั การแกไขเพิ่มเติมตดิ ตอ กนั ไป สงผลใหงานสง เสริมปลกู พืชทดแทนฝน ทําไดอยางรวดเร็วข้ึน พรอมกับการแกไขปญหาในพ้ืนท่ีของเกษตรก็สามารถทําไดอยางจริงจัง งานของโครงการหลวงไดรับการ ยอมรบั วา เปนวิธีการแกป ญหาพ้ืนท่ีปลูกฝนที่ทําไดอยางสันติวิธีที่สุด และยังเปนการชวยชาวเขาใหมีอาชีพ ม่ันคง มลู นธิ แิ มกไซไซ แหง ประเทศฟล ิปปนสจ ึงประกาศใหโ ครงการหลวงเปนองคกรที่ไดรับรางวัลแมกไซไซ ในดา น International Understanding เมอื่ พ.ศ. 2531 ตอ มาพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห ัวทรงโปรดเกลา ฯ ใหเปล่ียนสถานภาพของโครงการหลวงเปน มลู นธิ ิโครงการหลวง โครงการหลวงเกิดข้ึนดวยพระราชหฤทัยมุงม่ันของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวที่จะทรงพัฒนา คุณภาพชวี ิตของราษฏรโดยเฉพาะอยา งยิง่ เกษตรกร ทําใหเ กษตรกรในชนบทมอี าชพี ที่ม่นั คง โดยใชเ ทคโนโลยี ทางการเกษตรชวยพัฒนาการเกษตรของประเทศไดเปนอยางดี 2. ดา นสาธารณสุข พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในฐานะพระบิดาของปวงชน โดยต้ัง พระทยั มน่ั ท่ีจะพระราชทานสง่ิ จาํ เปนสําหรับชีวิตท่ีดแี กพ สกนิกร ผใู ดจะยากดมี จี น อยูในเมืองหรือชนบท หรอื จะเปน ชนกลมุ นอ ย หรอื จะนบั ถือศาสนาความเช่ือใด ลวนไดรับพระมหากรุณาธิคุณโดยทั่วหนา ซ่ึงปรากฏ เปนบรกิ ารสาธารณะตา ง ๆ เพื่อมวลชน ทง้ั ดานอาหาร น้ําดม่ื นาํ้ ใช การศึกษา การทํามาหากินเลี้ยงชีพ และการ สาธารณสุข บริการสาธารณสุขดา นการแพทยและสุขอนามัย สาํ หรับประชาชนท่ัวไปทง้ั ประเทศเร่ิมมาต้งั แตระยะแรก ๆ ของรัชสมัยของพระองคทาน งานดา นนก้ี ็เหมือนงานพฒั นา ดานอ่ืน ๆ ท่ีทรงทํา คือมีการออกแบบและวางแผนเปน อยางดี ไมวา จะเปนเร่ืองแนวคดิ การเตรียม การหรือการลง มือปฏิบัติงาน ลวนเพื่อประโยชนของประชาชนเปนใหญ โครงการดานสุขภาพหลาย ๆโครงการของพระเจาอยูหัว ชวยบรรเทาทุกขเข็ญของราษฎรเหลานี้ เปนท้ังความ ชว ยเหลือแบบทนั ทีหรือแบบระยะสั้น และมที ี่เปน ความชว ยเหลือระยะยาวดว ย ในการเสด็จพระราชดําเนินทรงเย่ียมเยียนราษฎรในภูมิภาคตาง ๆ ไดพบวาราษฎรสวนหน่ึงท่ีมี รา งกายและสขุ ภาพไมส มบรู ณเ นื่องจากขาดทุนทรัพยใ นการรักษา ขาดผูรักษา หรืออยูหางไกลสถานท่ีรักษา และจํานวนไมน อ ยขาดอาหาร จงึ ทรงจดั หนว ยแพทยเคลอ่ื นท่ีพระราชทาน ต้ังแต พ.ศ. 2497 ทําใหราษฎร ในเขตทรุ กันดารไดรบั การบําบดั รักษา บางครั้งราษฎรท่ีปวยหนักหรือปวยเรื้อรัง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว

99 ทรงรบั ส่ังใหผ ูนนั้ เปนคนไขในพระบรมราชานุเคราะห ทําใหผูปวยและครอบครัวพนจากความทุกขทรมาน ทง้ั กายและใจ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห วั จึงเปนทเ่ี คารพรกั ของปวงชนชาวไทยในทุกภูมภิ าคท่วั ประเทศ 3. โครงการอนั เนื่องมาจากพระราชดําริ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัวมพี ระราชหฤทยั มุงม่นั ทจี่ ะแกไขปญหาความเดอื ดรอนของราษฏร และทรงเพียรพยายามที่จะพัฒนาความเปนอยูของราษฎร ดวยเหตุน้ีจึงเกิดโครงการอันเน่ืองมาจาก พระราชดาํ รขิ ้นึ จํานวนมากและครอบคลุมการพัฒนาในดานตาง ๆ ท้ังทรัพยากรธรรมชาติและคุณภาพชีวิต ของประชาชน โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ ลวนแตม จี ดุ มงุ หมายท่ีจะใหร าษฎรมีความผาสุกอยาง แทจ รงิ มดี งั น้ี โครงการตามพระราชประสงค คือ โครงการท่ีทรง ศึกษา ทดลอง ปฏิบัติเปนการสวนพระองค ทรงใช พระราชทรัพยสวนพระองค เมื่อไดผลดีก็จะให หนวยงานของรฐั เขารับดําเนนิ การตอไป โครงการหลวง คือ การพัฒนาชวี ติ ตามความเปนอยขู องชาวไทยภูเขาใหด ีขึน้ ชักจูงใหเลกิ ปลกู ฝน งด การตดั ไมทําลายปา และทําไรเลื่อนลอย โครงการตามพระราชดําริ คือ โครงการท่ีทรงวางแผนพัฒนาและเสนอแนะใหรัฐบาลเขารวม ดําเนนิ งานตามพระราชดาํ ริ ปจจบุ ันเรยี กวา “โครงการอันเน่อื งมาจากพระราชดําร”ิ ซง่ึ มอี ยทู ั่วทุกภาคของ ประเทศไทย “โครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดําร”ิ เปน โครงการทที่ รงวางแผนเพ่อื การพฒั นา ซ่ึงเกดิ จาก การทพ่ี ระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัวเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ เย่ยี มราษฏรในภมู ิภาคตา ง ๆ ทว่ั ประเทศ และทรงพบ เห็นปญหาที่เกิดขึ้นโดยเฉพาะอยางยิ่งปญหาเกษตรกรรม จึงไดพระราชทานคําแนะนําเพ่ือนําไปปฏิบัติ จนไดผลดี และไดรับการยอมรับจากผูปฏิบัติงานทั้งหลายวาสมควรย่ิงท่ีจะดําเนินตามพระราชดําริ พระราชดาํ รเิ รม่ิ แรกซ่งึ เปนโครงการชวยเหลอื ประชาชนเรม่ิ ขึ้นตั้งแต พ.ศ. 2494 โดยทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหก รมประมงนาํ พนั ธุป ลาหมอเทศจากปน ัง ซง่ึ ไดรบั จากผเู ช่ยี วชาญดา นการประมงขององคการอาหารและ เกษตรแหง สหประชาชาติเขา ไปเลีย้ งในสระน้าํ พระทน่ี ั่งอัมพรสถาน และเมือ่ วันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2496 กท็ รงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทานพันธุปลาหมอเทศแกกํานันและผูใหญบานทั่วประเทศ นําไปเลี้ยง เผยแพรขยายพนั ธุแกร าษฏรในหมูบ า นของตน เพือ่ จะไดม ีอาหารโปรตีนเพม่ิ ขึน้

100 4. ศนู ยศกึ ษาการพฒั นาอันเนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวมีพระราชดําริใหจัดต้ังศูนยการศึกษาพัฒนาอันเน่ืองมาจาก พระราชดําริข้ึน โดยมีวัตถุประสงคท่ีสําคัญ คือ การเปนแหลงหาความรูใหแกราษฎร เพื่อใหเปนตัวอยาง นําไปประยุกตใชกับงานอาชีพของตน โดยเฉพาะอยางยิ่งเร่ืองท่ีเกี่ยวกับการเกษตรกรรมตาง ๆ ท่ีทําให เกษตรกรมีรายไดในการเล้ียงตนเองและครอบครัวเพม่ิ ขึ้น ศูนยศกึ ษาการพฒั นาอันเนอ่ื งมาจากพระราชดําริ ไดจัดต้ังข้ึนตามแนวพระราชดําริในทุกภาค จํานวน 6 ศูนย ไดแ ก (1) ศูนยศึกษาการพัฒนาเขาหินซอน จังหวัดฉะเชิงเทรา (2) ศูนยศึกษาการพัฒนา หวยทราย จังหวัดเพชรบุรี (3) ศูนยศึกษาการพัฒนา อาวคุงกระเบน จังหวัดจันทบุรี (4) ศูนยศึกษาการ พัฒนาภูพาน จงั หวดั สกลนคร (5) ศนู ยศกึ ษาการพฒั นา หว ยฮอ งไคร จังหวัดเชยี งใหม (6) ศนู ยศึกษาการพัฒนา พิกุลทอง จังหวัดนราธิวาส เพ่ือเปนสถานท่ีศึกษา ทดลอง ทดสอบ และแสวงหาแนวทางวิธีการพัฒนา ดานตาง ๆ ใหเหมาะสมสอดคลองกับสภาพแวดลอม ท่แี ตกตา งกนั ศูนยศึกษาฯ จึงเปรยี บเสมือน “ตัวแบบ” ของความสําเร็จที่จะเปนแนวทาง และตัวอยางของ ผลสาํ เรจ็ ใหแกพ้ืนที่อ่ืน ๆ เปน ศนู ยบ รกิ ารแบบเบ็ดเสรจ็ คือ สามารถทจ่ี ะศกึ ษาหาความรไู ดทกุ เรอ่ื ง ทงั้ ดาน การปรับบํารุงดิน การปลูกพืชสวน พืชไร การเลี้ยงสัตว การประมง ปาไม ตลอดจนการชลประทาน งานศิลปาชีพ ฯลฯ ซึง่ ผลสาํ เร็จเหลา นไ้ี ดจ ดั สาธิตไวใ นลกั ษณะของ พิพิธภัณฑธ รรมชาตทิ ม่ี ีชีวิต พระอัจฉรยิ ภาพ เปน ทท่ี ราบกันดีกวา พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั ทรงมฝี พระหัตถเปน เยีย่ มในดา นการชาง ไมวาจะเปนงานชางไม ชางโลหะ หรือชางกล ซึ่งเปนงานพ้ืนฐานทางวิศวกรรมศาสตร จึงไดทรงคิดคน สง่ิ ประดษิ ฐใ หม ๆ เพอ่ื ใชในการพฒั นาประเทศและชวยเหลือประชาชนของพระองค ดงั น้ี 1. งานดา นการประดษิ ฐ พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัว ทรงหว งใยสภาพแวดลอมตามธรรมชาติ ที่จาํ เปน ตอการมชี ีวติ อยอู ยางผาสุกของประชาชนชาวไทยท่เี สื่อมโทรมลง โดยเฉพาะอยางยิ่งปญหาเรื่องนํ้า เสีย ท่ีนับวันมีเพ่ิมมากข้ึนทุกทีและทําความเสียหายแกแหลงนํ้า สะอาดตามธรรมชาติ ทําใหสัตวตาง ๆ เชน กุง หอย ปู ปลา และ อ่นื ๆ ท่ีอยูในแหลง นํา้ นนั้ หากไมตายกเ็ ลีย้ งไมโตหรือพิกลพิการจน ไมอาจใชบริโภคเปนอาหารไดอยางปลอดภัย เปนอันตราย ต อ สุ ข ภ า พ อ น า มั ย แ ล ะ ค ว า ม เ ป น อ ยู ข อ ง ผู ค น อ ย า ง ร า ย แ ร ง พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัวจึงพระราชทานแนวพระราชดําริวา หากเราสามารถเตมิ ออกซเิ จนลงไปในนํ้าเสียได โดยทําเคร่ืองกล เติมอากาศทม่ี ีข้นั ตอนการประดษิ ฐท คี่ นไทยสามารถทําไดด ว ยตนเอง เสียคาใชจายนอย ก็จะชวยแกไขสภาพ

101 นํา้ เสยี ได ดว ยพระอจั ฉริยภาพดานการประดิษฐ พระองคท รงกําหนดเคร่ืองตนแบบ และเปนทม่ี าของ กังหนั นํ้าชยั พฒั นา นํามาใชใ นการปรบั ปรงุ คณุ ภาพนํ้าตามสถานท่ีตาง ๆ ทว่ั ทุกภูมภิ าค 2. งานดานวรรณกรรม ผลงานดานวรรณกรรมของพระองคมีทั้งพระราชนิพนธท่ีทรงแตงและแปล ซึง่ มีอยูหลายเร่อื งดว ยกนั เชน - พระราชนิพนธเรอ่ื ง“พระราชานุกิจรัชกาลที่ 8 ” ตามคาํ กราบบังคมทูลขอพระราชทานของหมอม เจาหญิงพูนพิสมัย ดิศกุล ซ่ึงโปรดเกลาฯใหพิมพพระราชทานในการพระราชกุศล 100 วัน พระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรมหาอานนั ทมหิดล เมือ่ วนั ท่ี 20 กันยายน 2489 พระราชนิพนธเร่ืองนี้เปนเร่ืองราวกิจวัตรของรัชกาลที่ 8 ทั้งในสวนพระองค พระราชกิจ และ พระราชานกุ จิ ขณะเสด็จประพาสสถานท่ีตา ง ๆ ทรงใชภาษาทสี่ ัน้ กระชับและไดใจความชัดเจน - พระราชนิพนธเรื่อง “เม่ือขาพเจาจากสยามสู สวิตเซอรแลนด” ไดพระราชทานเปนพิเศษแกหนังสือวง วรรณคดี ฉบับเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2490 ใชรูปแบบบันทึก ประจาํ วนั ตงั้ แตเสดจ็ ฯ จากประเทศไทยเพอ่ื ไปทรงศกึ ษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนดชวงกอนเดินทางจากเมืองไทยไปยัง ตําหนักวิลลาวัฒนา ระหวางวันท่ี 16 สิงหาคม พ.ศ. 2489 - 22 สิงหาคม พ.ศ. 2489 ซ่ึงพระราชนิพนธนี้ทรงพรรณนา ความรูสึกของพระองคขณะจากเมืองไทย สะทอนใหเห็นถึง ความรัก ความผกู พนั และความหวงใยในพสกนกิ รของพระองค - พระราชนิพนธเ รอ่ื งพระมหาชนก หลังจากทีพ่ ระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวไดทรงสดบั พระธรรม เทศนาของสมเด็จพระมหาวีรวงศ แหงวัดราชผาติการาม เมื่อป พ.ศ. 2520 เร่ืองพระมหาชนกเสด็จ ทอดพระเนตรพระราชอุทยานในกรงุ มถิ ิลา จากนั้นจึงทรงคนควา เร่ืองพระมหาชนเพิม่ เตมิ ในพระไตรปฎ กและ ทรงแปลเปน ภาษาองั กฤษ ในป พ.ศ. 2539 และแปลเปน ภาษาสนั สกฤตอีกภาษาหนึ่ง กอนจะแปลเปนฉบับ การตูน ในป พ.ศ. 2545 เพือ่ ใหอา นเขาใจงายขน้ึ อันเปนแนวการดําเนินชีวติ ท่เี ปน มงคลทางหนึ่ง - พระราชนิพนธเ รือ่ งทองแดง เปนหนงั สอื ทแ่ี ฝงขอคดิ คตธิ รรมทม่ี ีคณุ คา โดยเฉพาะความกตญั ู รูคุณของทองแดง สนุ ขั ทรงเล้ียง ตพี มิ พคร้ังแรกเมอื่ พ.ศ. 2541 3. งานแปล - ตโิ ต เปนผลงานแปลช้ินแรกของพระองค โดยทรงแปลจาก Tito ของ Phyllis Auty ในป พ.ศ. 2519 เพอื่ ใหข าราชบริพารไดทราบถึงบุคคลท่ีนาสนใจคนหนึ่งของโลก ติโตเปนผูที่ทําประโยชนใหประเทศ ยูโกสลาเวีย ซงึ่ มีประชาชนมาจากหลากหลายชนเผา มีความแตกตา งกนั ทัง้ ในเรอ่ื งเชือ้ ชาติ ศาสนา วฒั นธรรม และประวตั ิศาสตร แตสามารถรวมตัวกันไดเปนปกแผนในยามที่ประเทศชาติมีวิกฤติเพื่อรวมกันรักษาความ เปนปกแผน และความเจรญิ ของประเทศไว หนังสอื ตโิ ตน้วี างจําหนา ย ในป พ.ศ. 2537 - เศรษฐศาสตรต ามนัยของพระพุทธศาสนา

102 นายอนิ ทรผูปดทองหลังพระ เปนงานแปลชิ้นที่สองของพระองคทาน โดยทรงแปลจากหนังสือ A Man Called Intrepid ของ William Stevenson ใชเ วลาแปลกวา 2 ป จดั พมิ พ ในป พ.ศ. 2536 4. งานดานดนตรี ความสนพระราชหฤทยั ดานดนตรี พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงสนพระราชหฤทัยดนตรีมาต้ังแตยังทรงพระเยาว ทรงอาน หนังสือเก่ียวกับการดนตรีตั้งแตทรงศึกษาอยูท่ีประเทศสวิตเซอรแลนด ทรงไดรับการฝกฝนตามแบบฉบับ การศึกษาวิชาดนตรีอยางแทจริง คือ การเขียนโนตและบรรเลง แบบคลาสสิกเครอื่ งดนตรีที่โปรดคือ เครื่องเปาแทบทุกชนิด เชน แซกโซโฟน คลาริเน็ต ทรัมเปต ท้ังยังทรงกีตารและเปยโน นอกจากนี้ทรงเลนดนตรีรวมกับวงดนตรีไดทุกวงท้ังไทยและ ตางประเทศ ยงั ทรงดนตรไี ดท ้งั ชนิดมโี นตและไมตองมีโนต เมื่อคร้ัง เสด็จพระราชดําเนนิ เยือนนครนวิ ยอรค ประเทศ สหรัฐอเมริกา เมอ่ื ป พทุ ธศกั ราช 2503 นกั ดนตรที ่ีมีชื่อเสียงของโลกลวนถวายการยก ยองพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวในฐานะที่ทรงเปนนักดนตรีแจสที่มีอัจฉริภาพสูงสง พระบาทสมเด็จ พระเจา อยหู วั ทรงเปนนกั ดนตรที ม่ี พี ระปรชี าสามารถสูง พระองคหน่ึง และไดทรงใชพระปรีชาสามารถนี้ให เปน ประโยชนตอ การสรา งสัมพนั ธภาพอนั ดีใหเ กิดขนึ้ ในมวลมนุษยชาติ เปนหนึ่งในตัวอยางของการที่ทรงนํา พระอัจฉริยภาพดานดนตรมี าใชเ ปน สอื่ กลางในการสรางความสมานฉนั ทสําหรับในระดบั ชาติ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัวทรงประสบความสําเร็จในการใช ดนตรีเปน ภาษาสากล สรางมิตรภาพระหวางประเทศไดอ ยา งงดงาม เชน เมือ่ คราวเสดจ็ พระราชดําเนินเยือนสหรัฐอเมริกา ในป 2503 ระหวาง งานถวายเลี้ยงพระกระยาหารคํ่าท่ีวอชิงตันเพลส ทรงไดรับการกราบ บงั คมทลู เชญิ ใหรว มบรรเลงดนตรกี บั วงดนตรีท่ีจดั แสดงถวายหนา พระท่ี นง่ั โดยไมไ ดเตรยี มพระองคม ากอน สรางความประทับใจแกผูรวมงาน ในวนั นน้ั อยา งยง่ิ รางวัลและพระเกยี รตยิ ศ - พ.ศ. 2519 ประธานรฐั สภายุโรปและสมาชกิ รวมกนั ทลู เกลาฯ ถวาย “เหรียญรฐั สภายุโรป” - พ.ศ. 2529 ประธานคณะกรรมาธิการเพื่อสนั ตขิ องสมาคมอธิการบดรี ะหวางประเทศทลู เกลา ฯ ถวาย “รางวลั สนั ติภาพ” - พ.ศ. 2530 สถาบนั เทคโนโลยแี หงเอเชยี ทูลเกลา ฯ ถวาย “เหรียญทองเฉลิมพระเกียรติ คุณในการนําชนบทใหพฒั นา”

103 - พ.ศ. 2535 ผอู ํานวยการใหญโครงการส่ิงแวดลอมแหงสหประชาชาติ (UNEP) ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญทองประกาศพระเกียรติคุณดานส่ิงแวดลอม” และผูอํานวยการใหญองคการอนามัยโลก (WHO) ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญทองสาธารณสุขเพอ่ื มวลชน” - พ.ศ. 2536 คณะกรรมการสมาคมนิเวศวิทยาเชิงเคมีสากล (International Society of Chemical Ecology) ทลู เกลาฯ ถวาย “เหรยี ญรางวลั เทดิ พระเกียรตใิ นการสงวนรกั ษาความหลากหลายทาง ชวี ภาพ” และหัวหนาสาขาเกษตร ฝา ยวิชาการภูมภิ าคเอเชียของธนาคารโลก ทูลเกลาฯ ถวาย “รางวัลหญา แฝกชบุ สาํ ริด” สดดุ พี ระเกยี รติคณุ ในฐานะท่ีทรงเปนนกั อนุรักษด ินและน้ํา - พ.ศ. 2537 ผูอํานวยการบริหารของยูเอ็นดีซีพี (UNDCP) แหงสหประชาชาติ ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรยี ญทองคาํ สดุดพี ระเกยี รตคิ ุณดา นการปอ งกนั แกไ ขปญ หายาเสพตดิ ” - พ.ศ. 2539องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาติ (FAO) ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญสดุดี พระเกยี รตคิ ุณในดานการพัฒนาการเกษตร” - พ.ศ. 2549 สํานักงานโครงการพัฒนาแหงสหประชาชาติ (UNDP) ทูลเกลาฯ ถวาย “รางวัล ความสําเรจ็ สูงสุดดานการพฒั นามนษุ ย” จากการท่ีไดทรงอทุ ิศกําลังพระวรกายและทรงพระวิรยิ อุตสาหะในการ ปฏบิ ัตพิ ระราชกรณียกจิ นอยใหญน านปั การ เพื่อยงั ประโยชนแ ละความเจรญิ อยางยง่ั ยนื มาสูประชาชนชาวไทย ท้งั ประเทศมาโดยตลอด นายโคฟ อนั นัน เลขาธิการสหประชาชาติ ไดกลาวในโอกาสทูลเกลาฯ ถวายรางวัลดังกลาวไววา “หากการพฒั นาคน หมายถงึ การใหค วามสําคัญประชาชนเปน ลําดบั แรก ไมมีสงิ่ อนื่ ใดแลวท่ยี ่ิงใหญไปกวาการ พัฒนาคน ภายใตแนวทางการพัฒนาคนขององคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ท่ีไดทรงอุทิศพระวรกาย ทรงงาน โดยไมร สู กึ เหน็ดเหน่ือย ไมเลอื กเช้อื ชาติ วรรณะ และศาสนา ทรงเปนพระมหากษัตริยนกั พฒั นา

104 ดวยพระปรีชาสามารถในการเปนนักคิดของพระองค ทําใหนานาประเทศตื่นตัวภายใตแนวคิดเศรษฐกิจ พอเพียง การเดินสายกลาง รางวัลความสําเร็จสูงสุดคร้ังน้ี เปนการจุดประกายแนวคิดการพัฒนาแบบใหมสู นานาประเทศ” - พ.ศ. 2551 องคการทรัพยสินทางปญญาโลก (WIPO) ไดทูลเกลาฯ ถวายรางวัล WIPO Global Leaders Award แดพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เนื่องดวยงานทรัพยสินทางปญญาสงเสริมและพัฒนา ประเทศรวมถงึ ชีวิตความเปน อยขู องพสกนิกรชาวไทยใหดีข้ึนอยางโดดเดนเปนที่ประจักษแกสายตาชาวโลก อีกท้ังยังทรงเปนผูนาํ ประเทศพระองคแ รกท่ไี ดรับทูลเกลาฯ ถวายรางวัลนี้ นอกจากน้ี จากการหารือกันของ สหพันธสมาคมนักประดิษฐระหวางประเทศ (International Federal Inventor Association : IFIA) ซึ่งมสี มาชิก 84 ประเทศท่วั โลกยังมไิ ดม ีมติใหวันท่ี 2 กมุ ภาพนั ธข องทกุ ป ซ่งึ เปน วนั ท่ีทรงไดร บั การจดสทิ ธบิ ตั ร กังหนั น้าํ ชัยพฒั นาเปน วันนกั ประดษิ ฐโลกดว ย ไมใชเ พยี งแคนั้น หากยอ นกลบั ไปในอดตี จะพบวา หลายองคกรท่ีเกี่ยวของกับทรัพยสินทางปญญา ไดเคยทูลเกลาฯ ถวายเหรียญรางวัล และประกาศนียบัตรตาง ๆ แดพระองคมากมาย ไดแก IFIA ประเทศ ฮังการที ลู เกลา ฯ ถวายถวยรางวัล IFIA Cup 2007 สําหรับผลงานกังหันน้ําชัยพัฒนา เหรียญ Genius Prize สําหรับผลงานทฤษฎีใหมและเศรษฐกิจพอเพียง และสมาคมสงเสริมการประดิษฐแหงสาธารณรัฐเกาหลี (korea Invention Promotion Association : KIPA) ไดท ลู เกลาฯ ถวายรางวลั Special Prize พรอ มประกาศนียบัตรซ่งึ ถอื เปนรางวลั อนั ทรงเกียรตขิ องนักประดิษฐในระดบั โลก ถึงแมวา รางวลั เกียรติยศตาง ๆ เหลานจี้ ะมใิ ชเ ปา หมายสาํ คญั ในการตรากตราํ ทรงงานอยางหนักของ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห วั และประกาศเกียรติคุณจํานวนนับไมถ ว นท่ที รงไดรับมาตลอดระยะเวลาแหงการ ครองราชยจะเทยี บมิไดกับพระมหากรณุ าธคิ ณุ อนั ยิ่งใหญข องพระองคทานที่มีตอปวงชนคนไทย แตก็มิอาจมี ใครปฏิเสธไดวาพระองคทรงเปนองคพระประมุขท่ีนําพาประเทศไทยกาวไปขางหนา เพื่อใหโลกหันมามอง ประเทศไทยในแงมมุ ใหมท มี่ ีเสนห แ ละความงดงามล้าํ คา ตามแบบฉบบั ของตนเองมากกวาที่จะเปนเพียงแคจุด เล็ก ๆ จดุ หนึง่ บนแผน ทีข่ องภูมภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต

105 โดยเฉพาะอยา งย่ิงเมื่อป พ.ศ. 2549 ในพระราชพิธีฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ป ซึ่งยาวนานกวา พระมหากษัตริยพ ระองคใ ดในประวตั ศิ าสตรชาตไิ ทยและในโลกปจจบุ ัน ประเทศท่ีมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุขจํานวน 25 ประเทศ จากท้ังส้นิ 29 ประเทศท่ัวโลก ไดตอบรบั คาํ เชญิ ของรฐั บาลไทยมารวมเปนเกียรติ ในพระราชพธิ อี ันยงิ่ ใหญ นอกจากจะนบั เปน การชมุ นมุ ของพระประมขุ จากประเทศตา ง ๆ มากท่ีสดุ ในโลกแลว ยังเปนการแสดงใหเห็นวานานาประเทศท่ัวโลกลวนแลวแตชื่นชมในพระบารมีอันแผไพศาลของ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั และไมใชเพยี งแตบุคคลระดับประมุขของประเทศตาง ๆ เทาน้ัน จากบทความ และขาวตางประเทศจํานวนมากมายที่ปรากฏสูสาธารณชนก็เปนเคร่ืองยืนยันไดวา มิไดมีแตราษฎรของ พระองคเทานน้ั ทป่ี ระจักษแ จง ในนา้ํ พระทยั อันหาท่ีสดุ มไิ ดข องพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั สมเด็จพระนางเจาสิรกิ ิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระนางเจา สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ เปน พระธิดาพระองคใ หญของหมอ มเจา นกั ขตั รมงคล กิติยากร (ภายหลังเปน พระวรวงศเธอ พระองคเจานักขัตรมงคล กรมหม่ืนจันทบุรีสุรนาถ) ประสูติ แตหมอมหลวงบัว กติ ยิ ากร (สกลุ เดิม สนิทวงศ) เมื่อวันศุกรที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2475 และเขาพระราชพิธี ราชาภิเษกสมรสกับพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหวั เมื่อวนั ท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2493 ณ วังสระปทุม และเมื่อ วนั ที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชใหประกาศสถาปนาเฉลิมพระ เกียรติยศสมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ ข้ึนเปน สมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินี และเมื่อ พ.ศ. 2499 พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั ไดเ สดจ็ ฯ ออกผนวชเปนพระภิกษุในพระพุทธศาสนาระหวางวันท่ี 22 ตุลาคม ถึงวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2499 เปนระยะเวลา 15 วัน จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงต้ังสมเด็จ พระนางเจา สิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ีเปน ผูสาํ เรจ็ ราชการแทนพระองค ตอ มาจึงไดร บั การสถาปนาเปน สมเดจ็ พระ นางเจาสริ กิ ิต์ิพระบรมราชินนี าถ พระราชกรณียกจิ สังเขป สมเดจ็ พระนางเจาสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ทรงปฏบิ ตั พิ ระราชภารกิจนอยใหญน านัปการ เพือ่ สนองพระบรมราโชบายในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว โดยเฉพาะอยางย่ิงภารกิจในการสงเสริมคุณภาพ ชวี ติ อาชีพ และความเปนอยขู องผยู ากไรในชนบทหางไกล โดยไดตามเสด็จพระราชดําเนิน พระบาทสมเด็จ พระเจาอยหู ัวไปทว่ั ทกุ หนแหง ในแผน ดินไทย พระราชกรณยี กิจทีส่ าํ คญั มีดงั น้ี 1. ดา นการสง เสรมิ ศลิ ปาชีพ เปน โครงการทีส่ มเด็จพระนางเจา สริ ิกิติพ์ ระบรมราชินนี าถ ทรงกอ ตง้ั ขนึ้ เมอื่ วันท่ี 21 กรกฎาคมพ.ศ. 2519 เพ่อื ชว ยเหลอื ราษฎรท่ยี ากไรในชนบท โดยสงเสริมอาชีพแกชาวบาน เพ่อื ใหม รี ายไดท ดแทนกรณที ผี่ ลผลติ ทางการเกษตรเสยี หายจากภยั ธรรมชาติ โครงการสง เสริมศิลปาชีพขยาย สาขาไปทวั่ ประเทศ ตอ มาทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหกอต้ังเปนมูลนิธิ พระราชทานนามวา \"มูลนิธิสงเสริม ศิลปาชีพพิเศษในพระบรมราชินูปถัมภ\" และเมื่อ พ.ศ. 2528 ไดเปลี่ยนช่ือเปน มูลนิธิสงเสริมศิลปาชีพใน

106 สมเด็จพระนางเจา สริ ิกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ซง่ึ นอกเหนือจากการสง เสรมิ อาชพี แลว ยงั เปน การอนุรักษแ ละ สงเสริมงานศลิ ปะหัตถกรรมพ้นื บานในหลากหลายสาขา อาทิ การปน การทอ การจักสาน เปนตน 2. ดานการสาธารณสขุ สมเด็จพระนางเจา สริ ิกิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ยังทรงเอาพระทัยใสใ นกจิ การดา นสาธารณสขุ โดยได ทรงดาํ รงตาํ แหนง สภานายิกาสภากาชาดไทย และหากเสด็จฯ เยือนตางประเทศ ก็มักจะทรงถือโอกาสเสด็จฯ ทอดพระเนตรกิจการกาชาดของประเทศน้นั ๆ เพ่อื ทรงนํามาปรับปรงุ กิจการสภากาชาดไทยอยูเสมอ สมเด็จพระนางเจา สิรกิ ิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงมพี ระราชหฤทยั อนั มุง มน่ั ท่จี ะบรรเทาทุกขใ หแก ราษฎรอยางจรงิ จงั และตอเนอื่ ง ในระยะแรกของการเสด็จพระราชดาํ เนินไปทรงเย่ียมราษฎรในตางจังหวัดเมื่อ ทรงพบเห็นวาราษฎรท่ีมาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จมีอาการเจ็บปวย สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชนิ นี าถไดมีพระราชเสาวนียใหแพทยทตี่ ามเสดจ็ ไปในขบวนตรวจอาการ จายยาและใหคําแนะนํา แกร าษฎรในการดแู ลรกั ษาตนเองแตห ากไมสามารถวินิจฉัยโรคไดใน ขณะน้ันหรือเปนโรคท่ีรายแรงจะมีพระ ราชเสาวนียใหสงไปรับการรักษาท่ีโรงพยาบาลซ่ึงอยูใกลทองถ่ินน้ัน โดยพระราชทานหนังสือรับรองวาเปน คนไขใ นพระบรมราชานุเคราะหพ รอมคา เดินทางและคาใชจ า ยทจี่ ําเปน สวนคา รกั ษาพยาบาลและคา ยาน้ันจะ พระราชทานแกโรงพยาบาลโดยตรง หากผูปวยไมส ามารถไปเองไดจะทรงจดั เจาหนาท่ีนําไป ถาโรงพยาบาล ที่อยูใกลทองถ่ินน้ันขาดบุคลากรทางการแพทยหรือเครื่องมือเคร่ืองใชในการรักษา ก็ใหสงไปรับการรักษา ที่โรงพยาบาลในกรุงเทพฯ ในการเสดจ็ พระราชดําเนนิ ไปทรงเยยี่ มราษฎรตางจังหวัดหรือขณะแปรพระราชฐานไปประทับ ที่พระราชนิเวศนใ นภูมิภาคตา ง ๆ มรี าษฎรท่เี จบ็ ไขม าขอรับพระราชทานความชวยเหลอื เปนจาํ นวนมากตอ งมี แพทยและพยาบาลอาสาไปชว ยปฏิบัติงานเพิ่มขึ้น หลายครั้งท่ีสมเด็จพระนางเจาฯพระบรมราชินีนาถ และ พระราชโอรส พระราชธิดาทรงชว ยซกั ถามประวัติและอาการของผปู ว ย ตลอดจนชวยแพทยใ นการจายยาการ บันทึกเพ่ือติดตามผล นอกจากนี้โรงพยาบาลในทองถิ่นมักมีความจํากัดในเคร่ืองเวชภัณฑและยารักษาโรค สมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ จึงพระราชทานพระราชทรัพยเพ่ือจัดซื้อเคร่ืองมือเครื่องใชและยา เพิม่ ขน้ึ 3. ดานการอนุรกั ษท รพั ยากรธรรมชาติ สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงสนพระราชหฤทัยในเรื่องการอนุรักษน้ํา ทรพั ยากรธรรมชาติ เพ่อื ใหชมุ ชนอยรู วมกบั ธรรมชาติโดยพึง่ พาอาศัยซึ่งกันและกนั ทาํ ใหร าษฎรทกุ หมูเ หลาตาง สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ ไดรวมแรงรวมใจกันอนุรักษทรัพยากรปาไม ใกลชุมชน เปนผลใหปาไมในภาค ตะวนั ออกเฉียงเหนอื เริม่ รักษาไวไดมากขึ้น นอกจากนี้ไดพระราชทานแนวพระราชดําริใหราษฎรอยูรวมกับปาไม อยา งสันตสิ ขุ พ่ึงพาอาศัยซ่ึงกันและกัน โดยชุมชนหรือหมูบานไดมีการจัดตั้งองคการในการรวมกันดูแลรักษาปา ตนนํา้ ลําธารและสภาพแวดลอ ม โดยมีกิจกรรมหลัก 2 โครงการ คือ :-

107 1. โครงการฝกอบรมราษฎรอาสาสมัครพิทกั ษป า สมเด็จพระนางเจา ฯพระบรมราชินนี าถ ทรงมีพระราชดําริให \"คน\" กับ \"ปา\" อยูรวมกันไดอยาง สนั ตสิ ขุ โดยพง่ึ พาอาศัยซง่ึ กนั และกนั เพ่ือเปนแนวทางในการพิทักษ อนุรักษและฟนฟูสภาพปาใหดํารงอยูอยาง ย่งั ยืนดวย พระราชดํารินท้ี าํ ใหราษฎรตางสาํ นึกในพระมหากรณุ าธคิ ุณ ไดรวมแรงรวมใจกันอนุรักษทรัพยากรปา ไมใกลชุมชน ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหดําเนินการฝกอบรมตามโครงการราษฎรอาสาสมัครพิทักษปา (รสทป.) เปนการฝกอบรมราษฎรในชุมชนใหมคี วามรคู วามเขาใจในการอนุรักษทรัพยากรปาไม ปลูกฝงความรัก และหวงแหนทรพั ยากรปา ไมใ นทอ งถน่ิ ของตน รวมท้งั คอยดูแลสอดสอ งมิใหมกี ารบกุ รกุ และลักลอบตัดไมทําลาย ปาแทน เจา หนา ท่ีของรฐั ซึง่ มีกําลังไมเพยี งพอ 2. โครงการธงพิทกั ษป าเพอ่ื รักษาชวี ติ เปน การคัดเลอื กหมบู านและชุมชนท่ีใหค วามรวมมือในการอนุรกั ษท รัพยากรปา ไม ใหมีสภาพ อุดมสมบูรณ ไมมีการลักลอบตัดไม ทําลายปา หรือบุกรุกพื้นท่ีปา ซึ่งทําการคัดเลือก โดยคณะอนุกรรมการ ดําเนิน โครงการธง \"พิทกั ษป า เพอ่ื รกั ษาชวี ติ \" แลว ทลู เกลา ฯ ถวายสมเดจ็ พระนางเจาฯ พระบรมราชนิ นี าถ เพ่อื ขอพระราชทานธง \"พิทักษปา เพ่ือรกั ษาชีวิต\" ใหกับชมุ ชน ลักษณะของธง มีภาพชางอยูในปาอยูภายใต พระปรมาภไิ ธยยอ “สก” สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถทรงพระราชทานธง \"พิทักษปา เพ่ือรักษาชีวิต\" นใี้ หแ กร าษฎรเปน หมบู านและชมุ ชนท่ีไดรว มกันดแู ลหวงแหนอนรุ กั ษท รพั ยากรปา ไมภ ายในหมบู า นและชุมชน โดยไดร วมแรงรวมใจกันอนรุ ักษปา ไม ไมเ ขาไปตดั ไมท าํ ลายปา แผว ถางทาํ ไรเ ล่อื นลอยหรือลาสตั ว 4. ดานการทหาร พระราชกรณียกจิ ดานการทหารน้ัน ทรงดํารงตําแหนงพันเอกผูบังคับการพิเศษ กรมทหารราบ ที่ 21 รักษาพระองค ทรงใหความสนพระทยั ตอ การดาํ เนนิ งานของกรมทหารราบที่ 21 รกั ษาพระองคต ลอดมา โดยผูบงั คบั การกรมทหารราบท่ี ๒๑ จะเขา มาถวายรายงานถึงผลการปฏบิ ตั ิงานพรอมกับรับพระราชเสาวนีย ตลอดจนคาํ แนะนาํ ไปดําเนนิ การปฏบิ ัตอิ ยเู ปนประจํา ในดา นความม่ังคงของประเทศ พระองคไดเสดจ็ พระราชดาํ เนินไปทรงเย่ียมทหารท่ีปฏิบัติการสู รบตอ สกู บั ผูกอการรา ยตามชายแดนถงึ ฐานปฏบิ ัติการตา ง ๆ แมเปน ทเ่ี ส่ียงภยนั ตรายก็ทรงพระอตุ สาหะเสด็จ ฯไปทรงดแู ลทุกขส ุข ปลอบขวัญถึงฐานปฏบิ ตั กิ ารตา ง ๆ เปนขวญั กาํ ลงั ใจแกเหลา ทหารหาญท่ตี อ สปู กปอ งผนื แผน ดนิ นาํ ความรมเย็นเปนสุขมาสอู าณาประชาราษฎรใหสามารถทํามาหากินไดอยางสงบสุข จนกระทั่งภัย จากผกู อการรา ยคอมมวิ นสิ ตไ ดส ลายลงในทกุ ภมู ภิ าค ดว ยเดชะพระบารมีแหงพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว และ สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ 5. ดา นการเกษตรและชลประทาน ในดานการเกษตร สมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถจะทรงเนนในเรื่องการคนควา ทดลอง และวิจัยหาพนั ธุพืชใหม ๆ ทง้ั พืชเศรษฐกจิ พืชสมนุ ไพร รวมถงึ การศกึ ษาเกีย่ วกบั แมลงศัตรูพืช และพนั ธุ สตั วต าง ๆ ทีเ่ หมาะสมกบั สภาพทองถนิ่ นั้น ๆ ซ่ึงแตละโครงการจะเนนใหสามารถนําไปปฏิบัติไดจริง มีราคาถูก ใชเทคโนโลยีงาย ๆ ไมสลับซับซอน เกษตรกรสามารถดําเนินการเองได นอกจากนี้ ยังทรงพยายามไมให

108 เกษตรกรยึดติดกับพืชผลทางการเกษตรเพยี งอยางเดยี ว เพราะอาจเกดิ ปญ หาอนั เนื่องมาจากความแปรปรวน ของสภาพดินฟาอากาศ หรือความแปรปรวนทางการตลาด แตเกษตรกรควรจะมีรายไดจากดานอื่น นอกเหนอื ไปจากการเกษตรเพม่ิ ข้นึ ดวย เพือ่ จะไดพง่ึ ตนเองไดในระดบั หนง่ึ การพัฒนาแหลง น้าํ เพ่อื การเพาะปลูกหรือการชลประทาน นับวาเปนงานท่ีมีความสําคัญและมี ประโยชนอ ยางย่งิ สาํ หรบั ประชาชนสวนใหญข องประเทศ เพราะเกษตรกรจะสามารถทาํ การเพาะปลูกไดอยาง สมบูรณตลอดป เนอ่ื งจากพื้นท่เี พาะปลูกในปจ จบุ ันสว นใหญเปนพนื้ ทน่ี อกเขตชลประทาน ซ่ึงตองอาศัยเพียง นา้ํ ฝนและนาํ้ จากแหลง นํา้ ธรรมชาติเปนหลัก ทําใหพ ืชไดร บั นํ้าไมสมํ่าเสมอ และไมเพียงพอ พระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวทรงใหความสนพระราชหฤทัยเก่ียวกับการพัฒนาแหลงน้ํามากกวาโครงการพัฒนา อันเนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริประเภทอ่นื 6. ดานการศึกษา สมเด็จพระนางเจา สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินีนาถสนพระราชหฤทยั ในดานการศึกษาและทรงยึดมั่น ในคาํ สอนของสมเดจ็ พระสมั มาสัมพทุ ธเจาวา \"ปญ ญาทาํ ใหม นุษยเ ปนมนุษยที่สมบูรณ\" สติปญญาเกิดข้ึนได ดว ยการศกึ ษาหาความรูโดยเฉพาะอยางยิ่งจากการอานหนังสือพระราชกรณียกิจดานการศึกษานานัปการ ทพ่ี ระราชทานแกพสกนกิ รชาวไทยนั้นประกอบดวยทรงสงเสรมิ การศกึ ษาในระบบโรงเรยี น เชน พระราชทาน ทุนการศึกษาแกนกั เรียน สรางโรงเรียน พระราชทานพระราชทรัพยอุดหนุนโรงเรียน พระราชทานอุปกรณ การเรยี น ทรงรบั โรงเรียนไวในพระบรมราชินูปถัมภ เสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมโรงเรียน เปนตน ดาน การศึกษานอกโรงเรียน เชน ทรงสอนหนังสือชาวบาน ทรงสรางศาลารวมใจ ทรงสงเสริมการอาชีวศึกษา ทรงอนรุ ักษ ฟน ฟู และพัฒนางานศลิ ปาชีพ นอกจากน้ียังทรงสงเสริมการศึกษาของพระภิกษุสามเณรและทรง รับมูลนิธิแมชีไทยไวในพระบรมราชินูปถัมภและพระองคทานยังทรงรับนักเรียนยากจนขาดโอกาสทาง การศึกษาท่ที รงพบดว ยพระองคเองระหวางการเสด็จพระราชดําเนินไปทรงเย่ียมราษฎรไวในพระบรมราชา นเุ คราะหเกอื บสองพันคน มพี ระราชเสาวนียใหก องราชเลขานุการในพระองคสมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถติดตาม ดแู ลความประพฤติ และความเปน อยูข องนกั เรียน นิสิต นกั ศึกษาท่ีไดร บั ทุนเหลา นี้อยางใกลช ิด เปนตน 7. ดา นการศาสนา พระมหากษัตริยไ ทยทรงเปนพทุ ธมามะกะ และเปนอัครศาสนูปถัมภก ประชาชนมีสิทธิและเสรี ในการนับถอื ศาสนาตามที่ตนเช่ือและศรทั ธา สมเด็จพระบรมราชินีนาถทรงตระหนักวาศาสนาเปนเคร่ืองยึด เหนยี่ วจติ ใจมนุษยม ใิ หประพฤตปิ ฏิบตั ใิ นส่งิ ทเี่ ปนความช่ัว และเปนแนวทางใหมนุษยเลือกกระทําแตความดี จึงทรงตระหนักถึงความสําคัญในการอุปถัมภศาสนา นอกจากจะทรงเปนพุทธศาสนิกชนที่ปฏิบัติพระราช กรณยี กิจทางศาสนาโดยสม่าํ เสมอแลว ยังทรงทะนุบํารุงศาสนาตาง ๆ ในประเทศไทย ไมวาจะเปนศาสนาพุทธ ครสิ ต อิสลาม พราหมณ ฮินดู และซิกข เพราะทรงถือวาทุกศาสนาตางก็มีความสําคัญในฐานะเปนเครื่องยึด เหน่ียวจิตใจของประชาชนเชนเดยี วกนั ดงั นัน้ คราวใดท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดําเนินไป ในงานพระราชพธิ ีหรอื ทรงประกอบพระราชกรณียกจิ เกีย่ วกับศาสนาสมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถมักจะโดยเสดจ็ ฯ เสมอไมวา จะเปนพธิ ี ของศาสนาใดบางครัง้ กเ็ สด็จพระราชดาํ เนนิ โดยลําพังพระองคเองทรงปฏิบัติพระราช กรณยี กจิ ดวยความเคารพในประเพณขี องศาสนาน้ัน ๆ อยา งดีย่ิงดังพระราชเสาวนียที่วา “....ฉันรูสึกวา ชีวิต

109 ของฉันทง้ั โดยฐานะสว นตัว และในฐานะที่เปน พระราชนิ ีถา เผ่ือไมไดพระพุทธศาสนา ก็คงจะแข็งแรงอยูไมได อยางน”ี้ สมเด็จพระบรมราชินีนาถทรงพยายามทุกวิถีทางและทุกโอกาสที่จะทรงแนะนําใหพสกนิกร เห็นวา ความเจรญิ ทางดา นจติ ใจเปนสิ่งจําเปน และสาํ คัญทส่ี ดุ ไมน อ ยไปกวาความเจรญิ ทางดานวตั ถุ เพราะจะ ชวยใหชีวิตมนุษยสมบรูณและมีคาดังพระราชดํารัสท่ีพระราชทานแกนักศึกษาพยาบาล ณ หอประชุมราช แพทยาลยั โรงพยาบาลศริ ริ าช เมอื่ วนั ท่ี 31 กรกฏาคม พ.ศ. 2510 ความตอนหนง่ึ วา “ความเจริญทางดานวัตถุจําตองควบคูไปกับความเจริญทางดานจิตใจจะทําใหชีวิตมนุษย สมบรณู แ ละมีคา บุคคลแมจะเปน ผทู ่ีขาดความมัน่ คงทางวัตถุแตร าํ่ รวยในดา นคุณธรรม มีความรักและหวงใย ในเพื่อนมนษุ ยจงึ นบั วาเปนผทู ่ีพระพุทธศาสนายกยอ งแลว วา เจริญแท...” พระราชกรณียกิจของสมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงดําเนินการอยาง ตอ เน่ืองเปนเวลานานจนองคกรระหวางประเทศตา งพากันยกยองและทูลเกลาถวายรางวัลและปริญญาดุษฎี บณั ฑติ กติ ตมิ ศักดเิ์ ปน จาํ นวนมาก ดังเชน 1. องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาติ (FAO) ทูลเกลาฯ ถวายเหรียญซีเรส เทิดพระเกียรติในฐานะท่ีทรงยกฐานะของสตรีใหมีระดับสูงขึ้นและทรงเปนผู \"ใหโดยไมเลือกที่รักมักที่ชัง\" (11 พฤษภาคม พ.ศ. 2522) 2. มหาวทิ ยาลยั ทัฟส จากรัฐแมสซาชเู ซตส สหรัฐอเมริกา ทลู เกลา ฯ ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิต กิตตมิ ศักด์ิ สาขามนุษยธรรมในฐานะที่ทรงยกระดับฐานะการครองชีพของประชาชน และชวยบรรเทาทุกข ของเดก็ (พ.ศ. 2523) 3. สหพันธพ ทิ ักษเดก็ แหงนครนวิ ยอรก สหรฐั อเมริกา ทูลเกลาฯ ถวายรางวัลบุคคลดีเดนดาน พทิ ักษเ ด็ก (9 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2524) 4. สถาบันเอเชยี โซไซตี้ แหง กรงุ นวิ ยอรก สหรัฐอเมริกา ทูลเกลาฯ ถวายรางวัลดานมนษุ ยธรรม (14 มีนาคม พ.ศ. 2528) 5. มลู นิธิคุมครองสตั วปา ของโลก สดดุ เี ทิดพระเกียรติ ในฐานะบุคคลดีเดนดานอนุรักษสัตวปา (19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2529) 6. ราชวิทยาลัยอายุรแพทยแหงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ไดทูลเกลาฯ ถวายสมาชิกภาพ กิตติมศักด์ิ ซึ่งสถาบนั แหงนเ้ี คยมอบใหแ ตเ ฉพาะผทู ่เี ปนแพทยและนักวิทยาศาสตรดีเดนเปนที่รูจักระดับโลก เทาน้ัน (1 พฤษภาคม พ.ศ. 2531) 7. ศูนยศึกษาการอพยพ ที่มสี าํ นักงานใหญอยูที่รัฐนิวยอรก กราบบังคมทูลเชิญเสด็จฯ ไปทรง รบั รางวัลความชวยเหลือผูล้ภี ยั ประจาํ ป ณ วอชิงตัน ด.ี ซ.ี (29 มนี าคม พ.ศ. 2533) 8. กลุมผูส นบั สนุนพิพธิ ภณั ฑเ ด็กในสหรัฐอเมริกา ทูลเกลาฯ ถวายรางวัลมนุษยธรรมระหวาง ประเทศ ณ กรงุ วอชิงตนั ดี.ซ.ี (1 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2534)

110 9. องคการศึกษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ทูลเกลาฯ ถวาย เหรียญทองโบโรพทุ โธ ในฐานะทรงบําเพญ็ พระราชกรณียกิจอนุรักษและพัฒนางานศิลปหัตถกรรม ณ ศาลา ธรรมจังหวดั เชียงใหม (30 มกราคม พ.ศ. 2535) 10.กองทุนเพื่อเด็กแหงสหประชาชาติ (ยูนิเซฟ) ทูลเกลาฯ ถวายรางวัลเกียรติคุณพิเศษใน วโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 5 รอบ ในฐานะทรงอทุ ิศพระองคประกอบพระราชกรณียกิจอันเปน ผลใหแ มและเด็กนับลา นไดร บั บรกิ ารขั้นพ้ืนฐาน (2 สิงหาคม พ.ศ. 2535) 11.กองทุนพัฒนาเพื่อสตรีแหง สหประชาชาติ ทลู เกลาฯ ถวายรางวัลแหงความเปนเลิศในฐานะ ทรงปฏบิ ัติพระราชกรณยี กจิ พัฒนาสตรไี ทย (2 สิงหาคม พ.ศ. 2535) 12.มหาวิทยาลัยจอนสฮอปกินส รัฐแมริแลนด สหรัฐอเมริกา ทูลเกลาฯ ถวายปริญญาดุษฎี บัณฑิตกติ ติมศักด์ิ สาขามนุษยธรรม (25 พฤษภาคม พ.ศ. 2538) 2.2 ยุคสงครามเย็น ยโุ รปยคุ สงครามเยน็ สงครามเย็น (Cold war) เปนสงครามท่ีเกิดจากการปะทะกันระหวางสหรัฐอเมริกา (เสรปี ระชาธิปไตย) และสหภาพโซเวยี ต (คอมมวิ นิสต) ซงึ่ จะขอรวมเอาไวทง้ั หนวยงานสําคญั , สถานท่ตี า ง ๆ เปนตน สงครามเยน็ เปน ลักษณะการเผชิญหนา ภายหลงั สงครามโลกครัง้ ที่สอง คาํ วาสงครามเย็นเปน คํา ใหม ทเี่ กิดข้ึนกอ นสงครามยุติลง และเรยี กตอ มาเปน การอธบิ ายลกั ษณะความตึงเครียดระหวางประเทศ หรือ ระหวางกลุมที่ดําเนินไปอยางตอเนื่อง โดยไมมีการจับอาวุธข้ึนตอสู เพราะถามีการใชอาวุธ สถานการณจะ เปล่ยี นไปเปน สงครามรอ น (hot war) ซงึ่ จะมขี อบเขตกวางขวางและกอ อันตรายอยา งใหญห ลวงแกมนษุ ยชาติ วิธีการทีใ่ ชมากในสงครามเยน็ คือ การโฆษณาชวนเชือ่ สงครามจติ วทิ ยา การแขง ขนั กันทางกําลงั อาวุธ และการ สรา งความนยิ มลัทธขิ องตน ในประเทศเลก็ ๆ ท่อี าจถกู รวมเขา มาเปน ประเทศบริวารของแตล ะฝา ย สมยั เรม่ิ ตน สงครามเย็น นา จะอยใู นสมัยวิกฤตการณทางการทตู ในตอนกลางและปลาย ค.ศ. 1947 เมือ่ สหรัฐอเมริกากับสหภาพโซเวียตเกิดขัดแยงเร่ืองการจัดตั้งองคการสันติภาพในตุรกี ยุโรปตะวันออกและ เยอรมนี ซึ่งทําใหสหรฐั อเมรกิ าเรมิ่ ตระหนักวาเปน หนา ทข่ี องตน ทจี่ ะตอ งเปน ผนู าํ ตอ ตาน แผนการยดึ ครองโลก ของสหภาพโซเวียต ทเ่ี ปน ผนู ําฝายคอมมวิ นิสต การแบง สถานภาพของประเทศตา งๆ ในสมัยสงครามเย็น คือ 1) ประเทศมหาอาํ นาจ (Big Powers) คือ ประเทศพัฒนาแลว หมายถึง ประเทศที่มีการพัฒนา อตุ สาหกรรม มีภาระหนา ท่ีนําอารยธรรมไปเผยแพรย งั ประเทศทลี่ า หลงั ทั้งหมดเปน การสรางลักษณะจักรวรรดิ นิยมใหมในคริสตศตวรรษท่ี 19 คือ การลาเมืองขึ้นและยึดครองประเทศอาณานิคมในแอฟริกาและเอเชีย มีจุดประสงคคอื ความตองการตลาดระบายสนิ คา ตองการแรงงานราคาถูก และตอ งการทรพั ยากรในประเทศ น้นั มาใชป ระโยชนใ นงานอตุ สาหกรรมของตน 2) ประเทศดอยพัฒนา (Underdeveloped Countries) คือ ประเทศที่ยังไมมีการพัฒนา อตุ สาหกรรม หรอื มกี ารพฒั นาในระดบั ตาํ่ ประเทศเหลาน้จี ะมคี วามลา หลงั ทางเทคโนโลยีมฐี านะเปนประเทศ

111 พึง่ พา (dependent) และตอ งเผชญิ หนาการลา อาณานิคมของชาตติ ะวนั ตก สวนมากเปน ประเทศในเอเชยี และ แอฟริกา 3) ประเทศอภิมหาอํานาจ (Super Powers) คือ ประเทศท่ีปรากฏความสําคัญข้ึนมาแทน มหาอํานาจตะวันตก ภายหลังสงครามโลกครั้งท่ีสอง มีลักษณะเปนประเทศภาคพื้นทวีป (Continental Character) มีการพัฒนาเทคโนโลยีระดับสูง และเปนผูนําลัทธิการเมืองสองฝายคือ ฝายโลกเสรีและฝาย คอมมวิ นสิ ต ระยะสงครามเย็น 1) ค.ศ. 1947 - 1949 เปนระยะความตึงเครียดเนือ่ งจากการเผชญิ หนา กนั ระหวา งอภมิ หาอํานาจ แตยังไมมีการประกาศสงครามหรือใชกําลัง เปนสมัยการประกาศแผนการทรูแมน (Truman Doctrine) วนั ที่ 12 มนี าคม ค.ศ. 1947 กบั การประกาศแผนการมารแชลล เพ่อื ฟนฟูบรู ณะ ยโุ รป (The marshall Plan) การขยายอทิ ธิพลของสหภาพโซเวยี ตในยโุ รปตะวนั ออก และการแบงแยกเยอรมนี เปน ตน 2) ค.ศ. 1950 - 1960 เปนระยะที่สาธารณรัฐประชาชนจีนไดเขามามีบทบาทในวงการเมือง ระหวางประเทศ เกิดวิกฤตการณห ลายอยาง เชน สงครามเกาหลี สงครามเวยี ดนามและ การรุกรานทเิ บตของ จีน เปน ตน 3) ทศวรรษที่ 1960 เปน ระยะการอยูรวมกันโดยสันติ (Peaceful Co-existence) คือการสราง ความสมั พันธแบบไมเผชญิ หนา ซ่ึงเปนนโยบายของ นายนิกติ า ครสุ ชอฟ ทําใหเกดิ ความคิดแตกแยกระหวาง สหภาพโซเวียตกบั สาธารณรฐั ประชาชนจนี 4) ทศวรรษท่ี 1970 เปน ระยะการผอนคลายความตึงเครียด (Détente) คือ การแตกข้ัวอํานาจ ระหวางสองคายประชาธปิ ไตย และคอมมวิ นิสตทสี่ หรัฐอเมริกากับสหภาพโซเวียตเผชิญหนากันอยูไดเพ่ิมขั้วจีน คอมมิวนิสตเ ขามา เร่มิ จากการไปเยือนสาธารณรัฐประชาชนจีน ในป ค.ศ. 1972 ของประธานาธิบดีริชารด นกิ สนั ของสหรฐั อเมริกา เยอื นสหภาพโซเวยี ต ในป ค.ศ. 1973 และตอ มาประธานาธบิ ดีเบรสเนฟ ของสหภาพ โซเวยี ตก็เดินทางไปเยอื นสหรฐั อเมรกิ าดวย 5) ค.ศ. 1985 - 1991 นายมิคาอิล กอรบาชอฟ (Mikhail Gorbachev) เสนอนโยบาย กล็า สนอสต-เปเรสทรอยกา (Glasnost-Perestroika) หรือนโยบายเปด-ปรับ (openness-reconstructuring) ทางการเมอื งและเศรษฐกจิ ของสหภาพโซเวียต จนถงึ ค.ศ. 1989 เริม่ มีการทาํ ลายกาํ แพงเบอรลิน และเยอรมนี ตะวันออกกบั ตะวันตกสามารถรวมประเทศสาํ เร็จ ใน ค.ศ. 1990 - 1991 ประเทศกลมุ บอลติก (ลิทัวเนยี ลัตเวีย เอสโตเนีย) ก็ขอแยกตวั ออกจากสหภาพโซเวียต นายมิคาอิล กอรบาชอฟ ไดเ ปน ประธานาธิบดีจากการเลอื กต้ังในสภาแทนการแตงต้ัง โดยพรรค คอมมิวนิสตดังท่ีผานมา มีการประชุมสุดยอดที่กรุงวอชิงตัน สหรัฐอเมริกา เปนการยุติสงครามเย็น แตเกิด รฐั ประหารใน ค.ศ. 1991 เปดทางใหน ายบอริส เยลตซ ิน โดงดังในฐานะผสู ามารถปราบกบฏ และเตรยี มการต้งั เปน ประเทศเครือรัฐเอกราช (Commonwealth of Independent States) ในเดือนธันวาคม นายกอรบ าชอฟ

112 ลาออกจากตําแหนงประธานาธิบดีของสหภาพโซเวียต เปนการยุติความคงอยูของสหภาพโซเวียต คงให สหรัฐอเมริกาเปน อภมิ หาอาํ นาจผูน าํ โลกเพียงชาติเดยี วและ ถือวา เปน การยตุ ิสงครามเย็นดว ย จากเหตกุ ารณป ระวตั ศิ าสตรท ผี่ า นมาสง ผลใหประเทศตา งๆ ในเอเชยี มีการเมืองการปกครองในรูปแบบ ประชาธิปไตยมากย่ิงข้ึน และแมแตประเทศสังคมนิยม เชน สหภาพโซเวียต รัสเซียไดพัฒนาการเมืองการ ปกครองมาเปน สงั คมนิยมสมัยใหมมีการเปดประเทศและพัฒนาประเทศใหแข็งแกรง ดานเทคโนโลยีและ เศรษฐกิจยิ่งขนึ้ การสิน้ สุดสงครามเยน็ ในทวีปเอเชยี ประเทศทวปี เอเชยี อยูภายใตอิทธิพลของสังคมเยน็ ระหวางรัสเซยี และอเมรกิ าซ่งึ พยายามขยายอทิ ธิพล มายงั ประเทศตางๆ ในเอเชีย เปนการแยงชิงทรัพยากรของมหาอํานาจท้ังสองแตรัสเซีย ซึ่งเปนตนแบบการ ปกครองแบบคอมมิวนิสตท จี่ ีนรับมาและพฒั นาใหเ หมาะสมกับตนเอง จีนจงึ เปน ประเทศมหาอํานาจในเอเชยี ทมี่ ีอทิ ธิพลตอประเทศตางๆ แทนรัสเซียดังน้ัน สงครามเย็นที่เร่ิมมีในเวียดนาม กัมพชู า เกาหลี จนปะทุ มาเปน สงครามเย็นชิงประชาชนเพอื่ ลัทธิการเมอื งการปกครองจึงมีประเทศผูสนับสนุน คือ อเมริกา และจีน คนละฝา ยจนกระทง่ั เวยี ดนามแบง ประเทศเปน 2 ฝาย และมารวมกนั เปนประเทศเดียวในทส่ี ุด แตเ กาหลยี ังแบงแยกเปน 2 ประเทศอยู คือ ลัทธิการเมือง แบบประชาธิปไตยและสังคมนิยม จึงเปน การสนิ้ สดุ สงครามเยน็ ในเอเชยี

113 บทท่ี 3 เศรษฐศาสตร สาระสําคญั เศรษฐศาสตรเ ปนวิชาที่วาดวยเร่อื งเกี่ยวกบั การกระจายทรัพยากรทม่ี อี ยูอยางจํากัดใหสามารถสนอง ตอความตองการของคนในสังคมอยางเปน ธรรม การพฒั นาเศรษฐกจิ เปน การเปล่ียนแปลงโครงสรา งทางสงั คม การเมือง และเศรษฐกิจ ใหอ ยใู นภาวะท่เี หมาะสม โดยแตละประเทศจะมีจดุ มงุ หมายในการพฒั นาเศรษฐกิจท่ี ไมเ หมอื นกนั ทั้งน้ขี นึ้ อยกู ับทรพั ยากรการผลติ สภาพภูมศิ าสตร ตลอดจนพ้ืนฐานทางวฒั นธรรมท่ีแตกตางกัน โดยมีเปาหมายเหมือนกัน คือ ตองการใหเกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ประชากรของประเทศมี มาตรฐานการครองชพี สงู ขึน้ ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวงั 1. อธบิ ายความหมาย ความสาํ คัญของเศรษฐศาสตรม หภาคและจลุ ภาคได 2. อธิบายพรอมยกตัวอยา งระบบเศรษฐกิจไทยได 3. เปรยี บเทยี บเศรษฐกิจของไทยกบั ประเทศในอาเซยี นได 4. ยกตวั อยา งผลกระทบของการเปลย่ี นเศรษฐกจิ ทมี่ ตี อประเทศไทยได 5. รูแ ละเขา ใจสิทธพิ ้ืนฐานของผูบ รโิ ภคได 6. นาํ เสนอผลการเปรียบเทียบสภาพเศรษฐศาสตรของประเทศในทวีปเอเชีย 7. รแู ละเขา ใจบทบาทและความสาํ คัญของการรวมกลมุ ประชาคมเศรษฐกจิ อาเซยี น ขอบขายเนอ้ื หา เรือ่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของเศรษฐศาสตรมหภาคและจุลภาค เรื่องที่ 2 ระบบเศรษฐกจิ ในประเทศไทย เร่อื งที่ 3 คุณธรรมในการผลติ และการบรโิ ภค เรอ่ื งท่ี 4 กฎหมายและขอ มูลการคมุ ครองผูบรโิ ภค เรื่องท่ี 5 ระบบเศรษฐกิจของประเทศตา ง ๆ ในเอเชยี เรอ่ื งท่ี 6 ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน

114 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คัญของเศรษฐศาสตรม หภาคและจุลภาค ความหมาย เศรษฐศาสตร เปนวิชาวาดวยการผลิต การจําหนาย จายแจก และการบริโภค ใชสอยสิ่งตางๆ ของชุมชนมี 2 สาขา คือ เศรษฐศาสตรจุลภาค ไดแก เศรษฐศาสตรภาคท่ีศึกษาปญหา เศรษฐกิจสวนเอกชน หรือปญหาการหาตลาด เปนตน และเศรษฐศาสตรมหภาค ไดแก เศรษฐศาสตรภาค ท่ีศึกษาปญหา เศรษฐกิจของประเทศโดยสวนรวม เชน ปญหาเรื่องรายไดของประชาชาติ การออมทรัพย ของประชากรปญหาการลงทุน (พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 : http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp) เศรษฐศาสตร เปนศาสตรห รือสาขาความรูที่วาดวยการจัดสรรทรัพยากรท่ีมีจํากัดอยางมีประสิทธิภาพ เพ่ือประโยชนสูงสดุ ของสงั คม ดังน้ัน ไมวาจะเปน ดา นธุรกิจ การผลิต การขาย การตลาด ดา นสขุ ภาพ ดานการ กอสรา ง ดา นสถาปตยกรรม วิศวกรรม ดานการคา การขนสง จะเกี่ยวของกับการจัดสรรทรัพยากรอยางไร จะใชอยา งไร จะระดมและแบงทรัพยากรอยา งไรใหเ กิดประสิทธิภาพ คุมคาสูงสุด จะเปนเร่ืองท่ีเกี่ยวของกับ เศรษฐศาสตรท งั้ สนิ้ เศรษฐศาสตรจึงนํามาใชอยางกวางขวาง นอกเหนือจากการใชเพื่อดําเนินนโยบายและ มาตรการเพ่ือการบริหารจัดการประเทศ เพ่ือใหเกิดผลดีตอเศรษฐกิจและสังคม นอกจากนี้เศรษฐศาสตร เปนศาสตรท่ีมีพลวัตและการพัฒนาเสมอ เรียกวาเปนศาสตรที่ไมตาย ทั้งดานเทคนิค ทฤษฎี และการ ประยุกต จึงเปนศาสตรที่จะอยูคูโลกเสมอ และท่ีสําคัญนักเศรษฐศาสตรตองเปนผูใฝรู ใชสติปญญา และมี ดานคุณธรรม จริยธรรม ความเปนธรรม ก็เปนประเด็นท่ีนักเศรษฐศาสตรไมละเลย เพราะจะจัดสรร ทรัพยากรเพ่อื ใหสังคมไดป ระโยชนสงู สดุ ตอ งใชทั้งหลักประสทิ ธภิ าพและเสมอภาคดว ย ความสําคัญของเศรษฐศาสตร เศรษฐศาสตรสามารถจําแนกไดเ ปน 3 ลกั ษณะ ดงั นี้ 1. ผบู ริโภค ชว ยใหผ บู รโิ ภคสามารถปรับตัวใหเ ขากับสถานการณท างเศรษฐกิจของประเทศและของ โลกได รูแ ละเขา ใจในนโยบายทางเศรษฐกิจทร่ี ัฐบาลกําหนดจะสง ผลกระทบผบู ริโภคอยางไร ชว ยใหเตรียมตัว ในการวางแผนใชจ าย หรือออมภายในครอบครัว หรือการประกอบอาชพี ได 2. ผูผลิต ชวยใหผูผลิตสินคาและบริการสามารถวิเคราะหและวางแผนการผลิตไดวาจะผลิตอะไร จํานวนเทาไร ผลิตอยางไร สําหรับใคร ซ่ึงตองคํานึงถึงในทุกข้ันตอนกอนสินคาและบริการถึงมือผูบริโภค เพอื่ ใหส ามารถแขง ขนั ในตลาดได 3. เศรษฐศาสตร ชวยใหรัฐบาลเขาใจพฤติกรรมการบริโภคของประชาชน ผูผลิต ปจจัยในการ กําหนดสินคาตาง ๆ ความสัมพันธร ะหวางตลาดตา ง ๆ ในระบบเศรษฐกิจ การกําหนดนโยบายและมาตรการ เพ่อื มาใชแ กป ญหาและพัฒนาเศรษฐกจิ เศรษฐศาสตรจ ลุ ภาค เปนการศึกษาถึงหนวยเศรษฐกิจยอยซ่ึงเปนสวนหน่ึงของระบบเศรษฐกิจทั้ง ระบบ เชน การศกึ ษาพฤติกรรมในการบริโภค ความชอบ การเลือก ความพึงพอใจ ตอสินคาและบริการ เพอ่ื นําผลการศึกษามากาํ หนดราคา การคดิ ตน ทุน การกระจายสนิ คา และบรกิ าร เปน ตน

115 ขอบขายของเศรษฐศาสตร แบง เปน 2 ดา นใหญ ๆ คือ 1. เศรษฐศาสตรมหภาค เปนการศึกษาถึงหนวยเศรษฐกิจเปนสวนรวม เชน การผลิต รายได การบริโภค การออม การลงทุน การจางงาน การภาษีอากร การธนาคาร รายไดประชาชาติ การคา ระหวา งประเทศ เปนตน 2. เศรษฐศาสตรจุลภาค (Micro Economics) หมายถึง การศึกษาพฤติกรรมของหนวยเศรษฐกิจ สว นยอ ย ซง่ึ เปน สวนประกอบของระบบเศรษฐกิจสวนรวม เชน ศึกษาพฤติกรรมของผูบริโภคแตละราย หรือ กลุมของผูบ รโิ ภคสนิ คาแตละชนดิ พฤติกรรมของผูผลิตแตละราย กลุมผูผลิตสินคาแตละชนิด การกําหนดปริมาณ ซอื้ ของผบู ริโภค การกาํ หนดปรมิ าณการผลติ ของผูผ ลิต การกาํ หนดราคาปจ จยั การผลิต ตลอดจนการทํางานของ กลไกราคา เศรษฐศาสตรมหภาค (Macro Economics) เปน การศึกษาพฤติกรรมของระบบเศรษฐกิจโดยสว นรวม ศึกษาถึงภาวะเศรษฐกิจของประเทศในขณะหน่ึง เชน ศึกษาเรื่องรายไดประชาชาติ การจางงาน การออม การ ลงทุน การเงนิ การธนาคาร การคลงั รฐั บาล การคาระหวางประเทศ การพฒั นาเศรษฐกจิ เปน ตน เศรษฐศาสตรท้ังสองแนวนี้มีความสําคัญเทาเทียมกัน การศึกษาแขนงใดแขนงหนึ่ง จะทําใหความ เขา ใจในการทํางานของระบบเศรษฐกจิ เปน ไปอยางไมค รบถว น เพราะทั้งสองแขนงตา งเปน สว นประกอบซึ่งกนั และกนั ฐานความรูของการศึกษาเศรษฐศาสตร ในการศึกษาเศรษฐศาสตรควรเขาใจแนวคิดและคําศัพท เพ่อื เปนพืน้ ฐานในการศกึ ษาดงั น้ี 1. ความตอ งการ (Wants) หมายถึง ความปรารถนาท่ีจะไดสง่ิ ตา ง ๆ มาบริโภค เพ่ือตอบสนองความ จําเปนในการดํารงชีวิต และเพ่ืออํานวยความสะดวกตาง ๆ ซ่ึงความตองการจะเปนกลไกสําคัญเบ้ืองตน ทก่ี อ ใหเ กดิ กจิ กรรมตา ง ๆ ทางเศรษฐกจิ ตามมาอีกมากมาย 2. ทรัพยากร หมายถึง สิ่งท้ังหลายท่ีสามารถนํามาใชในการผลิตหรือสรางใหเกิดเปนสินคาและ บรกิ าร ทรัพยากร แบงออกไดเปน 2 ประเภท คือ 2.1 ทรพั ยากรมนษุ ย เปน ทรัพยากรทส่ี าํ คญั เปนอยา งยิ่งในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ 2.2 ทรพั ยากรธรรมชาติและทรัพยากรที่มนุษยสรางข้ึน ทรัพยากรธรรมชาติเปนทรัพยากรท่ีมีอยู อยา งจํากดั เชน แรธาตุ ทด่ี ิน นํา้ มนั ปา ไม แหลงนํา้ เปนตน ทรัพยากรท่ีมนุษยสรางขึ้นเปนทรัพยากรที่ผลิตขึ้นจากการใชทรัพยากรธรรมชาติเปนวัตถุดิบ เชน เครอ่ื งมอื เครือ่ งใช เครอ่ื งจักร อาหาร เส้ือผา เปนตน ตัวอยางเชน ถารัฐบาลใชจายงบประมาณแผนดิน สรางถนน 1 สาย ใชเงิน 20,000 ลานบาท การใช จา ยของรัฐบาลผา นบรษิ ัทธรุ กิจทีร่ ับเหมากอสรา งถนน ทาํ ใหมีการจางงานมากขึ้น ซ้อื วัสดุกอสรางมากข้ึน ทําให ประชาชนทเี่ กี่ยวของมรี ายไดมากขึ้น เมื่อมีรายไดมากขึ้นก็จะมีอํานาจซ้ือสินคาและบริการมากข้ึน คือ จะมีอุป สงคตอสินคาบริการมากข้ึน

116 เรอ่ื งที่ 2 ระบบเศรษฐกจิ ในประเทศไทย ระบบเศรษฐกจิ กอ นทจี่ ะเรียนรถู ึงระบบเศรษฐกจิ ของประเทศไทย เราควรเขาใจถึงความหมายของระบบเศรษฐกิจ กันกอ น ระบบเศรษฐกิจ คือ กลุมหรือหนวยธุรกิจที่รวมตัวกันดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ โดยอยูภายใต รปู แบบของการปกครอง จารตี ประเพณี สงั คม และวฒั นธรรมของแตละประเทศ เพ่ือกําหนดวาจะผลิตอะไร ปริมาณมากนอยเทาใด และใชวธิ ีการผลิตอยา งไร เพ่อื ตอบสนองความตองการของหนวยครัวเรือน หรือกลุม ผบู ริโภคหรอื ประชาชนนน่ั เอง ระบบเศรษฐกจิ ของแตล ะประเทศในโลก มีความแตกตา งกนั ท้งั นข้ี ้นึ อยูกับรูปแบบการปกครองและ จารีตประเพณี โดยทว่ั ไปแลว แตล ะประเทศไดมกี ารพัฒนาระบบเศรษฐกจิ แบบตางๆ ข้นึ เพือ่ แกไขขอ บกพรอง ของระบบเดิมที่มีอยู ดงั น้ันจะเห็นวาในปจจุบันจะมีระบบเศรษฐกิจอยู 3 แบบ คือ ระบบเศรษฐกิจแบบเสรี นยิ ม ระบบเศรษฐกิจแบบสงั คมนิยม และระบบเศรษฐกจิ แบบผสม ระบบเศรษฐกจิ แบบเสรีนยิ ม หมายถึง ระบบเศรษฐกิจที่เอกชนหรือประชาชนท่ัวไป มีเสรีภาพในการ ตัดสินใจทํากิจกรรมตาง ๆ ทางเศรษฐกิจ มีท้ังการผลิต การบริโภค การซ้ือขาย แลกเปลี่ยน การประกอบ อาชพี การจัดตัง้ องคการทางเศรษฐกจิ รวมท้งั การเปน เจาของทรพั ยสิน โดยรฐั บาลจะไมเขา มาเก่ยี วขอ ง ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม หมายถึง ระบบเศรษฐกิจที่รัฐบาลจะเปนผูกําหนดและวางแผนใน การทํากิจกรรมทางเศรษฐกจิ โดยรฐั บาลเปน ผูตดั สินใจในการดําเนินเศรษฐกิจทั้งหมด เอกชนไมมีเสรีภาพใน การตดั สนิ ใจในการดาํ เนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกิจ ระบบเศรษฐกิจแบบผสม หมายถึง ระบบเศรษฐกิจแบบผสมนี้เกิดขึ้นเนื่องจากปญหาและ ขอบกพรองของระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยมและแบบสังคมนิยม โดยจะมีทั้งการใชกลไกราคา เปนการ กําหนด และการวางแผนมาจากรัฐบาลสวนกลาง กลาวคือ มีทั้งสวนที่ปลอยใหประชาชนตัดสินใจดําเนิน กิจกรรมทางเศรษฐกิจเอง และสวนที่รัฐบาลพรอมท้ังเจาหนาท่ีเขาไปควบคุมและวางแผนการทํากิจกรรม ตาง ๆ ทางเศรษฐกจิ ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศไทย ระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยในยุคปจจุบันมีแนวโนมจะเขาสูระบบเศรษฐกิจแบบผสมมากข้ึน จะเหน็ ไดจากการทรี่ ฐั บาลไดใหโอกาสประชาชนมีเสรภี าพทํากิจกรรมทางธุรกิจไดมากข้ึน โดยอาศัยกลไกราคา เปน เครื่องมือในการตัดสินใจแตกจิ กรรมทางธุรกิจในบางลักษณะก็ยงั มคี วามจําเปนตองใชวิธีการควบคุมหรือ ดําเนินการโดยรฐั เชน กิจการไฟฟา ประปา โทรศัพท ถนน เปน ตน

117 อยางไรก็ตามระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยนับตั้งแตสมัยกรุงสุโขทัย (พ.ศ. 1800 - 1892) ซึ่งเปน ระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยม มีการสงเสริมใหมีการคาโดยเสรีและกวางขวาง พอมาถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา (พ.ศ. 1893 - 2310) จะเปนระบบเศรษฐกจิ แบบศักดนิ า ทําการเกษตรเปนพ้ืนฐาน ประชาชนทําการผลติ แบบ พอยงั ชีพ รายไดหลักของรัฐบาลมาจากสวยและภาษอี ากร และเรมิ่ เปล่ยี นแปลงเปนระบบเศรษฐกิจแบบผสม ในสมัยกรุงรัตนโกสินทรตอนตน (พ.ศ. 2325 - 2398) โดยลักษณะระบบเศรษฐกิจจะเปนแบบก้ํากึ่งกัน ระหวา งเศรษฐกจิ แบบพอยงั ชีพ และเศรษฐกจิ แบบตลาด กลาวคือ มีการทําการเกษตรเพื่อบริโภคเอง และทํา เกษตรเพ่ือการคา แตการทําเพื่อการคาจะเปนลําดับรอง นอกจากการทําการเกษตรแลว ในสมัย กรุงรัตนโกสินทรตอนตนน้ี ยังไดเร่ิมมีการอุตสาหกรรมขั้นตนเกิดข้ึนดวย เชน อุตสาหกรรมเหมืองแร และ น้ําตาลทราย เปนตน ตอจากน้ัน หลังชว งการเปล่ียนแปลงการปกครอง ระหวาง พ.ศ. 2475 - 2504 ระบบเศรษฐกิจไทย เปลีย่ นแปลงไปมาก เนอ่ื งจากประเทศไทยไดเ ปด การคา เสรกี นั ประเทศตะวนั ตกตามขอตกลงใน “สนธสิ ญั ญา เบาวร่งิ ” เปน ผลใหพลงั การผลิตไมพัฒนา และไมส ามารถจะแขงขนั กบั คแู ขง ทางการคาท้ังหลายได ผลผลิตที่ พอจะกาวหนาและมีคุณภาพสูง ก็ถูกจํากัดดวยนายทุนตางชาติ และนายทุนเหลาน้ันสามารถควบคุม เศรษฐกิจไทยได นอกจากนี้ภายหลงั จากสงครามโลกครั้งท่ี 2 (พ.ศ. 2488) ส้ินสดุ ลง ประเทศไทยตองประสบ กบั ปญหาทางเศรษฐกิจหลายประการ เชน ปญหาการขาดแคลนสินคาอุปโภคบริโภค ปญหาเงินเฟอ ปญหา การขาดแคลนเงนิ ตราตางประเทศ และปญ หาจากการที่ตองปฏิบัติตามขอตกลงตามสัญญาสมบูรณแบบกับ ประเทศอังกฤษ ดังนั้นในชว งน้ีประเทศไทยไดม ีการแกปญหา โดยมีการออกกฎหมายควบคุมราคาสินคา หาม กักตุนสนิ คา ใหใ ชของทีผ่ ลติ ขึ้นในประเทศ มีการเปด ธนาคารของคนไทยเพม่ิ มากขึ้น และใหธ นาคารเปนแหลง เงินทุนไปทําธรุ กิจ รฐั บาล จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดใชน โยบายเศรษฐกจิ ชาตินิยม และการขยายตวั ของทนุ นิยม โดยรัฐ เชน รัฐเขามาสง เสรมิ ใหมกี ารประกอบการอุตสาหกรรม พาณิชยกรรม สาธารณูปโภค ฯลฯ สงเสริม ให

118 คนไทยมีบทบาททางเศรษฐกิจมากข้ึน เชน มีการสงวนอาชีพบางประเภทใหคนไทย สวนดานอุตสาหกรรม รฐั บาลกจ็ ะเขาไปดําเนนิ การเอง นับตั้งแต พ.ศ. 2504 เปนตนมา ระบบเศรษฐกิจของไทยเปล่ียนแปลงมากอันเนื่องมาจาก การเจริญเตบิ โตทางดา นประชากร และปญหาดานทรัพยากรซึ่งมีจํากัด โดยรัฐบาลซ่ึงเปนตัวแทนของสังคม ตอ งเขา มาทาํ หนา ท่เี ปน ผจู ดั ทาํ เพอ่ื แกไขปญ หาตางๆ ในชวงนี้เองจึงทําใหประเทศไทยใหความสําคัญในการ วางแผนการพัฒนาเศรษฐกิจ โดยรัฐบาลและประชาชนรวมกันดําเนินการ ซ่ึงอาจกลาวไดวาระบบเศรษฐกิจ ไทยไดเขา สรู ะบบเศรษฐกจิ แบบผสม โดยมกี ารวางแผนการพัฒนาเศรษฐกิจและไดเริ่มจัดทําเปนแผนพัฒนา เศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติขนึ้ โดยเรม่ิ ตัง้ แตฉบับที่ 1 เม่ือ พ.ศ. 2504 มาจนถึงปจจุบัน คือ ฉบับที่ 11 ซึ่งมี กาํ หนดวาระของแผน ดงั นี้ (1) แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 1 พ.ศ. 2504 - 2509 (2) แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2510 - 2514 (3) แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบบั ที่ 3 พ.ศ. 2515 - 2519 (4) แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 4 พ.ศ. 2520 - 2524 (5) แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 5 พ.ศ. 2525 - 2529 (6) แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 6 พ.ศ. 2530 - 2534 (7) แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 7 พ.ศ. 2535 - 2539 (8) แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 8 พ.ศ. 2540 - 2544 (9) แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 9 พ.ศ. 2545 - 2549 (10) แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 พ.ศ. 2550 – 2554 (11) แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 11 พ.ศ. 2555 – 2559 ปญ หาเศรษฐกจิ ของไทย ประเทศไทยไดช่อื วา เปนประเทศทกี่ ําลงั พฒั นา (Developing country) เหมอื นกบั ประเทศตาง ๆ ใน แถบเอเชยี อีกหลายประเทศ ทง้ั น้ี เนือ่ งจากประเทศไทยประสบปญ หาทางเศรษฐกิจหลายประการทสี่ าํ คัญคือ 1. ความแตกตางของรายได ผลจากการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศในอดีตท่ีผานมา มีการขยายตัวทาง เศรษฐกิจเปนไปในลักษณะที่ขาดความสมดุล ระหวางประชาชนในเมืองกับชนบทยังผลใหเกิดปญหาความ แตกตางทางรายไดอยางเห็นไดชัด ประชาชนในชนบทยังยากจนมากกวา 10 ลานคน หรือประมาณรอยละ 90 ของประชาชนในชนบท จากการสาํ รวจพบวาผูป ระกอบอาชีพเกษตรกรรม มีรายไดต่ํากวาผูที่ประกอบอาชีพ อตุ สาหกรรม 6 เทา ตวั พาณิชยกรรม เกือบ 10 เทาตัว และดานบริการกวา 4 เทาตัว อีกทั้งยังต่ํากวารายได เฉลีย่ ของประชาชนในชาตดิ ว ย ความแตกตางของรายได ผูประกอบอาชีพดา นตา งๆ ยังคงปรากฏอยใู นปจ จุบัน ประชาชนทีม่ ีรายไดเ ฉล่ียตํา่ สดุ ของประเทศอยูในภาคตะวันออกเฉียงเหนอื

119 2. สนิ คาขั้นปฐม เปนสินคาพ้ืนฐานของคนไทย อันไดแก สินคาดานการเกษตร เปนสินคาผลิตผล จากการทํานา ทําไร ทําสวน เลย้ี งสตั วและการประมง ลกั ษณะสนิ คา เกษตรไทย ในปจจุบันราคาผลผลิตตกตํ่า เปน สาเหตใุ หเ กษตรกรมีรายไดนอ ย รายไดไมค อยจะพอกับรายจาย ถาเปนเกษตรกรรายยอย มักจะประสบ ปญ หาเกีย่ วกบั ราคาผลผลติ เสมอ อยางไรก็ตามสินคา ผลผลิตขัน้ ปฐมของคนไทย ถาพิจารณาในภาพรวมของประเทศสินคาประเภทน้ี ยังเปนสนิ คา สง ออกทีส่ าํ คัญของประเทศ และทาํ รายไดใ หกับประเทศปละมากๆ 3. การตลาด เปน กลไกทท่ี าํ ใหผูซอ้ื และผูขายมาพบกัน และเกดิ มกี ารแลกเปลย่ี นกนั ในกระบวนการ แลกเปลี่ยนน้ัน ตลาดตองทําหนาท่ีเก่ียวกับการจัดซื้อสินคา การเก็บรักษาสินคา การขายสินคาและบริการ การจําหนา ยมาตรฐานสนิ คา การขนสง การยอมรับความเส่ยี งภัยและการเงนิ ลักษณะทางการตลาดของไทยมีทงั้ เปน ตลาดแบบผกู ขาดและตลาดแบบก่ึงแขงขนั กงึ่ ผกู ขาด ทว่ี าเปน ตลาดแบบผกู ขาดน้นั เปน ตลาดที่มีผูซอ้ื และผูขายเพยี งรายเดียว เชน การผลติ บหุ ร่ขี องโรงงานยาสูบ ลักษณะ ของตลาดแบบน้ี ผขู ายเปน ผกู าํ หนดราคาสนิ คาแตเ พียงผูเดยี ว โดยไมต องระมัดระวังวาจะมีผูแขงขัน สําหรับ ลักษณะของตลาดอกี แบบหนึ่งที่เปนก่ึงแขงขันกึ่งผูกขาดนั้น เปนลักษณะของผลผลิตที่มาจากผูผลิตราย ใหญเ พยี งไมก่รี าย เชน บรษิ ัทผผู ลติ เครือ่ งด่มื บริษัทผูผลิตสุรา บริษัทผูผลิตเหลานี้จะมีผูผลิตนอยราย และมี การแขงขันกนั ในการทีจ่ ะขายสินคา ของตน แตจะรวมตวั กันเพื่อข้ึนราคาสนิ คาหรือกําหนดราคาสินคาไดงา ย ตลาดสินคา ไทยอีกอยา งหนง่ึ เปน ตลาดสนิ คาที่มีผูซอ้ื และผขู ายจาํ นวนมาก ซ่ึงตลาดเหลาน้มี ีอยทู ่วั ไป ทกุ จงั หวัด อาํ เภอ ตาํ บลและหมูบา น การตลาดของไทยยงั มปี ญ หาสนิ คาสวนใหญตกอยใู น

120 กลุมบคุ คลเพียงไมก ่ีกลมุ การทีม่ ีกลุม ผลประโยชนเหลาน้ีขึ้น ถาเปนกลุมที่มีคุณธรรมก็จะกระจายรายไดโดย กาํ หนดราคาทเี่ หมาะสม ไมคดิ กําไรมาก แตถากลุมบุคคลเหลานี้เปนบุคคลท่ีเห็นแกได กลุมเหลาน้ีก็จะรวมกัน บีบผูผลิตใหขายผลผลิตในราคาต่ํา ซึ่งสรางความเดือดรอนใหแกประชาชน นอกจากน้ัน การกําหนดราคา สินคา ของเมืองไทยเรายงั ไมม ีมาตรฐานโดยเฉพาะอยางยงิ่ สินคาดา นการเกษตร 4. การขาดดุลการคา และดุลการชําระเงิน คําวา ดุลการคา หมายถึง รายรับรายจายจากการคา ระหวางประเทศ ดุลการคาเปนเพียงสวนหน่ึงของดุลการชําระเงินเทานั้น เพราะดุลการชําระเงิน หมายถึง รายงานท่ีแสดงถึงยอดรายได - รายจาย ที่ประเทศไดรับหรือรายจายใหแกตางประเทศในระยะเวลา 1 ป ฉะนั้นประเทศอาจมีดุลการคาขาดดุล แตมีดุลการชําระเงินเกินดุลก็ได สําหรับดุลการคาของประเทศไทย ในชว งท่มี กี ารพัฒนาอุตสาหกรรมน้ี จะขาดดลุ การคา กับบางประเทศ เพราะจะตองเสียคาใชจายในการส่ังซ้ือ เครื่องจกั ร 5. การวางงาน การวา งงานยอมมผี ลกระทบตอ เศรษฐกิจ สังคม และรวมถงึ การเมืองดว ยผลกระทบ ทางเศรษฐกิจ เชน กอ ใหเ กิดความยากจน เปนผลกระทบถงึ ปญ หาครอบครัว ปญ หาอาชญากรรม ฯลฯ และมี ผลถึงการฝกใฝในลัทธิเศรษฐกิจและลัทธิการเมือง ทําใหเกิดปญหาผูกอการรายได ในทางเศรษฐศาสตรมี การศึกษาและกําหนดไววา ถาประเทศใดมีอัตราการวางงานเกิน 4% ของจํานวนแรงงานทั้งหมดแลว จะมี ผลกระทบตอ ระบบเศรษฐกิจของประเทศนนั้ อยางรุนแรง อยา งไรก็ตาม ถึงแมอัตราการวางงานจะไมถึง 4% ดังกลา ว กส็ ามารถทําใหเ กิดปญหาสงั คมขนึ้ ได 6. การเงนิ และการชาํ ระหนี้ การกําหนดและควบคุมปริมาณเงนิ ใหพ อดีกับความตองการและความ จาํ เปน ในการหมุนเวียนของระบบเศรษฐกิจ เปนสิ่งจําเปนท่ีรัฐบาลจะตองกําหนดเปนนโยบายไว เพราะถา ปริมาณเงนิ ทใ่ี ชหมนุ เวยี นในระบบเศรษฐกจิ มมี ากเกนิ ไป หรอื นอ ยเกินไป เม่ือเปรียบเทยี บกบั ปริมาณสินคาหรือ

121 บริการ รฐั บาลจะตองเขาไปแกไข โดยมอบหมายใหธนาคารแหงประเทศไทยเปนผูควบคุมปริมาณเงิน ทําได 3 ทาง คือ 1. การนาํ หลักทรพั ยออกขายสูตลาด ถารฐั บาลตองการเก็บเงินกข็ ายหลักทรพั ยร ฐั บาล ถา เงนิ ใน มือฝด ลงรัฐบาลกร็ ีบซื้อหลกั ทรัพยก ลบั มาอีก ซง่ึ จะเปนการปลอ ยเงินไปสูป ระชาชนเพอ่ื ใหเกิดเงนิ หมนุ เวียน 2. การเพิ่มหรือลดอัตรารับชวงซื้อลดต๋ัวเงิน ทําใหธนาคารพาณิชยกูยืมเงินจากธนาคารแหง ประเทศไทยเพ่ิมขนึ้ หรือลดลง ดวยวิธีใหเงินสดในทองตลาดลดลง หรือถาใหเงินสดในทองตลาดมีหมุนเวียน คลองตวั กต็ อ งกเู งนิ จากธนาคารกลางเพม่ิ ขึ้น เงนิ สดในมอื ประชาชนจะมมี ากขึ้น 3. การเพิ่มหรือลดอัตราเงินสดสํารองตามกฎหมาย เม่ือพิจารณาฐานะการคลังของรัฐบาล ปงบประมาณ 2540 - 2541 เปนชว งทเี่ ศรษฐกจิ ของประเทศตกตํ่ามาก จะพบวาสถานภาพเงินคงคลังยังไมมี ความมั่นคง รฐั บาลตอ งประหยัดและจะตองกเู งนิ จากตางประเทศมาชดเชยการขาดดลุ งบประมาณ ซึ่งปจจุบันประเทศไทยเปน หนี้ตา งประเทศจํานวนมาก รัฐบาลตอ งตัง้ งบประมาณชดใชห นีส้ ินปละนับเปน หมนื่ ลานบาท ซึ่งยังผลใหง บประมาณท่ีจะนํามาใชในงานพัฒนามนี อยมาก 7. เงินเฟอ (Inflation) เงินเฟอ หมายถึง ภาวะท่รี าคาของสินคาสูงขึ้น หรือหมายถึงภาวะ ที่คาของ เงนิ ลดลง ส่ิงท่จี ะทําใหเห็นชดั ถงึ ภาวะเงนิ เฟอ คอื ดัชนีผูบริโภค เงนิ เฟอ มี 2 ประเภท คือ 1. เงินเฟออยางออ น คือ ภาวะที่ราคาของสินคาและบรกิ ารสงู ขน้ึ เรื่อย ๆ ในอัตราเล็กนอยราวป ละ 2.3 % และไมเกนิ 5 % 2. เงนิ เฟอ อยางรนุ แรง คอื ภาวะทีร่ าคาสินคาเพ่ิมข้ึนอยางรวดเร็ว ดัชนีราคา จะสูงขึ้นกวารอย ละ 10 ตอ ป การท่เี กิดภาวะเงนิ เฟอน้ัน ยอมจะทําใหเ กดิ ผลกระทบกระเทอื น ดังนี้ คือ 1. ทําใหเ กดิ ผลเสยี หายแกก ารพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมของชาติ 2. ทาํ ใหเ กดิ ภาวะชะงกั งันทางเศรษฐกจิ เพราะคาของเงนิ ลดลง 3. เจาหนที้ ่วั ไปจะเสยี ประโยชนจากมูลคา หนีท้ ี่เปลยี่ นแปลง คือ 4. ผูมรี ายไดจ ากคา จาง เงนิ เดือน และผูมีรายไดค งที่อ่นื ๆ จะเดอื ดรอนจากการครองชพี เพราะ รายไดไ มทันกับรายจา ย 5. รัฐบาลประสบปญหามากข้ึนในการบริหารประเทศเพราะรัฐบาลตองกูเงินมากขึ้นรัฐบาล ตองหาเงนิ มาใชใหพ อกบั อัตราการเฟอของเงนิ ทาํ ใหเงินทนุ สํารองท่เี ปน เงนิ ตราตา งประเทศลดลง ผลจากการท่รี ฐั บาลกาํ หนดใหคาเงนิ บาทลอยตัวเม่ือเดือนกรกฎาคม 2540 ทําใหสินคา มีราคา สงู ขึ้น คาของเงินบาทลดลง ทําใหเกิดเงนิ เฟอ ปจจบุ ันเงนิ เฟอเรม่ิ ลดลง การเกิดเงินเฟอ มไิ ดมีแตผ ลเสยี อยางเดียว ยังมปี ระโยชนอยบู า ง กลา วคือ 1. เปน ผลดีแกล ูกหนี้ ลกู หนจ้ี ะใชเ งนิ ลดลงเม่อื เปรียบเทียบกับภาวะเงนิ ปจจบุ ัน 2. เกษตรกรมีรายไดเพ่มิ ข้ึน เพราะเมือ่ เกดิ เงินเฟอ ราคาผลผลิตทางการเกษตรจะมรี าคาสูงข้ึน 3. ผูประกอบธุรกิจการคา จะไดร บั ผลประโยชนเนอื่ งจากเงินเฟอ จะชว ยสง เสรมิ การลงทุนการคา ทวั่ ๆ ไปใหขยายตวั มากข้ึน

122 แนวทางพัฒนาเศรษฐกิจของไทย การพฒั นาอาชีพและรายได การประกอบอาชีพของคนไทยมีความหลากหลาย มีทั้งขาราชการพล เรือน ขาราชการตํารวจ ทหาร ลูกจา งของทางราชการ พนักงานรัฐวิสาหกิจ พอคา แมคา ฯลฯ อาชีพตาง ๆ เหลาน้ีถาจะจัดเปนกลุมอาชีพจะได 3 กลุมอาชีพ ไดแก อาชีพเกษตรกรรม อาชีพอุตสาหกรรม และอาชีพ บรกิ าร 1. อาชีพเกษตรกร ประชากรสวนใหญประกอบอาชีพทางการเกษตร ดังนั้นอาชีพเกษตรจึงมี ความสาํ คัญยงิ่ สําหรับคนไทย อาชีพเกษตรมีทัง้ การทํานา ทาํ สวน ทําไร และเลยี้ งสตั ว สินคา เกษตรเปนสินคา ขนั้ ปฐมของไทย และเปน สนิ คา ทส่ี งไปขายตางประเทศปละหลายหมน่ื ลา นบาท รัฐบาลพยายามสง เสริมอาชีพ เกษตรมากขึ้น และพยายามเชิญชวนใหเกษตรกรไทยเปลี่ยนแปลงการปลูกพืชบางชนิด เม่ือเห็นวาพืชน้ันมี ผูผลติ มากและลน ตลาด ทําใหส นิ คา ราคาถกู 2. อาชีพอุตสาหกรรม จากขอมูลของกรมโรงงานอุตสาหกรรมพบวา โรงงานอุตสาหกรรมใน ประเทศไทยเปนอุตสาหกรรมขนาดใหญเพียงรอยละ 6 อีกรอยละ 94 เปนโรงงานอุตสาหกรรมขนาดยอม อตุ สาหกรรมขนาดใหญแ ทนทีจ่ ะจางคนงานมาก แตกลับจา งคนงานนอย เพราะมกี ารใชเครอ่ื งจักรแทนแรงคน ฉะน้นั ความหวังที่จะเขา ไปรบั จา งทํางานในโรงงานอตุ สาหกรรมจึงเปน เรอ่ื งยาก แนวโนม ของการขยายตัวทางอตุ สาหกรรมนั้น รัฐบาลไดพ ยายามสงเสรมิ ให เอกชนลงทุน โดยรัฐบาล ใหหลกั ประกัน พรอมทั้งเชิญชวนใหชาวตางประเทศมาลงทุนในประเทศไทยมากข้ึน ถึงกับมีการจัดตั้งเขต อุตสาหกรรมขึ้นที่ อาํ เภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี อยางไรก็ตามการสรางโรงงานขนาดใหญ ไมสงผลตอการ จางงานเพิ่มขึ้น รัฐบาลจึงพยายามทจ่ี ะสง เสรมิ ใหมกี ารลงทุนในอุตสาหกรรมขนาดยอมเพิ่มขน้ึ และขยายการ ลงทุนไปยังตางจงั หวัดใหม าก เพอื่ หวงั จะใหมีการจางงานในสวนภูมิภาค มีแผนขยายเมืองหลักทั้ง 4 ภาคของ ประเทศ และขยายเขตอุตสาหกรรมไปยงั จังหวัดใหญ ๆ ดว ย 3. อาชพี บริการ ถา จะแบงเปนกลุมยอยจะได 3 กลมุ คอื กลุมที่หนึ่ง ประกอบดวย ขาราชการและลูกจางหนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ ขาราชการ หมายรวมถึง ทหาร ตาํ รวจ ดว ย กลมุ อาชพี นี้มีหนาทใ่ี หบรกิ ารแกประชาชนเพราะเปนลกู จา งของรัฐ กลุมทสี่ อง เปน พวกท่เี ปน ลูกจางหนวยงานเอกชน ตามโรงงานอุตสาหกรรม ไร สวน และตาม บริษัทหางรานตางๆ การจางงานจากสถานบริการเหลานี้ จะอยูในวงจํากัดรับไดจาํ นวน ไมม าก และจากความเจริญกา วหนาทางวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ทําใหค วามจาํ เปนในการจางงานลดลง กลุมท่ีสาม เปนกลุมท่ีประกอบอาชีพอิสระ แนวทางพัฒนาอาชีพในอนาคตน้ัน เนื่องจากทาง ราชการรับบุคคลเขาทํางานนอย หนวยงานเอกชนก็มีการจางงานนอยลง ดวยเหตุน้ีแนวโนมตอไปใน แผนพัฒนา ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2540 – 2544) อาชีพอิสระมีความจําเปนมากสําหรับประชาชน รัฐบาลก็ได กาํ หนดเปน นโยบายไววา “ใหจัดการศกึ ษาใหตรงกับความตอ งการของตลาดแรงงานและใหสามารถประกอบ อาชพี สว นตัวหรือสรา งงานดว ยตนเองใหม ากขนึ้ เนนการพัฒนาคุณภาพของประชากรเปนสาํ คญั ”

123 การพัฒนาตลาดแรงงาน ในป พ.ศ. 2540 ปญ หาแรงงานในประเทศไทยเร่ิมรุนแรงมากข้ึน โรงงานตาง ๆ หยุดกิจการ มีการ เลิกจางงานมากขน้ึ ทาํ ใหเ กิดปญหาการวา งงานทงั้ ในลกั ษณะทเี่ ปน การวางงาน โดยเปดเผย การวางงานของ ผูมีความรูแตทํางานตํ่ากวาระดับรายไดและความสามารถ ตลอดจนปญหาแรงงานเด็ก รัฐบาลจึงไดเรงหา แนวทางและมาตรการตา ง ๆ ที่จะลดความรนุ แรงดานปญ หาใหนอยลง ตลอดจนกําหนดนโยบายท่ีจะพัฒนา เศรษฐกิจเพือ่ ใหม งี านทาํ มากขน้ึ ดวยวิธีการตา ง ๆ เชน 1. การพัฒนาการเกษตรในรูปการเกษตรครบวงจร ตั้งแตการพัฒนาผลผลิตการเกษตร อตุ สาหกรรมทีต่ อ เน่อื ง ตลอดจนการจัดการเรื่องตลาดและเสถยี รภาพของราคาในพชื หลักที่มีอยู การพัฒนา การเกษตร แบบผสมผสานที่เปนการขยายชนิดพืชและใชพน้ื ทมี่ ากข้ึนในเขตชลประทานและเขตนํา้ ฝน 2. การสรางงานเกษตรในฤดูแลง เปนที่ทราบกันทั่วไปวาปญหาในเขตชนบทสวนใหญน้ัน เกิดขึ้นในฤดูแลง มาตรการท่ีจะชวยสรางงานทางการเกษตร ไดแก การนําเทคโนโลยีคิดคนมาไดไปปฏิบัติ เชน การทาํ ฝนเทยี ม ซ่งึ สว นใหญเ ปนพน้ื ที่ชนบทยากจน เทคโนโลยใี หม ๆ เหลา นไี้ ดแก การเพ่ิมประสิทธิภาพ การเพาะปลูกพชื การเลี้ยงสัตว การใชประโยชนจากแหลงนํ้าใหมนี ํา้ พอเพียงในฤดูแลง สง ผลใหเ กิดผลดีในดาน การประมง การเลีย้ งสัตว การเพาะปลูก ตลอดจนการเพิ่มมาตรการเกยี่ วกับไมยืนตน ไมโตเร็ว เพ่อื ใชสอย ในระดับหมูบาน การสนับสนุนเรื่องตาง ๆ เหลาน้ีอยางพอเพียง จะกอใหเกิดงานท่ีมีผลผลิตและรายไดขึ้น อยา งกวางขวางโดยเฉพาะในฤดูแลงซ่งึ เปนฤดูทีม่ ีปญ หา การวางงานสงู 3. การสรา งงานโดยการสนับสนุนอตุ สาหกรรมชนบท สง เสรมิ อตุ สาหกรรมชนบทที่ใชวัตถุดิบ ทางการเกษตร การสรางงานใหมากข้ึนในตางจังหวัดจะเปนการรองรับแรงงานจํานวนมาก และลดความ จําเปน ท่จี ะอพยพเขา มาหางานทาํ ในกรุงเทพมหานคร หรือนอกทอ งถิ่น ในขณะนี้ไดมกี ารทดลองการใหบ รกิ าร สนบั สนุนอุตสาหกรรมตางจังหวดั โดยวิธรี ะดมสรรพกาํ ลังภาครัฐบาลทีม่ อี ยูใ นดานทุน เทคโนโลยี การจัดการ และการตลาดในหลายจงั หวัด คือ พษิ ณุโลก สงขลา ขอนแกน และกาญจนบุรี 4. การสรางงานโดยการพัฒนาอาชีพนอกการเกษตร การขยายการจางงานในสาขาเกษตร จําเปน ท่ีจะตองขยายงานนอกการเกษตรภายในชนบท เชน โครงการสง เสริมหตั ถกรรมและ อุตสาหกรรมในครัวเรือน ซึ่งเปนสินคาออกท่ีสําคัญประเภทหนึ่งของประเทศไทย โดยเนนการใชวัตถุดิบ ในทองถ่ินใหมากทีส่ ดุ โดยรัฐบาลตอ งใหความชว ยเหลอื จัดใหม กี ารประสานงานระหวางหนว ยงานทเ่ี กย่ี วของ ท่ีเขาไปดําเนินการสงเสริมในเร่ืองนี้ ฝกอบรมผูที่สนใจใหมีความรูพิจารณาแหลงสินเช่ือสําหรับผูประกอบ กจิ กรรมและการตลาด อยางไรก็ดกี ารทจ่ี ะขยายการผลติ ในกิจกรรมนอกการเกษตร จําเปนตองคํานึงถึงการ เตรยี มคนและฝก คนใหม ฝี ม อื สอดคลองกบั ความตองการของงานนอกการเกษตร แมจ ะมีแนวนโยบายท่ีชัดเจนดังกลาวขางตนแลวก็ตาม แตปญหาเร่ืองการวางงานในชนบทจะ ยังคงเปนปญหาอยูตอไปอีกนาน ดังนั้น การปรับปรุงนโยบายการพัฒนาการเกษตร เพื่อใหสามารถรองรับ แรงงานชนบทไดเพิ่มข้นึ รวมทั้งการเรง รัดขยายอุตสาหกรรมตางจังหวัดเพือ่ จางแรงงานจากภาคชนบทเปน สิ่ง ท่จี ะตองดําเนินการอยางเอาจริงเอาจงั มากข้ึน

124 5. การเตรียมตัวเขาสูตลาดแรงงาน ถานักศึกษาติดตามขาวทางหนังสือพิมพ จะพบขาวอยู เสมอเกยี่ วกบั การท่มี ีเดก็ ๆ ไปทํางานในโรงงานอุตสาหกรรม ท้งั ที่อายุยังนอย ยังไมพรอมที่จะเขาสูตลาดงาน เดก็ เหลา น้จี ะไดค าจา งตํา่ และบางครง้ั ตอ งประสบภยั อันตรายจากการทํางาน ทั้งนเี้ น่อื งจากเด็กเหลาน้ันยังไม พรอมทจ่ี ะเขาสตู ลาดแรงงาน การเตรียมตวั เขา สูตลาดแรงงานนั้นจะตอ งพยายามใหการศึกษาดานวิชาชีพแก เด็กๆ โดยการปลูกฝงใหเด็กมีความรูสึกที่ดีตอการประกอบอาชีพการฝกทักษะอาชีพที่เหมาะสมกับวัย มีผลงานอาชพี ของผเู รยี นทก่ี อใหเกิดรายได ซ่ึงทาํ ไดโดยการใหการศึกษา ขยายการศึกษาใหกวางขวางทั่วถึง ใหเ ดก็ ไดเ รียนอยางนอ ย 12 ป การใหการศกึ ษาแกเด็กน้ัน ตอ งจดั หลักสูตรวชิ าชีพเขาไวใ นหลักสูตรในโรงเรียนดว ย ซ่งึ ปจ จุบัน ก็ไดมีการจัดหลักสูตรวิชาชีพใหเด็กไดเรียนแลว ถาเปนผูที่ไมไดเรียนอยูในโรงเรียนก็ควรตองขยายการ ฝก อบรมวชิ าชพี ระยะสนั้ โดยใชว ิชาการทางการศกึ ษานอกโรงเรยี น จดั บรกิ ารฝก อบรมใหท ั่วถึงท้งั ในเมอื งและ ชนบทหางไกล เพือ่ ประชาชนเหลาน้นั จะไดม ีความรแู ละทักษะพรอ มท่จี ะประกอบอาชีพได การพฒั นาผลผลติ และการใชเ ทคโนโลยที ีเ่ หมาะสม ในการพัฒนาผลผลติ การเกษตรนั้นเทคโนโลยีมคี วามสาํ คัญ เทคโนโลยี (Technology) คือ วิทยาการซึ่งไดมาโดยวิธีการทางวิทยาศาสตร รวมท้ังสิ่งท่ีเปน หลกั การ วิธีการ และเครอ่ื งมือตางๆ เทคโนโลยีท่ีไดนํามาใชเก่ียวกับการเพ่ิมผลผลิตทางการเกษตร ในประเทศไทยเรามีมากมาย เชน การรจู กั ใชเครอื่ งทนุ แรง รูจ กั การใชป ยุ ชนิดตางๆ รจู กั การปรบั ปรงุ ดนิ รูจักการผสมพนั ธพุ ืชและพันธุสตั ว ท้งั น้ี เพื่อชวยเพม่ิ ปริมาณและคุณภาพของผลผลติ ทางการเกษตร ผลผลิตทางการเกษตร หมายถึง สิ่งที่ไดจากการทําเกษตรกรรม และรวมถึงผลิตภัณฑท่ีทําจาก ผลิตผลนัน้ ๆ ดวย ชาวนามอี าชีพในการทาํ นา โดยการเพาะปลูกขาวในนา จะเปนโดยการปกดําหรือการหวานก็ได จนขาว ออกรวงและไดเกบ็ เกยี่ วเพ่ือนํามานวด เมลด็ ขา วทไ่ี ดนเ้ี รยี กวาขาวเปลือก ถาเรานาํ ขาวเปลอื กไปสใี นโรงสหี รือ เอาไปดํา ก็จะไดเปน เมล็ดขา วสขี าว เรียกวา ขาวสาร คนเราจึงไดน าํ เอาขาวสารนี้ไปหุงตมหรือนึ่งเสร็จแลวนี้ จงึ เรียกวาขา ว ดงั น้นั ขาวจงึ เปน ผลผลติ ทางการเกษตร ชาวไรก็มอี าชีพในการทาํ ไร เชน การทาํ ไรขา วโพด ไรม นั สาํ ปะหลงั ไรพ รกิ ในการทาํ ไรน้นั ก็ตองเร่ิม ตั้งแตการคัดเลือกพันธุ การเตรียมดินเพ่ือการเพาะปลูก การบาํ รุงรักษาพืชไรจนกวาพชื ชนิดนนั้ ๆ จะได ดอกไดผล เชน ขา วโพดจะตองใหฝ กแลว ชาวไรก เ็ กบ็ ฝกขาวโพดมาสนี าํ ไปเปนอาหาร ของสัตว ดังน้ันขา วโพด ท่ีไดอ อกมาจงึ เปนผลผลติ ทางการเกษตร

125 ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม ประชากรประมาณรอยละ 75 มีอาชีพทางการเกษตร ดังน้ัน รายไดส วนใหญข องประเทศจึงไดม าจากการนําผลิตผลทางการเกษตรออกไปจําหนา ยในตา งประเทศ เชน ขาว ขา วโพด ยางพารา มันสาํ ปะหลัง เปนตน จากหลักฐานของกระทรวงเกษตรและสหกรณ บอกวา ประเทศไทย มีเน้ือที่ในการเพาะปลูกเพียงรอยละ 20 ของเนื้อที่ทั้งหมด ท่ีเหลือนอกน้ันก็เปนท่ีอยูอาศัย แมน้ําลําคลอง ถนนหนทาง ปา เขา ปาก็จาํ เปน อยางยง่ิ ทตี่ องสงวนไวเพื่อเปน การรักษาตน น้าํ ลําธาร ปอ งกันน้าํ ทว ม และเปน การสงวนพนั ธุส ตั วป า อีกดว ย ผลผลิตทางการเกษตร มีประโยชนมากมาย หรือแทบจะกลาวไดวาผลผลิตทาง การเกษตรเปน ปจจยั สาํ คญั ในการดาํ รงชีวติ ของมนุษยเ ลยทเี ดยี ว ซง่ึ อาจจะจาํ แนกไดด งั นี้ 1. อาหาร จะเห็นวามนุษยบริโภคอาหารที่ไดมาจากผลิตผลทางการเกษตร ดังจะ เห็นไดจากมนุษยบริโภคขาว ขาวสาลี ขาวโพด เปนอาหาร ถึงแมวามีบางประเทศที่ประชากรของ เขาบริโภคอาหารจําพวกขนมหรือขนมปง แตขนมเหลานั้นก็ทํามาจากขาว หรือขาวสาลี ดังที่เราเคยเห็นแปง ชนิดตาง ๆ ท่ีทํามาจากขาว เชน แปงสาลีก็ทาํ มาจากขาวสาลี แปงขาวจาวก็ ทํามาจากขา วเจา เปนตน แปง เหลา นก้ี น็ ําไปผลิตเปนพวกขนมตา ง ๆ ได หรอื อาจจะเปนพวกเครื่องดื่มตาง ๆ เชน กาแฟ นํา้ สม ลว นไดม าจากผลิตผลทางการเกษตรท้ังสน้ิ 2. เครือ่ งนุงหม ก็เปน ปจจัยสําคัญของมนษุ ย โดยท่ีมนษุ ยส ามารถนาํ ผลิตผลทางการเกษตรที่ให เสนใยมาทอเปนผา แลวทําเปนเคร่ืองนุงหมได พืชที่ใหเสนใย ไดแก ฝาย ปอ และอื่นๆ ผลิตผลทางเกษตรที่ นาํ มาใชเปนเครื่องนงุ หม นี้ ถือวา เปนเคร่ืองอุปโภค 3. ยารกั ษาโรค ผลิตผลทางการเกษตรบางชนิดสามารถนาํ มาสกดั ทาํ เปน ยารกั ษาโรคตา งๆ ได เชน กระเทยี ม ขงิ ขา และอื่น ๆ เม่ือจํานวนประชากรเพ่ิมมากข้ึนเร่ือย ๆ ความจําเปนในการผลิตยารักษา โรคย่งิ มมี ากขึน้ ในสภาพของการดําเนนิ ชวี ติ และมนุษยแ ลว จะหนีไมพน การเกิด แก เจ็บ ตาย ไปได

126 4. ทอี่ ยอู าศัย การสรางสถานทอี่ ยอู าศยั มคี วามจําเปนตอชวี ติ มนษุ ยมาก ในสมยั โบราณคนเราได อาศยั อยตู ามถํา้ พอนานเขากม็ ีววิ ัฒนาการไปเรอ่ื ย ๆ รจู กั การกอสรางทีอ่ ยอู าศยั เอง ซง่ึ อาจจะเรมิ่ จากการนาํ เอา ใบไมใบหญามามุงหลังคา หรืออาจจะเปน การนําเอาหนงั สัตวมาทาํ เปนทีอ่ ยูอ าศัย ตอมาก็รจู ักการนาํ เอาตน ไม มาแปรรปู เพอ่ื ใชก อ สรา งอาคารบานเรอื น เพอ่ื ใหคงทนและถาวรตอ ไป เม่อื คนใชตน ไมม ากเขา ตน ไมก็นอยลง ทกุ ที จนถงึ ปจ จุบนั น้ีกไ็ ดม กี ารปลกู ปาขึน้ ซ่ึงการปลูกปาหรือปลูกตนไมน้ีลวนแตเปนผลผลิตทางการเกษตร ทั้งสนิ้ 5. ผลติ ภัณฑ เปนผลติ ภณั ฑท ไี่ ดจากผลิตผลทางการเกษตรแทบทัง้ สิ้น อนั ไดแก อาหารกระปอ ง ไมอ ดั นมผง และเครื่องหนังตาง ๆ เปนตน การอตุ สาหกรรม อตุ สาหกรรม หมายถึง การผลิตส่ิงของปริมาณมากเพ่อื จําหนายเปนสินคา อุตสาหกรรมไดแบงออก ตามลักษณะและขนาดของกจิ การไดเปน 3 ประเภท คอื 1. อุตสาหกรรมขนาดใหญ หมายถึง อุตสาหกรรมท่ีตองใชเคร่ืองจักรกล อุปกรณและเงินทุน จาํ นวนมาก เชน โรงงานผลิตปูนซีเมนต โรงงานผลิตเครื่องดืม่ เปนตน 2. อตุ สาหกรรมขนาดยอม เปน อตุ สาหกรรมท่มี ขี นาดเล็ก ใชคนงานตั้งแต 7 คนขึ้นไป แตไมเกิน 50 คน และใชเงินทนุ ไมเ กิน 2 ลานบาท อตุ สาหกรรมขนาดยอมนี้ใชวัตถุที่ไดจากอุตสาหกรรมขนาดใหญมา ผลิตของสําเร็จรูปอีกตอหนึ่ง เพ่ือจะไดเปนเครื่องอุปโภคบริโภค เชน การทําน้ําตาล การฟอกหนัง การทํา นาํ้ แขง็ การทํารองเทา เปน ตน 3. อตุ สาหกรรมในครอบครัว หมายถงึ อุตสาหกรรมขนาดเล็กท่ีทํากันในครอบครัว ใชแรงงาน ของคนในครอบครวั เปนสวนใหญ ทําผลติ ภัณฑทใี่ ชความชํานาญทางฝม ือแลว นําออกจาํ หนา ย เชน การประดิษฐดอกไม การทําอาหารหมักดอง การทําขนม เปนตน ประเทศท่ีเจริญกาวหนาทางดาน อตุ สาหกรรมได จะตองเปนประเทศที่มีความเจรญิ ทางดานวิชาการสงู สามารถผลติ สินคาทีม่ คี ุณภาพดีออกไป จําหนา ยแขง ขนั กับประเทศอ่ืน ๆ ได ในกรณีของประเทศไทยยังมีอุตสาหกรรมประเภทน้ีอยูไมมากนัก และ อตุ สาหกรรมทมี่ อี ยแู ลว สวนใหญก ็เปน อตุ สาหกรรมขนาดเล็กลงทนุ ไมม าก แนวโนม ในการพัฒนาเศรษฐกิจของไทย ประเทศไทยไดเร่มิ มีการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจเปน ครั้งแรกเม่อื พ.ศ. 2504 ปจ จุบันเนนกรพัฒนาคน โดยกาํ หนดยทุ ธศาสตรในการพัฒนาไว ดงั น้ี 1. ยทุ ธศาสตรก ารเพมิ่ ศักยภาพของคนทุกกลุมเปาหมาย อายุและเพศ ใหคน มีทางเลือกในชีวิต และเขา มามสี ว นรวมในการพัฒนาประเทศอยา งย่งั ยนื โดย 1.1 ปรบั ปรงุ กระบวนการเรยี นรแู ละฝก อบรมใหค ิดเปน ทาํ เปน มีการเรยี นรูจ ากประสบการณและ ของจรงิ ไดร ับการศกึ ษาอยา งตอเน่ืองหลากหลาย สนับสนนุ ใหเกดิ ความเช่ือมโยงองคความรูสากลเขากับภูมิ ปญ ญาไทยท่มี ีววิ ฒั นาการจากพน้ื ฐานสงั คมการเกษตรภายใตบริบทของวัฒนธรรม คานิยมด้ังเดิมที่ไมแปลก

127 แยกจากธรรมชาติ สรา งแนวการดํารงชีวติ ทป่ี ระชาชนรูเทาทันการพัฒนาและสามารถรักษาระดับการพัฒนา ท่เี หมาะสมไดดวยตนเองอยางตอ เน่อื งและยืนนาน 1.2 สนบั สนุนใหเ กดิ การกระจายอํานาจการศึกษาเพื่อเปด โอกาสใหครอบครวั ชุมชน และทอ งถิ่น เขามามบี ทบาท สามารถจดั การศึกษาไดพรอ ม ๆ ไปกับผอ นคลายกฎระเบียบขอบังคับตางๆ และใหสิ่งจูงใจ เพิ่มเตมิ แกภ าคเอกชนใหเ ขามามีบทบาทในการจัดการศกึ ษามากขนึ้ 1.3 ใหความสาํ คญั เปน ลาํ ดับสูงในการปฏิรปู การฝกหดั ครเู พื่อใหค รูเปน วชิ าชีพทมี่ ีเกียรตมิ ีศกั ด์ิศรี สามารถดึงดูดคนเกงคนดีเขาเรียนวิชาครู รวมท้ังเรงรัดการพัฒนาครูประจําการและบุคลากรทางดาน การศกึ ษาและปฏริ ปู การเรียนการสอนในการผลติ ครูอยางจริงจงั 1.4 เสริมสรางศักยภาพของส่ือสารมวลชน เพื่อใหสนับสนุนการพัฒนาโดยเปนยุทธศาสตร ท่ีสามารถดาํ เนนิ การไดท ันทอี ยา งตอ เน่อื งไปพรอ ม ๆ กับการเพ่มิ ทักษะของการเปน ผรู ับสารหรือผบู รโิ ภคสอ่ื ที่ มคี ุณภาพ โดยเนน บทบาทของสื่อมวลชนในการสงเสริมกระบวนการเรียนรูและการสรางปญญาท้ังในระดับ ทองถิน่ และในกระแสโลกาภิวตั น 1.5 สรางบรรยากาศแวดลอ มท่เี ออ้ื ตอ การพัฒนาเดก็ และเยาวชน 1.6 สนับสนุนใหมีการพัฒนาจิตใจคนใหเปนคนดีมีวินัย คุณธรรม และจริยธรรม ตลอดจน สงเสรมิ วัฒนธรรมไทย โดยเนนศักดศิ์ รีและศักยภาพของคนไทยในการสรา งสรรคผลงานศลิ ปะ 1.7 ปรบั ปรงุ ระบบบริการสาธารณสุข ใหสามารถบริการประชาชนไดอยางมีประสิทธิภาพและ บรรลเุ ปา หมายของการมีสขุ ภาพดีถว นหนา โดยเนน การปองกนั โรคและสง เสริมสุขภาพ รวมท้ังใหม กี ารพัฒนา ภมู ิปญ ญาทางดา นการรักษาพยาบาลแบบพืน้ บาน เชน แพทยแ ผนโบราณ สมุนไพร เปน ตน 2. ยทุ ธศาสตรการเสรมิ สรางการมีสวนรว มของคนในกระบวนการพฒั นา โดย 2.1 สงเสริมความเขมแข็งของสถาบันครอบครัว และชุมชนใหมีบทบาทและสวนรวมในการ พฒั นาเศรษฐกจิ สังคม วัฒนธรรม สิง่ แวดลอ ม และการเมอื งการปกครอง โดยใหค วามสําคัญในการสรางความ เขมแขง็ และมคี วามตอเนือ่ ง 2.2 สนับสนุนการเพิ่มศักยภาพและขีดความสามารถของผูดอยโอกาสในสังคมให สามารถมีรายไดและพึ่งตนเองได เพื่อชวยลดชองวางระหวา งรายได 2.3 สง เสริมบทบาทของสตรใี หเปนพลังในการพัฒนา และเปน ผมู สี วนรว มในการตดั สินใจใน ทกุ ระดบั ทัง้ นี้ เพ่อื บูรณาการและสรางความสมดลุ ของการพัฒนา 2.4 เรง รัดการพฒั นาชนบทและกระจายความเจริญไปสูภมู ิภาค โดยเนนใหมีโครงสรา งขัน้ พืน้ ฐาน ทั้งทางเศรษฐกิจและสงั คมเพือ่ กระตนุ ใหเกดิ การพฒั นาชนบททย่ี ัง่ ยนื 2.5 เพ่มิ บทบาทของประชาชนในการเรยี นรกู ารพทิ กั ษทรพั ยากรธรรมชาติ และจัดการส่งิ แวดลอม ควบคไู ปกบั การเตรียมคนและชมุ ชนเพอื่ รองรบั ผลกระทบของการพฒั นาจากภาคนอกชนบท

128 2.6 พัฒนาและปรับปรุงระบบประกนั สังคมใหส ามารถเขาถึงกลุมเปาหมายตาง ๆ ใหกวางขวาง ยง่ิ ข้นึ 2.7 พัฒนาระบบการเมืองใหมีอุดมการณประชาธปิ ไตยอยา งเปนวิถีชีวิต ใหมีคานิยม วัฒนธรรม กติกา และวธิ ีการบริหารจดั การทีด่ ี มีประสิทธิภาพและเหมาะสมกับสังคมไทยเพ่ือสนับสนุนการพัฒนาดาน เศรษฐกิจและสงั คมใหย่ังยืน สรุป ในปจจบุ นั นี้ ระบบเศรษฐกิจของประเทศ จะมที ัง้ ภาครฐั และเอกชนตางมีสวนเปนเจาของ ทรพั ยากรและปจ จยั การผลติ ตาง ๆ โดยเอกชนใชกาํ ไรเปน สง่ิ จงู ใจเขา มาทาํ การผลิตและอาศัยกลไกราคาในการ จัดทรัพยากร และมีบางกิจกรรมที่ควบคุมโดยรัฐ ทั้งนี้เพื่อแกไขปญหาพื้นฐานทางเศรษฐกิจและคุมครอง ผลประโยชนของสงั คมโดยรวม นอกจากนี้รัฐจะเขา มามีบทบาทในกิจกรรมทางเศรษฐกจิ เทา ที่จาํ เปน ไดแก 1) ดําเนนิ การเกี่ยวกบั การปองกันประเทศ เชน ดานการทหาร ตาํ รวจและศาล เปนตน 2) ดาํ เนินการดา นเศรษฐกจิ พ้ืนฐาน เชน สรางสะพาน ถนน เข่ือน เปน ตน 3) ควบคมุ และดาํ เนินการดานการศึกษาและสาธารณสุข 4) ดาํ เนินกิจการดานสาธารณูปโภค เชน การรถไฟ การประปา สือ่ สารไปรษณยี  เปนตน 5) ดําเนนิ การเพือ่ พฒั นาเศรษฐกิจ เพ่อื กระจายรายไดแ ละทรพั ยากรจากชุมชนเมืองไปยังชนบท โดยกําหนดเปนนโยบายสําคัญ ๆ เชน การกระตุนเศรษฐกิจ ไดแก กองทุนหมูบาน SME วิสาหกิจชุมชน โครงการพัฒนาการศกึ ษา โครงการพัฒนาแหลง น้าํ และการสรา งงานในรปู แบบตา ง ๆ โดยรฐั บาลไดกาํ หนดเปน โยบายไวใ นแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 - 9 เปน ตน หลักการ และวธิ ีการเลอื กใชทรัพยากรเพ่ือการผลิต ในการผลติ เพ่ือสนองตอ ความตองการของมนุษย ผผู ลิตตองคํานงึ ถึงสิง่ ตอไปนี้ ปจจัยการผลิต ปจจัยการผลิต หมายถึง ทรัพยากรท่ีใชเพื่อการผลิตเปนสินคาและบริการ ในความหมายทางเศรษฐศาสตรแบงปจจัยการผลติ เปน 4 ประเภท ดังน้ี 1. ท่ีดิน หมายรวมถึง ท่ีดินและทรัพยากรธรรมชาติทั้งหมด เชน ปาไม สัตว น้ํา แรธาตุ ปริมาณนํ้าฝน เปนตน ส่ิงเหลานี้จะมีอยูตามธรรมชาติ มนุษยสรางข้ึนเองไมได แตสามารถพัฒนา ปรับปรุงคุณภาพของทรัพยากรธรรมชาติไดบาง เชน การปรับปรุงที่ดินใหอุดมสมบูรณขึ้น เปนตน ผลตอบแทนจากการใชท่ดี ิน เราเรียกวา คา เชา 2. แรงงาน หมายถงึ แรงกาย แรงใจ ความรู สติปญญา และความคดิ ที่มนษุ ยทมุ เทใหแกการผลติ สินคา และบรกิ าร แตในทน่ี ีแ้ รงงานสตั วจ ะไมถ อื เปน ปจจัยการผลิตประเภทแรงงาน แตถือเปนทุน ประเภทมี ชวี ิต ผลตอบแทนของแรงงานเรียกวา คา จา งและเงนิ เดอื น โดยท่วั ไปแลว แรงงานแบงเปน 3 ประเภทคอื - แรงงานฝม ือ เชน นักวชิ าการ แพทย นกั วิชาชีพตางๆ เปนตน - แรงงานกึง่ ฝมือ เชน ชางไม ชา งเทคนคิ พนกั งานเสมยี น เปน ตน - แรงงานไรฝม ือ เชน กรรมกรใชแ รง นกั การภารโรง ยาม เปน ตน

129 3. ทุน ในความหมายทางเศรษฐศาสตร หมายถึง ส่ิงกอสราง และเคร่ืองจักร เคร่ืองมือท่ีใชใน การผลติ นอกจากนี้ทุนยังแบงออกเปน 2 ประเภท คือ 3.1 เงินทุน หมายถึง ปริมาณเงินตราท่ีเจาของเงินนําไปซ้ือวัตถุดิบ จายคาจาง คาเชา และ ดอกเบ้ยี 3.2 สินคาประเภททนุ หมายถงึ สิง่ กอสราง รวมถึงเครือ่ งมอื เคร่ืองจกั ร ท่ีใชในการผลิต เปนตน ผลตอบแทนจากเงนิ ทนุ คือ ดอกเบยี้ 4. ผูประกอบการ หมายถึง บุคคลท่ีสามารถนําปจจัยการผลิตตาง ๆ มาดําเนินการผลิตใหมี ประสทิ ธิภาพทสี่ ดุ โดยอาศัยหลกั การบริหารทด่ี ี การตดั สินใจจากขอมูลหรอื จากเกณฑม าตรฐานอยา งรอบคอบ รวมถึงความรับผิดชอบ ผลตอบแทน คือ กาํ ไร

130 เรอ่ื งท่ี 3 คณุ ธรรมในการผลติ และการบริโภค การบรโิ ภค หมายถึง การแลกเปลย่ี นสนิ คา และการบรกิ ารโดยใชเงนิ เปนสอ่ื กลาง เพอ่ื ตอบสนองความ ตอ งการบรโิ ภคของบุคคล เชน การใชเ งนิ ซอื้ อาหาร การใชเงินซอ้ื ท่ีอยูอ าศัย การใชเงินซือ้ เคร่ืองนุงหม การใช เงนิ ซือ้ ยารกั ษาโรค การใชเ งินซื้อความสะดวกสบายเพือ่ การพักผอ นหยอ นใจ เปน ตน การผลิต หมายถงึ การสรางสินคาและบรกิ ารเพอ่ื ตอบสนองการบริโภคของบุคคล คุณธรรม เปน คณุ งามความดที จ่ี ะตอ งเสริมสรางใหเ กิดทงั้ ในผูผลติ และผบู รโิ ภค ในแงผูผลติ ตอ งมคี วามซอ่ื สตั ยใ นการไมป ลอมปนสารมพี ิษหรอื สารท่ีมีประโยชน เขา มาในกระบวนการ ผลติ หรือหากจาํ เปน ตองใชก็ตองใชในปรมิ าณทป่ี ลอดภยั และไมเ อาเปรยี บผูบริโภค รวมท้งั ควรแจงใหผ บู รโิ ภค ทราบ เพือ่ ใหอ ยูใ นวจิ ารณญาณของผูบรโิ ภคทจ่ี ะเลือกใช ขณะเดยี วกันก็ตองไมป ลอ ยสารพิษหรอื สง่ิ ท่ีกอ ใหเกิด มลภาวะตอ สงิ่ แวดลอมซง่ึ จะมผี ลกระทบตอ คนอื่น คณุ ธรรมของผผู ลติ ท่สี ําคัญมีดังน้ี 1. ความขยนั เปน ความพยายาม มมุ านะทีจ่ ะประกอบการในการผลติ และบริการใหประสบผลสําเร็จ อยางไมยอ ทอตอ ปญหาและอุปสรรค 2. ความซื่อสตั ย โดยเฉพาะซื่อสัตยตอ ผบู ริโภค เชน ไมคากาํ ไรเกนิ ควร ไมโ ฆษณาสนิ คาเกนิ ความเปน จรงิ ไมปลอมปนสินคา ไมผ ลิตสินคาท่ีไมไดค ุณภาพ หรือสินคาท่ผี ิดกฎหมาย ฯลฯ 3. ความรับผดิ ชอบ ในการผลิตสนิ คาและบริการเพ่อื สนองตอ ความตอ งการของผบู รโิ ภค และไมส ง ผล กระทบตอ สงั คมและสงิ่ แวดลอ ม รบั ผดิ ชอบตอ ความเสยี หายอนั เกิดจากการผลติ และบริการ 4. พฒั นาคุณภาพสนิ คา เนนใหส นิ คา และบรกิ ารเปน ท่พี ึงพอใจของผบู รโิ ภค 5. ดแู ลสังคม คือ แบง สว นกาํ ไรทไ่ี ดร ับคืนสสู งั คม เชน ทาํ กิจกรรมเพ่ือสว นรวม เชน ส่งิ ที่เปน สาธารณะ ประโยชน การใหความรูทีถ่ ูกตอง ชว ยเหลือผดู อ ยโอกาสในรปู แบบตา งๆ ฯลฯ ในแงผูบริโภค ก็ตองใชสติปญญาในการพิจารณาวาควรเช่ือคําโฆษณาของสินคาหรือไม และจะใช อยางไรใหค มุ คาและไมท ิง้ ของเหลือใชใ หเ ปน มลภาวะตอ สงิ่ แวดลอม ใหค วามรว มมอื ในการกาํ จัดขยะอยา งถูกวธิ ี เพ่ือสุขภาวะของทกุ คนในครอบครวั และในชมุ ชน คุณธรรมของผบู รโิ ภค ในการเลอื กสนิ คา และบริการผบู รโิ ภคควรคาํ นึงถงึ ความจาํ เปน หรือประโยชนตอ การดํารงชวี ิต คุณธรรมท่ีสาํ คัญมีดังนี้ 1. ใชตามความจําเปน ในการบริโภคสินคาหรือบริการใหสอคคลองกับวิถีการดําเนินชีวิตไมกักตุน สนิ คา 2. พจิ ารณาประโยชนทจ่ี ะไดรบั จากการซ้ือสินคาและบรกิ าร 3. ประหยัด ซ่ึงควรพิจารณาถึงคุณภาพ ราคาสินคา การบริการท่ีมีคุณภาพ ยุติธรรมเหมาะสมกับ คา บรกิ าร 4. มีคานยิ มในการบริโภคสนิ คา ผลิตภณั ฑไ ทย

131 ในปจจุบนั หนว ยธุรกจิ ตางๆ มกี ารโฆษณา ประชาสัมพันธ ขายสินคา และบรกิ ารมากขน้ึ ซึ่งเม่ือบางคร้งั มกี ารโฆษณาชวนเช่อื เกินจรงิ ทําใหผ ูบ รโิ ภคไมท ราบความจริงเกี่ยวกบั คณุ ภาพของสินคา ดงั นนั้ ในการซื้อสนิ คา และบริการใดๆ ผูบริโภคจึงควรพิจารณาถึงคุณภาพ ความจําเปนของสินคาและบริการเพื่อประโยชนของ ผบู รโิ ภค ปจจัยทมี่ ีอทิ ธิพลตอ การบริโภค 1. ราคาของสนิ คา ผบู ริโภคโดยท่วั ไปจะซ้ือสนิ คาบรกิ ารทีเ่ ปนไปตามความตอ งการ ความจาํ เปน ตอการ ดํารงชวี ติ และมรี าคาทไ่ี มแ พงเกินไปแตมีคุณภาพดี 2. รสนยิ มของผูบริโภค ผูบรโิ ภคมรี สนยิ มทแี่ ตกตา งกัน บางคนมีรสนยิ มทช่ี อบสินคาและบริการท่ีมา จากตางประเทศ ผูบริโภคบางคนมีรสนิยมของความเปนไทย ก็มักจะซื้อสินคาและบริการที่ผลิตข้ึน ภายในประเทศเทานัน้ 3. รายไดข องผบู ริโภค รายไดของผูบรโิ ภค เปนปจจยั ทม่ี อี ทิ ธิพลตอการบรโิ ภค ถาผูบริโภคมีรายไดน อ ย มักตองการสินคาและบริการที่ราคาถูก เพ่ือใหสามารถดํารงชีวิตอยูไดไมขัดสน ถาผูบริโภคมีรายไดสูงมัก ตองการสินคา และบรกิ ารทม่ี ีคุณภาพดี แมจะราคาสงู ก็ตาม 4. ระบบซอื้ ขายเงนิ ผอ น เปนระบบซอื้ ขายทีช่ วยใหผูมีรายไดนอยมีโอกาสไดบ รโิ ภคสินคาทม่ี รี าคาแพง ได 5. การโฆษณา การโฆษณาเปน การทําตลาด ทําใหผูบ รโิ ภครูจักสินคา และบรกิ าร สนิ คาและบรกิ ารท่ีมี การทุมทนุ โฆษณามากๆ มีสว นทาํ ใหผบู ริโภคหันไปซื้อสินคา และบรกิ ารนน้ั มากขึน้ 6. การคาดคะเนราคาภายหนา ถาผูบริโภคมีการคาดวาสินคาใดมีผลผลิตนอยและราคาจะแพงข้ึน ผูบ ริโภคก็จะมกี ารซ้อื สินคานั้นกนั มาก 7. ฤดูกาล เชน ฤดรู อ น ผูบรโิ ภคจะหาซ้ือเส้ือผาทส่ี วมใสสบายไมร อ น ฤดูฝน ผบู ริโภคจะหาซือ้ เส้ือผา และเคร่ืองปองกันฝนกันมาก เปนตน

132 เรอ่ื งที่ 4 กฎหมายและขอมลู การคุม ครองผูบรโิ ภค หนวยงานที่คมุ ครองผบู ริโภค กองคมุ ครองผูบรโิ ภคดา นโฆษณา 0-2629-7037-9 , 0-2629-7041-3 กองคุม ครองผูบริโภคดานฉลาก 0-2629-7048-50 , 0-2629-7052-5 กองคมุ ครองผูบ ริโภคดา นสัญญา 0-2629-7061-3 , 0-2629-7065-8 กองเผยแพรแ ละประชาสัมพนั ธ 0-2629-8250-2 , 0-2629-8254-6 กองนิตกิ าร 0-2629-8259-60 , 0-2629-8262-4 สาํ นักงานเลขานุการกรม 0-2629-8243 , 0-2629-8245-8 การพทิ กั ษส ิทธ์ิผบู รโิ ภค รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2540 เปนรัฐธรรมนูญฉบับแรกท่ีใหความสําคัญของ การคมุ ครองผบู รโิ ภค โดยบญั ญัติถงึ สิทธิของผบู รโิ ภคไวใ นมาตรา 57 วา “สิทธิของบคุ คลซึ่งเปนผูบริโภคยอม ไดร บั ความคมุ ครอง ทงั้ นต้ี ามทก่ี ฎหมายบัญญัติ” พระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค พ.ศ. 2522 ซึ่งแกไขเพิ่มเติม โดยพระราชบัญญัติคุมครอง ผูบริโภค (ฉบับท่ี 2) พ.ศ.2541 ไดบญั ญตั ิสิทธขิ องผบู รโิ ภคที่จะไดรบั ความคุมครองตามกฎหมาย 5 ประการ ดงั นี้ 1. สิทธิทจ่ี ะไดร ับขา วสารรวมทัง้ คาํ พรรณนาคุณภาพทถี่ กู ตอ งและเพยี งพอเกี่ยวกับสินคาหรือบริการ ไดแ ก สทิ ธทิ ี่จะไดร ับการโฆษณาหรอื การแสดงฉลากตามความเปนจริงและปราศจากพษิ ภยั แกผ ูบริโภค รวมตลอดถึงสิทธิที่จะไดรับทราบขอมูลเกี่ยวกับสินคาหรือบริการอยางถูกตองและเพียงพอที่จะไมหลงผิด ในการซอื้ สินคาหรือรับบริการโดยไมเ ปนธรรม 3. สทิ ธทิ จ่ี ะมอี สิ ระในการเลอื กหาสินคา หรือบรกิ าร ไดแ ก สทิ ธทิ ่ีจะเลือกซอ้ื สนิ คาหรือรับบรกิ าร โดยความสมัครใจของผบู ริโภค และปราศจากการชกั จูงใจอนั ไมเปนธรรม 3. สทิ ธทิ ่ีจะไดร บั ความปลอดภยั จากการใชส นิ คา หรอื บริการ ไดแก สิทธิที่จะไดรับสินคาหรือบริการ ทีป่ ลอดภัย มีสภาพและคุณภาพไดมาตรฐานเหมาะสมแกการใช ไมกอใหเกิดอันตรายตอชีวิต รางกายหรือ ทรัพยสิน ในกรณใี ชตามคาํ แนะนําหรือระมัดระวงั ตามสภาพของสนิ คา หรอื บริการนัน้ แลว 4. สิทธิที่จะไดร ับความเปน ธรรมในการทําสัญญา ไดแ ก สิทธิทจี่ ะไดรับขอสัญญาโดยไมถูกเอารัดเอา เปรียบจากผูประกอบธรุ กจิ 5. สทิ ธิท่ีจะไดรับการพิจารณาและชดเชยความเสยี หาย ไดแก สิทธิที่จะไดรับการคุมครองและชดใช คา เสียหาย เมือ่ มกี ารละเมดิ สทิ ธิของผูบ ริโภคตามขอ 1, 2, 3 และ 4 ดังกลาว

133 ขอ ควรปฏิบตั ิสาํ หรบั ผบู รโิ ภคในการซอ้ื สนิ คา หรือบรกิ าร ขอควรปฏบิ ตั ิหลังจากซือ้ สนิ คาหรอื บรกิ าร ผบู ริโภคมีหนาท่ีในการใชความระมัดระวัง ตามสมควร ในการซือ้ สนิ คาหรอื บรกิ าร ไดแก การใหความสาํ คญั กบั ฉลากของสนิ คา และการโฆษณาสนิ คา หรือบรกิ าร 1. ผูบริโภคตองตรวจดูฉลากของสินคา เพื่อเปนขอมูลในการเปรียบเทียบสินคาแตละยี่หอ กอน ตัดสินใจเลือกสนิ คา ฉลากของสินคา ที่ควบคุมจะตองระบุขอความดงั ตอไปน้ี ชอ่ื ประเภท หรอื ชนิดของสนิ คา ทีแ่ สดงใหเ ขา ใจ ไดว าสนิ คานัน้ คืออะไร ในกรณีท่ีเปน สนิ คาสง่ั หรือ นาํ เขา มาในราชอาณาจักรเพ่ือขายใหระบชุ อื่ ประเทศท่ผี ลิตดวย ช่อื หรือเครื่องหมายการคา ทีจ่ ดทะเบียนในประเทศไทย ของผูผลิตเพอ่ื ขายในประเทศไทย ช่อื หรอื เครือ่ งหมายการคา ท่จี ดทะเบยี นในประเทศไทย ของผสู ั่งหรอื นําเขา มาในราชอาณาจักร เพ่ือขาย สถานทต่ี ้ังของผผู ลติ เพอ่ื ขาย หรือของผสู ัง่ หรือผูนําเขามาในราชอาณาจกั รเพ่ือขายแลวแตกรณี ตองแสดงขนาดหรือมิติ หรือปรมิ าณ หรอื ปริมาตร หรือนํ้าหนักของสินคาแลวแตกรณี สําหรับ หนวยท่ีใชจ ะใชช ื่อเต็มหรอื ชอ่ื ยอหรอื สญั ลกั ษณแทนก็ได ตองแสดงวธิ ีใช เพ่อื ใหผ บู ริโภคเขา ใจวาสินคานั้นใชเ พอ่ื สิ่งใด ขอแนะนําในการใชหรอื หามใช เพอ่ื ความถกู ตอ งในการใหประโยชนแกผ บู รโิ ภค วนั เดอื น ป ทผ่ี ลติ หรอื วัน เดอื น ป ทห่ี มดอายกุ ารใช หรือ วนั เดอื น ป ทีค่ วรใชกอน วัน เดือน ป ท่รี ะบุนั้น เพอ่ื ใหเขาใจในประโยชนข องคุณภาพหรือคณุ สมบัติของสนิ คานัน้ (ถา มี) ราคาโดยระบหุ นว ยเปน บาท และจะระบุเปนเงินสกลุ อ่ืนก็ได 2. สอบถามขอเทจ็ จรงิ เกี่ยวกับคณุ ภาพของสนิ คา จากผูขาย หรอื ผูทเ่ี คยใชส ินคานน้ั แลว 3. ศึกษาเง่ือนไข หรือขอจํากัดของสินคา เชน วัน เดือน ป ที่ผลิตหรือหมดอายุ วิธีการใชการเก็บ รักษา คําเตือนหรอื ขอ ควรระวังของสนิ คาใหเขาใจอยางถองแท เพื่อผูบริโภคสามารถใชสินคา ไดอยางเต็ม ประสิทธภิ าพและประหยัด

134 4. รอ งขอใหหนวยงานท่ีเก่ียวของตรวจสอบคุณภาพ และปริมาณของสินคาวาเปนจริงตามที่ระบุไวท่ี ฉลากของสนิ คา หรอื ไม เพอ่ื ใหไดส นิ คา ทีม่ คี ณุ ภาพและเปน ธรรมแกผ ูบริโภค 5. ผบู รโิ ภคอยาดวนหลงเช่อื คาํ โฆษณาของสนิ คาหรอื บรกิ ารตองศึกษาเงอ่ื นไข รายละเอียดอื่นๆ ของ ตวั สนิ คา หรอื บรกิ ารทีอ่ าจไมไ ดร ะบไุ วในการโฆษณา เนือ่ งจากการโฆษณาสนิ คา หรือบรกิ ารของผปู ระกอบธรุ กจิ สวนใหญจ ะเสนอแตข อดแี ละเงือ่ นไขท่ีเปนประโยชนตอผูบรโิ ภค สว นขอ เสยี มักจะไมก ลาวถึงในการโฆษณา จงึ จําเปน ที่ผบู ริโภคตอ งศึกษาหาความรูเพม่ิ เตมิ จากการสอบถามผูขายหรือบริษัทผูผลิตตลอดจนผูมีความรู ผเู คยมปี ระสบการณใ นการใชสนิ คา น้ันๆ มาแลว ขอ ความโฆษณาตอ ไปนี้ ถือวา เปนขอ ความทไ่ี มเปนธรรมตอ ผูบ ริโภค หรือเปน ขอความท่อี าจกอ ใหเกดิ ผลเสยี หายตอ สังคมเปน สวนรวม ขอ ความทเ่ี ปนเท็จหรือเกินความจริง ขอความทกี่ อใหเ กดิ ความเขา ใจผิดในสาระสําคญั เกี่ยวกับสนิ คาหรอื บรกิ าร ไมวาจะเปน การกระทาํ โดยใชหรืออา งองิ รายงานทางวิชาการ สถติ หิ รอื ส่งิ ใดสง่ิ หนึง่ อนั เปน ความจรงิ หรอื เกนิ ความจรงิ หรอื ไมก ต็ าม ขอความทีเ่ ปน การสนบั สนุนโดยตรงหรือโดยออมใหมีการกระทาํ ผิดกฎหมายหรอื ศีลธรรม หรือนําไปสู ความเสอ่ื มเสยี ในวฒั นธรรมของชาติ ขอ ความท่จี ะทําใหเ กดิ ความแตกแยกหรอื เส่อื มเสยี ความสามคั คใี นหมปู ระชาชน ขอความอยางอืน่ ตามทกี่ ําหนดในกระทรวงทผี่ ปู ระกอบธรุ กจิ ตองระบขุ อ ความใหครบถวน หากฝาฝนมี โทษตามกฎหมาย ขอ ควรปฏบิ ตั หิ ลังจากซื้อสนิ คา หรือบริการ ผูบริโภคมีหนาที่ในการเก็บรักษาพยานหลักฐานตางๆ ท่ีแสดงถึง การละเมิดสิทธิของผูบริโภคไว เพ่ือการเรียกรองตามสิทธิของตน พยานหลักฐานดังกลาว อาจเปนสินคาที่แสดงใหเห็นวามีปริมาณ หรือ คณุ ภาพไมเปนไปตามมาตรฐานท่รี ะบไุ วในฉลาก มีความสกปรก หรอื มีพษิ ทก่ี อ ใหเ กดิ อนั ตราย ควรจําสถานที่ ซอื้ สนิ คาหรอื บริการนั้นไว เพอื่ ประกอบการรอ งเรยี นและตองเกบ็ เอกสารโฆษณาและใบเสร็จรับเงินเอาไวดวย เมื่อมกี ารละเมิดสิทธิของผูบริโภคขึ้น ผูบริโภคมีหนาที่ในการดําเนินการรองเรียน ตามสิทธิของตน โดยรองเรียนไปยังหนวยงานท่ีเก่ียวของกับการกํากับดูแลสินคาหรือบริการนั้นหรือรองเรียนมาท่ีสํานักงาน คณะกรรมการคุมครองผบู ริโภค ตางจังหวดั รอ งเรยี นทค่ี ณะอนุกรรมการการคุมครองผูบริโภคประจําจังหวัด การเตรียมตัวเพอ่ื รอ งทกุ ขส ําหรบั ผูบรโิ ภค พระราชบญั ญัตคิ มุ ครองผูบรโิ ภค พ.ศ. 2522 ซึง่ แกไขเพ่ิมเติม โดยพระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค (ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2541 มาตรา 4 ไดบ ญั ญตั สิ ิทธขิ องผูบรโิ ภคทีจ่ ะไดรับการคุมครอง 5 ประการ ไดแก สทิ ธิทีจ่ ะไดรบั ขาวสารรวมท้ังคาํ พรรณนาคณุ ภาพท่ีถกู ตองและเพยี งพอเกย่ี วกบั สินคา หรอื บรกิ าร สิทธิทจี่ ะมอี สิ ระในการเลอื กหาสนิ คา หรอื บรกิ าร สิทธิทจ่ี ะไดร บั ความปลอดภยั จากการใชส ินคา หรอื บรกิ าร สิทธทิ จี่ ะไดรบั ความเปนธรรมในการทําสัญญา

135 สิทธิท่ีจะไดรับการพิจารณาและชดเชยความเสยี หาย ดงั นั้น การรอ งทุกขเม่ือไมไดรับความเปน ธรรมจากการซอ้ื สินคา หรอื บรกิ าร ถอื เปน เร่ือง ท่ีชอบธรรม ท่ีผูบริโภคควรกระทํา เพื่อใหผูประกอบธุรกิจชดใชความเสียหายและเพ่ือเปนการลงโทษหรือปรามมิใหผู ประกอบธรุ กิจเอารัดเอาเปรียบผบู รโิ ภค การเตรียมตัวของผูบริโภค เพื่อจะมารองทุกขเปนขั้นตอนที่มีความสําคัญ หากเอกสาร หลักฐาน ท่ผี บู รโิ ภคนํามาไมค รบถวน จะทําใหผูบริโภคเสยี เวลาในการยนื่ เรือ่ ง การเตรยี มเอกสาร หลกั ฐานของผูรอ งเรียน ผรู องเรยี นจะตอ งเตรยี มเอกสาร หลกั ฐานใหพรอม เพ่ือจะนํามาใชป ระกอบกับการบนั ทึกคํารองเรียน ใหผูบริโภคยื่นเร่ืองรองเรียน ที่สํานักงานคณะกรรมการคุมครองผูบริโภค (กรุงเทพมหานคร) หรือ คณะอนุกรรมการการคมุ ครองผบู รโิ ภคประจาํ จงั หวัด ในจงั หวดั ท่ที า นอาศัยอยู โดยมีขน้ั ตอนดงั นี้ 1. ผูรองเรียนกรอกรายละเอียดในแบบบันทึกคํารองเรียนพรอมแนบเอกสาร (เอกสารลงช่ือ รบั รองสาํ เนาทุกฉบับ) มอบใหเ จาหนา ที่ 2. ผูรอ งเรยี นกรอกรายละเอียดในแบบหนงั สือมอบอํานาจ (มอบอํานาจให สคบ.ดาํ เนินการแทน ผูรอง) 3. กรณีผบู ริโภคไมสามารถรองเรยี นดวยตนเองได ผูมารองเรียนแทนจะตอ งมีหนงั สือรับรองมอบ อํานาจจากผูบริโภค (พรอ มติดอากรแสตมป จาํ นวน 30 บาท) นาํ มายืน่ ตอเจา หนา ท่ีดวย หากมีขอ สงสัยประการ ใดโปรดสอบถามเจา หนาท่เี พ่มิ เตมิ หรอื โทรศัพทต ดิ ตอ หนว ยงานท่ีใหก ารคมุ ครองผบู รโิ ภค

136 เร่ืองที่ 5 ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศตา ง ๆ ในเอเชีย ความสําคัญของกลมุ ทางเศรษฐกจิ ในเอเชยี การรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ในภูมิภาคตา ง ๆ หลักการการรวมกลุมทางเศรษฐกิจ ความสัมพันธของการคาระหวางประเทศมีวิวัฒนาการ เปล่ยี นแปลงไปจากการคาในอดีต ทั้งในรูปแบบทางการคา ขอบขายกิจกรรมทางการคา ประเทศคูคา และ เทคโนโลยีสารสนเทศทอี่ ํานวยความสะดวกทางการคา การเจรจาทางการคาเปนเร่ืองสําคัญ และเปา หมายหลกั ของผเู จรจาทางการคาทมี่ าจากภาครฐั คอื เพ่ือสิทธปิ ระโยชนทางการคา ของชาติตนเอง เน่ืองจากการแขงขัน ทางการคา ประเทศตางๆ จึงมีนโยบายและมาตรการที่ใชบ ิดเบอื นทางการคา ซ่ึงทําใหการคาระหวางประเทศ ขาดความเปนธรรมและขาดความเปนเสรี การเจรจาทางการคาน้ัน มุงหวังวาจะเปนการแลกเปล่ียนหรือ ลดหยอนสทิ ธพิ ิเศษทางการคา จดั ทําขอ ตกลงทางการคา ความรวมมอื และพัฒนารปู แบบการคา และเพ่ือแกไข ขอพิพาททางการคา ระหวางประเทศ รปู แบบการเจรจาตอ รองทางการคานัน้ สามารถแบงไดต ามระดับของการ เจรจา คือทวิภาคี (Bilateral) ซ่งึ เปนความสมั พนั ธระหวางประเทศตอประเทศการเจรจามากฝา ย (Plurilateral) อาทเิ ชน การเจรจา 3 ฝา ย หรือการเจรจา 4 ฝาย การเจรจาหลายฝา ยหรือพหภุ าคี (Multilateral) ซ่ึงเปน การ เจรจาทม่ี ปี ระเทศเขารว มและใชเวลายาวนานกวา จะไดข อสรปุ การเจรจาตอรองทางการคา เหลา นีน้ าํ ไปสรู ะดับ ความสมั พันธท างการคาระหวางประเทศในรูปแบบตาง ๆ ปจ จบุ นั ระดบั ความสัมพนั ธในระดับกลมุ ประเทศใน ภมู ิภาคใกลเ คียงกันและมีขอ ตกลง ตอกนั (Regional Trade Arrangements) เปนกลุมเศรษฐกิจและเปนเรือ่ ง สําคัญตอการพฒั นาที่นําไปสกู ารคา เสรีของโลก รปู แบบของการรวมกลุมทางเศรษฐกจิ การรวมกลุมทางเศรษฐกจิ มไี ดห ลายรปู แบบและมวี ิวัฒนาการแตกตางกนั โดยแตล ะรปู แบบจะมีความ เขมขนของความสมั พันธซง่ึ กนั และกนั แตกตางกันไป เชน 1. ขอตกลงการใหสิทธิพิเศษทางศุลกากร (Preferential Tariff Agreement) เปนขอตกลง เพ่อื ลดภาษใี หแ กก นั และกัน โดยอตั ราภาษีทเี่ รียกเกบ็ จะนอ ยกวา อตั ราภาษที ี่เรียกเกบ็ จากประเทศท่ีสาม เชน การรวมตวั กนั ของกลุม LAIA (Latin American Integration Association) , ASEAN และ Trade Expansion and Cooperation Agreement เปนตน 2. สหภาพศลุ กากรบางสวน (Partial Customs Union) การรวมตัวทางเศรษฐกิจในรูปแบบนี้ ประเทศทท่ี ําขอตกลงกนั ยังคงอตั ราภาษีไวใ นระดับเดมิ แตม กี ารกําหนดอัตราภาษีศุลกากรในการคากับประเทศ ภายนอกกลุมรวมกัน 3. เขตการคา เสรี (Free Trade Areas) ในเขตการคา เสรี การซื้อขายสินคาและบริการระหวาง ประเทศภาคี สามารถทาํ ไดอยางเสรปี ราศจากขอกีดกันทางการคา ทงั้ มาตรการทางภาษีและมาตรการกีดกัน ทางการคาท่ีมิใชภาษี ในขณะเดียวกันแตละประเทศสมาชิกยังคงสามารถดําเนิน

137 นโยบายกีดกนั ทางการคากับประเทศนอกกลมุ ไดอยางอสิ ระ เชน การรวมตัวกันของกลุม EFTA , NAFTA และ CER เปนตน 4. สหภาพศุลกากร (Customs Union) เปน รปู แบบของการรวมกลุมทางเศรษฐกจิ ทม่ี รี ะดับความ เขม ขน สูงขน้ึ มาอีกระดบั หน่งึ โดยการรวมกลุมในลักษณะนี้ นอกจากจะขจัดขอ กีดกนั ทางการคา ออกไปแลว ยังมกี ารกําหนดพกิ ดั อตั ราภาษีศุลกากรในการคา กับประเทศภายนอกกลุมรวมกนั และใหมีอตั ราเดยี วกันดวย 5. ตลาดรวม (Common Market) รูปแบบของการรวมกลุมประเภทนี้ นอกจากจะมีลักษณะ เหมือนกับสหภาพศุลกากรแลว การเคลอื่ นยายปจ จัยการผลิต (แรงงาน ทนุ และเทคโนโลย)ี สามารถทําไดอ ยาง เสรี เชน การรวมตวั กันของกลุม EU กอ นป 1992 6. สหภาพทางเศรษฐกจิ (Economic Union) นอกจากจะมกี ารคา เสรี การเคลอ่ื นยายปจจัยการ ผลิตอยา งเสรี และนโยบายการคา รว มแลว ยงั มีการประสานความรว มมือกนั ในการดําเนนิ นโยบายทางเศรษฐกจิ ทง้ั นโยบายการเงิน และการคลงั อีกดว ย เชน การรวมตวั ของกลุม EU ในปจจบุ ัน 7. สหภาพทางเศรษฐกิจแบบสมบูรณ (Total Economic Union) เปน การรวมตวั ทางเศรษฐกิจ ท่ีมคี วามเขมขนมากท่ีสุด จะมีการจัดตง้ั รฐั บาลเหนือชาติ และมีนโยบายทางเศรษฐกจิ เดียวกนั การมขี อ ตกลงทางการคาเสรแี ละบทบาทของ WTO แกตตหรือองคการการคาโลก (WTO) ในปจจุบันมีวัตถุประสงคท่ีสําคัญประการหน่ึงคือ ตองการให การคาโลกดําเนินไปอยา งเสรี บนพนื้ ฐานของความเทาเทียมกนั คือ ไมมกี ารเลือกปฏิบัติระหวางประเทศภาคี สมาชิก การจดั ตงั้ กลมุ เศรษฐกิจในระดบั ภมู ิภาคไมวา จะอยูในรูปทวภิ าคีหรือพหภุ าคีความเปนเสรีทางการคา มากข้ึนระหวา งประเทศในกลมุ แตไ มอ าจหลีกเลี่ยงการกีดกนั ทางการคาตอประเทศนอกกลุมไปได เม่ือพิจารณา จากบทบญั ญตั ขิ อง WTO จะเหน็ ไดวา การรวมกลมุ หรอื การทาํ ความตกลงทางการคาระดบั ภูมิภาคเชน น้เี ปนส่ิง ที่ดําเนินการได ถือวาเปน “ขอยกเวน” อยางหนึ่งของ WTO ท่ีประเทศภาคีสมาชิกสามารถเลือกปฏิบัติได ระหวางประเทศในกลุมกับประเทศนอกกลุม แตจะตองดําเนินการใหสอดคลองกับเงื่อนไขที่กําหนดไวใน บทบญั ญตั ิมิฉะนนั้ อาจจะขัดกบั พนั ธกรณภี ายใต WTO ได การจัดต้ังกลมุ เศรษฐกจิ ตามมาตรา 24 นนั้ มีอยู 3 รปู แบบ คือ 1. สหภาพศลุ กากร 2. เขตการคา เสรี 3. ขอตกลงชั่วคราวกอ นที่จะจัดตัง้ สหภาพศลุ กากรหรอื เขตการคาเสรี เหตผุ ลของการรวมกลุมทางเศรษฐกจิ ประเทศเลก็ ท่กี ําลังพัฒนากอตัวเปนกลุมเศรษฐกิจมากข้ึน เพราะนานาประเทศตระหนักวาการที่มี ตลาดใหญ การรว มใชทรพั ยากร การแบงงานกนั ทาํ อยางมปี ระสทิ ธิภาพ โดยเฉพาะประเทศท่อี ยูในอาณาบรเิ วณ ใกลเ คียงกนั จะนําไปสูพ ฒั นาการทางเศรษฐกิจทแี่ ขง็ แกรงและสามารถแขง ขนั กบั ตลาดใหญ ๆ ได ประเทศไทยไดรวมมือทางเศรษฐกิจกับประเทศอ่ืนๆ อยางกวางขวาง และไดเขารวมเปนสมาชิกของ องคก รระหวา งประเทศหลายองคกรดงั นี้

138 1. กลมุ อาเซียน หรือ สมาคมประชาชาตเิ อเชียตะวนั ออกเฉยี งใต (Association of Southeast Asian Nations : ASEAN) ประกอบดว ย 6 ประเทศ ไดแ ก อนิ โดนีเซยี มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร บรูไน และไทย สาํ นักงานใหญตัง้ อยทู ่ีเมอื งจาการต า ประเทศอนิ โดนีเซีย องคกรนี้มวี ัตถปุ ระสงค เพื่อสงเสริมความรวมมือทางเศรษฐกิจ วิทยาศาสตร และเทคโนโลยี สังคม และวฒั นธรรม ตลอดจนการเมอื งระหวางประเทศสมาชกิ จากการกอต้ังกลุมอาเซียน มาต้ังแต พ.ศ. 2510 มาจนถึงปจจุบัน ประเทศสมาชิกอาเซียนมีการ ขยายตัวทางเศรษฐกิจอยา งรวดเร็ว โครงสรางทางเศรษฐกจิ กเ็ ปลยี่ นแปลงจากภาคเกษตรไปสูภาคอตุ สาหกรรม มากขน้ึ สง ผลใหประเทศสมาชกิ ประสบปญ หาทัง้ ทางดา นการขาดดุลการคา การเพม่ิ อัตราคาจา งแรงงาน และ การขาดแคลนการบรกิ ารพ้นื ฐาน 2. กลุมเอเปค (Asia-Pacific Economic Cooperation : APEC) กอ ตั้งขึ้นเม่อื พ.ศ. 2532 มีสมาชิก 12 ประเทศ ไดแก สหรฐั อเมรกิ า เกาหลีใต สิงคโปร ฟลิปปนส นิวซีแลนด มาเลเซีย ญ่ีปุน อินโดนีเซีย แคนาดา บรไู น ออสเตรเลีย และไทย องคกรนม้ี ีวตั ถุประสงคเพ่ือสง เสริมความรวมมอื ในการแกป ญหารว มกนั สง เสรมิ การคาเสรี ตลอดจน การปรบั ปรงุ แบบแผนการติดตอการคา ระหวา งกนั และเพอ่ื ต้งั รบั การรวมตัวเปนตลาดเดียวกนั ระหวางประเทศ สมาชิก 3. คณะกรรมาธิการเศรษฐกิจและสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social Commission for Asia and pacific : ESCAP) องคกรน้ีเปน องคกรที่จัดตั้งขนึ้ โดยองคก ารสหประชาชาติ มีวตั ถปุ ระสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือใน การพัฒนาดานเศรษฐกิจและสังคมของประเทศสมาชิกท่ีอยูในเอเชียและแปซิฟก รวมทั้งประเทศไทยดวย ESCAP เปนองคกรท่ีขยายมาจากคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหงเอเชียและตะวันออกไกล (Economic commission for Asia and the Far East : ECAFE) ซง่ึ จดั ตั้งขน้ึ เมือ่ พ.ศ. 2490 และใน พ.ศ. 2517 ไดขยาย มาเปน ESCAP ทงั้ นเ้ี พือ่ ใหค รอบคลมุ ประเทศในพืน้ ที่เอเชียและแปซฟิ กท้ังหมด ประเทศทเี่ ปนสมาชิกจะไดร ับ ความชว ยเหลือในการพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คม สาํ นกั งานต้งั อยูท ก่ี รุงเทพมหานคร ประเทศไทย 4. ขอตกลงทั่วไปวาดวยภาษีศุลกากรและการคา (General Agreement of Tariffs and Trade : GATT) กอ ต้ังเมอื่ วนั ที่ 30 ตลุ าคม พ.ศ. 2490 มีประเทศสมาชิกเกือบทัว่ โลก ประเทศไทยเขา เปนสมาชิกเม่ือวันท่ี 20 พฤศจิกายน 2525 องคก รนมี้ ีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมระบบการคาเสรีและสงเสริม สมั พนั ธภาพทางการคาและเศรษฐกิจระหวางประเทศ โดยทกุ ประเทศสมาชิกตองปฏิบัติตามกฎระเบียบของ GATT ประเทศไทยไดรบั การสง เสรมิ ดานการขยายตัวทางการคา ทาํ ใหความเสยี เปรียบดานการเจรจาการคา ระหวางประเทศกับมหาอาํ นาจทางเศรษฐกิจลดลงไปมาก ลกั ษณะ ประเภทสนิ คาของประเทศในเอเชยี ประเทศตาง ๆ ในเอเชียมีการผลิตสินคาที่มีลักษณะคลายคลึงกัน เนื่องจากลักษณะภูมิ ประเทศที่เปนที่ตั้งของประเทศ ที่สามารถผลิตสินคาไดดี โดยเฉพาะผลผลิตที่เปนอาหารของโลกที่ไดจาก

139 การเกษตร เชน ขาว ยางพารา มันสําปะหลัง แตก็มีหลายประเทศ เชน จีน ญ่ีปุน อินเดีย ท่ีพลิกผันไปผลิต สนิ คาท่เี ปนเทคโนโลยสี มยั ใหม เชน ยานยนต อุปกรณไ ฟฟา คอมพวิ เตอร และอนื่ ๆ ประเทศไทย มกี ารผลิตสนิ คา ท่สี งออกขายทัว่ โลก สนิ คาเกษตรสง ออกสาํ คัญทีน่ าํ รายไดเขาประเทศ สงู สุด 10 อนั ดับแรก ไดแ ก ยางพาราและผลิตภัณฑ ขาวและผลติ ภณั ฑ ปลาและผลิตภัณฑ กุงและผลิตภัณฑ ไมและผลิตภัณฑ มันสําปะหลังและผลิตภัณฑ นํ้าตาลและผลิตภัณฑ ผลไมและผลิตภัณฑกระดาษ และ ผลติ ภณั ฑเ นอื้ ไก นอกจากนั้นยังมีสินคาที่ประเทศไทยทําการคาระหวางประเทศ เชน ส่ิงทอและวัสดุ สง่ิ ทอ การออกแบบผลติ ภัณฑ อญั มณี และอุตสาหกรรมการทองเทย่ี ว อินโดนีเซยี มีทรัพยากรปาไม พ้ืนที่สวนใหญเปนปาดงดิบ เปนประเทศท่ีมีปาไมมากที่สุดในเอเชีย ตะวนั ออกเฉยี งใต ผลิตผลจากปาไมส ว นใหญเปน ไมเ น้ือแขง็ แรธาตุ แรธ าตุที่สําคัญไดแ ก น้าํ มันปโตรเลียม ทาํ รายไดใหกับประเทศมากที่สุด อินโดนีเซียเปนสมาชิกขององคการประเทศ ผูสงน้ํามันเปนสินคาออก เกษตรกรรม มีการปลูกพชื แบบขนั้ บนั ได พืชเศรษฐกจิ ไดแ ก ขา ว ยาสบู ขา วโพด เคร่ืองเทศ ประมง ลักษณะ ภมู ิประเทศเปนหมูเกาะทาํ ใหอ ินโดนเี ซยี สามารถจับสัตวนํ้าไดมาก อตุ สาหกรรม อุตสาหกรรมที่สําคัญ ไดแก การกลนั่ นํ้ามนั การตอ เรอื ญปี่ นุ การสง ออกของญปี่ นุ สินคา สง ออกของญ่ปี ุนทส่ี าํ คัญเปนประเภทยานพาหนะและอุปกรณข นสง เคร่อื งจกั ร และสนิ คาอเิ ลก็ ทรอนิกส เรอื ผลติ ภัณฑเ ภสัชกรรม เครื่องสาํ อาง รถไฟ/รถรางและอุปกรณ รวมถึง ผลติ ภณั ฑจากกระดาษ เชน การบรรจุภณั ฑ สิงคโปร ไมม ที รัพยากรธรรมชาติของตนเอง ไมมีแรธาตุใดๆ แมกระท่ังน้ําจืดยังไมมีเพียงพอ ตองพ่ึง แหลงน้าํ จดื จากมาเลเซยี อตุ สาหกรรมสาํ คญั ๆ โดยนาํ เขา วัตถุดบิ จากประเทศเพอื่ นบา น เชน อตุ สาหกรรมกลัน่ นํ้ามัน โดยซื้อน้ํามันดิบจากอินโดนีเซียและบรูไน นอกจากน้ียังมีอุตสาหกรรมถลุงแรเหล็กและดีบุก อตุ สาหกรรมเคมี อุตสาหกรรมเครือ่ งใชไฟฟา อตุ สาหกรรมผลติ รถยนตและชน้ิ สว นอะไหล ฯลฯ

140 สาธารณรัฐประชาชนลาว สินคาสงออกของลาว ไดแก ไมและไมแปรรูป สินคาประมงและสัตว แรธาตุ สินคาการเกษตร เชน ชา กาแฟ เครื่องเทศ ฯลฯ เคร่ืองนุงหม พาหนะและอะไหล หนังสัตวและ ผลติ ภณั ฑห นังฟอก เครอ่ื งจกั รกลท่ีไมใ ชไฟฟา และสวนประกอบ เคร่ืองพลาสตกิ ผลติ ภัณฑและเครื่องอุปโภค เวียดนาม สินคาสงออกท่ีสําคัญของเวียดนาม ไดแก ขาว นํ้ามันดิบ ส่ิงทอและเส้ือผาสําเร็จรูป รองเทา ผลิตภณั ฑส ัตวน ้ําทะเล ไมแ ละเฟอรนเิ จอร กาแฟ สาธารณรัฐแหงสหภาพพมา (เมียนมาร) รัฐบาลพมาประกาศนโยบายตั้งแตเขายึดอํานาจการ ปกครองใหมๆ ทจ่ี ะเปลย่ี นแปลงเศรษฐกิจพมา จากระบบวางแผนสว นกลาง (Centrally-planned economy) เปนระบบตลาดเปด ประเทศ รองรบั และสง เสรมิ การลงทนุ จากภายนอก สงเสริมการสง ออก การทองเทีย่ ว และ ขยายความรวมมือทางเศรษฐกิจกับภมู ภิ าค แตใ นทางปฏิบัติการปรับโครงสรางเศรษฐกิจของพมาไมคืบหนา รัฐบาลพมาไมไดดําเนินการในทิศทางดงั กลาวอยา งเตม็ ท่ี รฐั บาลยงั คงคุมและแทรกแซงภาคการผลติ ตางๆ อยาง เขมงวด มีการเปลย่ี นแปลงกฎระเบียบดา นการคาการลงทนุ

141 ดา นเกษตรกรรม รฐั บาลพมา ใหค วามสาํ คัญตอการผลติ และสงออกผลผลิตถัว่ ขาว ยางพารา ไดปรับ ระบบการสง ออกถ่ัวขน้ึ ใหม เพอ่ื ใหเ กิดความคลอ งตัวและจงู ใจใหเกษตรกร ขยายการเพาะปลกู และรัฐบาลพมา พยายามสง เสรมิ โครงการปลกู ขา วเพอื่ การสง ออก ปจจบุ ันแมว า รฐั บาลพมา ยังไมไ ดดาํ เนินการใดๆ ทส่ี ําคัญเพ่อื ปฏริ ูประบบเศรษฐกจิ มหภาค แตพยายามเรง การพัฒนาภาคการเกษตร การสงเสริมการลงทุนจากตางประเทศ การสง เสริมการทอ งเทย่ี ว การนาํ ทรัพยากรมาใชโ ดยเฉพาะกาซธรรมชาติและพลงั น้าํ ประเทศจีน มีประชากรมาก และอาณาเขตกวางขวางเปนท่ีสองของโลก ผลผลิตตางๆ สวนใหญ เพอื่ เลีย้ งชพี คนในประเทศ แตอยางไรก็ตามรัฐบาลไดกําหนดนโยบายเพ่อื การพัฒนาเศรษฐกิจใหส ามารถสง ออก ไปยงั นานาประเทศได โดยเนน ศกั ยภาพของพลเมอื งเปน สําคญั เชน ทางตะวันตกเฉยี งเหนอื มแี รเ หลก็ มาก กจ็ ะเนน การเจรญิ เติบโตดานการผลติ เหล็กกลา และผลิตภัณฑที่ทําจากเหล็ก เมืองที่เปนกลางการคาก็เนนการบริการ สง ออก การผลติ สินคา ยานยนต เครื่องใชไฟฟาและอีเล็กทรอนิกส เชน เซ่ียงไฮ เมืองที่มีทรัพยากรธรรมชาติ สวยงาม ก็เนนธุรกจิ การทอ งเท่ียว และท่ีสําคัญผลผลิตทางการเกษตรท่ีเปนของจีนสามารถสงออกจําหนาย เปนคแู ขง ที่สาํ คญั ของประเทศในภูมิภาคเอเชีย เชน ผัก ผลไม และอาหารทะเล เปนตน

142 เรือ่ งท่ี 6 ประชาคมเศรษฐกิจอาเซยี น 1. ความเปนมา อาเซยี นหรอื สมาคมประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต ( Association of South East Asian. Nation : ASEAN) เปนองคกรระหวางประเทศระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใตกอตั้งข้ึน เม่ือวันท่ี 8 สงิ หาคม 2510 จนถงึ ปจจุบนั มสี มาชิกรวมทั้งสน้ิ 10 ประเทศ ไดแก ประเทศไทย, มาเลเชีย , สาธารณรัฐ ฟลิปปนส , อินโดนีเชีย , สาธารณรัฐสิงคโปร , บรูไนดารุสซาลาม , สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม , สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว , สหภาพพมา และราชอาณาจกั รกัมพชู า การกอตั้งมีวตั ถุประสงคเ พ่อื สรา งสนั ติภาพในภูมภิ าคเอเชียตะวันออกเฉียงใต สง เสรมิ ความรว มมือซึ่งกันและกันอันจะนํามาสูความม่ันคง ทางการเมืองความเจรญิ ทางเศรษฐกิจ สังคม และวฒั นธรรม ในยคุ ท่ีสถานการณโลกมีการเปลี่ยนแปลงไปอยา งรวดเรว็ การรวมตวั กันของประเทศในกลุมอาเซียน ท้ัง 10 ประเทศ ใหเขมแข็ง จะทําใหประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต สามารถเผชิญกับการ เปลี่ยนแปลงและปญหาไดดยี ่ิงข้ึน อกี ทง้ั ยังเปนการเพ่มิ ขีดความสามารถในการแขงขัน เพราะการท่มี ีสมาชกิ ถงึ 10 ประเทศ มีทา ทีเปน หนึ่งเดยี วในเวทรี ะหวางประเทศ ทาํ ใหอ าเซียนมคี วามนาเชื่อถอื และมอี าํ นาจตอรอง ในเวทรี ะหวางประเทศมากขน้ึ ดังน้ันในการประชุมผูนําอาเซียน ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2546 ท่ีบาหลี ผูนํามี ความเหน็ ตรงกนั วา อาเซยี นควรรวมมอื กนั ใหเหนยี วแนนเขม แขง็ และม่ันคงยงิ่ ขึน้ จึงมกี ารลงนามในปฏิญญาวา ดว ยความรวมมืออาเซยี นเพอ่ื กําหนดใหมีการสรางประชาคมอาเซียนขึ้นภายในป 2563 ตอมาไดมีการเล่ือน กําหนดการรวมตัวในป พ.ศ. 2558 โดยประชาคมอาเซียนประกอบดวย 3 เสาหลัก ไดแก ประชาคม เศรษฐกจิ อาเซียนประชาคมสังคม – วัฒนธรรมอาเซียน และประชาคมความมั่นคงอาเซียน ซ่ึงในที่น้ีเราจะ เรยี นรูเฉพาะเรอื่ งประชาคมเศรษฐกจิ อาเซียน ประชาคมเศรษฐกิจ (ASEAN Economic Comunity : AEC) เปนการรวมกลุมของประเทศสมาชิก ของอาเซียนทง้ั 10 ประเทศ ท่ีเนนใหค วามสาํ คญั ในเรือ่ งการสรางความแข็งแกรงทางเศรษฐกิจอยางตอเน่ือง โดยที่ประชุมสุดยอดอาเซียน (ASEAN Summit) ครั้งท่ี 8 เม่ือ เดือนพฤศจิกายน 2545 โดยเห็นชอบให อาเซยี นกําหนดทศิ ทางการดําเนนิ งานเพอื่ มงุ ไปสกู ารเปน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซยี น เพ่อื ใหอ าเซยี นปรับปรุง กระบวนการดําเนนิ งานภายในของกลุม อาเซยี นใหม ปี ระสทิ ธภิ าพยิง่ ขึ้น ซ่ึงในการประชุมสุดยอดอาเซียนในป 2546 ผูนําอาเซียนไดอ อกแถลงการณเห็นชอบใหม ีการรวมตวั ไปสูการเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนภายใน ป 2558 และเรง รดั การรวมกลมุ เพ่อื เปด เสรีสินคาและบริการสําคญั ใน 12 สาขา ไดแ ก การทอ งเทยี่ ว การบิน ยานยนต ผลิตภัณฑไม ผลิตภัณฑยาง สิ่งทอ อิเล็กทรอนิกส สินคาเกษตร ประมง เทคโนโลยีสารสนเทศ สุขภาพ และ โลจิสติกส

143 2. ความสาํ คัญ ทามกลางบริบททางเศรษฐกิจ การคาและการลงทุนระหวางประเทศที่มีการแขงขันสูงอนั สงผลให ประเทศตา ง ๆ ตองปรับตวั เองเพือ่ ใหไดรับประโยชนจากระบบเศรษฐกิจโลก รวมถึงการรวมกลุมการคากัน ของประเทศตาง ๆ อาทิ สหภาพยโุ รป และเขตการคาเสรอี เมรกิ าเหนอื ผนู ําประเทศสมาชกิ อาเซียนไดเหน็ ชอบ ใหจดั ต้ัง “ประชาคมเศรษฐกิจของอาเซียน” ภายในป 2585 เพื่อทจ่ี ะใหภ ูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใตม คี วาม ม่ันคง มัง่ คั่ง และสามารถแขงขันกับภมู ิภาคอืน่ ๆ ได โดยยดึ หลักดงั น้ี 1. มุงท่ีจะจดั ตัง้ ใหอ าเซยี นเปนตลาดเดยี วและเปนฐานการผลิตรว มกนั 2. มุงใหเ กิดการเคลอ่ื นยายเงินทนุ สนิ คา การบรกิ าร การลงทุน แรงงานฝม ือระหวางประเทศ สมาชิกโดยเสรี 3. ใหค วามชวยเหลือแกประเทศสมาชกิ ใหมของอาเซียน (ราชอาณาจักรกมั พูชา สาธารณรัฐ ประชาธปิ ไตยประชาชนลาว สหภาพพมา และสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม หรือ CLMV) เพ่ือลดชองวาง ของระดับการพัฒนาของประเทศสมาชิกอาเซียน และชวยใหประเทศสมาชิกเหลานี้เขารวมในกระบวนการ รวมตัวทางเศรษฐกิจของอาเซียน สงเสริมใหอาเซียนสามารถรวมตัวเขากับประชาคมโลกไดอยางไมอยูใน ภาวะท่เี สยี เปรยี บและสงเสริมขีดความสามารถในการแขง ขนั ของอาเซียน 4. สงเสริมความรวมมือในนโยบายการเงินและเศรษฐกิจมหภาค การพัฒนาโครงสราง พื้นฐานและการคมนาคมความรวมมือดานกฎหมาย การพัฒนาความรวมมือดานการเกษตร พลังงาน การทอ งเทย่ี ว การพฒั นาทรัพยากรมนษุ ย โดยการยกระดบั การศึกษาและการพฒั นาฝมือ ประชาคมเศรษฐกิจ ของอาเซยี น จะเปน เครอื่ งมือสําคัญท่ีจะชว ยขยายปริมาณการคาและการลงทุนภายในภูมิภาค ลดการพ่ึงพา ตลาดของประเทศในโลกที่สาม สรางอํานาจการตอรองและศักยภาพในการแขงขันของอาเซียนในเวที เศรษฐกจิ โลก เพม่ิ สวัสดกิ ารและยกระดับความเปนอยูข องประชาชนของประเทศสมาชกิ อาเซียน หากอาเซียนสามารถสรา งประชาคมเศรษฐกจิ อาเซยี นไดส ําเรจ็ ประเทศไทยจะไดประโยชนจากการ ขยายการสงออก โอกาสทางการคา และเปดโอกาสการคาบริการในสาขา ที่ประเทศไทยมีความเขมแข็ง เชน การทอ งเทย่ี ว โรงแรมและภัตตาคาร สขุ ภาพ ฯลฯ ซ่งึ อาเซยี นยงั มคี วามตอ งการดา นการบริการเหลา นอี้ ีกมาก นอกจากน้ียังชวยเสริมสรางโอกาสในการดึงดูดการลงทุนโดยตรงจากตางประเทศมายังอาเซียน ซึ่งจะเพ่ิม อาํ นาจการตอรองของอาเซยี นในเวทีการคา โลก และยกระดับความเปน อยขู องประชาชนในอาเซียนโดยรวมให ดียิง่ ข้นึ