วารสารวิชาการรับใช้สังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ปีที่ 3 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2562)

วารสวาารวสิชาราวกชิ าารกราบัรรใชบั ้สใชงั ส้คงั มคมมหมาหวาิทวยทิ ายลาลัยยัเทเทคคโนโนโลโลยยีรรี าชมงคลลลลา้ ้านนนนาา วัตถปุ ระสงค์ วารสารวิชาการรับใช้สังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา มีวัตถุประสงค์เพ่ือตีพิมพ์ผลงาน วิชาการด้านรับใช้สังคม ทั้งงานวิจัยและงานบริการวิชาการ เผยแพร่เพื่อพัฒนาสังคมและส่งเสริมให้นักวิชาการ ด้านรบั ใชส้ งั คมในหน่วยงานตา่ ง ๆ ได้มแี หลง่ นาเสนอผลงานทางวิชาการสู่สาธารณะ เจ้าของ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา ท่ีปรกึ ษากองบรรณาธกิ าร สงา่ จิตร ผปู้ ฏบิ ัติหนา้ ที่อธิการบดี รองศาสตราจารย์ศลี ศริ ิ ใจวงศ์ษา มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา ดร.สรุ พล รองอธกิ ารบดฝี า่ ยวิจยั และบรกิ ารวิชาการ บรรณาธกิ ารผู้ทรงคุณวุฒภิ ายในและภายนอก มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ ศาสตราจารย์ ดร.จักรี เส้นทอง มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ ศาสตราจารย์ ดร.อารี วิบลู ย์พงศ์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ ศาสตราจารย์ ดร.ผดุงศกั ด์ิ รัตนเดโช สถาบนั คลังสมองของชาติ รองศาสตราจารย์ ดร.กาญจนา แกว้ เทพ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ รองศาสตราจารย์ ดร.อาวรณ์ โอภาสพัฒนกจิ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ รองศาสตราจารย์ ดร.เศรษฐ์ สมั ภัสตะกุล มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ รองศาสตราจารย์ ดร.ธงชยั ฟองสมุทร มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ รองศาสตราจารย์ ดร.พรี ะพงศ์ ทีฆสกลุ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลสวุ รรณภมู ิ รองศาสตราจารย์ ดร.กิตติ บุญเลิศนริ นั ดร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา รองศาสตราจารย์ ดร.พรหทัย ตณั ฑจ์ ิตานนท์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา รองศาสตราจารย์ ดร.ชติ ิ ศรตี นทพิ ย์ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา รองศาสตราจารย์ ดร.พานิช อนิ ตะ๊ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ รองศาสตราจารย์ สทุ ัศน์ จลุ ศรีไกวลั มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.อาพรรณ พรมศิริ มหาวทิ ยาลัยแม่โจ้ ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ปฏิภาณ สทุ ธกิ ุลบุตร มหาวิทยาลัยนเรศวร ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.พสิ ษิ ฏ์ มณีโชติ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบรุ ี ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.คมกฤตย์ ชมสวุ รรณ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอสี าน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ไกรสทิ ธิ์ วสุเพญ็ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา ผชู้ ว่ ยศาสตราจารยด์ วงพร ออ่ นหวาน มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา ผชู้ ว่ ยศาสตราจารยย์ ทุ ธนา เขาสุเมรุ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์สันติ ช่างเจรจา มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์รุ่งนภา ชา่ งเจรจา มหาวทิ ยาลัยแมโ่ จ้ ดร.สมคดิ แก้วทพิ ย์ RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

คณะกรรมการดาเนินงาน เพชรบุล นายภฤศพงศ์ เขาสุเมรุ ผชู้ ว่ ยศาสตราจารยย์ ุทธนา ธารพรศรี ผู้ช่วยศาสตราจารย์เกรยี งไกร ศรตี นทพิ ย์ รองศาสตราจารย์ ดร.ชติ ิ อินต๊ะ รองศาสตราจารย์ ดร.พานิช ออ่ นหวาน ผูช้ ว่ ยศาสตราจารยด์ วงพร วรพจนพ์ รชัย ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ไพโรจน์ กาแพงแก้ว นายนริศ หอชัยรัตน์ ว่าท่รี อ้ ยตรีรัชตพ์ งษ์ ศรปี ระเสรฐิ ว่าท่รี ้อยตรีเกรยี งไกร พรมพราย นายพิษณุ อ่อนนวล นางสาวทนิ สารภี นางสาวรตั นาภรณ์ พิมพ์นวน นางสาวอารรี ัตน์ สภุ าพรเหมนิ ทร์ นายเจษฎา ผ้อู ยู่สุข นางสาวสุธาสนิ ี แสงใส นางสาวหนึง่ ฤทยั มโนพฤกษ์ นางสาวฉัตวณฐั จันทรพ์ รหม นางสาวเสาวลักษณ์ ต้นใส นางสาววราภรณ์ ณ วรรณมา นายวรี วิทย์ พมิ พ์ที่ สถาบนั ถ่ายทอดเทคโนโลยสี ู่ชมุ ชน มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา 98 หมู่ 8 ตาบลปา่ ปอ้ ง อาเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชยี งใหม่ 50220 สานกั งาน สถาบนั ถ่ายทอดเทคโนโลยีสูช่ มุ ชน มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา 98 หมู่ 8 ตาบลป่าป้อง อาเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ 50220 บทความทุกเร่ืองได้รับการตรวจความถกู ต้องทางวิชาการโดยผทู้ รงคุณวุฒิ ข้อความและบทความใน วารสารวิชาการรับใช้สังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เป็นแนวคิดของผู้เขียน มิใช่ความ คิดเห็นของคณะผู้จัดทาและมิใช่ความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการ และกองบรรณาธิการไม่สงวนสิทธ์ิ คัดลอก แตใ่ หอ้ า้ งองิ ทีม่ า วารสารวิชาการรับใชส้ ังคม มทร.ล้านนา ปีที่ 3 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

บบทบทรบรณรราณธกิ าารธิการ ปัจจุบัน ได้มีการเรียกร้องจากสังคมให้สถาบันการศึกษาได้แสดงบทบาทต่อสังคม ในการสร้างองค์ ความรู้ ช่วยเหลือ พัฒนาสังคม เพ่ือการแก้วิกฤติของชาติในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น เศรษฐกิจ สังคม สิง่ แวดลอ้ ม ดว้ ยเหตุน้ี การดาเนนิ การของมหาวิทยาลัยตา่ งๆ ในประเทศไทย จงึ ไดก้ าหนดใหม้ พี ันธกจิ เพื่อการ รับใชส้ งั คม ดว้ ยงานวิจัยและงานบริการวิชาการ ดงั ท่เี รามกั ได้ยนิ หรือได้เห็นกับคาสาคญั ว่า “พันธกิจสัมพันธ์ มหาวทิ ยาลยั กบั สงั คม” หรือ “University Engagement” การดาเนินการในรูปแบบของพันธกิจสมั พันธ์มหาวทิ ยาลยั กบั สงั คมน้ัน จะเปน็ การดาเนนิ กิจกรรมของ มหาวิทยาลัยกับองค์กรชุมชน บนหลักการพื้นฐาน 4 ประการ ได้แก่ 1) ร่วมคิดร่วมทาแบบหุ้นส่วน (Partnership) 2) เกิดประโยชน์ร่วมกันแก่ผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย (Mutual benefit) 3) มีการใช้ความรู้และเกิด การเรียนรู้ร่วมกัน (Scholarship) และ 4) เกิดผลกระทบต่อสังคมที่ประเมินได้ (Social impact) โดยมี จุดมุ่งหมายเพื่อช่วยทาให้ภารกิจทุกภารกิจของมหาวิทยาลัยบรรลุผลต่อสังคม เพื่อให้สังคมเกิดความยั่งยืน โดยมีเป้าหมายสาคัญคือการเปลี่ยนแปลงสังคมไปในทิศทางท่ีดีขึ้นและสร้างพลเมืองที่รับผิดชอบต่อสังคม (engaged citizens) ใหม้ ปี ริมาณทีม่ ากขน้ึ ซึ่งการส่งเสริมให้เกิดการดาเนินการกิจกรรม ในรูปแบบดังกล่าวนี้ จะต้องดาเนินการอย่างต่อเนื่อง ท้ังนี้เพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่สร้างความย่ังยืนในพื้นที่ของชุมชนอย่างแท้จริง เฉกเช่นกับการดาเนินงานของ วารสารวิชาการรบั ใชส้ ังคม มทร.ล้านนา ทยี่ งั คงดาเนนิ การต่อไป อยา่ งต่อเนื่อง โดยมีความมุ่งหวังใหเ้ ป็นพื้นท่ี ท่ีช่วยส่งเสริมนักวิชาการให้ได้เผยแพร่ผลงานด้านการรบั ใช้สังคม และเกิดช่องทางในการขยายผล ของการใช้ ผลงานวิชาการเพื่อการพัฒนาชุมชน ทั้งนี้ เพื่อให้เกิดห่วงโซ่ ของการเช่ือมโยงการดาเนินการ พันธกิจสัมพันธ์ มหาวทิ ยาลยั กบั สังคม อย่างสมบูรณ์ วารสารวิชาการรับใช้สังคม มทร.ล้านนา ฉบับน้ี ยังคงซ่ึงบทความวิชาการที่มีคุณค่า น่าสนใจ และ สามารถนาไปเป็นตัวอย่างสาหรับการประยุกต์ใช้องค์ความรู้กับการดาเนินงานของชุมชน ที่มีบริบทคล้ายคลึง กันได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีบทความวิชาการด้านการรับใช้สังคม บนพื้นฐานความรู้ ท่ีผู้วิจัยได้ทาการศึกษา อย่างแตกต่างและหลากลาย อาทิ บทความเกี่ยวกับ การออกแบบเอกลักษณ์ท้องถ่ินสาหรับบรรจุภัณฑ์สิ่งทอ ของวิสาหกิจชุมชน บ้านซาวหลวง ตาบลบ่อสวก จังหวัดน่าน บทความเก่ียวกับ การพัฒนาเคร่ืองช่วยฝึก นั่ง-ยืน สาหรับผู้ป่วยเด็กสมองพิการ หรือ บทความเกี่ยวกับ การถ่ายทอดผลงานวิจัย : การจัดการเศษเหลือ ทางการเกษตรจากผลผลิตลาไยของชมุ ชน ตาบลข่วงเปา อาเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นต้น ซ่ึงล้วนแต่ มคี ุณคา่ ย่ิง ใหผ้ สู้ นใจได้ทาการศึกษาและนาไปประยกุ ตใ์ ช้ใหเ้ หมาะสมกบั การพัฒนางานวิจัยอ่ืนๆ ตอ่ ไปให้เกิด คุณคา่ มากยิง่ ข้นึ ทงั้ นี้เพอ่ื เปน็ การสร้างประโยชน์ต่อการรบั ใช้ชุมชน สงั คม ประเทศชาติ วารสารฉบับน้ีสาเร็จได้ด้วยความร่วมมือจากหลายฝ่าย กองบรรณาธิการต้องขอขอบพระคุณ คณะท่ี ปรึกษา ท่ีให้ความช่วยเหลือ อนุเคราะห์ ช้ีแนะแนวทางต่างๆ เกี่ยวกับการดาเนินงาน ขอบคุณคณะทางาน วารสารวิชาการรับใช้สังคม ที่ร่วมดาเนินการจัดทาวารสารฉบับนี้ และต้องขอขอบพระคุณกองบรรณาธิการ ผทู้ รงคณุ วฒุ ิภายในและภายนอกท่ีกรณุ าพจิ ารณาปรบั ปรงุ แกไ้ ขบทความให้มีความสมบูรณ์ RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

กองบรรณาธิการวารสารวิชาการรับใชส้ ังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา หวงั ว่าวารสาร ฉบบั น้ี จะเปน็ ประโยชน์ทางวชิ าการสาหรับผู้อ่านทุกทา่ น และขอขอบคุณทีท่ ่านผู้อา่ นได้ให้ความสนใจติดตาม วารสารวชิ าการรับใช้สังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนามาอย่างต่อเน่ือง ถา้ ทา่ นใดสนใจประสงค์ สง่ บทความเพื่อเผยแพร่ กองบรรณาธิการยนิ ดรี ับตีพิมพ์ โดยต้องผ่านการพจิ ารณากล่ันกรองจากผู้ทรงคุณวุฒิ ทัง้ ภายในและภายนอก และหากทา่ นมขี ้อเสนอแนะประการใด กองบรรณาธกิ ารยินดนี ้อมรบั คาแนะนาเพ่ือจะ ไดน้ าไปปรับปรงุ และพัฒนาคุณภาพวารสารใหม้ ีมาตรฐานยิ่งขน้ึ ต่อไป พบกนั ใหมฉ่ บับหนา้ กองบรรณาธกิ าร วารสารวิชาการรบั ใช้สังคม มทร.ล้านนา ปที ่ี 3 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

รารยาชยอ่ื ผชื่อูท้ ผรงูท้ ครณุ งควุฒณผิ วปูุ้ฒระผิ เม้ปู ินรบะเทมคนิ วบาทมค(วPาeมer(PReveireRwe) vปieระwจ)าฉบบั ประจ�ำฉปบีทบั ่ี 3ปฉีทบี่ 3บั ฉทบี่ 1บั เทด่ี อื1นเดมือกนรามคกมรา–คมิถ-ุนมาิถยุนา2ย5น62562 รองศาสตราจารย์สุทัศน์ จุลศรไี กวลั มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ รองศาสตราจารย์ ดร.เศรษฐ์ สัมภัสตะกุล มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ รองศาสตราจารย์ ดร.พรหทัย ตณั ฑ์จติ านนท์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา รองศาสตราจารย์ ดร.พานิช อนิ ตะ๊ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ไกรสทิ ธ์ิ วสเุ พญ็ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลอีสาน ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ร่งุ นภา ชา่ งเจรจา มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา ผชู้ ่วยศาสตราจารย์สันติ ชา่ งเจรจา มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา ผชู้ ว่ ยศาสตราจารยย์ ทุ ธนา เขาสเุ มรุ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา ผชู้ ่วยศาสตราจารยด์ วงพร ออ่ นหวาน มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา ดร.วทิ ยา ดวงธิมา มหาวิทยาลัยแมโ่ จ้ ดร.สวชิ ญา ศุภอดุ มฤกษ์ ตรีรัตน์ มหาวทิ ยาลัยแม่โจ้ RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

สารบญั หน้า 1 ประสทิ ธิภาพการใช้สารชีวภาพเคลอื บผสมหัวเชอื้ จุลินทรียน์ าโนเพ่อื การปลูกข้าวอนิ ทรยี ์ เพิ่มผลผลิต ลดตน้ ทุน 11 สุกาญจน์ รัตนเลิศนุสรณ์ การออกแบบเอกลกั ษณ์ทอ้ งถ่ินสำ� หรับบรรจภุ ณั ฑ์ส่งิ ทอของวสิ าหกจิ ชมุ ชน 19 บ้านซาวหลวง ต�ำบลบ่อสวก จงั หวัดนา่ น 31 เมตตา ตาละลักษณ์, ธวชั ชยั ซ้อนยนต,์ พิมพ์นิภา อนิ ทำ� การยกระดบั ผลิตภัณฑพ์ ชื สมุนไพรพลู คาวสสู่ ินคา้ OTOP 45 ชไมพร รัตนเจริญชยั , กรวกิ า ไชยวงศ,์ ณิชพนั ธ์ ปติ ินยิ มโรจน,์ วรยิ า ยอดป๋ัน, ภาพมิ ล บัวใจ การศกึ ษาสภาพแวดลอ้ มทางธรุ กิจผลิตภัณฑ์จากสาหรา่ ยไกของวสิ าหกจิ ชมุ ชนแปรรปู 55 ผลิตภัณฑท์ อ้ งถ่ินบ้านหาดผาขน ต�ำบลเมอื งจงั อ�ำเภอภูเพยี ง จงั หวดั น่าน 63 อัจฉราภรณ์ พูลย่ิง, สมบูรณ์ กุมาร, อธปิ ัตย์ สายสงู 75 การถา่ ยทอดผลงานวจิ ัย : การจดั การเศษเหลือทางการเกษตรจากผลผลิตลำ� ไยของชุมชน ต�ำบลขว่ งเปา อำ� เภอจอมทอง จังหวดั เชียงใหม่ ณฏั วรนิ ท์ ธวุ ะคำ� , วัชรี ฝ้ันเฟอื นหา การพัฒนาเครือ่ งชว่ ยฝึกนัง่ -ยืน สำ� หรับผ้ปู ่วยเดก็ สมองพิการ ธวชั ชัย อุน่ ใจจม, กลุ ทรพั ย์ ผ่องศรีสุข, จิระวฒั น์ ขันติธรางกูร การศึกษาและพฒั นาบรรจภุ ัณฑ์ส�ำหรับชาแปรรูปจากสมนุ ไพรพนื้ บา้ น กุลพรภสั ร์ ภราดรภบิ าล, นคิ ม ธรรมปญั ญา, สวุ ิสา ทะยะธง การวิเคราหศ์ กั ยภาพผลิตภณั ฑ์ชุมชนที่สง่ ผลต่อเศรษฐกิจของชมุ ชนบวั สลี อำ� เภอแม่ลาว จังหวดั เชยี งราย วิบลู พร วฒุ ิคุณ ขวัญเรอื น สินณรงค์ ศักดิธัช เสรมิ ศรี วารสารวิชาการรับใช้สงั คม มทร.ล้านนา ปีที่ 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถุนายน 2562

RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ประสทิ ธภิ าพการใช้สารชวี ภาพเคลอื บผสมหัวเชื้อจุลนิ ทรีย์นาโนเพื่อการปลูกข้าวอินทรีย์ เพิ่มผลผลติ ลดตน้ ทนุ Effective of Bio-fertilizer Coating Nano-microbe for Organic Rice Growing Increase Productivity Reduce Cost สุกาญจน์ รตั นเลศิ นุสรณ์1* Sukhan Rattanaloeadnusorn1* 1ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ ดร. คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี 1Assistant Professor. Dr., Faculty of Science and Technology, Rajamangala University of Technology Thanyaburi *E-mail : [email protected], [email protected] เบอร์โทรศพั ท์ 02-5494177, 02-5494119 บทคัดยอ่ เม่ือเกษตรกรชุมชนบึงกาสาม ใช้นวัตกรรมสารชีวภาพเคลือบผสมหัวเชื้อจุลินทรีย์นาโน THAN น้าหนัก 25-50 กโิ ลกรมั ต่อไร่ เพ่ือการปลกู ขา้ วอินทรีย์ทดแทนการปลกู ขา้ วดว้ ยปุ๋ยเคมี นาแปลงใหญ่แบบมีส่วนของเครือข่าย หนว่ ยงานรฐั บาล มหาวทิ ยาลัยและชุมชน อ้าเภอหนองเสอื จงั หวัดปทุมธานี เพอื่ แกไ้ ขปญั หาผลผลิตต่า้ ต้นทุนสงู และ ข้าวเปลือกไม่ได้มาตรฐานจีเอพี ผลปรากฏว่ากลุ่มเกษตรกรสามารถลดต้นทุน 2,850-2,760 บาทต่อไร่ เพ่ิมผลผลิต ข้าวเปลอื กอนิ ทรยี ์ 1,000-1,200 กโิ ลกรมั ต่อไร่ เพม่ิ รายได้ 35,000-40,000 บาทตอ่ ไร่ หลงั จากการสีขา้ วเปลือกด้วย เคร่ืองสีข้าวและแปรรูปวัสดุเหลือท้ิงร่วมกับหัวเชื้อจุลินทรีย์นาโนด้วยเทคโนโลยีระดับชุมชน เปอร์เซ็นต์ผลผลิต ข้าวเปลอื กตอ่ ไรม่ ากกว่าการปลูกขา้ วด้วยปยุ๋ เคมี 42.86-76.47 เปอรเ์ ซน็ ต์และลดตน้ ทนุ 120.88-192.35 เปอรเ์ ซ็นต์ นอกจากนี้ เมือ่ เกษตรกรนา้ เทคโนโลยีระดบั ชุมชนแปรรูปวสั ดเุ หลือท้ิงร่วมกบั หัวเชื้อจุลินทรียน์ าโน THAN1-3 ในการ ผลิตภัณฑ์สารชีวภาพอินทรีย์ ส้าหรับน้าไปใช้ประโยชน์ในการปลกู ข้าวอินทรีย์ต่อไป เน่ืองจากจลุ ินทรีย์ปฏปิ ักษ์และ ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ช่วยเร่งการย่อยสลายวัสดุเหลือทิ้งท้าให้ได้ผลิตภัณฑ์สารชีวภาพอินทรีย์ในรูปที่เหมาะสมและมี ประสิทธิภาพ อาทิ สารอาหารหลักรองและเสริมและสารสกัดจุลินทรีย์ เช่น น้าตาลโมเลกุลเด่ียว กรดอะมิโนคีเลต กรดฮิวมกิ ฮอร์โมน อืน่ ๆ ส้าหรับรากและใบพืชดูดซมึ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดงั นัน้ กลุ่มเกษตรกรควรน้าสารชีวภาพ เคลือบผสมหัวเชื้อจุลินทรีย์นาโน THAN ทดแทนการปลูกข้าวด้วยปุ๋ยเคมีและแปรรูปข้าวอินทรีย์และวัสดุเหลือทิ้ง ร่วมกับนวัตกรรมหัวเช้อื จุลินทรยี ์นาโน THAN1-3 ดว้ ยเทคโนโลยรี ะดับชมุ ชน ซึง่ ท้าใหเ้ กษตรกรไดผ้ ลผลติ ข้าวอนิ ทรีย์ มาตรฐานจีเอพี เพิ่มผลผลิตและลดต้นทุนตอ่ ไร่ ส้าหรับจา้ หน่ายแกผ่ ู้บริโภคได้อย่างแพร่หลายมากย่งิ ข้ึนเรอ่ื ย ๆ คาสาคญั หวั เช้ือจุลินทรยี ์นาโน สารชวี ภาพ ข้าวอนิ ทรีย์ มาตรฐานจเี อพี ลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต Abstract When farmers in Buagkasam community, using the bio fertilizer coated with nano-microbe weighing 25-50 kg / rai. To grow organic rice instead of growing rice with chemical fertilizers by engagement of government, universities and communities in Nong Suea District, Pathumthani province. For dissoled a low yield of productivity, high cost and paddy is not standardized GAP. The effectived that the farmers were increase paddy productivity 1,000-1,200 kg per rai, reduce cost 2,850-2,760 baht per rai, organic revenue increase 35,000-40,000. Baht per rai. After the paddy were milled and processing the waste with nano-microbe and technology community. Percent paddy วารสารวิชาการรับใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 1 ปีท่ี 3 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

yield per rai, then rice grown with chemical fertilizers from 42.86 to 76.47, reduce costs from 120.88 to 192.35. The nano microbe THAN1-3 and bio-organic substances, for use in organic farming in the next crop. Because of antagonistic microbe and these products accelerate the decomposition of waste products to make bio-organic substances in a proper and effective, including primary, secondary nutrients and supplements and microbial extracts such as single molecule sugars, amino acid chelate humic acid and plant hormones for root and leaf absorbed efficiently. So farmers should take bio fertilizer coating nano-microbe THAN replace the rice with chemical fertilizers and processed and waste together by the nano-microbe innovative THAN1-3 and community-based technology. To help farmers produce and get GAP certified organic rice. Increase productivity and reduce costs per rai. For distribution to the consumer more and more. Keywords Nano-microorganisms, Biofertilizer, Organic rice, GAP, Reduce Cost, Increase Productivity บทนา จุลินทรีย์ก่อโรคและเพ่ิมภูมิคุ้มกัน การก้าจัดโลหะหนกั ในอดตี ปี พ.ศ. 2557 สว่ นใหญ่เกษตรกรชุมชน ปริมาณน้าตาลรีดิวซ์ การหลั่งเอนไซม์ ฮอร์โมน การปรับสภาพดิน อื่น ๆ (สุกาญจน์และคณะ, 2560 บึงกาสาม อ้าเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี นิยมปลูก สุกาญจนแ์ ละคณะ, 2561) นอกจากน้ี สกุ าญจน์รว่ มกับ ข้าวด้วยปุ๋ยเคมีและก้าจัดโรคข้าวและศัตรูแมลงด้วย สถานประกอบการ น้าสิทธิบัตร พ.ศ. 2555 นวัตกรรม สารเคมี บริเวณพื้นที่ดินที่มีสภาพเป็นดินกรดหรือ หัวเช้ือราอัดเม็ด และสิทธิบัตร พ.ศ. 2557 หัวเชื้อรา ดินเปร้ียวและดินแข็ง ค่าพีเอส 3-4 เกษตรกรมัก แ ล ะ ส า ร ชี ว ภ า พ อั ด เ ม็ ด ผ ลิ ต เ ป็ น น วั ต ก ร ร ม ประสบปัญหาการเกิดโรคใบไม้ไหม้ เนื่องจากเชื้อรา หวั เช้ือจุลนิ ทรยี น์ าโน (Nano-Microbial) ในเชิงพาณิชย์ Pyricularia grisea Sacc. โรคเมล็ดดา่ งเนอื่ งจากเช้อื รา ภายใต้เครือ่ งหมายการคา้ THAN ท่ไี ดม้ าตรฐานอินทรีย์ Curvularia lunata (Wakk) Boed. Cercosopra IFAOM ดังภาพท่ี 1 ส้าหรับน้าไปใช้ประโยชน์ใน oryzae I. Miyake Helminthosporium oryzae Bred การเกษตรอินทรีย์และการแปรรูปวัสดุเหลือทิ้งร่วมกับ de Haan Fusarium semitectum Berk&Rev. หัวเชื้อจุลินทรีย์นาโนด้วยเทคโนโลยีระดับอุตสาหกรรม Trichocinis padwickii Ganguly Sarocadium ไ ด้ แ ก่ Chito- technology, Bio- technology, oryzae โรคกาบใบเน่า เนื่องจากเช้ือรา Sarocladium Nano- technology, Chelation technology แ ล ะ oryzae โรคกาบใบแห้ง โรคขอบใบแห้ง เป็นต้น Encapsulation technology ในการผลติ สารอนิ ทรีย์ เกษตรกรได้ผลผลิตข้าวเปลอื กเฉลยี่ 500-850 กิโลกรัม และผลิตภัณฑ์ชีวภาพท่ีได้มาตรฐาน IFAOM ม.ก.ท ต่อไร่ ต้นทุนการผลิตเฉล่ีย 4,970 บาทต่อไร่ ความชื้น อาทิ ปุ๋ยหมักเกรด1 ยูเรีย อะมิโนคีเลต สารสกัด เมล็ดข้าวเปลือก 25 เปอร์เซ็นต์ ความหลากหลายทาง จุลินทรีย์ เอนไซม์ ฮอรโมน โบรอน ถ่านไบโอชา ชีวภาพเช้ือราบนดินนา จ้านวน 5-7 สกุล ได้แก่ สกุล สารอาหารเสริม สารชีวภาพควบคุมโรคและศัตรูแมลง Actinomyces, Aspergillus, Penicillium, Trichoderma สารก้าจัดวัชพืชอินทรีย์ อ่ืน ๆ ส้าหรับการน้าไปใช้ และ Mucor จ้านวน 103 cfu/gm ต่อมา ผู้เขียนศึกษา ประโยชน์ในการพัฒนาการเกษตรอินทรีย์และแปรรูป การแยกและการจ้าแนกชนิดระดับโมเลกุลบนตัวอย่าง วัสดุเหลือท้ิงจากโรงงานอุตสาหกรรมแบบขยะเหลือ ดินนา คุณสมบัติความหลากหลายทางชีวภาพ ศูนย์ (zero waste) ลดสารตกค้างและอันตรายต่อ รา แบคทีเรีย เอ๊กโต-แอนโดมายคลอไรซาและแอกตโิ น สุขภาพ ลดต้นทุน เพิ่มผลผลิตและเพิ่มรายได้และลด มัยซิส อาทิ การย่อยสลายเซลลูโลส ลกิ นนิ เฮมเิ ซลลูโลส ต้นทุนต่อไร่เฉลี่ย 30 - 40 เปอร์เซ็นต์ เนื่องจาก การควบคุมโรค การชักน้าการเจริญเติบโต การควบคุม 2 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

สารชีวภาพเคลือบผสมเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ THAN ปราชญ์ชาวบ้าน ผู้น้าชุมชน และเกษตรกร จ้านวน มีคุณสมบัติที่สามารถช่วยเพ่ิมปริมาณสารประกอบของ 10 เปอร์เซ็นต์ของเกษตรกรท้ังหมด บันทึกข้อมูล ธาตุอาหารหลักธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริมใน ผลผลติ ต้นทุนตอ่ ไร่กอ่ นการด้าเนนิ การฯ รูปสารประกอบที่เหมาะสม เรง่ การแตกใบอ่อน เพิม่ การ 1.2 มหาวิทยาลัยฯและเครือข่ายฯ แต่งตั้ง สังเคราะห์แสง เร่งการแตกตาดอกและติดผลผลิตท่ีดก คณะกรรมการด้าเนินการโครงการสารชีวภาพเคลือบ เกษตรกรลดตน้ ทุนคา่ ปุ๋ย 1 ใน 3 ส่วน เพ่ิมผลผลติ ตอ่ ไร่ ผสมหัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน เพ่ือการปลูกข้าวอินทรีย์ ช่วยปรับสภาพดินให้เหมาะสมต่อการเติบโตของพืช มาตรฐานจีเอพี ลดต้นทุน เพ่ิมผลผลิต ประกอบด้วย เพ่ิมความร่วนซุยของดิน เก็บรักษาความชื้นได้นาน และ คณาจารย์คณะ/วิทยาลัยของคณาจารย์ท้ังหมด และ ผลผลิตท่ีได้จากการเกษตรอินทรีย์ปราศจากสารโลหะ เครือข่ายฯ ปราชญ์ชาวบ้าน ผู้น้าชุมชน และเกษตรกร หนักท่ีเป็นอันตรายต่อผู้บริโภคและได้มาตรฐานจีเอพี เพื่อสนับสนนุ การท้างานเปน็ ทีม (Kucey, 1989 Liu et al., 2005 Rattanaloeadnusorn, 2.) D_Do(D) การดา้ เนินการ 2015 Rattanaloeadnusorn,2017) 2.1การขออนุมัติด้าเนินโครงกา ร ฯ ท่ี มี สอดคล้องตามแผนพัฒนาเชิงยุทธศาสตร์การบริการ ดังนั้น จึงน้านวัตกรรมสารชีวภาพเคลือบผสม วิชาการแก่สังคม ของมหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคล หัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN ร่วมกับเทคโนโลยีระดับ ธญั บรุ ี พ.ศ. 2557-2562 และยทุ ธศาสตร์ชาตฉิ บับท่ี 12 ชุมชน ส้าหรับการปลูกข้าวอินทรีย์นาแปลงใหญ่ พ.ศ. 2560-2564 เพ่ิมผลผลิต ลดต้นทุน ข้าวเปลือกอินทรีย์ได้มาตรฐาน 2.2 การเตรยี มการฯ ไดแ้ ก่ การติดตอ่ วทิ ยากร จีเอพี ผู้บริโภคได้รับประทานข้าวอินทรีย์ที่ปราศจาก สถานท่ีการจัดเตรียมเอกสาร อุปกรณ์วัสดุและ สารพิษปนเปื้อนและอันตรายต่อสุขภาพพร้อมกันน้ี เทคโนโลยรี ะดบั ชุมชน เกษตรกรน้านวัตกรรมหัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN 2.3 การด้าเนินการโครงการของเครือข่ายฯ แปรรูปวัสดุเหลือทิ้งร่วมกับเทคโนโลยีระดับชุมชน 2.3.1 กลมุ่ เกษตรกร ศพก. หนองเสือ แบบมีส่วนร่วมของกลุ่มเกษตรกร ศูนย์ ศพก. ชุมชน จังหวัดปทุมธานี เตรียมวัสดุเหลือใช้และวัตถุดิบ ได้แก่ บึงกาสาม อา้ เภอหนองเสอื จงั หวดั ปทมุ ธานี แกลบ ฟาง ร้า ข้าวหัก ส้าหรับการผลิตสารชีวภาพ วธิ ีการดาเนินงาน บึงกาสามร่วมกับหัวเชื้อจุลินทรีย์นาโน THAN1-3 และ สารแปรรูปชีวภาพจากวัสดุเหลือใช้จากการท้านาและ ก า ร ใ ช้ น วั ต ก ร ร ม ส า ร ชี ว ภ า พ เ ค ลื อ บ ผ ส ม การสีข้าว ตามวิธีของสุกาญจน์, 2561 ภาพท่ี 2 หวั เช้อื จุลนิ ทรียน์ าโน THAN จ้านวน 25-50 กโิ ลกรัมตอ่ ดั ง ส่ ว น ป ร ะ ก อ บ ส า ร ชี ว ภ า พ บึ ง ก า ส า ม ผ ส ม ไร่ หว่านและฉีดพ่นสารสกัดจุลินทรีย์ 100 ลูกบาศลิตร หวั เชอื้ จลุ ินทรีย์นาโน THAN ดงั น้ี ผสมกับน้า 100 ลิตร ในช่วงอายุต้นข้าว 15 วัน 45 วัน หวั เชื้อจลุ ินทรีย์นาโนชนิดผง THAN1 0.3 สว่ น และ 60 วัน จ้านวน 4 ซ้า เพ่ือศึกษาการชักน้าการเพมิ่ กากน้าตาล 5 สว่ น ผลผลิตข้าวเปลือกต่อไร่ ลดต้นทุนต่อไร่ ท้าให้ได้ ฟางขา้ วบดละเอยี ด 50 ส่วน ข้าวเปลือกมาตรฐานจีเอพี นาแปลงใหญ่ศูนย์ ศพก. ร้า 1.5 ส่วน ชมุ ชนบึงกาสาม อา้ เภอหนองเสือ จังหวดั ปทุมธานี แบบ แกลบเผาหรือแกลบหรอื มีส่วนร่วมของเ ครื อข่า ย ฯภา ครัฐ บาล เอก ชน ถ่านกัมมนั ต์หรือถา่ นไบโอชา 1.5 สว่ น มหาวิทยาลัย นักวิจัยและชุมชน ตามล้าดับข้ันตอน มลู สัตว์ 50 สว่ น PDCA ดังน้ี น้าปราศจากคลอรนี 1,000 ลิตร 1.) P_Plan(P) หวั เช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN2/ สารสกดั จลุ นิ ทรยี ์และสารอาหาร 1.1 เกษตรกรนาแปลงใหญ่ ศนู ย์ ศพก. เสริมพืช THAN3 0.4 ส่วน วารสารวิชาการรบั ใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 3 ปที ี่ 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2562

ภาพท่ี 1 สารชวี ภาพเคลอื บผสมหัวเช้ือจุลินทรียน์ าโน THAN มาตรฐาน IFAOM สา้ หรับการปลกู ข้าวอินทรีย์ ลดต้นทุน เพิ่มผลผลติ และไดม้ าตรฐานข้าวอินทรีย์จีเอพี 2.3.2 กลุ่มเกษตรกร ศพก. เตรยี มน้า และช่วงอายุ 45 วันและ 60 วันก่อนออกรวงและหลัง หัวเช้ือเชื้อจุลินทรีย์ THAN1 และผลิตสารชีวภาพผสม ออกรวงแล้ว เพื่อเพ่ิมผลผลิตข้าวเปลือก เม็ดข้าวเต็ม หวั เช้อื จุลนิ ทรียน์ าโน THAN2 สมบูรณ์และได้นา้ หนัก โดยการน้าเชื้อจุลินทรีย์นาโน THAN1 100- 2.3.4 กลุ่มเกษตรกร ศพก. หว่านและฉีดพ่น 300 กรัม ผสมกากน้าตาล 1 ลิตรและน้า 100 ลิตร คน สารชวี ภาพ ให้เข้ากัน บ่มในท่ีร่ม 3-4 ช่ัวโมง หลังจากนั้น น้าฟาง ขา้ วบดละเอยี ด ร้า แกลบ มูลสตั ว์ผสมคลกุ เคลา้ กัน ราด น้าสารชีวภาพบึงกาสามผสมหัวเช้ือจุลินทรีย์ น้าหัวเชื้อจุลินทรีย์ท่ีเตรียมไว้ให้ท่ัวกอง จนกระทั่ง น า โ น THAN2 ป ริ ม า ณ 100 กิ โ ล ก รั ม ผ ส ม กั บ ความช้ืนพอหมาด ๆ ผสมคลุกเคล้าด้วยเคร่ืองผสมให้ หัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN2 น้าหนัก 100 กรัม/สาร ผสมเข้ากนั ดี เทกองและคลุมกองไว้ในที่รม่ โดยทุก ๆ 7 สกัดจุลินทรีย์ THAN 3 ปริมาณ 100 กรัม ผสมให้ วันให้กลับกองเพื่อระบายความร้อนหรือสอดท่อพีวีซไี ว้ เข้ากัน น้าไปหวา่ นในแปลงนา ปริมาณ 25-50 กิโลกรัม ท่ีกลางกองเป็นช่วง ๆ เพ่ือลดภาระการกลับกอง เมื่อ ต่อไร่ต่อครั้ง เมื่อช่วงต้นข้าวอายุ 15 วัน 45 วัน และ หมักกองครบ 28 วัน น้าไปผึ่งให้แห้งในท่ีร่ม ต่อมา 60 วัน และฉีดพ่นสารสกัดจุลินทรีย์ปริมาณ 100 น้าไปป่ันบดละเอียดด้วยเคร่ืองปั่นบด ก่อนน้าไปผ่าน ลูกบาศก์ลิตรผสมกับน้า 100 ลิตร เพื่อเร่งการเติบโต กระบวนการอัดเม็ดร่วมกับตัวจับ ตัวเติมและตัวรักษา ต้นข้าว ใบเขียว ตั้งตรง แตกกอ การออกรวงและเพ่ิม สภาพอินทรีย์ด้วยเครื่องอัดเม็ด การอบแห้งด้วยลมเยน็ นา้ หนกั รวงข้าว เม็ดข้าวเต็มสมบรู ณ์ การบรรจุภัณฑ์สารชีวภาพผสมหัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน หมายเหตุ : ในช่วงท่ีต้นข้าวอายุ 15 วัน 45 วันและ 60 THAN2 ในกระสอบกันความช้ืนขนาด 50 กิโลกรัม วัน เกษตรกรควรต้องฉีดสารชีวภาพป้องกันโรค/ก้าจัด เก็บรักษาไวใ้ นท่ีร่ม สา้ หรับนา้ ไปใช้การปลกู ข้าวอินทรีย์ ศัตรูแมลงด้วยหัวเชื้อ Trichoderma และ Beuvaria มาตรฐานจเี อพี ลดต้นทนุ เพิม่ ผลผลติ ต่อไป และ Metharhizium และจุลินทรีย์สังเคราะหแ์ สง 3.) C_Check(C) การตรวจติดตามผลการดา้ เนนิ 2.3.3 กลุ่มเกษตรกร ศพก. ผลิตสารสกัด จลุ นิ ทรีย์ 3.1 นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยฯตรวจติดตาม สอบถาม เกี่ยวกับต้นทุน ผลผลิต รายได้ หลังการปลูก น้าสารชีวภาพในข้อ 2.3.2 ใส่กระสอบปุ๋ย ข้ า ว อิ น ท รี ย์ ด้ ว ย น วั ต ก ร ร ม ส า ร ชี ว ภ า พ ผ ส ม 20 กิโลกรัม น้า 20 ลิตร หัวเชื้อจุลนิ ทรีย์นาโน THAN2 หัวเช้ือจุลินทรีย์นาโนและสารสกัดจุลินทรีย์ สารก้าจัด น้าหนัก 100 กรัม ในท่ีร่ม นาน 14-21 วัน กรองด้วย โรคพืชและศัตรูแมลงจากจุลินทรีย์รา Trichoderma ผ้าขาวบางและเก็บสารสกัดจุลินทรีย์ไว้ในขวดสีชา และ Beuvaria และ Metharhizium และจุลินทรีย์ ส้าหรับน้าไปฉีดพ่นเร่งแตกกอต้นข้าวที่อายุ 15 วัน 4 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

สั ง เ ค ร า ะ ห์ แ ส ง แ ล ะ ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ แ ป ร รู ป ด้ ว ย ภาพที่ 2 การใช้สารชีวภาพผสมหวั เชอ้ื จลุ นิ ทรีย์นาโน หวั เช้ือจลุ นิ ทรยี น์ าโน THAN THAN และการแปรรูปวัสดุเหลือทงิ้ ด้วยนวตั กรรม หัวเชือ้ จลุ ินทรยี ์นาโน THAN รว่ มกับเทคโนโลยีระดับ 3.2 นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยฯ วิเคราะห์ ชุมชน สา้ หรับการปลูกขา้ วอินทรีย์มาตรฐานจีเอพี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ น วั ต ก ร ร ม ส า ร ชี ว ภ า พ เ ค ลื อ บ ผ ส ม เพ่มิ ผลผลิต ลดตน้ ทุน ปรับสภาพดินกรด นาแปลงใหญ่ หัวเช้อื จุลินทรีย์นาโน THAN ดว้ ยเทคโนโลยีระดบั ชมุ ชน ได้แก่ ลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต ผลผลิตข้าวเปลือก แบบมสี ่วนร่วมของเครือขา่ ยฯ มาตรฐานจีเอพี คอื ชุมชน ได้แก่ ชุดเคร่ืองตัดบด ชุดเครื่องผสม ชุดเคร่ือง อัดเม็ด ชุดอบแห้งด้วยลมเย็น ชุดเครื่องบรรจุภัณฑ์ 3.2.1 การเปรียบเทียบเปอร์เซ็นต์การปลูกข้าว ชดุ เครื่องผลิตถ่านไบโอชา น้าส้มควันไม้ อื่น ๆ เพื่อ อินทรีย์ด้วยสาร ชีวภาพ บึงกาสา ม เ คลือ บ ผ ส ม ผลิตภัณฑ์อินทรีย์ ส้าหรับน้าไปใช้ในการปลูกข้าว หัวเชื้อจุลินทรีย์นาโน THAN กับการปลูกด้วยปุ๋ยเคมี อินทรีย์ มาตรฐานจีเอพี ลดต้นทุน เพ่ิมผลผลิตข้าว ตามสูตร (การปลูกด้วยชีวภาพ-การปลูกด้วยปุ๋ยเคมี/ อินทรีย์ ผลปรากฏว่ากลุ่มเกษตรกรสามารถลดต้นทุน การปลกู ดว้ ยเคม)ี X 100 เหลือเพียง 2,850 - 2,760 บาทต่อไร่ เพ่ิมผลผลิต ข้าวเปลือกอินทรีย์ 1,000 - 1,200 กิโลกรัมต่อไร่ เพิ่ม 3.2.2 เครือข่ายฯ เกษตรอ้าเภอ กรมการข้าว รายได้ 35,000 - 40,000 บาท ต่อไร่ต่อปีหลังจากการ กรมวิชาการเกษตร ถ่ายทอดเทคนิคการด้าเนินการ สีข้าวเปลือกด้วยเคร่ืองสีข้าวและแปรรูปวัสดุเหลือทิ้ง เลือกพันธุ์ข้าว การปลูกข้าวอินทรีย์ การขอใบรับรอง ร่วมกับหัวเชื้อจุลินทรีย์นาโน เปอร์เซ็นต์ผลผลิต มาตรฐานจีเอพี และสุ่มตัวอย่างข้าวเปลือกของ ข้ า ว เ ป ลื อ ก ต่ อ ไ ร่ ม า ก ก ว่ า ก า ร ป ลู ก ข้ า ว ด้ ว ย ปุ๋ ย เ ค มี เกษตรกร ศพก. หนองเสือ จังหวัดปทุมธานี ดังเอกสาร 42.86 เปอร์เซ็นต์และเปอร์เซ็นต์การลดต้นทุนต่อไร่ ของกรมการขา้ ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ 120.88 เปอร์เซ็นต์ ดังตารางท่ี 1 ภาพท่ี 3 (อัชฌาณัท 4.) A_ Act(A) การรายงานผลการดา้ เนนิ การ สายัณต์ และสุกาญจน์ 2560, สุกาญจน์ 2561) 4.1 เครือข่ายฯจัดท้า สื่อรายงานผล ก า ร ด้าเนินการ สรุปผลและเสนอแนะเทคนิคการปลูกข้าว อินทรีย์ด้วยสารชีวภาพบึงกาสามผสมหัวเช้ือจุลินทรีย์ นาโน THAN เพ่ิมผลผลิต ลดต้นทุนต่อไร่ ผลผลิต ข้าวเปลือกได้มาตรฐานจีเอพีส้าหรับทดแทนการปลูก ข้าวด้วยป๋ยุ เคมี 4.2 เครือข่ายฯเผยแพร่ประชาสัมพันธ์การแปรรูป วัสดุเหลือท้ิงจากการท้านาและการสีข้าว ในการผลิต ส า ร ชี ว ภ า พ บึ ง ก า ส า ม ผ ส ม หั ว เ ช้ื อ จุ ลิ น ท รี ย์ น า โ น THAN1-3 และดงั กล่าวแลว้ ขา้ งตน้ ผลการดาเนนิ งาน เมื่อเกษตรกรชุมชนบึงกาสาม ศพก. อ้าเภอ หนองเสือ จังหวัดปทุมธานี ปลูกข้าวอนิ ทรีย์มาตรฐานจี เอพี โดยการหวา่ นและฉีดพ่นสารชีวภาพเคลือบผสมหัว เช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN นาแปลงใหญ่แบบมีส่านร่วม ของเครอื ข่ายฯ ได้แก่ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล ธัญบรุ ี สถานประกอบการ หน่วยงานภาครฐั ผนู้ ้าชุมชน เกษตรกรชาวนา โรงเรียน อ่ืน ๆ นอกจากนี้กลุ่ม เกษตรกรแปรรูปวัสดุเหลือใช้จากการเก่ียวข้าวและการ สขี ้าว เช่น ฟาง แกลบ รา้ ข้าวหัก อื่นๆร่วมกับนวัตกรรม หวั เช้อื จลุ นิ ทรยี ์นาโน THAN1-3 ดว้ ยเทคโนโลยรี ะดับ วารสารวชิ าการรบั ใช้สังคม มทร.ล้านนา 5 ปีท่ี 3 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

ภาพท่ี 3 ผลผลติ ข้าวเปลอื กอนิ ทรีย์ มาตรฐานจีเอพี หลังการด้าเนินการแบบมีส่วนร่วม อาทิ ลดตน้ ทุน เพ่ิมผลผลิต ศนู ย์ ศพก อ้าเภอหนองเสือ มหาวิทยาลัยฯ กรมการข้าว เกษตรอ้าเภอหนองเสือ ปทุมธานี กรมพัฒนาที่ดินเขต2 ปทุมธานี นายกองคก์ าร จงั หวัดปทุมธานี บรหิ ารสว่ นต้าบลบึงกาสาม จงั หวัดปทุมธานี ผนู้ า้ ชมุ ชน ภาพท่ี 4 ใบรับรองข้าวอินทรียม์ าตรฐานจเี อพีของ ปราชญ์ชาวบ้าน กลุ่มเกษตรกร ในการปลูกข้าวอินทรีย์ ด้วยนวัตกรรมชีวภาพเคลือบผสมหัวเชื้อจุลนิ ทรีย์นาโน เกษตรกร ศพก. หนองเสือ จังหวัดปทุมธานี THAN และเทคโนโลยีระดับชุมชนดังกล่าว ท้าให้กลุ่ม เกษตรกรได้รบั ใบรบั รองมาตรฐานจีเอพี ดังภาพที่ 4 การมีสว่ นร่วมและการไดร้ บั ประโยชน์ของเครอื ขา่ ยฯ จากการปลูกข้าวอินทรีย์ร่วมกับสารชีวภาพ ผสมหัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN และเทคโนโลยีระดับ ชุมชนของนาแปลงใหญ่ พร้อมกันนี้ เกษตรกร ด้าเนินการแปรรูปวัสดุเหลือทิ้งด้วยหัวเช้ือจุลินทรีย์ นาโน THAN1-3 ที่ได้มาตรฐานข้าวเปลือกจีเอพี ลด ต้นทุน เพ่ิมผลผลิต แบบมีส่วนร่วมของเครือข่ายฯ หน่วยงานภาครัฐบาล เอกชนและชุมชน อันก่อให้เกิด ผลสมั ฤทธิ์ (Outcome) แก่เครือข่ายฯทกุ ภาคสว่ น ดงั นี้ 1. มหาวทิ ยาลยั 1.1 มหาวิทยาลัยได้น้านวัตกรรมสารชีวภาพ เคลือบผสมหัวเช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN1-3 และ เทคโนโลยีระดับชุมชน ไปใช้ประโยชน์ในการแก้ปัญหา ของชุมชนบึงกาสาม อ้าเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี ในช่วงต้นน้ากลางน้าและปลายนา้ ดังภาพท่ี 1-2 1.2 ม ห า วิ ท ย า ลั ย ไ ด้ ต้ น แ บ บ ก า ร ผ ลิ ต หัวเชื้อจุลินทรีย์นาโนและแปรรูปวัสดุเหลือท้ิงด้วย นวัตกรรมจุลินทรีย์ แบบขยะเหลือ ศูนย์ ระดับ อุตสาหกรรมในเชิงพาณิชย์ร่วมกับสถานประกอบการ ที่ได้มาตรฐาน Q และ IFAOM เพ่ือการเกษตรอินทรีย์ มาตรฐานจีเอพี ลดต้นทุน เพ่ิมรายได้ เพ่ิมมูลค่าวัสดุ เหลือท้ิง นอกจากนี้ มหาวิทยาลัยฯใช้เป็นแหล่งเรียนรู้ วจิ ัยของนักศกึ ษาระดับปริญญาตรแี ละระดับปริญญาโท การวิจัยสร้างสรรค์นวัตกรรมและเทคโนโลยีร่วมกับ หัวเชือ้ จลุ ินทรยี ์นาโน 2. นักวิจยั และนกั ศึกษา 2.1การขอต้าแหน่งผลงานวิชาการต้าแหน่ง รองศาสตราจารย์และศาสตราจารย์ 2.2 บทความวิจัย ชุดความรู้ หนังสือ เอกสาร ประกอบการเรียนการสอน แผ่นพับ โปสเตอร์ วิดีโอ Face book ส่อื on line 6 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ตารางท่ี 1 ประสทิ ธภิ าพการเพ่ิมผลผลติ ตน้ ทนุ รายไดห้ ลงั การปลูกขา้ วอินทรีย์รว่ มกับสารชีวภาพเคลอื บผสม หวั เชือ้ จุลนิ ทรียน์ าโน THAN มาตรฐานข้าวอินทรียจ์ เี อพี รายการ การปลูกขา้ ว การปลูกข้าวอินทรยี ์ร่วมกบั สารชวี ภาพ เปอร์เซน็ ตก์ ารเพ่ิมหรอื ผลผลติ (กก/ไร)่ ด้วยปุ๋ยเคมี ผสมหวั เชอื้ จุลนิ ทรยี น์ าโนTHAN การลด ขา้ วหอมมะลิปทมุ 500-700 1,000-1,200 42.86 ขา้ วหอมมะลิ กข 47 500 850-1200 71.43 ข้าวไรซเ์ บอร์รี่ 300-400 500-600 50 ขา้ วปทมุ ธานี 80 850 200-1,500 76.47 ต้นทุน ชา้ วหอมมะลิ 4,970 1,700-2,250 120.88 ปทมุ ธานี 80 (บาท/ไร่) ข้าวไรซเ์ บอรร์ ี่ (บาท/ไร่) 5400 2,250 192.35 รายได้ (บาท/ไร่) 6,500-7,500 12,000-15,000 100 รายไดข้ ้าวไรซเ์ บอรร์ ่ี 15000 30,000 100 (บาท/ไร)่ pH ดนิ 3-4 5.5-6.5 93.5 ความหลากหลายทาง 3 14 366 ชีวภาพดนิ (สกลุ ) มาตรฐานขา้ ว ขา้ วจีเอพี ขา้ วอินทรีย์จีเอพแี ละออร์แกนิก ที่มา : สกุ าญจน์และคณะ 2556 และ สกุ าญจน์ 2561 Rattanaloeadnusorn 2017 2.3 การวิจัยต่อยอดรว่ มกับสถานประกอบการ 3. ชุมชน เพื่อการผลิตภัณฑ์อินทรีย์ด้วยหัวเช้ือจุลินทรีย์นาโนใน 3.1 กลุ่มเกษตรกรชุมชนจัดต้ังศูนย์ ศพก. ระดับอุตสาหกรรม สา้ หรับการเกษตรอินทรีย์มาตรฐาน จีเอพี (สุกาญจน์, 2561) อ้าเภอหนองเสือ จังหวัดปทุมธานี เพื่อบริหารจัดการ ปลูกขา้ วอินทรีย์ดว้ ยนวตั กรรมหวั เชื้อจุลินทรยี น์ าโนและ 2.4 การเผยแพร่สู่สาธารณะชนในระดับชาติ เทคโนโลยีและการแปรรูปวัสดุเหลือทิ้งแบบขยะเหลือ และนานาชาติ การน้าเสนอปากเปล่าและนิทรรศการ ศูนยต์ ามยุทธศาสตร์ประเทศไทย ลดต้นทุน เพม่ิ ผลผลิต ในงานมหกรรมวิจัยประเทศไทย 2559 (Research เพิ่มข้าวอินทรีย์มาตรฐานจเี อพี อันก่อให้กลุ่มเกษตรกร Expo 2016) เซ็นต์ทรัลเวิด คอนแวนช่ัน กทม. 19-21 มีรายได้เพ่ิมขึน้ สิงหาคม 2559 การประชุมป่าชายเลนประจ้าปี 2559 มิ ร า เ คิ ล แ ก ร น ด์ ค อ น แ ว น ชั้ น ห ลั ก ส่ี ก ท ม 3.2 กลุ่มเกษตรกรชุมชนบึงกาสามถ่ายทอด 19-21 กันยายน 2559 การประกวดนวัตกรรมระดับ แ น ว ป ฏิ บั ติ ท่ี ดี ก า ร ป ลู ก ข้ า ว อิ น ท รี ย์ ด้ ว ย น วั ต ก ร ร ม นานาชาติ ประเทศไต้หวัน (Rattanaloeadnusorn หวั เชอ้ื จุลนิ ทรีย์นาโนและเทคโนโลยแี ละการแปรรูปตาม et al., 2012, สุกาญจน์, 2558) ยุทธศาสตร์ ให้กับชุมชนอื่น ๆ ด้าเนินการ อันก่อให้เกิด การแกป้ ัญหาตรงกบั ความตอ้ งการชุมชนและการพัฒนา 2.5 รางวัลการประกวดต้นแบบการบริการ ชุมชนด้านส่ิงแวดล้อม สังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรม วิชาการสู่ชุมชนตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงและ ใหบ้ รรลเุ ป้าหมายตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง การวิจัยต่อยอดและประกอบการเรียนการสอนแบบมี ส่วนร่วมกับเครือข่ายฯและสถานประกอบการ ได้แก่ 3.3 เกษตรกรชุมชนได้ประกวดและรับรางวัล ครูวิทยาศาสตร์ดีเด่นประจ้าปี 2558 รางวัลการวิจัย ระดบั ชาตหิ รือระดบั ประเทศ ดังภาพท่ี 5 คอื ดีเด่นกลุ่มความหลากหลายทางชีวภาพประจ้าปี 2558 รางวลั เกยี รติคุณนวตั กรรมหัวเชอื้ จุลินทรยี น์ าโน 2559 3.3.1 ส้านักงานส่งเสริมและพฒั นาการเกษตร เขตที่ 1 รางวัลชนะเลิศ เกษตรกรดีเด่นสาขาอาชีพท้า ไร่นาสวนผสม ระดับภาคกลางตอนบน ประจ้าปี 2558 วารสารวิชาการรบั ใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 7 ปที ่ี 3 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

ภาพท่ี 5 รางวลั ของชุมชนและเครือข่ายในระดับชาติ รายได้น้อย ข้าวเปลือกไม่ได้มาตรฐานจีเอพี อื่น ๆ นา และนานาชาติ แปลงใหญ่ ศพก ชุมชนบึงกาสาม อ้าเภอหนองเสือ จงั หวดั ปทมุ ธานี แบบมสี ่วนรว่ มของเครือข่ายฯ ระหว่าง 3.3.2 ส้านักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร ปี พ.ศ. 2557 - ปจั จบุ นั ผลปรากฏวา่ เกษตรกรสามารถ ปทุมธานี เกษตรกรได้รับรางวัลเกษตรกรดีเด่นระดับ ลดต้นทุนเหลือเพียง 2 ,850 - 2,760 บาทต่อ ไ ร่ จงั หวัดปทุมธานี ประจ้าปี 2559 เ พ่ิ ม ผ ล ผ ลิ ต ข้ า ว เ ป ลื อ ก อิ น ท รี ย์ ห อ ม ม ะ ลิ ป ทุ ม ธ า นี 1,000 - 1,200 กิโลกรัมต่อไร่ เพ่ิมรายได้ 35,000 - 3.3.3 เกษตรกรดีเด่น สาขาบัญชีฟาร์ม 40,000 บาทต่อไร่ต่อปีหลังจากการแปรรูปข้าวเปลือก ประจ้าปี 2559 ระดับจังหวัด 7 พฤษภาคม 2559 เป็นข้าวกล้องด้วยเครื่องสีข้าวชุมชนและแปรรูปวัสดุ อธิบดกี รมบัญชสี หกรณ์ เหลือทิ้ง ช่วยปรับพีเอสดินและเพิ่มความร่วนซุย เพิ่ม จ้านวนสกุลความหลากหลายทางชีวภาพของจุลินทรีย์ 3.3.4 เกษตรกรดีเด่นสาขาอาชีพท้าไร่นา ในดิน เพ่ิมเปอร์เซ็นต์ผลผลิตข้าวเปลือกอินทรีย์ต่อไร่ สวนผสม ระดบั ประเทศ ประจ้าปี 2559 มากกวา่ การปลกู ดว้ ยปุ๋ยเคมี 42.86 เปอร์เซ็นตแ์ ละลด 4. สถานประกอบการ ต้นทุนตอ่ ไร่ 120.88 เปอรเ์ ซน็ ต์ ดังตารางท่ี 1 เนื่องจาก การทา้ งานของจลุ นิ ทรีย์ THAN1-3 คอื 1.) จลุ ินทรีย์เร่ง 4.1สถานประกอบการ น้าสิทธิบัต รข อง การย่อยสลายอินทรียสารแหล่งคาร์บอน ไนโตรเจน มหาวิทยาลัยฯไปพัฒนาต่อยอดกระบวนการผลิตภัณฑ์ ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม ซิลิกา ในเชิงพาณิชย์ ส้าหรับการเกษตรอินทรีย์และการกา้ จัด โซเดยี ม อื่น ๆ เพิ่มสารอาหารในรูปสารประกอบโมเลกุล วัสดุเหลือท้ิงแบบขยะเหลือศูนย์ครบวงจร ท้าให้กลุ่ม เล็ก ๆ ที่รากและใบพืชสามารถค่อยๆดูดซึมได้ เกษตรกรลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต เพิ่มการแปรรูป 2.) จุลินทรีย์เร่งการเติบโตรากใบ การแตกตาดอกและ เพม่ิ รายได้ แบบยง่ั ยืน ติดผลดก หลังจากการฉีดพ่นสารสกัดจุลินทรีย์ ได้แก่ ก ร ด อ ะ มิ โ น คี เ ล ต ฮ อ ร์ โ ม น ก ร ด ฮิ ว มิ ก อ่ื น ๆ 4.2 สถานประกอบการส่งเสริมการตลาดท้ังใน 3.) จุลินทรีย์เร่งการก้าจัดสารปนเปื้อนโลหะหนัก และต่างประเทศ อันก่อให้เกิดรายได้เฉลีย่ ต่อปีมากกว่า 4.) เร่งการก้าจดั กล่ิน 5.) เรง่ การปรบั สภาพดนิ อื่น ๆ ท่ี ปกติและต่อเนอ่ื ง สามารถท้างานร่วมกับพืชได้อย่าซับซ้อน เพื่อท้าให้ อภิปรายผล ผู้บริโภคได้อาหารที่มีความปลอดภัยแก่ผู้บริโภคให้ มากขน้ึ (Kucey,1989 Liu et al., 2005 Ratanaloead การปลูกข้าวอินทรีย์รว่ มกับสารชวี ภาพผสมหัว nusorn et al. 2014 สุกาญจน์, 2561) เช้ือจุลินทรีย์นาโน THAN และเทคโนโลยีระดับชุมชน เพื่อแก้ปัญหาของเกษตรกร ได้แก่ ผลผลิตต้่า ต้นทุนสูง นอกจากนี้ เม่อื เปรยี บเทียบเปอรเ์ ซ็นต์การเพ่ิม ผลผลิตและการลดต้นทุนหลังการปลูกข้าวอินทรีย์ สายพันธุ์ต่าง ๆ ด้วยสารชีวภาพผสมหัวเชื้อจุลินทรีย์ นาโนเปรียบเทียบกับการปลูกข้าวด้วยปุ๋ยเคมี พบว่า เปอร์เซ็นต์การเพ่ิมผลผลิตข้าวเปลือกอินทรีย์มากกว่า การปลูกด้วยป๋ยุ เคมีต่อไร่ คอื ขา้ วหอมมะลิปทมุ ธานี 42.86 เปอรเ์ ซน็ ต์ ขา้ วหอมมะลิ กข 47 71.43 เปอร์เซน็ ต์ ขา้ วไรซ์เบอร์ร่ี 50 เปอร์เซ็นต์ ข้าวปทมุ ธานี 80 76.47 เปอรเ์ ซน็ ต์ ส่ ว น เ ป อ ร์ เ ซ็ น ต์ ก า ร ล ด ต้ น ทุ น เ ป อ ร์ เ ซ็ น ต์ มากกว่าการปลูกด้วยปุ๋ยเคมีตอ่ ไร่ คือ 8 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ข้าวหอมมะลิปทุมธานี ข้าวหอมมะลิ กข 47 ภาพที่ 6 การขยายพ้ืนท่ีการปลกู ขา้ วอนิ ทรยี แ์ ละ และขา้ วปทุมธานี 80 มีค่า 120.88 เปอร์เซ็นต์ สว่ นข้าว การแปรรปู วสั ดเุ หลือท้ิงจากการทา้ นา การสขี า้ ว ไรซ์เบอรร์ ม่ี ีค่า 192.35 เปอรเ์ ซน็ ต์ รว่ มกบั หวั เช้ือจุลินทรยี ์นาโนและเทคโนโลยีระดบั ชมุ ชน เพื่อการเกษตรอนิ ทรยี แ์ ละการกา้ จัดขยะ นอกจากนี้ หลังการปลูกข้าวมาตรฐานจีเอพี ช่วยเพิ่มค่าพีเอสดินนา 5.5-6.5 และเพิ่มจ้านวนสกุล แบบเหลอื ศูนย์ (zero waste) ของความหลากหลายทางชีวภาพบนตัวอย่างดินนา สิ่งแวดล้อมท่ีได้ตามมาตรฐานสากลแบบครบวงจร ดัง จ้านวน 14 สกลุ ซง่ึ ช่วยเรง่ การเติบโต การออกรวงและ ภาพที่ 6 ได้เม็ดข้าวเต็มเม็ดและสมบูรณ์ เนื่องจากเช้ือจุลินทรีย์ บรรณานุกรม ปฏิปักษ์และสารสกัดจุลินทรีย์และสารชีวภาพร่วมกับ สุกาญจน์ รัตนเลิศนุสรณ์และเครือข่ายมหาวิทยาลัย หัวเชื้อจุลินทรียน์ าโน THAN ในสภาพท่มี ีปจั จยั กายภาพ และชีวภาพที่เหมาะสมจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการ เทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี, 2558. โครงการวจิ ัย ท้างานของจุลินทรีย์ ท้าให้เพ่ิมปริมาณสารประกอบ เชิงพื้นที่น้าสู่การผลิตภัณฑ์สูตรสารชีวภาพ อาหารหลักธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริมในรูป อัดเม็ดจากวัสดุเหลือใช้ชุมชนเพ่ือการพัฒนา สารประกอบท่ีเหมาะสม ส้าหรับรากและใบดูดซึมไปใช้ และอนุรักษ์วิถีชีวิตการปลูกข้าวอินทรีย์ชุมชน ในเตบิ โตไดท้ ันที เรง่ การแตกใบอ่อน เพ่มิ การสงั เคราะห์ บงึ กาสาม จงั หวดั ปทุมธานี วนั ท่ี 29 พฤศจิกายน แสง เร่งการแตกตาดอกและติดผลผลิตที่ดก จึงท้าให้ 2558 - 2 ธันวาคม 2558, 60 ชุมชนยกระดับ เกษตรกรลดต้นทุนการใส่สารชีวภาพเคลือบผสมหัว เช้ือจุลินทรีย์นาโน 1 ใน 3 ส่วนของการใช้ปุ๋ยเคมี เพิ่ม ผลผลิตต่อไร่ เพ่มิ รายไดแ้ ละจลุ ินทรีย์ชว่ ยปรบั สภาพดิน ให้เหมาะสมต่อการเติบโตของพืช เพ่ิมความร่วนซุยของ ดิน ดินสามารถเก็บความชื้นในดินได้นาน ท้าให้พืช เติบโต ก้าจัดและลดปริมาณสารโลหะหนักอันตรายต่อ ผู้บริโภคอื่น ซึ่งผลการศึกษาน้ีมีความสอดคล้องกับ ก า ร ศึ ก ษ า ข อ ง Liu et al., 2005, Intana et al., 2003, Rattanaloeadnusorn et al., 2015, Rattanaloead nusorn, 2017. ดังนั้น กลุ่มเกษตรกรชุมชนควรปลูกข้าว อิ น ท รี ย์ ด้ ว ย ก า ร ใ ช้ น วั ต ก ร ร ม ส า ร ชี ว ภ า พ ผ ส ม หั ว เชื้อจุลินทรีย์นาโน THAN เพ่ือท้าให้ได้ข้าวเปลือก มาตรฐานจีเอพี ลดต้นทุน เพ่ิมผลผลิต เพิ่มรายได้แบบ ยั่งยืน นอกจากนี้ ชุมชนและโรงงานอุตสาหกรรมควร รว่ มกบั นกั วิจัยฯของมหาวทิ ยาลัยฯ ในการน้านวตั กรรม หัวเชื้อจุลินทรีย์นาโนและเทคโนโลยีระดับชุมชน ไป พัฒนาต่อยอดกระบวนการแปรรูปวัสดุเหลือทิ้งจาก ชุมชนหรือโรงงานให้มีมูลค่าเพ่ิมมากขึ้น ลดปัญหา มลพษิ สิง่ แวดล้อมแบบขยะเหลือศนู ย์และท่ีสา้ คญั ชุมชน และโรงงานได้ผลิตภัณฑ์อินทรีย์ท่ีมีประสิทธิภาพและ คุณภาพสูง ส้าหรับการเกษตรอินทรีย์และลดมลพิษ วารสารวชิ าการรับใช้สังคม มทร.ล้านนา 9 ปีที่ 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

คุณภาพชีวิตหมู่บ้านชุมชนแบบมีส่วนร่วมเฉลิม Cucumber damping-off. Thai Journal of พระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยาม Agricultural Science.36 (3): pp.45-50. บรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชนมายุครบ Rattanaloeadnusorn S., Thitaya S., Ritthisorn S. 60 พรรษา จังหวัดเชยี งใหม่ หน้า 103-106. and Pongswat S., 2012. Biofertilizerrom สุกาญจน์ รัตนเลศิ นสุ รณ์, 2560. หวั เชือ้ จลุ ินทรีย์นาโน Stock Fungus and Natural Material for ธัญ (nano-microbial Than), คณะวิทยาศาสตร์ Sufficiency Economy Philosophy Community และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี Development, 1st International Symposium ราชมงคลธญั บุรี 12 หน้า. on Local Wisdom and Improving Quality อัชฌานัท รัตนเลิศนุสรณ์ สายัณต์ สมฤทธิ์ผล สุกาญจน์ of Life, in 8-11 August 2012 Chai mai, รัตนเลิศนุสรณ์, 2560. การพัฒนาการปลูกข้าว Thailand. pp. 49-56. อิ น ท รี ย์ แ ล ะ พั ฒ น า ชุ ม ช น ด้ ว ย หั ว เ ชื้ อ ร า ผ ส ม Rattanaloeadnusorn S., Sirikhae P. and ต้ า บ ล บึ ง ก า ส า ม จั ง ห วั ด ป ทุ ม ธ า นี คณะ Rattanaloeadnusorn A., 2014. Antagonistic วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี Fungal Pellets for Community Development ราชมงคลธญั บุรี 152 หนา้ . based Sufficiency Economy Philosophy. The สกุ าญจน์ รตั นเลศิ นุสรณ์. 2561. การปลกู ข้าวหอมมะลิ 2 nd AsiaEngage Regional Conference 2014: ป ทุ ม ธ า นี 1 ด้ ว ย ส า ร ชี ว ภ า พ เ ค ลื อ บ หั ว Innovation and Creativity: collaboration เช้ือจุลินทรีย์นาโน เพ่ิมผลผลิต เพ่ิมก้าไร ลด with communities to tackle problems ต้นทุนและอนุรักษ์ส่ิงแวดล้อม PATHUMTHANI across ASEAN, Asia and Beyond, 17 - 20 RICE 1 CULTIVATION WITH NANO- November 2014 at Hotel Grand Nikko, Nusa MICROORGANISM OR PGPR ENCAPSULATION Dua Bali Indonesia. p 23. INCREASE PRODUCTIVITY, INCREASE PROFITS, Rattanaloeadnusorn S., 2015. Inoculants Fungal REDUCE COSTS AND CONSERVE ENVIRONMENT Trichoderma and Bacillus for Improving ก า ร ป ร ะ ชุ ม วิ ช า ก า ร ช ม ร ม ค ณ ะ ป ฏิ บั ติ ง า น Acidic Soils and Community Development วิทยาการ อพ.สธ. คร้ังที่ 8 “ทรัพยากรไทย: Based on Philosophy of Sufficiency ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น” ภาคนิทัศน์ หน้า Economy, proceeding 2015 International 398-410. Conference on Science and Technology Kucey, R.M.N.., Janzen H.H. and Leggett M.E., TICST 2015, November 4 - November 6, 1989. Microbially mediated increases in 2015 Faculty of Science and Technology, plant available phosphorus. Advances in Rajamagala University of Technology Agronomy. 42: pp.199-227. Thanyaburi Pathumtani, Thailand. p 24. Liu, Q. Loganathan P. and Hedley M. J., 2005. Rattanaloeadnusorn S., 2017. INOCULANTS Influence of ectomycorrhizal hyphae on FUNGAL Trichoderma, Mucor AND Phosphate fractions and dissolution of Bacillus FOR COMMUNITY DEVELOPMENT Phosphate rock in rhizosphere soils of BASED ON SUFFICIENCY ECONOMY Pinus radiate. Journal of Plant Nutrition. PHILOSOPHY International Journal of 28: pp.1525 – 1540. GEOMATE, Dec., 2017, Vol. 13, Issue 40, Intana, W., Chamswang. C., Intanoo, W., pp.16-23 Special Issue on Science, Hongprayoo, C and Sivasithamparam, K., Engineering & Environment, ISSN : 2003. Use of mutantstrain for improved 2186-2990, Janpan DOI : https://doi.org/ Efficacy of Trichodrema for controlling 10.21660/2017.40.2517. 10 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

การออกแบบเอกลักษณท์ อ้ งถ่นิ สาหรับบรรจุภัณฑส์ ิ่งทอของวิสาหกจิ ชมุ ชน บา้ นซาวหลวง ตาบลบ่อสวก จงั หวดั น่าน Design of Local Identity on the Packages for the Community Enterprise of Ban Soa Luang, Bor Suak Sub district, Nan Province. เมตตา ตาละลักษณ์1*, ธวชั ชยั ซอ้ นยนต์2 และ พมิ พน์ ภิ า อนิ ทา3 Metta Talaluck1*, Tawatchai Sonyon2 and Pimnipa Intum3 1 อาจารย์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา นา่ น 2 ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา นา่ น 3 นกั ศกึ ษา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา นา่ น 1 Lecturer, Rajamangala University of Technology Lanna Nan 2 Assistant Professor, Rajamangala University of Technology Lanna Nan 3 Student, Rajamangala University of Technology Lanna Nan *E-mail : [email protected], เบอร์โทรศพั ท์ 08-35665583 บทคดั ยอ่ บทความน้ีมุ่งศึกษาเอกลักษณ์ท้องถ่ินของชุมชนบ่อสวกและรวบรวมข้อมูลเพื่อใช้อ้างอิงในการออกแบบ กราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ของกลุ่มวิสาหกิจทอผ้าบ้านซาวหลวง และออกแบบต้นแบบบรรจุภัณฑ์ประเภทผ้า กลุ่มวิสาหกิจน้ีเป็นแหล่งอาชีพเสริมของสตรีในชุมชน ซ่ึงปัจจุบันมีจุดอ่อนด้านบรรจุภัณฑ์ กลุ่มตัวอย่าง 50 คน จากการเลือกแบบง่ายจากสมาชิกกลุ่ม นักวิชาการการตลาด และผู้บริโภค ใช้การวิจัยแบบการมีส่วนร่วม ใช้แบบ สัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง และแบบสอบถาม เป็นเครื่องมือในการเก็บข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ เชิงพรรณนาได้แก่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน ผลการศึกษาพบว่า ตาบลบ่อสวกมีเอกลักษณ์ที่ เป็นลวดลายบนเคร่ืองปั้นดินเผาโบราณซ่ึงขุดพบในตาบลบ่อสวกได้แก่ลายอินธนู และลายนกฮูก ส่วนเอกลักษณ์ ผา้ ทอมือของกล่มุ วสิ าหกจิ นี้คือ “ลายมา่ นบ่อสวก” มีแนวคดิ มาจากลายบนเครอื่ งปนั้ ดนิ เผาทง้ั สองลาย ลาย “อินธนู” ถูกใช้เป็นทางเลือกในการอ้างอิงการออกแบบกราฟิก ผสมผสานลายกาบจันทร์ 8 ทิศ และลายจันทร์ 8 กีบ ให้ดู ทันสมัยส่ือถึงความเป็นเอกลักษณ์ของกลุ่มตามเอกลักษณ์บนลายผ้า มีข้อความบอกเร่ืองราวชุมชน ข้อมูลผลิตภัณฑ์ ชอ่ งทางการติดตอ่ และแถบผา้ ลายม่านบ่อสวก จัดพิมพ์ลงบนบรรจุภัณฑท์ ่ีออกแบบเป็นตน้ แบบใหม่ ผลการประเมิน ความพึงพอใจในภาพรวมของคณุ ลักษณะกราฟิกบนบรรจุภณั ฑอ์ ยู่ในระดับมาก (X̅ = 4.02, S.D. = 0.73) คาสาคัญ การออกแบบกราฟกิ บรรจุภัณฑ์ เอกลักษณ์ทอ้ งถิ่น วิสาหกิจชมุ ชน Abstract This article focuses on studying the local identity of the Bor Suak community and gathering information to use in reference to graphic design on the packaging of the Soa Luang community enterprise and design the prototype of packaging. This enterprise is a source of secondary occupation for women in the community. Nowadays, there are weaknesses in the packaging. The 50 samples are simple random sampling from member of this enterprise, marketing academician and consumer. Uses of the participatory research, data collected by unstructured interview and questionnaires, วารสารวิชาการรับใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 11 ปที ่ี 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

analyzing data by descriptive statistic i.e. percentage, means and standard deviation. The study indicated that Bor Suak Sub district has a unique pattern on ancient pottery which is found in Bor Suak Sub district called “In-Thanu” and “Nok-Hook” pattern. Hand woven fabric identity of this enterprise group is “Mhan-bor-suak”. There is a concept taken from the patterns on the both pottery. The unique pattern called “In-thanu” that is used as an alternative to reference graphic design, combining the pattern of the Ghap-Chan 8 thid and Chan 8 geep to give a modern look, conveying the uniqueness of the enterprise. There is also a message telling a short community story, product information, contact data and strip of cloth Mhan-bor-suak and printed on the packaging that is designed as a new model. The result of satisfaction assessment of the target group were a high level (̅X = 4.02, S.D. = 0.73). Keyword Graphic design, Package Local Identity, Community Enterprise บทนา เดือนเมษายนของทกุ ปสี บื ทอดกนั จนถงึ ปัจจุบัน และ ขนบธรรมเนียมประเพณี ความเชื่อ และ ไ ด้ ใ ช้ เ ป็ น ชื่ อ ข อ ง ก า ร ท อ ล ว ด ล า ย ข้ า ว พั น ก้ อ น สอดคล้องกับงานวิจัยของ เกษม กุณาศรี (2560) ศาสนา ที่มีอยู่ในท้องถ่ินเป็นวัฒนธรรมเฉพาะแต่ละ ผลการเลือกเอกลักษณ์ท้องถ่ินสาหรับพัฒนาผลิตภัณฑ์ ท้องถิ่นที่มีอยู่ในภูมิภาคน้ัน ๆ ในส่วนของเอกลักษณ์ ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านห้วยชมพู พบว่า ปางช้าง ท้องถ่ินก็เป็นส่ิงแสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์เฉพาะตัวของ แม่ตะมานมีความเหมาะสมมากท่ีสุดจึงถูกเลือกนาไป ชุมชนน้ัน ๆ ที่มีความแตกต่างจากชุมชนอื่น ๆ เช่น พัฒนาผลิตภัณฑ์ และมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ต้นแบบ เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม ชาติพันธ์ุ สังคม ธรรมชาติ โดยใช้เอกลักษณ์ท้องถ่ินมาประดิษฐ์พวงกุญแจรูปช้าง แหล่งทอ่ งเทยี่ ว เปน็ ต้น เมอ่ื ชมุ ชนมเี อกลักษณท์ ี่โดดเดน่ เพื่อให้สอดคล้องกับปางช้างแม่ตะมาน ปัจจุบัน รวมถึงพื้นท่ีเอื้ออานวยต่อการประกอบอาชีพและ ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ มีการแข่งขันกันค่อนข้างสูงท้ังโดยตรง กิจกรรม จึงเป็นช่องทางให้เกิดการพัฒนาผลิตภัณฑ์ ร ะ ห ว่ า ง ตั ว ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ท่ี มี คุ ณ ส ม บั ติ เ ห มื อ น กั น แ ล ะ ชุมชนที่ใช้เอกลักษณ์เหล่านั้นให้เกิดประโยชน์อย่าง แตกต่างกันตรงผู้ผลิต การตัดสินใจซ้ือของลูกค้าจานวน กว้างขวาง ดังตัวอย่างรายงานวิจัยของพรพิมล ศักดา มากไม่ได้ข้ึนอยู่กับชนิดและคุณภาพของสินค้าเสมอไป (2558) ได้รวบรวมข้อมูลเอกลักษณ์ท้องถิ่นจังหวัด แต่ยังข้ึนอยู่กับภาพลักษณ์ของบรรจุภัณฑ์ทเี่ ป็นสิ่งจูงใจ นนทบุรีเพื่ออ้างอิงการออกแบบกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ ที่มองเห็นได้ของผลิตภัณฑ์เหล่านั้นด้วย ทาให้บรรจุ กล้วยอบแผน่ ของกลุม่ อาชีพสตรีกล้วยอบแผน่ โดยใชท้ ้งั ภัณฑ์มีบทบาทสาคัญต่อการจาหน่ายผลิตภัณฑ์มาก เ อ ก ลั ก ษ ณ์ ท า ง ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ท า ง วั ฒ น ธ ร ร ม ไ ด้ แ ก่ เช่นกนั เ ค ร่ื อ ง ป้ั น ดิ น เ ผ า รู ป ห ม้ อ น้ า ล า ย วิ จิ ต ร ซ่ึ ง ใ ช้ ใ น ก า ร ประกอบพิธีต่าง ๆ เพื่อเป็นการเพ่ิมมูลค่าให้ผลิตภัณฑ์ องค์การบริหารการพัฒนาพื้นท่ีพิเศษเพ่ือ เช่นเดียวกับอังกาบ บุญสูง (2556) ศึกษารวบรวม การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) ได้เข้ามา ข้อมูลของเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นและความเหมาะสม สนับสนุนวิสาหกิจชุมชนกลุ่มทอผ้าบ้านซาวหลวง และ สอดคล้องต่อการใช้งานเพ่ือเป็นตัวกาหนดรูปแบบที่ อีก 2 ชุมชน เพอ่ื สง่ เสรมิ ให้เกิดความมนั่ คงและยง่ั ยืนใน ใช้ในการออกแบบ ช่วยเพ่ิมมูลค่าให้กับผลิตภัณฑ์ อาชีพ ด้วยแนวคิดการทากิจการเพ่ือสังคมให้เกิดการ สังเคราะห์เอกลักษณ์ด้านประเพณีและวิถีชีวิตของ พัฒนาต่อยอดสินค้าผ้าทอมือและยกระดับการรวมกลุ่ม ชุมชนกลุ่มผ้าทอพื้นเมือง อาเภอฟากท่า จังหวัด สู่การเป็นกิจการเพื่อสังคม ผลักดันผ้าทอเมืองน่านให้มี อตุ รดิตถ์ พบวา่ มีการนามาถกั ทอเป็นลวดลายลงบน คุณภาพดีขึ้น และมีช่องทางการขายให้ผู้บริโภคเข้าถึง ผืนผ้า ได้แก่ ประเพณีแห่ข้าวพันก้อน ซึ่งเป็น สนิ คา้ ได้มากขน้ึ แมภ้ าครฐั เข้ามามีบทบาทในการพฒั นา ป ร ะ เ พ ณี ดั้ ง เ ดิ ม ข อ ง ช า ว ฟ า ก ท่ า จั ด ขึ้ น ใ น ที่ ห ล า ก ห ล า ย แ ต่ ก็ ยั ง ข า ด ก า ร พั ฒ น า ห รื อ ถ่ า ย ท อ ด 12 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

องค์ความรู้ด้านบรรจุภัณฑ์ให้อย่างต่อเนื่อง วิสาหกิจ ใช้แบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง เพื่อให้ ชุมชนบางกลุ่มมีความสามารถในการผลิตสินค้าให้ ทราบถึงข้อมูลพ้ืนฐานท่ัวไปซ่ึงก่อให้เกิดแนวคิดและ ตรงตามความต้องการของตลาด แต่ไม่มีบรรจุภัณฑ์ท่ี ความรู้เพ่ือนาไปเข้าสู่กระบวนการออกแบบกราฟิกเพ่ือ เหมาะสม วิสาหกิจทอผ้าบ้านซาวหลวงประสบปัญหา บรรจุภัณฑ์ และพัฒนาต้นแบบบรรจุภัณฑ์ โดยมี เหล่านี้เช่นกัน มีจุดอ่อนด้านบรรจุภัณฑ์ที่มีภาพลักษณ์ ประเด็นหลักดังน้ี ไม่โดดเด่นหรือดึงดูดใจ ข้อมูลท่ีแสดงความเป็นตัวตน ของกลุ่มที่ไม่ชัดเจน ดังนั้นการศึกษาคร้ังน้ีจึงมี 1. ปัญหาด้านบรรจุภัณฑ์ของกลุ่มคืออะไร วตั ถุประสงค์เพอื่ ศึกษาเอกลักษณ์ของชมุ ชนบ่อสวกและ และต้องการบรรจุภัณฑท์ มี่ ลี กั ษณะอยา่ งไร รวบรวมเพื่อใช้อ้างอิงออกแบบกราฟิกที่จะพิมพ์ลงบน บรรจุภัณฑ์ในแบบเอกลักษณ์ท้องถิ่นพร้อมท้ังพัฒนา 2. ในตาบลบ่อสวกมีเอกลักษณ์ใดบ้างที่เป็นท่ี เป็นต้นแบบบนบรรจุภัณฑ์โดยให้สมาชิกกลุ่มมีสว่ นรว่ ม รู้จักและเปน็ ความเชื่อของคนในชุมชนหรือบุคคลท่ัวไป ในการเลือกเอกลักษณ์ท้องถิ่น เพ่ือปรับรูปแบบและ พัฒนาบรรจุภัณฑ์ให้รองรับการยกระดับคุณภาพของ 3. เอกลักษณ์อะไรบ้างท่ีกลุ่มวิสาหกิจนามาใช้ ผลติ ภณั ฑ์ และสามารถนากราฟิกไปพัฒนาเปน็ ลวดลาย ในการออกแบบลวดลายผา้ ทอ จัดว่าเปน็ เอกลักษณ์ของ บนผืนผ้าและผลิตภัณฑ์แบบอ่ืน ๆ ขึ้นอยู่กับการเลือก กลมุ่ และมีผลต่อผลติ ภัณฑอ์ ย่างไร นาไปใชป้ ระโยชน์ตามความตอ้ งการอยา่ งย่ังยืน วธิ กี ารดาเนนิ งาน สัมภาษณ์ประธานและสมาชิกกลุ่มวิสาหกิจ 1. กลุ่มเป้าหมาย ชุมชนซาวหลวง 10 ราย เก่ียวกับปัญหาและความ ต้องการด้านบรรจุภัณฑ์ ประกอบด้วยประเด็นคาถาม กลุ่มเป้าหมายในการวิจัยได้แก่ กลุ่มวิสาหกิจ เช่น 1) ปัญหาด้านบรรจุภัณฑ์ของกลุ่มคืออะไร ผ้าทอบา้ นซาวหลวง ตาบลบอ่ สวก จงั หวดั น่าน คัดเลอื ก 2) ต้องการบรรจุภัณฑ์ที่มีลักษณะอย่างไร 3) บรรจุ พ้ืนท่ีชุมชนและกลุ่มตัวอย่างด้วยการเลือกแบบง่าย ภัณฑ์ปัจจุบันมีเอกลักษณ์ประจากลุ่มหรือไม่ 4) หาก (simple random sampling) แ ล ะ ค า นึ ง ถึ ง ค ว า ม ปรับปรุงบรรจุภัณฑ์แล้วจะสามารถยกระดับผลิตภัณฑ์ สะดวกในการเก็บรวบรวมข้อมูล ใช้กระบวนการวิจัย ของกลุ่มได้หรอื ไมอ่ ยา่ งไร แบบมีส่วนร่วม เลือกสมาชิกกลุ่ม จานวน 10 คน ท่ีเปน็ ผู้นากลุ่มและสมาชิกผทู้ ่ีตัดสนิ ใจในเร่ืองที่เป็นประโยชน์ ขั้นตอนท่ี 2 การเลือกเอกลักษณ์ชุมชนเพ่ือ ต่อกลุ่มได้ นักวิชาการด้านการตลาด 2 คน จาก การออกแบบกราฟิกและต้นแบบบรรจภุ ัณฑ์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา น่าน และ ผู้บริโภค 38 คน ท่ีเคยซื้อผลิตภัณฑ์ประเภทผ้าทอน่าน 1) การเลือกเอกลักษณ์ใช้การเก็บข้อมูล รวมจานวนท้งั สิน้ 50 คน เชิงปริมาณด้วยจานวนสมาชิกกลุ่มเป้าหมายที่แสดง 2. เครือ่ งมือที่ใช้ในการวิจยั ความคิดเหน็ และแจกแจงความถ่ีเป็นคา่ ร้อยละ การวิจัยนี้ได้ใช้แบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสรา้ ง 2) ออกแบบกราฟิกตราสินค้า 2 รูปแบบ และ และแบบสอบถามท่ีสร้างข้ึนเพื่อใช้เป็นเคร่ืองมือในการ ใช้แบบประเมินความพึงพอใจต่อการเลือกกราฟิก เก็บขอ้ มูลแตล่ ะขน้ั ตอน ประเมินกลุ่มเป้าหมายแล้วนามาวิเคราะห์หาค่าเฉล่ีย สรปุ วิเคราะห์ข้อมลู และแปรผลโดยการบรรยาย ข้ันตอนที่ 1 ศึกษาปัญหา ความต้องการ และ เ อ ก ลั ก ษ ณ์ ข อ ง ชุ ม ช น เ พ่ื อ อ อ ก แ บ บ ก ร า ฟิ ก บ น 3) สร้างบรรจุภัณฑ์จาลอง โดยใช้โปรแกรม บรรจภุ ณั ฑ์ Adobe Illustrator จานวน 3 รูปแบบเพื่อเป็นกราฟิก ต้นแบบ 4) พฒั นาบรรจุภัณฑเ์ พ่ือเปน็ ตน้ แบบที่สมบรู ณ์ สามารถนาไปทดลองใชง้ านได้จริง 3 รปู แบบ ข้ันตอนที่ 3 ประเมินการรับรู้และความ พึ ง พ อ ใ จ ต่ อ ก า ร อ อ ก แ บ บ ก ร า ฟิ ก บ น บ ร ร จุ ภั ณ ฑ์ ที่ พฒั นาใหม่ ใชแ้ บบสอบถามการประเมนิ การรบั รู้และความ พึงพอใจต่อการออกแบบกราฟิกเพ่ือบรรจภุ ัณฑ์ ใช้แบบ วารสารวิชาการรบั ใช้สังคม มทร.ล้านนา 13 ปีที่ 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2562

มาตราส่วนประมาณค่า 5 ระดับ แบ่งเป็น 2 ตอน คือ มาตรฐาน (S.D.) สรุปวิเคราะห์ข้อมูลและแปรผลโดย ตอนที่ 1 สอบถามเก่ียวกับสถานภาพของผู้ตอบชนิด สถิตเิ ชิงพรรณนา เลือกตอบ ตอนท่ี 2 เป็นแบบสอบถามความคิดเห็นของ ผลการดาเนินงาน ก ลุ่ ม เ ป้ า ห ม า ย เ ก่ี ย ว กั บ ภ า พ ร ว ม คุ ณ ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง บรรจุภณั ฑ์และลวดลายกราฟิกท่ีแสดงบนบรรจุภณั ฑ์ สรุปผลการดาเนินงานการออกแบบเอกลกั ษณ์ 3. การเก็บรวบรวมข้อมูล ท้องถิ่นสาหรับบรรจุภัณฑ์สิ่งทอของกลุ่มวิสาหกิจทอผา้ บ้านซาวหลวง ตาบลบ่อสวก จังหวดั น่าน มดี งั น้ี ก า ร เ ก็ บ ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ต า ม ขั้ น ต อ น ดั ง นี้ ข้ันตอนที่ 1 ทาการสัมภาษณ์สมาชิกกลุ่มเป้าหมาย 1. การศึกษาปัญหา ความต้องการ และ เก่ียวกับปัญหาและความต้องการให้ได้ข้อมูลเพ่ือการ เอกลกั ษณข์ องชุมชนเพ่อื ออกแบบกราฟกิ บนบรรจุภณั ฑ์ ออกแบบกราฟิกและพัฒนาบรรจุภัณฑ์ท่ีตรงตามความ ต้องการ ข้ันตอนที่ 2 ใช้วิธีการแสดงความคิดเห็นและ จากการสัมภาษณ์ประธานกลุ่มและสมาชิก การเลือกลวดลายเพื่อนาสู่การออกแบบ โดยจานวน พบว่ามีจุดอ่อนดา้ นบรรจุภัณฑ์ทมี่ ีภาพลักษณ์ไม่โดดเด่น สมาชิกกลุ่มเป้าหมายที่แสดงความคิดเห็นและแจกแจง หรือดึงดูดใจ ข้อมูลท่ีแสดงความเป็นตัวตนของกลุ่มที่ ความถ่ี และการเลือกกราฟิกท่ีออกแบบ 2 รูปแบบ ไม่ชัดเจน กลุ่มวิสาหกิจทอผ้าซาวหลวงมีเอกลักษณ์ ข้ันตอนท่ี 3 ใช้แบบสอบถามประเมนิ การรับรู้และความ ประจากลุ่มทอผ้า โดยนาลายที่เรียกว่า “อินธนู” และ พงึ พอใจของกลุ่มเป้าหมาย ลาย “นกฮูก” ใช้เป็นลวดลายทอลงบนผืนผ้าท่ีเป็น เอกลักษณ์ของกลุ่มเรียกว่า “ผ้าลายม่านบ่อสวก” และ 4. การวเิ คราะหข์ อ้ มลู ผลิตภัณฑ์ของกลุ่มมาอย่างต่อเน่ือง ซึ่งได้มาจากลายที่ ขั้นตอนท่ี 1 ศึกษาปัญหา ความต้องการ และ ปรากฎบนเคร่ืองป้ันดินเผาโบราณที่ขุดพบในตาบล บ่อสวก โดยส่ือความหมายว่าลายอินธนู แสดงถึง เอกลักษณ์ของชมุ ชนเพ่อื ออกแบบกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ ความก้าวหน้า มีอานาจบารมี ส่วนลายนกฮูก ทาการสัมภาษณ์สมาชิกกลุ่มวิสาหกิจชุมชนซาวหลวง ส่ื อ ค ว า ม ห ม า ย ว่ า จ ะ เ ป็ น ผู้ ที่ มี ส า ย ต า อั น เ ฉี ย บ ค ม เก็บขอ้ มลู เรยี บเรียงสรุปและนาเสนอในรปู ความเรียง มองการณ์ไกลได้ดี ส่งเสริมให้ประสบความสาเร็จทุก ๆ ด้าน อายุยนื ยาวอกี ด้วย ในขน้ั ตอนนี้สมาชกิ กลุม่ คดิ เป็น ข้ันตอนที่ 2 การเลือกเอกลักษณ์ชุมชนเพ่ือ ร้อยละ 73 เลือกลายอินธนู และร้อยละ 27 เลือกลาย การออกแบบกราฟิก และการเลือกกราฟิกที่ออกแบบ นกฮูก ด้วยเหตุผลท่ีมีภาพลักษณ์ชัดเจนและอยู่ในความ 2 รปู แบบ สนใจของกลุ่มผบู้ ริโภคมากกว่า และตอ้ งการปรบั เปลย่ี น กราฟิกรูปแบบใหม่ ซึ่งนักวิชาการด้านการตลาดเห็น 1. การเลือกลวดลายท่ีจะนาไปใช้เป็นตัวแบบ ดว้ ยกับลายดังกลา่ ว ลายท้ังสองแสดงดังรปู ที่ 1 เอกลักษณ์ชุมชน ใช้การเก็บข้อมูลเชิงปริมาณด้วยการ นับจานวนสมาชิกที่แสดงความคิดเห็นและแจกแจง ภาพที่ 1 ลายบนผนื ผ้ามา่ นบ่อสวกทเ่ี ป็นแนวคิดในการ ความถี่ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ออกแบบกราฟิก ค่ารอ้ ยละ 2. การออกแบบกราฟกิ เพื่อพัฒนาเป็นตน้ แบบ 2. การเลือกกราฟิกที่ออกแบบใหม่ใช้การเก็บ บนบรรจุภัณฑ์ ซึ่งเป็นการออกแบบตราผลิตภัณฑ์บน ข้อมลู ใช้แบบประเมินความพึงพอใจตอ่ การเลอื กกราฟกิ บรรจุภัณฑ์และรายละเอียดผลิตภัณฑ์ ในขั้นตอนน้ี ประเมินกลุ่มเป้าหมายแล้วนามาวิเคราะห์โดยใช้สถิติ ผเู้ ช่ียวชาญออกแบบ 2 รูปแบบ แสดงในตารางที่ 1 เชงิ พรรณนา ไดแ้ กค่ า่ รอ้ ยละ ขั้นตอนที่ 3 เพื่อประเมินการรับรู้และความ พึงพอใจต่อการพิมพ์กราฟิกลงบนบรรจุภัณฑ์ต้นแบบท่ี พัฒนาใหม่ ประเมินโดยกลุ่มเป้าหมายทั้งหมด 50 คน แล้วนามาวิเคราะห์หาค่าเฉลี่ย (̅X) และส่วนเบี่ยงเบน 14 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ตารางที่ 1 แสดงรปู แบบกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ทอ่ี อกแบบ 2 รูปแบบ กราฟิกแบบที่ 2 กราฟกิ แบบที่ 1 ตารางท่ี 2 ค่าเฉลยี่ การรับรู้ด้านความพึงพอใจกราฟิก 2 รปู แบบ รายละเอยี ดกราฟกิ แบบที่ 1 รูปแบบกราฟิก แบบที่ 2 1. ภาพรวมของการใช้สเี หมาะสม 2. ตัวอกั ษรทีใ่ ชม้ คี วามเหมาะสม ���̅��������� ระดับ ���̅��������� ระดับ 3. การออกแบบกราฟกิ เหมาะสมกับผลิตภณั ฑ์กลุ่ม 4.30 มาก 4.30 มาก 4. กราฟิกสือ่ ถึงเอกลักษณข์ องกลมุ่ 4.10 มาก 4.00 มาก 5. กราฟิกมีความน่าสนใจ 4.10 มาก 3.70 มาก 4.00 มาก 3.60 มาก 4.00 มาก 3.30 ปานกลาง รวม 4.10 มาก 3.78 มาก โดยวิเคราะห์ถอดแบบจากลายผ้าท่ีคัดเลือกจากสมาชิก มาตรฐานโดยท่ัวไป ประกอบด้วยตราสินค้าแสดงถึง ประกอบด้วย ลายอินธนู กาบจันทร์ และจันทร์แปดทศิ เอกลักษณ์เฉพาะกลุ่มคือ ลวดลายผ้าท่ีออกแบบ ผสมผสานมุมมองและรูปแบบท่ีร่วมสมัยแล้วนามา ผสมผสานระหวา่ งลายอนิ ธนู ลายกาบจันทร์ 8 ทิศ และ ประกอบกระบวนการคิดออกแบบเพ่ือให้ได้ภาพลักษณ์ ลายจันทร์ 8 กีบ ออกแบบให้เปน็ กราฟกิ ตราสินค้า และ แตกต่างและมีความโดดเด่น ส่ือถึงตัวผลิตภัณฑ์ได้ มีข้อความเพ่ือเป็นการบอกเรื่องราวของชุมชนสั้น ๆ ชัดเจน ผลการพิจารณาการรับรู้ด้านความพึงพอใจ ชื่อกลุ่มวิสาหกิจ ข้อมูลผลิตภัณฑ์ ช่องทางการติดต่อ กราฟิกโดยสมาชิกกลุ่มจานวน 10 คน พบว่ามีความ และแถบของผ้าลายม่านบ่อสวกท่ีมีลายอินธนูท่ีชัดเจน พึงพอใจต่อกราฟิกแบบที่ 1 มีค่าเฉลี่ย ̅X = 4.10 อยู่ใน การประเมินด้านตราผลิตภัณฑ์กราฟิกที่ออกแบบและ ระดับมาก และมีความพึงพอใจต่อกราฟิกแบบที่ 2 จัดพิมพ์ลงบรรจุภัณฑ์ประเภทผ้าทั้ง 3 แบบ เพื่อเป็น มีค่าเฉลีย่ ̅X = 3.78 อยูใ่ นระดบั มาก แสดงในตารางที่ 2 ทางเลือกใช้งานท่ีหลากหลายและเหมาะสม ใช้การวัด สาหรับผู้แสดงความคิดเห็น 5 ระดับ พบว่ามีความ 3. การรับรู้ความพึงพอใจท่ีมีต่อการพิมพ์ พึงพอใจท้ัง 5 ข้อของคุณลักษณะบนบรรจุภัณฑ์อยู่ใน กราฟกิ ลงบนบรรจภุ ณั ฑ์ตน้ แบบที่พัฒนาใหม่ ในขนั้ ตอน ระดบั มาก มีค่าเฉลี่ย (̅X = 4.02, S.D. = 0.73) ดงั แสดง นี้ได้การออกแบบให้เป็นต้นแบบเพื่อการเลือกใช้เป็น ไว้ในตารางท่ี 3 รูปภาพ 3 แบบ และออกแบบกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ท่ี พร้อมใช้งาน 3 แบบ ในส่วนของรายละเอยี ดเปน็ ไปตาม วารสารวิชาการรบั ใช้สงั คม มทร.ลา้ นนา 15 ปีท่ี 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

ตารางท่ี 3 การรบั ร้คู วามพึงพอใจทม่ี ีตอ่ การพิมพ์กราฟิกลงบนบรรจุภัณฑต์ ้นแบบท่ีพฒั นาใหม่ คณุ ลักษณะบนบรรจุภณั ฑ์ ระดบั ความพึงพอใจ ���̅��������� S.D. ระดับ 1. ภาพรวมบรรจภุ ณั ฑ์สือ่ ถงึ เอกลกั ษณ์ของกลมุ่ ทอผ้า 4.00 0.78 มาก 2. ภาพรวมของการพมิ พก์ ราฟิกและตวั อักษรบนบรรจภุ ณั ฑเ์ หมาะสม 3.96 0.73 มาก 3. ลวดลายบนบรรจภุ ัณฑเ์ หมาะสมกับตัวผลติ ภัณฑ์ผา้ ทอ 4.06 0.79 มาก 4. ตราสนิ คา้ สอ่ื ถงึ เอกลกั ษณ์ของกลุม่ ทอผ้า 3.88 0.80 มาก 5. ตราสินคา้ มคี วามนา่ สนใจ 4.16 0.53 มาก 4.02 0.73 มาก ค่าเฉลย่ี รวม จากตารางพบว่า การรับรู้ความพึงพอใจทม่ี ีตอ่ เอกลักษณ์ของกลุ่มทอผ้า ค่า เฉล่ีย ( X̅ = 4.00, การพิมพ์กราฟิกลงบนบรรจุภัณฑ์ต้นแบบท่ีพัฒนาใหม่ S.D. = 0.78) ภาพรวมของการพิมพ์กราฟิก และ มีระดับความพึงพอใจอยู่ในระดับมากท้ัง 5 คุณลักษณะ ตัวอักษรบนบรรจุภัณฑ์เหมาะสม ค่าเฉล่ีย (X̅ = 3.96, ผตู้ อบแบบสอบถามเปน็ เพศหญิง 36 คน คดิ เป็นรอ้ ยละ S.D. = 0.73) และตราสินค้าส่ือถึงเอกลักษณ์ของกลุ่ม 72.00 เพศชาย 14 คน คิดเป็นร้อยละ 28.00 อายุน้อย ทอผ้า ค่าเฉล่ีย (X̅ = 3.88, S.D. = 0.80) ตามลาดับ กว่า 20 ปี 2 คน คิดเป็นร้อยละ 4.00 อายุระหว่าง นากราฟิกและบรรจุภัณฑ์ท่ีพัฒนาขึ้นเรียบร้อยแล้วให้ 20-29 ปี 7 คน คิดเป็นร้อยละ 14.00 อายุระหว่าง นักวิชาการด้านการตลาดพิจารณาภาพลักษณ์ ผลการ 30-39 ปี 24 คน คิดเป็นร้อยละ 48.00 และอายุตั้งแต่ พจิ ารณาอยู่ในระดับมาก 40 ปี จานวน 17 คน คิดเป็นร้อยละ 34.00 แยกเป็น รายคุณลักษณะดงั น้ี ตราสินค้ามีความน่าสนใจ ค่าเฉลย่ี การเปรียบเทยี บกราฟกิ บนบรรจภุ ัณฑ์เดมิ และ (̅X = 4.16, S.D. = 0.53) รองลงมาคือลวดลายบรรจุ แบบใหม่แสดงไว้ในตารางท่ี 4 บรรจุภัณฑ์ที่ออกแบบ ภัณฑ์เหมาะสมกับตัวผลิตภัณฑ์ผ้าทอ ค่าเฉล่ีย ใหมเ่ ปน็ ตน้ แบบภาพกราฟิก และบรรจภุ ัณฑ์ท่อี อกแบบ (X̅ = 4.06, S.D. = 0.79) ภาพรวมบรรจุภัณฑ์สื่อถึง ใหม่เปน็ ต้นแบบบรรจภุ ัณฑผ์ ้านาไปทดลองใชง้ านไดจ้ ริง แสดงดงั ตารางที่ 5 ตารางที่ 4 แสดงบรรจุภัณฑ์ และกราฟิกแบบเดมิ และแบบใหม่ กราฟิกบนบรรจภุ ัณฑแ์ ละบรรจภุ ณั ฑแ์ บบเดิม กราฟกิ ท่ีออกแบบใหม่ 16 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ตารางที่ 5 แสดงบรรจุภัณฑภ์ าพกราฟกิ 3 แบบ และบรรจุภัณฑ์ผา้ ตน้ แบบทน่ี าไปใชง้ านได้จรงิ 3 แบบ บรรจุภณั ฑ์ท่อี อกแบบใหม่เปน็ ต้นแบบภาพกราฟิก บรรจภุ ัณฑท์ ่ีออกแบบใหม่เป็นตน้ แบบบรรจภุ ัณฑผ์ า้ การนาไปใช้ เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีเอกลักษณ์ท่ีหลากหลาย น่าสนใจมาก โครงการวิจัยน้ีสามารถนาไปสู่การใชป้ ระโยชน์ ย่งิ ข้ึน ในภาครัฐที่ได้เข้ามาสนับสนุนกลุ่มวิสาหกิจชุมชน 2. การใช้ประโยชน์ในเชิงนโยบาย ตราสินคา้ ที่ ได้ข้อมูลท่ีสามารถนาไปสู่การพิจารณากาหนดเป็น ได้ออกแบบใหม่สามารถนาไปใชไ้ ดอ้ ยา่ งถกู ต้องเป็นสิทธิ์ นโยบาย แนวทาง หรือแผนการส่งเสริมพลังชุมชนเพื่อ ของกล่มุ วสิ าหกิจชุมชนผ้าทอบา้ นซาวหลวง สื่อสารภูมิปัญญาและสร้างเอกลักษณ์ของวิสาหกิจ ชมุ ชนไดใ้ นวงกว้าง 3. การใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ เป็นการหา เอกลักษณ์ชุมชนและสร้างความเข้าใจเร่ืองการใช้ 1. การใช้ประโยชน์เชิงสาธารณะต่อกลุ่ม ประโยชน์จากเอกลักษณ์ในการต่อยอดสร้างสรรค์ให้มี วิสาหกิจด้านส่งเสริมภาพลักษณ์ของบรรจุภัณฑ์และ ความร่วมสมัยเพ่ือเพิม่ มูลคา่ เอกลักษณ์ของกลุ่ม ยังสามารถเป็นแบบอย่างให้ชุมชน อื่นเกิดความตระหนักเห็นคุณค่าของทรัพยากรทาง 4. อาจารย์และนักศึกษา มหาวิทยาลัย วัฒนธรรมที่มีจานวนมากในชุมชนให้นามาสู่การพัฒนา เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา น่าน ได้บูรณาการด้านการ เรียนการสอนกับชุมชนด้านการวิจัยและการออกแบบ วารสารวชิ าการรบั ใช้สังคม มทร.ล้านนา 17 ปที ี่ 3 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

กราฟิกบนบรรจุภัณฑ์ส่งเสริมให้เป็นนักปฏิบัติที่มี จานวน 86 ใบ การดาเนินงานมีข้อจากัดทางด้านเวลา ประสบการณ์มากขึ้น ทาให้การนาผลงานไปต่อยอดสู่การปฏิบัติอย่างเป็น อภปิ รายผล รูปธรรมยังไม่ประสบผลท่ีชัดเจน การศึกษาวิจัยครั้ง ต่อไปควรติดตามประเมินผลความพึงพอใจต่อการใช้ ผลการวิจัยพบว่า ลายอินธนูซ่ึงเป็นลายท่ีทอ บรรจุภัณฑ์ใหม่และกราฟิกโดยตรงจากผู้บริโภค การ บนผ้ามา่ นบ่อสวก เปน็ ผ้าเอกลกั ษณ์ท่ีมชี ่ือเสียงของกลมุ่ เลือกพัฒนาภาพลกั ษณ์ใหม่ตามต้นแบบของบรรจภุ ณั ฑ์ ถูกเลือกโดยความร่วมมือกันของสมาชิกกลุ่ม นาไปใช้ โดยกลุ่มเอง และเน้นการให้องค์ความรู้ด้านการพัฒนา อ้างอิงในการออกแบบกราฟิกใหม่และพิมพ์ลงบนบรรจุ ออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้หลากหลายและสอดคล้องกับ ภัณฑ์แทนกราฟกิ เดิม ทาให้ได้กราฟิกตราสนิ ค้าต้นแบบ การใช้ประโยชน์ตรงตามความต้องการของผ้บู ริโภคมาก จากความเช่ือสู่แนวคิดการผสมผสานลวดลายใหม้ ีมลู ค่า ท่ีสดุ โดยใชท้ รัพยากรและตน้ ทนุ ที่กระทบต่อการปฏิบัติ โดยที่กาบจันทร์ 8 ทิศ และจันทร์ 8 กีบ ตามความเชื่อ แบบเดิมน้อยท่ีสุด มีข้อเสนอแนะเพ่ือนาผลไปใช้ บ่งบอกถงึ การมีชัยชนะและได้รบั การปกป้องคุ้มครองให้ ประโยชน์คือ กราฟิกและต้นแบบบรรจุภัณฑ์ท่ีพัฒนา พ้นจากอันตรายทั้งปวงทั้ง 8 ทิศ ลวดลายที่เป็นตัวเลข ใหม่กลุ่มวิสาหกิจควรนาไปใช้อย่างต่อเนือ่ งเพ่อื ใหเ้ ปน็ ท่ี 3 จานวนสามตัวอยู่บนอินธนู บ่งบอกถึงความก้าวหน้า รจู้ กั และคนุ้ เคยกบั กราฟิกที่เปน็ เอกลักษณใ์ หม่ มีอานาจบารมี เป็นมงคลที่มีความศักดิ์สิทธิ์ คุ้มครองให้ บรรณานุกรม ปลอดภัย มีข้อความเพื่อเป็นการบอกเรือ่ งราวของชมุ ชน เกษม กุณาศรี และคณะ. 2560. การเลือกเอกลักษณ์ สั้น ๆ เพ่ือเป็นการสร้างแรงจูงใจบนบรรจุภัณฑ์ ข้อมูล ผลิตภัณฑ์ ข้อมูลช่องทางการติดต่อ และแถบผ้าลาย ท้ อง ถ่ิ น ส าหรั บ พัฒนา ผลิต ภัณ ฑ์ชุม ชน : ม่านบ่อสวกแบบเต็ม สิ่งเหล่าน้ีล้วนเป็นปัจจัยสาคัญใน กรณีศึกษากลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านห้วยชมพู. การออกแบบที่มีแรงดึงดูด มีความน่าสนใจ นาไปสู่การ Journal of Community Development ตัดสินใจซ้ือ และนาไปพัฒนาให้ตรงตามความต้องการ Research (Human and Social Sciences) ของผู้บริโภคมากที่สุด เป็นไปในทิศทางเดียวกันกับ 2017; 10(4), 86-97. งานวิจัยของ ศรัฐ ลิมศิริ และคณะ (2560) พบว่า พรพิมล ศักดา และวรารัตน์ วัฒนชโนบล. 2558. การ ผู้บริโภคมีความต้องการซ้ือผลิตภัณฑ์พื้นถิ่นประเภทผ้า ออกแบบกราฟิกในแบบฉบบั เอกลกั ษณท์ ้องถิ่น หรือเคร่ืองแต่งกายมากท่ีสุด โดยปัจจัยท่ีสาคัญที่ส่งผล สาหรบั บรรจุภณั ฑ์กลว้ ยอบแผน่ ของกลุ่มอาชีพ ต่อความน่าสนใจและตัดสินใจซื้อสินค้าของผู้บริโภค สตรีผลิตกล้วยอบแผ่น บางรักน้อย นนทบุรี. ได้แก่ การมีบรรจุภัณฑ์ท่ีสวยงาม ราคาเหมาะสม และ กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล เป็นผลิตภัณฑ์ของฝากหรือขอที่ระลึก กลุ่มวิสาหกิจ รตั นโกสินทร์. ไ ด้ รั บ แ น ว คิ ด ใ น ก า ร น า ก ร า ฟิ ก ท่ี แ ส ด ง ค ว า ม เ ป็ น ศรัฐ ลิมศิริ และคณะ. 2560. ปัจจัยด้านรูปแบบ เอกลักษณ์ไปประยุกต์ต่อยอดลวดลายบนผืนรวมถึงบน ผลิตภัณฑแ์ ละบรรจุภณั ฑ์ท่ีส่งผลต่อการตัดสินใจ ผลิตภัณฑ์ของกลุ่ม นาต้นแบบบรรจุภัณฑ์ใช้เป็น ซ้ือ กรณีศึกษาเขื่อนรัชชประภา อุทยานแหง่ ชาติ ทางเลือกในการพัฒนารูปลักษณ์ใหม่ สามารถนาไป เขาสก จังหวัดสุราษฎร์ธานี. วารสารวิจัยและ ออกแบบเป็นสตกิ เกอร์ติดบนผลิตภณั ฑ์ที่เหมาะสม และ พัฒนาวิไลยอลงกรณ์ในพระบรมราชูปถัมภ์, ได้จดั ทาบล็อกสกรีนกราฟกิ ใหม่เพื่อใหส้ ามารถใช้งานได้ ปที ี่ 12, ฉบบั ที่ 1, 137-147. โดยไม่กระทบต่อแนวปฏิบัติและทรัพยากรท่ีมีอยู่เดิม อังกาบ บุญสูง. 2556. การออกแบบบรรจุภัณฑ์ผ้าทอ ส่งมอบต้นแบบบรรจุภัณฑ์ผ้าพร้อมใช้งาน 3 แบบ พื้นเมือง อาเภอฟากท่า จังหวัดอุตรดิตถ์. วารสารวิชาการคณะเทคโนโลยีอุตสาหกรรม มหาวิทยาลยั ราชภฏั ลาปาง, ปีที่ 6, 85-97. 18 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

การยกระดบั ผลติ ภัณฑพ์ ืชสมนุ ไพรพลู คาวส่สู นิ คา้ OTOP Enhancement the Product of a Houttuynia Cordata tea herbs for OTOP ชไมพร รตั นเจริญชยั 1* กรวิกา ไชยวงศ์2 ณิชพันธ์ ปติ นิ ยิ มโรจน์3 วรยิ า ยอดป๋ัน4 ภาพมิ ล บวั ใจ5 Chamaiporn Ratanacharoenchai1* Kornwika Chaiwong2 Nichaphan Pitiniyomrot3 Wariya yodpun4 Parpimon boujai5 1, 2 อาจารยส์ าขาการบญั ชี คณะบริหารธุรกิจและศลิ ปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เชียงราย 3อาจารยส์ าขาวชิ าการจัดการ สาขาบรหิ ารธรุ กจิ คณะบรหิ ารธุรกิจและศลิ ปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา เชยี งราย 4, 5นกั ศกึ ษาสาขาการบญั ชี คณะบรหิ ารธรุ กิจและศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เชียงราย 1, 2 Lecturer, Accounting Department, Faculty Business Administration and Liberal Arts, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang rai. 3Lecturer, Business Administration Program in Business Administration, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang Rai. 4 , 5 Student, Accounting Department, Faculty Business Administration and Liberal Arts, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang rai. *E-mail : [email protected], เบอร์โทรศพั ท์ 081-0216656 บทคัดยอ่ การวิจัยน้ีมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบบรรจุภัณฑ์ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปสมุนไพรแทนคุณ บา้ นสนั มะแฟน ตาบลธารทอง อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย วิธวี จิ ัยประกอบด้วยการวจิ ัยเชงิ คณุ ภาพดว้ ยการวเิ คราะห์ ต้นทุนผลิตภัณฑ์และสร้างบรรจุภัณฑ์ต้นแบบ รวมถึงการดาเนินการวิจยั เชิงปริมาณด้วยการสอบถามความพงึ พอใจ ต่อรูปแบบบรรจภุ ัณฑ์ของสมุนไพรพรอ้ มชง ผลการศกึ ษาพบวา่ บรรจุภณั ฑ์ท่ีได้มีการพฒั นาเป็นบรรจุภณั ฑ์ต้นแบบสามารถสรา้ งการรบั รู้แกผ่ ู้บรโิ ภคผ่าน การสร้างตราสินค้าให้มีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของผลิตภัณฑ์ มีความโดดเด่นและสร้างความแตกต่างจาก ผลิตภณั ฑ์ในกลุม่ ผผู้ ลิตชาสมุนไพรรายอน่ื ๆ และผลจากการสอบถามความเห็นของผู้บรโิ ภคทมี่ ีต่อรปู แบบบรรจุภัณฑ์ พบวา่ ผู้บริโภคมคี วามพงึ พอใจในบรรจภุ ณั ฑต์ น้ แบบทไี่ ด้รบั การออกแบบใหม่ แบบท่ี 2 ในระดับมากท่ีสุด โดยใหค้ วาม สนใจในด้านการออกแบบกราฟิกบรรจุภัณฑ์ในเรื่องการแสดงข้อมูลที่ครบถ้วนในระดับมากท่ีสุด ด้านรูปแบบและ ความสวยงามของตัวผลติ ภัณฑ์พบความพงึ พอใจในเร่อื งสีของบรรจภุ ณั ฑม์ ีความสวยงามและเหมาะสมในระดับมาก ท่ีสุด และด้านการเพ่ิมมูลค่าและราคาจัดจาหน่ายในเรื่องรูปแบบบรรจุภัณฑ์ช่วยสร้างอัตลักษณ์และเพ่ิมมูลค่าใน ระดับมากท่ีสุด นอกจากนี้คณะผู้วิจัยได้ดาเนินการคานวณต้นทุนและถ่ายทอดองค์ความรู้ในการคานวณต้นทุน ผลิตภัณฑ์ใหม้ ีความถกู ตอ้ งและสามารถนาข้อมูลต้นทุนนั้นไปใชใ้ นการกาหนดราคาขายและวางแผนการผลติ ต่อไปใน อนาคต คาสาคญั การยกระดบั ผลิตภัณฑ์, สมนุ ไพรพร้อมชงพลู คาว, สินค้าหน่งึ ตาบลหนึ่งผลติ ภณั ฑ์, การออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ วารสารวชิ าการรับใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 19 ปที ี่ 3 ฉบับที่ 1 มกราคม - มิถุนายน 2562

Abstract This research aims to study and develop product design for OTOP’ s products from a small community enterprise: Tankhun Herbs Group, Bann Sunmafan, Tambon Saykhow, Amphoe Phan, Chiangrai Province. The research consisted of three qualitative research prototype designs, along with an analysis of each product cost and prototype packaging. Another purpose of this research is to quantitative research on the satisfaction of the packaging of a Houttuynia Cordata tea herbs. The study found that prototype packaging can create consumer awareness through logo and branding. It is unique and different from other herbal teas. The results of the consumer inquiry on the packaging showed that attention to the newly designed packaging type 2 , at the highest level. Most respondents were satisfied with the graphic design of packaging in the presence of complete information at the highest level. The style and beauty of the product found satisfaction in the color of the packaging is beautiful and suitable at the highest level. The value-added and price, most respondents were satisfied with the packaging model, which helped to create the identity and value added at the highest level. In addition, the researcher calculated the cost of a product and knowledge transfer to be accurate cost. Then, they can use the cost of a product to determine future prices and production plans. Keywords Enhancement the Product, Houttuynia Cordata, OTOP, Design Packagin บทนา ผลิตภัณฑ์ในรูปแบบอื่น ๆ ซึ่งพลูคาวเป็นสมุนไพรชนิด ปัจจุบันกระทรวงสาธารณสุขมีนโยบายท่ีจะ หน่ึงท่ีมีสรรพคุณมากมาย เช่น เป็นยาดับพิษร้อน ถอน พิษไข้ ฤทธ์ิต้านไวรัสท่ีก่อให้เกิดเริม ไข้หวัดใหญ่ และ ส่งเสริมการใช้สมุนไพร เพ่ือเสริมสร้างการพ่ึงตนเองใน รักษาอาการอักเสบ เป็นต้น แต่ปัจจุบันผลิตผลและ ด้านสุขภาพ นอกจากนี้รัฐบาลได้กาหนดเป็นนโยบาย ผลิตภัณฑ์ของกลุ่มดงั กล่าวยงั ไม่เป็นท่ียอมรับของตลาด ของชาติ ให้มีการเร่งรัดการพัฒนาสมุนไพรให้เกิด ซ่ึงจากการสารวจข้อมูลผลิตภัณฑเ์ บ้ืองต้นพบว่ากลุ่มได้ ประโยชน์อย่างแท้จริง และส่งเสริมให้มีการใช้เป็นยา อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร พั ฒ นา ใ นเ ร่ื อ ง ข อ ง ก า ร พั ฒนา อย่างแพร่หลาย ทั้งในสถานบริการของรัฐ และในงาน กระบวนการผลิตให้ได้มาตรฐานเพื่อขอการรับรอง สาธารณสุขมูลฐาน อุตสาหกรรมยาแผนโบราณ มาตรฐานการผลิตจากหน่วยงานภาครัฐ แต่อย่างไรก็ ตลอดจนอตุ สาหกรรมยาแผนปัจจุบัน รวมทั้งส่งเสริมให้ ตามพบว่ารูปแบบของบรรจุภัณฑ์ยังไม่ได้รับการพัฒนา มีการส่งออกสมุนไพรหลายชนิด ซ่ึงผลการสารวจพบวา่ ท า ใ ห้ ผู้ บ ริ โ ภ ค ข า ด ค ว า ม เ ช่ื อ ม่ั น ใ น เ ร่ื อ ง ข อ ง ค ว า ม สมนุ ไพรบางชนิดสูญพันธุ์ หรือขาดแคลนไปเปน็ จานวน ปลอดภัยในการบริโภค และมีรูปลักษณ์ไม่ทันสมัยไม่ มาก เน่ืองจากป่าไม้ถูกทาลาย ทาให้ไม่สามารถหา สามารถดึงดูดความสนใจจากผู้บริโภค นอกจากน้ียัง สมุนไพรที่มคี ุณภาพไดเ้ พยี งพอ และสมนุ ไพรท่ีหาไดก้ ็ยงั พบว่าการรวมตัวกันภายในกลุม่ ยงั ขาดความเขม้ แขง็ มีราคาแพงอีกด้วย การอนุรักษ์สมุนไพร การปลูก และ การกระจายพันธ์ุสมุนไพร จึงจาเป็นจะต้องสนับสนุน จากประเด็นปัญหาดังกล่าวคณะผู้วิจัยจึงมี และส่งเสริมให้เกิดขึ้นโดยเร็วที่สุด กลุ่มวิสาหกิจชุมชน ความต้องการที่จะเข้าไปศึกษาเพื่อพัฒนาและช่วย แปรรปู สมนุ ไพรแทนคุณ บา้ นสันมะแฟน ตาบลธารทอง ยกระดับผลิตภัณฑ์พืชสมุนไพรพลูคาวเพื่อพัฒนาไปสู่ อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย ได้มีการปลูกและจาหนา่ ย สนิ คา้ OTOP ภายใต้วัตถปุ ระสงค์ 3 ประการคอื 1. เพ่อื พืชสมุนไพรพลูคาวหรือผักคาวตองทั้งแบบสด แบบ พัฒนาบรรจุภณั ฑ์ให้มีรูปลกั ษณ์ที่ทันสมยั ปลอดภยั และ อบแห้งรวมถึงอยู่ระหว่างการทดลองนามาแปรรูปเป็น ตรงความต้องการของผู้บริโภค 2. เพ่ือสารวจความ 20 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

พึงพอใจของผู้บริโภคท่ีมีต่อบรรจุภัณฑ์และผลิตภัณฑ์ 1) แต่ละรูปแบบ 3. เพื่อคานวณต้นทุนและผลตอบแทนท่ี ผู้ประกอบการจะได้รับ ด้วยการให้ความช่วยเหลือผ่าน ภาพที่ 1 การสารวจทนุ ของกลมุ่ วสิ าหกจิ ชมุ ชนแปรรูป การช่วยพัฒนา การให้ข้อมูลและประสานงา นกับ สมุนไพรแทนคุณโดยการสัมภาษณเ์ ชงิ ลึก หน่วยงานและองค์กรภาครัฐต่าง ๆ ในการที่จะช่วยให้ เกิดกระบวนการบริหารจัดการกระบวนการผลิตให้มี ออกฤทธิต์ อ่ ปอดและตับ ใชเ้ ปน็ ยาดับพิษรอ้ นถอนพิษไข้ มาตรฐาน การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ การพฒั นาชอ่ งทางการ แก้พษิ ขบั ปัสสาวะ แก้ปวมน้า รกั ษาอาการอักเสบของ จัดจาหนา่ ย รวมถึงการพัฒนารปู แบบการบริหารจัดการ อวัยวะภายในตา่ ง ๆ ไดเ้ ปน็ อย่างดี (แนง่ นอ้ ย แสงเสนห่ ์, กลุ่ม ถึงแม้สมาชิกในกลุ่มส่วนใหญ่จะเป็นผู้สูงอายุ แต่ 2541) จากการสารวจพบว่ากลมุ่ เกษตรบา้ นสันมะแฟน ผู้นาและสมาชิกในกลุ่มมีความต้องการท่ีจะได้รับการ ตาบลธารทอง อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย มีแนวคิดที่ พัฒนาผลิตภัณฑ์ ดังน้ันหากได้รับการสนับสนุนทาง ต้องการให้ชาวบ้านในหมู่บ้านท่ีส่วนมากมีอาชีพเป็น วชิ าการผา่ นกระบวนการ วิจัย คาดว่าจะสามารถช่วยทา เกษตรกร และเป็นผู้สูงอายุได้มีการรวมกลุ่มกันและนา ให้ทางกลุ่มมีความเข้มแข็ง มีรายได้สม่าเสมอและมี ผักสมุนไพรพ้ืนบ้านมาแปรรูปเพ่ือเพ่ิมมูลค่า จึงมีการ ความเข้มแข็งและย่ังยืนในระยะยาว รวมไปถึงกลุ่ม รวมกลุ่มกันในชื่อกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปสมุนไพร ลูกค้าก็จะสามารถเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีความปลอดภยั แทนคุณ เพื่อผลิตและแปรรูปสมุนไพรพ้ืนบ้านให้อยู่ใน และสามารถนาพืชผักสมุนไพรพื้นบ้านไปใช้ให้เกิด รูปแบบท่ีสามารถรับประทานได้สะดวกในการใช้รักษา ป ร ะ โ ย ช น์ ต่ อ ก า ร รั ก ษ า สุ ข ภ า พ ต า ม ส ร ร พ คุ ณ ข อ ง สุขภาพขั้นพื้นฐานตามวิถีและภูมิปัญญาท่ีมีอยู่ดั้งเดิม ผักคาวตองใหเ้ กิดประโยชน์อย่างแทจ้ รงิ และทั่วถึง โดยผลิตภัณฑ์ท่ีมีอยู่เดิมคือ ชาพูลคาว อย่างไรก็ตาม วธิ ดี าเนนิ งานวิจัย พบว่าเร่ืองที่กลุ่มฯ ต้องได้รับการส่งเสริมคือผลิตภัณฑ์ ดังกล่าวยังไม่เป็นที่รู้จักและเป็นท่ียอมรับของตลาด การวิจัยคร้ังน้ีเป็นการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed มากนัก ดังน้ันผู้วิจัยจึงมีความสนใจในการร่วมพัฒนา Methods Research) ระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพ บรรจุภัณฑ์ท่ีมีความทันสมัย สะอาด สะดวก ปลอดภัย (Qualitative Research) โดยกระบวนการวิเคราะห์ และได้มาตรฐาน โดยมีแนวคิดไปสู่การพัฒนารูปแบบ ชมุ ชนแบบมสี ว่ นร่วม (Participatory Rural Appraisal: บรรจภุ ณั ฑ์ PRA) แ ล ะ ก า ร วิ จั ย เ ชิ ง ป ริ ม า ณ ( Quantitative Research) โดยมีลาดับวิธีการดาเนินงานวิจยั ดังนี้ 2) การออกแบบบรรจุภัณฑ์เพ่ือสร้างมูลค่าเพ่ิม ให้กับผลิตภัณฑ์ชาสมุนไพรพูลคาว ผู้วิจัยได้นาข้อมูลท่ี 1) การสารวจทุนของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูป ได้จากการสารวจทุนของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูป สมนุ ไพรแทนคุณ มกี ารรวบรวมข้อมลู โดยการสัมภาษณ์ สมุนไพรแทนคุณ มาพัฒนาเป็นบรรจุภัณฑ์ต้นแบบ เชิงลึก เพื่อศึกษาจุดแข็งที่กลุ่มมีและสงิ่ ท่ีกลมุ่ ต้องไดร้ บั ให้กับทางกลุ่ม ในกระบวนการวิจัยน้ีเน้นการมีส่วนรว่ ม การส่งเสรมิ ดงั ภาพท่ี 1 ในการคิดและพัฒนาบรรจุภัณฑ์เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม จากการสัมภาษณ์เชิงลึกพบว่าส่ิงที่เป็นจุดแข็ง ของกลุ่มคือพืชสมุนไพรที่ทางกลุ่มร่วมกันปลูกและ รับซ้ือเพิ่มจากแหล่งเพาะปลูกในชุมชนท่ีปลอดสารเคมี (Organic herbs) ซ่ึงพืชสมุนไพรหลักคือพูลคาวหรือ ท่ีชาวบ้านนิยมเรียกกันว่าผักคาวตอง พลูคาวเป็น สมนุ ไพรทีใ่ ห้ รสเผด็ มีกลิน่ คล้ายคาวปลาเป็นยาเย็นแก้ กามโรค เข่าข้อ แก้น้าเหลืองเสีย ทาให้แผลแห้ง วารสารวิชาการรบั ใช้สังคม มทร.ลา้ นนา 21 ปที ่ี 3 ฉบับที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2562

ให้กับผลิตภัณฑ์ โดยให้สมาชิกกลุ่มมีส่วนร่วมในการ ท่ีใช้เป็นพื้นหน้าและพ้ืนหลัง สี ได้แก่สีส่วนร่วมของ แสดงความคิดเห็นเสนอแนะการออกแบบท้ังรูปแบบ บรรจุภัณฑ์ สัญลักษณ์ได้แก่ตราสินค้าเฉพาะที่เป็นภาพ ของบรรจุภัณฑ์ และฉลากของผลิตภัณฑ์ โดยบรรจุ และสัญลกั ษณ์ ภาพตัวอักษรได้แก่ตัวอักษรและกลุ่มคา ภั ณ ฑ์ ที่ ต้ อ ง ก า ร พั ฒ น า ส า ห รั บ บ ร ร จุ ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ช า โฆษณาชวนเชื่อ สอดคล้องกับการศึกษาของ นงลักษณ์ สมุนไพรพูลคาว เป็นวัสดุหรือภาชนะที่ใช้ในการรองรับ จิ๋วจู (2559) ท่ีวิจัยเรื่อง การพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ บรรจุหรือหีบห่อสิ่งของสาหรับการเกบ็ การใช้งาน การ เพื่อเพ่ิมมูลค่าสินค้าของกลุ่มโอทอป (OTOP) และการ ขนส่ง การกระจายสินค้า การตลาด และการจาหน่าย บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ก ลุ่ ม วิ ส า ห กิ จ ชุ ม ชนข นา ด ย่ อ ม บรรจุภัณฑ์น้ีทาหน้าท่ีเป็นสิง่ นาพาสนิ ค้าจากแหล่งผลิต มีวัตถุประสงค์เพ่ือพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ และการ ไปยังจุดจาหน่าย ดังน้ันบรรจุภัณฑ์จึงจัดเป็นส่วนหน่ึง บริหารจัดการของกลุ่มโอทอป (OTOP) วิสาหกิจชุมชน ของวงจรการค้า การเลือกใชบ้ รรจภุ ณั ฑ์ จะตอ้ งประมวล ขนาดย่อม ที่พบว่า ลูกค้ามีความพึงพอใจรูปแบบ ความรู้ความเข้าใจด้านศิลปะ และเทคโนโลยีต่าง ๆ บรรจุภัณฑ์ ด้านประโยชน์ของบรรจุภัณฑ์ ด้านรูปแบบ (สมุ าลี ทองรงุ่ โรจน์, 2555) เพอ่ื ให้บรรจุภณั ฑม์ ีอายุการ และความสวยงาม และดา้ นอตั ลักษณแ์ ละการเพิ่มมูลค่า ใชง้ านยาวนานข้ึน บรรจุภณั ฑน์ อกจากจะมีประโยชน์ใน ในระดับมาก แง่ของการเก็บรักษาผลิตภัณฑ์เพื่อให้มีอายุการใช้ ประโยชน์ยาวนานแล้ว บรรจุภัณฑ์ยังทาหน้าท่ีเป็นสื่อ จ า ก ก ร ะ บ วนก าร นี้ ท า ให้ ไ ด้ ต ร าผลิตภัณฑ์ ทางการตลาดเพื่อใหผ้ ลติ ภัณฑ์มีความน่าสนใจและเปน็ ชาสมุนไพรคาวตองแทนคุณ ดังภาพที่ 2 และได้บรรจุ ที่ ต้ อ ง ก า ร ข อ ง ผู้ บ ริ โ ภ ค จึ ง ต้ อ ง มี ก า ร เ ลื อ ก ใช้ ภัณฑ์ต้นแบบได้ 2 แบบ คือ แบบกล่องกระดาษ และ เทคโนโลยีการออกแบบที่เหมาะสม และสามารถสื่อถึง กลอ่ งโลหะ (ดังภาพท่ี 5 และ 6) และด้านรูปแบบฉลาก เอกลักษณ์อัตลกั ษณแ์ ละจุดเด่นของผลิตภัณฑ์ งานวิจัย ผลติ ภณั ฑท์ จ่ี ะนามาใช้ติดบนกล่องบรรจภุ ัณฑ์ได้รับการ น้ีจึงมีการออกแบบบรรจุภัณฑ์ภายใต้ ทฤษฎีสรีระการ ออกแบบรวม 3 รูปแบบและให้ทางสมาชิกกลุ่มเลือก อ่านบรรจภุ ณั ฑ์ท่ีไดม้ าจากการศึกษาพฤติกรรมการอ่าน อีกคร้ัง ทางกลุ่มฯ เลือกรูปแบบฉลากแบบที่ 2 ที่จะ บรรจุภัณฑ์ที่พบในงานวิจัยของ ปุ่น คงเจริญเกียรติ นาไปตดิ ลงบนบรรจุภัณฑ์แบบกล่องกระดาษ และเลอื ก (2541) ซ่ึงได้ข้อสรุปในการออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ว่าส่วน รูปแบบที่ 3 ที่จะนามาติดลงบนบรรจุภัณฑ์แบบกล่อง ซ้ายของบรรจุภัณฑ์จะได้รับการอ่านมากกว่าส่วนขวา โลหะ ดงั ภาพท่ี 3 และตาแหน่งของส่วนบนจะได้รับความสนใจมากกว่า ส่วนล่าง ดังน้ันการจัดวางองค์ประกอบศิลป์ลงบน 3) สารวจความต้องการและการยอมรับของ บรรจุภัณฑ์จึงจะต้องสอดคล้องตามลาดับความสาคัญ ผู้บริโภค กระบวนการนี้ผู้วิจัยรวบรวมข้อมูลจาก กับตาแหน่งที่เป็นจุดสนใจ ตาแหน่งท่ีได้รับความสนใจ แบบสอบถามเกี่ยวกับความพึงพอใจของผู้บริโภคต่อ มักจะเป็นส่วนซ้ายมือด้านบนและเลื่อนไปทางขวา รูปแบบบรรจุภัณฑ์ของสมุนไพรพร้อมชง ทั้งรูปแบบ ถ้าผู้บริโภคยังมีความสนใจอ่านต่อสายตาจะเบนไปส่วน ด้ังเดิม ดังภาพท่ี 4 และรูปแบบบรรจุภัณฑ์ต้นแบบอีก ด้านซ้ายล่างซ่ึงเป็นจุดแสวงหาส่ิงที่ต้องการ ดังน้ันจุด จานวน 2 แบบ (ภาพท่ี 5 และ 6) ท่ีได้มาจากการมี ด้านล่างขวาจะเป็นจุดที่ได้รับความสนใจน้อยท่ีสุด สว่ นรว่ มในการออกแบบและเสนอแนะแนวความคิดจาก ดังน้ันการออกแบบจึงต้องเรียงลาดับความสาคัญของ ผู้ประกอบการของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปสมุนไพร เน้ือหาที่จะใส่ลงตามจุดท่ีเหมาะสม ควรเริ่มจากช่ือ แทนคณุ สินค้า ยี่ห้อ รายละเอียดของสินค้า และจบลงด้วย กรรมวธิ ีใช้ หรือน้าหนักที่บรรจุ ดงั น้ันองคป์ ระกอบศิลป์ 4) การวเิ คราะห์ต้นทุนผลิตภัณฑ์ ในกระบวนการน้ี ที่จะใช้การแจกแจงรูปแบบเรขาศิลป์บนบรรจุภัณฑ์จึง มีข้ันตอนในการดาเนินงานโดยการศึกษาปัจจัยการ ประกอบดว้ ยองค์ประกอบต่าง ๆ เหล่านี้ ภาพได้แกภ่ าพ คานวณต้นทุนเพ่ือออกแบบการสมั ภาษณ์เชิงลึก เมื่อได้ แบบสัมภาษณ์เชิงลึกท่ีเหมาะสมแล้วจึงนามาใช้ในการ เก็บรวบรวมข้อมูลด้านต้นทุนผลิตภัณฑ์ของกลุ่มฯ และ นาข้อมูลท่ีไดร้ ับมาคานวณหาต้นทุนการผลติ ท้งั ตน้ ทนุ 22 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ภาพที่ 2 ตราผลิตภัณฑ์ชาสมุนไพรคาวตองแทนคุณ ระเบียบวิธกี ารวจิ ัย ประชากรและกลุ่มตวั อย่าง ภาพที่ 3 ฉลากผลติ ภณั ฑร์ ูปแบบที่ 1, 2, และ 3 วัตถุดิบ และต้นทุนผลิตภัณฑ์ต่อหน่วย ตามหลักการ 1) ประชากรท่ีใชใ้ นการศกึ ษาคร้ังนี้ มที ั้งหมด 2 กลุม่ คานวณต้นทุนการผลิตประกอบด้วยต้นทุนวัตถุดิบ 1.1) กลุ่มที่ 1 คือ ประชากรทั้งหมดของ ทางตรง ตน้ ทุนแรงงานทางตรง และคา่ ใช้จา่ ยการผลติ ท่ี เ กิ ด ข้ึ น ทั้ ง ห ม ด ใ น ร ะ ย ะ เ ว ล า ห น่ึ ง ว่ า เ ป็ น ต้ น ทุ น ห รือ ก ลุ่ ม วิ ส า ห กิ จ ชุ ม ช น แ ป ร รู ป ส มุ น ไ พ ร แ ท น คุ ณ ค่าใช้จ่ายที่เกิดข้ึนในการผลิตสินค้าของกิจการในหนึ่ง ตาบลทรายขาว อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย จานวน รอบการผลิต (อนุรกั ษ์ ทองสุโขวงค์, 2559) ทัง้ หมด 11 คน 5) ตดิ ตามประเมนิ ผล ในกระบวนการน้ผี วู้ ิจยั ได้ทา 1.2) กลุ่มท่ี 2 คือ ผู้บริโภคกลุ่มเป้าหมายใน การติดตามว่ากลมุ่ วิสาหกิจชุมชนกลุ่มสมุนไพรแทนคุณ เขตพืน้ ที่จังหวดั เชยี งราย ซึ่งไม่ทราบจานวนประชากรท่ี สามารถนาผลงานดงั กลา่ วไปใช้ประโยชน์ในเชงิ พาณิชย์ แน่นอน ตลอดจนประเมินวา่ กลุ่มสามารถใช้ประโยชน์จากข้อมูล การคานวณต้นทุนผลิตภัณฑ์ในการต้ังราคาขายซึ่งจะ 2) กลุม่ ตวั อยา่ งทนี่ ามาศกึ ษาคร้งั นี้ คอื นาไปสู่การกาหนดกาไรตามเป้าหมายท่ีเพียงพอที่จะทา 2.1) ประชากรกลุ่มที่ 1 คือ ประชากรทั้งหมด ใ ห้ ก ลุ่ ม แ ล ะ ส ม า ชิ ก ใ น ก ลุ่ ม มี เ งิ น ทุ น ห มุ น เ วี ย น ใ น การดาเนินงานที่เขม้ แข็งและย่งั ยนื ในระยะยาวหรอื ไม่ ข อ ง ก ลุ่ ม วิ ส า ห กิ จ ชุ ม ช น แ ป ร รู ป ส มุ น ไ พ ร แ ท น คุ ณ ตาบลทรายขาว อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย จานวน ทงั้ หมด 11 คน 2.2) กลุม่ ตัวอยา่ งที่ 2 ผ้บู ริโภค ผู้วจิ ยั ใช้วธิ กี าร เลือกกล่มุ ตวั อยา่ งตามสะดวก จานวน 100 คน เครอื่ งมอื ท่ีใชใ้ นการศึกษาวจิ ยั เพ่ือให้สอดคลอ้ งกับวัตถุประสงค์ ผู้วิจัยจาแนก เครอ่ื งมอื ในการวิจยั ครั้งน้ี คอื 1) การศึกษาข้อมูลพื้นฐานของกลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนแปรรูปสมุนไพรแทนคุณ ผู้วิจัยใช้แบบสัมภาษณ์ เชิงลึกแบบไม่เป็นทางการ รวมท้ังการสัมภาษณ์แบบ เปิดกว้างไม่จากัดคาตอบ ตลอดจนการสัมภาษณ์แบบมี จุดสนใจ และการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลในการเก็บ รวบรวมข้อมูล โดยแบ่งเป็นข้อมูลท่ัวไปของผู้ตอบ สัมภาษณ์ ใช้คาถามเก่ียวกับข้อมูลของบรรจุภัณฑ์ เป็น คาถามท่ีเกี่ยวข้องกับข้อมูลลวดลายของบรรจุภัณฑ์ท่ี ตรงกับอัตลักษณ์ของกลุ่มวิสาหกิจและคุณลักษณะของ ผลิตภณั ฑ์ 2) การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ใหม่ โดยมีแนวคิดใน การพฒั นาผลติ ภัณฑ์ดงั นี้ 2.1) มตี ราผลิตภณั ฑ์ และรูปแบบบรรจุภณั ฑ์ ที่สวยงามโดดเด่นสะดดุ ตา วารสารวชิ าการรบั ใชส้ งั คม มทร.ลา้ นนา 23 ปที ี่ 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2562

2.2) มลี กั ษณะเฉพาะของผลิตภัณฑ์ทมี่ ีความ นาไปผลิตต่อ แต่อย่างไรก็ตามกลุ่มได้พยายามพัฒนา แตกตา่ งจากผลิตภณั ฑ์อ่นื ผลิตภัณฑ์ชาสมุนไพรพูลคาวอบแห้งโดยการแบ่งบรรจุ เ ป็ น ส มุ น ไ พ ร พ ร้ อ ม ช ง แ ล ะ ส ร้ า ง ต ร า สิ น ค้ า เ ป็ น ข อ ง 2.3) มีการนาเสนอข้อมูลท่ีเป็นประโยชน์ กลุ่มเอง ดังรูปท่ี 4 อย่างไรก็ตามพบว่าผลิตภัณฑ์ยังไม่ เกี่ยวกับสินค้าท่คี รบถ้วนและชดั เจน เป็นท่ีรู้จักและต้องการของตลาดมากนัก กลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนแปรรูปสมุนไพรแทนคุณจึงมีความต้องการให้ 2.4) มีเคร่ืองหมายมาตรฐาน และสัญลักษณ์ คณะผู้วิจัยดาเนินการพัฒนาบรรจุภัณฑ์เพ่ือให้เป็นท่ี ต่าง ๆ ระบุไว้บนฉลาก โดยบรรจุภัณฑ์ที่ได้รับการ ส น ใ จ แ ล ะ ไ ด้ รั บ ก า ร ย อ ม รั บ จ า ก ผู้ บ ริ โ ภ ค จึ ง น า ไ ป สู่ พั ฒ น า ไ ด้ ผ่ า น ก า ร ต ร ว จ ส อ บ ค ว า ม เ ห ม า ะ ส ม ข อ ง กระบวนการวจิ ัยในข้ันตอนถดั ไป บรรจุภัณฑ์ ผลการพัฒนาผลติ ภณั ฑ์ 3) การสารวจความพึงพอใจของผู้บริโภคที่มีต่อ จากการศึกษาข้อมูลพ้ืนฐานและบริบทของกลุ่ม บรรจุภัณฑ์แบบใหม่ เน้นในเร่ืองความพึงพอใจและ วิสาหกิจชุมชนแปรรูปสมุนไพรแทนคุณ พบว่าสมาชิก ค ว า ม มั่ น ใ จ ใ น ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ โ ด ย ใ ช้ แ บ บ ส อ บ ถ า ม แ บ บ กลุ่มมีความต้องการในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีความ Likert Scale เพ่ือสอบถามความพึงพอใจ 5 ระดับคือ สวยงาม มีเอกลักษณ์ และมีความน่าเชื่อถือ คณะผู้วิจยั มากท่สี ดุ มาก ปานกลาง น้อย และน้อยท่สี ดุ จงึ ไดพ้ ัฒนารปู แบบผลิตภัณฑ์จากการผสานแนวคิดด้าน การออกแบบบรรจุภัณฑ์และข้อมูลพ้ืนฐานผ่านการมี 4) การคานวณต้นทุนผลิตภัณฑ์ชาสุมนไพร ส่วนร่วมจากทางกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปสมุนไพร พูลคาว วัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาความครบถ้วน ในการ แทนคุณ ทาให้ได้ตราผลติ ภัณฑ์ และบรรจุภัณฑ์ต้นแบบ ค า น ว ณ ต้ น ทุ น ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ช า ส มุ น ไ พ ร พ ลู ค า ว เ พ่ื อ จานวน 2 แบบ โดยให้กลุ่มนาไปพัฒนาเป็นบรรจภุ ณั ฑ์ ค า น ว ณ ห า ต้ น ทุ น ต่ อ ห นึ่ ง ห น่ ว ย ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ เ พ่ื อ ใ ช้ ที่ผลิตและจาหน่ายจริงจานวน 1 แบบ ทั้งน้ีบรรจุภัณฑ์ ประโยชนใ์ นการต้ังราคาขาย การวางแผนการผลิต และ ต้นแบบนาเสนอดังภาพที่ 5 และภาพท่ี 6 ใช้ในการตัดสินใจดาเนินงาน โดยใช้แบบการสัมภาษณ์ ผลการศกึ ษาความพงึ พอใจของผ้บู ริโภคที่มีต่อผลิตภณั ฑ์ เชิงลึกเพื่อให้ได้ข้อมูลในการวิเคราะห์ต้นทุนผลิตภัณฑ์ ผลการประเมินความพึงพอใจท่ีมีต่อรปู แบบบรรจภุ ัณฑ์ ชาสมนุ ไพรพลู คาวท่แี มน่ ยาที่สดุ แบบดั้งเดิม และรูปแบบบรรจุภัณฑ์ต้นแบบท่ีได้รับการ ผลการวจิ ยั ออกแบบใหม่จานวน 2 แบบ พบว่า ข้อมูลท่ัวไปของ ผตู้ อบแบบสอบถามจานวน 100 ชุด พบว่าสว่ นใหญเ่ ป็น การยกระดับผลิตภัณฑ์พืชสมุนไพรพูลคาว เพื่อ เพศหญิง จานวน 56 คน คิดเป็นร้อยละ 56 เพศชาย พัฒนาสู่สินค้า OTOP ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูป จานวน 44 คน คิดเป็นร้อยละ 44 มีอายุระหว่าง สมุนไพรแทนคุณ เพื่อให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของ 20-30 ปี จานวน 36 คน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 36 รองลงมามี การวจิ ยั ผวู้ จิ ยั ไดว้ เิ คราะหข์ ้อมูลได้ดงั นี้ ผลการศึกษาข้อมูลพื้นฐานของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน ภาพท่ี 4 ชาสมุนไพรพรอ้ มชงพลู คาวแบบดง้ั เดมิ แปรรูปสมนุ ไพรแทนคุณ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปสมุนไพรแทนคุณจัดตั้ง ข้ึนเม่ือปี 2551 มีจานวนสมาชิกอยู่จานวน 11 คน มี พ้ืนท่ีปลูกสมุนไพรจานวน 14 ไร่ และปลูกพืชสมุนไพร พูลคาวหรือภาคเหนือเรียกว่าผักคาวตองเป็นการปลูก โดยไมใ่ ช้สารเคมี ผลติ ภณั ฑ์หลักของกลุ่มคือน้าสมุนไพร พลู คาวสกดั ชาสมุนไพรพูลคาว และสบู่สมุนไพรพูลคาว โ ด ย ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ท่ี ค ณ ะ ผู้ วิ จั ย เ ลื อ ก น า ม า พั ฒ น า คื อ ผลติ ภัณฑ์ชาสมุนไพรพร้อมชงพูลคาว ปัจจุบันการผลิตและจาหน่ายส่วนใหญ่จะจาหน่าย ในรูปแบบอบแห้งเป็นกิโลกรัมให้แก่พ่อค้าคนกลางเพื่อ 24 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ภาพท่ี 5 บรรจุภณั ฑ์ตน้ แบบทีไ่ ด้รับการออกแบบใหม่ บรรจุภัณฑ์ต้นแบบที่ได้รับการออกแบบใหม่ แบบที่ 2 แบบที่ 1 มีค่าเฉลี่ยโดยรวมเท่ากับ 4.28 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน โดยรวมเทา่ กบั 0.72 ซ่งึ สามารถแสดงรายละเอียดความ ภาพที่ 6 บรรจภุ ัณฑต์ น้ แบบท่ีได้รับการออกแบบใหม่ พงึ พอใจรายดา้ น ดงั ต่อไปน้ี แบบท่ี 2 ด้านการออกแบบกราฟิกบรรจุภัณฑ์ ส่วนใหญ่มี อายุระหว่าง 31-40 ปี จานวน 33 คน คิดเป็นร้อยละ ความพึงพอใจระดับมากท่ีสุดเก่ียวกับบรรจภุ ัณฑ์สามารถ 33 มีอายุระหว่าง 41-50 ปี จานวน 19 คน คิดเป็น แสดงข้อมูลท่ีจาเป็นได้ครบถ้วน มีค่าเฉลี่ย 4.32 ส่วน ร้อยละ 19 และมีอายุระหว่าง 50 ปี จานวน 12 คน เบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.67 รองลงมามีความเห็นว่า คิดเป็นร้อยละ 12 มีระดับการศึกษาส่วนใหญ่อยู่ใน บรรจุ ภั ณ ฑ์ มี ตรา สิ น ค้ า ท่ี ส ะ ท้ อ น ถึ ง เ อก ลั ก ษ ณ์ แ ล ะ ระดับปริญญาตรี จานวน 53 คน คิดเป็นร้อยละ 53 อัตลักษณ์ของผลิตภัณฑ์ มคี วามพงึ พอใจอยู่ในระดับมาก ส่ ว นใ ห ญ่ มี อ า ชี พ ข้ า ร า ช ก า ร /พ นั ก ง า น ใ นห น่ ว ย ง า น ที่สุด มีค่าเฉล่ียเท่ากับ 4.26 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ภาครัฐ จานวน 34 คน คิดเป็นร้อยละ 34 รายได้เฉลี่ย เท่ากบั 0.74 และมคี วามเห็นว่าการออกแบบฉลากบรรจุ ต่อเดือน 10,000 – 20,000 บาท จานวน 50 คน ภัณฑ์สามารถใช้เป็นส่ือเผยแพร่ให้รายละเอียดเกี่ยวกับ คิดเป็นร้อยละ 50 ผู้ตอบแบบสอบถามส่วนใหญ่ไม่มี สินค้า และแหล่งที่มาของสินค้าเพ่ิมขึ้น มีความพึงพอใจ ปัญหาสุขภาพจานวน 72 คน คิดเป็นร้อยละ 72 ผู้ตอบ อยู่ในระดับมากท่ีสุด มีค่าเฉล่ียเท่ากับ 4.26 ส่วน แ บ บ ส อ บ ถ า ม ส่ ว น ใ ห ญ่ เ ค ย ใ ช้ ส มุ น ไ พ ร ใ น ก า ร ดู แ ล เบีย่ งเบนมาตรฐานเทา่ กับ 0.76 และ การออกแบบฉลาก สุขภาพหรือรักษาโรค จานวน 68 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 68 บรรจุภัณฑ์มีการจัดวางองค์ประกอบอย่างเหมาะสม และผู้ตอบแบบสอบถามส่วนใหญ่พึงพอใจในรูปแบบ ความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด มีค่าเฉล่ียเท่ากับ 4.21 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากบั 0.72 ตามลาดับ ด้านรูปแบบและความสวยงามกับตัวผลิตภัณฑ์ ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจเร่ืองสีของบรรจุภัณฑ์มีความ สวยงามและเหมาะสมอยู่ในระดับมากที่สุด มีค่าเฉล่ีย เท่ากับ 4.35 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.70 รองลงมามีความพึงพอใจต่อวัสดุท่ีใช้มีความเหมาะสม กับผลิตภัณฑ์ อยู่ในระดับมากท่ีสุด มีค่าเฉล่ียเท่ากับ 4.29 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.70 มีความ พงึ พอใจต่อลักษณะรูปร่างรปู ทรงของบรรจุภณั ฑ์มคี วาม สวยงาม และทาให้น่าสนใจ ผู้บริโภคมีความสนใจใน สินค้าอยู่ในระดับมากท่ีสุด มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.29 ส่วน เบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.72 และการออกแบบมี ความคิดสร้างสรรค์อยู่ในระดับมากท่ีสุด มีค่าเฉลี่ย เท่ากับ 4.28 ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.73 ตามลาดบั ด้านการเพิ่มมูลค่าและราคาจัดจาหน่าย ผู้บริโภค ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจต่อรูปแบบบรรจุภัณฑ์ช่วย สร้างอัตลักษณ์และเพ่ิมมูลค่าได้อย่างเหมาะสม อยู่ใน ระดับมากที่สุด มีค่าเฉล่ียเท่ากับ 4.25 ส่วนเบี่ยงเบน มาตรฐานเท่ากับ 0.76 และความเหมาะสมของบรรจุ ภัณฑ์และราคาจาหน่ายอยู่ในระดับมากท่ีสุด มีค่าเฉลี่ย เท่ากับ 4.23 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 0.75 วารสารวชิ าการรับใช้สงั คม มทร.ลา้ นนา 25 ปที ่ี 3 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2562

ตามลาดับ (รายละเอียดผลการวิเคราะห์ แสดงดังตาราง เก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับรายละเอียดต้นทุนท้ังค่า ท่ี 1) วัตถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง ค่าใช้จ่ายการผลิต รวมถึงการกาหนดต้นทุนท่ีเหมาะสม ซึ่งแต่เดิมน้ันแม้ จากผลการศึกษาความพึงพอใจของผบู้ ริโภคที่มีตอ่ กลุ่มมีการจดบันทึกต้นทุนและค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ไว้บ้าง รูปแบบบรรจุภัณฑ์ พบว่า ผู้บริโภคมีความพึงพอใจใน แต่พบว่ายังไม่ครบถ้วนทุกรายการ ทั้งน้ีต้นทุนบาง รูปแบบบรรจุภัณฑ์ต้นแบบท่ีได้รับการออกแบบใหม่ รายการที่ทางกลุ่มไม่ได้นามาคานวณผลิตภัณฑ์ เช่น แบบท่ี 2 ในระดับมากที่สุด ดังน้ันจึงใช้เป็นบรรจุภัณฑ์ ค่าแรงงาน ค่าเสื่อมราคาสินทรัพย์ คณะผู้วิจัยจึงได้ ต้นแบบที่จะนาไปสู่การคานวณต้นทุนผลิตภัณฑ์ใน คานวณต้นทนุ โดยใช้วิธีตน้ ทุนเต็มซึ่งเป็นวิธที ี่เป็นไปตาม หวั ข้อถดั ไป หลักการบัญชีท่ีรับรองโดยทั่วไป ซ่ึงในกระบวนการ ผลการคานวณต้นทุนผลิตภณั ฑ์ คานวณต้นทุนผลิตภัณฑ์แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ การ คานวณหาต้นทุนวตั ถุดบิ ทางตรงและการคานวณต้นทนุ การคานวณหาต้นทุนผลิตภัณฑ์ที่แท้จริงมา จากการสัมภาษณ์เก่ียวกับต้นทุนของผลิตภัณฑ์โดยการ ตารางท่ี 1 ผลการประเมินความพึงพอใจของผู้บริโภคท่ีมีต่อรูปแบบบรรจภุ ัณฑแ์ บบด้ังเดิม และรูปแบบบรรจภุ ัณฑ์ ต้นแบบทไี่ ด้รบั การออกแบบใหม่ บรรจุภัณฑต์ ้นแบบท่ไี ดร้ ับ บรรจุภณั ฑต์ ้นแบบท่ไี ดร้ บั ความคิดเหน็ ผู้บรโิ ภค บรรจุภณั ฑแ์ บบด้ังเดิม การออกแบบใหม่ แบบที่ 1 การออกแบบใหม่ แบบที่ 2 1. ด้านการออกแบบกราฟกิ บรรจุภัณฑ์ ������������̅ S.D. ระดบั ������������̅ S.D. ระดบั ������������̅ S.D. ระดับ 1.1 บรรจุภัณฑ์สามารถแสดงข้อมูลท่ี 3.74 0.80 มาก 4.01 0.68 มาก 4.32 0.67 มากท่ีสดุ จาเป็นไดค้ รบถว้ น 1.2 บรรจุภัณฑ์มีตราสินค้าท่ีสะท้อนถึง 3.67 0.84 มาก 4.02 0.73 มาก 4.26 0.74 มากที่สุด เอกลกั ษณ์และอัตลักษณข์ องผลติ ภัณฑ์ 1.3 การออกแบบฉลากบรรจภุ ัณฑ์สามารถ 3.65 0.95 มาก 4.07 0.72 มาก 4.26 0.76 มากทสี่ ดุ ใช้เป็นส่ือเผยแพร่ให้รายละเอียดเก่ียวกับ สินค้าและแหล่งที่มาของสนิ คา้ เพ่ิมขึน้ 1.4 การออกแบบฉลากบรรจภุ ณั ฑ์มีการจัด 3.63 0.90 มาก 4.04 0.73 มาก 4.21 0.72 มากทส่ี ดุ วางองค์ประกอบอย่างเหมาะสม 2. ด้านรูปแบบและความสวยงามกับตัว ผลติ ภณั ฑ์ 2.1 สีของบรรจุภัณฑ์มีความสวยงามและ 3.67 0.84 มาก 4.09 0.75 มาก 4.35 0.70 มากที่สุด เหมาะสม 2.2 วสั ดทุ ใ่ี ชม้ ีความเหมาะสมกับผลติ ภัณฑ์ 3.70 0.78 มาก 4.06 0.74 มาก 4.29 0.70 มากที่สดุ 2.3 ลกั ษณะรูปรา่ งรปู ทรงของบรรจุภัณฑม์ ี 3.55 0.82 มาก 4.00 0.73 มาก 4.29 0.72 มากที่สดุ ความสวยงามและทาให้น่าสนใจ 2.4 การออกแบบมีความคิดสรา้ งสรรค์ 3.55 0.89 มาก 4.00 0.80 มาก 4.82 0.73 มากที่สุด 3. ดา้ นการเพ่มิ มลู ค่าและราคาจดั จาหน่าย 3.1 รูปแบบบรรจุภณั ฑ์ช่วยสรา้ งอัตลักษณ์ 3.50 0.81 มาก 4.04 0.41 มาก 4.25 0.76 มากท่สี ดุ และเพ่มิ มูลคา่ 3.2 ความเหมาะสมของบรรจุภัณฑ์และ 3.58 0.82 มาก 3.89 0.82 มาก 4.23 0.75 มากทส่ี ดุ ราคาจาหนา่ ย รวม 3.62 0.85 มาก 4.05 0.74 มาก 4.28 0.72 มากทสี่ ุด 26 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ตารางที่ 2 แสดงการคานวณตน้ ทนุ ในแตล่ ะกระบวนการ จานวนเงิน (บาท) ประเภทต้นทนุ รายละเอยี ด 1.การปลูกและดแู ล ระยะการปลกู 4 เดือน 3,600 2.การเกบ็ เกยี่ วผลผลิต 33,000 ตน้ ทุนวตั ถุดิบ 3.การอบแหง้ 16,705 รวมต้นทนุ ของพลู คาวอบแห้ง 400 กโิ ลกรัม 53,305 ต้นทนุ ตอ่ กิโลกรัม 133.26 วัตถุดิบ (ประกอบด้วยพืชสมุนไพรอบแห้ง ได้แก่ พูล คาว, หนานเฉาเหว่ย, ใบเตย, ใบบัว, ดอกคาฝอย, 18.79 ต้นทุนผลติ ภัณฑ์ หญา้ หวาน) (ต่อ 1 หน่วยบรรจุภัณฑ์ต้นแบบที่ คา่ แรงงาน 4.20 ได้รับการออกแบบใหม่ แบบท่ี 2 คา่ ใช้จา่ ยการผลติ 1.71 บรรจุ 35 ซองชา) ค่าบรรจุภัณฑ์ (บรรจุภัณฑ์ต้นแบบที่ได้รับการ 25.00 ออกแบบใหม่ แบบที่ 2) ตน้ ทนุ ตอ่ หนว่ ยผลติ ภณั ฑ์ 49.70 ผลิตภัณฑ์เดิม ซึ่งในการคานวณหาต้นทุนวัตถุดิบ ด้านช่องทางการจัดจาหน่ายและการกาหนด ทางตรง ในที่น้ีคือชาสมุนไพรพูลคาว ต้นทุนพูลคาว ราคาขาย กลุ่มวิสาหกิจแปรรูปสมุนไพรแทนคุณ อบแห้ง (พูลคาวสด 4,000 กิโลกรัม จะได้พูลคาว มีช่องทางการจัดจาหน่ายชาสมุนไพรพลู คาว 3 รปู แบบ อบแห้ง 400 กิโลกรัม) มีการคานวณต้นทุนในแต่ละ คือ จาหน่ายพูลคาวอบแห้ง จาหน่ายในรูปชาสมุนไพร กระบวนการดังน้ี พร้อมชงให้แก่พ่อค้าคนกลาง และจาหน่ายด้วยตัวเอง ในงานแสดงสนิ คา้ หรือศูนย์จาหน่ายผลติ ภัณฑ์ OTOP ถึงแม้ผลของการคานวณต้นทุนผลิตภัณฑ์ต่อ อภปิ รายผลการวิจัย หน่วยจะแสดงให้เห็นว่าผลิตภัณฑ์มีต้นทุนต่อหน่วย ค่อนข้างต่าเท่ากับ 49.70 บาทต่อหน่วย แต่ใน จ า ก ผ ล ก า ร วิ จั ย สา ม าร ถ อ ภิ ป ร า ย สรุป กระบวนการผลิต 1 รอบการผลิตนั้นใช้เวลานานถึง ผลการวิจัยตามวัตถปุ ระสงคก์ ารวจิ ยั ทต่ี ั้งไวด้ งั น้ี 4 เดือน ซึ่งสมาชิกกลุ่มมีพื้นท่ีเพาะปลูกจากัด และไม่ สามารถปลูกพืชชนิดอื่นได้จึงก่อให้เกิดต้นทุนค่าเสีย วัตถุประสงค์ท่ี 1 เพ่ือพัฒนาบรรจุภัณฑ์ให้ โอกาสในการใช้พืน้ ที่ นอกจากน้ผี ลติ ภณั ฑม์ ีขัน้ ตอนการ รูปลักษณ์ที่ทันสมัย ปลอดภัย และตรงความต้องการ ผลิตที่กลุ่มต้องดูแลเอาใจใส่เพ่ือให้ได้ผลผลิตที่มีความ ของผบู้ ริโภค ปลอดภัยไร้สารเคมี ดังนั้นในการกาหนดราคาขายผวู้ ิจัย จึงได้เสนอแนะให้มีการตั้งราคาขายโดยใช้วิธีการ การออกแบบบรรจุภัณฑ์สมุนไพรชาพลูคาว ก า ห น ด ก า ไ ร ต า ม เ ป้ า ห ม า ย เ พ่ื อ ใ ห้ ค ร อ บ ค ลุ ม กั บ พ ร้ อ ม ช ง ข อ ง ก ลุ่ ม วิ ส า ห กิ จ ชุ ม ช น แ ป ร รู ป ส มุ น ไ พ ร ระยะเวลาและค่าใช้จ่ายท่ีต้องใช้ในการผลิตโดยทาง แทนคุณ ได้มีการออกแบบโดยผสมผสานแนวคิดจาก กลุ่มได้กาหนดราคาขาย ดังน้ี ราคาขายปลีกรูปแบบ ทฤษฎีการออกแบบและศักยภาพของกลุ่มในการที่จะ ชาสมุนไพรอบแห้งในราคากิโลกรัมละ 300 บาท ส่วน นาไปต่อยอดเพ่ือจาหน่ายในตลาดจริง บรรจุภัณฑ์ท่ี ชาสมนุ ไพรพรอ้ มชงบรรจุลงบรรจุภัณฑต์ ้นแบบท่ีได้รับ พัฒนาข้นึ ดังกล่าวมีขนาดสามารถบรรจสุ ินคา้ ได้ตรงกับ การออกแบบใหม่ แบบท่ี 2 บรรจุ 35 ซองชา จาหน่าย ความต้องการของกลุ่มฯ และผู้บริโภค สะดวกต่อการ ในราคาขายส่ง ในราคา 200 บาทต่อ 1 กล่อง จาหน่าย กระจายสินค้าและมีความโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ ในราคาขายปลกี 350 บาทต่อ 1 กล่อง แตกต่างจากผลิตภัณฑท์ ี่มีลักษณะคล้ายคลงึ กัน ดังน้ัน จึ ง ส า ม า ร ถ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ว่ า ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ จ ะ ป ร ะ ส บ ความสาเร็จเป็นที่ยอมรับของตลาดน้ัน จาเป็นควบคุม วารสารวชิ าการรบั ใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 27 ปีท่ี 3 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

คุณภาพตงั้ แต่วัตถดุ ิบ ขน้ั ตอนระหว่างการแปรรูป และ ราคาขาย การควบคุมต้นทุน การวางแผนการผลิตและ การบรรจุ นอกจากนต้ี อ้ งสามารถควบคุมการเก็บรักษา จาหน่าย นอกจากนี้คณะผู้วิจัยได้นาเสนอข้อมูล และสร้างความสะดวกในการกระจายสินค้าซ่ึงหาก ประกอบการตดั สนิ ใจให้แกก่ ลุ่มเพือ่ สนับสนนุ ใหก้ ลุ่มนา ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ มี บ ร ร จุ ภั ณ ฑ์ที่ เ ห ม า ะ ส ม จ ะ ช่ ว ย ส่ ง เ ส ริม ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ช า พู ล ค า ว ท่ี อ บ แ ห้ ง ซึ่ ง เ ดิ ม เ น้ น ข า ย เ ป็ น ทางด้านการตลาด สอดคล้องกับงานวิจัยของ ปุ่น และ กิ โ ล ก รั ม ใ ห้ น า ม า ผ ลิต ต่ อ เ พ่ื อ ส ร้ า ง มู ล ค่ า เ พิ่ ม ใ ห้แก่ สมพร คงเจริญเกียรติ (2546) ท่ีได้กล่าวว่าบรรจุภัณฑ์ ผลติ ภณั ฑ์และสามารถจาหน่ายได้ในราคาที่สูงข้นึ ซึ่งจะ อาจจะไม่สามารถเพิ่มคุณภาพของสินค้าแต่สามารถ ท า ใ ห้ ก ลุ่ ม ส า ม า ร ถ ส ร้ า ง ผ ล ก า ไ ร ที่ เ พี ย ง พ อ ต่ อ ก า ร เพม่ิ มูลคา่ ของสนิ ค้าได้ ดาเนินงานอย่างต่อเน่ือง สร้างรายได้และผลตอบแทน คืนกลับให้แก่สมาชิกกลุ่ม จากงานวิจัยของ ชัญญา วตั ถุประสงคท์ ี่ 2 เพอ่ื สารวจความพงึ พอใจของ แว่นทิพย์ และคะนองพิลุน (2559) ได้พบว่าปัจจัยด้าน ผ้บู ริโภคทมี่ ตี อ่ บรรจภุ ัณฑ์และผลิตภัณฑ์แต่ละรปู แบบ ความเพียงพอของเงินทุนหมุนเวียนน้ันเป็นปัจจัยท่ี ส่งผลต่อความสาเร็จของกลุ่ม OTOP ดังน้ันเมื่อกลุ่มมี ผลการสารวจความพงึ พอใจของผู้บรโิ ภคที่มีต่อ ผลการดาเนินงานคุ้มค่ากับต้นทุนและเวลาที่ใช้ไปจะ บรรจุภัณฑ์ท่ีได้รับการพัฒนาพบความคิดเห็นในด้าน ส่งผลให้สมาชิกกลุ่มมีกาลังใจในการดาเนินงาน ส่งผล ต่าง ๆ ท่ีมีต่อบรรจุภัณฑท์ ี่ได้รับการออกแบบ ด้านการ ต่อความเข้มแข็งให้แก่กลุ่มวิสาหกิจแปรรูปสมุนไพร ออกแบบกราฟิกบรรจุภัณฑ์พบว่าประเด็นของการ แทนคณุ ไดใ้ นระยะยาว แสดงข้อมูลท่ีครบถ้วนเป็นประเด็นที่ผู้บริโภคให้คว าม การนาไปใช้ สนใจมากท่ีสุดท้ังน้ีอาจเนื่องมาจากการเป็นผลิตภัณฑ์ สมุนไพรที่อาจมีผลกระทบต่อสุขภาพของผู้บริโภค ผลการศึกษาในครั้งนี้ กลุ่มวิสาหกิจชุมชน ดังนั้นการแสดงข้อมูลเก่ียวกับส่วนผสมต่าง ๆ ท่ี แปรรูปสมุนไพรแทนคุณ สามารถนาผลงานดังกล่าวได้ ครบถ้วนสามารถสร้างความเชื่อม่ันและการยอมรับ นาไปใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ โดยผู้วิจัยได้มี ให้แก่ผู้บริโภคให้เกิดความมั่นใจในตัวผลิตภัณฑ์ ด้าน กระบวนการผลักดันให้กลุ่มได้ตระหนักถึงการผลิต รูปแบบและความสวยงามกับตัวผลิตภัณฑ์ พบว่า สิ นค้ า โ ด ย ใ ช้ ห ลั ก ก า ร ต ล า ด นา ก า ร ผลิ ต ผ่ า น ผู้บริโภคมีความพึงพอใจในเรื่องสีของบรรจุภัณฑ์ใน ก ร ะ บ ว น ก า ร วิ จั ย ที่ มี ก า ร ศึ ก ษ า ค ว า ม ต้ อ ง ก า ร แ ล ะ ระดับมากท่ีสุด สีสามารถบ่งบอกถึงลกั ษณะการใช้งาน พึงพอใจของผู้บริโภคและนาข้อมลู มาใช้ในการตัดสินใจ ตามประโยชน์ใช้สอยของผลิตภณั ฑ์โดยผู้บริโภคชนื่ ชอบ ผลิต และผลจากการถ่ายทอดองคค์ วามรู้ในการคานวณ บรรจภุ ณั ฑส์ เี ขียวซึง่ เป็นสีทีแ่ สดงถงึ ความรสู้ กึ ปลอดภัย ต้นทุนน้ันสามารถใช้ประโยชน์ในการต้ังราคาขายซ่ึงจะ และเป็นสีแห่งพลังวังชา (กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม, นาไปสกู่ ารกาหนดกาไรตามเป้าหมายที่เพียงพอที่จะทา 2554) ด้านการเพิ่มมูลค่าและราคาจัดจาหน่ายผู้ตอบ ให้กลุ่มและสมาชิกในกลุ่มมีเงินทุนหมุนเวียนในการ แบบสอบถามส่วนใหญ่มีความพึงพอใจต่อรูปแบบ ดาเนินงานส่งผลให้สามารถดาเนินงานได้อย่างต่อเนอื่ ง บรรจุภัณฑ์ช่วยสร้างอัตลักษณ์และเพิ่มมูลค่าได้อย่าง ก่อใหเ้ กดิ ความเข้มแขง็ และยง่ั ยืนในระยะยาว เหมาะสม แสดงใหเ้ หน็ ถงึ การทผ่ี ูต้ อบแบบสอบถามส่วน สรปุ ผลการวจิ ัย ใหญ่ให้การยอมรับบรรจุภัณฑ์ที่ได้รับการพัฒนา ซึ่งมี ค ว า ม โ ด ด เ ด่ น เ ป็ น เ อ ก ลั ก ษ ณ์ แ ต ก ต่ า ง จ า ก ก า ร วิ จั ย ค ร้ั ง น้ี ใ ช้ ก า ร วิ จั ย แ บ บ ผ ส ม ผ ส า น ชาสมุนไพรพร้อมชงของกลุ่มอ่ืน ๆ ซึ่งทาให้ผู้ผลิต ระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพในกระบวนการศึกษา สามารถตั้งราคาขายได้สูงกว่าและสามารถเจาะกลุ่ม บริบทชุมชน การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ และการคานวณ ผบู้ รโิ ภคทีจ่ าเพาะเจาะจงและมกี าลังซอื้ ทม่ี ากกวา่ ต้นทุน และยังได้มีการนาการวิจัยเชิงปริมาณมาใช้ใน กระบวนการสารวจความพึงพอใจของผู้บริโภคที่มีต่อ วัตถุประสงค์ที่ 3 เพื่อคานวณต้นทุนและ รูปแบบบรรจภุ ณั ฑ์ ซง่ึ ขอ้ สรปุ มีรายละเอียดดงั น้ี ผลตอบแทนท่ีผู้ประกอบการจะได้รับ จากผลิตภัณฑ์ สมุนไพรพลู คาว คณะผู้วิจัยได้ทาการคานวณต้นทุนผลิตภัณฑ์ ให้กับกลุ่มข้ึนมาใหม่ให้มีความถูกต้อง และเป็นข้อมลู ท่ี ก ลุ่ ม ส า ม า ร ถ น า ไ ป ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ใ น แ ง่ ข อ ง ก า ร ตั้ ง 28 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

จากผลการวจิ ยั สามารถสรุปไดว้ ่า กลุม่ วสิ าหกจิ เอกสารอา้ งองิ ชุมชนแปรรูปสมุนไพรแทนคุณ มีจุดแข็งในเร่ืองการ กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม. 2554. การออกแบบบรรจุ รักษาคุณภาพผลิตภัณฑ์ให้มีคณุ ภาพมาตรฐาน สนิ ค้ามี ความปลอดภัยตอ่ ผบู้ ริโภค มีศกั ยภาพ และความพร้อม ภัณฑ์และการใชส้ ีความรู้ท่ีไม่ลับนาสกู่ ารเพ่ิม ต่อการพัฒนา อย่างไรก็ตามพบว่ากล่มุ ฯ มีจุดอ่อนด้าน ศั ก ย ภ า พ ธุ ร กิ จ . [อ อ น ไ ล น์ ] ไ ด้ จ า ก : การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่ไม่มีความแตกต่างจากสินค้าที่ https://www.dip.go.th/files/Cluster/15. วางจาหน่ายในตลาด ดังนั้นกลุ่มฯ จึงมีความต้องการ pdf. สร้างความได้เปรียบในการแข่งขันโดยการพัฒนา ชัญญา แว่นทิพย์ และคะนอง พิลุน. 2559. “ปัจจัยที่ บรรจภุ ัณฑใ์ หม้ คี วามน่าสนใจเปน็ ท่ยี อมรับของผู้บริโภค ส่งผลต่อความสาเร็จและความล้มเหลวของ ผู้วิจัยจึงได้มกี ารออกแบบบรรจุภัณฑแ์ ละสร้างการรบั รู้ ผลิตภัณฑ์ OTOP ประเภทผ้าและเคร่ืองแต่ง แก่ผู้บริโภคผ่านการสร้างตราสินค้าให้มีความเป็น กาย ของอาเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด.” เอกลักษณเ์ ฉพาะตัวของผลิตภัณฑ์ มคี วามโดดเด่นและ วารสารการเมืองการปกครอง. ปีที่ 6 (1), ส ร้ า ง ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง จ า ก ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ใ น ก ลุ่ ม ผู้ ผ ลิ ต 66-81. ชาสมุนไพรรายอ่ืน ๆ และผลจากการสอบถามความ นงลักษณ์ จิ๋วจู และคณะ. 2559. “การพัฒนารูปแบบ คิดเห็นของผู้บริโภคท่ีมีต่อรูปแบบรรจุภัณฑ์พบว่า ผลติ ภัณฑ์ เพื่อเพ่มิ มูลค่าสินคา้ ของกล่มุ โอทอป ผู้ บ ริ โ ภ ค ใ ห้ ค ว า ม ส น ใ จ ใ น เ รื่ อ ง ก า ร แ ส ด ง ข้ อ มู ล ท่ี (OTOP) และการบริหารจัดการกลุ่มวิสาหกิจ ครบถ้วนในระดับมากที่สุด ด้านรูปแบบและความ ชุมชนขนาดย่อม.” รายงานสืบเนื่องจากการ สวยงามของตัวผลิตภัณฑ์พบความพึงพอใจหรือความ ป ร ะ ชุ ม วิ ช า ก า ร ร ะ ดั บ ช า ติ ค ร้ั ง ท่ี 3. คิดเห็นในระดับมากท่ีสุด ด้านการเพิ่มมูลค่าและราคา สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฎ จั ด จ า ห น่ า ย ผู้ ต อ บ แ บ บ ส อ บ ถ า ม ส่ ว น ใ ห ญ่ มี ค ว า ม กาแพงเพชร. พึงพอใจต่อรูปแบบบรรจภุ ัณฑ์ช่วยสร้างอัตลกั ษณแ์ ละ แน่งน้อย แสงเสน่ห์. 2541. “สารต้านเชื้อราและ เพ่ิมมูลค่าได้อย่างเหมาะสมในระดับมาก ท่ีสุด ส า ร ต้ า น เ ช้ื อ แ บ ค ที เ รี ย จ า ก ใ บ พู ล ค า ว แ ล ะ นอกจากนี้คณะผู้วิจัยได้ดาเนินการคานวณต้นทุนและ ต้ นพ ญ า ไ ฟ . ” วิ ท ย า นิ พ นธ์ ม ห า บั ณ ฑิ ต ถา่ ยทอดองค์ความรใู้ นการคานวณต้นทุนผลิตภณั ฑ์ให้มี มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่. ความถูกต้อง และสามารถนาข้อมูลต้นทุนนั้นไปใช้ใน ปุ่น คงเกียรติเจริญ. 2541. บรรจุภัณฑ์อาหาร. การกาหนดราคาขายและวางแผนการผลิตต่อไปใน กรงุ เทพฯ; สมาคมการบรรจภุ ณั ฑไ์ ทย. อนาคต ปุ่น และสมพร คงเกียรติเจริญ. 2546. การออกแบบ กิติกรรมประกาศ บรรจภุ ณั ฑ์. กรงุ เทพฯ: โรงพิมพ์หยเี่ ฮง. สุกฤตา หิรัณยชวลิต. 2552. กว่าจะเป็นบรรจุภัณฑ์ ผวู้ จิ ยั ขอขอบพระคณุ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยี Background of Package. ก รุ ง เ ท พ ฯ : ราชมงคลลา้ นนา ในการสนับสนุนทุนการวิจัย RMUTL มหาวิทยาลยั กรงุ เทพ. OTOP Mentor’61 ตลอดจนกลุ่มวิสาหกิจชุมชน สุทธิศักดิ์ กลิ่นแก้วณรงค์. 2558. “การออกแบบบรรจุ แปรรูปสมุนไพรแทนคุณ ตาบลทรายขาว อาเภอพาน ภั ณ ฑ์ เ พ่ื อ ผ ลั ก ดั นผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ OTOP. ” จังหวดั เชยี งราย ท่ใี หข้ ้อมลู สนับสนุนการทาวจิ ยั วารสารกรมวิทยาศาสตร์บริการ. ปีที่ 63 (199), 19-21. สุมาลี ทองรุงโรจน์. 2555. หลักการออกแบบบรรจุ ภณั ฑ์. กรงุ เทพฯ: วาดศลิ ป.์ อนุรักษ์ ทองสุโขวงค์. 2559. การบัญชีต้นทุน. พิมพ์ ครั้งท่ี 5. กรงุ เทพฯ. สานกั พมิ พ์ซีเอ็ดยเู คช่ัน วารสารวชิ าการรับใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 29 ปที ี่ 3 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

การศึกษาสภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจผลติ ภัณฑ์จากสาหรา่ ยไกของวิสาหกจิ ชุมชนแปรรปู ผลติ ภัณฑท์ ้องถ่นิ บา้ นหาดผาขน ตาบลเมอื งจัง อาเภอภูเพียง จงั หวัดน่าน A Study of Business Environment of Cladopha algae Products of Local Product Processing Community Enterprises Ban Hadpakon, Tambon Mueang Jung, Phu Phiang District, Nan Province อจั ฉราภรณ์ พูลยงิ่ 1* สมบรู ณ์ กมุ าร2 และอธิปตั ย์ สายสูง3 Atcharaporn Poolying1* Somboon Kuman2 and Athipat Saisoong3 1*ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา นา่ น 2ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา น่าน 3อาจารย์ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา นา่ น 1Assistant Professor, Rajamangala University of Technology Lanna Nan 2Assistant Professor, Rajamangala University of Technology Lanna Nan 3Lecturer, Rajamangala University of Technology Lanna Nan *E-mail : [email protected] เบอรโ์ ทรศพั ท์ 081-7962530 บทคดั ยอ่ การศกึ ษาสภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจผลติ ภณั ฑจ์ ากสาหร่ายไกของวสิ าหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภณั ฑท์ อ้ งถ่นิ บา้ น หาดผาขน ตาบลเมืองจัง อาเภอภูเพียง จังหวัดน่าน ในการวิจัยคร้ังน้ี มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพแวดล้อมทาง ธุรกิจผลิตภัณฑ์จากสาหร่ายไกของวิสาหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑ์ท้องถ่ินบ้านหาดผาขน ตาบลเมืองจัง อาเภอ ภูเพียง จังหวัดน่าน และศึกษาแนวทางในการแก้ปัญหาการบริหารจัดการ เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพด้านการผลิต ผลิตภัณฑ์จากสาหร่ายไกของวิสาหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑ์ท้องถ่ินบ้านหาดผาขน กลุ่มประชากร ได้แก่ สมาชิก กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นบ้านหาดผาขน จานวน 28 ราย ข้อมูลถูกรวบรวมโดยแบบสัมภาษณ์ เชิงลึกแบบก่ึงโครงสร้าง (In-depth interview se-mi structure) และจากแบบการสังเกตการณ์ ผลการวิจัยพบว่า การบริหารจัดการทั้ง 4 ด้าน ส่วนใหญ่มีการบริหารจดั การท่ีดี สามารถก่อให้เกดิ โอกาสที่ดีต่อองค์กร ในปัจจัยดา้ น การวางแผน การจัดการองค์กร การส่ังการ การควบคุม ด้านการผลิต การพัฒนาผลิตภัณฑ์ ความเป็นไปได้ทาง การตลาด ลักษณะเกณฑเ์ ฉพาะผลติ ภณั ฑ์ แต่ยังมีบางปัจจยั ที่ยังคงเป็นอุปสรรค ในปัจจัยเก่ียวกับความเข้มแข็งของ ชุมชน เร่ืองราวหรือตานานผลิตภัณฑ์ สภาพความพร้อมในการดาเนินงาน และการส่งเสริมจากหน่วยงานภาครัฐ นอกจากน้ียังพบว่าแนวทางในการแก้ไขปัญหาและเพ่ิมประสิทธิภาพด้านการผลิตผลิตภัณฑ์จากสาหร่ายไกของ วิสาหกิจชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นบ้านหาดผาขน ตาบลเมืองจัง อาเภอภูเพียง จังหวัดน่าน มีดังน้ี 1) การ ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน เพ่ือเกิดความสามัคคี และรักในชุมชน 2) การหาผู้สืบทอดและถ่ายทอด เร่อื งราวของผลิตภณั ฑ์ เพื่อให้ผลิตภณั ฑ์นน้ั อยู่คู่กับชมุ ชนต่อไป คาสาคญั สภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจ สาหรา่ ยไก Abstract A Study of Business Environment of Cladopha algae Products of Local Product Processing Community Enterprises Ban Hadpakon, Tambon Mueang Jung, Phu Phiang District, Nan Provincein this study aims to study of Management OTOP : A Case Study of Local Product Processing 30 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

Community Enterprises Ban Hadpakon, Tambon Mueang Jung, Phu Phiang District, Nan Province and the way in solving the management problems is order to increase the efficiency of productions OTOP of Local Product Processing Community Enterprises Ban Hadpakon. The population are groups of 2 8 . People producing Cladopha algae Products of Local Product Processing Community Enterprises Ban Hadpakon. Data were collected by In-depth interview se-mi structure and observation. Results of the research in aspect of the resources, business environmental conditions, the 4 managements, were found that the most have management on a good level, it makes the good effect for organization in the factors of planning, organization Management, ordering, controlling, manufacturing, marketing opportunity, product characteristics. But some factors are threat in the factors of community empowerment, story of products, operational readiness and promotion from government agencies. Moreover, in case of solving problems and increasing the efficiency on Cladopha algae Products of Local Product Processing Community Enterprises Ban Hadpakon, there are two ways as follows : 1) Encourage participation of people in the community to make unity and love in community, 2) Find of the heir and inherit in the story of products for the product still live in the community. Keywords Business Environment, Cladopha algae บทนา จัดฝึกอบรมให้ความรู้แก่กลุ่มแปรรูปสาหร่ายน้าจืด บ้านหาดผาขน เป็นชุมชนที่อาศัยบริเวณริมน้า บ้านหาดผาขน ทั้งหมด 6 เร่ือง ดังนี้ เร่ือง “การ เปล่ียนแปลงและการเส่ือมคุณภาพของสาหร่ายสดและ น่าน มีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ ทั้งป่าไม้ แห้งระหว่างการเก็บรักษา” เรื่อง “การเก็บรักษา สัตว์ป่า ปลาต่าง ๆ ผู้คนในชุมชนใช้ชีวิตเคียงคู่สายน้า คุณภาพสาหร่ายไกสดและแห้ง และผลิตภัณฑ์” เรื่อง น่าน และช่วยกันอนุรักษ์ทรัพยากรไว้ ทาให้บ้าน “ ก า ร พั ฒ น า ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ส า ห ร่ า ย แ ผ่ น ท ร ง เ ค รื่ อ ง จ า ก หาดผาขนเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์อีกแห่งหน่ึง สาหรา่ ยนา้ จืด” เรอ่ื ง “การพฒั นาผลติ ภณั ฑไ์ กม้วนจาก ของจังหวัดน่าน ก่อให้เกิดการร่วมกันจัดตั้งกลุ่มเพ่ือ สาหร่ายน้าจดื ” เร่ือง “การพัฒนาผลิตภัณฑ์ผงโรยหนา้ สร้างรายได้ให้กับชุมชน พร้อมกับการอนุรักษ์ธรรมชาติ สาหร่ายปรุงรสจากสาหร่ายน้าจืด” เรื่อง “การพัฒนา ไปในเวลาเดียวกัน การรวมตัวของกลุ่มอนุรักษ์ ผลิตภัณฑ์น้าพริกไกยีจากสาหร่ายน้าจืด” และเรื่อง เพาะพันธ์ปลาในลาน้าน่าน ทาให้ท่ีน่ีมีความอุดม “การพัฒนารูปแบบบรรจุภัณฑ์ และฉลากสู่ตลาด สมบูรณ์ทางธรรมชาติ ท้ังพันธ์ุปลาต่าง ๆ และยังเป็น อาเซยี น” ตามลาดบั หลงั จากตดิ ตามความก้าวหน้าของ แหล่งเจริญเติบโตได้ดีของสาหร่ายน้าจืด เรียกว่า โครงการ พบวา่ ผลติ ภัณฑส์ าหรา่ ยไกยี สามารถวางขาย สาหร่ายไก (Cladopha algae) หรือทางภาคเหนือ ในร้านสินค้า OTOP จงั หวัดนา่ น 2 สาขา ได้ ซง่ึ ปจั จุบัน เรียกว่า ไก จากการสนับสนุนงบประมาณจากคลินิก การจดทะเบียนการแปรรูปสาหร่ายไกเปน็ สินคา้ OTOP เทคโนโลยี ประจาปีงบประมาณ พ.ศ. 2558 โครงการ ข อ ง วิ ส า ห กิ จ ชุ ม ช น แ ป ร รู ป ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ท้ อ ง ถิ่ น บ้ า น พัฒนาผลิตภัณฑ์จากสาหร่ายน้าจืดในจังหวัดน่านสู่ หาดผาขน ตาบลเมืองจัง อาเภอเมือง จังหวัดน่าน ตลาดอาเซียน ซ่ึงเป็นงานบริการวิชาการวัตถุประสงค์ (ปยิ ะนุช รสเครอื และชนินทร์ แก้วมณี, 2558) จากการ เพ่ือแปรรูปสาหรา่ ยนา้ จืด หรอื สาหรา่ ยไกออกจาหน่าย บริการให้คาปรึกษาดังกล่าวข้ันต้น ซึ่งมุ่งเน้นเฉพาะใน สร้างรายได้ในครัวเรือนเพ่ิมขึ้น แต่กลุ่มขาดองค์ความรู้ ด้านแปรรูปของผลิตภัณฑ์เพื่อเพิ่มรายได้ และหา เร่ืองการแปรรูปสาหร่ายไก และช่องทางตลาด ช่องทางการจัดจาหน่ายผลิตภัณฑ์เท่านั้น แต่ยังไม่พบ ท่ีสามารถจดั จาหนา่ ย ดังนนั้ ผู้ดาเนนิ โครงการไดช้ ่วยให้ การแก้ปัญหาด้านอื่น ๆ ซึ่งธุรกิจโดยท่ัวไปต้องพบกับ ค า ป รึ ก ษ า ด้ า น เ ต รี ย ม ค ว า ม พ ร้ อ ม ข อ ง ส ถ า น ที่ ผ ลิ ต สภาวะการแข่งขัน และต้องสามารถวดั ความสาเร็จของ วิธีการแปรรูปสาหร่ายไก และการออกสู่ตลาด มีการ วารสารวิชาการรบั ใช้สงั คม มทร.ล้านนา 31 ปีท่ี 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2562

การดาเนนิ งาน ไดจ้ ากการยอดขาย กาไรสทุ ธิ ตลอดจน ได้อย่างยั่งยืนต่อไป แบ่งวัตถุประสงค์ได้เป็น 3 ข้อดังนี ส่วนแบ่งตลาด เพื่อให้องค์กรมีการดาเนินงานอย่าง 1. เพื่อศกึ ษาขอ้ มูลของผู้ประกอบการ สาหรับหาวธิ ีการ ต่อเน่ือง และมีผลการดาเนินงานท่ีดี รวมไปถึงการ ปรับปรุงการวางแผนกลยุทธ์ต่าง ๆ ในการดาเนินธุรกิจ มีฐานะทางการเงินที่ม่ันคง ผู้ประกอบการหรือผบู้ รหิ าร ให้ประสบความสาเร็จ 2. เพื่อศึกษาแนวทางในการ ของแต่ละองค์กรควรให้ความตาหนักถึงการท่ีมีการ แก้ไขปัญหาเกี่ยวกับการบริหารจัดการสินค้าของผู้ผลิต บริหารจัดการท่ีดี เพื่อให้การดาเนินงานเป็นอย่าง สินค้า 3. เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตของผู้ผลิต ต่อเนอื่ ง และบรรลวุ ตั ถปุ ระสงคข์ ององค์กร หากต้องการ สินค้า OTOP ในการส่งเสริมอาชีพ และกระจายรายได้ เพ่ิมโอกาสแห่งความสาเร็จขององค์กร เจ้าของกิจการ ในระดับชุมชน เสรมิ สรา้ งความมั่นคงให้กับองค์กร และ หรือผู้บริหารข อง แ ต่ละ อง ค์ก ร ควร ศึ กษ า แ ล ะ เกดิ เปน็ ความเข้มแขง็ ของชมุ ชน ทาความเข้าใจเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมของธุรกิจที่สาคัญ วธิ ีการดาเนนิ งาน ซึ่งได้แก่ ด้านการจัดการ การผลิต การตลาด การเงิน สภาพแวดล้อมทางธรุ กจิ การจัดการความเส่ียง การบัญชี กฎหมาย ธุรกิจและ ภาษีอากร เป็นต้น ดังน้ันจากปัญหาข้างต้น ในการ ธุรกิจเป็นหน่วยหนึ่งของสังคม จึงไม่สามารถ ดาเนินธุรกิจเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ไม่เพียงแต่กลุ่ม ดารงอยู่อย่างเป็นอิสระ ดังน้ันจึงจาเป็นอย่างยิ่งที่ธรุ กจิ วิสาหกิจชุมชน จะให้ความสาคัญแต่เพียงผลิตภัณฑ์ท่ี จะต้องตระหนักถึงปัจจัยแวดล้อมต่าง ๆ ซ่ึงอาจส่ง สามารถจบั ตอ้ งได้เพียงอยา่ งเดียว ควรใหค้ วามสาคัญใน ผ ล ก ร ะ ท บ ต่ อ ธุ ร กิ จ ทั้ ง ใ น ด้ า น บ ว ก แ ล ะ ด้ า น ล บ การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมของธุรกิจ อันเป็นจดุ เริ่มต้น ซึ่งสภาพแวดล้อมของธุรกิจอาจแบ่งได้เป็น 2 ประเภท ของการพัฒนาธุรกิจต่อไป โดยมีการวิเคราะห์ในด้าน คือ ต่าง ๆ ได้แก่ กระบวนการบริหารจัดการ การอนุรักษ์ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม การรักษา 1) สภาพแวดล้อมภายในองค์กร (Internal ภูมิปัญญาของท้องถ่ิน วัฒนธรรมประเพณีท่ีสืบทอด Environment) เป็นสิ่งแวดล้อมท่ีมีอยู่ภายในองค์กร ซ่ึงสามารถนาไปสู่กระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ใน ซึ่งองค์กรสามารถควบคุมได้ (Controlable) ได้แก่ คน ชุมชน การเกิดเป็นองค์ความรู้ใหม่ รวมถึงการสร้าง เคร่ืองจักรอุปกรณ์ อาคาร สถานท่ี เงินทุน ความรู้ ความเข้าใจ และทิศทางของธุรกิจท่ีจะเกิดข้ึนในองค์กร ระบบตา่ ง ๆ จากการวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค เ พื่ อ น า ไ ป พั ฒ น า สู่ แ น ว ท า ง ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ที่ มี 2) สภาพแวดล้อมภายนอกองค์กร (External ประสิทธิภาพขององคก์ รตอ่ ไป ผู้วจิ ัยจงึ เห็นความสาคัญ environment) เป็นสิ่งแวดล้อมท่ีอยู่ภายนอกองค์กร และมีความจาเป็นในการการศึกษาสภาพแวดล้อมทาง ซ่ึงไม่สามารถควบคุมได้ (Uncontrolable) แต่เป็น ธุรกิจผลิตภัณฑ์จากสาหร่ายไก ของวิสาหกิจชุมชน สิ่งแวดล้อมที่มีความสาคัญและส่งผลกระทบต่อองค์กร แปรรูปผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นบ้านหาดผาขน ตาบลเมืองจัง เปน็ อยา่ งมาก อาเภอภูเพียง จังหวัดน่าน เพ่ือพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มี มาตรฐาน และสามารถยกระดับของผลิตภัณฑ์สู่ระดับ การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมท่ีมีผลกระทบต่อ สากล นาไปสู่การเพิ่มผลผลิต และการสร้างผลกาไรที่ ก า ร บ ริ ห า ร ธุ ร กิ จ SWOT (SWOT Analysis) เ ป็ น เพิ่มขน้ึ รวมท้งั การมกี ารบริหารจัดการทมี่ ีประสิทธิภาพ เคร่ืองมือในการประเมินสถานการณ์ ซึ่งช่วยผู้บริหาร เพือ่ สรา้ งความมน่ั คงให้กบั องค์กร สามารถทาใหช้ มุ ชนมี กาหนดจุดแข็งและจุดอ่อนจากสภาพแวดล้อมภายใน รายไดต้ อ่ เนอ่ื ง เกิดเปน็ ความเข้มแข็งของชุมชน สามารถ โ อ ก า ส แ ล ะ อุ ป ส ร ร ค จ า ก ส ภ า พ แ ว ด ล้ อ ม ภ า ย น อ ก พ่ึงตนเองได้ในท่ีสุด และผู้เกี่ยวข้องได้นาผลการวิจัยใน ตลอดจนผลกระทบท่ีศักยภาพจากปัจจัยเหลา่ นี้ต่อการ คร้ังน้ีไปพัฒนาปรับปรุงคุณภาพด้านการผลิตให้ได้ ทางานขององค์กร มีองค์ประกอบดงั น้ี มาตรฐานที่สงู ขึ้น ทั้งยังเป็นการปลกู ฝงั ค่านิยมของความ 1) S มาจาก Strengths หมายถึง จุดเด่นหรือจุดแข็ง เป็นไทย ทาให้พึ่งตนเอง มีอิสระทางความคิดสามารถ ซ่ึงเป็นผลมาจากปัจจัยภายใน เป็นข้อดีที่เกิดจาก สร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ ให้มีประสิทธิภาพและประสิทธผิ ล สภาพแวดล้อมภายในบริษัท เช่น จุดแข็งด้านส่วน ประสม จุดแข็งด้านการเงิน จดุ แข็งด้านการผลิต จุดแขง็ ด้านทรัพยากรบุคคล บริษัทจะต้องใช้ประโยชน์จาก จุดแข็งในการกาหนดกลยทุ ธ์การตลาด 32 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

2) W มาจาก Weaknesses หมายถึง จุดด้อยหรือ ดา้ นผลิตภณั ฑแ์ ละความเข้มแข็งของชุมชน จุดอ่อน ซึ่งเป็นผลมาจากปัจจัยภายใน เป็นปัญหาหรือ ความหมายของผลิตภัณฑ์ มีผู้ให้ความหมาย ข้อบกพร่องที่เกิดจากสภาพแวดล้อมภายในต่าง ๆ ของ บริษัท ซ่งึ บรษิ ัทจะต้องหาวิธีในการแก้ปัญหา ของคาว่า “ผลิตภัณฑ์” ไว้ดังน้ี สุภลักษณ์ สมบูรณ์ 3) O มาจาก Opportunities หมายถึง โอกาส ซึ่งเกิด หรรษา (2549) กล่าวว่า “ผลิตภัณฑ์” หมายถึง บางสิง่ จากปัจจัยภายนอก เป็นผลจากการท่ีสภาพแวดล้อม บางอย่างที่องค์การหรือบุคคลนาเสนอเพื่อแลกเปลี่ยน ภายนอกของบริษัทเอ้ือประโยชน์หรือส่งเสริมการ อันจะให้ความต้องการของลูกค้าหรือผู้บริโภคได้รับ ดาเนินงานขององค์กร โอกาสแตกต่างจากจดุ แข็งตรงท่ี ความพอใจ หรือความต้องการของนักการตลาดเอง โอกาสน้ันเป็นผลมาจากสภาพแวดลอ้ มภายนอก แต่จุด ได้รับความพอใจ สอดคล้องกับ ศิริวรรณ เสรีรัตน์ แข็งน้ันเป็นผลมาจากสภาพแวดล้อมภายใน นักการ (2546) ให้ความหมายเกี่ยวกับ “ผลิตภัณฑ์” หมายถึง ตลาดที่ดีจะต้องเสาะแสวงหาโอกาสอยู่เสมอ และใช้ กลุ่มของส่ิงที่มีตัวตน และไม่มีตัวตนท่ีมีความสามารถ ประโยชน์จากโอกาสนน้ั ตอบสนองความพอใจของผู้ซ้ือ ซ่ึงอาจรวมถึงการ 4) T มาจาก Threats หมายถึง อุปสรรค ซึ่งเกิดจาก บรรจุภัณฑ์ สี ราคา คุณภาพ และตราสินค้า ตลอดจน ปัจจัยภายนอก เป็นข้อจากัดท่ีเกิดจากสภาพแวดล้อม บริการ และชื่อเสียงของผู้ขาย หรือเป็นสิ่งท่ีนาสู่ตลาด ภายนอก ซ่ึงธุรกิจจาเป็นต้องปรับกลยุทธ์การตลาดให้ เพ่ือตอบสนองความจาเป็น หรือความต้องการ สอดคล้องและพยายามขจัดอุปสรรคต่าง ๆ ท่ีเกิดข้นึ ของมนษุ ย์ ดา้ นการบริหารจัดการ สรปุ ไดว้ า่ ผลติ ภัณฑ์ หมายถงึ เป็นสิ่งท่ีมตี วั ตน กระบวนการบริหารจัดการ ( Management หรือไม่มีตัวตน ซึ่งสามารถอยู่ในรูปของสินค้า หรือ Process) เป็นกลไกและตัวประสานที่สาคัญที่สุดใน บริการ สิ่งเหล่าน้ีสามารถตอบสนองความต้องการของ การประมวล ผลักดัน และกากับให้ปัจจัยต่าง ๆ ที่เป็น ผูบ้ ริโภคได้ ทรัพยากรการจัดการประเภทต่าง ๆ สามารถดาเนินไป ได้โดยมีประสิทธิภาพ จนบรรลุเป้าหมายตามที่ต้องการ แ น ว คิ ด เ กี่ ย ว กั บ ภู มิ ค ว า ม รู้ ค ว า ม ช า น า ญ การเข้าใจถึงกระบวนการบริหารจัดการและการฝึกฝน (Human Capital) ไมเคิล เฟรเซอ (Frese, 2000, p.25) ใ ห้ มี ทั ก ษ ะ สู ง ข้ึ น จ ะ ช่ ว ย ใ ห้ ก า ร บ ริ ห า ร ง า น มี ได้ให้คานิยาม “ความรู้ความชานาญ” ไว้ว่า เป็นการ ประสิทธิภาพมากขึ้นได้ กิจกรรมพื้นฐาน 4 ประการที่ สะสมของความรู้ และความชานาญ ซ่ึงผู้ริเร่ิมก่อต้ัง ทาใหเ้ กดิ กระบวนการบริหารจัดการ มีดังน้ี ธุรกิจพยายามใช้ในการจัดการกับหลายงานต่าง ๆ 1) การวางแผน (Planning) หมายถึงกระบวนการใน ของตน โดยบุคคลทั่วไปต้องการความรู้ (Knowledge) การกาหนดเปา้ หมาย แผนงาน และตัดสนิ ใจหาวธิ กี ารที่ และทักษะความชานาญ (Skill) ในการประกอบกิจการ ดที ่สี ดุ ทที่ าให้เป้าหมายนั้นบรรลผุ ลสาเรจ็ ผู้ประกอบการไม่ได้ตะหนักถึง ซ่ึงสามารถเป็นจดุ สาคญั 2) การจัดองค์การ (Organizing) หมายถึงกระบวนการ ของการเรม่ิ ต้นกิจการจกระทั่งธุรกจิ ประสบความสาเร็จ ในการจัดต้ังและจัดวางทรัพยากรบุคคล และทรัพยากร อิสาคเสน (Isaksen, 2008, p.194-212) ไดเ้ สนอตัวช้ีวัด ท่ไี ม่ใชบ่ คุ คล โดยวางแผนใหส้ ามารถบรรลุผลสาเร็จของ ความรู้ความชานาญของผู้ประกอบการจาแนกประเภท องคก์ าร ของภมู คิ วามรคู้ วามชานาญ เป็น 2 ประเภท คอื 3 ) ก า ร นา แ ล ะ สั่ ง ก า ร ( Leading and Directing) 1) ภูมิความรู้ความชานาญท่ัวไป ได้แก่ จานวน หมายถงึ กระบวนการของการมอี ิทธิพล เหนือบุคคลอ่ืน ประสบการณ์การทางาน จานวนปีประสบการณ์ระดับ ใ นก า ร ท่ี จ ะ ใ ห้ บุ ค คล อ่ื นมี พ ฤ ติ ก ร ร ม ใ นก า ร ท า ง า น ที่ งานบริหาร และระดบั การศกึ ษา ตอ้ งการ และทาใหบ้ รรลุเป้าหมายขององค์การ 2) ภูมิความรู้ความ ชา นาญ เฉพา ะด้ าน ได้ แ ก่ 4) การควบคมุ (Controlling) หมายถงึ กระบวนการใน ประสบการณ์ในการเป็นเจ้าของธุรกิจ ครอบครัวเป็น การกาหนดกิจกรรมต่าง ๆ ขององค์การให้เป็นไปตาม ผู้ประกอบการ และเคยผ่านการทางานหรือบริหาร มาตรฐาน และเป้าหมายที่องค์การคาดหวงั องคก์ รทมี่ คี วามคล้ายคลึงกับธุรกิจปัจจุบนั ส รุ ป ภู มิ คว า ม รู้ คว า ม ชา นา ญ ( Human Capital) หมายถึง การมีประสบการณ์ จากความรู้ ความสามารถ และปฏิบัติงานท่ีสะสมมา รวมกันเป็น วารสารวิชาการรับใช้สงั คม มทร.ล้านนา 33 ปที ี่ 3 ฉบับที่ 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

ทักษะเกิดเป็นความชานาญ ในงานวิจัยนี้ได้แก่ ความรู้ ด้านความเป็นไปไดท้ างการตลาด และทักษะความชานาญ กลยุทธ์ทางการตลาด (Marketing Strategy) 1. ระยะเวลาในการศกึ ษา (Education Years) หมายถึง ระดับการศึกษาประถมศึกษาจนกระทงั่ จบจบการศึกษา คือ วิธีทางการตลาดท่ีทาให้ธุรกิจบรรลุถึงเป้าหมาย ช้ันสูงสดุ ได้รับความพอใจระยะยาว วัตถุประสงค์เพ่ือแสดงหา 2. ความชานาญ (Skill) หมายถึง ความสามารถ หรือ กาไรท่ามกลางการแข่งขัน โดยใช้ส่วนประสมทาง ประสบการณใ์ นการปฏิบตั ิงานในสายอาชีพ การตลาดให้เหมาะสมกับตลาดเป้าหมาย ซึ่งจะเป็น 3. ประสบการณ์ในการบริหาร (Experience) หมายถึง แนวทางสาหรบั ให้ธรุ กจิ บรรลถุ งึ วตั ถปุ ระสงค์ที่วางไว้ ความสามารถ หรือประสบการณ์ในปฏิบัติงานในการ บรหิ ารงาน ความหมายของ ส่วนประสมการตลาด (Marketing Mix) ศิริวรรณ เสรีรัตน์ และคณะ (2552: ปั จ จั ย ท่ี ส่ ง ผ ล ต่ อ ค ว า ม เ ข้ ม แ ข็ ง ข อ ง ชุ ม ช น 80-81) ได้ใหค้ วามหมายไว้วา่ เปน็ ตัวแปรทางการตลาด ตามที่ พีรธร บุณยรัตพันธ์ุ และคณะ (2552) ได้รวบรม ท่ีควบคุมได้ซ่ึงบริษัทใช้ร่วมกันเพื่อสนองความพึงพอใจ และสรุปไว้ในหนังสือ การสร้างความเข้มแข็งในชุมชน แก่กลุ่มเป้าหมายประกอบด้วย ผลิตภัณฑ์ (Product) สถาบันเพ่ือสร้างความเข้มแข็งในชุมชน มหาวิทยาลัย การจัดจาหน่าย (Place) การกาหนดราคา (Price) การ นเรศร พษิ ณุโลก มีรายละเอียดดังน้ี ส่งเสริมการตลาด (Promotion) เราสามารถเรียกส่วน 1) ผู้นาในชุมชน ถ้าชุมชนใดก็ตามมีผู้นาท่ีมีความรู้มี ประสมการตลาดได้อีกอย่างหน่ึงว่า 4’Ps สอดคล้องกบั วิสัยทัศน์ท่ีก้าวไกล มีความเสียสละ และมีความอดทน อดุลย์ จาตุรงคกุล (2543: 26) กล่าวในเรื่อง ตัวแปร จะมสี ่วนสาคญั ทพี่ ัฒนาใหช้ ุมชนน้ันมคี วามเขม้ แข็ง หรือองค์ประกอบของส่วนผสมทางการตลาด (4P’s) ว่า 2) ระบบเศรษฐกิจแบบพึ่งตนเอง หมายถึง ชุมชนท่ีมี เป็นตัวกระตุ้นหรือส่ิงเร้าทางการตลาดที่กระทบต่อ ระบบเศรษฐกิจชุมชนท่ีมีการบริหารจัดการท่ีดี มีการ กระบวนการตดั สินใจซื้อ แบง่ ไดด้ ังนี้ จัดการที่ดี มีกลุ่มต่าง ๆ ภายในชุมชนที่ร่วมมือกันโดยมี 1) ผลิตภัณฑ์ (Product) ลักษณะบางประการของ ลักษณะการบริหารจัดการท่ีเนน้ การพงึ่ ตนเอง ผลิตภัณฑ์ของบริษัทท่ีอาจกระทบต่อพฤติกรรมการซ้ือ 3) ระบบความสัมพันธ์เชิงสังคมท่ีแนน่ แฟน้ หมายความ ของผู้บริโภค คือ ความใหม่ ความสลับซับซ้อนและ ว่า ชุมชนที่มีความสัมพันธ์ในลักษณะที่อยู่รวมกันเป็น คุณภาพที่คนรับรู้ได้ของผลิตภัณฑ์ ผลิตภัณฑ์ท่ใี หม่และ กลุ่มที่มีความสามัคคี มีความปรองดองกัน ช่วยเหลือ สลับซับซ้อนอาจต้องมีการตัดสินใจอย่างกว้างขวาง ถ้า เกื้อกูลกัน มกี ิจกรรมทปี่ ฏบิ ตั ิร่วมกัน เรารู้เรื่องเหล่าน้ีแล้วในฐานะ นัก การตลาดเราค วร จ ะ 4) การบริหารจัดการที่ดี เป็นลักษณะภายในชุมชนท่ีมี เสนอทางเลือกที่ง่ายกว่า ผู้บริโภคมีความคุ้นเคยเพื่อให้ หลักการบริหารจัดการท่ีดีในการบริหารโครงการและ ผู้บริโภคท่ีไม่ต้องการเสาะแสวงหาทางเลือกอย่าง กิจกรรมต่าง ๆ ภายในชุมชนให้เกิดการพัฒนาอย่าง กว้างขวางในการพิจารณา ส่วนในเร่ืองของรูปร่างของ ต่อเนื่อง และมีสมาชิกภายในกลุ่มหรือภายในองค์กร ผลิตภัณฑ์ตลอดจนหีบห่อและป้ายฉลาก สามารถก่อ มากยง่ิ ขน้ึ อิทธิพลต่อกระบวนการซ้ือของผู้บริโภค หีบห่อที่ ส ะ ดุ ด ต า อ า จ ท า ใ ห้ ผู้ บ ริ โ ภ ค เ ลื อ ก ไ ว้ เ พ่ื อ พิ จ า ร ณ า โ ด ย ส รุ ป ปั จ จั ย ท่ี ส่ ง ผ ล ต่ อ ก า ร ส ร้ า ง ชุ ม ช น ประเมินเพ่ือการตัดสินใจซื้อ ป้ายฉลากท่ีแสดงให้ เข้มแข็ง คือ การมีทัศนคติในการพึ่งตนเองและร่วมมือ ผบู้ ริโภคเหน็ คุณประโยชน์ของผลิตภณั ฑ์ที่สาคญั ก็จะทา กนั ของชุมชน เพราะหากความเขม้ แข็งของชมุ ชนเกิดขึ้น ให้ผู้บริโภคประเมินสินค้าเช่นกัน สินค้าคุณภาพสูงหรอื ได้ด้วยการอาศัยการชี้นาและสนับสนุนจากหน่วยงาน สินค้าท่ีปรับเข้ากับความต้องการบางอย่างของผู้ซื้อมี ภายนอกตลอดเวลา ก็จะทาให้ชมุ ชนนน้ั ยงั ไม่ยั่งยืน เมือ่ อทิ ธพิ ลต่อการซอื้ ด้วย หน่วยงานภายนอกหยุดให้ความช่วยเหลือ ชุมชนกจ็ ะไม่ 2) ราคา (Price) ราคามีอิทธิพลต่อพฤติกรรมการซ้ือก็ สามารถแก้ไขปัญหาและพัฒนาต่อไปได้ ชุมชนต้องมี ต่อเม่ือผู้บริโภคทาการประเมินทางเลือกและทาการ การเรียนรู้และการพัฒนาผ่านการปฏิบัติอย่างต่อเน่ือง ตัดสินใจ โดยปกติผู้บริโภคชอบผลิตภัณฑ์ราคาต่า การเช่ือมโยง รวมตัวกันเป็นเครือข่าย มีกลไกสนับสนนุ นักการตลาดจึงควรคิดราคาน้อย ลดต้นทุนการซื้อหรือ ท่เี หมาะสม และมีนโยบายที่เอือ้ อานวย ทาให้ผู้บริโภคตัดสินใจด้วยลักษณะอ่ืน ๆ สาหรับการ 34 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ตัดสินใจอย่างกว้างขวางผู้บริโภคมั กพิจารณา คณะกรรมการระดับภูมิภาค โดยมีวัตถุประสงค์ ดังน้ี รายละเอียด โดยถือเป็นอย่างหน่ึงในลักษณะทั้งหลายท่ี 1) สร้างงานและเพ่ิมรายได้ให้แก่ชุมชน 2) เสริมสร้าง เก่ียวข้องสาหรับสนิ ค้าฟมุ่ เฟอื ย ราคาสูงไม่ทาให้การซอ้ื ความเข้มแข็งให้แก่ชุมชน 3) ส่งเสริมการใช้ภูมิปัญญา ลดน้อยลง นอกจากนี้ราคายังเป็นเคร่ืองประเมินคุณค่า ท้องถ่ิน 4) ส่งเสริมการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ และ ของผูบ้ ริโภคซ่งึ ก็ติดตามดว้ ยการซอ้ื 5) สง่ เสริมความคิดริเร่ิมสรา้ งสรรค์ของชมุ ชน ในการใช้ 3) ช่องทางการจัดจาหน่าย (Placement-Channel of ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการพัฒนาสินค้า รัฐบาลมีส่วน Distribution) กลยุทธ์ของนักการตลาดในการทาให้มี ช่วยเหลือในด้านความรู้สมัยใหม่ การบริหารจัดการ ผลิตภัณฑ์ไว้พร้อมจาหน่าย สามารถก่ออิทธิพลต่อการ รวมทั้งการนาเทคโนโลยีเข้ามาช่วยเหลือในการพัฒนา พบผลิตภัณฑ์ แน่นอนว่าสินค้าท่ีมีจาหน่ายแพร่หลาย ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ เ ป็ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม แ ล ะ ส นั บ ส นุ น แ ล ะ ง่ า ย ท่ี จ ะ ซื้ อ ก็ จ ะ ท า ใ ห้ ผู้ บ ริ โ ภ ค น า ไ ป ป ร ะ เ มิ น กระบวนการพัฒนาท้องถ่ิน สร้างชุมชนให้เข้มแข็ง ประเภทของช่องทางที่นาเสนอก็อาจก่ออิทธิพลต่อการ พ่ึงตนเองได้ ให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการสร้างรายได้ด้วย รบั รู้ภาพพจนข์ องผลิตภัณฑ์ ก า ร น า ท รั พ ย า ก ร ภู มิ ปั ญ ญ า ท้ อ ง ถิ่ น ม า พั ฒ น า เ ป็ น 4)การส่งเสริมการตลาด (Promotion-Marketing ผลิตภัณฑ์และบริการท่ีมีคุณภาพมีจุดเด่นและมูลค่า Communication) การส่งเสริมการตลาดสามารถก่อ เป็นท่ีต้องการของตลาดท้ังในและต่างประเทศ โดยมี อิทธิพลต่อผู้บริโภคได้ทุกข้ันตอนของกระบวนการ หลักการพื้นฐาน 3 ประการ คอื ตัดสินใจซ้ือ ข่าวสารที่นักตลาดส่งไปอาจเตือนใจให้ 1) ภูมิปัญญาท้องถ่ินสู่สากล (Local Yet Global) ผ้บู ริโภครวู้ ่าเขามีปัญหา สินค้าของนกั การตลาดสามารถ กล่าวคือ มีการพัฒนามาตรฐานคุณภาพสินค้าให้เกิด แก้ไขปัญหาได้และมันสามารถส่งมอบให้ได้มากกว่า จุดเด่น มีลักษณะเฉพาะ โดยสอดคล้องกับภูมิปัญญา สินค้าของคู่แข่ง เม่ือได้ข่าวสารหลักการซื้อเป็นการ ทอ้ งถิน่ และเป็นท่ีคาดหวงั ของตลาด มีชอ่ งทางการขาย ยืนยันวา่ การตดั สนิ ใจซอื้ ของลกู คา้ ถกู ตอ้ ง เร่ิมจากตลาดในชุมชนสู่ตลาดเมือง และพัฒนาไปยัง ตลาดตา่ งประเทศ นอกจากแนวคิดส่วนประสมการตลาด 4P’s 2) พึ่งตนเองและคิดอย่างสร้างสรรค์ (Self-Reliance- แล้ว ต่อมามีการคิดตัวแปรเพิ่มเติมขึ้นมาอีก 3 ตัวแปร Creativity) ผลิตภณั ฑ์จากวัตถุดิบหาไดง้ ่าย สามารถทา ได้แก่ บุคคล (People) ลกั ษณะทางกายภาพ (Physical ได้เองในชุมชน มีการพัฒนาสินค้าอย่างต่อเนื่อง Evidence) และกระบวนการ (Process) ซ่ึงเป็นตัวแปร มีเอกลักษณ์ ไม่ซ้าแบบกัน สร้างตราสินค้า และอาจร้ือ สาหรบั ธรุ กจิ บริการ (Service Marketing Mix) แนวคิด ฟืน้ ภมู หิ ลังวัฒนธรรมประเพณเี ฉพาะของชมุ ชน ท่ีสาคัญทางการตลาดสมยั ใหม่ ซึ่งสอดคล้องกับแนวคดิ 3) การสร้างทรัพยากรมนุษย์ (Human Resource ของ ฟิลลิป ค็อตเลอร์ (2559) ดังน้ันจึงรวมเรียกได้ว่า Development) สร้างบุคคลให้มีความคิดกว้างไกล เปน็ สว่ นประสมทางการตลาดแบบ 7P’s มีความรู้ความสามารถ คิดอย่างผู้ประกอบการ ความพรอ้ มและการส่งเสรมิ ในการพฒั นาผลิตภัณฑ์ ทาสินค้าออกมาจะขายใคร ศึกษาหาความรู้ในด้านที่ทา ให้รู้จริง เกิดความชานาญเฉพาะด้าน ตลอดจนพัฒนา การพัฒนาผลิตภัณฑ์ ภายใตว้ ิถชี วี ิตดงั้ เดิมและ เทคโนโลยี เพื่อลดต้นทุนการผลิต สามารถทาให้ได้ ภูมิปัญญาท้องถ่ิน เป็นการสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชน มากข้ึน เพื่อเพมิ่ ศักยภาพในการแขง่ ขัน โดยรัฐบาลมีนโยบายเกี่ยวกับการสนับสนุนให้ชุมชน นาภูมิปัญญาท้องถ่ินท่ีมี พัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ที่มี ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ไม่ได้มีเพียงแต่การ คุณภาพสามารถเชิดชูชุมชน เป็นจุดเด่นและเป็น พัฒนาผลิตภัณฑ์ตามโครงการหน่ึงตาบลหน่ึงผลติ ภัณฑ์ เอกลักษณ์ของชุมชน รัฐบาลได้ให้การสนับสนุน (OTOP) ที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาล แต่ยังมีการ ช่วยเหลือด้านความรู้ เทคโนโลยี ทุน การบรหิ ารจดั การ พัฒนาผลิตภัณฑ์ในรูปแบบการจัดต้ังวิสาหกิจชุมชนก็ เชื่อมโยงสินค้าจากชุมชนไปสู่ตลาดทั้งในประเทศและ เป็นการพัฒนาอีกรูปแบหนึ่งท่ีได้รับการสนับสนุนจาก ต่างประเทศ ภายใต้โครงการหนึ่งตาบลหน่ึงผลิตภัณฑ์ รัฐบาลด้วยเช่นเดียวกัน โดยมีแนวคิดว่าเป็นกิจการท่ีมี (OTOP) ต้ังแต่ปี พ.ศ. 2544 และดาเนินการอย่างเป็น การรวมกลุ่มกนั ของชุมชนทม่ี ีความคิดและการประกอบ รูปธรรมทั่วทุกภูมิภาคทั่วประเทศ โดยมีการแต่งต้ัง กิจการท่ีมีลักษณะคล้ายคลึงกัน ซ่ึงเป็นแนวทางหนึ่งใน ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ร ะ ดั บ ป ร ะ เ ท ศ ใ น ส่ ว น ก ล า ง แ ล ะ วารสารวชิ าการรับใช้สังคม มทร.ลา้ นนา 35 ปีท่ี 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

การสร้างชุมชนให้เข้มแข็ง โดยกรมการพัฒนาชุมชน ควบคุม ด้านความพร้อมและการส่งเสริมจากหน่วยงาน (2546) อธิบายถึงองค์ประกอบที่มีลักษณะสาคัญของ ภาครัฐ ได้แก่ 1) สภาพความพร้อมในการดาเนินงาน วิสาหกจิ ชุมชน ดงั น้ี 2) การส่งเสริมจากหน่วยงานภาครัฐ แสดงในประกอบ 1) เป็นกิจการของชุมชน หมายถึง เป็นการประกอบ กรอบแนวคิดของการวิจัยการดาเนินงานวิจัยคร้ังน้ี กิจการทั้งด้านการผลิต และบริการที่กลุ่มคนในชุมชน ผวู้ จิ ัยไดก้ าหนดวิธกี ารดาเนินงานวจิ ยั เปน็ ขนั้ ตอนดังนี้ เป็นเจา้ ของไมใ่ ชข่ องผใู้ ดผูห้ น่งึ ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ที่ใช้ในการวิเคราะห์ 2) ดาเนินการโดยใช้ทุนของชุมชน และมีการบริหาร สภาพแวดล้อมทางธุรกิจ โดยสภาพแวดล้อมภายนอก จัดการที่เหมาะสม หมายถึง กิจการที่ดาเนินการโดยใช้ และสภาพแวดล้อมภายใน จากสมาชิกกลุ่มวิสาหกิจ ทนุ ของชมุ ชนเปน็ หลัก อนั ไดแ้ ก่ เงิน แรงงาน ทรัพยากร ชุมชนแปรรูปผลิตภัณฑ์ท้องถ่ินบ้านหาดผาขน จานวน ภูมิปัญญา เป็นต้น โดยมีการบริหารจัดการ รวมทั้งการ 28 ราย ใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมในการผลิต หรือการให้บริการ เคร่ืองมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ประกอบด้วย ด้วยความคิดสร้างสรรค์ คิดค้นเองโดยใช้ภูมิปัญญา แบบสัมภาษณ์ การสัมภาษณ์เชิงลึกแบบก่ึงโครงสร้าง ท้องถ่ินเป็นฐาน เป็นการจัดการแบบประสาน พลังทา (In-depth interview se-mi structure) โดยใช้ชนิด กิจกรรมทางเศรษฐกิจ และสังคมแบบเสริมกัน ไม่แยก คาถามแบบปลาย เปิ ด (Open ended question) ทาแบบเดีย่ วหรือเป็นเรื่อง ๆ เพ่อื ให้ผู้รบั การสัมภาษณไ์ ดแ้ สดงความเหน็ วา่ เปน็ โอกาส 3) ดาเนินการด้วยหลักสามัคคีธรรม หมายถึง หมู่คณะ หรืออุปสรรค ในแต่ละหัวข้อ และคาถามที่ใช้ในการ ใ น ชุ ม ช น มี ส่ ว น ร่ ว ม ใ น ก า ร ด า เ นิ น กิ จ ก า ร อ ย่ า ง เ ป็ น สัมภาษณ์เด่ียว โดยมีสาระตรงกับวัตถุประสงค์ และ เอกภาพ ก่อให้เกิดผลประโยชน์ส่วนรวมแก่สมาชิกและ ครอบคลุมกรอบแนวคิดในการวจิ ัย นาแบบสอบถามไป ชุมชน โดยไม่ส่งผลกระทบในเชิงลบต่อสาธารณะ ขอคาแนะนาผู้เช่ียวชาญท่ีมีประสบการณ์ตรงและ อันหมายความรวมถึงสภาพแวดล้อมของชมุ ชนด้วย เก่ียวข้องกับการจัดการสภาพแวดล้อมทางธุรกิจนา 4) เน้นกระบวนการเรียนรู้ในการดาเนินการ หมายถึง แบบสอบถามไปทดลองใช้กับกลมุ่ ตัวอย่าง เพ่ือทดสอบ ในการดาเนินการจะก่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ความ เครื่องมอื โดยใช้การสัมภาษณ์ เช่ือม่ันในศักยภาพของตนเองและชุมชน เรียนรู้ ท่ีจะ การเก็บรวบรวมข้อมูล การเก็บรวบรวมข้อมูลได้จาก บริหารจัดการทุนชุมชนด้วยการริเริ่มสร้างสรรค์ให้เกิด แหล่งต่าง ๆ ดังนี้ 1) ข้อมูลปฐมภูมิ (Primary Data) นวตั กรรม เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการสัมภาษณ์กับสมาชิกกลุ่ม 5) มีเป้าหมายเพ่ือการพ่ึงพาตนเองของชุมชน หมายถึง วิสาหกิจชมุ ชนแปรรูปผลิตภณั ฑ์ท้องถน่ิ บา้ นหาดผาขน การดาเนินกิจการมีเป้าหมายเพ่ือการพึ่งตนเองเป็น 2) ข้อมลู ทตุ ยิ ภมู ิ (Secondary Data) การศึกษาแนวคิด รากฐาน ทาให้พอกินพอใช้ในครัวเรือน ชุมชน และ ทฤษฎี งานวิจัย และการศึกษาค้นคว้าที่เกี่ยวข้อง เพื่อ เครือขา่ ย เป็นลาดับแรก น า ม า ก า ห น ด ก ร อ บ แ น ว คิ ด ท ฤ ษ ฎี โ ด ย ศึ ก ษ า จ า ก แหล่งข้อมูลต่าง ๆ ได้แก่ หนังสือ ตาราทางวิชาการ จากทฤษฎีดังกล่าวข้างต้นผู้วิจัยจึงประยุกต์ใช้ งานวจิ ยั เอกสารทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง และแหล่งขอ้ มูลออนไลน์ เป็นกรอบแนวคิดสภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจ ของ วันวิภา การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ การวิเคราะห์ข้อมูล คามงคล และคณะ (2561 : 58) เรื่องการศึกษา สภาพแวดล้อมทางธุรกิจในด้านการบริหารจัดการ คือ สภาพแวดล้อมทางธุรกิจของผลติ ภณั ฑจ์ ากมะไฟจนี ของ (1) การวางแผน (2) การจัดองค์กร (3) การส่ังการ (4) กลุ่มแปรรูปมะไฟจีน ตาบลท่าน้าว อาเภอภูเพียง การควบคุม และด้านผลิตภัณฑ์และความเข็มแข็งของ จังหวัดน่าน ซึ่งประกอบด้วย 3 ส่วน ดังนี้ ส่วนที่ 1 ชุมชน คือ (1) ด้านการผลิต (2) การพัฒนาผลิตภัณฑ์ หลักเกณฑ์การพิจารณาด้านผลิตภัณฑ์ ส่วน 2 (3) ความเข็มแข็งของชุมชน ความเป็นไปได้ทาง หลักเกณฑ์การพิจารณาด้านความเป็นไปได้ ทาง การตลาด (1) การตลาด (2) เรื่องราวของตานาน การตลาด ได้แก่ 1) การตลาด 2) เรื่องราวของตานาน ผลิตภัณฑ์ (3) ลักษณะเกณฑ์เฉพาะผลิตภัณฑ์ ด้าน ผลิตภัณฑ์ และส่วน 3 หลักเกณฑ์การพิจารณาด้าน สภาพความพรอ้ มและการส่งเสรมิ จากหน่วยงานภาครัฐ คุณภาพผลิตภัณฑ์ ได้แก่ ด้านการบริหารจัดการ คือ ได้แก่ (1) สภาพความพร้อมในการดาเนินงาน (2) การ 1) การวางแผน 2) การจัดองค์กร 3) การส่ังการ 4) การ 36 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

ส่งเสริมจากหน่วยงานภาครัฐ โดยใช้การวิเคราะห์ ความสัมพันธ์ และประเด็นสาคัญ เพื่อตอบคาถาม เน้ือหา (Content Analysis) โดยการจาแนก ถ้อยคา การศึกษาเก่ียวกับสภาพแวดล้อมที่เป็น ปัจ จั ย หรือข้อความที่กลุ่มตัวอย่างแสดงความเห็นจากการ ความสาเร็จของธรุ กจิ โดยมีการดาเนนิ การการวิเคราะห์ ประเมินสภาพแวดล้อมทางธุรกิจแล้วนามาตีความ สภาพแวดลอ้ มของธรุ กจิ ดงั นค้ี ือ การนาสารสนเทศของ สังเคราะห์ และวิเคราะห์ ด้วยหลักแห่งเหตุผล สร้าง ปัจจัยต่าง ๆ ของธุรกิจผ่านกระบวนการวิเคราะห์ ข้อสรุปแบบอุปนัย (Induction Analysis) อภิปรายถึง มากาหนดว่าเป็นโอกาส หรืออุปสรรค โดยเรียงลาดับ ข้อเท็จจริงที่ค้นพบตามสถานกรณ์ ปรากฏการณ์ ความสาคญั ของปจั จัยที่เกดิ ข้นึ และนาไปสู่การสรปุ ผล สภาพแวดลอ้ มทางธรุ กจิ ดา้ นการบริหารจัดการ  การวางแผน  การจัดการองคก์ ร  การสงั่ การ  การควบคมุ ด้านผลิตภัณฑ์และความ ด้านความเปน็ ไปไดท้ างการตลาด ด้านสภาพความพร้อมและการ เขม้ แข็งของชุมชน  การตลาด สง่ เสริมในการพฒั นาผลติ ภณั ฑ์  ต้นทนุ ผลิตภณั ฑ์  เร่ืองราวของตานานผลติ ภณั ฑ์  สภาพความพร้อมในการ  การพัฒนาผลิตภัณฑ์  ลักษณะเกณฑ์เฉพาะผลติ ภัณฑ์  ความเขม้ แข็งของ ดาเนนิ งาน  การสง่ เสริมจากหนว่ ยงาน ชมุ ชน ภาครฐั ภาพที่ 1 แสดงกรอบแนวคิดของการวจิ ยั (วันวภิ า คามงคล และคณะ, 2561) ผลการดาเนินงาน โอกาส/อุปสรรค ตารางท่ี 1 ดา้ นการบรหิ ารจดั การ โอกาส หวั ข้อ ปจั จยั ทีอ่ ้างถึงผลกระทบ 1. การวางแผน การวางแผนจดั หาเงินทนุ จัดหาวตั ถดุ ิบ การใชว้ ตั ถดุ บิ การจัดจาหน่าย การผลิต สินค้า การประชาสมั พันธ์ และระบบบัญชี เช่น “การหาเงนิ ทุน เงินทุนเร่ิมแรก ไดม้ ากจากการสนบั สนุนจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา น่าน และ ไม่ได้จัดหามาเพ่ิมเติม เพราะเอารายได้จากการขายมาใช้เป็นเงินทุนหมุนเวียน การจัดหาวัตถุดิบต่าง ๆ จะเร่ิมจากช่วยกันวางแผนเพราะวัตถุดิบมีช่วงเวลา ของมัน โดยการประชาสัมพันธ์ให้ร่วมกันจัดหามา ส่วนเร่ืองระบบบัญชีไม่ได้มี ปัญหาอะไร” “วัตถุดิบคงเหลือ หากเหลือเป็นจานวนมากก็จะนาไปฝากเก็บ ห้องเย็นของมทร.ลานนา น่าน” “เราหักเงินจากกาไรรอ้ ยละ 20 มาเป็นเงินทุน สารองไว้” วารสารวิชาการรบั ใชส้ ังคม มทร.ลา้ นนา 37 ปีท่ี 3 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2562

หวั ข้อ ปัจจัยทอี่ า้ งถึงผลกระทบ โอกาส/อุปสรรค 2. การจดั องค์กร การกาหนดงานหน้าท่ีท่ีต้องทา การพิจารณาสิ่งท่ีต้องทา การพิจารณาส่งิ ท่ตี ้อง โอกาส 3. การสัง่ การ ทา การกาหนดคุณลักษณะของงาน การแบ่งแผนกและหน้าที่ความรับผิดชอบ โอกาส 4. การควบคมุ มีการแยกงานออกเป็นงานย่อย การพัฒนารายละเอียดของงาน และการจัด โอกาส คณุ สมบัตขิ องเคร่ืองมือท่ใี ช้ เช่น “การแบ่งหนา้ ทมี่ กี ารแบ่งกันอย่างชัดเจน ไม่มี การเกี่ยง” “งานทท่ี าใครถนดั อย่างไหนก็ทาอย่างนัน้ แตส่ ามารถลองทาอย่างอ่ืน ได้ด้วย” “มีการจัดแบ่งเป็นแผนก เป็นแผนใครแผนมัน แผนกทาก็ทา แผนก เตรียมก็เตรียม แผนกบรรจุผลิตภัณฑ์ก็ต่างหาก เคร่ืองมือเคร่ืองใช้มีการแยก ประเภทเครื่องมือ พอทาเสร็จก็ต้องเก็บเขา้ ห้องเกบ็ ซ่งึ มีห้องเกบ็ พัสดุ” ประธานมีภาวะการเป็นผู้นา การมีแรงจูงใจ การติดต่อสื่อสารภายในกลุ่ม การทางานเป็นทมี การแบ่งแยกหนา้ ท่คี วามรบั ผิดชอบ มคี วามร้คู วามสามารถใน งานทท่ี า และมคี วามรบั ผดิ ชอบในงานท่ีทา เช่น “บางคนปรงุ เคร่ืองไก บางคนก็ คั่วงา บางคนก็ป่ันไก แยกกันทาคนละหน้าท่ี หากรอทาด้วยกันงานจะไม่เสร็จ” “การจัดทาบัญชีมีผู้รับผดิ ชอบอยู่หน่ึงคน” “ประธานกลุ่มจะเป็นผู้ดูแลควบคุม การทางาน” “สมาชิกไม่ค่อยมีปัญหาอะไร ส่ังการไปก็สามารถทาหน้าท่ี กันไดเ้ ลย” มกี ารควบคุมพนักงาน ระบบบญั ชี แผนการผลิต การใช้เครอื่ งมือละอปุ กรณ์ การ จัดหาวัตถุดิบ การใช้วัตถุดิบ และควบคุมคุณภาพสินค้า เช่น “เรื่องการใช้ อุปกรณ์มีการช่วยฝึกสอน เรื่องคุณภาพของไก ไม่มีการเก็บไว้ ถ้าทาเสร็จวันน้ี พรุ่งนี้ก็ไปส่งเลย” “วัตถุดิบเรานาไปฝากไว้กับมทร.ล้านนา น่าน ส่วนสินค้าที่ ผลิตเสร็จเป็นหีบห่อ ไม่มีการจัดเก็บขายทันที เพราะส่วนใหญ่จะผลติ ตามคาส่งั ซื้อ” “การจดั ทาบญั ชี คนทาคือปา้ ทราย” ตารางท่ี 2 ด้านผลิตภัณฑ์และความเขม็ แข็งของชุมชน หวั ข้อ ปจั จยั ที่อ้างถงึ ผลกระทบ โอกาส/อปุ สรรค 1.ด้านการผลติ มีแหล่งที่มาของวัตถุดิบ การขยายปัจจัยการผลิต การรักษาสิ่งแวดล้อมใน โอกาส กระบวนการผลิต และมีศักยภาพการผลิตจานวนมากเพ่ือจาหน่าย เช่น โอกาส “แหล่งท่ีมาการผลิต ท่ีมาเราก็มาจากแม่น้าน่าน การผลิตมันก็ประสบ โอกาส ความสาเร็จ มีศักยภาพการผลิตตามที่ส่ัง” “การหาไกยีจะอยู่ในช่วงเดือน ธนั วาคม มกราคม กุมภาพนั ธ์” “ไกหามาจากน้าปี คอื มคี รัง้ เดยี ว จะมีอยู่ในหน้า หนาว ตอนที่น้าใส ๆ นา้ สะอาดมนั จะข้นึ ปหี น่ึงจะมหี น่ึงครงั้ เราจะเก็บเอาแถว สะพาน” “ไก หามาจากแม่น้าน่านมีจานวนมากพอ มีศักยภาพเพียงพอในการ ผลติ จานวนมาก” 2. การพัฒนา มีการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ในรอบปีท่ีผ่านมา การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ และ ผลิตภณั ฑ์ พัฒนารูปแบบของบรรจุภณั ฑ์ เช่น “กลุ่มน้ไี ด้ตั้งมานานแล้ว แต่เพงิ่ ได้ อย. เมอื่ 3 ปี ที่ผ่านมา” “ซองเป็นแบบสีทอง ๆ ใช้แบบเดิม เป็นเอกลักษณ์ของเรา” “ผลิตภัณฑ์ซองบรรจุ จะซ้ือซองมาแล้วมี อย.ด้วย ออกแบบสวยงาม บรรจุไว้ อย่างสวยงาม” “ด้านซองห่อเป็นซองสที อง โลโก้ระบไุ ว้ว่า สาหร่ายไกยี มีรูปปู่ ม่านย่ามา่ น” 3.ความเขม็ แข็ง ระยะเวลาในการจัดต้ังชุมชน (ตั้งแต่เร่ิมทาธุรกิจ) การมีส่วนร่วมของชุมชนใน ของชุมชน ประเด็น ปัจจยั การผลติ (แรงงาน, หรือทุน) และการจดั ทาบัญชีอยา่ งเป็นระบบ เช่น “การจัดทาบัญชีอย่างเป็นระบบ มีการบันทึกรายจ่าย รายรับของสินค้า” “เรอื่ งบัญชมี ีคนทา มีคนทาบัญชี 1 คน และเกบ็ เงนิ 1 คน” “ระยะเวลาในการ รวมกลมุ่ เริม่ ตั้งต้น ตั้งแต่ ปี 2557 ประมาณก่อน เดือน กันยายน เดิมทไี ม่ได้อยู่ 38 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019

หัวข้อ ปจั จยั ทอี่ า้ งถงึ ผลกระทบ โอกาส/อุปสรรค ในกลุ่มแต่ไปช่วยในการพัฒนากลุ่ม ทาโรงตาก พอดีมีการรวมกลุ่มเขาเลยเอา แม่เขา้ ไปรว่ มด้วย หลงั จากนั้นก็ติดตอ่ กันมาเรอ่ื ย ๆ” “เม่อื กอ่ นจะเป็นอาจารย์ ท่านช่วยมาเม่ือสามปี ละทีน้ีท่านหมดงบเราจะต้องยืนขาเดียวเราละ เราต้องมี เงินสารองเราไว้” “กลุ่มไกยีตั้งมาประมาณ 4 ปี (2557) เร่ืองแรงงานก็ชว่ ยกนั ทาทันหมดเลย ส่วนเรื่องบัญชีก็มีฝ่ายบัญชี ถ้าส่งก็จะลงบัญชีไว้ วันที่น้ีส่งไป กี่ซองแล้วก็ท่โี อทอป เขาจะเอาสินคา้ ไปกอ่ นแล้วถา้ ไปส่งอีกรอบก็จะเอาเงินของ งวดกอ่ นมา เราไม่ได้ขายสด เราเอาไปวางขาย” ตารางท่ี 3 ดา้ นความเปน็ ไปได้ทางการตลาด หัวขอ้ ปจั จยั ท่อี ้างถึงผลกระทบ โอกาส/อุปสรรค 1.การตลาด แหล่งจาหน่ายหลัก ตลาดภายในจังหวัด ภายนอกจังหวัด หรือต่างประเทศ โอกาส รายได้จากการจดั จาหนา่ ยสินค้าเมื่อเทียบกับปีทผ่ี ่านมา ความต่อเนื่องของตลาด มลี ูกค้าใหม่ ลูกคา้ เกา่ มีการสงั่ ซื้อสมา่ เสมอ และการจาหนา่ ยเองในประเทศ และ ต่างประเทศ เช่น “แหล่งจาหน่ายหลักท่ีในตัวเมือง ในสินค้าโอทอป ละก็ตาม ออเดอร์ท่ีเขาส่งเข้ามาทางไลน์ทางเฟสบุ๊ค รายได้ไม่คงท่ี ปีที่แล้วจะได้เยอะกว่า แต่ปีนี้ยังไม่สรุปผล เราต้องสรุปช่วงท่ีไกหมด แต่ตอนนี้ยังกักตุนไกอยู่ ลูกค้าสั่ง ต่อเน่ือง ลูกค้าต่างประเทศส่วนมากมีคนเข้ามารบั ซื้อแล้วไปขายต่อ และทาการ ขนส่งเอง” “ตลาดหลักท่ีส่งไปขายจะมีอยู่ OTOP ในสนามบิน ดีเบส และ หัวสะพาน” “ตลาดหลักคอื สง่ ให้ โอทอป ท่ดี ีเบส รายไดป้ ตี อ่ ปกี ็เยอะอยู่ มลี กู ค้า โทรมาส่ังตลอด มีลูกค้าต่างจังหวัดโทรมาสั่ง เช่น ลูกค้าจากจังหวัดอยุธยาท่ีมา ศึกษาดูงาน เขามาลองซ้ือชิมดู นาไปบอกต่อและก็โทรมาสั่งสินค้าเพิ่ม ลูกค้าท่ี กนิ เจ เขากม็ าสั่งแบบเจ ทาไกเจ ช่วงกนิ เจกจ็ ะสัง่ มาเยอะ” 2. เรอื่ งราวหรือ มีการบันทึกเร่อื งราวของผลิตภัณฑ์ และมีการใช้ภูมิปัญญาท้องถ่ินด่ังเดิม และมี อปุ สรรค ตานานผลิตภณั ฑ์ การพัฒนาสร้างสรรค์ เช่น “ภูมิปัญญาเดิม ไกจะเอามาจากน้าน่าน แล้วเอามา ตาก ตากแบบชาวบ้านทั่วไป เสร็จแล้วก็เอาหม้อมาต้ังไฟ แล้วเอาไกมานาบกับ กระทะ แล้วก็เอามาปั่น แล้วก็ทุบหอม ตั้งกระทะน้ามันลง แล้วยกกระทะออก จากเตา จากนนั้ ก็เอาไกลง เพ่ือไม่ให้ไกไหม้ แต่ทเ่ี ราส่งไปโอทอปเราไม่ใช้น้ามัน เราใช้น้าเปล่าแทนเพราะสามารถเก็บได้นานกว่า หากใช้น้ามันจะเหม็นหืน” “ไม่ได้จดบันทึกเรื่องราว ภูมิปัญญามันก็มีใหม่บ้าง ซึ่งมีจากอาจารย์จากมทร. ล้านนา น่านมาเสนอการผลิตแบบใหม่ เมื่อก่อนใช้น้ามัน แต่แบบใหม่จะไม่ใช้ น้ามัน” 3.ลักษณะเกณฑ์ ใช้สีธรรมชาติจากส่วนประกอบที่ใชท้ า และปราศจากกล่ิน รส ที่ไม่พึงประสงค์ โอกาส เฉพาะผลิตภณั ฑ์ และไม่พบส่ิงแปลกปลอมที่สัมผัสได้ลักษณะเฉพาะผลิตภัณฑ์ มีการพัฒนา รูปแบบ อย่างต่อเนื่อง สวยงาน ทันสมัย ประณีต รักษาง่าย มีความเป็นศิลปะ ภูมิปัญญาไทย แสดงถึงเอกลักษณ์ของชุมชนท้องถิ่นหรือภูมิภาคและ มี เคร่ืองหมายรบั รองมาตรฐาน เช่น “สีไกส่วนมากสีจะคงเดิม จะไม่มีปัญหาอะไร เพราะว่าเราจะเก็บในหอ้ งเย็นตลอด สีมนั จะเขยี วตลอด ลกั ษณะผลิตภณั ฑ์ท่ีอื่น เขาจะทาแบบท่ีว่ากินเจ แต่ว่าเราทานี่คือว่า ในน่านนี้ก็มีที่นี้ท่ีทาที่เดียวท่ีว่า เพราะที่บ้านหนองบัวเขาจะทาแบบไกยีทรงเคร่ืองกับไกแผ่น และผลิตภัณฑ์ มี อย. ด้วย” “ผลิตภัณฑ์ถุงซองสวยงาม มีรูปโลโก้ ท่ีทาง มทร.ล้านนา น่าน ออกแบบให้ มีเคร่ืองหมาย อย.” วารสารวชิ าการรับใช้สงั คม มทร.ลา้ นนา 39 ปีที่ 3 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2562

ตารางที่ 4 ด้านสภาพความพร้อมในการดาเนินงานและการส่งเสรมิ จากหน่วยงานภาครัฐ หัวข้อ ปจั จยั ที่อา้ งถึงผลกระทบ โอกาส/อุปสรรค 1.สภาพความ ความเหมาะสมในสถานท่ีตง้ั ความพร้อมด้านไฟฟ้า น้า โทรศัพท์ การรวมกล่มุ โอกาส พร้อมในการ ในชมุ ชน การแบ่งงานกนั ในกลุ่ม ความรว่ มมอื ของสมาชกิ กลมุ่ ความสามารถและ ดาเนนิ งาน ความชานาญของสมาชิก การติดต่อกับผู้จัดส่งวัตถุดิบ การจัดหาเทคโนโลยีการ ผลิต การผลิตท่เี พียงพอกับความต้องการลูกค้า การออกแบบสินคา้ การคิดตน้ ทุน สินค้า การหาบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสม การตั้งราคาสินค้า การปรับปรุงคุณภาพ สินค้า ความคงทนของสนิ ค้า การถูกเลยี นแบบสินค้าการตดิ ตอ่ กับลูกคา้ และการ ประชาสัมพันธ์ เช่น “ตาแหน่งท่ีต้ังเหมาะสมดี ไฟฟ้า น้า โทรศัพท์ มีครบหมด ทุกอย่าง ด้านการให้ความร่วมมือกลุ่มมีการให้ความร่วมมือกันดี เวลาลูกค้าสั่ง สินค้ามาก็สามารถทาให้ทันตามท่ีลูกค้าส่ัง ต้นทุนสินค้าประธานเป็นคนจัดการ เรื่องราคาสนิ คา้ กลุ่มเป็นคนกาหนด สินค้าท่ีผลติ เสรจ็ จะอยู่ได้ประมาณ 3 เดือน เร่ืองสินค้าลอกเลียนแบบไม่แน่ใจ แต่สินค้าไกยีมีกลุ่มเรากลุ่มเดียวท่ีทา” “การ เรียกสมาชิกมาไม่มีปญั หา เขาต้องพร้อม ถ้าว่ามีออร์เดอร์มา ก็สามารถผลิตได้ เวลาปฎิบัติงานมีความชานาญอยู่แล้ว การคิดต้นทุนคิด ได้รับคาแนะนาและ คาปรึกษาจากทางมทร.ล้านนา น่าน ในการคานวณต้นทุนที่เหมาะสม ไกมีอายุ 3 เดือน การประชาสัมพันธ์มีนักศึกษาช่วยออกแบบเวปไซด์ให้เป็นช่องทางการ สั่งซ้ือเพ่ิมเติม นักท่องเท่ียวก็ซื้อผ่านโอทอปไปแบบน้ี และบางคร้ังเขาก็โทรมา สัง่ ซ้ือตามเบอร์โทรหน้าซองผลิตภัณฑ์” 2.การสง่ เสริมจาก การให้คาปรึกษา จัดอบรม จัดนิทรรศการ การแนะนาการผลิต การหาอุปกรณ์ อุปสรรค หนว่ ยงานภาครฐั การผลิต การออกแบผลติ ภณั ฑ์ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ การหาวัตถุดิบ การหา ตลาด การหาเงินทุนให้ การรับรองสินค้า การหาผู้เช่ียวชาญ การหาเครือข่าย แก้ปัญหาส่ิงแวดล้อม และสนับสนุนให้มีการจัดการอย่างครบวงจร เช่น “ได้รับ การสนับสนุนจาก มทร.ล้านนา น่าน ท่ีมีทุนมาให้ แต่ไม่ได้รับการสนับสนุนจาก หน่วยงานอ่ืน” “ภาครัฐยังไมเ่ หน็ มกี ารสนบั สนนุ มแี ต่มทร.ล้านนา น่าน ทเี่ ข้ามา ช่วยสนับสนุน ในการอบรม แนะนาการผลิต ออกแบบผลิตภัณฑ์ และสร้างโรง ตากให้ หากฝนตกไม่มีพระอาทิตย์กใ็ ช้ไฟฟ้าทดแทนได้” “อยากจะขยายสินค้าไป หลาย ๆ แห่ง แต่ไม่มีใครไปขยายให้ เพราะส่วนใหญ่มีแต่ผู้สูงอายุ มีแต่ประธาน คนเดยี ว อยากไปหาส่งรา้ นค้าทอ่ี น่ื ๆ อยากใหม้ ีการส่งเสริมการตลาดให้” “อยาก ได้เครื่องปั่นใหญ่ ๆ สักเครื่อง ตู้แช่อีกสักเคร่ือง เพราะท่ีมทร.ล้านนา น่าน มันไกล” การนาไปใช้ 1. การศกึ ษาขอ้ มูลของผู้ประกอบการ สาหรับหาวธิ ีการ ผู้ วิ จั ย ไ ด้ น า ผ ล ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ข้ อ มู ล จ า ก ปรับปรุงการวางแผนกลยุทธ์ต่าง ๆ ในการดาเนินธุรกิจ ให้ประสบความสาเร็จ พบว่า กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปร แบบสอบถามมาเป็นแนวทางในการพิจารณาเกี่ยวกับ รูปผลิตภัณฑ์ท้องถ่ินบ้านหาดผาขนให้ความสาคัญการ ปัจจัยที่มีผลกระทบ (โอกาสหรืออุปสรรค) ด้านการ บรหิ ารจัดการ ถือเป็น “โอกาส” ทกุ ปัจจัย แสดงใหเ้ ห็น บริหารจัดการ ด้านผลิตภัณฑ์และความเข้มแข็งของ ว่ากลุ่มมีการบริหารจัดการทั้งเรื่องการวางแผน การ ชุมชน ด้านความเป็นไปได้ทางการตลาด สภาพความ จัดการองค์กร การสั่งการ และการควบคุม โดยมีการ พรอ้ มและการส่งเสริมจากภาครฐั พบ่ามแี นวทางในการ วางแผนจัดหาเงินทุน จัดหาวัตถุดิบ ตลอดจนการใช้ แก้ปัญหาการบริหารจัดการ เพื่อเพ่ิมประสิทธิภาพของ วัตถุดิบได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในการจัดการองค์กรมี กลุ่มวิสาหกิจชมุ ชนแปรรูปผลติ ภณั ฑท์ ้องถน่ิ บ้านหาดผา การกาหนดหน้าท่ตี ามความถนัด และความชานาญ สว่ น ขน ไว้ 3 ประการ ดงั นี้ การสัง่ การเนอื่ งจากมปี ระธานกล่มุ ท่มี ีภาวะการเป็นผู้นา 40 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 3 No. 1 January - June 2019