วิชาสังคมศึกษา ม.ต้น

44 บทท่ี 2 ประวัติศาสตรทวีปเอเชีย สาระสําคัญ ทวีปเอเชียประกอบดว ย ประเทศสมาชิกหลายประเทศ ในท่นี จี้ ะกลาวถึงประวัติศาสตรของประเทศ ในแถบเอเชียท่ีมีพรมแดนติดและใกลเคียงกับประเทศไทย ไดแก ประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน อินเดีย สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว สาธารณรัฐแหง สหภาพพมา อินโดนเี ซยี ฟลิปปนส และประเทศญปี่ ุน โดยสงั เขป นอกจากนี้ไดเ กิดเหตกุ ารณสําคัญ ๆ ในประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชยี ที่นาสนใจ เชน ยุคลา อาณานิคม และยุคสงครามเยน็ เปน ตน ผลการเรียนรทู ี่คาดหวัง หลงั จากผูเรียนเรียนเรื่องประวตั ศิ าสตรทวปี เอเชียจบแลว ทาํ ใหผ ูเรียนสามารถ 1. บอกถึงประวัติศาสตรโดยสังเขปของสาธารณรัฐประชาชนจีน อินเดีย สาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว สาธารณรฐั แหง สหภาพพมา อนิ โดนีเซยี ฟลปิ ปน สแ ละประเทศญ่ปี นุ ได 2. บอกเหตกุ ารณส าํ คัญทางประวัตศิ าสตรทีเ่ กิดขึน้ ในประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชยี ได ขอบขายเนือ้ หา เรอื่ งท่ี 1 ประวัตศิ าสตรส ังเขปของประเทศในทวปี เอเชีย ไดแ ก 1.1 ประวตั ิศาสตรป ระเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน 1.2 ประวตั ศิ าสตรประเทศอินเดยี 1.3 ประวัตศิ าสตรสาธารณรัฐประชาธปิ ไตยประชาชนลาว 1.4 ประวตั ศิ าสตรป ระเทศสาธารณสาธารณรัฐแหง สหภาพพมา 1.5 ประวตั ศิ าสตรประเทศอินโดนีเซยี 1.6 ประวตั ิศาสตรประเทศฟล ิปปนส 1.7 ประวตั ิศาสตรป ระเทศญี่ปนุ เร่ืองที่ 2 เหตุการณส ําคัญทางประวตั ิศาสตรท ี่เกดิ ขน้ึ ในประเทศไทยและประเทศใน ทวีปเอเชยี 2.1 ยุคลา อาณานิคม 2.2 ยคุ สงครามเยน็

45 สอ่ื ประกอบการเรยี นรู ส่ือที่ผเู รยี นสามารถใชใ นการศึกษาเรยี นรปู ระกอบดวย 1. สอ่ื แบบเรียน หมวดวชิ าพฒั นาสังคมและชมุ ชน ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน 2. หนังสือพิมพ วารสาร เอกสารทางวิชาการตามหองสมุดและแหลงเรียนรูในชุมชนและหองสมุด ประชาชน หอ งสมดุ เฉลิมราชกมุ ารใี นทองถ่นิ 3. เครือขา ยอนิ เทอรเนต็ การวัดผลการเรยี นรู 1. ศกึ ษาจากหนงั สอื เรียนหมวดวชิ าการพัฒนาสงั คมและชุมชน ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน 2. ทํากจิ กรรมทายบทท่กี าํ หนดให 3. ทดสอบปลายภาคเรียน

46 เร่ืองที่ 1 ประวตั ศิ าสตรส งั เขปของประเทศในทวีปเอเชยี 1.1 ประวัตศิ าสตรส งั เขปของประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน ประเทศจนี หรอื สาธารณรัฐประชาชนจนี เปนประเทศท่ีมีความเจริญรุงเรือง และมีอารยธรรมยาวนาน ท่ีสดุ ประเทศหนง่ึ ของโลก โดยหลกั ฐานทางประวัติศาสตรทีส่ ามารถคน ควา ทมี่ กี ารบันทกึ เปน ลายลักษณอักษร และมหี ลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร ศลิ ปวฒั นธรรมทหี่ ลากหลายสวยงาม ไดบง ชว้ี า อารยธรรมจนี ท่ีบง บอกถงึ ความ เจรญิ งอกงามของจีนโบราณ ต้ังแตชวง 2,500 - 2,000 ป กอนคริสตศักราช เริ่มจากสมัยราชวงศตาง ๆ มา จนถึงจีนยุคใหมค ือยคุ ปจ จุบนั ป ค.ศ. 2009 รวมมอี ายุยาวนานถงึ 4,000 - 5,000 ป ประเทศจีน เปนประเทศท่ีใหญท่ีสุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออก มีประชากรมากที่สุดในโลก คือ มี ประชากรกวา 1.3 พันลานคน หรือประมาณหนึ่งในหาของประชากรโลก โดยประชากรสวนใหญเปนชาวจีน ฮ่นั มพี ื้นท่ีกวา งใหญมีขนาดเปน อนั ดับ 3 ของโลก เปน รองเพยี งรสั เซยี และแคนาดา เปนประเทศที่คิดคนเข็ม ทศิ การผลติ กระดาษ ดนิ ปน ระบบการพิมพ ระบบชลประทาน การกอ สรา งกําแพงเมืองจีน และการขุดคลอง ขนุ ถอื เปนโครงการดา นวศิ วกรรมอนั ย่ิงใหญแ ตโบราณกาลที่มมี ากวา

47 2000 ป ดวยเหตุน้ี ประเทศจีนจึงเปนสัญลักษณของความม่ังค่ังทางศิลปะ วัฒนธรรมท่ีชาวจีนไดผาน ประวัตศิ าสตรร ปู แบบสังคมแบบตางๆ ทั้งสังคมแบบยุคมนุษยหิน สังคมทาส สังคมศักดินา สังคมกึ่งศักดินา สงั คมกง่ึ เมอื งข้ึน จนเขาสูสงั คมนยิ มในปจ จบุ นั ประเทศจีนมีพรมแดนติดกับ 15 ประเทศ คือ เวียดนาม ลาว พมา อินเดีย ภูฏาน สิกขิม เนปาล ปากีสถาน อัฟกานิสถาน ทาจิกิสถาน ครี กซี สถาน คาซัคสถาน รัสเซยี มองโกเลยี และเกาหลีเหนือ ตงั้ แตก อต้ังสาธารณรฐั เมอ่ื ป พ.ศ. 2492 ประเทศจนี อยูภายใตการปกครองของพรรคคอมมิวนิสตจีน ประเทศจีนอา งอธปิ ไตยเหนอื เกาะไตห วัน เผงิ หู เอหมึงและหมาจู แตไ มไ ดป กครองโดยทเี่ กาะเหลาน้ีปกครอง โดยสาธารณรฐั จีน ซ่งึ มีเมืองหลวงอยทู ่ีกรงุ ไทเป ฐานะทางการเมอื งของสาธารณรัฐจีนน้ัน ยังเปนที่โตแยงกัน อยู คาํ วา “จีนแผนดินใหญ” ใชเ รยี กสวนของจีน ท่ีอยูภายใตการปกครองของสาธารณรัฐประชาชนจีน (ยกเวนเขตบริหารพิเศษ 2 แหง คือ ฮองกง และมาเกา) นิยมเรียกสาธารณรัฐประชาชนจีนวา “จีนแดง” (Read Chaina) ปจ จบุ ันประเทศสาธารณรฐั ประชาชนจีนและประเทศญป่ี นุ เปน มหาอํานาจในภูมภิ าคเอเชยี มี เศรษฐกจิ และกาํ ลงั ทางทหารใหญทีส่ ุดในภมู ภิ าคเอเชยี ในดา นภาษาในการตดิ ตอสอื่ สารน้นั จนี ใชภาษาจนี กลาง หรือภาษาธรรมดา เปน ภาษาประจําชาติ ซง่ึ เปน ภาษาหนง่ึ ในหา ภาษาทางการทีใ่ ชใ นองคก ารสหประชาชาติ ประเทศจีนมีชนเผาตาง ๆ 56 ชนเผา ซึ่งสวน ใหญจะมีภาษาประจาํ เผา ของตวั เอง ภาษากวางตุง เปนหน่ึงในภาษาถ่ินที่ใชพูดในทางใตของประเทศ สําหรับ ภาษาเขยี นน้นั ภาษาจีนมีมากวา 6,000 ปแ ลว

48 จากชนเผาทั้งหมด 56 เผา มีชนเผาฮ่ัน เปนชนเผาท่ีใหญที่สุด มีจํานวนประชากรถึง 91.02 % ของ ประชากรทงั้ หมด ที่เหลืออกี 8.98 % เปนชนกลมุ นอยซ่งึ ประกอบไปดวย 55 เผา โดยทุกชนเผามีสิทธิเทาเทียม กนั ภายใตก ฎหมาย รากฐานทางอารยธรรมท่ีสําคัญของจีนคือ การสรางระบบภาษาเขียน ในยุคราชวงศฉิน (ศตวรรษที่ 3 กอ น ค.ศ.) และการพัฒนาแนวคิดลทั ธขิ งจอื๊ เม่ือประมาณ ศตวรรษที่ 2 กอ น ค.ศ. ประวัติศาสตรจนี มที ้ังชว งท่เี ปน ปกแผน และแตกเปน หลายอาณาจักรสลับกันไป ในบางคร้ังก็ถูกปกครองโดยชนชาติอ่ืน วัฒนธรรมของจีนมี อทิ ธพิ ลอยา งสงู ตอ ชาตอิ ืน่ ๆ ในทวปี เอเชยี ซึง่ ถายทอดดว ยการอพยพของประชากร การคา และการยึดครอง 1.2 ประวตั ศิ าสตรส งั เขปของประเทศอนิ เดีย ประเทศอินเดีย หรือมีช่ือเรียกอยางเปนทางการวา สาธารณรัฐอินเดีย ต้ังอยูในทวีปเอเชียใต เปน พน้ื ทส่ี ว นใหญข องอนุทวปี อนิ เดีย มปี ระชากรมากเปน อนั ดบั ท่สี องของโลก และเปน ประเทศประชาธิปไตย ทม่ี ีประชากรมากท่ีสดุ ในโลก โดยมีประชากรมากกวา หนึง่ พนั ลานคน มีภาษาพดู ประมาณแปดรอ ยภาษา ในดานเศรษฐกจิ อินเดยี มอี ํานาจการซอ้ื มากเปน อันดับท่สี ข่ี องโลก โดย อาณาเขตทางทิศเหนือติดกับสาธารณรฐั ประชาชนจนี เนปาล และภฏู าน ทศิ ตะวนั ตกเฉียงเหนือติดปากีสถาน ทศิ ตะวันออกเฉียงเหนอื ตดิ สาธารณรัฐแหงสหภาพพมา ทศิ ตะวนั ออกเฉยี งใตและตะวนั ตกเฉียงใตจรดมหาสมุทรอนิ เดีย ทิศตะวนั ออกตดิ บงั กลาเทศ อินเดยี มีพ้นื ที่ 3,287,590 ตารางกโิ ลเมตร ซง่ึ ใหญกวา ไทยประมาณ 6 เทา ประวัติศาสตรอินเดียเร่ิมตนเม่ือ 3,000 ปกอนคริสตกาล หลักฐานทางโบราณคดี ที่พบในแควนปญ จาบและแควนคุชราตของอินเดียบงบอกถึงความรุงเรืองของสังคมเมืองและอารยธรรมลุมน้ําสินธุในยุคสมัยน้ัน ในศตวรรษท่ี 6 กอนคริสตศักราช ชนเผาอินโด-อารยันท่ีปกครองอินเดียอยูในขณะน้ัน ไดต้ังอาณาจักรที่ ปกครองโดยกษัตรยิ น ักรบขึ้นเปน ผูปกครองดินแดนทรี่ าบลุมแมนํ้าคงคา (Ganges plain) มชี นเผาตาง ๆ เปน บรวิ ารอยูรอบ ๆ ตอมามีการตอ ตา นความมอี ํานาจของพวกพราหมณท่ีมีอิทธิพลตอชีวิตความเปนอยูของชาว อินเดยี สว นใหญพวกท่ไี มเหน็ ดว ยตา งพากนั แสวงหาศาสดาใหม เปนบอ เกิดของศาสนาใหม ๆ ความเช่ือใหม ๆ ข้ึน จึงทําใหเกิดศาสนาสําคัญข้ึน 2 ศาสนา คือ ศาสนาพุทธ (Buddhism) กับศาสนาเชน (Jainism) ในขณะ ท่ศี าสนาฮนิ ดรู งุ เรอื งและมอี ิทธพิ ลอยา งมากอยูในอินเดีย พวกมคธ (Magodh) มีอํานาจปกครองอยูในแถบที่ ราบตอนเหนือ พระเจาจันทรคุปตแหงราชวงคโมริยะ (Chandragupta Maurya) เปนกษัตริยองคสําคัญใน ประวัติศาสตรของอนิ เดีย พระเจา จนั ทรคุปตทรงตั้งเมืองปาฏะลีบุตร (Pataliputra) เปนเมืองหลวงของ อนิ เดีย ซึง่ กลา วกันวา เมืองปาฏะลบี ุตรเปน เมืองใหญท ส่ี ดุ ของโลกในเวลาน้ัน ตอมาพระเจา จนั ทรคปุ ตห ันไปนบั ถอื ศาสนาเชนและบาํ เพญ็ ทุกกรกิรยิ า ดว ยการอดอาหารตามความ เชื่อของศาสนาเชนจนกระท่ังส้นิ พระชนม จากนั้นราชวงคโมริยะซ่งึ เจริญรงุ เรืองมากท่ีสุด ในยุคสมัยของพระ เจาอโศกมหาราช ผูแผอิทธิพลและขยายอาณาจักรอินเดียออกไปไกลจนทิศเหนือจรดแควนกัศมีรหรือแคช

49 เมียร (Kashmir) ดานทิศใตจรดไมเซอร (Mysore) ทศิ ตะวนั ออกจรดโอริสสา(Orissa) เมื่อข้ึนครองราชยใหม ๆ พระเจา อโศกมหาราชทรงใชว ิธีปราบปรามผตู อ ตานพระองค อยา งโหดเห้ียม ทรงขยายอาณาจักรดวยกองทพั ที่ เกรยี งไกร เขนฆาผูคนลมตายเปนใบไมรวง แตภายหลังเมื่อพระเจาอโศกมหาราชหันมานับถือพุทธศาสนา ทรงเปลี่ยนวิธีการขยายอาณาจักรดวยกองทัพธรรมเผยแผศาสนาพุทธโดยสงสมณทูตไปทั่วโลก โดยเฉพาะ ประเทศในเอเชีย และประเทศไทยนับเปนอีกประเทศหน่ึงท่ีไดรับอิทธิพลพุทธศาสนาเขามาเผยแผอยาง กวางขวาง ตอมาไดมีการรวมพลังกันตอสูเพ่ืออิสรภาพของอินเดีย มีการต้ังพรรคการเมืองชื่อพรรค National Congress ข้นึ จุดประสงคม ไิ ดเลน การเมอื ง แตม งุ ไปทก่ี ารหาทางปลดปลอ ยอินเดยี ใหเปนเอกราช มีการรณรงค ใหค วามรูและปลกุ ระดมความเปนชาตินิยมข้นึ ในอนิ เดีย นาํ โดยมหาบรุ ุษ คนสําคัญของอนิ เดยี คือ ทา นโมหัน ทาสการามจัน คานธี (Mohandas Karamchand Gandhi)ซึ่งชาวอินเดียเรียกดวยความยกยองวา “มหาตมะ” (Mahatama แปลวา Great Soul) ผูใชวิธีอหิงสา (nonviolence) ตอสูกับ ผูปกครองอังกฤษ อยางเงียบๆ มหาตมะ คานธี เปนผูนาํ ชาวอินเดยี ทัง้ ประเทศทําการประทวงอยา งสันติในป ค.ศ. 1922 และได นาํ ชาวอินเดียตอ ตานกฎหมายเรียกเกบ็ ภาษีเกลือขององั กฤษในป ค.ศ. 1930 และเดินขบวนคร้ังใหญเรียกรอง ใหอ ังกฤษปลดปลอ ยอนิ เดีย ในป ค.ศ. 1942 มีการกอ การจลาจลกลางเมืองจนถึงขั้นนองเลือดเกิดขึ้นในหลาย เมอื งของอินเดยี เหตกุ ารณเ หลา นบี้ บี บังคบั ใหอ ังกฤษตอ งทาํ ความตกลงยอมยกอาํ นาจการปกครองประเทศใหอินเดีย ในวนั ที่ 15 สงิ หาคม ค.ศ. 1947 ซึ่งชาวอินเดยี ถือวาเปนวนั ประกาศอสิ รภาพ และวันหยุดราชการของประเทศ ดวย ในป ค.ศ. 1947 อนิ เดียไดเอกราชจากอังกฤษแตอินเดียตอ งแบง ประเทศออกเปน 2 ประเทศ คือ อินเดีย ทีม่ ปี ระชากรสวนใหญเ ปนประเทศสาธารณรัฐอินเดีย อินเดียสวนนอยท่ีมีประชาชนเปนมุสลิมแยกตัวไปตั้ง ประเทศใหมเปน รฐั อสิ ลามชอื่ ปากีสถาน ประชากรอินเดยี มีประมาณ 1,000 ลานคน โดยมีเช้ือชาติอินโด-อารยัน รอยละ 72 ดราวิเดียน รอยละ 25 มองโกลอยด รอยละ 2 และอื่น ๆ รอยละ 1 อัตราการเพิ่มของประชากร รอยละ 1.8 พ.ศ. 2542 (ค.ศ. 1999) และอตั ราการรหู นังสือ รอ ยละ 52.1 ประชากรกวา 1,000 ลานคนเหลาน้ี มคี วามแตกตา งทางดา นชาตพิ ันธุ และวัฒนธรรม มีภาษาหลักใชพูดถึง 16 ภาษา เชน ภาษาฮนิ ดี ภาษาอังกฤษ ภาษาเบงกาลี ภาษาอูรดู เปนตนและมีภาษาถิ่นมากกวา 100 ภาษา ภาษาฮินดี ถือวาเปนภาษาประจําชาติ เพราะคนอินเดียกวารอยละ 30 ใชภาษานี้ คนอินเดียท่ีอาศัยอยูรัฐทาง ตอนเหนือและรัฐทางตอนใต นอกจากจะใชภาษาท่ีแตกตางกันแลวการแตงกาย การรับประทานอาหารก็ แตกตา งกันออกไปดว ย

50 1.3 ประวัติศาสตรสังเขปของสาธารณรฐั ประชาธปิ ไตยประชาชนลาว ลาวหรอื สาธารณรฐั ประชาธปิ ไตยประชาชนลาว เปนประเทศหน่งึ ทีส่ ืบเชื้อสายบรรพบุรษุ เดียวกบั ชาวไทย แตลาวประกอบดว ยชนกลุมนอยมากมายหลายเผา ลาวแท ๆ มีเพียง 50 เปอรเซ็นตเทานั้น ซ่ึงสวน ใหญอ าศัยอยรู มิ นาํ้ โขงบนทร่ี าบ สว นชาวเขานิยมอยูบ นเทือกเขา ตามหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตรเมื่อประมาณ 4,000 - 5,000 ปกอน กลุมชนที่พูดภาษาไต ไดอพยพ เขามาอยูในประเทศลาวและท่รี าบสูงในภาคอสี าน รวมถึงพวกไท-กะได มง-เมย่ี นทเ่ี ปนบรรพบุรษุ ของชาวลาว ลุม และพวกมง -เยาทีอ่ พยพจากตอนใตของประเทศจนี แรกเร่มิ กลมุ ชนเหลานี้ไมม กี ารตง้ั หลักแหลง ท่ีแนนอน ตอมาเมือ่ ชนเผา ตาง ๆ ท้งั ไท พมา และเวียดนามอพยพลงมา ในเขตเทือกเขาและหุบเขาของดินแดนเอเชีย อาคเนย ซึ่งเปน ถน่ิ ที่อยูของชนชาตมิ อญ-เขมร ความจําเปนในการสรางบานเรือนก็เร่ิมมีข้ึนจนพัฒนาตอมา เปนเมืองเกษตรกรรม และตั้งถิ่นฐานอยูบริเวณหบุ เขาและที่ราบลุมภายใตอํานาจของอาณาจกั รเขมร ตอมาในป พ.ศ.1896 พระเจาฟางุม ทรงทําสงครามตีเอานครเวียงจันทน หลวงพระบาง หวั เมอื งพวนทัง้ หมด ตลอดจนหวั เมอื งอีกหลายแหง ในท่ีราบสูงโคราชเขารวมเปน อาณาจักรเดียวกนั ภายใตการ ชว ยเหลอื ของกษตั ริยเ ขมร กอต้งั เปนอาณาจักรลานชา งขึน้ บนดนิ แดนที่ตงั้ อยกู งึ่ กลางระหวางลุมแมน้ําโขงกับ เทอื กเขาอันหนํา มศี ูนยก ลางอยูที่เมืองเชียงดง-เชียงทอง เปนอาณาจักรที่รุงเรืองในทุกดาน หลังจากสถาปนา เมืองเชียงดง-เชียงทองแลว พระเจาฟางุม ทรงรบั พุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ จากราชสํานักเขมรมาเปนศาสนา ประจําชาติ และไดอญั เชญิ พระบางเปนพระพุทธรปู ศลิ ปะสงิ หลจากราชสาํ นักเขมรมายงั ลา นชา ง เจา ฟา งมุ ทรง เปล่ยี นช่อื เปน “เมอื งหลวงพระบาง” เม่อื พระเจาฟางุมสิ้นพระชนม พระยาสามแสนไทไตรภูวนาถ โอรสของพระเจาฟางุมไดขึ้นครองราชย อาณาจกั รลานชา งเริ่มเสื่อมลง เพราะสงครามแยง ชิงอํานาจและเกดิ กบฏตา ง ๆ นานนบั รอ ยป จนถงึ พ.ศ. 2063 พระโพธิสารราชเจา เสดจ็ ขนึ้ ครองราชย และรวบรวมแผน ดนิ ขนึ้ ใหมใ หเ ปนปก แผน ทรงโปรดใหยา ยเมอื งหลวง ของอาณาจักรลานชา งไปอยูท เี่ มอื งเวียงจันทน เพื่อใหไ กลจากการรุกรานของสยาม และสรางความเจรญิ ใหกับ อาณาจกั รลา นชางเปนอยางมากและทรงมสี ายพระเนตรยาวไกล ทรงโปรดใหพระเจา ไชยเชษฐาธิราชพระราช โอรสไปครองอาณาจักรลานนา เพื่อเปนการคานอํานาจพมา ครั้นเม่ือพระเจาโพธิสารราชเจาเสด็จสวรรคต พระเจาไชยเชษฐาธิราชเสด็จกลบั มาลา นชาง และทรงอัญเชิญ พระแกวมรกตจากเชยี งใหมไ ปยงั เวียงจนั ทน ใน รชั สมัยของพระองคพระพุทธศาสนาทรงมีความเจรญิ รงุ เรอื งมาก ทรงสรา งวัดพระธาตหุ ลวง หรือทีเ่ รยี กวา “พระ ธาตุเจดยี โ ลกจุฬามณ”ี และสรางวดั พระแกว ขน้ึ เพอื่ ประดษิ ฐานพระแกวมรกต หลังแผนดินพระเจาไชยเชษฐาธิราช อาณาจักรลานชางมีกษัตริยปกครองสืบตอกันมาหลายรัชกาล เจริญสูงสุดในรัชกาลพระเจาสุริยวงศาธรรมิกราช ถือวาเปนยุคทองแหงอาณาจักรลานชาง พระองคทรงเปน กษัตรยิ ท ี่ต้ังมัน่ อยูในทศพิธราชธรรมและเปน ทน่ี ับถอื ของประชาชน หลังสมเด็จ พระเจาสุริยวงศาธรรมิกราช สวรรคตแลว ลา นชา งแตกออกเปน 3 อาณาจกั ร คือ อาณาจักรลานชาง หลวงพระบาง อาณาจักรลานชาง เวียงจันทน และอาณาจักรลานชางจําปาศักด์ิ โดยตกอยูภายใต การยึดครองของประเทศเพื่อนบาน รวมท้ังจีน เวียดนาม และสยาม กองทัพสยามพชิ ติ หวั เมืองลาวตอนเหนือ ลงได จึงไดผนวกหลวงพระบางเขาเปนดินแดนสวนหนึ่งของตน ราชวงศเหวียนของเวียดนามแผอํานาจยึด

51 ครองลาวทางตอนกลางของแมน้ําโขงรอบ ๆ นครเวียงจันทน จนถึง พ.ศ. 2322 กองทัพสยามเขายึดครอง แผนดนิ ลานชา งทแี่ ตกแยกออกเปน 3 อาณาจกั รไดทั้งหมด ครน้ั ถงึ ป พ.ศ. 2365 เจาอนุวงศ แหงเวียงจันทน วางแผนกอกบฏเพื่อกอบกูเอกราช แตไมสําเร็จ ถูกตัดสินโทษประหารชีวิต กองทัพสยามในรัชกาลที่ 3 ยกมาตีนครเวยี งจันทนไ ดร ื้อทาํ ลายกําแพงเมอื ง เอาไฟเผาราบทัง้ เมอื ง ทรพั ยสินถูกปลน สะดม ผูคนถูกกวาด ตอน วัดในนครเวียงจันทนเหลืออยูเพียงวัดเดียวที่ไมถูกไฟไหม คือ วัดสีสะเกด อาจมีสาเหตุสําคัญจาก สถาปตยกรรมของวดั สีสะเกดแหงนี้สรางตามแบบอยา งของสถาปต ยกรรมไทยในสมัยรัตนโกสนิ ทรตอนตน ตอ มาในป พ.ศ. 2428 พวกจีนฮอจากมณฑลยนู นาน ยกทพั มารกุ รานลาวและตเี มอื งตา ง ๆ ไลจากทาง ตอนเหนือไลม าถงึ นครเวียงจนั ทนตอนใต รชั กาลท่ี 5 ทรงแตงต้ังใหกรมหมืน่ ประจักษ - ศิลปาคม เปนขาหลวงใหญ มาประจําอยหู ัวเมอื งลาวฝา ยเหนือ และยกกองทพั ขา มแมนา้ํ โขงมาตฮี อทเ่ี วียงจันทน พวกจนี ฮอ พา ยแพห นีขึน้ ไปเชียงขวาง ไทยตามตีจนถึงเมืองเชียงขวาง จนพวกฮอแตกพายไปหมด จนถึงป พ.ศ. 2436 ไทยตองเสีย ดินแดนแถบฝงซา ยของแมน ํา้ โขงใหแ กฝ ร่งั เศส หลงั จากทไ่ี ดป กครองลาวมาถึง 114 ป เม่ือมหาอํานาจตะวันตกเริ่มแผนอิทธิพลเขาสูอินโดจีน ฝร่ังเศสไดใชสนธิสัญญา ท่ีไมเปนธรรมบีบ สยามใหย กดินแดนฝงซา ยของแมนํ้าโขงทั้งหมดใหกับตน (ประเทศลาวในปจ จบุ ัน) ฝรง่ั เศสปกครองลาวแตละ แขวงโดยมีคนฝรงั่ เศสเปนเจาแขวงหรอื ขา หลวง คอยควบคมุ เจา เมืองทเี่ ปน คนลาวอกี ตอหน่ึง ซึ่งตองเก็บสวย ตวั เลขจากชายฉกรรจใ หข าหลวงฝรง่ั เศส ตลอดเวลาที่ลาวตกเปน เมอื งขึ้นนั้น ฝร่ังเศสไมรักษาโบราณสถาน โบราณวตั ถุ โดยรือ้ สรา งเปนถนนไมไ ดส นใจกบั วัฒนธรรมของประเทศลาวเทาไรนัก เพราะถือวาเปนดินแดน บานปา ลาหลงั ไมมคี า ในเชงิ เศรษฐกิจ ตอ มาในสงครามโลกคร้งั ที่สอง เยอรมันนี มีชยั เหนอื ประเทศฝรัง่ เศสและกอตงั้ คณะรฐั บาลขนึ้ ทเ่ี มืองวิ ซี คณะขาหลวงฝรง่ั เศสในอนิ โดจีนใหการหนุนหลังรัฐบาลวซิ ี และตกลงเปนพันธมิตรกับญ่ีปุน ครั้นถึงป พ.ศ. 2484 รัฐบาลภายใตการนําของพลตรีหลวงพิบลู สงครามเร่ิมดําเนินการตอตานอํานาจของฝรั่งเศสท่ีเริ่มเส่ือม ถอย ดวยการยึดแขวงไชยบุรีและจําปาศักดิ์กลับคืนมา ญี่ปุนยุใหลาวประกาศเอกราช แตกองทัพฝร่ังเศสก็ ยอนกลับคืนมาอีกครั้งหลังสงครามยุติไดไมนาน ลาวหันมาปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช โดยมี รฐั ธรรมนญู เปนกฎหมายสงู สดุ ภายใตก ารควบคมุ ดแู ลของฝรัง่ เศส พ.ศ. 2492 สหรฐั อเมริกาและสหราชอาณาจกั รฯ (อังกฤษ) ขบวนการลาวอิสระลม สลาย แนวรักรวมชาติ ไดพัฒนาเปนขบวนการคอมมิวนิสตประเทศลาว ในเวลาตอมาโดยไดรับการสนับสนุนจากโฮจิมินหและพรรค คอมมิวนิสตข องเวยี ดนาม พ.ศ. 2495 ลาวในหัวเมืองดานตะวันออกเฉียงเหนือเริ่มกอการจลาจลตอตานการปกครองของ ฝรั่งเศสภายใตก ารสนบั สนนุ จากรัฐบาลกรงุ ฮานอย เม่อื ฝรั่งเศสแพสงครามท่คี ายเดียนเบียนฟู ลาวจงึ ไดรับเอกราชอยางสมบูรณ ฝร่ังเศสถอนกําลังออก จากประเทศลาวซง่ึ แตกแยกออกเปน 2 ฝา ย คอื ฝา ยสนับสนุนระบบกษัตริยในเวียงจันทน (ฝายขวา) กับฝาย ขบวนการประเทศลาว (ฝา ยซาย) พ.ศ. 2498 ลาวไดร ับการยอมรบั ใหเขา เปนสมาชกิ ขององคการสหประชาชาติ พ.ศ. 2500 เจา สุวรรณภูมา ขน้ึ ดาํ รงตาํ แหนง นายกรฐั มนตรีเปนผูนํารฐั บาลผสมในนครเวียงจนั ทน

52 พ.ศ. 2506 รัฐบาลคอมมิวนิสตเวียดนามหันมาใชเสนทางโฮจิมินหในภาคตะวันออกของลาว เปนเสนทางหลักในการสงกําลังพลไปปราบปรามพวกตอตานคอมมิวนิสตในเวียดนามใต กองกําลัง อเมริกนั เรมิ่ เขา มาปฏิบัตกิ ารลับในลาว พ.ศ. 2516 สหรฐั อเมริกาถอนตัวออกจากสงครามเวียดนาม “การทํา สงครามหลังฉาก” ในประเทศลาวจงึ ตองเลิกราไปดว ย พ.ศ. 2518 หลงั จากรัฐบาลคอมมวิ นสิ ตม ชี ยั เหนอื เวียดนามท้งั ประเทศไดไมน าน โดยยดึ กรุงพนมเปญ เปน แหง แรก ตอมาไดไ ซง อน ขบวนการประเทศลาวยดึ อาํ นาจไดท ้ังหมดในเดอื นธนั วาคม เจามหาชีวิตศรีสวาง วัฒนาถูกปลดออกจากราชบัลลังก ตามมาดวยการสถาปนาประเทศใหมชื่อวา “สาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว” หรือ สปป.ลาว เมอ่ื วันท่ี 2 ธนั วาคม พ.ศ. 2518 ระยะ 5 ป หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ลาวใชนโยบายคอมมิวนิสตปกครองอยางเขมงวด ควบคุมพทุ ธศาสนา ตัดสัมพันธกบั ประเทศไทย ปราบปรามชนกลุม นอ ย ราษฎรหลายหม่ืนคนถูกจับ สงผลให ปญญาชนและชนชน้ั กลางจํานวนมากหลบหนอี อกนอกประเทศ เจาสวา งวฒั นาและพระญาตวิ งศส้ินพระชนม อยใู นคายกักกนั ชาวบานยากจนลง พ.ศ. 2535 นายไกสอน พรหมวิหาร ประธานประเทศผเู ช่อื มัน่ ในระบอบคอมมิวนิสตถ ึงแกอ สัญกรรม นายหนูฮัก พูมสะหวัน ขึ้นดํารงตําแหนงแทน การจํากัดเสรีภาพคอย ๆ ถูกยกเลิกไป ชาวลาวที่อพยพไปอยู ตา งประเทศไดรับการเชื้อเชิญใหกลับคืนสูบานเกิดเมืองนอน ลาวเริ่มเปดประเทศตอนรับนักทองเท่ียวและ ฟน ฟูความสัมพันธก บั ประเทศไทย พ.ศ. 2537 มีพิธีเปด “สะพานมิตรภาพ” ขามแมน้ําโขงเชื่อมลาว-ไทย เขาดวยกัน สงผลใหไทยมี อิทธพิ ลตอ ลาวมากข้ึน ทั้งในดา นวฒั นธรรมและเศรษฐกจิ และการทีป่ ระธานหนูฮัก พูมสะหวัน ไดเดินทางมา เยือนไทยอยางเปน ทางการและเขา เฝา พระบาทสมเด็จพระเจา อยูห วั ภูมพิ ลอดลุ ยเดชฯ การปฏริ ปู เหลา น้ี ทําให ลาวไดร บั การยอมรับเขา เปนสมาชกิ อาเซยี นในป พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2548 ลาวครบรอบ 30 ป การสถาปนาประเทศใหมเปนสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน ลาว (สปป.ลาว) และในปเดียวกนั นเ้ี อง สะพานมติ รภาพไทย - ลาว ก็ไดเ ปด ใชอีกเปนแหง ท่สี องที่จงั หวัดเลย

53 1.4 ประวัตศิ าสตรสังเขปของประเทศพมาหรอื สาธารณรฐั แหง สหภาพเมยี นมาร ประวัติศาสตรข องพมานั้นยาวนาน มีประชาชนหลายเผาพันธุเคยอาศัยอยูในดินแดนแหงนี้ เผาพันธุ เกาแกท ี่สุดทปี่ รากฏไดแ ก มอญ ตอ มาราวศตวรรษท่ี 13 ชาวพมาไดอพยพลงมาจากบริเวณพรมแดนระหวา งจนี และทเิ บต เขาสูท่ีราบลมุ แมน า้ํ อริ ะวดี และกลายเปนชนเผา สวนใหญท ปี่ กครองประเทศในเวลาตอมา ประวัติศาสตรข องสาธารณรฐั แหงสหภาพพมา มคี วามเกี่ยวของกับชนชาติตาง ๆ หลาย เชื้อชาติ ไดแก มอญ พยู รวมถึงมีการเกยี่ วพนั ธกบั อาณาจกั รและราชวงศต าง ๆ เชน มอญ เปน ชนเผาแรกทส่ี ามารถสรา งอารยธรรมขน้ึ เปน เอกลกั ษณข องตนได ชาวมอญไดอพยพเขามา อาศัยอยูในดินแดนแหงน้ีเม่ือราว 2400 ปกอนพุทธกาล และไดสถาปนาอาณาจักรสุวรรณภูมิ ขึ้นเปน อาณาจักรแหงแรกในราวพุทธศตวรรษท่ี 2 ณ บริเวณใกลเมืองทาตอน (Thaton) ชาวมอญไดรับอิทธิพลของ ศาสนาพทุ ธผา นทางอินเดียในราว พทุ ธศตวรรษที่ 2 ซึ่งเช่ือวามาจากการเผยแพรพระพุทธศาสนาในรัชสมัย ของพระเจาอโศกมหาราช บันทึกของชาวมอญสว นใหญถ ูกทําลายในระหวา งสงคราม วฒั นธรรมของชาวมอญ เกิดข้ึนจากการผสมผสานกับวัฒนธรรมจากอินเดีย จนกลายเปนเอกลักษณของตนเองเปนวัฒนธรรม ลักษณะลกู ผสม ในราวพทุ ธศตวรรษท่ี 14 ชาวมอญไดเขา ครอบครองและมอี ิทธิพลในดนิ แดนตอนใตของพมา และไดเกิดอาณาจักรใหมข น้ึ เรียกวา อาณาจักรสธุ รรมวดี ทเ่ี มืองพะโค (หงสาวดี)

54 ปยุ : พยู : เพียว ชาวปยุหรือพยูหรือเพียว คือ กลุมชนที่เขามาอาศัยอยูในดินแดนประเทศสาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ตัง้ แตพทุ ธศตวรรษท่ี 4 และไดสถาปนานครรัฐข้ึนหลายแหง เชนท่ี พินนาคา (Binnaka) มองกะ โม (Mongamo) ศรีเกษตร (Sri Ksetra) เปยทะโนมโย (Peikthanomyo) และหะลินยี (Halingyi) ในชวง เวลาดังกลา ว ดนิ แดนพมา เปนสวนหนง่ึ ของเสนทางการคาระหวางจีนและอินเดียจากเอกสารของจีนพบวามี เมอื งอยูภายใตอํานาจปกครองของชาวพยู 18 เมือง และชาวพยูเปนชนเผาท่ีรักสงบ ไมปรากฏวามีสงคราม เกดิ ข้ึนระหวางชนเผาพยู ขอ ขดั แยง มักยตุ ิดวยการคัดเลอื กตวั แทนใหเ ขาประลองความสามารถกนั ชาวพยูสวมใส เคร่ืองแตงกายที่ทําจากฝาย อาชญากรมักถูกลงโทษดวยการโบยหรือจําขัง เวนแตไดกระทําความผิดอัน รายแรงจึงตองโทษประหารชวี ติ ชาวพยูนับถอื พระพุทธศาสนานิกายเถรวาท เด็ก ๆ ไดรับการศึกษาท่ีวัดตั้งแต อายุ 7 ขวบจนถงึ 20 ป นครรฐั ของชาวพยูไมเคยรวมตวั เปนอันหน่งึ อันเดียวกัน แตนครรัฐขนาดใหญม ักมีอทิ ธพิ ลเหนอื นครรฐั ขนาดเล็ก ซึ่งแสดงออกโดยการสงเครื่องบรรณาการใหนครรัฐที่มีอิทธิพลมากที่สุด ไดแก ศรีเกษตร ซึ่งมี หลักฐานเชอ่ื ไดว า เปนเมืองโบราณที่มีขนาดใหญที่สุดในสาธารณรัฐแหงสหภาพพมา ไมปรากฏหลักฐานวา อาณาจักรศรีเกษตรถูกสถาปนาข้ึนเมื่อใด แตมีการกลาวถึงในพงศาวดารวามีการเปล่ียนราชวงศเกิดขึ้นในป พุทธศกั ราช 637 ซ่งึ แสดงใหเห็นวาอาณาจักรศรเี กษตรตองไดร ับการสถาปนาขึ้นกอนหนานน้ั มีความชัดเจนวา อาณาจักรศรีเกษตรถูกละท้ิงไปในปพุทธศักราช 1199 เพ่ืออพยพยายข้ึนไปสถาปนาเมืองหลวงใหมทางตอน เหนือ แตยังไมทราบอยางแนชัดวาเมืองดังกลาวคือเมืองใด นักประวัติศาสตรบางทานเช่ือวาเมืองดังกลาวคือ เมอื งหะลินคยี อยา งไรกต็ ามเมืองดงั กลา ว ถกู รุกรานจากอาณาจักรนานเจาในราวพุทธศตวรรษที่ 15จากนั้นก็ไม ปรากฏหลกั ฐานกลาวถึงชาวพยูอีกเลย อาณาจกั รพกุ าม ชาวพมาเปนชนเผาจากทางตอนเหนือที่คอยๆ อพยพแทรกซึมเขามาส่ังสมอิทธิพลในดินแดน สาธารณรัฐแหง สหภาพพมา ทลี ะนอย กระท่ังปพ ทุ ธศกั ราช 1392 จงึ มหี ลกั ฐานถงึ อาณาจกั รอันทรงอํานาจ ซึง่ มีศูนยกลางอยูที่เมือง “พุกาม” (Bagan) โดยไดเขามาแทนท่ีภาวะสูญญากาศทางอํานาจภายหลังจากการ เส่ือมสลายไปของอาณาจักรชาวพยู อาณาจักรของชาวพุกามแตแรกนั้นมิไดเติบโตข้ึนอยางเปนอันหนึ่งอัน เดียวกัน กระทงั่ ในรัชสมยั ของพระเจา อโนรธา (พ.ศ. 1587 - 1620) พระองคจึงสามารถรวบรวมแผนดินพมา ใหเปน อันหน่ึงอันเดียวกนั สําเร็จ และเมื่อพระองคทรงตเี มืองทาตอนของชาวมอญไดในปพุทธศักราช 1600 อาณาจักรพุกามก็กลายเปนอาณาจักรที่เขมแข็งที่สุดในดินแดนพมา อาณาจักรพุกามมีความเขมแข็ง เพ่ิมมากขึ้นในรัชสมัยของพระเจากยันสิทธา (พ.ศ. 1624 - 1655) พระเจา อลองสิทธู (พ.ศ. 1655 - 1710) ทําใหใ นชว งปลายพุทธศตวรรษท่ี 17 ดินแดนในสุวรรณภูมิเกือบทั้งหมดถูกครอบครองโดยอาณาจักร เพียงสองแหง คือ เขมร (เมืองพระนคร) และพกุ าม อํานาจของอาณาจักรพุกามคอย ๆ เส่ือมลง ดวยเหตุผลหลักสองประการ สวนหน่ึงจากการถูกเขา ครอบงาํ โดยคณะสงฆผ ูมีอํานาจ และอกี สวนหน่ึงจากการรกุ รานของจกั รวรรดิมองโกล ทเ่ี ขามาทางตอนเหนือ พระเจา นราธิหบดี (ครองราชย พ.ศ. 1779 - 1830) ไดทรงนําทพั สยู นู นานเพ่ือยบั ยง้ั การขยายอาํ นาจของมอง

55 โกล แตเมื่อพระองคแ พส งครามในปพทุ ธศกั ราช 1820 ทัพของอาณาจกั รพุกามก็ระส่ําระสายเกือบทั้งหมด พระ เจา นราธหิ บดถี กู พระราชโอรสปลงพระชนมใ นปพทุ ธศักราช 1830 กลายเปนตัวเรงท่ีทําใหอาณาจักรมองโกล ตัดสนิ ใจรุกรานอาณาจักรพุกามในปเดียวกันนั้น ภายหลังสงครามครั้งนี้ อาณาจักรมองโกลก็สามารถเขา ครอบครองดินแดนของอาณาจักรพุกามไดทั้งหมด ราชวงศพุกามสิ้นสุดลงเมื่อมองโกลไดแตงตั้งรัฐบาล หุนขึ้นบริหารดินแดนพมาในปพทุ ธศักราช 1832 องั วะและหงสาวดี หลังจากการลมสลายของอาณาจกั รพกุ าม พมา ไดแตกแยกออกจากกันอีกครัง้ ราชวงศองั วะ ซ่ึงไดรับ อทิ ธิพลทางวัฒนธรรมจากอาณาจักรพุกามไดถูกสถาปนาขึ้นที่เมืองอังวะในปพุทธศักราช 1907 ศิลปะและ วรรณกรรมของพกุ ามไดถ กู ฟน ฟจู นยุคนี้กลายเปนยคุ ทองแหง วรรณกรรมของพมา แตเนื่องดวยอาณาเขตท่ี ยากตอการปองกันการรุกรานจากศัตรู เมืองอังวะจึงถูกชาวไทใหญเขาครอบครองไดในปพุทธศักราช 2070 สาํ หรับดินแดนทางใต ชาวมอญไดสถาปนาอาณาจักรของพวกตนข้ึนใหมอีกครั้งท่ีเมืองหงสาวดี โดยกษตั รยิ ธ รรมเจดยี  (ครองราชย พ.ศ. 1970 - 2035) เปนจุดเร่ิมตน ยคุ ทองของมอญ ซึ่งเปนศูนยกลางของ พุทธศาสนานิกายเถรวาทและศนู ยกลางทางการคา ขนาดใหญใ นเวลาตอมา อาณาจักรตองอู หลงั จากอาณาจักรพกุ ามถกู รกุ รานจากไทใหญ ชาวอังวะไดอพยพลงมาสถาปนาอาณาจักรแหงใหม โดยมีศูนยกลางที่เมืองตองอูภายใตการนําของพระเจามิงคยินโย ในปพุทธศักราช 2074 พระเจาตะเบง ชะเวต้ี (ครองราชย พ.ศ. 2074 - 2093) ซง่ึ สามารถรวบรวมพมา เกือบทั้งหมดใหเปนอันหน่ึงอันเดียวกันไดอีก คร้งั ในชวงระยะเวลานี้ ไดม กี ารเปล่ยี นแปลงขนาดใหญเกดิ ข้ึนในภูมิภาค ชาวไทใหญมีกําลังเขมแข็งเปน อยางมากทางตอนเหนือ การเมืองภายในอาณาจักรอยุธยาเกิดความไมม่ันคง ในขณะที่โปรตุเกสไดเริ่มมี อิทธิพลในเอเชียตะวันออกเฉียงใตและสามารถเขาครอบครองมะละกาได ในการเขามาของบรรดา พอ คาชาวยโุ รป พมา กลายเปนศนู ยกลางทางการคา ท่สี าํ คัญอีกคร้งั หนงึ่ การท่พี ระเจา ตะเบงชะเวตีไ้ ดย ายเมอื ง หลวงมาอยทู ่เี มอื งหงสาวดี เหตุผลสวนหนง่ึ กเ็ น่อื งดว ยทาํ เลทางการคา พระเจา บุเรงนอง (ทรงครองราชย พ.ศ. 2094 - 2124) ซึง่ เปน พระเทวนั (พ่ีเขย) ของพระเจาตะเบงชะเวตี้ ไดเสด็จข้ึนครองราชยสืบตอจากพระเจา ตะเบงชะเวต้ี และสามารถเขาครอบครองอาณาจักรตางๆ รายรอบได อาทิ มณีปุระ (พ.ศ. 2103) อยุธยา (พ.ศ. 2112) การทาํ สงครามของพระองคทําใหพมา มอี าณาเขตกวางใหญไพศาลท่ีสุด อยางไรก็ตาม ท้ังมณีปุ ระและอยธุ ยาตา งก็สามารถประกาศตนเปน อิสระไดภายในเวลาตอ มาไมนาน เมอ่ื ตอ งเผชญิ กบั การกอกบฏจากเมอื งขนึ้ หลายแหง ประกอบกับการรกุ รานของโปรตุเกส กษตั รยิ แหง ราชวงศต องอจู าํ เปนตอ งถอนตวั จากการครอบครองดินแดนทางตอนใต โดยยายเมืองหลวงไปอยูท่ีเมืองอังวะ พระเจา อะนอกะเพตลุน (Anaukpetlun) พระนันดาของพระเจาบุเรงนอง สามารถรวบรวมแผนดินพมาให เปน อันหน่ึงอันเดียวกันอีกคร้ังในพุทธศักราช 2156 พระองคตัดสินใจ ที่จะใชกําลังเขาตอตานการรุกราน ของโปรตุเกส พระเจาธารุน (Thalun) ผูสืบทอดราชบัลลังกไดฟนฟูหลักธรรมศาสตรของอาณาจักรพุกาม

56 เกา แตพระองคทรงใชเวลากับเร่อื งศาสนามากเกินไป จนละเลยที่จะใสใจตออาณาเขตทางตอนใต ทายที่สุด หงสาวดที ไี่ ดร บั การสนบั สนุนจากฝรัง่ เศสซึ่งตัง้ มนั่ อยใู นอนิ เดีย กไ็ ดท ําการประกาศเอกราชจากอังวะ จากน้ัน อาณาจกั รของชาวพมาก็คอ ยๆ ออนแอลงและลมสลายไปในปพ ุทธศักราช 2259 จากการรกุ รานของชาวมอญ ราชวงศอลองพญา ราชวงศอ ลองพญา ไดร บั การสถาปนาขึ้นและสรางความเขมแข็งจนถึงขีดสุดไดภายในเวลาอันรวดเร็ว อลองพญาซึง่ เปน ผูนาํ ทไ่ี ดร ับความนิยมจากชาวพมา ไดข บั ไลชาวมอญที่เขามาครอบครองดนิ แดนของชาวพมา ไดใ นป พ.ศ. 2296 จากนั้นกส็ ามารถเขายึดครองอาณาจักรมอญได อีกคร้ังในป พ.ศ. 2302 ทง้ั ยงั สามารถกลบั เขายดึ ครองกรงุ มณีปรุ ะ ไดใ นชว งเวลาเดยี วกัน พระองคสถาปนาใหเ มอื งยา งกงุ เปน เมอื งหลวงในป พ.ศ. 2303 หลังจากเขา ยึดครองตะนาวศรี (Tenasserim) พระองคไดยาตราทัพเขารุกรานอยุธยา แตตองประสบความ ลมเหลวเม่ือพระองคทรงสวรรคตในระหวางสงคราม พระเจาสินบูหชิน (Hsinbyushin , ครองราชย พ.ศ. 2306 - 2319) พระราชโอรส ไดนําทัพเขารุกรานอาณาจักรอยุธยาอีกครั้งในป พ.ศ. 2309 และประสบ ความสาํ เร็จในปถดั มา ในรัชสมยั น้ี แมจ นี จะพยายามขยายอาํ นาจเขาสูดินแดนพมา แตพระองคก็สามารถยับยั้ง การรกุ รานของจนี ไดท งั้ ส่คี ร้ัง (ในชวงป พ.ศ. 2309 - 2312) ทําการขยายพรมแดนของจีนทางดานนี้ถูกยุติ ลง ในรัชสมัยของพระเจาโบดอ-พญา (Bodawpaya ครองราชย พ.ศ. 2324 - 2362) พระโอรสอีก พระองคของพระเจา อลองพญา พมา ตอ งสูญเสียอํานาจท่ีมีเหนืออยุธยาไป แตก็สามารถผนวกดินแดนยะไข (Arakan) และตะนาวศรี (Tenasserim) เขา มาไวไ ด ในชว งเดือนมกราคมของป พ.ศ. 2366 ซึ่งอยูในรัชสมัย ของพระเจาบาคยดี อว (Bagyidaw) ขนุ นางช่ือมหาพนั ธลุ ะ (Maha Bandula) เขา รกุ รานแควน อัสสัมไดสําเร็จ ทาํ ใหพ มา ตอ งเผชญิ หนา โดยตรงกับอังกฤษท่คี รอบครองอนิ เดียอยใู นขณะนั้น สงครามกับองั กฤษและการลม สลายของราชอาณาจักรพมา สงครามระหวางพมาและอังกฤษครั้งท่ีหน่ึง (พ.ศ. 2367 2369) ยุติลงโดยอังกฤษเปนฝายไดรับชัย ชนะ ฝา ยพมา จําตอ งทาํ สนธสิ ญั ญายันดาโบ (Yandaboo) กบั องั กฤษ ทําใหพ มาตอ งสูญเสยี ดนิ แดนอสั สัม มณี ปุระ ยะไข และตะนาวศรีไป ซึ่งอังกฤษก็เริ่มตนตักตวงทรัพยากรตางๆ ของพมา นับแตนั้น เพื่อเปน หลักประกนั สําหรับวตั ถุดิบท่จี ะปอนสสู งิ คโปร สรางความแคนเคอื งใหก ับทางพมาเปนอยางมาก กษัตริยองค ตอมาจึงทรงยกเลิกสนธิสัญญายันดาโบ และทําการโจมตีผลประโยชนของฝายอังกฤษ เปนตนเหตุใหเกิด สงครามระหวา งพมา และองั กฤษครงั้ ที่สอง ซงึ่ ก็จบลงโดยชยั ชนะเปนของอังกฤษอีกครั้ง หลังสิ้นสุดสงคราม ครั้งนี้ องั กฤษไดผ นวกหงสาวดแี ละพ้ืนท่ีใกลเ คยี งเขาไวกับตน โดยไดเ รยี กดินแดนดงั กลา วเสยี ใหมว า พมาตอนใต สงครามคร้ังนี้กอใหเกิดการปฏิวัติคร้ังใหญในพมา เริ่มตน ดวยการเขายึดอํานาจโดยพระเจามินดง (Mindon Min) จากพระเจาปะกัน (Pagin Min) ซ่ึงเปนพระเชษฐา ตางพระชนนี พระเจามินดงพยายามพัฒนาประเทศพมาเพ่ือตอตานการรุกรานของอังกฤษ พระองคได สถาปนากรงุ มัณฑะเลย ซ่ึงยากตอการรุกรานจากภายนอก ขึ้นเปนเมอื งหลวงแหง ใหม แตกย็ ังไมเพียงพอที่จะ หยดุ ยง้ั การรกุ รานจากอังกฤษได รัชสมัยตอมา พระเจาธีบอ (Thibow) ซึ่งเปนพระโอรสของพระเจามินดง ทรงมีบารมีไมพอท่ีจะ ควบคุมพระราชอาณาจักรได จึงทําใหเกิดความวุนวายไปท่ัวในบริเวณชายแดน ในท่ีสุดพระองคไดตัดสิน

57 พระทยั ยกเลกิ สนธสิ ัญญากบั องั กฤษท่พี ระเจามินดงไดทรงกระทําไว และไดประกาศสงครามกับอังกฤษเปน ครัง้ ทสี่ ามในปพุทธศักราช 2428 ผลของสงครามครงั้ นที้ ําใหอ งั กฤษสามารถเขา ครอบครองดนิ แดนสาธารณรัฐ แหงสหภาพพมา สวนทเี่ หลอื เอาไวไ ด พมาตกเปน อาณานิคมขององั กฤษในป พ.ศ. 2429 และระยะกอนการเกิดสงครามโลกครั้งท่ี 2 เล็กนอย ญี่ปุนไดเขามามีบทบาทในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ตะขิ่นเปนกลุมนักศึกษาหนุมที่หัวรุนแรงมีอองซาน นัก ชาตินิยม และเปนผูนําของนักศึกษาในมหาวิทยาลัยยางกุง พวกเขาคิดวาญ่ีปุนจะสนับสนุนการประกาศ อิสรภาพของพมาจากอังกฤษ แตเมอื่ ญี่ปนุ ยึดครองพมาไดแลว กลับพยายามหนวงเหนยี่ วมใิ หพมา ประกาศเอก ราช ดังนั้นอองซานไดกอต้ัง องคการสันนิบาตเสรีภาพแหงประชาชนตอตานฟาศซิสต (Anti-Fascist Peoples Freedom League : AFPEL) เพอ่ื ตอ ตานญีป่ นุ อยางลบั ๆ และไดก ลายเปน พรรคการเมอื งช่ือพรรค AFPEL เมือ่ ญป่ี ุนแพส งครามโลกครงั้ ท่ี 2 แลว พรรค AFPEL ไดเจรจากบั อังกฤษโดยองั กฤษยืนยนั ท่จี ะใหพ มา มอี ิสรภาพปกครองตนเองภายใตเครือจักรภพ และมีขาหลวงใหญอังกฤษประจําพมาชวยใหคําปรึกษา แต พรรคการเมอื ง AFPEL ตองการเอกราชอยา งสมบูรณ อังกฤษไดพยายามสนับบสนุนพรรคการเมืองอ่ืนๆ ข้ึน แขง อํานาจพรรค AFPEL ของอองซานแตไมเปน ผลสาํ เรจ็ จึงยินยอมใหพ รรค AFPEL ขนึ้ บรหิ ารประเทศ อองซานมีนโยบายสรา งความมัน่ คงทางเศรษฐกจิ และตอ งการเจรจากบั รัฐบาลองั กฤษโดยสันตวิ ิธี จึง ทําใหเกิดความขัดแยงกับฝายนิยมคอมมิวนิสตในพรรค AFPEL อองซานและคณะรัฐมนตรีอีก 6 คน จึงถูก ลอบสังหาร เมื่อวันท่ี 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2490 ขณะเดินทางออกจากที่ประชุมสภา ตอ มาตะขนิ้ นหุ รอื อนู ุไดข ้ึนเปน นายกรัฐมนตรี แทนและมกี ารประกาศใชรฐั ธรรมนญู เมอ่ื วนั ท่ี 17 ตุลาคม 2490 โดยอังกฤษไดมอบเอกราช ใหแกพมาแตยังรักษาสิทธิทางการทหารไว จนกระท่ังในวันท่ี 4 มกราคม พ.ศ. 2491 อังกฤษจึงไดมอบเอกราชใหแกพมาอยาง สมบูรณ ปจจุบนั ประเทศพมา ปกครองในคณะ รฐั บาลทหารท่มี าจากการเลอื กตงั้ และยงั มปี ญหาการสูร บกันในชนเผา นอ ยอยตู ลอดเวลา 1.5 ประวตั ศิ าสตรสงั เขปของประเทศอนิ โดนเี ซีย อินโดนีเซยี (Indonesia) หรือชื่อทางการคือ สาธารณรัฐอินโดนีเซีย (Requblic of Indonesia) เปนหมู เกาะท่ีใหญท่ีสุดในโลก ต้ังอยูระหวางคาบสมุทรเอเชียตะวันออกเฉียงใตและทวีปออสเตรเลียและระหวาง มหาสมทุ รอินเดีย และแปซิฟก มีพรมแดนติดกับประเทศมาเลเซียบนเกาะบอรเนียว (อินโดนีเซีย : กาลิมัน ตนั ), ประเทศปาปว นวิ กนิ บี นเกาะนวิ กินี (อนิ โดนเี ซยี : อิเรียน) และประเทศตมิ อรต ะวนั ออกบนเกาะตมิ อร

58 อินโดนเี ซยี ประกอบดวยหมเู กาะทีม่ คี วามเจริญรงุ เรืองมาชานาน แตตอมาตองตกอยูภายใตการ ปกครองของเนเธอรแลนดอ ยนู านประมาณ 300 ป ในเดอื นมกราคม พ.ศ. 2485 ซึ่งเปน ชวงสงครามโลกคร้ังที่ 2 ญี่ปนุ บกุ อินโดนเี ซยี และทาํ การขบั ไลเนเธอรแ ลนดเ จาอาณานิคมของอินโดนีเซียออกไปไดสําเร็จ จึงทําให ผูนําอินโดนีเซียคนสําคัญ ๆ ในสมัยน้ันใหความรวมมือกับญ่ีปุน แตไมไดใหความไววางใจกับญ่ีปุนมากนัก เพราะมีเหตุเคลอื บแคลง คือ เม่อื มผี รู ักชาติชาวอินโดนีเซียจัดต้ังขบวนการตาง ๆ ขึ้นมา ญี่ปุนจะขอเขารวม ควบคมุ และดาํ เนนิ งานดวย เม่ือญป่ี ุนแพสงครามและประกาศยอมจาํ นนตอ ฝายพันธมิตร อินโดนีเซยี ไดถ อื โอกาสประกาศเอก ราชในวันท่ี 17 สิงหาคม พ.ศ. 2488 แตเนเธอรแลนดเจาอาณานิคมเดิมไมยอมรับการประกาศเอกราชของ อินโดนีเซีย จึงยกกองทัพเขาปราบปราม ผลจากการสูรบปรากฏวาเนเธอรแลนด ไมสามารถปราบปราม กองทัพของชาวอนิ โดนีเซยี ได องั กฤษซึง่ เปนพนั ธมติ รกับเนเธอรแลนดจึงเขามาชวยไกลเกลี่ย เพื่อใหยุติความ ขัดแยงกัน โดยใหทั้งสองฝายลงนามในขอตกลงลิงกัดยาติ (Linggadjati Agreement) เมื่อ พ.ศ. 2489 โดย เนเธอรแ ลนดย อมรบั อาํ นาจของรัฐบาลอินโดนเี ซียในเกาะชวาและ สุมาตรา ตอมาภายหลังเนเธอรแลนดได ละเมิดขอ ตกลง โดยไดน ําทหารเขาโจมตอี ินโดนเี ซีย ทําใหประเทศอ่ืนๆ เชน ออสเตรเลียและอินเดีย ไดยื่น เร่ืองใหคณะมนตรีความมั่นคงแหงสหประชาชาติ เขาจัดการ สหประชาชาติไดเขาระงับขอพิพาท โดยต้ัง คณะกรรมการประกอบดว ย ออสเตรเลีย เบลเยยี ม และสหรฐั อเมริกา เพ่ือทาํ หนาท่ีไกลเกลี่ยประนีประนอม และไดเ รยี กรองใหมกี ารหยดุ ยงิ แตเ นเธอรแ ลนดไ ดเขา จบั กุมผูนําคนสาํ คัญของอนิ โดนเี ซยี คือ ซูการโนและฮัต ตาไปกักขัง ตอมาทหารอินโดนีเซียนําตัวผูนําท้ังสองออกมาได ในระยะน้ีทุกประเทศท่ัวโลกตางตําหนิการ กระทําของเนเธอรแลนดอยางย่ิง และคณะมนตรีความมั่นคงไดกดดันใหเนเธอรแลนดมอบเอกราชแก อนิ โดนเี ซีย ในวันท่ี 27 ธันวาคม พ.ศ. 2492 อินโดนีเซียไดรับเอกราช และปกครองระบบประชาธิปไตยมี ประธานาธิบดีเปนประมุขของประเทศแตความยุงยากยังคงมีอยู เนื่องจากเนเธอรแลนดไมยินยอมใหรวม ดินแดนอเิ รยี นตะวนั ตกเขากับอินโดนเี ซยี ทั้งสองฝา ยจึงตา งเตรยี มการจะสูรบกนั อกี ผลที่สุดเนเธอรแลนดก็ ยอมโอนอํานาจใหสหประชาชาติควบคุมดูแลดินแดนอิเรียนตะวันตก และใหชาวอิเรียนตะวันตกแสดง ประชามติ ว าจะรวมกั บ อิ นโดนี เซี ย หรื อไม ผลการอ อกเสี ยงปร ะชามติ ปรากฏว า ชาวอิเรียนตะวันตกสวนใหญตองการรวมกับอินโดนีเซีย สหประชาชาติจึงโอนอิเรียนตะวันตกใหอยูในความ ปกครองของอนิ โดนีเซยี เม่ือเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2506 1.6 ประวัติศาสตรส งั เขปของประเทศฟลปิ ปน ส ฟลิปปนส (the Philippines) หรือช่ือทางการคือ สาธารณรัฐฟลิปปนส (Republic of the Philippines) เปนประเทศที่ประกอบดวยเกาะจํานวน 7,107 เกาะต้ังอยูในมหาสมุทรแปซิฟก หางจากเอเชีย แผนดินใหญท างตะวนั ออกเฉียงใต ประมาณ 100 กม. และมีลักษณะพเิ ศษคือ เปนประเทศเพียงหนึ่งเดียวที่มี พรมแดนทางทะเลที่ติดตอระหวางกันยาวมากที่สุดในโลก นิวสเปน (พ.ศ. 2064 - 2441) และสหรัฐอเมริกา

59 (พ.ศ. 2441 - 2489) ไดค รองฟลิปปน สเ ปน อาณานิคมเปน เวลา 4 ศตวรรษ และเปนสองอิทธิพลใหญท่ีสุด ตอวฒั นธรรมของฟลปิ ปนส ฟลิปปนสเ ปนชาตเิ ดยี วในเอเชยี ท่ปี ระชากรสว นใหญนับถือศาสนาคริสต และเปนหน่ึงในชาติที่ไดรับ อิทธพิ ลจากตะวนั ตกมากทีส่ ุด เปนการผสมผสานกันระหวางตะวันตกและตะวันออกที่เปนเอกลักษณเฉพาะ อารโนลด โจเซฟ ทอยนบี (Arnold Joseph Toynbee) นักประวัตศิ าสตรชาวอังกฤษ ไดกลาวไวในงานของเขา วา ประเทศฟลิปปนสเ ปน ประเทศลาตินอเมริกาทถี่ ูกพัดพาไปยังตะวนั ออก โดยคลืน่ ทะเลยักษ หลักฐานทางโบราณคดแี ละโบราณชวี วิทยาบงบอกวามมี นษุ ยโฮโมเซเปย นส เคยอาศยั อยใู นเกาะ ปาลาวันตั้งแตประมาณ 50,000 ปกอน ชนเผาท่ีพูดภาษาในตระกูลออสโตรนีเซียไดเขามาตั้งรกรากใน ฟลิปปนส และจัดต้ังเสนทางเครือขายการคากับเอเชียอาคเนยสวนท่ีเหลือท้ังหมดต้ังแต 5,000 ปกอน คริสตกาลภาษาทชี่ าวฟลปิ ปน สใ ชพดู คือ ภาษาตากาล็อค เฟอรดินันด มาเจลลัน มาถึงหมูเกาะฟลิปปนสในป ค.ศ. 1521 (พ.ศ. 2064) มีเกล โลเปซ เดเลกสั ป มาถึงฟลปิ ปนสใ นป ค.ศ. 1565 (พ.ศ. 2108) และตั้งชุมชนชาวสเปนข้ึน ซึง่ นาํ ไปสูก ารตัง้ อาณานิคม ในเวลาตอ มา หลังจากนน้ั นกั บวชศาสนาครสิ ตน กิ ายโรมันคาทอลิกไดทําให ชาวเกาะท้ังหมดใหหันมานับถือ ศาสนาคริสต ในชวง 300 ปนับจากน้ัน กองทัพสเปนไดตอสูกับเหตุการณกบฏตาง ๆ มากมาย ทั้งจากชน พ้นื เมืองและจากชาตอิ ื่นที่พยายามเขามาครอบครองอาณานิคม ซึง่ ไดแ ก องั กฤษ จนี ฮอลันดา ฝรั่งเศส ญ่ีปุน และโปรตุเกส สเปน สูญเสียไปมากที่สุดในชวงที่อังกฤษเขาครอบครองเมืองหลวงเปนการชั่วคราวในชวง สงครามเจ็ดป (Seven Years’ War) หมูเกาะฟลิปปนสอยูใตการปกครองของสเปนในฐานะอาณานิคมของ สเปนใหม (New Spain) นับต้ังแตป ค.ศ. 1565 (พ.ศ. 2108) ถึงป ค.ศ. 1821 (พ.ศ. 2364) และนับจากน้ัน ฟลิปปนสก็อยูใตการปกครองของสเปนโดยตรง การเดินเรือมะนิลาแกลเลียน (Manial Galleon) จาก ฟล ิปปนสไปเม็กซิโก เรม่ิ ตนขน้ึ ในชว งปลายศตวรรษที่ 16 และหมเู กาะฟลปิ ปน สเ ปด ตวั เองเขาสกู ารคาโลกใน ป ค.ศ. 1834 ปจจุบันประเทศฟล ิปปน สปกครองดว ยระบบประชาธิปไตยมปี ระธานาธบิ ดเี ปน ผูนําประเทศ 1.7 ประวตั ิศาสตรส ังเขปของประเทศญี่ปนุ ญ่ีปุน (Nihon/Nippon นิฮง/นิปปง) มีชื่อทางการคือ ประเทศญี่ปุน (Nihon-koku/Nippon- koku-นิฮงโกะกุ/นิปปงโกะกุ) เปน ประเทศหมเู กาะในภูมภิ าคเอเชยี ตะวนั ออก ต้ังอยูในมหาสมุทรแปซิฟกทาง ตะวันตกติดกับคาบสมุทรเกาหลี และสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยมีทะเลญ่ีปุนก้ัน สวนทางทิศเหนือ ติดกับ ประเทศรสั เซยี มีทะเลโอคอ็ ตสก เปน เสนแบง แดน ตวั อักษรคนั จขิ องชื่อญป่ี ุนแปลวาถิ่นกาํ เนิดของดวงอาทติ ย จงึ ทาํ ใหบางครั้งถกู เรยี กวา ดนิ แดนแหง อาทิตยอ ทุ ยั ญป่ี ุนมีเน้ือที่กวา 377,835 ตารางกโิ ลเมตร นับเปน อนั ดบั ที่ 62 ของโลกหมูเกาะญีป่ นุ ประกอบไป ดว ยเกาะนอยใหญกวา 3,000 เกาะ เกาะที่ใหญท่ีสุดก็คือเกาะฮนชู ฮกไกโด คิวชู และ ชิโกกุ ตามลําดับ เกาะของญปี่ ุนสว นมากจะเปนหมเู กาะภูเขา ซึง่ ในนน้ั มจี ํานวนหน่ึงเปนภเู ขาไฟ เชน ภเู ขาไฟฟูจิ ภูเขาท่ีสูงท่ีสุด ในประเทศ เปน ตน ประชากรของญี่ปุนนัน้ มีมากเปนอันดับที่ 10 ของโลก คือ ประมาณ 128 ลานคน เมือง

60 หลวงของญ่ีปุนคือกรุงโตเกียว ซึ่งถารวมบริเวณปริมณฑลเขาไปดว ยแลว จะกลายเปนเขตเมืองท่ีใหญท่ีสุด ในโลกทม่ี ปี ระชากรอยูอ าศยั มากกวา 30 ลานคน สันนษิ ฐานวา มนุษยมาอาศยั ในญปี่ นุ ครง้ั แรกต้งั แตยุคหินเกา การกลา วถงึ ญป่ี นุ ครั้งแรกปรากฏขนึ้ ในบันทึกของราชสํานักจีนต้ังแตคริสตศตวรรษท่ี1 ญี่ปุนไดรับอิทธิพลจากจีนในหลายดาน เชน ภาษา การ ปกครองและวัฒนธรรม แตในขณะเดียวกันก็มีการปรับเปลี่ยนใหเปนเอกลักษณของตนเองจึงทําใหญี่ปุนมี วฒั นธรรมทโี่ ดดเดนมาจนปจ จบุ นั อกี หลายศตวรรษตอ มา ญ่ีปุน กร็ ับเอาเทคโนโลยีตะวันตกและนํามาพัฒนา ประเทศจนกลายเปนประเทศท่ีกาวหนาและมีอิทธิพลมากท่ีสุดในเอเชียตะวันออก หลังจากแพสงครามโลก ครัง้ ที่สอง ญปี่ ุน กม็ กี ารเปลย่ี นแปลงทางการปกครองโดยการใชร ฐั ธรรมนูญใหมใน พ.ศ. 2490 ญี่ปุนเปนประเทศผนู ําทางเศรษฐกิจ โดยมีจีดีพีสูงเปนอันดับสองของโลก ญ่ีปุนเปนสมาชิกของ สหประชาชาติ จี 8 โออซี ดี ี และเอเปค และมีความตื่นตัวที่จะมีสวนรวมในการแกไขปญหาของตางประเทศ ญีป่ นุ มมี าตรฐานความเปน อยูทีด่ ี และยงั เปนผูนาํ ทางเทคโนโลยเี ครอ่ื งจักรและเครอื่ งยนต ประวัติศาสตรญี่ปุนเร่ิมตนดวย ยุคยะโยอิ เร่ิมเมื่อประมาณ 300 ปกอน คริสตศักราช เปนยุคที่ผูคนเริ่มเรียนรูวิธีการปลูกขาว การตีโลหะ ซึ่งไดรับความรูมาจาก ผอู พยพชาวจนี แผนดินใหญ การกลาวถึงญี่ปุนคร้ังแรกปรากฏข้ึนในบันทึกของราชสํานักจีนสมัยราชวงศฮั่น โฮว ฮั่นชู ในป 57 กอนคริสตกาล ซ่งึ เรียกชาวญ่ีปนุ วา วะ ในชวงพทุ ธศตวรรษที่ 8 อาณาจกั รท่ีทรงอํานาจมาก ทสี่ ดุ ในญีป่ ุนคอื ยะมะไทโคะกุ ปกครองโดยราชินีฮิมิโกะ ซ่ึงเคยสงคณะทูตไปยังประเทศจีนผานทางเกาหลี ดว ย ยุคโดะฮง ซ่ึงต้ังช่ือตามสุสานท่ีนิยมสรางขึ้นกันในยุคดังกลาวเร่ิมตนต้ังแตประมาณ พุทธ ศตวรรษที่ 9 จนถงึ 12 เปน ยคุ ท่ีญ่ปี นุ เริม่ มีการปกครองแบบราชวงศ ซึ่งศูนยกลางการปกครองน้ันอยูบริเวณ เขตคนั ไซ ในยคุ น้ีพระพุทธศาสนาไดเขามาจากคาบสมุทรเกาหลสี หู มูเกาะญป่ี นุ ไดรบั อิทธพิ ลมาจากจนี เปน หลัก เจา ชายโชโตะกุทรงสงคณะราชทตู ไปเจรญิ สัมพนั ธไมตรกี บั จนี ญ่ปี ุนจึงไดร บั นวัตกรรมใหม ๆ จากจนี นอกจากนี้ยังทรงตรารัฐธรรมนูญสิบเจ็ดมาตรา ซึ่งเปนกฎหมายญี่ปุนฉบับแรกอีก ดวย และในทสี่ ดุ พระพุทธศาสนาก็ไดร บั การยอมรับมากขนึ้ ต้ังแตสมัยอะซึกะ ซ่ึงตั้งชื่อตามสุสานท่ีนิยมสรางข้ึน กนั ในยคุ ดังกลา วเริม่ ตนตัง้ แตประมาณพุทธศตวรรษที่ 9 - 12 เปนยุคที่ญี่ปุนเริ่มมีการปกครองแบบราชวงศ ซ่ึงศูนยกลางการปกครองนั้นอยูบริเวณเขตคันไซ ในยุคน้ีพระพุทธศาสนาไดเขามาจากคาบสมุทรเกาหลีสู หมูเกาะญ่ีปุน แตพระพุทธรูปและพุทธศาสนาในประเทศญี่ปุนหลังจากนั้นไดรับอิทธิพลจากจีนเปนหลัก เจา ชายโชโตะกุทรงสง คณะราชทูตไปเจริญสัมพันธไมตรีกับจนี ญปี่ นุ จงึ ไดรบั นวตั กรรมใหมๆ จากแผนดนิ ใหญ มาเปน จํานวนมาก นอกจากนยี้ ังทรงตรารัฐธรรมนญู สิบเจ็ดมาตรา ซ่ึงเปน กฎหมายญ่ีปนุ ฉบบั แรกอีกดวยและ ในทส่ี ุดพระพทุ ธศาสนากไ็ ดรับการยอมรบั มากขน้ึ ตัง้ แตสมัยอะซกึ ะ ยุคนะระ (พ.ศ. 1253 - 1337) เปนยุคแรกที่มีการกอตัวเปนอาณาจักรที่เขมแข็ง มีการปกครองอยางมี ระบบใหเห็นไดอยางชดั เจน โดยการนําระบอบการปกครองมาจากจีนแผนดินใหญ ศูนยกลางการปกครองใน ขณะน้ันก็คือเฮโจเกียวหรือจังหวัดนะระในปจจุบัน ในยุคนะระเร่ิมพบการเขียนวรรณกรรม เชน โคจิกิ

61 (พ.ศ.1255) และนฮิ งโชะกิ (พ.ศ. 1263) เมอื งหลวงถูกยา ยไปทีน่ ะงะโอกะเกียว เปน ชวงเวลาสั้นๆ และถูกยาย อกี คร้ังไปยงั เฮอังเกยี ว ซ่ึงเปนจดุ เรม่ิ ตนของยุคเฮองั ระหวาง พ.ศ. 1337 จนถึง พ.ศ. 1728 ซึ่งเปนยุคเฮอังนั้น ถือไดวาเปนยุคทองของญี่ปุน เนื่องจากเปนยุคสมัยที่วัฒนธรรมของญี่ปุนเองเริ่มพัฒนาขึ้น ส่ิงท่ีเห็นไดอยางชัดมากท่ีสุด คือการประดิษฐ ตัวอักษร ฮริ างานะ ซงึ่ ทําใหเกิดวรรณกรรมทแี่ ตงโดยตัวอักษรนีเ้ ปนจํานวนมาก เชน ในชวงกลางพุทธศตวรรษที่ 16 ไดมีการแตงนวนิยายเร่ืองนิทานเกนจิขึ้น ซึ่งเปนนิยายที่บรรยายเก่ียวกับการใชชีวิต การปกครองของ ตระกูลฟุจิวาระ และบทกลอนท่ีถูกใชเปนเน้ือเพลงของเพลงชาติญ่ีปุน คิมิงะโยะ ก็ถูกแตงขึ้นในชวงน้ี เชนเดียวกนั ยคุ ศักดนิ า ญีป่ ุน เรมิ่ ตน จากการท่ีผูปกครองทางการทหารเร่ิมมีอํานาจข้ึน พ.ศ.1728 หลังจาก การพา ยแพของตระกูลไทระ มนิ ะโมะโตะ โน โยริโตโมะ ไดแ ตง ต้งั ตนเองเปนโชกุน และสรางรัฐบาลทหารใน เมืองคะมะกุระ ซึ่งเปนจุดเริ่มตนของยุคคะมะกุระ ซึ่งมีการปกครองแบบศักดินา แตรัฐบาลคามากุระก็ไม สามารถปกครองท้ังประเทศได เพราะพวกราชวงศยังคงมีอํานาจอยูในเขตตะวันตก หลังจากการเสียชีวิต ของโชกุน โยริโตโมะ ตระกลู โฮโจ ไดก าวข้ึนมาเปนผสู ําเร็จราชการใหโชกนุ รัฐบาลคะมะกุระสามารถตอตาน การรกุ รานของจักรวรรดมิ องโกลใน พ.ศ. 1817 และ พ.ศ. 1824 โดยไดรับความชวยเหลือจากพายุกามิกาเซ ซง่ึ ทําใหกองทพั มองโกลประสบความเสียหายมาก อยางไรก็ตาม รัฐบาลคะมะกุระก็ออนแอลงจากสงครามครัง้ นี้ จนในท่ีสุดตองสญู เสียอํานาจใหแก จักรพรรดโิ กไดโกะ ผซู ง่ึ พา ยแพตออาชกิ างะ ทากาอจุ ิ ในเวลาตอมาไมนานอาชิกางะ ทากาอุจิ ยายรัฐบาลไป ตง้ั ไวท ่มี โิ รมะจิ จงั หวัดเกยี วโต จงึ ไดช อื่ วายคุ มโุ รมะจิ ในชว งกลางพุทธศตวรรษท่ี 20 อํานาจของโชกนุ เริม่ เส่อื ม ลงและเกิดสงครามกลางเมืองขน้ึ เพราะบรรดาเจา ครองแควน ตา งทําการสูร บเพ่อื แยง ชิงความเปนใหญ ซ่ึงทํา ใหญ่ีปุนเขาสยู คุ สงครามที่เรยี กวายุคเซงโงกุ ในระหวางพุทธศตวรรษที่ 21 มีพอ คาและมิชชนั นารีจากโปรตุเกสเดนิ ทางมาถึงญี่ปนุ เปนครั้งแรก และเริ่มการคาขายและแลกเปล่ยี นวัฒนธรรมระหวา งญปี่ ุนกับโลกตะวันตก สงครามดํารงอยูหลายสิบปจนโอดะ โนบุนากะเอาชนะเจาครองแควนอื่นหลายคน โดยใช เทคโนโลยแี ละอาวุธของยุโรปและเกือบจะรวมประเทศญ่ีปุนใหเปนปกแผนไดแลวเมื่อเขาถูกลอบสังหารใน พ.ศ. 2125 โทโยโทมิ ฮเิ ดโยชิ ผสู ืบทอดเจตนารมณตอมาสามารถปราบปรามบานเมืองใหสงบลงไดใน พ.ศ. 2133 ฮิเดโยชิรุกรานคาบสมุทรเกาหลีถึง 2 คร้ัง แตก็ไมประสบความสําเร็จ จนเม่ือเขาเสียชีวิตลงใน พ.ศ. 2141 ญี่ปุน ก็ถอนทัพ หลังจากฮิเดโยชิเสียชวี ติ โทกุงะวะ อเิ อะยะสึ แตง ต้งั ตนเองขึ้นเปนผูสําเร็จราชการใหแกลูกชาย ของฮเิ ดโยชิ โทโยโทมิ ฮิเดโยริ เพ่ือทจ่ี ะไดอาํ นาจทางการเมอื งและการทหาร อิเอะยะสึเอาชนะไดเมียวตาง ๆ ไดใ นสงครามเซะกิงะฮะระ ใน พ.ศ. 2143 จงึ ข้นึ เปน โชกุนใน พ.ศ. 2146 และกอ ตงั้ รฐั บาลใหมที่เมืองเอะโดะ ยคุ เอะโดะจงึ เรมิ่ ตนขน้ึ รัฐบาลใชว ธิ หี ลายอยาง เชน บเุ กโชฮัตโต เพื่อควบคุมไดเมียวท้ังหลาย ในปพ.ศ. 2182 รัฐบาลเริม่ นโยบายปดประเทศและใชนโยบายนี้อยาง ไมเขม งวดนัก ตอ เน่ืองถงึ ประมาณสองรอ ยหาสิบป ใน ระหวางน้ญี ี่ปุนศกึ ษาเทคโนโลยีตะวนั ตกผานการตดิ ตอ กับ ชาวดัตชท ส่ี ามารถเขามาท่ีเกาะเดจิมะ (ในจังหวัด

62 นะงะซะกิ) เทา นนั้ ความสงบสุขจากการปดประเทศเปนเวลานานทําใหชนที่อยูใตอํานาจปกครองอยางเชน ชาวเมอื งไดม โี อกาสท่จี ะประดษิ ฐส่งิ ใหมๆ ขึ้นมาในทางของตนเอง ในยุคเอะโดะนี้ยังมีการเริ่มตนการใหศึกษา ประชาชนเกี่ยวกับประเทศญป่ี ุน อกี ดวย แตญี่ปุนก็ถูกกดดันจากประเทศตะวันตกใหเปดประเทศอีกครั้ง ในวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2394 นาวาเอก (พเิ ศษ) แมทธิว เพอรร่ี และเรอื ดํานํา้ ของกองทพั เรือสหรฐั อเมรกิ าบุกมาถงึ ญปี่ ุนเพอ่ื บังคับให เปดประเทศดวยสนธสิ ญั ญาสมั พนั ธไมตรกี บั ประเทศสหรัฐอเมรกิ า หลังจากนน้ั ญ่ีปุนกต็ อ งทําสนธิสัญญาแบบ เดียวกันกับประเทศตะวันตกอื่น ๆ ซ่ึงสนธิสัญญาเหลานี้ทําใหญ่ีปุนประสบปญหาท้ังทางเศรษฐกิจและ การเมอื ง เพราะการเปด ประเทศและใหส ิทธพิ เิ ศษกับชาวตางชาติทาํ ใหช าวญี่ปุนจาํ นวนมากไมพอใจตอรัฐบาล เอะโดะ และเกิดกระแสเรียกรองใหคืนอาํ นาจอธิปไตยแกอ งคจักรพรรดิ (ซึ่งมักเรียกวาการปฏิรูปเมจิ) จนใน ทีส่ ุดรฐั บาลเอะโดะก็หมดอาํ นาจลง ในยุคเมจิ รัฐบาลใหมภายใตการปกครองของสมเดจ็ พระจกั รพรรดเิ มจไิ ดยายฐานอาํ นาจขององค จักรพรรดิมายังเอะโดะ และเปลีย่ นชือ่ เมอื งหลวงจากเอะโดะเปน โตเกยี ว มีการเปล่ยี นแปลงระบบการปกครอง ตามแบบตะวนั ตก เชน บงั คบั ใชร ัฐธรรมนญู ใน พ.ศ. 2443 และกอ ตงั้ สภานิตบิ ญั ญตั ิแหงชาติโดยใชระบบสอง สภา นอกจากน้ี จักรวรรดิญี่ปุนยังสนับสนุนการรับเอาวิทยาการจากประเทศตะวันตก และทําใหมี ความกาวหนาทางอุตสาหกรรมเปนอยางมาก จักรวรรดิญี่ปุนเริ่มมีความขัดแยงทางทหารกับประเทศ ขางเคียงเมื่อพยายามขยายอาณาเขต หลังจากที่ไดชัยชนะในสงครามจีน - ญ่ีปุน ครั้งที่หนึ่ง (พ.ศ. 2437 - 2438) และสงครามรัสเซีย - ญี่ปุน (พ.ศ. 2447 - 2448) ญป่ี นุ ก็ไดอํานาจปกครองไตหวนั เกาหลี และตอน ใตข องเกาะซาคาลนิ ญีป่ นุ ยอมแพสงครามโลกครัง้ ที่ 2 สงครามโลกครัง้ ท่ีหน่ึงทําใหญ ่ปี นุ ซึ่งอยฝู ายไตรภาคี ผูชนะสามารถขยายอํานาจและอาณาเขต ตอไปอีก ญี่ปุนดาํ เนินนโยบายขยายดินแดนตอไป โดยการครอบครองแมนจูเรียใน พ.ศ. 2474 และเม่ือ ถูกนานาชาติประณามในการครอบครองดินแดนน้ี ญ่ีปุนก็ลาออกจากสันนิบาตชาติในสองปตอมา ในป 1936

63 ญปี่ ุนลงนามในสนธสิ ัญญาตอตานองคการคอมมิวนิสตสากลกับนาซีเยอรมนี และเขารวมกับฝายอักษะในป 1941 ในยุคสงครามโลกครัง้ ทสี่ อง ญี่ปุนไดเ สริมสรางอํานาจทางการทหารใหเขมแข็งยิ่งขึ้น หลังจาก ญ่ปี ุนถกู กีดกนั ทางการคา จากสหรฐั อเมรกิ า ตอมาจึงไดเ ปดฉากสงครามในแถบเอเชียแปซฟิ ก (ซึ่งรจู ักกันทว่ั ไป ในช่ือ สงครามมหาเอเชียบูรพา) ในวันท่ี 7 ธันวาคม พ.ศ. 2484 โดยการโจมตีฐานทัพเรือสหรัฐอเมริกาที่อาว เพิรล และการยาตราทัพเขามายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต ซึ่งสวนใหญเปนดินแดนอาณานิคมของ สหรัฐอเมรกิ า สหราชอาณาจกั รและเนเธอรแ ลนด ตลอดสงครามครง้ั นั้น ญีป่ ุนสามารถยดึ ครองประเทศตาง ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใตไดท้ังหมด แตหลังจากญี่ปุนพายแพใหแกสหรัฐอเมริกาในการรบทางนํ้าใน มหาสมทุ รแปซิฟกหลังจากยุทธนาวแี หง มิดเวย (พ.ศ. 2485) ญป่ี นุ กต็ กเปน ฝายเสยี เปรียบมากข้ึนเร่ือย ๆ แตก็ ยังไมยอมแพแกฝายสัมพันธมิตรโดยงาย เมื่อตองเผชิญหนากับระเบิดปรมาณูของสหรัฐอเมริกา ซึ่งถูกท้ิงท่ี เมืองฮโิ รชมิ าและนางาซากิ (ในวันท่ี 6 และ 9 สงิ หาคม พ.ศ. 2488 ตามลําดับ) และการรุกรานของสหภาพ โซเวยี ต (วนั ท่ี 8 สิงหาคม พ.ศ. 2488) ญปี่ นุ จงึ ประกาศยอมแพอยา งไมมีเงือ่ นไขในวนั ที่ 15 สงิ หาคม ปเดียวกัน สงครามทาํ ใหญี่ปุนตองสูญเสียพลเมืองนับลานคนและทําใหอุตสาหกรรมและโครงสรางพ้ืนฐานของประเทศ เสียหายอยางหนกั ฝายสมั พนั ธมติ รซ่งึ นําโดยสหรัฐอเมริกาไดสงพลเอกดักลาส แมกอารเธอรเขามาควบคุม ญปี่ ุน ต้ังแตห ลงั สงครามจบ ใน ป พ.ศ. 2490 ญี่ปุนเร่ิมใชรัฐธรรมนูญฉบับใหมซ่ึงเนนเร่ืองประชาธิปไตยอิสระการควบคุม ญี่ปุนของฝายสัมพนั ธมิตรสิ้นสุดเม่ือมีการลงนามในสนธิสัญญาซานฟรานซิสโกใน พ.ศ. 2499 และญี่ปุนไดเปน สมาชิกสหประชาชาตใิ นป 1956 หลังจากสงครามญปี่ ุน สามารถพัฒนาทางเศรษฐกจิ ดว ยอัตราการเจรญิ เตบิ โต ท่สี งู มากจนกลายเปนประเทศท่ีมเี ศรษฐกจิ ใหญเปนอันดบั สองของโลก

64 บรรยากาศในตอนกลางคืนและ อาคารโตเกียวทาวเวอร ประเทศญี่ปุน ประเทศญ่ีปุนปกครองดวยระบอบประชาธิปไตยแบบเสรีภายใตรัฐธรรมนูญ โดยมีสมเด็จ พระ จักรพรรดิทรงเปนประมุข แตพระจักรพรรดิไมมีพระราชอํานาจในการบริหารประเทศ โดยมีบัญญัติไวใน รัฐธรรมนูญแหง ญีป่ นุ วา สัญลกั ษณแหง รัฐและความสามคั คขี องชนในรฐั อํานาจการปกครองสว นใหญต กอยกู บั นายกรัฐมนตรีและสมาชิกอ่ืน ๆ ในสภานิติบัญญัติแหงชาติ อํานาจอธิปไตยน้ันเปนของชาวญี่ปุน พระ จักรพรรดิทรงทําหนาท่ีเปนประมุขแหงรัฐในพิธีการทางการทูต พระองคปจจุบันคือ จักรพรรดิอะกิฮิโตะ สวนรัชทายาทคอื มกฎุ ราชกุมารนะรฮุ โิ ตะ องคกรนิติบัญญัติของญ่ีปุน คือ สภานิติบัญญัติแหงชาติ หรือที่เรียก “ไดเอ็ต” เปนระบบสองสภา ประกอบดวย สภาผแู ทนราษฎร (อังกฤษ : House of Representatives) เปน สภาลาง มีสมาชกิ สี่รอยแปด สบิ คนซ่งึ มวี าระดํารงตําแหนงสี่ป และ มนตรีสภา (อังกฤษ : House of Councillors) เปนสภาสูง มีสมาชิก สองรอยส่ีสบิ สองคนซ่ึงมีวาระดํารงตาํ แหนงหกป โดยมกี ารเลอื กตง้ั สมาชกิ มนตรีสภาจํานวนคร่ึงหนึ่งสลับกัน ไปทุกสามป สมาชกิ ของสภาท้ังสองมาจากการเลอื กต้ังทวั่ ประเทศ สว นผูม ีสิทธิเลอื กต้งั นนั้ มีอายุยส่ี ิบปบ รบิ รู ณ เปน ตนไป พรรคเสรปี ระชาธปิ ไตยเปน พรรครัฐบาลมาโดยตลอดต้งั แตกอ ต้งั พรรคใน พ.ศ. 2498 ยกเวน ชว งสนั้ ๆ ใน พ.ศ. 2536 ทีเ่ กิดรฐั บาลผสมของ พรรคฝายคาน ทั้งน้ีแกนนาํ ฝายคานคอื พรรคประชาธปิ ไตยญป่ี ุน สําหรับอํานาจบริหารน้ัน พระจักรพรรดิทรงแตงตั้งนายกรัฐมนตรีจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎรที่ ไดร ับเลอื ก โดยสมาชกิ ดว ยกนั เองใหเปน หัวหนา รัฐบาล นายกรฐั มนตรีมีอาํ นาจแตง ตั้งรฐั มนตรีและใหรัฐมนตรี พน จากตําแหนง

65 นโยบายตา งประเทศและการทหาร ญี่ปุนรกั ษาความสมั พนั ธท างเศรษฐกจิ และทางทหารกับสหรฐั อเมริกาซงึ่ เปน พันธมติ รหลักโดยมีความ รว มมอื ทางความมนั่ คงระหวา งสหรัฐอเมรกิ าและญป่ี ุนเปน เสาหลักของนโยบายตา งประเทศ ญ่ีปุนเปนสมาชิก ของสหประชาชาติตั้งแตป 1956 ไดเปนสมาชกิ ไมถาวรของคณะมนตรีความมั่นคงแหงสหประชาชาติ รวม 9 คร้ัง (ลาสุดเมื่อป 2005 - 2006) และยังเปนหน่ึงในกลุม G4 ซึ่งมุงหวังจะเขาเปนสมาชิกถาวรในคณะมนตรี ความมั่นคง ญ่ีปุนซ่ึงเปนสมาชิกของ G8 และเอเปค มีความต่ืนตัวท่ีจะมีสวนรวมในการแกไขปญหาของ ตางประเทศและกระชับความสัมพนั ธท างการทตู กบั ประเทศคคู าท่สี ําคญั ทวั่ โลก นอกจากนีย้ งั เปนผูท ่ีใหความ ชวยเหลอื เพื่อการพัฒนาอยา งเปน ทางการ (ODA) รายใหญข องโลก โดยบริจาค 7.69 พนั ลา นดอลลารส หรฐั ใน ป 2007 จากการสาํ รวจของบีบีซีพบวานอกจากประเทศจีนและเกาหลีใตแลว ประเทศสวนใหญมองอิทธิพล ของญป่ี ุน ท่ีมตี อโลกเชิงบวก ญี่ปนุ มปี ญ หาขอพิพาทเรอ่ื งสิทธใิ นดินแดนตาง ๆ กบั ประเทศเพือ่ นบา น เชนกับรสั เซยี เรอื่ งเกาะคูรลิ กบั เกาหลใี ตเร่ืองหินลีองั คอรท (หรือทะเกะชิมะ ในภาษาญป่ี ุน) กบั จีนและไตหวันเรอ่ื งเกาะเซงกากุ กับจีนเร่อื ง เขตเศรษฐกิจจาํ เพาะรอบ ๆ โอะกิโนะ โทะริชิมะ เปนตน นอกจากน้ี ญี่ปุนยังคงมีปญหากับเกาหลีเหนือกรณี การลกั พาตัวชาวญปี่ นุ และเรื่องการครอบครองอาวุธนิวเคลยี ร และเน่ืองจากขอพิพาทเร่ืองเกาะคูริล ในทางกฎหมายแลวญ่ีปุนยังคงทําสงครามอยูกบั รัสเซีย เพราะไมเคยมีการลงนามในขอตกลงใด ๆ เก่ียวกับ ปญหาน้ี

66 เรือ่ งท่ี 2 เหตกุ ารณส าํ คญั ทางประวัตศิ าสตรท ี่เกดิ ขนึ้ ในประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชยี 2.1 ยคุ ลา อาณานิคม ยุคลาอาณานิคมเกิดขึ้นเน่ืองจากประเทศทางโลกตะวันตก ไดแก อังกฤษ ฝร่ังเศส โปรตุเกส ฮอลนั ดา ฯลฯ พยายามขยายอาณานิคมของตนเองไปยงั ประเทศตางๆ ทว่ั โลก โดยเฉพาะประเทศในแถบทวีป เอเชยี เปนประเทศเปาหมายสําคัญที่ประเทศมหาอํานาจเหลาน้ีเดินทางมาเพ่ือลาเปนเมืองขึ้น ทั้งประเทศ อินเดยี พมา อินโดนีเซยี ฟลปิ ปน ส ลาว เวียดนาม เปน ตน ในบทนจี้ ะกลา วถงึ ประเทศที่ถูกยึดเปนอาณานิคม พอเปน สังเขปดงั น้ี ประเทศพมาต้ังอยูในเขตพ้ืนท่ีเอเชียตะวันออกเฉียงใต มีระบบการปกครองท่ีมอบอาํ นาจใหแ ก กษัตริยและขุนนางซ่ึงเปนเพียงกลุมคนจํานวนนอยในสังคม สวนไพรและทาสซ่ึงเปนคนสวนใหญและมี หลากหลายชาติพันธจุ ะมหี นา ที่ในการสง สว ยหรือใชแ รงงานแกร ฐั ตามกลไกระบบศักดนิ า หลังสงครามอังกฤษกับพมาคร้ังที่ 3 สิ้นสุด พระเจาธีบอและมเหสีก็ถูกเนรเทศ อังกฤษก็ได ผนวกพมา เขากบั อนิ เดียทําใหระบบการปกครองของพมาลมเหลว ขุนนางขาดแหลงอางอิง ในการใชอํานาจที่ ชอบธรรม พระราชวงั มณั ฑะเลยก ลายเปน ศนู ยกลางรวมกองบญั ชาการทหาร นอกจากนั้นอังกฤษยงั ทําการเลกิ ระบบไพรแ ละทาสดวย ขนุ นางของพมา จาํ นวนมากยอมใหความรว มมือกบั อังกฤษและตอมาไมน านก็ถูกระบบขององั กฤษ ดดู กลนื หลังจากน้ันอังกฤษก็ไดขึน้ มาเปนชนชั้นปกครองของพมา พมา ไดถ ูกสรางภาพลกั ษณใ หมใหซ ึมซาบถงึ ทุกชนช้ัน ซึ่งนักศกึ ษาสว นใหญเช่อื วา พมาสมัยใหมเปน ผลผลติ ขององั กฤษ ICS เปนกลุมนักบริหารอาณานิคม ท่ีเกิดจากการคัดเลือกซึ่งจะทํางานอยูในอินเดียและพมา เจา หนาที่ 1 คน ตองรบั ผิดชอบคนราว 300,000 คน ทําใหคอนขางทํางานหนัก การทํางานของ ICS จําเปน จะตอ งปฏสิ ัมพนั ธกับคนพนื้ เมอื ง เชน ในพมา แตดวยความทมี่ ีอคติมองวาชาวพมาเปน ชนช้นั ที่ต่าํ ตอ ยจงึ ทําให ICS สว นใหญไ มสนใจท่ีจะเรียนรเู กย่ี วกบั พ้นื เมืองพมา มากนัก ทําให ICS และคนพนื้ เมืองพมา คอนขางท่จี ะเกิด ความรสู กึ แปลกแยกทัง้ จากเชือ้ ชาตเิ ดียวกันและตางเช้ือชาติ การปกครองขององั กฤษในดานการเกบ็ ภาษี โดยเฉพาะสว ยท่รี ฐั บาลเรยี กเกบ็ รายบคุ คลทาํ ใหภาวะ ราคาขา วตกตาํ่ จนชาวพมา เกดิ ความกดดันและนําไปสูการตอตานเกิดกบฏหยาซาน แตการเกิดความขัดแยง นั้น อังกฤษมองวาเปน การกระทาํ ที่เกดิ จากไสยศาสตร ความคิดแบบจารตี ไมไดก ลา ววา เปน การเกิดจากปญหาสังคม - เศรษฐกจิ ครน้ั ถงึ ชวงปลายพุทธศตวรรษท่ี 24 ตอชวงตนพุทธศตวรรษที่ 25 ประเทศฝรั่งเศสเร่ิมใหความ สนใจท่ีจะขยายอาํ นาจเขามาสูดินแดนในแถบลุมแมนํ้าโขง เพ่ือหาทางเขาถึงดินแดนตอนใตของจีนเพ่ือเปด ตลาดการคา แหงใหมแขงกบั อังกฤษ ซ่ึงสามารถยึดพมาไดกอนหนานั้นแลว โดยฝร่ังเศสเร่ิมจากการยึดครอง แควนโคชนิ จนี หรือเวียดนามใตกอนในป พ.ศ. 2402 รกุ คืบเขามาสูดินแดนเขมรสว นนอก

67 ซง่ึ ไทยปกครองในฐานะประเทศราชในป พ.ศ. 2406 (ไทยตกลงยอมสละอํานาจเหนอื เขมรสว นนอก อยา งเปน ทางการในป พ.ศ. 2410) จากน้นั จงึ ไดข ยายดนิ แดนในเวยี ดนามตอ จนกระทั่งสามารถยดึ เวียดนามได ท้ัง ประเทศในป พ.ศ. 2426 พรมแดนของสยามทางดานประเทศราชลาวจึงประชดิ กับดินแดนอาณานิคมของ ฝร่ังเศสอยางหลีกเลีย่ งไมได ในระยะเวลาเดยี วกนั ในประเทศจนี ไดเ กดิ เหตกุ ารณกบฏไทผ งิ ตอ ตา นราชวงศช ิงกองกาํ ลงั กบฏชาว จนี ฮอ ทแี่ ตกพายไดถ อยรน มาตง้ั กําลังซองสุมผคู นอยูในแถบมนฑลยูนนานของจีน ดินแดนสิบสองจุไทย และ ตามแนวชายแดนประเทศราชลาวตอนเหนอื กองกําลงั จนี ฮอ ไดท ําการปลนสะดมราษฎรตามแนวพ้ืนทด่ี งั กลา ว อยา งตอ เนอ่ื ง สรางปญ หาตอการปกครองของท้ังฝายไทยและฝรั่งเศสอยางยิ่ง เพราะสงกําลังไปปราบปราม หลายครงั้ กย็ ังไมสงบ เฉพาะกบั อาณาจกั รหลวงพระบางนน้ั ทางกรงุ เทพถงึ กบั ตอ งปลดพระเจา มหนิ ทรเทพนิภา ธร เจาผคู รองนครหลวงพระบางออกจากตําแหนง เน่อื งจากไมสามารถรักษาเมอื งและปลอ ยใหกองทัพฮอเขา ปลนสะดมและเผาเมืองหลวงพระบางลงและตง้ั เจา คําสุกขน้ึ เปน พระเจา สักรนิ ทรฤทธ์ิปกครองดนิ แดนแทน ไทย (หรอื สยามในเวลานน้ั ) จงึ รว มกับฝรง่ั เศสปราบฮอจนสาํ เร็จ โดยท้งั สองฝา ยไลตีกองกําลงั จีนฮอ จากอาณาเขตของแตละฝายใหมาบรรจบกันท่ีเมืองแถง (เดียนเบียนฟูในปจจุบัน) แตก็เกิดปญหาใหม คือ ฝา ยฝรง่ั เศสฉวยโอกาสอางสทิ ธิปกครองเมอื งแถงและสิบสองจุไทย โดยไมยอมถอนกําลังทหารออกจากเมือง แถงเพราะอา งวา เมืองน้เี คยสง สว ยใหเ วยี ดนามมากอ น ปญ หาดังกลา วน้ีมที มี่ าจากภาวะการเปนเมอื งสองฝายฟา ของเมืองปลายแดน ซ่ึงจะสงสวยใหแกร ัฐใหญท ุกรฐั ทีม่ ีอิทธิพลของตนเองเพ่ือความอยูร อด พระยาสุรศักด์ิมนตรี (เจิม แสง-ชูโต) แมทัพฝายไทย เห็นวาถาตกลงกับฝรั่งเศสไมไดจะทําให ปญ หาโจรฮอ บานปลายแกย าก จงึ ตัดสินใจทําสัญญากับฝรั่งเศสในวันท่ี 22 ธันวาคม พ.ศ. 2431 ใหฝายไทย ตงั้ กาํ ลังทหารที่เมืองพวน (เชียงขวาง) ฝร่งั เศสต้ังกําลังทหารที่สิบสองจุไทย สวนเมืองแถงเปนเขตกลางใหมี ทหารของท้ังสองฝา ยดแู ลจนกวารฐั บาลทงั้ สองชาติจะเจรจาเรือ่ งปกปน เขตแดนไดผลจากสนธิสัญญานี้แมจะ ทําใหฝ า ยไทยรว มมอื ปราบฮอกับฝร่ังเศสจนสาํ เร็จ และสามารถยุติความขดั แยง เร่อื งแควนสบิ สองจไุ ทย เมอื งพวน และหัวพนั ทงั้ หาทัง้ หกยุติลงไปช่วั คราว แตกต็ อ งเสียดินแดนสิบสองจุไทยโดยปริยายไป การลาอาณานคิ มขององั กฤษ ในยุคลาอาณานิคมน้นั กลุมประเทศมหาอํานาจตะวนั ตกหลายประเทศตางแสวงหาอาณานิคมของ ตนเอง เชน ประเทศองั กฤษ โปรตเุ กส ฝรัง่ เศส ไดแผอ ทิ ธิพลเขามาในทวีปเอเชียหลายประเทศและประเทศหนงึ่ ท่ี ตกเปนเมืองข้นึ ของอังกฤษคอื อนิ เดียนั่นเอง บรษิ ัทอิสตอินเดียขององั กฤษเขา มาทําการคาในประเทศอนิ เดีย เปนประวัติศาสตรที่ศูนยอํานาจ ชาวอังกฤษท่ีเขามาสูอินเดียนั้นมาในนามของพอคา ความจริงแลวมีหลายชาติที่เขามาทําการคากับอินเดีย ทส่ี ําคัญ เชน ชาวโปรตุเกส ชาวฮอลันดา ชาวฝรั่งเศส เปนตน โปรตุเกส นบั เปนยโุ รปชาตแิ รก ๆ ทีเ่ ขามาทําการคา บนแผนดนิ อินเดยี นบั ต้งั แตวสั โกดากามา เดินทาง มาถึงเมอื งกาลกิ ตั ทางตะวนั ตกของอนิ เดยี ต้งั แตปลายครสิ ตศ ตวรรษที่ 15 และสามารถสรางเมอื งทา ของตัวเอง ขน้ึ เปนผลสําเรจ็ ที่เมอื งกวั (Goa) หลงั จากชาวโปรตเุ กสแลว กม็ ชี าวฮอลันดาและชาวฝร่ังเศส สวนอังกฤษนั้น

68 เขามาในภายหลงั เมื่อชาวโปรตเุ กส ฮอลันดา และฝรัง่ เศสไดม กี จิ การทอี่ นิ เดยี อยกู อ นแลว และนําศาสนาครสิ ต มาเผยแผในอนิ เดียดว ย บรษิ ทั อสิ ตอ ินเดียขององั กฤษ ทาํ ใหเกดิ เปน ปฏปิ กษก ับชาวอินเดีย ท้งั ทเ่ี ปน มสุ ลมิ และฮนิ ดู เพราะ บทเรยี นเชน นี้ พอคา ชาวองั กฤษจงึ ไมป รารถนาจะใหเ รื่องศาสนามาเปน อปุ สรรคในการทาํ ธุรกจิ การคา ทีส่ ําคญั คอื ชาวองั กฤษเองกลับเปน ผูส นับสนุนชาวอนิ เดียไมว า จะเปนมุสลมิ หรอื ฮนิ ดใู นการตอ สูกับพอ คา ตา งศาสนา แมจะเขา มาสอู นิ เดียหลังชาติอ่ืน แตอ งั กฤษกลบั ประสบความสาํ เร็จอยางรวดเร็วและมากกวาชาติ อืน่ ภายในเวลาไมนาน บริษัทอสิ ตอินเดยี ขององั กฤษ ก็สามารถจดั ตัง้ ศนู ยการคาของตัวเองไดตามเมืองทาสําคัญ นับตง้ั แตแ ถบตะวันตกทเ่ี มืองสรุ ตั บอมเบย มาจนถึงแถบตะวันออก คือ มัทราส และกัลกตั ตา ทั้งนีก้ ด็ วยความ ชวยเหลอื จากเจา ผคู รองนครตา งๆ เม่ือมาถงึ ชว งกลางคริสตศตวรรษท่ี 18 เปนชวงที่อํานาจปกครองรวมศูนยโดยกษัตริยมุสลิมเริ่ม เส่ือมลง เปนโอกาสใหพ อคาชาวอังกฤษมีโอกาสเขาไปแทรกแซงดวยการชวยเหลือฝายใดฝายหนึ่งท่ีมีความ ขดั แยงกัน จนในทสี่ ุดบริษทั อิสตอ นิ เดียก็มีอทิ ธิพลเหนือเจาผูป กครองเหลานั้น และนําไปสูการมีอํานาจเหนือ แผน ดินอินเดียในเวลาตอ มา ลวงมาถึงศตวรรษท่ี 19 ประเทศอนิ เดยี ทัง้ หมดกต็ กอยภู ายใตอทิ ธิพลของอังกฤษ นนั่ คือ บางสวน เปนเขตปกครองขององั กฤษโดยตรง เรียกวา บริทชิ ราช (British Raj) เขตปกครองโดยตรงน้มี ปี ระมาณ 3 ใน 5 ของอนิ เดยี ท้งั หมด สว นท่ีเหลือเปนการปกครองโดยมหาราชาผูครองนคร ท่ีแตกแยกเปนแควนเล็กแควนนอย ที่แมจะปกครองตนเองไดแตก็ตกอยูภายใตอํานาจของอังกฤษ กลาวคือ ไมสามารถปฏิเสธอํานาจขององั กฤษ ได ชว งประมาณ 100 ป ตัง้ แตตน ศตวรรษท่ี 19 ถึงตน ศตวรรษที่ 20 เปนรอยปแ หงความเปนไปของ อนิ เดยี ท่ีถกู กาํ หนดทิศทางโดยผปู กครองชาวองั กฤษ อนิ เดียที่แตกเปนแควน เลก็ แควน นอ ยมานานหลายรอ ยป ถกู เชอื่ มโยงใหตดิ กนั เปน หน่ึงเดยี ว ดวยระบบทางรถไฟและการสอื่ สารไปรษณยี ทอ่ี ังกฤษจัดสรา งขึน้ บนแผนดิน อนิ เดีย นับตั้งแตชวงตนศตวรรษท่ี 20 มา จนถึงชวงไดรับอิสรภาพในชวงกลางศตวรรษ กระบวนการ เรียกรอ งเอกราชจากการปกครองของอังกฤษก็ทวรี นุ แรงขึ้นเรอ่ื ยๆ จนในท่ีสดุ อินเดียสามารถประกาศเอกราช ไดส ําเรจ็ ผูน าํ คอื มหาตมะคานธที ท่ตี อ ตา นอังกฤษดวยวธิ ีการ “อหิงสา” ซึ่งเปนวิธีการสงบสันติ พรอม ๆ กบั การแตกอินเดียออกเปนฮินดสู ถาน (เขตประเทศชาวฮนิ ดู) และปากสี ถาน (เขตประเทศชาวมุสลิม)

69 การทําสนธิสัญญาเบาวร ่งิ พ.ศ. 2398 (Bowring Treaty, 1855) ในสมยั รชั กาลท่ี 4 ในชวง พ.ศ. 2398 เปน ชวงที่ภูมภิ าคเอเชยี ตอ งเผชญิ กับการคุกคามของลัทธิจักรวรรดินิยม โดยชาติ มหาอํานาจตะวันตกไดใชนโยบายเรือปน คือ การใชกองกําลังทหารเรือเขายึดครองประเทศหรือดินแดน ท่ีออนแอกวา นโยบายเรือปนเปนท่ีนิยมใชของมหาอํานาจทางตะวันตก โดยเฉพาะประเทศฝรั่งเศสและ ประเทศองั กฤษ ซึ่งขณะน้นั ไดข ยายอาํ นาจมาทางเอเชียใตและเอเชียตะวันออกเฉียงใต โดยไดใชอํานาจทาง ทะเล คอื เรือรบท่มี ปี นใหญท ที่ นั สมยั พรอ มกาํ ลงั ทหารประจาํ เรอื เขา ยดึ ครอง โดยองั กฤษยึดครองอนิ เดีย พมา มาลายู สวนฝรงั่ เศสเขายึดครองเวียดนาม ลาว และกมั พชู า และตอ มาฝรั่งเศสไดพยายามใชน โยบายเรือปนเขา ยึด ครองประเทศไทย ทาํ ใหไทยตองเสยี ดนิ แดนบางสวนไปใน รศ. 112 (พ.ศ. 2423) โดยฝรั่งเศสไดสงเรือปนชื่อ ลูตเิ ขา มาในแมน าํ้ เจา พระยา ถึงหนาสถานทูตฝรั่งเศสในกรุงเทพมหานคร เพ่ือขมขูใหไทยยกดินแดนฝงขวา ของแมนํ้าโขงและดินแดนไทยในกัมพูชาบางสวนใหกับฝร่ังเศส และเพื่อเขามาบีบบังคับใหประเทศตาง ๆ ทําตามขอ เรยี กรอ งของตน ประเทศไทยไดตระหนักถึงภัยคุกคามดังกลาว ซ่ึงไดเห็นบทเรียนจากการพายแพ ของจักรวรรดจิ ีนอนั ย่งิ ใหญตอประเทศองั กฤษในสงครามฝน ครง้ั ที่ 1 (พ.ศ. 2385) การคุกคามของอังกฤษที่มี ตอ ประเทศเพอื่ นบา นอยางพมา และการยึดครองเวียดนามของฝร่ังเศษ ดวยเหตุผลดังกลาวเปนเหตุใหไทย ตองดําเนินนโยบายแบบ ผอนปรนหรือลูตามลม (Bending with the wind) เพ่ือความอยูรอดของชาติ และยินยอมท่ีทาํ สนธสิ ัญญาที่ไมเ สมอภาค เมอ่ื องั กฤษสงเซอรจอหน เบาวร่ิง (Sir.John Bowring) มาเจรจาทําสนธิสัญญาทางพระราชไมตรี และการคา ในป พ.ศ. 2398 ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ไทยไดยินยอม ทาํ สนธิสัญญาทีเ่ รยี กวา \"สนธิสญั ญาเบาวร่งิ \" เม่ือวันท่ี 18 เมษายน พ.ศ. 2398 ซึ่งเปาหมายของสนธิสัญญา ฉบบั นี้คือชาตมิ หาอํานาจตะวันตกตองการใหไทยเปนตลาดระบายสินคาและการลงทุน ซ่ึงสงผลใหไทยตอง สูญเสียรายไดจากการคาตางประเทศและอํานาจทางการศาลหรือสิทธิสภาพนอกอาณาเขต (Extra territoriality) สรปุ สาระสําคญั ของสนธสิ ญั ญาเบาวริง่ ไดด ังนี้ 1. ใหค นในบงั คับองั กฤษอยภู ายใตการควบคุมของกงสุลอังกฤษ ทําใหคนในบังคับอังกฤษไมตองขึ้น ศาลไทย 2. ยกเลกิ พระคลังสินคา ใหคนในบงั คับของอังกฤษไดรบั สทิ ธิในการคา เสรใี นทุกเมืองทา สามารถซื้อ ขายสนิ คา ไดโ ดยตรงกับธุรกิจเอกชนของไทย 3. กําหนดอตั ราภาษศี ุลกากรขาเขาของสินคาทุกชนิดในอัตรารอยละ 3 นอกจากภาษีศุลกากรหาม เกบ็ คา ธรรมเนยี มและอากรอนื่ ๆ จากพอ คา ของประเทศคสู ญั ญา นอกจากไดร บั ความเหน็ ชอบจากสถานกงสุล 4. อังกฤษเปนประเทศท่ีไดรับการอนุเคราะหจากไทย หมายความวา ถาฝายไทยยอมใหสิ่งใด ๆ แกชาติอน่ื ๆ นอกเหนอื ไปจากสญั ญานี้ ไทยก็ตอ งยอมมอบใหองั กฤษเชน กัน 5. ขาวเปน สินคาหลกั รัฐบาลไทยสงวนสิทธกิ ารสง ออกขาว ปลา และเกลอื ในยามทไ่ี ทยขาดแคลน

70 6. หา มมกี ารเปลีย่ นแปลงสัญญาน้ีจนกวา จะใชไปครบ 10 ป และถาตองการแกไขเปล่ียนแปลงตอง แจงใหค สู ัญญาทราบลวงหนา 1 ป โดยท้ังสองฝา ยตองยินยอม ในการนี้พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู ัวมีพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงตั้งเซอรจอหน เบาวริ่ง เปน “พระยาสยามมานุกลู กิจสยามมติ รมหายศ” เปนการแสดงถึงพระราชไมตรีอนั ดที ่ีไทยมตี อรัฐบาลอังกฤษ อีกดวย สนธิสัญญาเบาวริ่งไดกลายเปนตนแบบของสนธิสัญญาท่ีนานาชาติเขามาเจริญพระราชไมตรีและ การคากับไทยในชวงเวลาตอ มาท่ีไทยตองลงนามในสนธสิ ญั ญาที่ไมเปน ธรรมกับประเทศอนื่ ๆ เชนเดยี วกับในป พ.ศ. 2303 ทไ่ี ทยไดทําสนธสิ ัญญากับฮอลนั ดาและปรัสเซีย (เยอรมนี) ผลกระทบของสนธสิ ญั ญาเบาวรง่ิ 1. การสญู เสียสิทธสิ ภาพนอกอาณาเขต สงผลใหรฐั บาลไทยพยายามปรับปรุงแกไขระบบกฎหมายและการศาลไทยที่ตะวันตกไมยอมรับ เพราะขาดความเปนสากล อกี ทง้ั ระเบยี บการพิจารณาคดแี ละวธิ ีการลงโทษแบบรุนแรงตามจารีตเปนอุปสรรคตอ การพฒั นาบานเมอื งอยา งยิง่ 2. การเปลี่ยนแปลงในระบบเศรษฐกิจของไทย การทําสนธสิ ญั ญาเบาวร ง่ิ ทําใหระบบการคาแบบผกู ขาดส้นิ สุดลง นําไปสูการที่ไทยตองเปดประเทศ สูก ารคาเสรที าํ ใหเกดิ การเปลีย่ นแปลงในระบบเศรษฐกจิ ดังน้ี 2.1 การเปล่ียนแปลงโครงสรางสินคาเขา และสินคาออกของไทย กลาวคือ กอนทําสนธิสัญญา เบาวร่ิงไทยสงสินคาออกหลายชนดิ แตเ ม่อื มีการทาํ สนธสิ ัญญาเบาวรง่ิ แลว ไทยมสี ินคา สง ออกทส่ี ําคญั เพียงไมก ี่ ชนดิ โดยสินคา ออกท่ีสําคญั ของไทยหลงั สนธิสัญญาเบาวรง่ิ ไดแก ขาว ยางพารา และดีบุก สวนสินคานําเขา จากเดิมมีอยูไมก่ีชนิด สวนใหญเปนประเภทสินคาฟุมเฟอยที่ตอบสนองความตองการของชนชั้นสูง ก็เปลีย่ นเปนสินคาหลากหลายชนดิ เพอ่ื ใหคนทั่วไปใชอ ุปโภคบรโิ ภค 2.2 การเปลี่ยนแปลงวิธีการผลิตสินคาทําใหประเทศไทยตองเปลี่ยนจากการผลิตเพ่ือเลี้ยงชีพ มาทาํ หนาท่ผี ลติ สนิ คาเฉพาะ ท่ถี ูกกําหนดตามความตองการของตลาดโลก ซ่ึงขาวกลายเปนสินคาสําคัญ จึง เกดิ การขยายพน้ื ทเ่ี พาะปลกู และใชแ รงงานคนมากขน้ึ ดงั นั้น รัฐจึงสนับสนุนใหประชาชนเพาะปลูกขาวมาก ขึ้นโดยวธิ กี ารตาง ๆ เชน การขดุ คลอง ลดภาษีคา นา ลดการเกณฑแรงงาน มกี ารใชแ รงงานจีนชวยเสริมกําลัง การผลิต และเกดิ การจา งแรงงานเพ่ือชวยในการทาํ นา 2.3 การคาระหวางประเทศขยายตัวมากยิง่ ขึน้ เศรษฐกจิ ของไทยพง่ึ พิงตางประเทศมากยง่ิ ขึ้น และ เกดิ ระบบเงินตรา เนื่องจากการคา ทขี่ ยายตวั เงินพดดว งไมเพยี งพอ จึงมีการผลติ เหรียญกษาปณในสมัยรัชการ ท่ี 4 และการผลิตธนบตั ร ในสมยั รชั การท่ี 5 ตอมา 2.4 การลงทุนและพัฒนาการดานอตุ สาหกรรม ดวยการใชเทคโนโลยีจากตะวันตกโดยมีนายทุน จากยุโรปและจีนไดล งทนุ อุตสาหกรรม เชน ไมสัก มีการลงทุนทําไมสักทางภาคเหนือ การทําเหมืองแรดีบุก ในภาคใต การทําโรงสไี ฟ อูตอ เรือสมัยใหม

71 3. การเปลี่ยนแปลงทางดา นสงั คม เนอื่ งจากระบบการคา เสรีสงผลกระทบตอ วถิ ีชีวิตของผคู นในสงั คม ระบบไพร - ทาส ไมไดเอ้ือตอ ระบบเศรษฐกจิ สมัยใหมนําไปสูก ระบวนการยกเลกิ ทาสและไพรในการตอมาจึงทําใหระบบความสัมพันธของ ผคู นในสงั คมเปล่ยี นแปลงไป เมือ่ ขา วกลายเปน สินคาหลัก ชาวนาจงึ ผลิตมุงที่จะผลิตขาว โดยละทิ้งกิจกรรม อนื่ ๆ เชน หตั ถกรรมพน้ื บา น การทอผา เพราะสามารถนําเงนิ ท่ีไดจากการขายขาวไปซอ้ื สนิ คา อ่ืน ๆ ไดตามความ พอใจ ซงึ่ มสี ว นทําใหค านยิ มในสงั คมไทยใหค วามสาํ คญั กับเงินทองทรพั ยส ินยิง่ ข้นึ แรงงานและท่ีดินกลายเปน สิง่ ท่มี ีมูลคา การปฏริ ปู ประเทศในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา จา อยหู วั (รชั กาลที่ 5) ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ประเทศไทยไดมีการเปลี่ยนแปลงประเทศใหมี ความเจริญกาวหนาตามแบบตะวันตก โดยการปรับปรุงระบบการบริหารราชการแผนดินครั้งใหญ ซึ่งเปน รากฐานทสี่ ําคัญและสงผลมาถึงปจจุบัน การปฏิรูปประเทศมี 3 ดาน ไดแก 1) การปฏิรูปดานการเมืองการ ปกครอง 2) การปฏิรูปดานเศรษฐกจิ และ 3) การปฏริ ปู ดานสังคม สาเหตุของการปฏิรปู ประเทศ การปกครองตั้งแตส มัยรชั กาลท่ี 5 ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยูห ัว ไดทรงปฏิรูป การปกครองแผนดินอยางขนานใหญ ควบคูไปกับการปฏิรูปเศรษฐกิจและสังคม ทั้งน้ีก็เพ่ือใหเหมาะสมกับ สภาพแวดลอ มตา ง ๆ ท่เี ปลยี่ นแปลงไป การปฏริ ปู เศรษฐกิจ ไดแ ก การปรับปรงุ ระบบบรหิ ารงานคลังและภาษี อากร สวนการปฏิรปู สงั คมไดแก การเลิกทาส การปฏิรูปการศึกษา รวมทั้งการปรับปรุงการส่ือสาร และการ คมนาคม เปนตน สําหรับมูลเหตุสาํ คญั ท่ีผลักดนั ใหม กี ารปฏริ ปู การปกครองมี ดังนี้ ดา นการเมืองการปกครอง 1. มูลเหตุภายใน ทรงพจิ ารณาเหน็ วาการปกครองแบบเดิมไมเ หมาะสมกบั สภาพทางการปกครอง และทางสังคมท่ีเปลีย่ นแปลงไป เชน ประเทศไทยมปี ระชากรเพม่ิ ขึ้น การคมนาคมและการติดตอสื่อสาร เริม่ มี ความทันสมัยมากข้ึน การปกครองแบบเดิมจะมีผลทําใหประเทศชาติขาดเอกภาพในการปกครอง ขาดประสทิ ธภิ าพในการบริหารราชการแผนดินและพัฒนาไดยาก 2. มูลเหตุภายนอก ทรงพิจารณาเห็นวา หากไมทรงปฏิรูปการปกครองแผนดินยอมจะเปน อนั ตรายตอ เอกราชของชาติ เพราะขณะน้ัน จกั รวรรดนิ ยิ มตะวันตก ไดเขา มาแสวงหาอาณานคิ มในแถบเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต นอกจากน้นั แตเ ดิมเราตอ งยนิ ยอมใหป ระเทศตะวนั ตกหลายประเทศมีสิทธิภาพนอกอาณา เขต คอื สามารถตงั้ ศาลกงสลุ ขึ้นมาพจิ ารณาความคนในบังคับของตนได โดยไมตองอยูใตการบังคับของศาล ไทย เพราะอา งวา ศาลไทยลาสมัย

72 ดา นเศรษฐกจิ สมัยรัชกาลที่ 5 พระองคทรงเห็นวาถึงแมรายไดของแผนดินจะเพ่ิมพูนมากข้ึนอันเปนผลมาจาก ระบบเศรษฐกิจเปลี่ยนไป แตการท่ีระบบการคลังของแผนดินยังไมรัดกุมพอ ทําใหเกิดการร่ัวไหลไดงาย ฃจึงทรงจัดการปฏิรูปการคลังโดยจัดตั้งหอรัษฎากรพิพัฒนขึ้น เพื่อปรับปรุงและจัดระบบภาษีใหทันสมัย ใน พ.ศ.2416 มกี ารประกาศใชพระราชบัญญตั งิ บประมาณ พ.ศ. 2434 เริ่มโครงการปฏิรปู เงินตราใหม พ.ศ. 2442 จดั การสง เสรมิ การเกษตรและการผลิตเพ่ือการสง ออกใหมากขึ้น ปรับปรุงการคมนาคมใหทันสมัยโดย การสรา งทางรถไฟ ตัดถนนสายตาง ๆ ขุดคลอง เพ่ือใหเกิดความสะดวกในการคมนาคม การขนสงสินคาและ ผลผลิตการเกษตร ซง่ึ ผลจากการปฏริ ูปเศรษฐกิจในสมยั รัชกาลท่ี 5 ทาํ ใหร ายไดของประเทศเพิ่มมากข้ึน ดา นสงั คม สมัยรัชกาลที่ 5 ประเทศไทยมีการเปล่ียนแปลงทางสังคม โดยมีสาเหตุของการเปลี่ยนแปลง โครงสรา งทางสงั คม ดงั น้ี 1. สาเหตภุ ายนอก - การคุกคามของมหาอํานาจตะวันตกรัชกาลที่ 5 จึงทรงผอนปรนตอการบีบบังคับของ ประเทศตะวันตกและเรงปรบั ปรุงภายในประเทศใหเจรญิ กา วหนาข้นึ - การรับอิทธิพลแนวความคิดแบบตะวันตก โดยการเรียนรูและศึกษาศิลปะวิทยาการ ตลอดจนแนวความคิดแบบตะวันตกมากขึ้น - การเสด็จประพาสประเทศใกลเคียง ทําใหเห็นความเจริญของประเทศเหลาน้ี จึงไดทรง ปรบั ปรงุ และเปลีย่ นแปลงสังคมไทยใหเจริญทัดเทยี มประเทศเพอื่ นบา น 2. สาเหตภุ ายใน - การมรี ะบบไพรและทาสทําใหเกิดความเหลอ่ื มลํ้าและความไมเปน ธรรมในสังคม - รัชกาลที่ 5 ทรงเห็นวาการเกณฑแรงงานของไพรเปนอุปสรรคตอการขยายตัวของระบบ เศรษฐกจิ สมัยใหม - การมีไพรอยูในความดูแลเปนจํานวนมาก อาจทําใหขุนนางผูใหญใชเปนฐานกําลัง เพ่ือแยงชงิ อํานาจทางการเมอื ง และลม ลางพระราชอํานาจของพระมหากษตั รยิ ได - การมรี ะบบทาสทาํ ใหช าติตะวนั ตกดถู ูกวา เมืองไทยเปนเมืองเถื่อนและอาจใชเปน ขออางเขา ยดึ ครองประเทศได การปฏริ ปู ดา นการเมืองการปกครอง พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยูหวั ทรงปฏิรูปการปกครองเพราะทรงเหน็ วาเปน หนทางหนง่ึ ทจี่ ะรักษาเอกราชของบานเมืองไวไดในชวงการขยายลัทธิจักรวรรดินิยมของชาติตะวันตก การปรับปรุงการ ปกครองใหท ันสมัย ทําใหชาวตางชาตเิ หน็ วา ประเทศไทยเปนประเทศทีเ่ จรญิ แลว สามารถปกครองดูแลพฒั นา

73 บา นเมอื งได นอกจากนย้ี ังทําใหป ระชาชนมีความเปนอยดู ีขนึ้ ประเทศชาติมีรายไดในการทํานุบํารุงบานเมือง มากข้ึน ทําใหสายตาของชาวตางชาติมองประเทศไทยตางจากประเทศเพื่อนบานอ่ืน ๆ และดวยการวาง วิเทโศบายทางการทูตกับชาติตะวันตกอยางเหมาะสม ยอมรับวาชาวยุโรปเปนชาติที่เจริญ ใหเกียรติและ ยกยองพรอมกับเปลี่ยนแปลงวธิ ปี ฏิบตั ิบางอยา ง เพือ่ ใหเ ห็นวาไทยไมใชชนชาตปิ า เถ่อื น เชน ใหข า ราชการสวม เส้ือเวลาเขาเฝา นอกจากนัน้ ยงั ยอมผอ นปรนอยางชาญฉลาดแมจะเสียผลประโยชนหรือดินแดนไปบาง แตก็ เปน สว นนอยยังสามารถรักษาสว นใหญไวได ประเทศไทยจงึ คงความเปนชาติทม่ี เี อกราชตลอดมา พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู ัวทรงมีแนวความคิดในการปฏริ ปู การปกครอง 3 ประการ คือ 1. การรวมอํานาจเขาสูสวนกลางมากขึ้นท้ังน้ีเพื่อมิใหชาติตะวันตกอางเอาดินแดนไปยึดครองอีก ถาอาํ นาจของรัฐบาลกลางแผไปถึงอาณาเขตใดก็เปนการยืนยันวาเปนอาณาเขตของ ประเทศไทย 2. การศาลและกฎหมายที่มมี าตรฐานจากการยอมเสียสิทธสิ ภาพนอกอาณาเขตในรชั กาลท่ี 4 เปน เพราะประเทศอาณานิคมอา งวาศาลไทยไมม คี ุณภาพ ไมไ ดมาตรฐาน ดงั นั้น รัชกาลท่ี 5 จงึ ทรงพระราชดําริที่ จะปรับปรงุ การศาลยตุ ธิ รรมและกฎหมายไทยใหเ ปนสากลมากขน้ึ 3. การพัฒนาประเทศพระองคทรงริเร่ิมนําสิ่งใหม ๆเขามาใชเพ่ือพัฒนาประเทศในดานตาง ๆ เชน สรางถนน ขุดคคู ลอง จดั ใหม ีการปกครองไฟฟา ไปรษณีย โทรเลข รถไฟ เปนตน การปฏิรูปการปกครองของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวไดกอใหเกิดการจัดระเบียบ การปกครองที่สําคญั จาํ แนกได 3 สว นคือ 1. การปกครองสว นกลาง พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู วั ยังทรงแตง ต้ัง \"สภาท่ปี รึกษาในพระองค\" ซ่ึงตอมาได เปล่ยี นเปน \"รัฐมนตรีสภา\" ประกอบดวย เสนาบดี หรือผูแทนกับผูท่ีโปรดเกลาฯ แตงตั้ง รวมกันไมนอยกวา 12 คนจดุ ประสงคเพื่อใหเปน ทป่ี รกึ ษาและคอยทดั ทานอํานาจพระมหากษัตริย แตการปฏิบัติหนาท่ีของสภา ดังกลาวไมไดบรรลุจุดประสงคทที่ รงหวังไวเ พราะสมาชิกสวนใหญไมกลาโตแยงพระราชดําริ คณะท่ีปรึกษาสวน ใหญมักพอใจที่จะปฏิบัติตามมากกวาท่ีจะแสดงความคิดเห็น นอกจากน้ีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว ยังทรงแตงตั้ง \"องคมนตรีสภา\" ขึ้นอีก ประกอบดวยสมาชิกเมื่อแรกต้ังถึง 49 คน มีท้ังสามัญชน ต้ังแตช้ันหลวงถึงเจาพระยา และพระราชวงศองคมนตรี สภาน้ีอยูในฐานะรองจากรัฐมนตรีสภา เพราะ ขอความทป่ี รึกษาและตกลงกันในองคมนตรสี ภาแลว จะตองนําเขา ท่ีประชุมรฐั มนตรีสภากอ น จากน้ันจึงเสนอ ตอเสนาบดีกระทรวงตา ง ๆ

74 การปรบั ปรุงการบรหิ ารราชการในสวนกลางของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาล ท่ี 5 คือ ทรงยกเลิกตําแหนงอัครเสนาบดี 2 ตําแหนง คือ สมุหกลาโหม และสมุหนายกรวมท้ังจตุสดมภ โดยแบงการบริหารราชการออกเปนกระทรวงตามแบบอารยประเทศและใหมีเสนาบดีเปนผูวาการแตละ กระทรวง กระทรวงทตี่ ั้งขน้ึ ท้ังหมด เมอื่ พ.ศ. 2435 มี 12 กระทรวง คือ 1. กระทรวงมหาดไทย มอี ํานาจหนาทบ่ี งั คับบญั ชาหวั เมอื งฝายเหนือและเมืองลาวทง้ั หมด 2. กระทรวงกลาโหม มอี าํ นาจหนาทบ่ี ังคับบญั ชาหัวเมอื งฝายใต หวั เมอื งฝา ยตะวันออก ตะวนั ตก และหัวเมืองมลายู ประเทศราช ตอ มา พ.ศ. 2437 กระทรวงกลาโหมทาํ หนา ทบี่ ังคบั บญั ชาฝายทหารอยา ง เดยี ว สว นการปกครองหวั เมืองท้ังหมดอยใู นความควบคมุ ดแู ลของกระทรวงมหาดไทย 3. กระทรวงการตา งประเทศ ทําหนา ทว่ี าการตางประเทศโดยเฉพาะ 4. กระทรวงวัง มีอํานาจหนาท่ีบังคับบัญชาเก่ียวกับกิจการพระราชสํานักและงานเกี่ยวกับ องคพระมหากษตั ริย 5. กระทรวงเมืองหรือกระทรวงนครบาล มีอํานาจหนาท่ีบังคับบัญชาตํารวจ ดูแลความสงบ เรียบรอ ยในพระนครและงานเกยี่ วกับนกั โทษ 6. กระทรวงเกษตราธิการ มีอาํ นาจหนา ท่ีควบคุมดแู ลเกยี่ วกบั งานดานการเพาะปลูก การคาขาย การปาไมแ ละเหมอื งแร 7. กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ มีอํานาจหนาท่ีดูแลรับผิดชอบเกี่ยวกับภาษีอากรและ งบประมาณแผนดิน 8. ยตุ ิธรรม มอี าํ นาจและหนาทบี่ งั คบั บญั ชาศาลทวั่ ประเทศ 9. กระทรวงยุทธนาธกิ าร มอี าํ นาจหนาทตี่ รวจตราและวางแผนเกยี่ วกับกิจการทหารบก ทหารเรอื 10. กระทรวงธรรมการ มอี ํานาจหนาทีด่ แู ลรบั ผิดชอบเก่ยี วกบั การศึกษา การสาธารณสุข วดั และ พระสงฆ 11. กระทรวงโยธาธกิ าร มอี าํ นาจหนา ท่ีรบั ผิดชอบเก่ยี วกบั การกอสราง ถนน คลอง การชางรถไฟ ไปรษณยี และโทรเลข 12. กระทรวงมุรธาธิการ รับผิดชอบเกี่ยวกับการรักษาตราแผนดินและงานระเบียบสารบรรณ ภายหลังไดยบุ กระทรวงยทุ ธนาธิการไปรวมกบั กระทรวงกลาโหมและยบุ กระทรวงมุรธาธิการไปรวม กับกระทรวงวัง คงเหลือเพียง 10 กระทรวงเสนาบดีทุกกระทรวงมีฐานะเทาเทียมกัน และประชุมรวมกัน เปนเสนาบดสี ภาทาํ หนา ที่ปรึกษาและชวยบรหิ ารราชการแผนดนิ ตามทพ่ี ระมหากษัตรยิ ทรงมอบหมายเพราะ อาํ นาจสงู สุดเดด็ ขาดเปน ของพระมหากษัตริยต ามระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธิราชย

75 2. การปกครองสวนภมู ภิ าค พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระราชดําริ ใหยกเลิกการปกครองหัวเมือง และใหเ ปลี่ยนแปลงเปนการปกครองสวนภูมิภาค โดยโปรดเกลาฯใหตราพระราชบัญญัติลักษณะปกครอง ทอ งที่ ร.ศ. 116 ขึ้น เพ่ือจดั การปกครองเปนมณฑลเมือง อาํ เภอ ตําบล และหมบู า น ดงั น้ี 1. ใหจัดระเบียบบริหารราชการหัวเมืองใหม ใหยกเลิกเมืองพระยามหานคร ชั้นเอก โท ตรี จตั วา และหัวเมืองประเทศราช โดยจดั เปน มณฑลเทศาภิบาล ใหอ ยใู นความดูแลของกระทรวงมหาดไทยเพียง กระทรวงเดยี ว มณฑลเทศาภิบาล ประกอบดว ยเมอื งตง้ั แต 2 เมอื งขึ้นไป มีสมหุ เทศาภิบาลที่พระมหากษัตริย ทรงแตง ต้งั ไปปกครองดูแลตางพระเนตรพระกรรณ 2. เมือง ประกอบดว ยอําเภอหลายอําเภอ มผี ูวา ราชการเมอื งเปน ผูรับผิดชอบข้ึนตรงตอ ขาหลวง เทศาภิบาล 3. อําเภอ ประกอบดว ยทองท่หี ลาย ๆ ตําบล มนี ายอําเภอเปน ผรู ับผิดชอบ 4. ตําบล ประกอบดวยทอ งที่ 10 - 20 หมบู า นมีกาํ นนั ซ่ึงเลอื กตง้ั มาจากผใู หญบานเปน ผรู บั ผิดชอบ 5. หมบู าน ประกอบดวยบานเรอื นประมาณ 10 บา นข้นึ ไป มรี าษฎรอาศยั ประมาณ 100 คน เปนหนวยปกครองทเ่ี ลก็ ท่ีสุด มผี ใู หญบา นเปนผรู บั ผิดชอบตอ มาในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจาอยหู วั ไดย กเลิก มณฑลเทศาภบิ าลและเปลี่ยน เมอื ง เปน จงั หวดั การบริหารราชการในระบบใหมประสบปญหาและอุปสรรค เน่ืองจากกลุมบุคคลท่ีเคยมีอํานาจ ในการปกครองประชาชนตามระบอบเกา สูญเสยี ผลประโยชน จึงพยายามขัดขวาง พระบาทสมเด็จพระจอม เกลาเจาอยูหัว ทรงไมตองการใหเกิดความขัดแยงกันอยางรุนแรง ทรงมีพระบรมราโชบายแบบคอยเปน คอ ยไป จึงใชเ วลาหลายปกวา จะปฏิรปู การปกครองไดท่วั ประเทศ จนกระท่ังถงึ พ.ศ. 2449 จึงมีการปกครอง แบบมลฑล 3. การปกครองสว นทอ งถิ่น การปกครองสวนทองถิ่น หมายถึง การใหประชาชนในทองที่แตละแหงไดมีโอกาสปกครอง และบริหารงานในทองท่ีที่ตนอาศัยอยู เพื่อฝกฝนใหบุคคลในทองท่ีรูจักพ่ึงพาและชวยเหลือตนเองโดยใช ทรัพยากรทมี่ ีอยู และบางสวนมาจากการใหความชวยเหลือของรัฐบาลกลาง เพ่ือใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุด เปน การวางรากฐานการปกครองตนเองตามระบอบประชาธิปไตยในระดับทอ งถน่ิ ใน พ.ศ. 2440 โปรดเกลาใหตรา พ.ร.บ. ลักษณะการปกครองทองท่ี ร.ศ.116 โดยรัฐบาลใหสิทธิ ประโยชนใ นการเลอื กผใู หญบ านเปน หวั หนา ปกครองประชาชนในหมูบาน และใหผูใหญบานมีสทิ ธิเลอื กกํานนั เปนหัวหนาปกครองในตําบลของตน การเลือกกํานันผูใหญบานยังเปนระบบการปกครองสวนทองถิ่นที่ใชกัน เร่ือยมาจนถึงปจจบุ นั การจดั สขุ าภิบาล ใน พ.ศ. 2440 เริม่ จัดต้ังสุขาภิบาลกรุงเทพขึ้นเปนคร้ังแรก เพื่อทําหนาท่ีรักษา ความสะอาด ความเปนระเบยี บเรียบรอยในชุมชน การปองกันโรคภัยไขเจ็บ เปนตน ตอมาจึงขยายงานเปน

76 กรมสุขาภิบาลสังกัดอยูในกระทรวงนครบาล สําหรับตางจังหวัด เร่ิมจัดต้ังสุขาภิบาลเปนแหงแรกท่ี ตําบล ทาฉลอม จังหวัดสมุทรสาคร โดยมีคณะกรรมการประกอบดวย กํานัน ผูใหญบาน ทําหนาท่ีบริหารงาน สุขาภบิ าล รบั ผดิ ชอบงานดา นตาง ๆ เกยี่ วกับสวสั ดภิ าพของประชาชน เชน การรกั ษาความสะอาด การกําจัด ขยะ การสงเสริมสุขภาพอนามัย และการปองกันโรคระบาดที่เกิดกับประชาชน บํารุงรักษาถนนหนทาง เปน ตน หนวยงานราชการสวนทอ งถ่นิ คอื สุขาภิบาลและเทศบาลยังปรากฏมาจนถงึ ปจจบุ ัน การปฏิรปู ดานเศรษฐกจิ ในสมัยรัชกาลท่ี 5 ประเทศไทยเริ่มตนพัฒนาทางเศรษฐกิจ เพราะเปนผลมาจากการติดตอกับ ตา งประเทศอยา งกวา งขวาง โดยมีการปฏิรูปทางเศรษฐกิจ มีดงั ตอ ไปน้ี 1. การปฏริ ูปดานการคลงั รัชกาลท่ี 5 โปรดเกลา ฯ ใหจัดต้ังหอรัษฎากรพิพัฒนขึ้นในป พ.ศ. 2416 ในพระบรมมหาราชวังทําหนาที่รับผิดชอบรวบรวมเงินภาษีอากรทุกชนิดนําสงพระคลังมหาสมบัติ ทําบัญชี รวบรวมผลประโยชน ตรวจตราการเก็บภาษีอากรของหนวยราชการตาง ๆ ใหเรียบรอยรัดกุมรับผิดชอบ การจา ยเงนิ เดือนในอตั ราทแ่ี นนอนใหกบั ขา ราชการฝา ยพลเรอื นและทหารเฉพาะในสว นกลางแทนการจายเบย้ี หวดั และเงนิ ป 2. การปฏิรูประบบเงนิ ตรา พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู ัวทรงปฏิรปู ระบบเงินตรา ดงั น้ี 2.1 การประกาศกําหนดมาตราเงินใหม ใหมีเพียง 2 หนว ย คอื บาทกบั สตางค สตางคท่ี ออกมาใชค รง้ั แรก มี 4 ขนาด คือ 20, 10, 5 และ 2 สตางคค ร่ึง และประกาศยกเลกิ ใชเงินพดดว ง 2.2 การออกธนบตั รประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร จัดตั้งกรมธนบัตรขึ้น เพื่อทําหนาท่ี ออกธนบัตรใหไ ดม าตรฐาน ธนบตั รน้นั เดมิ ประกาศใชม าตั้งแตรัชกาลที่ 4 แลว 2.3 เปรียบเทียบคาเงินไทยกับมาตรฐานทองคํา ใน พ.ศ. 2451 ประกาศใชพระราชบัญญัติ มาตรฐานทองคํา กาํ หนดอัตราแลกเปล่ยี น 13 บาท เทา กับ 1 ปอนดเ พ่ือใหส อดคลอ งกับหลักสากล 3. การตั้งธนาคารมีบุคคลคณะหนึ่งรวมมือกอ ต้ังธนาคารของไทยแหงแรกเรียกวาบุคคลัภย (Book Club) ไดร บั พระราชทานพระบรมราชานุญาตจดั ตั้งธนาคารจดทะเบียนถกู ตอ งตามกฎหมายเรียกช่ือวาแบงค สยามกมั มาจล (Siam Commercial Bank) ตอมาไดเปลยี่ นช่อื เปนธนาคารไทยพาณิชย จาํ กดั 4. การทาํ งบประมาณแผนดิน ใน พ.ศ. 2439 รชั กาลท่ี 5 โปรดใหมีการจัดทํางบประมาณแผนดิน ข้ึนเปนคร้ังแรกเพื่อใหการรับจายของแผนดินมีความรัดกุม โปรดใหแยกเงินสวนแผนดินและ สวนพระองคออกจากกันอยางเด็ดขาดโดยใหพระคลังขางท่ีเปนผูดูแลพระราชทรัพยสวนพระองค 5. การปรับปรงุ ทางดา นการเกษตรและการชลประทานมีการขุดคลองเกา บางแหงและขดุ คลองใหม อกี หลายแหง เชน คลองนครเนอ่ื งเขต คลองดาํ เนนิ สะดวก คลองประเวศนบรุ ีรมั ย คลองเปรมประชา คลองทวี วัฒนา สรา งประตูระบายนํ้า เพ่อื ชวยสงนํ้าใหเขาถงึ พืน้ ท่ีท่ที ําการเพาะปลูกได ดานการปาไม โปรดใหต้ังกรม ปา ไม สงเสริมใหป ลูกสวนสัก อีกทัง้ ไดสงนกั เรยี นไทยไปศึกษาวิชาปาไม ณ ตางประเทศ

77 การปฏริ ปู ดา นสังคม ในสมยั รชั การที่ 5 ทรงสง เสรมิ ใหป ระชาชนไดร ับสิทธ์ิ เสรีภาพและความเสมอภาคทางสงั คม ดังน้ี 1. ทรงยกเลิกระบบไพร ซ่ึงเปนระบบที่ทางราชการเกณฑประชาชนไปทํางานใหแกขุนนาง โดยไมไดรับคาจา งหรอื ผลประโยชนต อบแทน ทาํ ใหป ระชาชนขาดอสิ ระในการประกอบอาชพี บางครง้ั ถูกกด ขี่ขม เหงจากมลู นายอีกดวย เปนเหตุใหเกิดการแบงชนชั้นในสังคมไทย ราษฎรไทยไมไดรับความเสมอภาค และความยุติธรรมเทาทีค่ วร พระองคจ งึ ทรงโปรดเกลา ใหย กเลกิ แตกระทําแบบคอยเปนคอยไป จนถึง พ.ศ. 2448 จงึ ยกเลิกโดยเดด็ ขาด 2. ทรงเลิกทาส พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจา อยหู ัวทรงเห็นวาการมที าสทําใหป ระเทศชาติ ลา หลัง เปนสงั คมท่ีมนษุ ยยังไรศักด์ศิ รี ขาดความเสมอภาค อสิ รภาพและเสรีภาพ ท้ังอารยประเทศตาง ๆ กไ็ ดย กเลกิ ทาสในประเทศของตน จงึ มพี ระราชดําริยกเลกิ ทาสแบบคอ ยเปน คอยไป ซึง่ เร่ิมขนึ้ เมื่อพ.ศ. 2417 การเลิกทาสดาํ เนินไปอยา งเปน ขัน้ เปนตอนใชเวลานานถึง 31 ป จึงสําเร็จเรยี บรอ ยทวั่ ประเทศโดยไมขัดแยง กนั ถงึ ขัน้ ทําสงครามกนั เองเหมือนดงั เชนทีเ่ กดิ ข้ึนในระเทศสหรัฐอเมริกา ในพ.ศ. 2448 จงึ ตราพระราชบญั ญตั ิ เลิกทาส เปน กฎหมายท่หี า มมิใหซ อ้ื ขายเอาคนมาเปน ทาสโดยเด็ดขาด การยกเลกิ ระบบไพรและทาสดงั กลาว นับเปน การปฏวิ ัตสิ งั คมไทยครงั้ ยงิ่ ใหญท ําใหช าวไทยไดรับ อสิ รภาพ เสรภี าพและความเสมอภาค ซึ่งเปนรากฐานในการพัฒนาสังคมไทยใหก า วหนา ไปสสู งั คมทมี่ ีการ ปกครองแบบประชาธิปไตยในเวลาตอ มา 3. ปฏิรปู การศกึ ษา การศกึ ษาเปน สงิ่ สําคญั ในการพฒั นาประเทศ จึงทรงมุง พัฒนาการศึกษาของ ไทยใหม ีความเจรญิ รงุ เรอื งและเพอื่ ใหป ระชาชนสามารถดํารงชีวติ ในสังคมไดอยางมีความสุข กา วหนา ในการ สรา งสรรคอ ารยธรรมและวฒั นธรรม เชน ตงั้ โรงเรยี นหลวงขึ้นในวงั พ.ศ. 2414 ตั้งโรงเรียนนายทหาร มหาดเลก็ ทพี่ ระตําหนกั สวนกุหลาบ ต้ังโรงเรยี นสาํ หรบั ราษฏรข้นึ คร้งั แรกท่ีวดั มหรรณพาราม เม่ือ พ.ศ. 2427 และขยายการศึกษาออกสหู วั เมอื งอยางจรงิ จงั ใน พ.ศ. 2441 โดยใชวดั เปนสถานศึกษาและมีพระสงฆเ ปน ครูผสู อน 4. ทรงยกเลกิ ประเพณีวัฒนธรรมทล่ี า สมัย ดังนี้ - การเปล่ียนแปลงประเพณีการสืบสันตติวงศ รัชกาลที่ 5 โปรดใหยกเลิกตําแหนงวังหนา (พระมหาอปุ ราช) และทรงสถาปนาตําแหนง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกมุ าร แทนสมเด็จพระ บรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมารองคแรก คือ เจาฟามหาวชิรุณหิศ แตทรงส้ินพระชนมกอนจึงมีการ สถาปนาสมเดจ็ พระเจา ลกู เธอเจาฟามหาวชริ าวธุ ขน้ึ เปนสยามมกฎุ ราชกุมารแทน - การเปล่ียนแปลงวัฒนธรรมการแตง กาย ทรงผมโปรดใหช ายไทยในราชสํานัก เลิกไวผมทรง มหาดไทยเปลีย่ นเปนไวผมตัดยาวทง้ั ศีรษะอยา งฝรงั่ ผหู ญิงโปรดใหเ ลิกไวผ มปก ใหไ วผมยาวทรงดอกกระทุม โปรดใหชายไทยในราชสํานักนงุ ผา มวงสตี าง ๆ สวมเสอ้ื ราชปะแตน สวมหมวกอยางยุโรปใหขาราชการทุกกรม กองแตง เคร่ืองแบบนุง กางเกงอยางทหารในยโุ รปแทนโจงกระเบน การแตง กายสตรเี รม่ิ เปลี่ยนแปลงหลังจาก รัชกาลท่ี 5 กลับจากประพาสยุโรป คร้ังท่ี 2 โดยสตรีไทยนิยมสวมเสื้อของอังกฤษ เปนเส้ือคอต้ังแขนยาว ตนแขนพองคลายขาหมูแฮม

78 - การเปล่ยี นแปลงประเพณกี ารเขา เฝาโปรดเกลา ฯ ใหยกเลิกประเพณีการหมอบคลานในเวลา เขาเฝา แตใ หใชวิธถี วายคํานับแทนและใหน ่ังเกา อี้ ไมต องนั่งกบั พ้นื - การใชศ กั ราชและวันทางสรุ ยิ คตใิ นทางราชการโปรดเกลา ฯ ใหใ ช ร.ศ. (รัตนโกสนิ ทรศ ก) แทน จ.ศ. (จุลศักราช) ซง่ึ ใชม าตง้ั แตส มัยอยุธยาโดยเรมิ่ ใช ร.ศ. ต้ังแตวันท่ี 28 มีนาคม พ.ศ. 2431 เปนตนไป เร่ิม ร.ศ. 1 ตงั้ แตป  2325 ซึง่ เปน ปท ่ีสถาปนากรงุ รตั นโกสนิ ทร ไทยกับการเขารว มสงครามโลกครง้ั ที่ 1 ไทยเขาสสู งครามโลกครงั้ ท่ี 1 ในรัชสมยั ของพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฏเกลา เจา อยูหัว ในชวงแรกของ สงครามไทยไดประกาศตนเปน กลางไมเ ขา ขา งฝายใดฝา ยหนง่ึ เพือ่ รักษาสัมพนั ธภาพทีด่ ีไวท งั้ 2 ฝา ย กลาวคือ ไทยยงั มีความสมั พันธอันดกี บั อังกฤษมาชา นาน ขณะเดยี วกันเยอรมนีและ ฝรัง่ เศส กย็ งั ถือเปน มิตรทด่ี ีของฝา ย ไทย ตอมาไทยไดเปลย่ี นนโยบายและประกาศสงครามกับฝา ยเยอรมนั นแี ละออสเตรีย-ฮังการี หรอื เรียกวา ฝา ยมหาอํานาจกลาง (Central Powers) เมอ่ื วนั ท่ี 28 กรกฎาคม 2460 เนอ่ื งจากฝายไทย พิจารณาแลวเห็น วา ฝายเยอรมนีเปนฝายท่ีละเมิดกฎหมายระหวางประเทศและรุกรานประเทศกอน อีกทั้งสหรัฐอเมริกาได ประกาศสงครามกบั เยอรมนีไปกอนหนาน้ี ทําใหไทยมั่นใจวาฝายพันธมิตร (Allied Power) จะเปนฝายมีชัย ชนะ ถา ไทยเขารวมกับฝา ยพันธมิตรจะสามารถ สรางเกียรติภูมิใหกับประเทศชาติ และจะทําใหประเทศไทย เปนที่รูจักของประชาคมโลก ซ่ึงจะเปนโอกาสของไทย ท่ีจะเจรจาเรียกรองชาติตะวันตกใหทบทวนแกไข สนธิสญั ญาที่ไมเ ปนธรรมกับฝายไทยทีเ่ คยทาํ ไว ตั้งแตสมยั รชั กาลที่ 4 ดังน้ันในการเขารวมสงครามโลกครั้งที่ 1 เปนเหตุการณที่ไทยไดเขาสูประชาคมนานาชาติ พระบาทสมเด็จพระมงกฏุ เกลา เจา อยูหวั จึงทรงใชสัญลกั ษณและสรา งสถาบนั เพื่อเปน เคร่อื งมือ ใน การสรา งความเปน ชาติ และเกยี รติภมู ขิ องคนไทยใหปรากฎสูสายตาประชาคมโลก พระองคทรงโปรดเกลาฯ ใหป ระดษิ ฐธงชาติใหม ในป พ.ศ. 2460 ซึ่งมีลกั ษณะเปนธง 3 สี ประกอบดวย สแี ดง สีขาว สีน้ําเงิน เพ่ือเปน เคร่ืองหมายแทนสถาบันสูงสุดของไทย คือชาติศาสนา และพระมหากษัตริย โดยพระราชทานช่ือวา “ธง ไตรรงค” และนําไปใชในหนว ยงาน กรม กอง ตาง ๆ เพื่อเปนเครื่องเตือนใจใหคนไทยสํานึกในหนาที่ รักษา ชอื่ เสยี งเกยี รติยศของหมคู ณะ หลงั จากสงครามโลกคร้ังท่ี 1 ส้ินสุด ประเทศไทยสามารถเรียกรองชาติตะวันตกตาง ๆ ใหทบทวน แกไขสนธิสญั ญากบั ไทยได โดยเฉพาะสนธสิ ัญญาที่ไมเปน ธรรมระหวา งไทยกับเยอรมนีและออสเตรีย ฮังการี ประเทศไทยไดรบั การสนบั สนนุ จากสหรฐั อเมรกิ าในสมัยประธานาธิบดี วูดโรว วิลสัน (Woodrow Wilson) ใน การแกไ ขสนธสิ ัญญากบั สหรฐั อเมริกา ในฐานะทีเ่ ปนประเทศทม่ี ีผลประโยชนไมมากนัก แตเปนมหาอํานาจที่ สําคัญ โดยในป พ.ศ. 2463 รัฐบาลไทยและรัฐบาลสหรัฐอเมริกาไดทําสนธิสัญญา ซึ่งระบุใหคนในบังคับ สหรฐั อเมริกาข้ึนศาลไทย และยกเลิกขอจํากัดทางภาษี โดยใหไทยมีสิทธ์ิเต็มที่ในการตั้งพิกัดอัตราภาษีอากร สนธิสญั ญาไทย - อเมรกิ นั จงึ มคี วามสําคัญเพราะเปน ครัง้ แรกท่ีไทยไดอิสรภาพ ทางภาษีอากร และมีอํานาจ

79 ในทางการศาลเหมือนคนในบงั คับตางชาติ โดยไมตอ งเสียสง่ิ ใดเปนการตอบแทน ซึ่งทําใหฐานะทางการเมือง ระหวา งประเทศของไทยดีข้ึนในเวลาตอ มา โดยสนธสิ ัญญาฉบบั น้ยี ังใชเปนแบบอยางในการแกไขสัญญาที่ไมเปนธรรมที่ชาติตะวันตกในป พ.ศ. 2467 และ พ.ศ. 2468 ไทยประสบความสําเร็จในการเจรจาแกไขสัญญาไมเปนธรรมกับฝร่ังเศสและอังกฤษ โดยอาศัยความสามารถของพระวรวงศเธอ พระองคเจาไตรทศประพันธ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย เสนาบดี กระทรวงการตางประเทศในขณะนั้น และ ดร. ฟรานซสิ บี แซร ทปี่ รึกษาการตางประเทศชาวอเมริกนั สามารถ แกไขสนธสิ ญั ญาได การเขารว มสงครามโลกคร้ังที่ 1 ของไทย จึงเปนการตัดสนิ ใจครง้ั สําคญั มีผลทําใหเกิดการ แกไขสนธิสัญญาอันไมเปนธรรมและทวงคืนอํานาจอธิปไตยทางการศาล และอิสรภาพทางการเมืองไทย กลับคืนมา การเขารว มสงครามโลกครง้ั ท่ี 2 ของประเทศไทย สงครามโลกครั้งท่ี 2 เกิดข้ึนในยุโรปตั้งแต พ.ศ. 2482 เม่ืออังกฤษและฝร่ังเศสประกาศสงครามกับ เยอรมนี และไดน ําพาประเทศอาณานคิ มของตนเขาสสู งครามจนลุกลาม เปนสงครามโลก ประเทศไทยถึงแม จะไมตกเปนอาณานิคมของชาติใด แตก็ไดรับผลกระทบจากกระแสความคิดแบบชาตินิยม และการขยาย อทิ ธพิ ลของญีป่ ุนในเอเชีย จึงไดปรับเปลี่ยนทาทีในการดําเนินความสัมพันธระหวางประเทศของตนในสมัย รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม เชน การตอตานชาวจีนและชาวยุโรป กรณีพิพาทอินโดจีนใน พ.ศ. 2483 การเขารว มมือกับญป่ี ุนในสงครามโลกครงั้ ท่ี 2 ของรฐั บาลไทย ซึง่ สาระสาํ คัญของการเขารวมสงครามโลกครั้ง ที่ 2 มีดังน้ี 1. ไทยกบั สงครามโลกคร้ังท่ี 2 ในขณะท่ีมหาอาํ นาจฝายสมั พนั ธมติ รกําลงั เพลยี่ งพลา้ํ โดยเฉพาะฝรั่งเศสทีต่ องยอมแพต อ เยอรมนี วนั ท่ี 22 มิถนุ ายน พ.ศ. 2483 จึงเปนโอกาสใหไ ทยซงึ่ มแี นวคิดชาตินิยมเรยี กรองดินแดนคืนจากฝร่ังเศส และ ไดเ กิดเปนกรณพี พิ าทจนเกดิ เปน สงครามอนิ โดจนี ระหวางไทยกับฝร่งั เศส โดยฝร่งั เศสเขา มาทงิ้ ระเบดิ สนามบนิ ท่จี งั หวัดปราจีนบรุ ี รวมท้ังระดมยิงปน ใหญเขามาในฝง ไทย ในวันท่ี 28 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2483 ฝร่ังเศส สงเครื่องบินทิ้งระเบิดจงั หวดั นครพนม และฝายไทยกไ็ ดส งเครอื่ งบินท้งิ ระเบิดท่ีพักทหารฝรงั่ เศสในวันเดยี วกนั หลังจากนั้นก็มีการตอ สกู นั เรอ่ื ยมาจนฝา ยไทยสามารถเขายึดดนิ แดนบางสวนของกัมพชู า และลาวจากฝรัง่ เศส มาได กรณพี พิ าทคร้ังนี้ ญ่ปี นุ เขา แทรกแซงโดยเสนอตนเปนผูไกลเกล่ีย และการลงนามในอนุสัญญาโตเกียว เมื่อวนั ท่ี 9 พฤษภาคม พ.ศ.2484 สง ผลใหฝ รัง่ เศสตอ งยอมยกดนิ แดนบางสว นของอินโดจนี รวมท้ังดินแดนฝง ขวาแมน ้าํ โขงที่ฝรัง่ เศสยึดไปตงั้ แตส มยั รัชกาลที่ 5 คืนแกไ ทยดว ย วนั ที่ 7 ธันวาคม พ.ศ. 2484 ญป่ี ุน ประกาศสงครามกบั สมั พันธมติ ร โดยยกกาํ ลังพลเขามาในภูมิภาค น้ีและในวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2484 กองทหารญ่ีปุนก็เขาเมืองไทยทางสงขลา ปตตานี ประจวบคีรีขันธ นครศรธี รรมราช สรุ าษฎรธ านี และสมทุ รปราการ และสงทหารขึน้ บกท่มี ลายู และโจมตสี ิงคโปรท างเคร่ืองบนิ ซ่งึ ญ่ปี ุนไดรองขอใหรฐั บาลไทย ยินยอมใหท หารญ่ปี นุ เดินทพั ผา นไทย เพ่อื ไปโจมตีพมา และมลายูของ อังกฤษ

80 และขอใหร ะงับการตอตา นของคนไทย จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะน้ัน ปฏิบัติตามความ ตอ งการของญปี่ นุ เพอ่ื รกั ษาชีวิตและเลือดเนือ้ ของคนไทย วันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2484 รัฐบาลไทยไดท ํากติกาสัมพันธไมตรีกับญี่ปุน สงครามทีเ่ กิดขึ้นในเอเชีย น้ีเรียกกันวา สงครามมหาเอเชียบูรพา ญี่ปุนมีวัตถุประสงค จะสรางวงศไพบูลยมหาเอเชียบูรพา (The Greater East Asia Co-prosperity Sphere) ทั้งในทางวัฒนธรรม การเมือง และเศรษฐกิจ ซงึ่ ประกอบดว ยประเทศตาง ๆ ในเอเชยี โดยมีญี่ปุนเปนผนู ํา ในระยะเริ่มแรกของสงคราม กองทัพญ่ีปุนมีชัย ชนะท้งั ทางบก ทางเรอื และทางอากาศ ทาํ ใหรฐั มนตรีบางคน เห็นควรใหไ ทยประกาศสงครามกับองั กฤษ และ สหรัฐอเมริกา ดวยคิดวาญ่ีปุนจะชนะสงคราม ไทยจึงตัดสินใจประกาศสงครามกับอังกฤษและอเมริกา เมื่อวนั ท่ี 25 มกราคม พ.ศ. 2485 ระหวางสงครามน้ัน ญ่ีปุนไดโอนดินแดนบางสวน ที่ยึดไดจากอังกฤษคืน ใหแกไทย คอื รัฐไทรบุรี กลันตัน ตรังกานู ปะลิส และสองรฐั ในแควน ไทยใหญ คือเชียงตงุ และเมอื งพาน 2. ขบวนการเสรีไทย ขบวนการเสรีไทยท่ีเกดิ ข้ึนในสงครามหาเอเชียบูรพา และเปนสวนหน่ึงของสงครามโลกคร้ังที่ 2 เกดิ จากกลุมคนไทยท่ีตอตา นการรุกรานของญ่ีปุน และไมเห็นดวยกับการท่ีรัฐบาลไทยรวมมือกับญี่ปุน และ ประกาศสงครามของรัฐบาลไทยตอ ฝายสัมพันธมิตรแบงเปน 3 กลุม กลาวคือ ขบวนการเสรีไทยในประเทศ นาํ โดยนายปรีดี พนมยงค ขบวนการเสรีไทยในสหรฐั อเมรกิ า นาํ โดย ม.ร.ว.เสนยี  ปราโมช เอกอัครราชทตู ไทย ประจาํ กรุงวอชิงตนั ดี.ซ.ี ซงึ่ มบี ทบาทสาํ คัญในการไมยอมสงคําประกาศสงครามตอสหรัฐอเมริกา และถือวา การประกาศสงครามน้นั มใิ ชเ จตนาของคนไทย และขบวนการเสรีไทยในองั กฤษ นาํ โดยนักเรียนไทย ในองั กฤษ ซงึ่ ไดท ําหนังสือเสนอ นายวินสตัน เชอรชิล นายกรัฐมนตรีอังกฤษ เพื่อกอต้ังกองทหารไทยสูรบกับญี่ปุนใน ประเทศไทย ท้ัง 3 กลุมไดทํางานประสานความรวมมือกันดวยความยากลําบากในภาวะขอจํากัดของสงคราม ทั้งการจัดต้ังกองกําลังตอตานญ่ีปุน และการสรางความเขาใจกับสหรัฐอเมริกา อังกฤษและชาติพันธมิตร จนกระทั่งในวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2488 นายปรีดี พนมยงค ในฐานะผูสําเร็จราชการแทนพระองค ไดป ระกาศสันติภาพ มสี าระสาํ คัญวาการประกาศสงครามตอสหรัฐฯ และอังกฤษตลอดจนการกระทําอันเปน ปฏิปกษต อ ฝา ยสัมพันธมิตรท้ังปวงผดิ จากเจตจํานงของประชาชนชาวไทยและขัดกบั รัฐธรรมนูญและกฎหมาย บานเมือง การประกาศสงครามตอฝายสัมพันธมิตรเปนโมฆะ ไมผูกพันประชาชนชาวไทย ประเทศไทยได ตัดสินใจทีจ่ ะใหกลบั คนื มาซงึ่ สัมพนั ธไมตรอี นั ดีอนั เคยมีมากับนานาประเทศเหมือนเมื่อกอนวันท่ี 8 ธันวาคม พ.ศ. 2484 และพรอมทีจ่ ะรวมมือเต็มท่ที กุ ทางกบั สหประชาชาตใิ นการสถาปนาเสถยี รภาพในโลกนี้ ดังน้ันขบวนการเสรีไทย เปนขบวนการของประชาชนชาวไทยผูรักชาติที่มีเปาหมายชัดเจน คอื ตองการรักษาเอกราชของชาติไทยไมใหตกเปนของตางชาติในสงครามโลกครั้งท่ี2ไมวาจะเปนฝายอักษะ หรือฝา ยสมั พนั ธมติ รก็ตาม โดยมอี ุดมการณท่ีจะรักษาเอกราชและอธิปไตยของชาติไทยเอาไวใหเปนของคน ไทย ท่ีไมอาจปฏิเสธไดตอบทบาทของเสรีไทยน้ันคือ การตอสูจนไดเอกราชของชาติไทยกลับคืนมาหลัง สงครามโลกคร้ังที่ 2 จบลง

81 3. ผลกระทบของสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ท่มี ีตอ ประเทศไทย 3.1 ผลกระทบดานการเมอื ง ญ่ีปุนแพสงครามเมื่อวันท่ี 24 สิงหาคม พ.ศ. 2488 รัฐบาลไทยประกาศวา การประกาศ สงครามกับสมั พันธมิตรเปน โมฆะ เพราะขัดตอรฐั ธรรมนูญ และความประสงคข องประชาชนชาวไทย ไทยตอง ปรับความเขาใจกับสัมพันธมิตร สหรัฐอเมริกามิไดถือไทยเปนศัตรู ตามประกาศของรัฐบาลสหรัฐอเมริกา โดย นาย เจมส เบริ นส (James Byrnes) รฐั มนตรตี างประเทศเปนผูลงนาม แตรัฐมนตรีตางประเทศอังกฤษ นายเออรเนสต เบวิน (Ernest Bevin) ไมยอมรับทราบการโมฆะของการประกาศสงคราม วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2489 (เวลาน้ัน ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช เปนหัวหนารัฐบาล) ผูแทนไทยไดลงนามกับผูแทนอังกฤษ ที่ สิงคโปร ความตกลงน้ีเรียกวา \"ความตกลงสมบูรณแบบ เพ่ือเลิกสถานะสงคราม ระหวางประเทศไทยกับ บรเิ ตนใหญ และอนิ เดยี \" ซง่ึ มสี าระสาํ คัญ ดังนี้ 1. ไทยจะตองจดั การเรื่องท่ไี ทยประกาศสงครามกบั อังกฤษใหสสู ภาพเดิมกอนวันประกาศ สงคราม 2. การกระทาํ ทไี่ ทยทําตอ องั กฤษหลงั จากญป่ี นุ เขาประเทศไทยถอื เปนโมฆะ และไทยตอ ง จดั การใหส สู ภาพเดมิ หากมีความเสียหายตอ งจา ยคา ชดเชยใหอ ังกฤษ 3. ไทยตองยินยอมรับผิดชอบการพทิ ักษร กั ษาและคืนในสภาพไมเ สอื่ มเสยี ซึ่งบรรดาทรพั ยส นิ สิทธิ และผลประโยชนของอังกฤษทุกชนิดในประเทศไทย 4. ไทยจะรว มมอื อยา งเต็มท่ีในบรรดาขอตกลง เพ่อื ความมน่ั คงระหวา งประเทศซง่ึ องคกร สหประชาชาตหิ รือคณะมนตรีความมน่ั คงเหน็ ชอบแลว 5. ไทยตองไมต ัดคลองขา มอาณาเขตไทย เชอื่ มมหาสมุทรอนิ เดยี กบั อาวไทย (คลองคอดกระ) โดยรฐั บาลอังกฤษมไิ ดเ ห็นพอ งดว ยกอ น 6. ไทยจะใหข า วสารโดยไมคิดมูลคา 1.5 ลา นตันแกอ งคก าร ซึง่ รฐั บาลองั กฤษจะไดร ะบุ 7. โดยสัญญาฉบบั น้ีองั กฤษและอนิ เดยี จะสนบั สนนุ ไทยเขาเปนสมาชกิ สหประชาชาติ การท่ีไทยเอาตัวรอดไดท้ัง ๆ ที่อยูในฝายประเทศแพสงครามน้ี ขบวนการเสรีไทยมีสวนชวยเหลือ เปน อยา งมาก ทาํ ใหประเทศสมั พนั ธมิตร โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกากลับเขาใจเมืองไทย ขณะท่ี ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช อคั รราชทูตไทยประจาํ สหรัฐอเมรกิ า ไดป ระทวงการประกาศสงครามของรัฐบาลไทย และไดร วบรวม คนไทยในสหรัฐอเมริกาข้ึนเปนขบวนการเสรีไทยตอตานญี่ปุน ในอังกฤษก็มีขบวนการเสรีไทยเชนเดียวกัน ติดตอกบั หนวยพลพรรคใตในดนิ ประเทศ ซ่ึงมีนายปรีดี พนมยงค ผูสําเร็จราชการแทนพระองคเปนหัวหนา เสรีไทยท้ังหลายเตรียมท่ีจะจับอาวุธข้ึนตอสูกับญี่ปุน ตามวันเวลาท่ีนัดหมาย พรอม ๆ กับกําลังของ สัมพันธมิตรท่จี ะรกุ เขา มาทางพมา แตญ ป่ี ุนไดย อมแพ

82 3.2 ผลกระทบดานเศรษฐกิจและสังคม การท่ีไทยเขา รว มสงครามโลกคร้งั ท่ี 2 สงผลใหเ กิดความเสียหายตอเศรษฐกิจไทยเปน อยาง มาก เกิดภาวะการขาดแคลนสินคาอุปโภคบริโภค ในดานสังคมก็เกิดปญหาโจรผูรายชุกชุม อีกทั้งประสบ ปญหาภาวะเงินเฟอ ในขณะเดียวกันประเทศไทยยังตองแบกรับภาระชดใชคาเสียหายที่เรียกวา คาปฏิกรรมสงคราม หมายถงึ ของมีคาทตี่ องจายเปนคาชดเชยเพ่อื ใหค รอบคลมุ ความเสียหายระหวางสงคราม ซ่ึงโดยท่ัวไปหมายถึงเงินหรือสินคาเปลี่ยนมือ มากกวาการถายโอนกรรมสิทธ์ิ ที่สําคัญการแกปญหาและ เยียวยาความขาดแคลนยากไรใ นชวงสงครามและหลังสงครามไดกลายเปนปญหาใหญท่ีรัฐบาลขณะน้ันตอง แกไ ขฟนฟอู ยางเรง ดว น เพอ่ื ใหบ านเมืองคนื สภู าวะปกติโดยเร็ว การเปล่ยี นแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 สภาพการณโ ดยทว่ั ไปของบา นเมอื งกอ นการเปล่ียนแปลงการปกครอง การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย ท่ีประเทศไทยใชมาหลายรอยปไดสิ้นสุดลงหลังจาก “คณะราษฎร” ไดเ ขายดึ อาํ นาจการปกครองและนาํ ไปสูการเปลย่ี นแปลงการปกครองแบบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษตั ริยท รงเปน พระประมขุ เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 สาเหตขุ องการเปลย่ี นแปลงการปกครอง การยึดอํานาจเพื่อเปล่ียนแปลงการปกครอง เมื่อวันท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 มีสาเหตุสรุปได ดังน้ี 1. การพฒั นาทางดานการศกึ ษาแบบสมัยใหม ต้ังแตสมัยรัชกาลที่ 5 เปนตนมา ประเทศไทยเร่ิมใช ระบบการศกึ ษาแบบตะวนั ตก เด็กไทยสามัญชนมีโอกาสเลาเรียนในโรงเรียนหลวง ตอมาในสมัยรัชกาลที่ 6 รัฐบาลประกาศใช พ.ร.บ. การศึกษาภาคบังคับทําใหการศึกษาของชาติแพรหลายไปสวนภูมิภาค การท่ีชาว ไทยไดร ับการศกึ ษาสูงขึน้ กวา แตกอ น ทําใหชาวไทยมโี อกาสเรียนรูความกาวหนาแบบสมัยใหมและวิทยาการ จากประเทศตะวนั ตกรวมไปถึงความคิดสมัยใหมทางการเมืองการปกครองดวย นอกจากนั้นเจานายชนช้ันสูง และสามญั ชนไดรับทุนเลาเรียนหลวงเดินทางไปศึกษายังประเทศในทวีปยุโรป จึงประทับใจในความเจริญของ บา นเมอื งและระบอบการปกครองของประเทศตะวนั ตก ผูนาํ คณะราษฎรหลายคนไดร บั การศกึ ษาจากประเทศ ตะวันตก อาทิ นายปรีดี พนมยงค นายประยูร ภมรมนตรี รอยโทแปลก ขีตตะสังคะ (ตอมาคือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม) นายแนบ พหลโยธิน นายจรูญ สิงหเสนี เปนตน บุคคลเหลานี้จึงมีแนวความคิดตองการให ประเทศไทยเจริญรงุ เรืองตามแบบอยา งประเทศตะวนั ตก 2. การแพรอ ารยธรรมแบบตะวนั ตกในประเทศไทย อิทธิพลของอารยธรรมตะวันตกไดแพรเขาสูประเทศ ไทย พรอ ม ๆ กับการขยายตัวทางการคา พอคาและมิชชันนารีไดนําวิทยาการแผนใหมและความรูทางดาน วิทยาศาสตรมาเผยแพรในประเทศไทยซงึ่ เรม่ิ ในสมยั รชั กาลที่ 3 เปน ตน มา ชาวไทยเร่ิมสนใจอา นหนงั สอื พมิ พ ที่วิพากษวิจารณรัฐบาลตลอดจนหนังสือที่เกี่ยวของกับความคิดทางการเมืองและการเปลี่ยนแปลงทั่วโลก

83 เหตุการณท่ีเกิดข้ึนในประเทศตาง ๆ ทําใหชาวไทยไดทราบถึงความเจริญกาวหนาแบบตะวันตกเห็น ความสําคัญและความจําเปนทจ่ี ะตองปรบั ตวั เขาสูยคุ ใหมในฐานะอารยประเทศ 3. การปฏิวัติในประเทศแถบทวีปเอเชีย ดังเชนในประเทศจีน คณะปฏิวัติไดลมราชวงศแมนจู ซง่ึ ปกครองประเทศจนี และเปลย่ี นการปกครองมาเปน แบบสาธารณรฐั การปฏวิ ตั ิในตรุ กีเพื่อลม การปกครองใน ระบบสลุ ตาน การปฏิวัติในรสั เซยี เพื่อลมระบบกษตั ริย การปฏวิ ัตปิ ระเทศญป่ี ุนเพอื่ กา วไปสูความเจริญรุง เรอื ง แบบยโุ รปและกลายเปนประเทศมหาอาํ นาจทางทหาร การปฏวิ ัติในประเทศตาง ๆ จงึ เปน การกระตนุ ความคิด ของผูนาํ ชาวไทยรนุ ใหม ที่จะทาํ ตามแบบอยางการปฏิวตั ิดังกลาว 4. สภาวะเศรษฐกิจตกต่ําอยางรุนแรงและรัฐบาลไมสามารถแกไขปญหาได จากสถานการณหลัง สงครามโลกครงั้ ท่ี 1 เศรษฐกิจตกตาํ่ ไปทว่ั โลกกอใหเกดิ ผลกระทบมาถงึ ประเทศไทย คณะราษฎรมีความเห็น วาเปนเพราะความลมเหลวของระบบการปกครองของไทยจึงตองเปล่ียนระบบการปกครองใหมเพ่ือแกไข ปญ หาเศรษฐกจิ 5. ระบอบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชยม ขี อ บกพรอ งหลายประการ ระบอบการปกครอง ไมเ หมาะสมที่จะนํามาใชใ นขณะท่ีความคิดและสังคมของชาวไทยเร่ิมเปลี่ยนแปลงไป เชน พระมหากษัตริย พระราชวงศและขุนนาง ซึ่งเปนชนชั้นที่ควบคุมอํานาจการปกครองและเศรษฐกิจของประเทศโดยส้ินเชิง ในขณะท่รี าษฎรทั่วไปมีฐานะยากจน ไมมีสิทธ์ิมีเสียงในการปกครองประเทศ คณะราษฎรจึงมีความคิดที่จะ สรางความเสมอภาคในสงั คม 6. การท่พี ระมหากษัตริยไทยตั้งแตรัชกาลท่ี 4 เปนตนมา ทรงพยายามพัฒนาประเทศเพื่อกาวไปสู ความเปนสมัยใหมแบบตะวันตกตลอดจนปลุกความคิดของประชาชนใหต่ืนตัวในเรื่องความคิดชาตินิยม เทา กบั เปนการจุดความคิดของประชาชนใหต่ืนตัวในระบอบการปกครองแบบประชาธปิ ไตยไปดวย แมวาจะมี คณะบคุ คลทีไ่ ดรับการศึกษาจากตะวันตกกราบบังคมทูลเสนอแนะใหเปล่ียนระบบการปกครองมาเปนแบบ ประชาธปิ ไตยกต็ าม แตพระมหากษัตริยไทยทรงเห็นวาประชาชนชาวไทยในขณะน้ันยังไมพรอมท่ีจะรับการ ปกครองแบบใหม ทรงเหน็ วาควรตระเตรยี มประชาชนใหเขาใจเสียกอน ดวยวิธีคอยเปนคอยไปนาจะดีกวา ในที่สดุ กไ็ มส ามารถหลีกเลย่ี งการเปลย่ี นแปลงการปกครองไปได การดาํ เนนิ การเปลย่ี นแปลงการปกครอง การยึดอาํ นาจของคณะราษฎร เชาตรูของวันท่ี 24 มิถนุ ายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎร ประกอบดวย ทหารบก ทหารเรือและพลเรือน โดยมี พ.อ. พระยาพหลพลพยุหเสนา เปนหัวหนา รวมดวย พ.อ. พระยา ทรงสุรเดช พ.อ. พระยาฤทธอิ คั เนย พ.ท. พระประศาสนพิทยายุทธ พ.ต. หลวงพิบูลสงครม (แปลก ขีตตะสังคะ) น.ต. หลวงสนิ ธสุ งครามชัย น.ต. หลวงศุภชลาศยั หลวงประดิษฐมนูธรรม (นายปรีดี พนมยงค) นายประยูร ภมรมนตรี นายตั้ว ลพานุกรม นายควง อภัยวงศ ฯลฯ ไดนํากําลังทหารและพลเรือนเขายึดอํานาจการ ปกครองไดส าํ เรจ็ โดยเขา ควบคุมเจานายและขุนนางช้ันสูงมิใหคิดตอตาน จากนั้นจึงกราบบังคมทูลอัญเชิญ

84 พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ซ่ึงประทับอยูท่ีพระราชวังไกลกังวล หัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ เสด็จนวิ ัตพิ ระนครทรงดํารงพระประมขุ ของชาติภายใตร ฐั ธรรมนูญ เม่ือพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงทราบขาวการยึดอํานาจในพระนครแลวพระองค ทรงเชิญเจา นายช้ันสูงและแมท ัพนายกอง ซงึ่ ตามเสด็จมายงั พระราชวงั ไกลกงั วล เขารว มประชมุ ปรึกษาหารือ วาจะดําเนินการอยางไรกันตอไป ท่ีประชุมเสนอความเห็นตาง ๆ กันไป บางทานเสนอใหใชกําลังทหาร ในตางจงั หวัดยดึ อาํ นาจคนื บางทานเสนอใหส มเดจ็ พระเจาอยหู วั เสด็จหนไี ปยงั ประเทศเพ่ือนบาน ในทีส่ ดุ สมเด็จ พระเจา อยหู วั ทรงตดั สนิ พระทยั ยอมรบั ขอเสนอของคณะราษฎร เพอื่ เหน็ แกค วามสงบสุขและความเรียบรอย ของบา นเมือง พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยูหัวเสด็จนิวัตถิ ึงพระนคร โดยขบวนรถไฟพระที่นั่งพิเศษ เม่ือตอน ดึกของคืนวันท่ี 25 มิถุนายน ในตอนสายของวันท่ี 26 มิถุนายน คณะราษฎรไดสงผูแทนเขาเฝา ณ วังศุโขทัย พรอ มกบั ทลู เกลา ฯ ถวายรางรฐั ธรรมนญู ชวั่ คราว วันรุงขึน้ คือวนั ท่ี 27 มิถุนายน พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว ลงพระปรมาภิไธยในรัฐธรรมนูญฉบบั ช่ัวคราวพระราชทานแกป ระชาชนชาวไทย ถือเปนรัฐธรรมนูญฉบับแรก ของประเทศไทย เรียกชื่อวา “พระราชบญั ญตั ธิ รรมนูญการปกครองแผนดนิ สยามชวั่ คราว พุทธศกั ราช 2475” ตอ มาในวันที่ 10 ธนั วาคม พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับ ถาวรและทรงโปรดเกลาฯ แตง ตงั้ คณะรฐั มนตรี โดยมพี ระยามโนปกรณนิติธาดาเปน นายกรัฐมนตรีคนแรกของ ประเทศไทย ผลกระทบที่เกดิ ข้นึ จากการเปลยี่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. ผลกระทบทางดานการเมืองการเปล่ียนแปลงสงผลกระทบตอสถานภาพของสถาบัน พระมหากษตั ริยเ ปน อยางมาก เพราะเปนการส้นิ สดุ พระราชอาํ นาจในระบอบสมบรู ณาญาสิทธริ าชย ถึงแมวา พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวจะทรงยอมรับการเปลี่ยนแปลง และทรงยินยอมพระราชทาน รัฐธรรมนูญใหกับปวงชนชาวไทยแลวก็ตาม แตพระองคก็ทรงเปนหวงวาประชาชนจะมิไดรับอํานาจการ ปกครองทีพ่ ระองคท รงพระราชทานใหโ ดยผานทางคณะราษฎรอยา งแทจ รงิ พระองคจ ึงทรงใชความพยายามท่ี จะขอใหราษฎรไดด าํ เนินการปกครองประเทศดวยหลักการแหงประชาธิปไตยอยางแทจริง แตพระองคก็มิได รบั การสนองตอบจากรฐั บาลของคณะราษฎรแตประการใด จนกระทงั่ ภายหลงั พระองคตองทรงประกาศสละ ราชสมบตั ใิ น พ.ศ. 2477 นอกจากน้ี การเปลีย่ นแปลงการปกครอง 2475 ยังกอใหเกิดความขัดแยงทางการเมืองระหวางกลุม ผลประโยชนตา งๆ ทีม่ สี วนรวมในการเปล่ยี นแปลงการปกครองเมอื่ วนั ที่ 24 มถิ ุนายน 2475 ท้งั นเ้ี ปน เพราะยัง มีผูเห็นวาการท่ีคณะราษฎรยึดอํานาจการปกครองมาจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เพอ่ื เปลยี่ นแปลงการปกครองที่มีพระมหากษตั ริยเปนประมขุ ภายใตร ัฐธรรมนูญนั้น ยังมไิ ดเปน ไปตามคําแถลง

85 ทใ่ี หไวก ับประชาชนนอกจากนก้ี ารทีค่ ณะราษฎรไดม อบหมายใหนายปรีดี พนมยงค รางเคา โครงการเศรษฐกิจ แหงชาติ เพ่อื ดาํ เนนิ การปรับปรงุ เศรษฐกจิ ของประเทศตามทไ่ี ดประกาศไวเมื่อคร้งั กระทําการยึดอาํ นาจ เพอ่ื เปล่ยี นแปลงการปกครองนั้น หลายฝายมองวาเคาโครงการเศรษฐกิจมีลักษณะโนมเอียงไปในทางหลัก เศรษฐกจิ แบบคอมมิวนสิ ต ความขัดแยงจึงเกิดข้ึนในหมูผูที่เก่ียวของภายหลังการเปล่ียนแปลงการปกครอง ส้ินสุดลงแลวไมนาน พระยามโนปกรณนิติธาดา นายกรัฐมนตรี เห็นวาการบริหารประเทศทามกลางความ ขัดแยง ในเรอื่ งเคา โครงเศรษฐกิจไมสามารถจะดําเนินตอไปได จึงประกาศปดสภาและงดใชรัฐธรรมนูญบาง มาตรา สง ผลให พ.อ.พระยาพหลพลพยหุ เสนา นํากาํ ลังทหารยดึ อาํ นาจรัฐบาลพระยามโนปกรณนิติธาดา ในวนั ที่ 20 มถิ ุนายน 2476 และหลังจากนัน้ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเขาดาํ รงตําแหนงนายกรฐั มนตรี บริหารราชการแผน ดินสบื แทน แตร ัฐบาลของ พ.อ.พระยาพหลพลพยหุ เสนา ไดเ ขาบรหิ ารประเทศไดไ มน าน ก็มีบุคคลคณะหน่ึงซ่ึงเรียกตนเองวา คณะกูบานกูเมือง นําโดยพลเอกพระองคเจาบวรเดช ไดกอการ รฐั ประหารยดึ อํานาจรัฐบาลในเดือนตุลาคม 2476 โดยอางวารัฐบาลไดทําการหมิ่นประมาทองคพระประมุข ของชาติ และรบั นายปรีดี พนมยงค เขา รวมในคณะรัฐบาล พรอมกับเรียกรองใหรัฐบาล ดําเนินการปกครอง ประเทศในระบอบรฐั ธรรมนูญทีเ่ ปนประชาธิปไตยอยางแทจรงิ แตในที่สดุ รัฐบาล พ.อ.พระยาพหลฯ ก็สามารถ ปราบรัฐประหารของคณะกูบานกูเมืองไดสําเร็จ หลังจากนั้นก็มีการจับกุมและกวาดลางผูตองสงสัยวาจะ รวมมือกับคณะกูบานกูเ มือง จนดูเหมือนวาประเทศไทยมไิ ดปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยอยางแทจ รงิ 2. ผลกระทบทางดา นเศรษฐกิจการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เปนการเปล่ียนแปลง ทางการเมืองที่สําคญั ของไทย และมีผลกระทบทางเศรษฐกิจ เพราะความพยายามท่ีจะเปลย่ี นแปลงโครงสราง ทางเศรษฐกิจ ทค่ี ณะราษฎรไดมอบหมายใหนายปรีดี พนมยงค เปน คนรา งเคา โครงการเศรษฐกิจเพื่อนําเสนอ นนั้ มิไดร ับการยอมรับจากคณะราษฎรสวนใหญ ดังนัน้ ระบบเศรษฐกิจภายหลังการเปล่ียนแปลงการปกครอง จงึ มีการเปลี่ยนแปลงเปนทุนนิยมโดยรัฐท่ีเรียกวารัฐวิสาหกิจ และโครงสรางทางเศรษฐกิจยังคงเนนท่ีการ เกษตรกรรมมากกวาอุตสาหกรรม ซึ่งตางจากประเทศตะวันตกสวนใหญที่มีการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตย ไดพัฒนาไปสคู วามเปน ประเทศอุตสาหกรรม 3. ผลกระทบทางดานสงั คมภายหลังการเปล่ียนแปลงการปกครอง สังคมไทยไดรับผลกระทบจาก เปล่ียนแปลงพอสมควร คือ ประชาชนเริ่มไดรับเสรีภาพและมีสิทธิตางๆ ตลอดจนความเสมอภาคภายใต บทบญั ญัติแหง รฐั ธรรมนญู และไดรบั สทิ ธใิ นการปกครองตนเอง ในขณะที่บรรดาเจาขุนมูลนาย ขุนนาง ซึ่งมี อํานาจภายใตระบอบการปกครองด้ังเดิมไดสูญเสียอํานาจและสิทธิประโยชนตางๆ ที่เคยมีมากอน โดยที่ คณะราษฎรไดเขาไปมีบทบาทแทนบรรดาเจานายและขุนนางในระบบเกา เน่ืองจากคณะราษฎรมีนโยบาย สงเสรมิ การศกึ ษาของราษฎรอยางเต็มที่ นอกจากนั้นรัฐบาลไดกระจายอํานาจการปกครองไปสูทองถิ่นดวย การจัดตั้งเทศบาลตําบล เทศบาลเมือง และเทศบาลนคร มสี ภาเทศบาลคอยควบคุมกจิ การบรหิ ารของเทศบาล เฉพาะทองถิ่นนั้นๆ โดยมีเทศมนตรีเปนผูบริหารตามหนาท่ีพ.ศ. 2479 รัฐบาลของ พ.อ.พระยาพหลพล พยหุ เสนา ไดป ระกาศใชแ ผนการศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. 2479 โดยกาํ หนดแบงการศึกษาออกเปน 2 ประเภท

86 คอื สายสามญั ศกึ ษาและสายอาชีวศึกษา ซ่ึงเปนการเนนความสําคัญของอาชีวศึกษาอยางแทจริง โดยไดกําหนดความมุงหมายเพื่อสงเสริมใหผูที่เรียนจบการศึกษาในสายสามัญ ไดเรียนวิชาอาชีพเพ่ิมเติม นอกเหนอื ไปจากเรียนวชิ าสามัญ ท้งั น้เี พื่อประโยชนทจ่ี ะออกไปประกอบอาชีพตอไป ดงั น้ันการเปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ.2475 จึงไดนาํ ไปสกู ารปรบั ปรงุ ใหร าษฎรไดรบั การศกึ ษา และสามารถใชวิชาการความรูท่ีไดรับไปประกอบอาชีพอยางม่ันคงและมีความสุข ขณะเดียวกันการ เปลย่ี นแปลงการปกครองในครงั้ นี้สง ผลใหชนชน้ั เจานายและขุนนางในระบบเกาถูกลิดรอนผลประโยชนทาง เศรษฐกิจลง

87 เร่ืองที่ 3 พระราชกรณยี กจิ ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห ัวและสมเดจ็ พระนางเจา สริ ิกติ ์ิ ท่ีสง ผลตอการเปล่ียนแปลงของประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวภูมพิ ลอดลุ ยเดช พระราชประวตั พิ ระบาทสมเด็จพระเจา อยูห วั ภูมพิ ลอดุลยเดช (รชั กาลที่ 9) พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงเสด็จพระราชสมภพ เม่ือวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2470 ณ โรงพยาบาลเมานทอ อเบอรน (MOUNT AUBURN) รฐั แมสซาชูเซตต (MASSACHUSETTS) ประเทศ สหรัฐอเมริกา พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวภมู ิพลอดลุ ยเดชทรงพระนามเดมิ วา “พระวรวงศเ ธอพระองคเจา ภูมิพลอดุลยเดช” ทรงเปนพระราชโอรสในสมเด็จเจาฟามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร (ตอมาไดร บั การเฉลิมพระนามาภไิ ธยเปน สมเด็จพระมหิตลาธิเบศรอดุลยเดชวกิ รม พระบรมราชชนก) และหมอม สังวาล มหิดล ณ อยธุ ยา ตอมาไดรับการเฉลิมพระนามาภไิ ธยเปน สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี การศึกษา เม่ือพระชนมายุได 5 พรรษา ทรงเริ่มเขารับการศึกษาที่โรงเรียนมาแตรเดอี กรุงเทพมหานคร ตอจากนั้นทรงเสด็จไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด จากการศึกษาดังกลาว ทรงรอบรูหลายภาษา ไดแก อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน และ ละติน ในระดับอุดมศึกษา ทรงเขาศึกษาในแผนกวิทยาศาสตร มหาวทิ ยาลยั เมอื งโลซานน ตอมาในป พ.ศ. 2481 ไดเสด็จนิวัตกลับประเทศไทยพรอมดวยพระบรมเชษฐาธิราช (พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูห ัวอานนั ทมหดิ ล) พระบรมราชชนนี และพระเชษฐภคนิ ี (สมเดจ็ พระเจาพี่นางเธอเจา ฟา กัลยาณิวฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครินทร) การเถลงิ ถวัลยราชสมบัติ เม่ือสมเดจ็ พระเจา อยหู ัวอานันทมหดิ ลเสดจ็ สวรรคต รัฐบาลโดยความเหน็ ชอบของรัฐสภาไดอัญเชญิ สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช พระชนมพรรษา 18 พรรษา เสด็จขึ้นครองราชย เปนพระมหากษัตริย รัชกาลท่ี 9 แหงพระบรมราชจักรีวงศ เม่ือวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ทรงเฉลิม พระปรมาภไิ ธยวา พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัวภูมิพลอดลุ ยเดช เน่ืองจากยังทรงพระเยาวและยังมีพระราช กิจดานการศึกษา จึงเสดจ็ พระราชดําเนินกลบั ไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด โดยทรงเลือกศึกษา วิชากฎหมายและวชิ ารฐั ศาสตรแ ทน พระราชพธิ รี าชาภเิ ษกสมรส วันท่ี 24 มีนาคม พ.ศ.2493 สมเด็จพระเจาอยหู ัวภูมิพลอดลุ ยเดชเสด็จฯนิวัติประเทศไทย โปรดเกลาฯ ใหตงั้ การพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล เมื่อวันท่ี 29 มีนาคม 2493 ตอมาเมอ่ื วนั ท่ี 28 เมษายน 2493 ทรงโปรดเกลา ฯใหจ ดั การราชาภเิ ษกสมรสกับหมอ มราชวงศ สริ กิ ติ ์ิ กิติยากร ทว่ี ังสระปทมุ และไดท รงสถาปนาหมอมราชวงศสริ ิกิติข์ ้นึ เปนสมเด็จพระราชินีสิรกิ ิติ์

88 พระบรมราชาภเิ ษก วันที่ 5 พฤษภาคม 2493 สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชไดทรงประกอบพระราชพิธีบรม ราชาภเิ ษกตามโบราณขตั ติยราชประเพณี ณ พระทนี่ ง่ั ไพศาลทักษิณ ในพระมหาราชวงั เฉลิมพระปรมาภิไธยตาม จารึกในพระสุพรรณบัฏวา “พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรนี ฤบดินทร สยามินทราธริ าช บรมนาถบพิตร” และไดพระราชทานพระปฐมบรมราชโองการวา “เราจะ ครองแผน ดนิ โดยธรรม เพอื่ ประโยชนส ขุ ของมหาชนชาวสยาม” ในการนไี้ ดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนา เฉลมิ พระเกยี รตยิ ศ สมเด็จพระราชินีสริ กิ ิติ์ เปน สมเดจ็ พระนางเจาสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ ตอมาเม่อื วันท่ี 5 มิถุนายน 2493 พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวไดเ สดจ็ ฯพรอมดว ย สมเดจ็ พระนางเจา พระบรมราชินีนาถ ไปยัง ประเทศสวิตเซอรแลนดอีกคร้ังเพื่อทรงรักษา พระสุขภาพ และเสด็จพระราชดําเนินนิวัติพระนคร เมื่อวันที่ 2 ธนั วาคม 2494 ประทบั ณ พระตาํ หนักจติ รลดารโหฐาน และพระทน่ี ่ังอัมพรสถาน ทัง้ สองพระองคมีพระราช ธิดา และพระราชโอรส 4 พระองคด งั นี้ 1. สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจาฟาอบุ ลรตั นราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ประสูติเมื่อวันท่ี 5 เมษายน 2494 ณ โรงพยาบาลมองซัวชี นครโลซาน ประเทศสวิสเซอรแ ลนด 2. สมเดจ็ พระเจาลูกยาเธอ เจาฟาวชิราลงกรณฯ ประสูติเมื่อวันท่ี 28 กรกฏคม 2495 ณ พระที่น่ัง อัมพรสถาน ตอมา ทรงไดรับสถาปนาเปน สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิราลงกรณฯ สยามมกุฎราชกุมาร เม่ือวนั ที่ 28 กรกฎาคม 2515 3. สมเดจ็ พระเจาลกู เธอเจาฟาสริ ินธรเทพรัตนสดุ า กิตวิ ัฒนาดุลโสภาคย ประสูติเม่อื วันที่ 2 เมษายน 2498 ณ พระที่นง่ั อมั พรสถาน ภายหลังทรงไดร ับสถาปนาเปน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจาฟามหาจักรี สริ นิ ธร รฐั สมี าคุณากรปย ชาติ สยามบรมราชกมุ ารี เมือ่ วันที่ 5 ธนั วาคม 2520 4. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลักษณ อัครราชกุมารี ประสูติเมื่อวันที่ 4 กรกฏคม 2500 ณ พระท่ีนง่ั อัมพรสถาน ทรงพระผนวช วนั ท่ี 22 ตุลาคม 2499 พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัวไดทรงพระผนวช ณ วัดพระศรรี ัตนศาสดาราม ทรงจาํ พรรษา ณ วัดบวรนิเวศวหิ าร ปฏบิ ตั ิพระศาสนกิจเปน เวลา 15 วัน ระหวา งนี้ สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินี ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค ตอมาจึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนา เปน สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ พระมหากษัตรยิ ผ มู ากอจั ฉรยิ ภาพ ประชาชนชาวไทยหรือแมแตชาวตางชาติ จะมองพระมหากษัตริยพระองคนี้วามีพระปรีชาชาญ ดานการเกษตรหรือการพัฒนาแหลงน้ําเปนหลัก เพื่อแกปญหาการอยูดีกินดีของราษฎร ซึ่งสะทอนผาน โครงการอันเนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริมากมายท่ัวประเทศ หรือแมแตโครงการหลวงที่ทรงรับส่ังเปนพิเศษอยู เนอื ง ๆ

89 จนเรือ่ งราวเหลา นีไ้ ดบ ดบังพระอัจฉริยภาพดา นอ่ืน ๆ ของพระองค ซึ่งลวนมีความโดดเดนไมแพกัน ซึ่งหลาย ๆ เรื่องไมใ ชสิ่งที่เรนลบั ปดบัง หรอื แมแ ตการกลา วอา งท่ีเกินจรงิ เชนในหมูศิลปนไดยกยองพระองคเปน “อัครศิลปน” เน่ืองจากพระอัจฉริยภาพอันสูงสงดาน จติ รกรรมท่พี ระองคท รงปฏิบตั ดิ วยพระราชหฤทยั มานาน เชนเดยี วกบั งานดา นดนตรีท่ีรับรูกันในหมูนักดนตรี ระดบั โลก ในหมนู กั อา นกเ็ ชน ทีร่ ับรูกันวา พระองคมีพระอัจฉริยภาพอันลํ้าลึกดานการประพันธ หรือแมแตงาน พระราชนิพนธแ ปล ลวนจัดเปน วรรณกรรมอมตะทีฝ่ ากไวในบรรณพภิ พ ดานการกีฬาก็เปน ทีร่ กู ันวาพระองคทรงเปน นกั กฬี าเหรยี ญทองในกฬี าซเี กมส จากการแขงขนั เรอื ใบท่ี พระองคท รงประดิษฐเ องในช่อื “ซปุ เปอรม ด” ในดานงานชางก็เปนท่ีประจักษกันวาพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงสนพระทัยและทรงมีฝมือ ไมว าจะเปน งานชางไม ชา งโลหะ ชา งกล ตลอดถงึ การเปนนกั ประดิษฐค ดิ คนนวตั กรรมใหม ๆ อยตู ลอดเวลา พระราชกรณยี กจิ ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ภมู ิพลอดุลยเดช นบั แตเสดจ็ ข้นึ ครองราชยส มบตั ิ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลเดชทรงปฏิบัติพระราช ภารกิจอยางมิทรงเห็นแกความเหน็ดเหนื่อย เพ่ือใหประชาชนของพระองคมีความเปนอยูที่ดีขึ้น คนไทย ทุกคนรูสึกและรับรูตลอดมาวาพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงงานหนักเพื่อให ประชาชนของพระองคมีความสุข นอกจากจะทรงสนพระราชหฤทัยในเรื่องการพัฒนาดานทรัพยากรและ สิ่งแวดลอมตาง ๆ แลว พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัวยังทรงใหความสาํ คัญตอการพัฒนาคนท้ังกายและจิตใจ เปนอยางมาก ท้ังดา นการศกึ ษา ศาสนา ศิลปวฒั นธรรมและดา นสาธารณสุข รวมทงั้ การใหความเปนธรรมแก ประชาชน พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหวั ทรงใหความชวยเหลอื ประชาชนของพระองคครอบคลมุ วถิ ีชีวิตในทุก ๆ ดาน ดังนี้ 1. ดา นการตา งประทศ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัว ไดเสด็จพระราชดําเนินเยือนประเทศตาง ๆ หลายประเทศ ท้ังใน ทวีปเอเชีย ทวีปยุโรปและทวีปอเมริกาเหนือ เพื่อเปนการเจริญทางพระราชไมตรีระหวางประเทศไทยกับ บรรดามิตรประเทศเหลาน้ัน ท่ีมีความสัมพันธอันดีอยูแลวใหมีความสัมพันธแนนแฟนย่ิงข้ึน ทรงนําความ ปรารถนาดขี องประชาชนชาวไทยไปยังประเทศตา ง ๆ นน้ั ดว ยทาํ ใหประเทศไทยเปนทีร่ ูจักอยางกวางไกลมาก ย่ิงขึน้ นบั วา เปนประโยชนตอประเทศไทยอยางมหาศาล และประเทศตาง ๆ ท่ีเสด็จพระราชดําเนินไปทรง เจริญทางพระราชไมตรี มที ง้ั ประเทศในทวีปยโุ รป ทวปี อเมรกิ า ทวปี ออสเตรเลยี และทวีปเอเชยี เมื่อเสร็จส้ิน การเสดจ็ พระราชดาํ เนินเยือนประเทศตา ง ๆ แลวก็ไดท รงตอนรับพระราชอาคนั ตกุ ะ ที่เปนประมขุ ของประเทศ ตาง ๆ ท่ีเสดจ็ ฯ และเดินทางมาเยอื นประเทศไทยเปน การตอบแทน และบรรดาพระราชอาคันตุกะทั้งหลายตางก็ ประทับใจในพระราชวงศข องไทย

90 2. ดา นการพฒั นาสังคม พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั ไดทรงพัฒนาสังคมเพ่ือใหประชาชนมีความเปนอยูที่ดีในหลาย ๆ ดา น ดังน้ี 3. ดานการศกึ ษา พระบาทสมเด็จพระอยหู วั ทรงเหน็ ความสําคัญของการศึกษาวาเปนปจจัยในการสรางและพัฒนา ความรู ความคิด ความประพฤติและคุณธรรมของบุคคล การศึกษาจึงเปนการพัฒนาคน ซ่ึงจะนําไปสูการ พฒั นาในทุก ๆ ดาน ทงั้ ดา นเศรษฐกิจ สังคม จึงพระราชทานความเก้ือหนุนดานการศึกษาท้ังในระบบและ นอกระบบโรงเรยี น ตั้งแตช น้ั ประถมศึกษาไปจนถงึ อดุ มศึกษา ดังท่มี ีพระราชดาํ รัสวา “การศึกษาเปนปจจัยในการสรางและพัฒนาความรู ความคิด ความประพฤติและคุณธรรมของ บุคคล สังคมและบานเมอื งใดใหก ารศึกษาท่ีดีแกเ ยาวชนไดอ ยางครบถวน ลวนพอเหมาะกนั ทุก ๆ ดา น สงั คมและบา นเมอื งน้ันจะมพี ลเมืองท่มี ีคณุ ภาพ ซ่งึ สามารถธํารงรักษาความเจริญมั่นคงของประเทศชาติไว และพัฒนาใหกาวหนา ตอ ไปไดโ ดยตลอด” พระราชดํารัสดังกลาวสะทอนใหเห็นถึงความสําคัญของการศึกษา วาประเทศชาติจะพัฒนา ใหเ จรญิ กา วหนา ได ก็ดว ยการพัฒนาประชาชนในชาตใิ หมคี ุณภาพโดยการใหการศกึ ษา พระราชกรณีกจิ ดานการศกึ ษาของพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวเริม่ ต้งั แต พ.ศ. 2498 โปรดเกลาฯ ใหต ัง้ โรงเรียนสาํ รบั พระราชโอรสและพระราชธิดา บตุ รขาราชบรพิ าร ตลอดจนบุคคลทวั่ ไป ๆ ไดมโี อกาสรวม เรียนดวย คอื โรงเรียนจิตรลดา และเมื่อไดเสด็จพระ ราชดําเนินเยี่ยมราษฎรและหนวยปฏิบัติการทหาร ตาํ รวจตามบริเวณชายแดนทุรกันดาร ทําใหทรงทราบ ถึงปญหาการขาดแคลนท่ีเรียนของเด็กและเยาวชน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดพระราชทานพระราช ทรัพยสวนระองคเพ่ือพัฒนาดานการศึกษา โดยการ จัดตั้งโรงเรียนสําหรับเยาวชนในทองถ่ินทุรกันดารใน พ.ศ. 2499 นอกจากนี้ยังไดพ ระราชทานพระราชทรพั ย สวนพระองคในการกอ สรา งโรงเรียน พระราชทานนามวาโรงเรียนรมเกลา ซึงเปนโรงเรียนสําหรับเยาวชนใน ทองถนิ่ ชนบทหา งไกลทม่ี คี วามไมส งบจากภยั ตา ง ๆ พระราชทานพระราชทรัพยเพ่ือรวมสรางโรงเรียนตํารวจ ตระเวนชายแดน สําหรับชาวไทยภูเขาที่อาศัยอยูในดินแดนทุรกันดารหางไกลการคมนาคม ซึ่งมีช่ือเรียกวา “โรงเรียนเจาพอหลวงอุปถัมภ” จัดต้ังโรงเรียนราชประชาสมาสัยเพ่ือเปนสถานศึกษาอยูประจําสําหรับ เยาวชนทเ่ี ปนบตุ รธดิ าของคนไข โรคเร้ือน จัดตั้งโรงเรียนราชประชานุเคราะหรวมกับประชาชนเม่ือเกิด วาตภยั ในภาคใตที่แหลมตะลุมพกุ อาํ เภอปากพนัง จงั หวัดนครศรีธรรมราชและจังหวดั ใกลเคยี ง นอกจากการศึกษาระดบั ประถมศึกษาและมธั ยมศกึ ษาแลว พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัวยังทรงสน พระราชหฤทัยในการศึกษาระดับอุดมศึกษาดวย โปรดเกลาฯ ใหต้ังทุนภูมิพลขึ้น พระราชทานแกผูที่มีผลการ

91 เรยี นดแี ตขาดแคลนทุนทรัพย และพระราชกรณยี กิจที่คุนตาคนไทยดี คือ การเสด็จฯพระราชทาน ปริญญาบัตรแกบัณฑิตผูสําเร็จการศึกษาจาก มหาวิทยาลัยของรัฐมาต้ังแต พ.ศ. 2493 พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ เ จ า อ ยู หั ว ยั ง ไ ด พระราชทานพระราชทรพั ยสว นพระองคกอตั้งทุน “อานนั ทมหิดล” ข้ึนเม่อื พ.ศ. 2498 และทรงพระ กรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหต ้งั เปน มูลนิธิ อานันทมหิดล เม่ือ พ.ศ. 2502 เพื่อสนับสนุนนักเรียนไทยท่ีมี ความสามารถทางวิชาการยอดเยี่ยมและมคี ณุ ธรรมสงู ใหมีโอกาสไปศกึ ษาจนถึงชั้นสูงสุดในตา งประเทศ 4. ดา นการศาสนา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเลื่อมใสศรัทธาพระพุทธศาสนาเปนอยางยิ่ง ทรงเปนองคอัคร ศาสนปู ภมั ภกของพระพุทธศาสนา ไดทรงประกอบพระราชกรณยี กจิ นานปั การเพือ่ สง เสริมพระพุทธศาสนา เชน เสด็จพระราชดําเนินบําเพ็ญ พระราชกุศลในวันสําคัญ ทางศาสนาอยางสมาํ่ เสมอ เชน วนั มาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันอาสาฬหบชู า รวมท้ังการเสดจ็ พระราชดําเนินถวายผา พระกฐนิ ตามพระอารามตาง ๆ และทรงรวมในงานพิธี ทางศาสนาทีป่ ระชาชนกราบบงั คมทลู เชญิ พ ร ะ ร า ช ก ร ณี ย กิ จ ท า ง ศ า ส น า ข อ ง พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว นอกจากทรงทํานุบํารุง วัดตามพระราชประเพณีมาแตเดิมแลว ยังทรงประกอบศาสนพิธีไดอยางครบถวน ท่ีสําคัญคือ ศาสนธรรม ซ่ึงทรงปฏบิ ตั ิและทรงสอนธรรมอยางหาผใู ดเสมอเหมือนได พระราชดาํ รสั พระบรมราโชวาททพี่ ระราชทานใน โอกาสตาง ๆ จึงมาจากหลักธรรมท้ังส้ิน บางสวนมาจากทศพิธราชธรรม บางสวนมาจากหลักสังคหวัตถุ จักวรรดิวัตหรือนวโอวาท และหลักธรรมท่ีอางถึงไมวาคนในศาสนาใดก็สามารถรับฟงและเขาใจได นับวา พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหวั ทรงเปน ธรรมราชาอยา งแทจ ริง นอกจากน้ันพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ในฐานะองคอัครศาสนูปภัมภกยังไดพระราชทาน พระราชปู ภัมภบาํ รงุ ศาสนาอ่ืน ๆ ในประเทศไทยท่คี นไทยนับถือดว ย ทั้งศาสนา ครสิ ต ศาสนาอิสลาม ศาสนา สิกข ในพระราชอาณาจกั รอยา งทว่ั ถงึ โดยไดพ ระราชทานพระราชทรพั ยอ ุปภัมภแ ละบาํ รงุ ศาสนาเหลาน้นั ดว ย 5. ดา นศลิ ปวฒั นธรรม ศิลปวัฒนธรรมเปนส่ิงท่ีแสดงใหเห็นถึงความเปนมา ของบานเมอื งทปี่ ระกอบดวยคนหลายชาติพันธุและความเปนชาติ แมว าพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวจะทรงพระปรีชาสามารถทาง

92 ดนตรี จติ รกรรม และประติมากรรม แตก ท็ รงสนพระราชหฤทัยเรื่องศลิ ปวัฒนธรรมดานอ่ืน ๆ และการจดั การ ทรัพยากรวฒั นธรรมทกุ แขนง รวมทัง้ ภาษาไทยอันเปน ภาษาประจําชาตดิ วย วิสัยทัศนของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวดานการจัดการวัฒนธรรม อันเปนเอกลักษณและมี ประโยชนอยา งยงิ่ ตอการศกึ ษา สรางความภาคภมู ิใจของคนในชาตแิ ละความกา วหนาทางเศรษฐกิจ ดังจะเห็น ไดจากที่เสด็จประพาสสถานที่สําคัญทางประวัติศาสตรและโบราณคดี แสดงใหเห็นความหวงใยสมบัติ วัฒนธรรมของชาติ จนมีรับส่ังเตือนสติอยูเนือง ๆ ใหชวยกันอนุรักษและนํามาใชใหเกิดประโยชน คือ การเรียนการสอนใหคนไดรูจักและเขาใจอัตลักษณของบานเมือง ไมควรปลอยใหซื้อขายสมบัติของชาติกัน อยางไมถกู ตอ งตามกฎหมาย ไมเชนนนั้ อาจจะตอ งไปชมหรือศึกษาของเราที่ตางประเทศ “...ก็ควรเปนเรื่อง เศรา และนา อับอายมาก...” และพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงยํ้าเสมอวาประเทศเรามีความเปนมายืน ยาวนาน “...มีเอกราช มภี าษา ศิลปะและขนบธรรมเนยี มเปนของตนเอง...” เร่อื งภาษาไทย ทรงเตือนใหตระหนักวาเปนภาษาประจําชาติ เปนมรดกและสมบัติอันลํ้าคาของ ประเทศชาติควร “...รักษาไว...” และยกตัวอยางบางประการท่ีประสบมา เชน การออกเสียงไมถูกตอง สรา งประโยคไมถ ูกตอ ง และบัญญตั ศิ พั ทใ หมโ ดยไมจาํ เปน ดังมีพระกระแสรับสั่งวา ภาษาไทยเปนส่ิงสําคัญ สาํ หรบั บา นเมอื ง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงสนพระราชหฤทัยอยางมากในเรื่องขนบธรรมเนียมประเพณี ศิลปวัฒนธรรมของชาติ และทรงมีบทบาทในการดํารงรักษามรดกไวไมใหสูญหาย พระราชกรณียกิจของ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทางดานศิลปวัฒนธรรมของชาติ คือ ทรงฟนฟูพระราชพิธีพืชมงคลจรด พระนังคัลแรกนาขวญั จงึ เปน พระราชพธิ ีโบราณเพราะประเทศของเราเปนประเทศเกษตรกรรม พระราชพิธีนี้ทํา เพื่อความเปน สิริมงคลแดพ ืชพนั ธธัญญาหาร และเพ่ือบํารุงขวัญกําลังใจแดเกษตรกร ซึ่งเปนประชากรสวน ใหญของประเทศ นอกจากน้ี พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวยังทรงพระกรุณาโปรกเกลาฯ ใหฟนฟูพระราชพิธีเสด็จ พระราชดาํ เนินถวายผาพระกฐนิ โดยทรงขบวนพยุหยาตราทางชลมารค พ้นื ฟูพระราชพิธีเสดจ็ พระราชดาํ เนิน โดยกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค เพอ่ื ถวายผา พระกฐินแดพระอารมหลวง ซ่ึงเปนมรดกทางวัฒนธรรมที่ แสดงใหเห็นถงึ ความเจรญิ รุงเรอื งของชาตทิ ่มี สี ืบตอ มาจนปจ จบุ ันนี้ พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั มีพระราชดํารัสอยูเสมอวา โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และโบราณสถาน ท้ังหลายลวนเปนของมีคา และจําเปนแกการศึกษาคนควาในทางประวัติศาสตร ศิลปะและโบราณคดี เพราะเปนเครอ่ื งแสดงถงึ ความเจริญรุงเรืองของชาติไทยท่ีมีมาแตอดีตกาล จึงควรจะสงวนรักษาไวใหคงทน ถาวรเปน สมบัตสิ ว นรวมของชาตไิ วตลอดไป

93 พระราชกรณียกจิ ดานการพฒั นาคณุ ภาพชีวติ ของประชาชน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงงานอยางหนกั อยา งตอ เนื่อง เพ่อื ยกระดับคุณภาพชีวิตและสภาพ ความเปนอยูของประชาชนใหดีขึ้นในทุกดาน โดยเฉพาะผูยากไรในชนบท ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของ ราษฎร พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงมุงเนนเร่ืองการเกษตร ซึ่งเปนอาชีพหลักของราษฎรท้ังประเทศ โดยทรงใหค วามสําคัญตอการพฒั นาทรพั ยากรและส่ิงแวดลอม เชน แหลง นํา้ ดินและปา ไม ทรงตระหนกั วา นํา้ เปน ปจ จัยสาํ คญั ย่งิ และเปน ความตองการอยางมากของราษฎรในชนบท ทั้งการใชอุปโภคและบริโภคและ เพ่อื การเกษตร ทรงสนพระราชหฤทัยเรอ่ื งการใชทด่ี ินเพือ่ การเกษตรและทรงเนนการพัฒนาที่ดิน รวมท้ังปา ไมอันเปน ทรัพยากรธรรมชาติทส่ี าํ คัญของประเทศ พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ทรงปฏิบัตพิ ระราชกรณียกิจ นานัปการดา นการใชทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ มใหเ กิดประโยชนสูงสุดแกราษฏร จนเปนที่ประจักษ ชดั ทั้งภายในประเทศและตางประเทศ แนวพระราชดําริเรื่องทฤษฎีใหม ซึ่งเปนการจัดการทรัพยากรนํ้าและ ที่ดนิ เพ่อื การเกษตร เปนแนวพระราชดาํ ริทไี่ ดรบั การยอมรบั โดยท่วั ไป 1. ดา นทรัพยากรธรรมชาติ การจดั การทรัพยากรนํ้า พระราชกรณียกจิ ดานการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ที่สําคัญย่ิงคือ งานพัฒนาที่เกี่ยวของกับนํ้า ศาสตรทั้งปวงที่เกี่ยวกับนํ้าทั้งการพัฒนา การจัดหาแหลงนํ้า การเกบ็ กกั นาํ้ การระบาย การควบคุม การทําน้ําเสียใหเปนนํ้าดี ตลอดจนการแกไขปญหานํ้าทวม พระราช กรณียกิจในชวงตน ๆ แหงการเสด็จพระราชดําเนินทรงเย่ียมราษฎรในภูมิภาคตาง ๆ ของประเทศ ทรงเนน เรอื่ งความสาํ คญั ของแหลงนํ้าเพื่อใชในการอุปโภคและการเกษตรกรรม ดังพระราชดํารัสทีว่ า ...หลกั สาํ คญั ตอ งมนี ํา้ บริโภค นํ้าใชเพื่อการเพาะปลูก เพราะวาชีวิตอยูท่ีนั่น ถามีน้ําคนอยูได ไมมี ไฟฟา คนอยไู ด แตถ า มีไฟฟา ไมมีนํ้า คนอยูไมได. .. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห ัวทรงสนพระราชหฤทัยเร่ืองนํ้ามาต้ังแตยังทรงพระเยาว จึงสงผลใหมี โครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดําริจํานวนมากท่ีเกี่ยวกับทรัพยากรนํ้า นอกจากน้ี ความสนพระราชหฤทัย เร่อื งนํ้าของพระองค มิไดจํากัดอยูเฉพาะโครงการพัฒนาแหลง นํา้ ดว ยวิธกี ารจัดสรางแหลงนํ้าถาวร ซึ่งอาจจะ เปนอางเกบ็ น้ําหรือฝายใหราษฏรในทอ งถิ่นตา ง ๆ ใหมนี ํา้ ใชโ ดยไมขาดแคลนเทานั้น แตย ังทรงหาวธิ กี ารจัดหา น้าํ ชว ยเหลือราษฏรในทกุ ทาง ดว ยเหตุนี้จึงเกดิ แนวพระราชดําริเรอื่ ง “ฝนหลวง” ข้ึน ดงั มี พระราชดํารสั วา ...แตมาเงยดทู อ งฟา มีเมฆ ทาํ ไมมเี มฆ อยางน้ีทําไมจะดงึ เมฆนี่ใหล งมาได กเ็ คยไดยนิ เร่ืองทาํ ฝน ก็มา ปรารภกบั คุณเทพฤทธ์ิ ฝนทําได มหี นงั สอื เคยอา นหนังสือทาํ ได. .. จากน้ันโครงการ “ฝนหลวง” หรือ “ฝนเทียม” จึงเกิดขึ้นภายใตการพระราชทานคําแนะนําของ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอยางใกลชิด โดยเร่ิมต้ังแตวันท่ี 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 และไดเริ่มทํา ฝนเทียมคร้ังแรกเม่ือวันท่ี 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 จากนน้ั การคน ควา พฒั นาเก่ียวกบั ในหลวงก็ไดกาวหนาข้ึน อยางตอเนื่อง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดทรง ทดลองวิจัยดวยพระองคเอง และพระราชทานทรัพยสิน