ครอบครัวไทยในวิกฤติโควิค-19

ค บ ท ค ว า ม พิ เ ศ ษ9 ร อ บ ค รั ว ไ ท ย ใ น วิ ก ฤ ต โ ค วิ ด - 1 สุุขภาพคนไทย 2565 — 99

ครอบครััวไทย แทบกล่า่ วได้เ้ ลยว่า่ ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ ใคร ไม่ว่ ่า่ จะอยู่่�ที่่ไ� หน ก็ล็ ้ว้ น ไม่ร่ อดพ้น้ จากผลกระทบที่่�เข้า้ มาในหลากหลายรููปแบบ และ ในวิิกฤตโควิิด‑19 หลากหลายมิติ ิิ และทำำ�ให้ท้ ั้้ง� โลกตระหนักั อย่า่ งแน่ช่ ัดั ว่า่ จุลุ ชีวี ันั (microorganism) นี้้เ� องที่่ส� ร้า้ งการเปลี่่ย� นแปลงระดับั พลิกิ ผันั เป็็นเวลากว่่า 2 ปีีแล้้ว ที่่�โควิิด‑19 ฉุุดคน (disruption) อย่า่ งแท้จ้ ริงิ และแม้เ้ ทคโนโลยีสี มัยั ใหม่ท่ ั้้ง� หลาย ทุกุ หััวระแหงเข้า้ สู่�โ่ ลกใบใหม่่ ที่่�ต้้องเผชิญิ กัับ ที่่�เคยได้้ชื่่�อว่่า “เปลี่่�ยนโลก” ก็็ไม่่อาจเทีียบได้้กัับการระบาด วงเวีียนของภาวะวิิกฤต สู่�ก่ ารคลี่่�คลาย และ ของโควิิด‑19 นี้้� กลัับมาวิิกฤตอีีกครั้ง้� ซ้ำำ�แล้้วซ้ำำ�อีีก โดยไม่่มีี ทีีท่่าว่่าจะสิ้้�นสุดุ ลงเมื่่อ� ใด การเปลี่่�ยนแปลงอย่่างหนึ่่� งที่่�หลายคนอาจไม่่ทัันได้้ รู้้�สึึก คืือการเปลี่่�ยนแปลงภายใน “บ้้านและครอบครััว” ที่่ไ� ด้ร้ ับั ผลกระทบและเกิดิ การเปลี่่ย� นแปลงอย่า่ งมาก จะว่า่ ไปแล้ว้ ก็็นัับตั้้�งแต่่วิินาทีีแรกที่่�คนรับั รู้้�ว่่าเชื้้อ� โควิิด‑19 นี้้�แพร่ก่ ระจาย อย่า่ งรวดเร็ว็ และมีอี ัันตรายถึึงตาย เพราะ ณ ขณะนั้้น� ทุกุ คน ต่่างคิิดถึึงความปลอดภััยของสมาชิกิ ในครอบครัวั ทันั ทีที ี่่ม� ีกี ารประกาศจำำ�กัดั การเดินิ ทางเพื่่อ� ควบคุมุ การแพร่่ กระจายของเชื้้�อโรค ทุุกคนต่่างคิิดที่่�จะกลัับไปบ้้านเพื่่�ออยู่�่ ใกล้้ ๆ กัับครอบครััวของตนเอง ไม่่ว่่าบ้้านนั้�้นจะอยู่่�ไกล แค่่ไหนก็็ตาม ตลอดระยะเวลา 2 ปีีของการผจญกัับสถานการณ์์​ การแพร่ร่ ะบาดนี้้� หลายคนยอมรับั ว่่าไม่่เคยได้ใ้ ช้้เวลาอยู่่�กัับ บ้า้ นนาน ๆ อย่า่ งนี้้ม� าก่อ่ น สังั คมไทยโดยเฉพาะสังั คมในเมือื ง ได้้สรรค์์สร้า้ งกิิจกรรมต่่าง ๆ มากมายให้อ้ ยู่่�นอกเขตบ้า้ น และ ห่่างจากครอบครัวั ไม่่ว่่าจะเป็็นการทำำ�งาน ซึ่่�งต้้องบวกเวลา ของการอยู่่�บนท้้องถนนเพื่่�อเดิินทางไปทำำ�งานและกลัับบ้้าน การรับั ประทานอาหาร การสังั สรรค์บ์ ันั เทิงิ การไปเรียี นหนังั สือื ทั้้�งตามหลัักสููตรปกติิและการเรียี นเสริมิ การออกกำำ�ลัังกาย หรือื แม้้แต่่การนั่่�งพัักผ่่อนหย่่อนใจระยะสั้้�น ๆ ก็็ยัังออกไป หาสถานที่่�นอกบ้า้ นอย่า่ งเช่น่ ร้า้ นกาแฟ เป็็นต้้น การระบาดของเชื้้�อโควิิด‑19 ได้้สร้า้ งการเปลี่่�ยนแปลง ต่่อความเป็็นไปในมิิติิครอบครัวั ที่่�มีีความหลากหลายอย่่าง น่่าจัับตามอง เรื่่อ� งพิเิ ศษประจำำ�ฉบับั 2564 นี้้� ได้น้ ำำ�เสนอการเปลี่่ย� นแปลง ทั้้�งหลายอัันเนื่่�องมาจากการระบาดของโรค โควิิด‑19 ที่่�เกิิดแก่่สมาชิกิ ของครอบครัวั ไทยในมิติ ิิต่่าง ๆ ตั้้�งแต่่การเกิิด การเลี้้ย� งดูลู ูกู การทำำ�มาหากินิ ประเพณีแี ละวัฒั นธรรมครอบครัวั เพื่่อ� ชี้้ใ� ห้เ้ ห็น็ ถึึงประสบการณ์์ที่่�สมาชิกิ ของครอบครัวั ไทยได้้รับั จากการระบาดของเชื้้อ� ไวรัสั โคโรนา 2019 และความพยายาม ของสมาชิิกในครอบครัวั ชุุมชน สัังคม และภาคส่่วนต่่าง ๆ ในการทำำ�งานร่ว่ มกันั เพื่่อ� รับั มือื กับั สถานการณ์์ต่า่ ง ๆ ที่่เ� กิดิ ขึ้้�น 100 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

1 ภาพ: phichit.go.th/phichit/index.php/ phichit-today-all/10651-64081303 การเกิดิ ยุุคโควิิด‑19 บรรยากาศบริกิ ารฉีีดวััคซีนี แก่่หญิิงตั้้�งครรภ์์ที่่�มีีอายุุครรภ์์ แม้้สถิิติิของการแพร่ร่ ะบาดในช่่วงแรกค่่อนข้้างชััดเจนว่่า กลุ่่�มที่่�เสี่่�ยง 12 สััปดาห์ข์ ึ้�้นไป ณ พื้้น� ที่่�ห้้างสรรพสิินค้้าในจัังหวััดพิจิ ิิตร ต่่อการติิดเชื้้�อและเสีียชีีวิิตส่่วนใหญ่่จะเป็็นกลุ่่�มผู้้�สููงอายุุ และผู้้�มีี โรคประจำำ�ตััวเรื้้�อรััง ทำำ�ให้้คนในกลุ่่�มอายุุอื่่�นไม่่ค่่อยวิิตกเท่่าใดนััก ส ภ า พ ร่ ่า ง ก า ย ข อ ง ผู้้� ห ญิิ ง ข ณ ะ ตั้้� ง ค ร ร ภ์์ โดยเฉพาะกลุ่่�มเด็็กและวััยรุ่่�น และแม้้แต่่หญิิงตั้้�งครรภ์์เองในช่่วงต้้น ๆ มัั ก มีี อ า ก า ร เ ห นื่่� อ ย ง่่ า ย ห า ย ใ จ ไ ม่่ ค ล่่ อ ง ของการระบาดก็็ไม่ถ่ ูกู นัับว่่าอยู่่�ในกลุ่่�มเสี่่�ยง โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง� ผู้้�ที่่ม� ีอี ายุคุ รรภ์ม์ าก หรือื ผู้้�เป็น็ โรคอ้ว้ น บางครั้้ง� อาจทำำ�ให้ล้ ะเลยการใส่ห่ น้า้ กาก แม้ใ้ นเดือื นเมษายน 2563 ซึ่่�งเป็น็ ช่ว่ งการระบาดในวงกว้า้ งในระลอกแรก อนามััย บางคนยัังคงต้้องเดิินทางโดยขนส่่ง ก็ย็ ังั มีขี ้อ้ มูลู เกี่่ย� วกับั หญิงิ ตั้้�งครรภ์ต์ ิิดเชื้้อ� โควิดิ ‑19 น้อ้ ยมาก และมีรี ายงาน สาธารณะ หรือื ต้้องออกไปทำำ�งานนอกบ้้าน ว่่าความรุุนแรงไม่เ่ ท่่ากัับซาร์ส์ และเมอร์ส์ 1 บางกลุ่่�มเป็็นแรงงานต่่างด้้าวที่่�มีีความเป็็นอยู่่� แออััด หรือื การที่่�สมาชิิกในครอบครัวั ออกไป จนกระทั่่�งในเดืือนสิิงหาคม 2564 กรมอนามััยได้้เปิิดเผยตััวเลข ทำำ�งานนอกบ้้านแล้้วนำำ�เชื้้อ� จากภายนอกเข้า้ มา หญิิงตั้้�งครรภ์์ติิดเชื้้�อโควิิด 2,327 คน และเสีียชีีวิิต 53 คน2 ซึ่่�งต่่อมา ศูู น ย์์ บ ริิห า ร ส ถ า น ก า ร ณ์์ โ ค วิิ ด ‑ 1 9 ( ศ บ ค . ) ไ ด้้ แ ถ ล ง ว่่ า พ บ ย อ ด สาเหตุุเหล่่านี้้�ทำำ�ให้้หญิิงตั้้�งครรภ์์มีีโอกาส ผู้้�ติิดเชื้้�อโควิิด‑19 ในกลุ่่�มหญิิงตั้้�งครรภ์์เพิ่่�มขึ้้�นอย่่างน่่าเป็็นห่่วง และมีี เสี่่�ยงที่่�จะสััมผััสเชื้้อ� โควิิด‑19 ได้้ง่า่ ย นอกจากนี้้� รายงานการเสีียชีวี ิิตเพิ่่ม� ขึ้้�นอย่า่ งมีนี ััยสำำ�คััญ การไม่ไ่ ด้ร้ ับั วัคั ซีนี ในกลุ่่�มหญิงิ ตั้้ง� ครรภ์เ์ ป็น็ ปัจั จัยั หนึ่่�งที่่ท� ำำ�ให้เ้ กิดิ การติดิ เชื้้อ� ระหว่า่ งตั้้ง� ครรภ์จ์ ำำ�นวน แม่่ตั้้�งครรภ์ต์ ิิดเชื้้อ� มาก แม้ร้ ัฐั บาลจะกำำ�หนดเป้า้ หมายการฉีดี วัคั ซีนี และเสีียชีีวิิตจากโควิิด‑19 ให้้หญิิงตั้้�งครรภ์์ต่่อปีีให้ไ้ ด้้ 300,000 ราย แต่่โดยภาพรวมของประเทศ ยังั ถืือว่่าฉีีดได้้น้อ้ ย หญิงิ ตั้้ง� ครรภ์ท์ ี่่ต� ิดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 มากกว่า่ 2 ใน 3 ไม่แ่ สดงอาการ ดังั นั้้น� อาจ กว่่าเป้า้ หมายมาก ทำำ�ให้ร้ ู้้�ตััวช้า้ คนที่่�อาการรุุนแรงมักั จะน้ำำ�หนักั เกินิ อายุมุ าก หรือื มีโี รคเรื้้อ� รังั เช่น่ โรคเบาหวาน โรคความดันั โลหิติ สูงู และโรคหัวั ใจ ส่ว่ นโอกาสที่่จ� ะส่ง่ เชื้้อ� ไปถึึงลูกู มีเี พียี งร้อ้ ยละ 2-5 หญิงิ ตั้้�งครรภ์์ที่่�ติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 มีโี อกาสทารก คลอดก่อ่ นกำำ�หนดร้อ้ ยละ 15.1 3 อาการรุุนแรงในหญิงิ ตั้้ง� ครรภ์ท์ ี่่ต� ิดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 มักั ปรากฎในกลุ่่�มที่่�ติิดเชื้้อ� ในช่ว่ งไตรมาสที่่� 3 ของการตั้้�งครรภ์์ โดยอาจจะ ต้้องนอนห้อ้ ง ICU ใช้เ้ ครื่่อ� งช่ว่ ยหายใจ และส่่งผลให้ค้ ลอดก่่อนกำำ�หนด4 สำำ�หรับั ประเทศไทย ข้้อมููลจากกรมอนามััย กระทรวงสาธารณสุุข ระบุุว่่า ระหว่่างวัันที่่� 1 เมษายน–16 ตุุลาคม 2564 มีีหญิิงตั้้�งครรภ์์ ติิดเชื้้�อโควิิด‑19 จำำ�นวน 4,778 คน ส่่วนใหญ่่อยู่่�ในกรุุงเทพฯ ปริมิ ณฑล และ 3 จัังหวััดชายแดนภาคใต้้ โดยมีีหญิิงตั้้�งครรภ์์เสีียชีีวิิต 95 คน และ พบว่า่ มีที ารกติดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 จำำ�นวน 226 คน และเสียี ชีวี ิติ ในครรภ์์ 46 คน กลุ่่�มหญิงิ ตั้้�งครรภ์์ที่่�อายุุ 35 ปีขี ึ้้�นไปพบว่่าติิดเชื้้อ� มากที่่�สุดุ 5 ตั้้ง� แต่่ 1 เมษายน ถึึง 16 ตุลุ าคม 2564 สุุขภาพคนไทย 2565 — 101

จากการรณรงค์์ตั้้�งแต่่เดืือนกรกฎาคม 2564 การติดิ เชื้อ้� โควิดิ ‑19 ของหญิงิ ตั้้ง� ครรภ์์ และหญิงิ หลังั คลอด 6 สััปดาห์์ พบว่่า มีีการฉีีดวััคซีีนเข็็มแรกให้้หญิิงตั้้�งครรภ์์ จำ�ำ แนกรายเดืือน ระหว่า่ ง ธันั วาคม 2563-สิงิ หาคม 2564 เพียี ง 74,625 โดส คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 25 หรือื 1 ใน 4 ของประชากรเป้า้ หมาย เข็ม็ ที่่� 2 จำำ�นวน 51,989 ที่่ม� า: การแถลงข่า่ วศููนย์์บริหิ ารสถานการณ์์โควิดิ ‑19 (ศบค.) วัันที่่� 3 กันั ยายน 2564. โดส และเข็ม็ 3 จำำ�นวน 526 โดส เขตที่่�มีกี ารฉีีด วััคซีีนสููงที่่�สุุดคืือ เขต 6 จัังหวััดชลบุุรีี ระยอง ตั้้ง� ครรภ์เ์ สียี ชีวี ิติ เพิ่่ม� ขึ้้�นในเดือื นกรกฎาคมจำำ�นวน 14 ราย และเพิ่่ม� ขึ้้�นเป็น็ 47 และบางเขตของภาคกลาง ได้้แก่่ ปทุุมธานีี รายในเดือื นสิงิ หาคม ด้ว้ ยเหตุนุ ี้้� กระทรวงสาธารณสุขุ จึงึ กำำ�หนดแนวทางดูแู ล อยุธุ ยา ขณะที่่�ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือมีอี ััตรา หญิงิ ตั้้�งครรภ์์เพื่่อ� ป้อ้ งกัันการติิดเชื้้อ� โควิดิ ‑19 และให้ห้ ญิงิ ตั้้�งครรภ์์ที่่�ติิดเชื้้อ� การฉีดี วัคั ซีนี โควิดิ ‑19 ประมาณ ร้อ้ ยละ 106 ของ โควิิด‑19 สามารถเข้า้ ถึึงบริกิ ารสุขุ ภาพอย่า่ งทัันท่่วงทีี ได้้แก่่ หญิงิ มีคี รรภ์์เท่่านั้้�น 1 ปัญั หาสำำ�คัญั อยู่่�ที่่น� โยบายของรัฐั ในระยะแรก ที่่�ไม่่ได้้มุ่่�งเน้้นการฉีีดวััคซีีนในหญิิงตั้้�งครรภ์์ ให้้ทุกุ โรงพยาบาลที่่�รับั ดูแู ลหญิงิ ตั้้�งครรภ์์เกิิน 10 สััปดาห์์ ติิดตามให้้มารับั แ ต่่ ก ร ะ จ า ย วัั ค ซีี น ใ ห้้ ก ลุ่่� ม ผู้้�สูู ง อ า ยุุ ม า ก ก ว่่ า การฉีีดวััคซีนี ที่่�โรงพยาบาลที่่�ฝากครรภ์์ นอกจากนี้้� ยัังมีีประเด็็นความกัังวลเกี่่�ยวกัับ วัั ค ซีี น โ ค วิิ ด ‑ 1 9 สำำ� ห รัั บ ห ญิิ ง ตั้้� ง ค ร ร ภ์์ 2 ใ น ห ล า ยป ร ะ เ ด็็ น ทำำ� ใ ห้้ ก า ร ไ ด้้ รัับ วัั ค ซีี น ใ น ก ลุ่่� ม นี้้� ล่่ า ช้้ า แ ล ะ ต่ำำ� ก ว่่ า เ ป้้ า ห ม า ยที่่� ค ว ร กรณีีคลอดบุุตรและกลัับบ้้าน ให้โ้ รงพยาบาลติิดตามมารับั วััคซีีนในระยะ จะเป็็น ไม่่ว่่าจะเป็็นประเด็็นเกี่่�ยวกัับประเภท ให้้นมบุตุ ร ของวััคซีีนที่่�ควรฉีีด วััคซีีน mRNA หรืือ วััคซีีนเชื้้�อตาย ฉีีดแล้้วจะปลอดภััยหรืือไม่่ 3 มีีผลข้้างเคีียงหรืือไม่่ ผลต่่อเด็็กเป็็นอย่่างไร ควรฉีีดเมื่่�ออายุุครรภ์์เท่่าไร ฉีีดแล้้วหากเด็็ก ให้้สถานพยาบาลรับั หญิิงตั้้�งครรภ์์ที่่�ติิดโควิิด‑19 ที่่�ไม่่มีีภาวะคลอดฉุกุ เฉิิน ดื่่�มนมแม่่จะมีีผลกระทบหรืือไม่่ ผลการวิิจััย มารักั ษาและส่่งต่่อเช่น่ เดีียวกัับระบบการส่่งต่่อผู้้�ป่ว่ ยติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 อื่่�น ๆ ในต่่างประเทศเป็็นอย่า่ งไร 4 จากข้้อมููลในกระดานสนทนาของพัันทิิป พบว่่า มีีหญิิงตั้้�งครรภ์์เข้้าไปสอบถามและ หากเกิิดการคลอดฉุกุ เฉิิน ให้ส้ ่่งโรงพยาบาลที่่�มีศี ัักยภาพที่่�ใกล้้ที่่�สุดุ 7 แสดงความกัังวลต่่อการรับั วััคซีนี โควิิด‑19 และ นอกจากนี้้� กรมอนามััย ได้้เสนอที่่�ประชุุมศููนย์์ปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินด้้าน พบว่่ามีีข้้อแนะนำำ�จากผู้้�มาตอบกระทู้้� 2 กลุ่่�ม ก ลุ่่� ม แ ร ก เ ป็็ น ห ญิิ ง ตั้้� ง ค ร ร ภ์์ ที่่� ฉีี ด วัั ค ซีี น แ ล้้ ว การแพทย์์และสาธารณสุุข (ศปก.สธ.) พิิจารณาออกข้้อบัังคัับให้้หญิิง บอกว่า่ ฉีีดวัคั ซีนี เชื้้อ� ตาย 2 เข็ม็ ไม่ม่ ีผี ลข้า้ งเคียี ง ตั้้�งครรภ์์ทำำ�งานที่่�บ้า้ น (work from home) 100%8 เพื่่อ� ป้อ้ งกัันความเสี่่�ยง เด็็กในครรภ์์ปกติิและแข็็งแรงดีี แนะนำำ�ให้้รีบี ที่่�หญิงิ ตั้้�งครรภ์์ในการสััมผัสั โควิิด‑19 อีีกด้้วย ไปฉีีด ส่่วนกลุ่่�มที่่� 2 เป็็นกลุ่่�มคนทั่่�วไปซึ่่� งมีี ทั้้ง� ที่่แ� นะนำำ�ว่า่ หญิงิ ตั้้ง� ครรภ์ค์ วรฉีีดวัคั ซีนี เพราะ ไม่่มีีผลกระทบใด ๆ และมีีบางคนที่่�อ้้างว่่า ให้้ หญิิงตั้้�งครรภ์์เลี่่�ยงการฉีีดวััคซีีน เพราะไม่่มีีผล การวิิจััยรองรับั ว่่าปลอดภััยจริงิ หรือื ไม่่ ยิ่่ง� ทำำ�ให้้ ทั้้�งหญิงิ ตั้้�งครรภ์์ และทุกุ คนในครอบครัวั สัับสน คลางแคลงใจ และวิิตกกัังวล เ นื่่� อ ง จ า ก เ มื่่� อ เ ดืื อ น ก ร ก ฎ า ค ม 2 5 6 4 จำำ� น ว น ห ญิิ ง ตั้้� ง ค ร ร ภ์์ ที่่� ติิ ด เ ชื้้� อ ไ ว รั ัส โ ค โ ร น า 2019 เพิ่่�มสููงขึ้้� นแบบก้้าวกระโดดจาก 234 รายในเดืือนมิิถุุนายน เป็็น 819 ราย และเป็็น 1,506 รายในเดืือนสิิงหาคม ขณะที่่�มีีหญิิง 102 — สุุขภาพคนไทย 2565

เด็ก็ กำ�ำ พร้้าจากการที่่พ� ่่อแม่เ่ สีียชีวี ิติ เพราะโควิดิ ‑19 ตั้้ง� แต่่ 27 กรกฎาคม 2564 ถึงึ 4 กันั ยายน 2564 ที่่ม� า: กองทุุนเพื่�่อความเสมอภาคทางการศึกึ ษา, 2564. เด็ก็ กำำ�พร้้าจากโควิิด‑19 การเสียี ชีวี ิติ จากโควิดิ ‑19 ของสมาชิกิ ในครอบครัวั จำำ�นวน ในเบื้้�องต้้นเด็็กที่่�ต้้องเผชิิญกัับเหตุุการณ์์สููญเสีียชีีวิิต มากทั่่ว� โลกเพียี งคนใดคนหนึ่่�ง ส่ง่ ผลกระทบต่อ่ ความมั่่น� คงของ ของผู้้�ดููแลหลััก ต้้องได้้รับั การฟื้้� นฟููเยีียวยาจิิตใจที่่�เหมาะสม ครอบครัวั ไม่เ่ พียี งด้า้ นเศรษฐกิจิ หรือื รายได้เ้ ท่า่ นั้้น� แต่ย่ ังั ทำำ�ให้้ โดยในระยะสั้้�นคืือการปฐมพยาบาลทางจิิตใจในกลุ่่�มเด็็กที่่�มีี สมาชิกิ ที่่ม� ีชี ีวี ิติ อยู่่�ต้อ้ งเผชิญิ กับั ความรู้้�สึกึ โดดเดี่่ย� ว เศร้า้ หมอง ความเข้ม้ แข็ง็ ทางใจอยู่่�แล้้วให้ฟ้ ื้้� นคืืนให้ไ้ ด้้ โดยอาจไม่จ่ ำำ�เป็น็ ซึ่่�งส่ง่ ผลกระทบต่อ่ จิติ ใจในระยะยาวได้้ และยิ่่ง� หากเป็น็ ครอบครัวั ต้้องพบนัักจิิตวิิทยาเด็็ก ส่่วนในระยะกลาง สำำ�หรับั กลุ่่�มเด็็ก ยากจนด้้อยโอกาส ก็็จะยิ่่ง� ซ้ำ�ำ เติิมความทุกุ ข์ใ์ ห้้ทวีีขึ้้�น ที่่�มีีปััญหาเดิิมอยู่่�แล้้วเมื่่�อพบกัับความสููญเสีีย ต้้องนำำ�เข้้า กระบวนการให้้การช่่วยเหลืือเต็็มรููปแบบทัันทีี และระยะยาว จากการศึกึ ษาตั้้ง� แต่ว่ ันั ที่่� 1 มีนี าคม 2563–30 เมษายน 2564 คืือ การฟื้้� นฟููทางจิิตใจร่ว่ มกัับสัังคม โดยเจ้้าหน้้าที่่�จะต้้อง มีเี ด็ก็ จำำ�นวน 1,134,000 คน จากทั่่�วโลก ที่่�สูญู เสียี ผู้้�ดูแู ลหลักั ติิดตามเพื่่�อช่่วยเด็็กให้้เด็็กสามารถปรับั ตััวอยู่่�ในสัังคมและ หรือื พ่อ่ แม่ป่ ู่่�ย่า่ ตายายอย่า่ งน้้อย 1 คนเพราะโควิิด‑19 และมีี เป็็นที่่�ปรึกึ ษาให้ก้ ัับครอบครัวั อุปุ ถััมภ์์11 เด็็ก 1,562,000 คน ต้้องเผชิญิ กับั การสูญู เสียี ผู้้�ดูแู ลหลัักหรือื ผู้้�ดูแู ลรอง เช่น่ ญาติิในบ้้าน อย่า่ งน้้อย 1 คน9 ผลการสำำ�รวจข้้อมููลของกระทรวงการพััฒนาสัังคมและ ความมั่่น� คงของมนุษุ ย์์ ตั้้ง� แต่่ 27 กรกฎาคม–4 กันั ยายน 2564 การเสีียชีีวิิตของคนในครอบครัวั สร้า้ ง “บาดแผล” และ พบว่่ามีีเด็็กกำำ�พร้า้ จากการที่่�พ่่อแม่่เสีียชีีวิิตเพราะโควิิด‑19 ค ว า ม เ ป ร า ะ บ า ง ใ ห้้ กัั บ เ ด็็ ก ทั้้� ง ด้้ า น จิิ ต ใ จ แ ล ะ ด้้ า น สัั ง ค ม จำำ�นวน 369 คน12 กำำ�พร้า้ พ่่อมากที่่�สุุด 180 คน กำำ�พร้า้ แม่่ ในระดัับที่่�รุุนแรงแตกต่่างกััน เพราะเด็็กแต่่ละคนมีีต้้นทุุน 151 คน กำำ�พร้า้ ทั้�้งพ่่อและแม่่ 3 คน และกำำ�พร้า้ ผู้้�ปกครอง ไม่เ่ หมือื นกััน และเป็็นการสูญู เสีียที่่�กะทัันหันั ทำำ�ให้้เด็็กไม่ไ่ ด้้ 35 คน โดยในภาคใต้พ้ บเด็ก็ กำำ�พร้า้ มากที่่ส� ุดุ 131 คน ร้อ้ ยละ ตั้้�งตััวรับั ความสููญเสีีย ถ้้าเป็็นเด็็กกำำ�พร้า้ ทั้้�งพ่่อและแม่่ หรือื 71.54 อยู่�่ในช่่วงอายุุ 6–18 ปีี และร้อ้ ยละ 33.06 เป็็นเด็็กที่่� ไม่่มีีคนในครอบครัวั เหลืืออยู่่� ยิ่่�งจะส่่งผลต่่อจิิตใจของเด็็ก เรียี นชั้น้� ประถมศึึกษา13 มากขึ้้�น เพราะไม่เ่ พียี งแต่ผ่ ลกระทบจากการขาดผู้้�ดูแู ลเท่า่ นั้้น� แต่่ยังั ส่่งผลกระทบระยะยาวต่่อการเรียี นรู้้�ของเด็็กในทุกุ ด้้าน เด็็กกำำ�พร้า้ ที่่�ยากจนอาจจะต้้องหลุุดจากระบบการศึึกษา ไม่ว่ ่่าจะเป็น็ การเรียี นรู้้�บทบาทในครอบครัวั บทบาทต่่อสัังคม นำำ�ไปสู่่�ความด้้อยโอกาสและเผชิิญความเสี่่�ยงในเรื่่อ� งอื่่�น ๆ ที่่�เด็็กจะดููได้้จากพ่่อแม่่และคนในครอบครัวั เป็็นแบบอย่่าง ต่่อไปในอนาคต จึึงจำำ�เป็น็ ที่่�จะต้้องบูรู ณาการความช่ว่ ยเหลืือ ปัญั หาเรื่่อ� งที่่อ� ยู่่�อาศัยั ที่่จ� ะทำำ�ให้เ้ ด็ก็ รู้้�สึกึ มั่่น� คงปลอดภัยั ปัญั หา ฟื้้� นฟููและเยีียวยาให้้เร็ว็ ที่่�สุุด มีีข้้อเสนอแนะให้้รัฐั บาลออก ความยากจน ระบบการช่ว่ ยเหลือื ดูแู ลในระยะยาว ปัญั หาเรื่่อ� ง มาตรการเรียี นฟรีจี นถึึงระดัับอุดุ มศึึกษา ทั้้�งเด็็กที่่�สูญู เสีียพ่อ่ โอกาสทางการศึกึ ษา โอกาสในการประกอบอาชีพี การงานที่่ด� ีี แม่เ่ พราะการติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 หรือื จากการฆ่า่ ตััวตายเพราะ และการเข้า้ ถึึงสวััสดิิการและสิิทธิติ ่่าง ๆ ดัังเช่น่ กรณีีของน้้อง วิิกฤตเศรษฐกิิจ โดยต้้องให้้คำำ�แนะนำำ�แก่่ครููและโรงเรียี น กระปุกุ อายุุ 11 ขวบและน้อ้ งออมสินิ อายุุ 9 ขวบ ที่่แ� ม่เ่ สียี ชีวี ิติ จาก ในการเตรียี มความพร้อ้ มดููแลเด็็กนัักเรียี นที่่�สููญเสีียพ่่อแม่่ โควิิด‑19 ทำำ�ให้้ทั้้�งคู่่�ต้้องกลายเป็็นเด็็กกำำ�พร้า้ โดยแม่่สั่่�งเสีีย หรือื สมาชิกิ ครอบครัวั จากวิกิ ฤตโควิดิ ‑19 ซึ่่�งจะมีผี ลกระทบต่อ่ ไว้้ก่่อนตายว่่า หากแม่ต่ ายให้้ลูกู ไปอยู่่�บ้้านเด็็กกำำ�พร้า้ เพราะ สภาพจิิตใจของเด็็ก และส่่งผลต่่อการเรียี นด้้วย14 ไม่อ่ ยากให้ไ้ ปรบกวนญาติิ10 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 103

โควิิด‑19 กัับการชะลอการมีีบุุตร การคลอดลูกู ในยุคุ ปกติใิ หม่่ ของครอบครััวคนรุ่่�นใหม่่ (New Normal) การมีีครอบครัวั และมีีลููกอาจเป็็นจุุดหมายปลายทาง ตลอดระยะเวลา 9 เดืือนของการตั้้�งครรภ์์ วิินาทีีที่่�ทารก หรือื ความฝัันของชีีวิิตของคนในยุุคสมััยหนึ่่�ง แต่่ในปััจจุุบััน คลอดเป็็นวิินาทีีที่่�ดีีที่่�สุุดแห่่งการรอคอยของแม่่ และพ่่อ แนวโน้้มของคนที่่�อยากมีีลูกู ลดลง โดยเฉพาะเมื่่�อต้้องเผชิิญ รวมทั้้�งสมาชิิกทุุกคนในครอบครัวั ที่่�ต่่างรอแสดงความยิินดีี การระบาดของโควิิด‑19 ทำำ�ให้ค้ นหนุ่่�มสาวจำำ�นวนมากชะลอ และความโล่่งใจเมื่่�อทั้้�งแม่่และสมาชิิกคนใหม่่ของครอบครัวั หรือื เลื่่�อนระยะเวลาการมีีครอบครัวั และมีีลูกู ออกไป บางคน ลืืมตาดูโู ลกอย่า่ งปลอดภััย อาจจะรู้้�สึึกท้้อแท้้ต่่อสภาพการเปลี่่�ยนแปลง ความไม่แ่ น่น่ อน และความปลอดภัยั ในมิติ ิติ ่า่ ง ๆ ของโลกและไม่แ่ น่ใ่ จว่า่ อนาคต แต่่ด้้วยสถานการณ์์โควิิด‑19 ที่่�ระบาดในวงกว้้าง ทำำ�ให้แ้ ม่ท่ ี่่� ต่่อไปจะเป็็นอย่่างไร15 เนื่่�องจากคนจำำ�นวนมากอยู่่�ในสภาพ ตั้้�งครรภ์์ต้้องเผชิญิ สภาพการคลอดลูกู เพียี งลำำ�พังั และว้้าเหว่่ ว่่างงาน และไม่่มีีความมั่่�นคงทางการเงิิน16 รวมทั้้�งอาจมีี ที่่�สุุด ไม่่ต่่างอะไรไปจากการคลอดลููกตััวคนเดีียว ที่่�แม้้แต่่ คนในครอบครัวั ติิดเชื้้อ� หรือื เสีียชีวี ิิตจากโควิิด‑19 ด้้วย ทำำ�ให้้ คนในครอบครัวั และญาติิก็็ไม่ส่ ามารถเข้า้ มาเยี่่ย� มได้้ ยังั ไม่พ่ ร้อ้ มที่่�จะมีลี ูกู นอกจากนี้้�ยัังมีีความกลััวและความกัังวลอื่่�น ๆ ที่่�สร้า้ ง การศึกึ ษาในต่า่ งประเทศ พบว่า่ ช่ว่ งแรกของการระบาดของ ความเครียี ดให้้กัับแม่่ที่่�รอคลอด เช่่น กลััวว่่าไปโรงพยาบาล โควิดิ ‑19 ประชาชนในยุโุ รปมีกี ารปรับั แผนด้า้ นการเจริญิ พันั ธุ์์� อาจทำำ�ให้้ติิดเชื้้�อโควิิด‑19 กัังวลว่่าคลอดแล้้วลููกจะปกติิ โดยกว่า่ ร้อ้ ยละ 50 ของคนฝรั่่ง� เศสและเยอรมนีตี ัดั สินิ ใจเลื่่อ� น หรือื ไม่่ วัคั ซีนี จะมีผี ลต่อ่ ลูกู หรือื ไม่่ การคลอดจะราบรื่่น� หรือื ไม่่ การมีลี ูกู ในปีี พ.ศ. 2563 ออกไปก่อ่ น ขณะที่่ค� นอิติ าลีี มีสี ัดั ส่ว่ น นอกเหนืือไปจากความกลััวในช่่วงเวลาการคลอดตามปกติิ ของผู้้�ที่่�เลิิกล้้มความตั้้�งใจจะมีีลููกถึึงร้อ้ ยละ 37 โดยสาเหตุุที่่� อยู่่�แล้้ว โดยเฉพาะแม่ท่ ี่่�คลอดท้้องแรกไม่เ่ คยมีปี ระสบการณ์์ ทำำ�ให้ต้ ัดั สินิ ใจดังั กล่า่ ว อาจเกิดิ จากภูมู ิหิ ลังั ทางเศรษฐกิจิ สังั คม ประชากร และนโยบายที่่�สนับั สนุนุ ครอบครัวั ในแต่่ละประเทศ ศูนู ย์ค์ วบคุมุ และป้อ้ งกันั โรคสหรัฐั ฯ (Centers for Disease ที่่�ไม่่เหมืือนกััน รวมไปถึึงการคาดการณ์์แนวโน้้มที่่�จะเป็็นไป Control and Prevention: CDC) แนะนำำ�ว่า่ แม่ท่ ี่่ไ� ด้ร้ ับั ผลตรวจ ในช่ว่ งหลัังวิิกฤตโควิิด‑1917 หรือื มีคี วามเสี่่�ยงสูงู ที่่�จะเป็น็ โรคติิดเชื้้อ� โคโรนาไวรัสั 2019 จะ ต้้องแยกจากลูกู ที่่�เพิ่่ง� คลอดอย่า่ งน้อ้ ย 1 สััปดาห์2์ 1 ยิ่่ง� เป็น็ สิ่่�งที่่� การศึกึ ษาในประเทศไทยชี้้ว� ่า่ คนรุ่่�นใหม่โ่ ดยเฉพาะเจนวาย ทำำ�ให้จ้ ิิตใจของหญิงิ ตั้้�งครรภ์์มีคี วามวิิตกกัังวลมากขึ้้�น (กลุ่่�มที่่เ� กิดิ ระหว่า่ ง พ.ศ. 2523–2540) ไม่ต่ ้อ้ งการมีลี ูกู และยังั มีคี วามรู้้�สึกึ ไม่ต่ ้อ้ งการแต่ง่ งานและอยากอยู่่�เป็น็ โสดตลอดไป ในช่่วงหลัั งคลอด แม่่ต้้ องเผชิิญความเครีียดจาก ร้อ้ ยละ 15 สาเหตุหุ นึ่่�งที่่ไ� ม่ต่ ้อ้ งการมีลี ูกู เพราะโควิดิ ‑1918 ร้อ้ ยละ ความเปลี่่�ยนแปลงทั้้�งทางสรีรี ะร่า่ งกาย ฮอร์โ์ มน รวมไปถึึง 46 มีคี วามกัังวลว่่าจะไม่ส่ ามารถไปรับั บริกิ ารในโรงพยาบาล ความกดดัันที่่�จะต้้องปรับั ตััวเพื่่�อรับั กัับบทบาทความเป็็นแม่่ ในช่่วงที่่�ต้้องฝากครรภ์์และก่่อนคลอดได้้ และมีีถึึงร้อ้ ยละ เช่่น การให้้นมลููก สำำ�หรับั แม่่ที่่�เป็็นโควิิด‑19 ก็็ต้้องรู้้�ว่่าควร 61 ยอมรับั ว่่าการแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 ทำำ�ให้้ต้้องเลื่่�อน ป้้องกัันอย่่างไรในขณะให้้นมลููกโดยไม่่แพร่เ่ ชื้้�อให้้ลููก ขณะที่่� แผนการมีีลููกออกไปก่่อน19 และการที่่�จำำ�นวนเด็็กเกิิดใหม่่ แม่ม่ ือื ใหม่่ ก็็จะมีคี วามกัังวลในการจััดการตััวเอง เช่น่ อุ้้�มลูกู ในปี ี 2564 ลดลงต่ำำ�กว่า่ 6 แสนคน ซึ่�ง่ เป็น็ ครั้ง้� แรกในรอบ 70 ปีี อย่่างไร ลููกร้อ้ งทำำ�อย่่างไร อาการผิิดปกติิต่่าง ๆ ของลููกจะ สาเหตุสุ ่ว่ นหนึ่�ง่ อาจเกิดิ จากสถานการณ์ก์ ารแพร่ร่ ะบาดของ ต้้องจััดการอย่า่ งไร โควิิด‑19 นั่่น� เอง20 ภาวะดัังกล่่าว หากอยู่่�ที่่�บ้้าน หรือื เป็็นสถานการณ์์ปกติิ ก็็จะมีีครอบครัวั คอยแนะนำำ�ช่่วยเหลืือ ให้้กำำ�ลัังใจ ซึ่่�งจะช่่วย คลายความวิติ กกังั วลไปได้้ แต่เ่ มื่่อ� อยู่่�ในสถานการณ์์โควิดิ ‑19 แม่่จึึงเป็็นคนเดีียวที่่�ต้้องคอยรับั มืือ ทำำ�ให้้เกิิดภาวะที่่�ทำำ�ให้้ แม่่หลัังคลอดมีีความเครียี ดและวิิตกกัังวลมากขึ้้�นกว่่าเดิิม โดยภาวะเช่น่ นี้้� อาจส่ง่ ผลเสียี ต่อ่ แม่่ เช่น่ นอนไม่ห่ ลับั น้ำำ�นมไหล น้อ้ ย แผลหายช้า้ ร่า่ งกายฟื้้� นตััวช้า้ รวมไปถึึงภาวะซึมึ เศร้า้ ได้้ ภาพ: unsplash.com/photos/-G2iJF_aUws 104 — สุุขภาพคนไทย 2565

2 ลููกและการเลี้้ย� งดูู การเรีียนออนไลน์์ ครอบครััวเผชิญิ อะไรเมื่่�อลููกเรีียนออนไลน์์ ภาพ: thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG210601145111198 บรรยากาศการเรียี นออนไลน์ผ์ ่่านโทรศััพท์์มือื ถืือของนักั เรียี นคนหนึ่่�งใน วิกิ ฤตการณ์โ์ ควิดิ ‑19 ไม่เ่ พียี งแต่เ่ ป็น็ วิกิ ฤตทางสุขุ ภาพเท่า่ นั้้น� จัังหวััดยะลา แต่่ยัังเป็็นวิิกฤตของการศึึกษาที่่�ทั่่�วโลกต้้องเผชิิญอีีกด้้วย เป็็นประเด็็นที่่�ทุุกฝ่่ายต้้องคิิดหนัักเพื่่�อปรับั แนวทางและวิิธีี ขณะที่่�เด็็กในครอบครัวั ยากจน ก็็ขาดโอกาสที่่�จะได้้เรียี น การที่่�จะสามารถทำำ�ให้เ้ ด็็กได้้เรียี นรู้้�อย่า่ งต่่อเนื่่อ� งให้ม้ ากที่่�สุดุ ออนไลน์์โดยสิ้้�นเชิิง เพราะเงิินที่่�หาได้้มีีไว้้สำำ�หรับั ซื้้�อข้้าวกิิน ในภาวะเช่่นนี้้� เพื่่�อไม่่ให้้พััฒนาการของเด็็กได้้รับั ผลกระทบ เท่่านั้้�น คงไม่่พอที่่�จะเจีียดให้้กัับอุุปกรณ์์ และอิินเทอร์เ์ น็็ตที่่� หรือื ได้้รับั ผลกระทบให้น้ ้้อยที่่�สุดุ หากจะใช้เ้ รียี นแบบไม่ส่ ะดุดุ ก็ต็ ้อ้ งซื้้อ� โปรโมชันั ที่่แ� พงกว่า่ อัตั รา ค่่าจ้้างขั้้น� ต่ำำ�มากทีีเดีียว การเรียี นออนไลน์์ แม้จ้ ะมีคี วามจำำ�เป็น็ อย่า่ งมาก แต่่ก็็ได้้ สร้า้ งภาระและความยากลำำ�บากให้ก้ ับั เด็ก็ และพ่อ่ แม่ผ่ ู้้�ปกครอง จากการศึึกษาพบว่่า นัักเรียี นจากครัวั เรือื นที่่�ยากจนใน จำำ�นวนมาก เพราะต้อ้ งปรับั ตัวั หลายด้า้ น เช่น่ ต้อ้ งจัดั หาอุปุ กรณ์์ เขตเมืือง ทั้้�งกรุุงเทพฯ และจัังหวััดในภาคใต้้ มีีแนวโน้้มที่่�จะ ให้ล้ ูกู จัดั พื้้น� ที่่ก� ารเรียี นภายในบ้า้ น ต้อ้ งเรียี นรู้้ไ� ปกับั ลูกู ต้อ้ งสอน ออกจากโรงเรียี นกลางคัันเพิ่่�มขึ้้�นมากที่่�สุุดอัันเนื่่�องมาจาก การบ้า้ น และขณะเดียี วกันั ยังั ต้อ้ งทำำ�งานหารายได้ไ้ ปด้ว้ ย จึงึ เป็น็ ผลรวมของต้้นทุนุ ค่่าเสีียโอกาสทางการศึึกษาที่่�เพิ่่ม� ขึ้้�น ได้้แก่่ ภาวะที่่ค� รอบครัวั ต้้องเผชิญิ ความสับั สน และเกิดิ ความเครียี ด การสูญู เสียี การเรียี นรู้้�จากการปิดิ โรงเรียี น และการลดการเรียี น เช่น่ หลายครอบครัวั ผู้้�ดูแู ลเด็็กต้้องออกไปทำำ�งาน และทิ้้�งให้้ ในแต่่ละวิิชาโดยปรับั ไปเรียี นแบบผสมผสาน22 เด็็กเรียี นออนไลน์์อยู่่�ที่่�บ้้านตามลำำ�พััง ต้้องติิดตามลููกผ่่าน ไลน์ก์ ลุ่่�มห้อ้ งเรียี น และต้อ้ งโทรศัพั ท์บ์ อกลูกู ว่า่ มีกี ารบ้า้ นอะไร การเรียี นออนไลน์์ มีผี ลกระทบต่อ่ เด็ก็ หลายด้า้ น หลักั  ๆ คือื หรือื ครููสั่่�งงานอะไร กลัับจากทำำ�งานต้้องสอนการบ้้านลููกจน ความเครียี ด ไม่ม่ ีสี มาธิใิ นการเรียี น เรียี นไม่รู่้้�เรื่่อ� ง การบ้า้ นเยอะ ดึกึ ดื่่น� บางครอบครัวั ไม่ม่ ีอี ินิ เทอร์เ์ น็ต็ หรือื สัญั ญาณไม่ด่ ีี ทำำ�ให้้ หรือื ไม่่มีีคนสอนการบ้้าน เด็็กรู้้�สึึกเหงา เบื่่�อ เหนื่่�อย อยาก เด็็กเรียี นไม่่ทัันเพื่่�อน บางครั้้ง� ต้้องไปอาศััยอิินเทอร์เ์ น็็ตของ ไปโรงเรียี น เด็็กหลายคนเรียี นตามเพื่่�อนไม่่ทััน ไม่่เข้้าใจ เพื่่�อนบ้้าน บางครอบครัวั มีีลููกหลายคน อุุปกรณ์์ที่่�ใช้้เรียี น บทเรียี นก็็ทิ้้�งกลางคััน ลาออกหรือื พัักการเรียี น มีีปััญหาทั้้�ง ไม่เ่ พียี งพอ ทำำ�ให้บ้ างคนต้อ้ งเสียี สละหรือื ผลัดั เปลี่่ย� นกันั เรียี น สุขุ ภาพกายและสุขุ ภาพจิติ สอดคล้อ้ งกับั ข้อ้ มูลู ผลสำำ�รวจของ ขณะที่่�ปู่่�ย่่าตายายที่่�ต้้องดููแลหลานเรียี นออนไลน์์ ก็็มีีปััญหา หลายประเทศ ซึ่่�งสะท้้อนให้้เห็็นถึึงผลกระทบจากการเรียี น เรื่่อ� งของการใช้เ้ ทคโนโลยีี เป็น็ ต้้น ออนไลน์์ต่่อสุขุ ภาวะของเด็็กหลายด้้าน “ เด็็กที่่�หลุุดจากระบบการศึึกษา ในสหรัฐั อเมริกิ าพบว่่า เด็็กเครียี ด ก้้าวร้า้ ว เบื่่�ออาหาร ปวดหลััง มีีปััญหาเจ็็บตา หรือื ตาอ่่อนล้้า ในจีีนก็็พบปััญหา ปีี 2564 ซึ่่�งยัังไม่่มีีข้้อมููลว่่าจะสามารถ ความเครียี ดและวิติ กกังั วลของเด็ก็ เช่น่ เดียี วกันั 23 ขณะที่่ใ� นด้า้ น กลัับเข้้าเรีียนต่่อได้้หรืือไม่่ มีีจำำ�นวน พัฒั นาการการเรียี นรู้้�ของเด็ก็ ก็ถ็ อยหลังั เช่น่ เด็ก็ ในสหรัฐั อเมริกิ า ที่่�อยู่่�บ้้านนาน มีีความรู้้ใ� นวิิชาคณิิตศาสตร์ล์ ดลงไปร้อ้ ยละ ”43,060 คน 50 ความรู้้�ด้้านการอ่่านลดลงร้อ้ ยละ 30 สำำ�หรับั เด็็กยากจน การหยุดุ เรียี นอยู่่�บ้า้ น ทำำ�ให้ไ้ ม่ไ่ ด้ร้ ับั ประทานอาหารกลางวันั ที่่ม� ีี คุณุ ค่า่ ทางโภชนาการเช่น่ ตอนไปโรงเรียี น22 จึงึ มีคี วามเสี่่ย� งต่อ่ ภาวะการขาดสารอาหาร การเรียี นออนไลน์์ ทำำ�ให้้เห็็นความเหลื่่�อมล้ำำ�ของสัังคม ชััดเจนยิ่่�งขึ้้�น โดยจากข้้อมููลของกองทุุนเพื่่�อความเสมอ ภาคทางการศึึกษา (กสศ.) เมื่่อ� ปีีการศึึกษา 2564 ภาคเรียี น ที่่� 1 พบว่า่ มีนี ักั เรียี นยากจนหรือื ยากจนพิเิ ศษ ที่่เ� สี่่ย� งที่่จ� ะหลุดุ สุุขภาพคนไทย 2565 — 105

ออกจากระบบการศึึกษารวมประมาณ จำำ�นวน 604 คน ปัญั หาสำำ�คัญั เกิดิ จากการที่่ค� รอบครัวั มีรี ายได้ล้ ดลงในช่ว่ งโควิดิ ‑19 1.9 ล้า้ นคน นับั เป็น็ สัดั ส่ว่ นที่่ส� ูงู มากเมื่่อ� เฉลี่่ย� 1,094 บาทต่อ่ เดือื น หรือื 36 บาทต่อ่ วันั บางครอบครัวั ต้อ้ งย้า้ ยกลับั ภูมู ิลิ ำำ�เนา เทีียบกัับเด็็กในช่่วงวััยเรียี นการศึึกษา ในต่่างจัังหวััด เพราะไม่ม่ ีงี านทำำ� จึึงทำำ�ให้เ้ ด็็กไม่ไ่ ด้้เรียี นต่่อ ภาคบัังคัับทั้้�งหมดประมาณ 9 ล้้านคน เด็็กที่่�หลุดุ จากระบบการศึึกษาปี ี 2564 ความไม่พ่ ร้อ้ มในการเรียี นออนไลน์ก์ ็เ็ ป็น็ สาเหตุสุ ำำ�คัญั อันั หนึ่่�ง โดยเฉพาะเด็ก็ จาก ซึ่่�งยัังไม่่มีีข้้อมููลว่่าจะสามารถกลัับเข้้า ครอบครัวั ยากจน ไม่ม่ ีอี ุปุ กรณ์์การเรียี น ทำำ�ให้เ้ รียี นไม่ท่ ันั เพื่่อ� น ไม่เ่ ข้า้ ใจ เหล่า่ นี้้ท� ำำ�ให้้ เรียี นต่อ่ ได้ห้ รือื ไม่่ มีจี ำำ�นวน 43,060 คน เด็็กจำำ�นวนมากหลุดุ จากระบบไปโดยปริยิ าย กสศ. คาดการณ์์ว่่า สิ้้�นปีี 2564 จะมีี ส่่วนใหญ่อ่ ยู่่�ในชั้้น� ม.3 ขึ้้�น ม.4 จำำ�นวน เด็็กที่่�หลุุดจากระบบจำำ�นวนมากถึึง 65,000 คน24 จึึงเป็็นโจทย์์สำำ�คััญเร่ง่ ด่่วนของ 33,710 คน รองลงมาคืือ ป.6 ขึ้้�น ม.1 ผู้้�ที่่�เกี่่�ยวข้้องด้้านการศึึกษาที่่�ต้้องหาแนวทางการแก้ไ้ ข เพราะหากเด็็กเหล่่านี้้�หลุดุ จำำ�นวน 8,699 คน และอนุบุ าล 3 ขึ้้�น ป.1 จากระบบอย่่างถาวร อาจจะทำำ�ให้้กลายเป็็นคนด้้อยโอกาสและมีีความเปราะบาง ในระยะยาวได้้ “ โรงเรียี นปรุุงอาหารหม้้อเดีียวกััน....กิินทั้้�งเด็็กเล็็กและแบ่่งให้้เด็็ก ม.ต้้น รับั ประทานด้้วย เด็็กโต ไม่ร่ ู้้�หรอกว่่าไม่ม่ ีงี บค่่าอาหารกลางวัันให้้ ผู้้�ปกครองยังั ไม่ร่ ู้้�เลย อัันนี้้� ยังั ไม่ร่ วมอาหารเช้้าเลยนะ ทุกุ คนรู้้�ดีี ว่่า อาหารเช้้าสำำ�คััญต่่อเด็็กแค่่ไหน แต่่เด็็กร้อ้ ยละ 90 ไม่ไ่ ด้้ทานอาหารเช้้ามาโรงเรียี น แล้้วครููที่่�โรงเรียี น มองตาก็็รู้้�เลย อาหารกลางวัันพอแจกจ่่ายจนหมดแล้้ว ครููก็็จะมััดปากถุุงให้้เด็็กนำำ�ไปกลัับไปกิินมื้้�อเย็็น กัันที่่�บ้้านทั้้�งบ้า้ นเลย ... เรื่่อ� งนี้้�มีีการต่่อสู้้�กัันมา แต่่ว่่า สสส. และเครือื ข่่ายต้้องออกมาช่่วยมากกว่่านี้้� คืือ เข้้าใจว่่าช่่วยอยู่่� แต่่ยังั ไม่่สามารถสร้า้ งการเปลี่่�ยนแปลง และทำำ�ให้้สัังคมเห็็นว่่า เราจะเป็น็ ระบบการศึึกษาที่่�เสมอภาคได้้ อย่่างไร ในเมื่่�อเด็็กที่่�เราใช้้กฎหมายบัังคัับให้้มาเรียี น เรายัังไม่่มีีค่่าอาหารกลางวัันให้้เขาเลย....ทรัพั ยากรที่่�จำำ�เป็น็ สำำ�หรับั เด็็ก ต้้องจััดสรรให้้เพีียงพอมากกว่่านี้้� เช่่น อาหารเช้้า ค่่าเดิินทางไปโรงเรียี น สำำ�หรับั เด็็กกำำ�พร้า้ ครอบครัวั แหว่่งกลาง เด็็กที่่�ไม่ไ่ ด้้อยู่่�กัับพ่อ่ แม่่ ควรจะมีขี ้อ้ มูลู ชััดเจน ให้ก้ ระทรวงต่่าง ๆ เข้า้ ไปช่่วยเหลืือดูแู ลในครอบครัวั ด้้วยหรือื ไม่่ แต่่การจะ สร้า้ งการเปลี่่�ยนแปลงทั้้�งฝั�่ง่ ผู้้ใ� ห้บ้ ริกิ ารและรับั บริกิ ารได้้ จะต้้องมีคี วามเข้า้ ใจของสัังคมไทย ว่่าเราควรให้้ความสำำ�คััญกัับ สุขุ ภาวะของเด็็ก ซึ่�ง่ ยังั มีโี จทย์อ์ ีีกมากที่่�ยังั ไปไม่ถ่ ึึง เช่น่ ไมโครนิิวเทรียี น เห็น็ ได้้จากเด็็กยากจนที่่�มีภี าวะอ้้วน เพราะกิินแป้้ง ”เยอะ เน้้นกิินให้้อิ่่�ม กิินมาม่่า กิินข้้าวเยอะ เราไม่ค่ วรปล่่อยให้เ้ ด็็กไทยอยู่่�ในภาวะแบบนี้้� จากข้อ้ มูลู ของ กสศ. พบว่า่ การระบาดของโควิดิ ‑19 ทำำ�ให้้ เด็ก็ 2 ล้า้ นคนในครัวั เรือื นที่่อ� ยู่่�ใต้เ้ ส้น้ ความยากจน ส่ว่ นใหญ่อ่ ยู่่� เด็็กในครัวั เรือื นยากจนกว่่า 2 ล้้านคน มีคี วามเสี่่�ยงที่่�จะหลุดุ ในครัวั เรือื นแหว่ง่ กลาง เด็ก็ ไม่ไ่ ด้อ้ ยู่่�กับั พ่อ่ แม่่ พ่อ่ แม่แ่ ยกทางกันั หรือื จากระบบการศึึกษา ซึ่่�งเป็น็ ความเสี่่�ยงทั้้�งด้้านมิิติิทางโอกาส ไปมีคี รอบครัวั ใหม่่ เด็ก็ ต้อ้ งอยู่่�กับั ปู่่�ย่า่ ตายาย ลุงุ ป้า้ น้า้ อา ที่่ม� ีกี ารศึึกษา และด้า้ นคุณุ ภาพการเรียี นรู้้� มิติ ิดิ ้า้ นโอกาส หมายถึึง การที่่เ� ด็ก็ สูงู สุดุ เพียี ง ป.4-ป.6 ซึ่่�งอาจจะไม่ไ่ ด้ใ้ ส่ใ่ จกับั การศึึกษาของลูกู หลาน ชะลอการกลัับเข้้าสู่่�ระบบการศึึกษา โดยเฉพาะเด็็กที่่�จบ ม.3 ด้ว้ ยหลายเหตุผุ ล เช่น่ ไม่ม่ ีขี ้า้ วสารกรอกหม้อ้ ปัญั หาความเจ็บ็ ป่ว่ ย ก็จ็ ะไม่ไ่ ด้ก้ ลับั มาเรียี น ม.ปลาย หรือื ปวช. เด็ก็ ที่่อ� ยู่่�ในช่ว่ งรอย รวมทั้้�งไม่่มีีความรู้้�ที่่�จะช่่วยสอนหรือื เป็็นที่่�ปรึึกษาให้้เด็็กได้้ ส่่วน ต่อ่ ที่่จ� ะต้อ้ งย้า้ ยโรงเรียี น เขาก็จ็ ะชะลอออกไป ส่ว่ นมิติ ิคิ ุณุ ภาพ ครัวั เรือื นที่่เ� ด็ก็ อยู่่�กับั พ่อ่ แม่่ ส่ว่ นใหญ่พ่ ่อ่ แม่ต่ ้อ้ งทำำ�งานนอกบ้า้ น เช่น่ การเรียี นรู้้� คือื การที่่เ� ด็ก็ ต้อ้ งเรียี นออนไลน์ห์ รือื ออนแอร์ท์ ี่่บ� ้า้ น ค้้าขาย หาปลา รับั จ้้างเก็็บเกี่่�ยวผลผลิิตต่่างจัังหวััด ก็็จะไม่ส่ ามารถ อุปุ กรณ์ท์ ี่่เ� ด็ก็ จะเรียี นได้ม้ ีไี ม่เ่ ท่า่ กันั เด็ก็ ยากจนส่ว่ นใหญ่ไ่ ม่ม่ ีที ีวี ีี ดูแู ลลูกู ช่ว่ งที่่เ� รียี นอยู่่�บ้า้ นได้้ เด็ก็ บางคนต้อ้ งลาโรงเรียี นไปทำำ�งานกับั คอมพิิวเตอร์์ แท็็บเล็็ต บางคนไม่่มีีไฟฟ้้า และอิินเทอร์เ์ น็็ต พ่อ่ แม่ห่ ลาย ๆ วััน จนกระทั่่�ง เกิิด campaign จดหมายลาครูู การฟื้้� นฟููเด็็กในอนาคตจึึงเป็็นเรื่่�องยาก และจะมีีลัักษณะ ฉะนั้้น� เด็ก็ ที่่ข� าดโอกาสจึึงทำำ�ให้เ้ กิดิ การ สููญเสียี การเรียี นรู้้� (learning loss) อย่า่ งมาก และจะต้้องใช้เ้ วลามากกว่่า เป็็นการฟื้้� นตััวไม่่เท่่ากััน (K shape) คืือ จะมีีกลุ่่�มที่่�ไปได้้ดีีกว่่า คนอื่่�น ๆ ในการฟื้้� นตััว โดยสรุุป ผลกระทบจากโควิิด‑19 ต่่อ คนอื่่�น ซึ่่�งเป็็นกลุ่่�มที่่�อยู่่�ในครอบครัวั คนชั้้�นกลางที่่�ไม่่ได้้รับั ผลกระ การศึึกษา เป็็นผลกระทบที่่�ไม่่เท่่ากััน และเกิิดขึ้�้นมากกัับ ทบจากโควิิด‑19 มากนักั ส่่วนเด็็กในครอบครัวั ยากจนก็็จะมีีภาวะ ครัวั เรือื นยากจน และด้้อยโอกาส ถดถอยและแย่ก่ ว่่าคนอื่่�น หรือื ไปได้้ช้้ากว่่าคนอื่่�น ที่่�มา: ข้อ้ มููลการสัมั ภาษณ์์เชิิงลึึกผู้บ�้ ริิหารกองทุุนเพื่อ�่ ความเสมอภาคทางการศึึกษา (กศส.) 106 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ปััญหาเด็็กหลุุดจากระบบ ไม่่ได้้เป็็นปััญหาเฉพาะด้้าน “ การเรีียนออนไลน์์ถ้้าคนที่่�บ้้าน การศึึกษาเท่่านั้้น� แต่่อาจมีผี ลกระทบต่่อการพัฒั นาเศรษฐกิิจ ด้้วย การศึึกษามหาวิิทยาลััยสแตนฟอร์ด์ แห่่งสหรัฐั อเมริกิ า เข้้าใจสถานการณ์์ด้้วยก็็คงจะดีี แต่่ พบว่่า หากประเทศไทยไม่ม่ ีเี ด็็กหลุดุ จากระบบการศึึกษา จะ ทำำ�ให้ผ้ ลผลิติ มวลรวมของประเทศ (gross domestic product: ตอนหนููนั่่�งเรีียนอยู่่� ก็็โดนหาว่่าเล่่น GDP) เพิ่่ม� ขึ้้�นถึึง 3% และหากประเทศไทยสามารถแก้้ปัญั หา เด็็กหลุุดจากระบบการศึึกษาได้้ดีีขึ้้�น จะสร้า้ งผลตอบแทน เกมส์์ พอทำำ�การบ้้านก็็บอกว่่าจะเรียี น ทางเศรษฐกิิจมากกว่่า 228,000 ล้้านบาทต่่อปีีทีีเดีียว24 ”ให้ไ้ ด้้เป็น็ ดอกเตอร์เ์ ลยหรือื ไง ดัังนั้้�น การแก้้ปััญหาความเหลื่่�อมล้ำำ�ด้้านการศึึกษาโดยเร็ว็ การสื่�่อสารกับั ลูกู ในช่่วงเรีียนออนไลน์์ ก็็จะสามารถแก้โ้ จทย์ป์ ัญั หาเศรษฐกิิจและสัังคมได้้ด้้วย การเรีียนออนไลน์์ นอกจากเด็็กจะต้้องปรัับตััวและ อย่า่ งไรก็ต็ าม การเรียี นออนไลน์์ มีขี ้อ้ ดีอี ยู่่�บ้า้ งบางประการ ทำำ�ความเข้า้ ใจแล้้ว พ่อ่ แม่ผ่ ู้้�ปกครองก็็ต้้องเรียี นรู้้�และปรับั ตััว เช่น่ เด็ก็ ไม่ต่ ้อ้ งตื่่น� แต่เ่ ช้า้ เสียี เวลาฝ่า่ รถติดิ เดินิ ทางไปโรงเรียี น ไปพร้อ้ มกัับเด็็กด้้วย รวมทั้้�งต้้องมีวี ิิธีกี ารสื่่�อสารเชิงิ บวก เพื่่อ� โดยเฉพาะเด็ก็ ที่่อ� ยู่่�ในเมือื ง เด็ก็ มีเี วลาและสามารถเรียี นรู้้�จาก ไ ม่่ ใ ห้้ บั่่� น ท อ น กำำ�ลัั ง ใ จ แ ล ะ ส ร้้า ง ค ว า ม ก ด ดัั น ห รืือ เ พิ่่�ม ช่อ่ งทางอื่่น� ได้ม้ ากขึ้้�น ครอบครัวั มีโี อกาสใช้เ้ วลาร่ว่ มกันั มากขึ้้�น ความเครียี ดให้้เด็็ก แต่่หากผู้้�ปกครองไม่่เข้้าใจสถานการณ์์ และช่่วยลดปััญหาสำำ�หรับั เด็็กบางคนที่่�เมื่่�อไปโรงเรียี นมัักถูกู มีคี วามคาดหวังั สูงู บ่น่ เข้ม้ งวดกับั เด็ก็ มากเกินิ ไปอาจส่ง่ ผลเสียี เพื่่อ� นแกล้้ง (bully) ได้้ นอกจากนี้้� การเรียี นออนไลน์์ ยังั ช่ว่ ย ทำำ�ให้เ้ ด็ก็ ต่อ่ ต้า้ นและไม่อ่ ยากเรียี น หรือื กลายเป็น็ เด็ก็ ก้า้ วร้า้ ว เปิิดโอกาสให้้เด็็กที่่�ใฝ่่เรียี นใฝ่่รู้้�สามารถเข้้าถึึงแหล่่งเรียี นรู้้�ที่่� และมีปี ัญั หาสุขุ ภาพจิิตได้้ กว้้างขวางหลากหลาย ทั้้�งนี้้� ต้้องมีีการปรับั รููปแบบการเรียี น การสอนที่่�มุ่่�งส่่งเสริมิ ทัักษะการเรียี นรู้้�ของเด็็กให้้มากกว่่า “การเรียี นออนไลน์์ถ้้าคนที่่�บ้้านเข้้าใจสถานการณ์์ด้้วย การเรียี นเพื่่อ� แข่ง่ ขันั ก็็คงจะดีี แต่่ตอนหนููนั่่�งเรียี นอยู่่� ก็็โดนหาว่่าเล่่นเกมส์์ พอ ทำำ�การบ้้านก็็บอกว่่าจะเรียี นให้ไ้ ด้้เป็็นดอกเตอร์เ์ ลยหรือื ไง”27 ในช่่วงที่่�เด็็กเรียี นออนไลน์์ ความช่่วยเหลืือจากภาครัฐั มีี (นักั เรียี นหญิงิ ชั้้น� ม. 3 ที่่เ� ข้า้ ร่ว่ มสะท้อ้ นความรู้้�สึกึ ต่อ่ การเรียี น เพียี งมาตรการเยียี วยาเงินิ 2,000 บาท เพื่่อ� ให้เ้ ด็็กนำำ�ไปจ่่าย ออนไลน์์ในเพจ urbancreature.co) ค่่าเทอม ค่่าไฟฟ้้า และค่่าอิินเทอร์เ์ น็็ต แต่่ขั้้�นตอนกว่่าจะได้้ เงินิ นั้้น� ต้อ้ งเตรียี มเอกสารมากมาย ทั้้ง� ให้ก้ รอกแบบฟอร์ม์ แนบ “ช่ว่ งนี้้�ลูกู ต้้องเรียี นออนไลน์์ เราตามงานกัับคุณุ ครููตลอด สำำ�เนาบััตรประชาชนของเด็็ก ของผู้้�ปกครอง และหน้้าสมุุด เวลาถามครููครููจะบอกว่่าลููกไม่่ค่่อยส่่งงานไม่่ค่่อยเข้้าเรียี น บััญชีีธนาคาร เป็็นต้้น บางโรงเรียี นให้้ผู้้�ปกครองเดิินทางมา ที่่ต� ้อ้ งเช็ค็ เพราะกลัวั เขาไม่จ่ บ ตอนนี้้อ� ยู่่� ป.6 ค่ะ่ ลูกู ผู้้�หญิงิ เรา ยื่่�นเอกสารพร้อ้ มรับั เงิินด้้วยตััวเองที่่�โรงเรียี น มิิหนำำ�ซ้ำ�ำ ยัังมีี ก็จ็ ะโทรบ่น่ เขา ว่า่ ทำำ�ไมต้้องให้แ้ ม่ค่ อยตามคอยจี้้� แม่ท่ ำำ�งานก็็ ข่่าวที่่�โรงเรียี นเอกชนบางแห่่งหัักเงิินเหล่่านี้้�จากผู้้�ปกครองที่่� เหนื่่�อยแล้้วยังั ต้้องมาตามงานกัับหนูอู ีีก เราพูดู เท่่านี้้�ลูกู ก็็ตััด ติดิ ค้า้ งค่า่ เล่า่ เรียี น25 ส่ว่ นนักั ศึกึ ษาระดับั มหาวิทิ ยาลัยั รัฐั บาล สายไปเลย เย็น็ มาก็็ไม่ค่ ุยุ กัับเรา เราไปเห็น็ เขาโพสต์์ว่่า ทำำ�ไม เยียี วยาเพียี ง 5,000 บาทต่่อคน26 ไม่่เข้้าใจเรียี นก็็เหนื่่�อยพอแล้้วยัังต้้องมาเจอแบบนี้้�อีีก...”28 (กระทู้้�ในพันั ทิิป) ภาพ: eef.or.th/โครงการรณรงค์์จมลาครูู งานศิิลปะของโครงการรณรงค์์จดหมายลาครูู ที่่�ติิดตั้้�ง ณ สะพานหัวั ช้า้ ง สำำ�นักั งานกองทุนุ สนัับสนุนุ การสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพ (สสส.) กรุุงเทพมหานคร นำำ�เสนอการสอนทัักษะการสื่่�อสารเชิิงบวกแบบออนไลน์์ ด้้วยวิิธีกี ารเรียี นรู้้�แบบ online support group ในระยะ 7 วััน เพื่่�อให้้ผู้้�ปกครองเรียี นรู้้�วิิธีีจััดการอารมณ์์เมื่่�อต้้องเจอ เหตุกุ ารณ์์ที่่�ไม่เ่ ป็น็ ไปอย่า่ งที่่�คาดหวััง และมีวี ิิธีกี ารสื่่�อสารเชิงิ บวกกับั ลูกู หลานตามหลักั ที่่ถ� ูกู ต้อ้ ง เพื่่อ� ส่ง่ เสริมิ สัมั พันั ธภาพและ ลดความรุุนแรงในครอบครัวั โดยที่่ผ� ่า่ นมาพบว่า่ เด็ก็ ส่ว่ นใหญ่ม่ ีี ความเปลี่่�ยนแปลงในทางที่่�ดีีขึ้้�นถึึงร้อ้ ยละ 73 การสื่่�อสารและ รับั ฟัังเด็็กเชิิงบวกและการให้้คำำ�ชม จะทำำ�ให้้เด็็กรู้้�สึึกยิินดีี การใช้อ้ งค์ค์ วามรู้้�ดังั กล่า่ วทำำ�ให้เ้ ด็ก็ มีสี มาธิใิ นการเรียี นออนไลน์์ มากขึ้้�น โดยไม่ร่ ู้้�สึึกกดดัันหรือื ถูกู บังั คัับจากผู้้�ปกครอง เพราะ มีกี ารกำำ�หนดตารางเวลาที่่�ชัดั เจน29 สุุขภาพคนไทย 2565 — 107

ปฏิิสััมพัันธ์ท์ างสัังคมของเด็็ก “ องค์์การอนามััยโลก (WHO) แนะนำ�ำ ในยุุคโควิิด‑19 ว่่ า ค ว ร ข ยัั บ ร่่า ง ก า ย ใ ห้ ไ้ ด้้ อ ย่่ า ง น้้ อ ย วัั น ล ะ ปััญหาการขาดปฏิิสััมพัันธ์์กัับเพื่่�อนและครูู โดยตรง อัันเนื่่อ� งมาจากการเรียี นออนไลน์เ์ ป็น็ ปัญั หาสำำ�คััญอย่า่ งหนึ่่�ง 60 นาทีี ในขณะที่่�เด็็กไทยทำ�ำ ได้้เพีียงร้้อยละ 26 ที่่ส� ร้า้ งความวิติ กให้ก้ ับั พ่อ่ แม่แ่ ละครูู หากเด็ก็ อยู่่�โรงเรียี น ยังั มีี เวลาพักั ได้พ้ ูดู คุยุ กับั เพื่่อ� น กินิ ขนม วิ่่ง� เล่น่ หรือื ทำำ�กิจิ กรรมกับั ในช่่วงปกติิ ส่่วนช่่วงที่่�มีีการล็็อกดาวน์์เพราะ เพื่่อ� นได้้ แต่เ่ มื่่อ� ต้อ้ งนั่่ง� เรียี นออนไลน์์ จะต้อ้ งอยู่่�หน้า้ จอ ช่ว่ งพักั ก็็เล่่นเกมออนไลน์์ ดููการ์ต์ ููน ฟัังเพลง ไม่่มีีกิิจกรรมทางกาย โควิิด‑19 การเคลื่่�อนไหวร่่างกายลดลงเหลืือ (physical activities) หรือื มีปี ฏิสิ ัมั พันั ธ์ก์ ับั คนในครอบครัวั ทำำ�ให้้ มีผี ลเสียี กับั สุขุ ภาพทั้้ง� ทางกายและสุขุ ภาพใจ ที่่น� ่า่ เป็น็ ห่ว่ ง คือื ”ประมาณร้้อยละ 17 เ มื่่� อ เ ด็็ ก รู้้�สึึ ก ไ ม่่ มีี ค ว า ม สุุ ข ห รืือ ส นุุก กัั บ ก า ร เ รีีย น จ ะ อย่่างไรก็็ตาม เด็็กที่่�อยู่่�ในครอบครัวั ที่่�มีีความพร้อ้ ม เช่่น ส่่งผลต่่อวิิธีีคิิด (mindset) หรือื ทััศนคติิ มุุมมองที่่�เด็็กมีี มีผี ู้้�ปกครองหรือื ผู้้�ดูแู ลเด็ก็ ที่่เ� ข้า้ ใจ จะไม่ม่ ีปี ัญั หาเรื่่อ� งการเรียี น ต่่อการเรียี นรู้้�ที่่�ต้้องอยู่่�หน้้าจอตลอดเวลา น่่าเบื่่�อ โดนครูู ออนไลน์ม์ ากเท่่ากัับเด็็กในครอบครัวั ยากจน ไม่ม่ ีคี วามพร้อ้ ม บ่่น โดนแม่่ตำำ�หนิิ เหตุุการณ์์เหล่่านี้้�จะค่่อย ๆ ทำำ�ลายวิิธีคี ิิด หรือื มีพี ่อ่ แม่ท่ ี่่�ไม่เ่ ข้า้ ใจเรื่่อ� งการเรียี นออนไลน์์ ยิ่่ง� จะทำำ�ให้เ้ ด็็ก เกี่่ย� วกับั การเรียี นรู้้�ที่่ส� นุกุ มีคี วามสุขุ ตื่่น� เต้น้ และทำำ�ให้ค้ วามคิดิ กลุ่่�มนี้้ม� ีปี ัญั หามากขึ้้�น หลายประเทศจึึงหันั มาให้ค้ วามสำำ�คััญ ในเชิิงลบต่่อการเรียี นรู้้�นี้้�เติิบโต กระทั่่�งอาจกลายเป็็นปััญหา กับั การดูแู ลความแข็ง็ แรงด้า้ นจิติ ใจของเด็ก็ เนื่่อ� งจากการที่่เ� ด็ก็ ต่่อการเรียี นรู้้�ของเด็็กในอนาคตได้้30 ต้้องอยู่่�บ้้านนาน ๆ ทำำ�ให้้เด็็กขาดปฏิิสััมพัันธ์ท์ างสัังคมและ สร้า้ งความเครียี ดมากกว่่าการเรียี นในโรงเรียี น เช่น่ ประเทศ การทำำ�ความเข้้าใจเรื่่อ� งการเรียี นออนไลน์์ของสมาชิิก แคนาดาจัดั ให้ม้ ีโี ครงการคิดิ ส์เ์ ฮลพ์โ์ ฟน (Kids Help Phone) ในครอบครััวจึึ งเป็็นเรื่่�องสำำ�คัั ญ ที่่� จะทำำ�ให้้ผู้้�ปกครอง ที่่ใ� ห้เ้ ด็ก็ สามารถโทรขอคำำ�ปรึกึ ษาด้า้ นจิติ วิทิ ยาจากผู้้�เชี่่ย� วชาญ สามารถรับั มืือและช่่วยเหลืือเด็็กให้้เรียี นอย่่างมีีความสุุขได้้ ได้้ ส่่วนออสเตรเลีียก็็มีีบริกิ ารคล้้ายกัันอย่่าง คิิดส์์เฮลพ์์ไลน์์ จึึงมีีคำำ�แนะนำำ�ว่่าควรลดความคาดหวัังว่่าเด็็กจะสามารถ (Kids Helpline) ส่ว่ นอิติ าลีกี ็ม็ ีี เทเลโฟโน อาสซูโู ร (Telefono เรียี นรู้้�และเข้้าใจได้้ทั้้�งหมด และการเรียี นออนไลน์์เป็็นเรื่่อ� ง Azzurro) ซึ่่�งช่ว่ ยให้เ้ ด็็กที่่�มีปี ัญั หาการเรียี นออนไลน์ไ์ ด้้พูดู คุยุ ยากสำำ�หรับั เด็็กที่่�ยัังอ่่านเขีียนไม่่คล่่อง ไม่่มีีความมั่่�นใจ และ ปรึกึ ษา เป็็นการลดความเครียี ดได้้ทางหนึ่่�ง ไม่ก่ ล้้าซักั ถาม นอกจากนี้้� ในประเทศตะวันั ตกบางประเทศยังั ให้ค้ วามสำำ�คัญั นอกจากนี้้� ควรเข้้าใจว่่าการเรียี นออนไลน์์ไม่่ได้้เหมาะ กัับเด็็กที่่�มาจากครอบครัวั ยากจน ขาดโอกาสทางสัังคม และ กัับเด็็กทุุกคน อีีกทั้้�งไม่่ใช่่ทางเลืือกเดีียวในการเรีียนรู้้� เด็็กเปราะบางกลุ่่�มอื่่�น ๆ ซึ่่�งมีแี นวโน้ม้ ที่่�จะไม่ไ่ ด้้เรียี นออนไลน์์ ดัังนั้้�นพ่่อแม่่ผู้้�ปกครองจึึงควรมีีความยืืดหยุ่่�นในการจััดการ อย่า่ งมีปี ระสิทิ ธิภิ าพและเรียี นตามเพื่่อ� นไม่ท่ ันั เช่น่ ในประเทศ และช่ว่ ยส่่งเสริมิ การเรียี นรู้้ใ� นช่อ่ งทางอื่่�น ๆ เช่น่ หากเด็็กขาด อัังกฤษ เยอรมนีี และแคนาดา เพิ่่�มงบให้้กัับโรงเรียี นจััด ปฏิสิ ัมั พันั ธ์ค์ วรชักั ชวนลูกู พูดู คุยุ ในประเด็น็ หรือื ข่า่ วสารต่า่ ง ๆ กิิจกรรมภาคฤดูรู ้อ้ น (summer school) หรือื ค่่ายการเรียี นรู้้� ที่่�สนใจ ชวนลูกู ทำำ�กิิจกรรมในบ้า้ น ชวนลูกู อ่่านหนังั สืือร่ว่ มกััน (learning camp) ให้้เด็็กกลุ่่�มที่่�มีีแนวโน้้มเรียี นไม่่ทัันเพื่่�อน พาลูกู ไปช่ว่ ยเหลืือเพื่่อ� นบ้า้ นหรือื ชุมุ ชนใกล้้เคีียง เช่น่ บริจิ าค ได้ป้ รับั พื้้น� ฐานความรู้้�ก่อ่ นกลับั สู่่�โรงเรียี น ส่ว่ นประเทศฝรั่่ง� เศส สิ่่�งของจำำ�เป็็น หรือื บำำ�เพ็็ญสาธารณะประโยชน์์ตามกำำ�ลัังที่่� มีีการเพิ่่�มงบประมาณเป็็นค่่าจ้้างครูู เพื่่�อสอนเสริมิ นัักเรียี น ทำำ�ได้้ เป็็นต้้น เหล่่านี้้�เป็็นช่่องทางที่่�ช่่วยให้้เด็็กได้้เรียี นรู้้�และ บางกลุ่่�มในช่ว่ งเวลาหลัังเลิิกเรียี นด้้วย30 มีปี ฏิิสััมพันั ธ์ก์ ัับผู้้�อื่่�นมากขึ้้�น ภาพ: unsplash.com/photos/tvc5imO5pXk 108 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

พื้้�นที่่ส� ร้้างสรรค์์เพื่�่อลููก การเรียี นออนไลน์์ในสถานการณ์์การระบาดของโควิิด‑19 ภาพ: multimedia.anamai.moph.go.th/video-knowledges/mv-chopa-chipa ที่่�ทำำ�ให้้เด็็กมีีกิิจกรรมทางกายน้้อยลงเนื่่�องจากเด็็กต้้อง ภาพตััวอย่า่ งจากวิิดีีโอ “ChOPA & ChiPA พาม่่วน” นั่่�งหน้้าจอเป็น็ เวลานาน การเคลื่่�อนไหวน้้อยลงทำำ�ให้เ้ ด็็กเกิิด ความเฉื่่อ� ยชา และไม่ม่ ีปี ระสิทิ ธิผิ ลในการเรียี นรู้้� ซึ่่�งอาจส่ง่ ผลต่อ่ อย่่างไรก็็ตาม สถานการณ์์ของโควิิด‑19 ได้้ทำำ�ให้้หลาย เด็็กในระยะยาว ทำำ�ให้ห้ มดแรงบัันดาลใจในการเรียี นรู้้� สสส. ครอบครัวั ประสบวิิกฤตเศรษฐกิิจ ตกงาน ครอบครัวั แตกแยก ได้้นำำ�เสนอเครื่่อ� งมือื การเรียี นรู้้�สำำ�หรับั เด็็ก คืือ การเล่่นอิิสระ เกิดิ ภาวะเครียี ด หรือื ปัญั หาสุขุ ภาพจิติ หลายครอบครัวั สามารถ ซึ่่�งหลายครอบครัวั สามารถทำำ�ได้ท้ ี่่บ� ้า้ นแม้ว้ ่า่ เด็ก็ จะออกไปเล่น่ ประคองตนเองอยู่่�รอดได้้ ขณะที่่�อีีกมากมายต้้องอยู่่�ในภาวะ นอกบ้า้ นไม่ไ่ ด้้ แต่่ผู้้�ปกครองสามารถจััดมุมุ หนึ่่�งของบ้า้ นเพื่่อ� ยากลำำ�บาก จึงึ เป็น็ เรื่่อ� งยากที่่จ� ะส่ง่ เสริมิ การเรียี นรู้้ใ� ห้เ้ ด็ก็ หรือื จัดั ให้เ้ ด็ก็ เล่น่ อิสิ ระได้้ โดยใช้ส้ ิ่่ง� ที่่ม� ีอี ยู่่� เช่น่ กล่อ่ งกระดาษ ขวดน้ำำ� พื้้น� ที่่ส� ร้า้ งสรรค์ส์ ำำ�หรับั เด็ก็ อย่า่ งทั่่ว� ถึงึ ได้้ เด็ก็ ในบางครอบครัวั หรือื ของใช้อ้ ื่่น�  ๆ และปล่อ่ ยให้เ้ ด็ก็ ได้เ้ ล่น่ อย่า่ งอิสิ ระ โดยผู้้�ใหญ่่ ยัังมีีความเสี่่�ยงที่่�จะได้้รับั ผลกระทบจากความเครียี ดของ เป็็นผู้้�สัังเกตการณ์์ การเล่่นของเด็็กในลัักษณะนี้้�ช่่วยเสริมิ พ่่อแม่่อีีกด้้วย เช่่น การถููกด่่าทอด้้วยคำำ�หยาบคายรุุนแรง พัฒั นาการ และช่ว่ ยกระชับั ความสััมพันั ธ์ใ์ นครอบครัวั ด้้วย การกระทำำ�ความรุุ นแรงในครอบครัวั จึึงไม่่ใช่่เรื่่อ� งง่่ายที่่� ทุกุ ครอบครัวั จะสามารถสร้า้ งพื้้น� ที่่เ� ชิงิ สร้า้ งสรรค์ใ์ ห้ล้ ูกู หลานได้้ นอกจากนี้้� พ่่อแม่่ควรส่่งเสริมิ ให้้เด็็กทำำ�กิิจกรรมในชีีวิิต ประจำำ�วันั เช่น่ ช่ว่ ยทำำ�อาหาร ทำำ�ความสะอาดบ้า้ น ปลูกู ต้น้ ไม้้ 3 เพื่่อ� ให้ท้ ุกุ ที่่ท� ุกุ กิจิ กรรมเป็น็ พื้้น� ที่่ส� ร้า้ งการเรียี นรู้้ใ� ห้เ้ ด็ก็ อีกี ทั้้ง� พ่อ่ แม่ต่ ้้องเรียี นรู้้�ที่่�จะสื่่�อสารกัับเด็็กอย่า่ งสร้า้ งสรรค์์ จึึงจะทำำ�ให้้ สภาพทางเศรษฐกิิจ เด็็กรู้้�สึึกว่่าบ้้านและครอบครัวั เป็็นพื้้�นที่่�สร้า้ งสรรค์์ ปลอดภััย และการทำำมาหากินิ และเป็็นที่่�พึ่่�งได้้แม้ใ้ นภาวะวิิกฤต31 ของครอบครัวั ยุุคโควิิด‑19 กิิจกรรมทางกายของเด็็ก เป็็นปััจจััยสำำ�คััญที่่�ช่่วยสร้า้ ง เมื่่�อเดืือนกรกฎาคม 2563 ผลสำำ�รวจดััชนีีความเชื่่�อมั่่�น พัฒั นาการ และสุขุ ภาพที่่ด� ีี องค์ก์ ารอนามัยั โลก (WHO) แนะนำำ� ผู้้�บริโิ ภคซึ่่�งอยู่่�ที่่� 50.1 เพิ่่�มขึ้้�นอย่่างต่่อเนื่่�องเป็็นเดืือนที่่� 3 ว่่า ควรขยัับร่า่ งกายให้ไ้ ด้้อย่่างน้้อยวัันละ 60 นาทีี ในขณะ ขณะที่่�ดััชนีีความเชื่่�อมั่่�นเกี่่�ยวกัับโอกาสหางานทำำ� และ ที่่�เด็็กไทยทำำ�ได้้เพีียงร้อ้ ยละ 26 ในช่่วงปกติิ ส่่วนช่่วงที่่�มีี รายได้ใ้ นอนาคตต่่างก็็เพิ่่�มสููงขึ้้�นอย่่างต่่อเนื่่�องสอดรับั กััน การล็อ็ กดาวน์เ์ พราะโควิดิ ‑19 การเคลื่่อ� นไหวร่า่ งกายลดลงเหลือื จนนัักวิิเคราะห์์ต่่าง ๆ เชื่่�อว่่าจุุดต่ำำ�สุุดของเศรษฐกิิจไทย ประมาณร้อ้ ยละ 1732 ซึ่่�งอาจส่ง่ ผลต่อ่ พัฒั นาการและสุขุ ภาพของ ยุุคโควิิด‑19 ได้้ผ่่านพ้้นไปแล้้ว ฝัันร้้ายที่่�ทำำ�ให้้ชีีวิิตและ เด็ก็ อย่า่ งไรก็ต็ าม ผู้้�ปกครองสามารถส่ง่ เสริมิ ให้เ้ ด็ก็ ทำำ�กิจิ กรรม เศรษฐกิิจไทยกระสัับกระส่่ายตั้้�งแต่่เมื่่�อต้้นปีี 2563 กำำ�ลัังจะ ทางกายที่่�บ้า้ นได้โ้ ดยไม่ต่ ้้องออกไปข้า้ งนอก จบลง และทุกุ อย่า่ งกำำ�ลังั จะกลับั มาเบ่ง่ บานอีกี ครั้้ง� คนจำำ�นวน ไม่่น้้อยวาดฝัันการกลัับมาใช้้ชีีวิิต และทำำ�มาหากิินตามปกติิ กรมอนามััย กระทรวงสาธารณสุุข ได้้เสนอโครงการที่่� ตั้้�งแต่่ช่่วงปลายปีี และฝากความหวัังต่่าง ๆ ไว้้กัับวััคซีีนที่่� ส่่งเสริมิ กิิจกรรมทางกายและลดโรคอ้้วนในเด็็ก คืือ โครงการ ได้ร้ ับั ฟังั ข่า่ วความคืบื หน้า้ จากสถาบันั ต่า่ ง ๆ ทั้้ง� ของประเทศไทย และต่่างประเทศอย่า่ งต่่อเนื่่�อง “กระโดดโลดเต้้น เล่่นเปลี่่�ยนร่่าง วิิถีีชีีวิิตใหม่่” แต่ค่ วามเป็น็ จริงิ ที่่เ� กิดิ ขึ้้�นหาได้เ้ ป็น็ ไปตามที่่ว� ิเิ คราะห์ก์ ันั ไม่่ (ChOPA & ChiPA Game: New Normal) ที่่�เน้้นการเสริมิ เพราะมีีปััจจััยอื่่�น ๆ อีีกมากที่่�ปรากฏขึ้้� นมาหลัังจากนั้้�น สร้า้ งสุขุ ภาพให้เ้ ด็ก็ วัยั เรียี นและวัยั รุ่่�นมีที ักั ษะการดำำ�เนินิ ชีวี ิติ ตาม ไม่่ว่่าจะเป็็นการกลายพัันธุ์์�ของเชื้้�อ ประสิิทธิภิ าพของวััคซีีน ช่ว่ งวัยั ทั้ง�้ ทัักษะการเรียี นรู้้� การพััฒนาความฉลาดทางอารมณ์์ ค่่ายต่่าง ๆ ผลข้้างเคีียงที่่�มีีต่่อคนแต่่ละช่่วงวััยแตกต่่างกััน และสัังคม การสร้า้ งเสริมิ สมรรถภาพทางกาย และการป้อ้ งกััน รวมไปจนถึึงการสรรหา และการกระจายวััคซีนี ภาวะทุุพโภชนาการ เพื่่�อให้้เด็็กเจริญิ เติิบโตเต็็มศัักยภาพ ทั้ง�้ ร่า่ งกาย สมอง และจิติ ใจ โดยเน้น้ ให้ท้ ุกุ ภาคส่ว่ นเร่ง่ สร้า้ ง สุุขภาพคนไทย 2565 — 109 ความฉลาดทางการเคลื่่อ� นไหว เพิ่่ม� กิจิ กรรมทางกาย อาหาร และการนอนหลัับ ควบคู่�่ไปกัับมาตรการหลัักป้้องกัันโรค โควิิด‑19 นอกจากนี้้� ยัังมีีการยกระดัับงานส่่งเสริมิ กิิจกรรม ทางกาย ไปสู่่�ดิิจิิทััลแพลตฟอร์ม์ (digital platform) พื้้�นที่่� ออนไลน์ด์ ัังกล่่าว ช่ว่ ยรักั ษาระยะห่า่ งทางสัังคมและสร้า้ งแรง จูงู ใจให้เ้ ด็็กมีกี ิิจกรรมทางกาย33

ทั้้�งหมดนี้้�ทำำ�ให้้ความหวัังที่่�ทุุกอย่่างจะพลิิกฟื้้� นและกลัับมาสดใส ภาพ: news.thaipbs.or.th/content/306647 ในปี ี 2564 เป็็นอัันสลายไป และกลายมาเป็็นการเตรียี มตััวที่่�จะต้้องอยู่่�กัับ ส่่วนหนึ่่�งของแท็็กซี่่�นับั พัันคัันที่่�จอดทิ้้�งไว้ใ้ นพื้้�นที่่�รกร้า้ งใน โควิิด‑19 ไปในระยะยาว และอาจรวมถึึงการอยู่่�อย่า่ ง “เปิิ ด ๆ ปิิ ด ๆ” ไป จัังหวััดสมุทุ รสาครนานนับั ปีี จนกลายเป็็นส่่วนหนึ่่�งของชีวี ิิตวิิถีีใหม่่ ความอึึดอััดอื่่�น ๆ จากการปิิดเมืืองไปเรื่่อ� ย ๆ ไม่่ว่่าจะเป็็นการพบปะ สัังสรรค์์ การเดิินทางออกนอกเคหะสถาน หรือื การบันั เทิิงพักั ผ่อ่ นหย่อ่ นใจ นั้้�นยัังพอทำำ�เนา แต่่สิ่่�งที่่�สร้้างความกดดัันมากที่่�สุุดเห็็นจะไม่่พ้้น “การทำำ�มาหากินิ ” โดยเฉพาะของคนรากหญ้า้ ที่่ห� าเช้า้ กินิ ค่ำำ� ไม่ม่ ีรี ายได้ป้ ระจำำ� ความรู้้�ความสามารถจำำ�กััด และความคุ้้�มครองด้้านต่่าง ๆ มีเี พียี งน้้อยนิิด รายได้ค้ รััวเรืือนที่่�ลดลงช่ว่ งโควิิด‑19 นอกจากนี้้�ในรายงาน Social Impact Assessment of COVID-19 in Thailand22 รายงานภาวะสัังคมไทยไตรมาสที่่� 1 ปี ี 256434 สะท้้อนการเปลี่่�ยนแปลง ของสำำ�นัักงานองค์์การสหประชาชาติิประจำำ� อันั เนื่่อ� งมาจากการแพร่ร่ ะบาดของโควิดิ ‑19 ที่่น� ่า่ สนใจ ตัวั เลขผู้้�มีงี านทำำ�เพิ่่ม� ประเทศไทย ซึ่่� งดำำ�เนิินการโดย Oxford จากปลายปีี 2563 ร้อ้ ยละ 0.4 มาอยู่่�ที่่� 37.6 ล้้านคน แต่่เป็น็ การขยายตััว Policy Management (OPM) เผยแพร่่ ของการจ้า้ งงานในภาคเกษตรกรรม ซึ่่�งเป็น็ การดูดู ซับั มาจากการเลิกิ จ้า้ งจาก เมื่่�อเดืือนกรกฎาคม 2563 ยัังได้้รายงาน ภาคอื่่น� ที่่ต� ่อ่ เนื่่อ� งมาโดยตลอดตั้้ง� แต่ป่ ี ี 2563 มาจนถึงึ ปี ี 2564 ภาคการผลิติ ว่่ า ร า ย ไ ด้้ ค รััว เ รืือ น ไ ท ย ล ด ล ง โ ด ย เ ฉ ลี่่� ย อุุตสาหกรรมการจ้้างงานลดลงร้อ้ ยละ 2.2 ภาคบริกิ ารลดลงร้อ้ ยละ 0.7 ร้อ้ ยละ 11 และปรากฏว่่าความยากจนในพื้้�นที่่� ภาคค้า้ ปลีกี ลดลงร้อ้ ยละ 1 สาขาการขนส่ง่ /เก็บ็ สินิ ค้า้ ร้อ้ ยละ 0.4 นอกจากนี้้� เขตเมืืองสููงขึ้้�นร้อ้ ยละ 4–6 ซึ่่�งสููงขึ้้�นมากกว่่า ชั่่�วโมงการทำำ�งานต่่อสััปดาห์์ลดลงร้อ้ ยละ 1.8 จากช่่วงเดีียวกัันของปีีก่่อน ในเขตชนบท อัันเนื่่�องมาจากรายได้้ของ ทำำ�ให้้เห็็นแรงงานไทยจำำ�นวนมากที่่�เปลี่่�ยนกลัับไปสู่่�การทำำ�มาหากิินด้้าน คนในเมืืองลดลงเฉลี่่ย� ร้อ้ ยละ 18 โดยที่่ก� รุุงเทพฯ การเกษตรที่่�ต้้องเผชิิญกัับความไม่่แน่่นอนของสภาพดิินฟ้้าอากาศ และ ได้้รัับผลรุุ นแรงที่่�สุุด นอกจากนี้้�แรงงานที่่� ได้้รับั ค่่าตอบแทนน้้อยกว่่าภาคอื่่�น ๆ ได้ร้ ัับผลกระทบมากที่่ส� ุดุ คืือแรงงานภาคเอกชน โดยเฉพาะผู้้�ที่่ไ� ม่ม่ ีรี ายได้ป้ ระจำำ�หรืือเป็น็ พนัักงาน ตาราง 1: รายไดแ้ ละการออมของครวั เรือนไทย 2562 ประจำำ� ซึ่�ง่ มีคี วามยากจนสููงขึ้้�นกว่า่ ช่ว่ งก่อ่ นเกิดิ การแพร่ร่ ะบาดประมาณร้อ้ ยละ 20 ขั้้น� รายได้้ รายได้้ การออม การศึึกษา ขนาดครััวเรืือน 1–10 (บาท/เดืือน) (บาท/เดืือน) (ปีี ) แรงงานเหล่่านี้้�มีีจำำ�นวนมากที่่�เป็็นแรงงาน นอกระบบ (informal sector) ซึ่่�งมีีสััดส่่วน 1 7,176 -3,890 7.05 3.67 ราวร้อ้ ยละ 43-54 จััดเป็็นกลุ่่�มที่่�ไม่่เพีียงแต่่ 2 10,813 -996 7.00 3.39 จะได้้รับั ผลกระทบด้้านการทำำ�มาหากิินและ 3 12,603 29 7.07 3.15 รายได้้มากที่่�สุดุ แล้้ว คนส่่วนใหญ่่ในกลุ่่�มนี้้�ยัังมีี 4 14,406 696 7.15 3.00 การศึึกษาค่่อนข้า้ งน้้อย มีโี อกาสจำำ�กััดทางด้้าน 5 16,546 1,471 7.34 2.90 โอกาสการพัฒั นาตัวั เอง รวมทั้้ง� โอกาสในการสร้า้ ง 6 19,035 2,339 7.68 2.77 ทักั ษะใหม่่ (re-skill) เพื่่อ� การอยู่่�รอดในภาวะที่่ม� ีี 7 21,831 3,361 8.07 2.61 การเปลี่่ย� นแปลงอย่า่ งฉัับพลันั และยิ่่ง� เป็น็ กลุ่่�มที่่� 8 25,470 4,812 8.83 2.42 อยู่่�ในเขตเมือื งซึ่่�งการอยู่่�รอดต้อ้ งพึ่่�งพากลไกตลาด 9 32,270 7,319 10.14 2.28 เป็็นหลััก ต่่างจากกลุ่่�มที่่�อยู่่�ในสัังคมชนบทที่่�ยััง 10 65,533 12.95 2.03 พอจะพึ่่�งพาทุุนทางสัังคมในชนบท ทรัพั ยากร 25,160 27,954 8.62 2.74 ในพื้้น� ที่่�และค่่าครองชีพี ที่่�ถูกู กว่่าได้้ เฉลี่่�ย 5,616 ในรายงาน COVID-19 Employment ที่่ม� า: ข้อ้ มููลการสำำรวจครััวเรืือนไทย ปีี 2562, สำำนักั งานสถิิติแิ ห่่งชาติ.ิ and Labour Market Impact in Thailand35 ข อ ง อ ง ค์์ ก า ร แ ร ง ง า น ร ะ ห ว่่ า ง ป ร ะ เ ท ศ (International Labour Organization: ILO) เมื่่อ� 110 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ก้้อย (นามสมมุุติิ) หญิิงวััย 37 ปีี จบ การตกงานทำำ�ให้ก้ ้้อยขาดโอกาสที่่�จะได้้รับั เงินิ สงเคราะห์์ ม. 6 เลี้้�ยงลูกู 3 คน อายุุ 12 ปี,ี 6 ปีี และ 3 ปีี บุุตรที่่�อายุุ 0-6 ปีี เดืือนละ 600 บาท เนื่่�องจากสิิทธิ์์ท� ี่่�จะได้้ ตกงาน ขาดรายได้้ ปััจจุุบัันอยู่่�บ้้านเช่่ากัับ ต้้องเป็็นผู้้�ที่่�ส่่งเงิินประกัันสัังคมต่่อเนื่่�องเท่่านั้้�น เงิิน 600 ครอบครัวั 7 คน มีีก้้อยและลููก 3 คน น้้อง บาทนี้้� อาจจะช่ว่ ยประทัังพอซื้อ้� นมให้ล้ ูกู ได้บ้ ้า้ ง แต่่ตอนนี้้ก� ้อ้ ย สาว น้้องเขย และพ่่อที่่�เป็็นอััมพฤกษ์์ เล่่า ไม่ไ่ ด้ร้ ับั การชดเชยหรือื ช่ว่ ยเหลือื อะไร ลูกู จึึงไม่ไ่ ด้ด้ ื่่ม� นม อาศัยั ถึึงโควิิด‑19 ที่่�กระทบชีวี ิิตความเป็น็ อยู่่�และ กิินข้า้ วพออิ่่�มไปแต่่ละมื้้อ� เท่่านั้้น� ครอบครัวั ว่่า “ ลูกู คนเล็็กเป็น็ ไทรอยด์์ตั้้�งแต่่เกิิด รักั ษาต่่อเนื่่�องที่่� “ ติิดโควิิด‑19 ไปรักั ษาตััว ที่่�บริษิ ััทก็็โทรมาบอกว่่า รพ.จ. ลพบุรุ ีี มีี 30 บาทอยู่่�ที่่�นั่่�น หนูตู ้้องพาลูกู กลับั ไปหา เขามีนี โยบายลดพนักั งาน รายชื่่อ� เราก็เ็ ป็น็ หนึ่่�งในนั้้�น เราก็็ หมอที่่�ลพบุรุ ีที ุกุ 2 เดือื น ต้อ้ งมีคี ่า่ ใช้จ้ ่า่ ย....ไม่ก่ ล้า้ เอาลูกู เข้า้ ใจ เขาก็ใ็ ห้เ้ งินิ เดือื นเดือื นสุดุ ท้า้ ยมาก้อ้ นหนึ่่�ง เงินิ เก็บ็ ก็็ไม่ม่ ีคี ่่ะ ... ทุกุ วัันนี้้�ก็็เข้า้ ไปใน Facebook ดูวู ่่ามีใี ครจ้้าง ”ย้า้ ยมา เพราะกลััวจะไม่่ต่่อเนื่่�อง ทำำ�อะไรบ้า้ ง เราก็็ติิดต่่อไป ช่ว่ งนี้้�ก็็ไปรับั จ้้างรีดี ผ้า้ ได้้มา ลูกู คนเล็็กของก้้อยตรวจไทรอยด์์ครั้้ง� ล่่าสุดุ เมื่่อ� 2 เดืือนที่่� แล้้ว พบว่่า ค่่าไทรอยด์์ในเลืือดปกติิ หมอบอกว่่า หากตรวจ ”ครั้้ง� ละ 500 แต่่มันั ก็็ไม่ไ่ ด้้มีีตลอด ครั้้ง� นี้้� (มกราคม 2565) แล้้วผลยังั เหมือื นเดิิม ก็็จะสั่่�งให้ห้ ยุดุ “ เช่่าบ้้านอยู่่� ค่่าเช่่ารวมค่่าน้ำำ�ค่่าไฟประมาณ ยา แต่่การจะพาลููกไปลพบุุรีคี ราวนี้้�ดููจะเป็็นความลำำ�บาก ไม่น่ ้อ้ ย เพราะไม่ม่ ีเี งินิ ทุกุ ครั้้ง� ก็็จะยืมื จากน้อ้ งสาวก่่อน ถ้้าพอ 2,500-3,000 บาท น้้องสาวเป็็นคนจ่่ายหมดทุุกอย่่าง มีรี ายได้้บ้้าง ก็็จะทยอยใช้้ ตอนนี้้�ไม่่มีีรายได้้ช่่วยเลย หนููก็็จะประหยััดเอา หุุงข้้าว ลูกู คนโตและคนกลางต้อ้ งเรียี นออนไลน์์ แต่เ่ พราะมีโี ทรศัพั ท์์ ”แล้้วก็็ทอดไข่่บ้า้ ง ต้้มบ้้าง ปลากระป๋อ๋ งบ้้าง มือื ถือื เครื่่อ� งเดียี ว ทำำ�ให้ค้ นกลางต้อ้ งเสียี สละให้พ้ ี่่ไ� ด้เ้ รียี นก่อ่ น ความลำำ�บากของครอบครัวั ตอนนี้้� อยู่่�ที่่�คนหารายได้้เลี้้�ยง ก้้อยเติิมเงิินมืือถืือให้้ลูกู เรียี นอาทิิตย์์ละครั้้ง� ครั้้ง� ละ 89 บาท คนทั้้�งบ้า้ น มีเี พียี งน้อ้ งสาวคนเดีียว ซึ่่�งต้้องจ่่ายทั้้�งค่่าเช่า่ บ้า้ น 2 วัันแรกสััญญาณก็็ดีีพอใช้้ แต่่หลัังจากนั้้น� ก็็จะมีอี าการหมุนุ ค่า่ กินิ ค่า่ รถแท็ก็ ซี่่ไ� ปหาหมอของพ่อ่ ทุกุ เดือื น แม้ก้ ้อ้ ยจะพยายาม และเสีียงขาด ๆ หาย ๆ ดัังนั้้น� หากจะหวัังให้ล้ ูกู เรียี นทัันเพื่่อ� น สมััครงานไปแล้้วกว่่า 10 แห่่ง ได้้สััมภาษณ์์แล้้วหลายแห่่ง ก็็อาจจะยาก ก้้อยยอมรับั ในข้้อนี้้� แต่่ก็็ไม่ม่ ีวี ี่่�แววว่่าจะมีที ี่่�ไหนติิดต่่อมา แต่่ก้้อยก็็ยังั มีคี วามหวััง ว่่า พอโควิิด‑19 ซาลงแล้้ว อาจจะมีโี อกาสได้้งาน เพราะตนมีี ความหวัังของก้้อยตอนนี้้� คืือ การได้้งานทำำ�และมีีรายได้้ ประสบการณ์ก์ ารเป็น็ แคชเชีียร์ม์ าแล้้วหลายห้้าง เพราะเป็น็ ห่ว่ งลูกู และน้อ้ งสาว อยากจะมีรี ายได้้มาช่ว่ ยเหลืือ ครอบครัวั ก้้อยมีคี วามเชื่่อ� ว่่า จากประสบการณ์ข์ องตนเองจะ ก้้อยติิดโควิิด‑19 ระหว่่างที่่�ทำำ�งานเป็็นแคชเชีียร์ใ์ นห้้าง สามารถทำำ�ให้ไ้ ด้้งานในห้า้ งสรรพสิินค้้าอีีกครั้้ง� จึึงพยายามส่่ง สรรพสิินค้้าแห่่งหนึ่่�ง เมื่่�อเดืือนพฤษภาคม 2564 อาการ ใบสมัคั รไปเรื่่อ� ย ๆ อย่า่ งไรเสีีย ทุกุ วัันนี้้แ� ม้ใ้ ครจะจ้้างทำำ�อะไร เริ่่ม� แรกคือื เจ็บ็ คอ มีนี ้ำ�ำ มูกู ปวดหัวั มีไี ข้้ เนื่่อ� งจากติดิ ตามข่า่ วสาร ก็็ไม่่เกี่่�ยงขอให้ไ้ ด้้เงินิ มาเลี้้�ยงครอบครัวั เรื่่อ� งโควิิด‑19 จึึงสงสััยว่่าตััวเองจะติิดเชื้้อ� ก้้อยไปซื้อ�้ ชุดุ ตรวจ มาตรวจด้้วยตััวเอง พบว่่าผลเป็น็ บวก นอกจากนี้้� ลูกู คนโตก็็มีี อาการเหมือื นกััน ก้้อยตััดสิินใจพาลูกู ไปตรวจโควิิดฟรีตี ามที่่� รัฐั แจ้้งว่่ามีจี ุดุ ตรวจ ไปรอคิิวตั้้�งแต่่ตีีสี่่� สุดุ ท้้ายก็็ได้้ตรวจตอน สายเกืือบสิิบโมง เมื่่อ� กลัับบ้า้ นจึึงกัักตััวเองพร้อ้ มลูกู คนโตอยู่่� ในห้้อง แยกจากคนในบ้้านทัันทีี โดยน้้องสาวต้้องหยุุดงาน ขาดรายได้้มาช่่วยแยกลููกคนกลางและคนเล็็กไปดููแล และ ส่่งข้า้ วส่่งน้ำ�ำ ให้ห้ น้า้ ห้อ้ ง ก้้อยลงทะเบียี นในระบบเพื่่อ� รอให้ร้ ถ โรงพยาบาลมารับั แต่่ต้้องรอถึึง 3 วััน ที่่�มา: การสััมภาษณ์เ์ ชิงิ ลึึกผู้ไ�้ ด้ร้ ัับผลกระทบจากโควิดิ ‑19 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 111

เดือื นมิถิ ุนุ ายน 2563 ระบุวุ ่า่ การลดลงของรายได้ใ้ นกลุ่่�มแรงงาน สวนดุสุ ิิตโพล ภาพ: suandusitpoll.dusit.ac.th นอกระบบจะส่่งผลให้้แรงงานเหล่่านี้้�จำำ�นวนมากตกอยู่่�ใต้้ ภาพ: suandusitpoll.dusit.ac.th เส้้นความยากจน (60 บาทต่่อวััน) และจะทำำ�ให้้แรงงานที่่�มีี รายได้ต้ ่ำำ�กว่า่ เส้น้ ความยากจน (working poor) มีเี พิ่่ม� ขึ้้�นจาก แ ล ะ จ า ก ร า ย ง า น ภ า พ ร ว ม เ งิิ น ฝ า ก ธ น า ค า ร พ า ณิิ ช ย์์ ร้อ้ ยละ 4.7 เป็็นอย่่างน้้อยร้อ้ ยละ 11 ของจำำ�นวนแรงงาน โ ด ย ศูู น ย์์ วิิ จัั ย ธ น า ค า ร อ อ ม สิิ น ยัั ง ชี้้� ใ ห้้ เ ห็็ น ว่่ า เ งิิ น ฝ า ก ที่่� มีี ทั้้�งหมดในระบบ เนื่่�องจากอาชีีพต่่าง ๆ ในกลุ่่�มแรงงานนอก การขยายตััวส่่วนใหญ่เ่ ป็น็ บัญั ชีที ี่่�มีเี งินิ ฝากสูงู กว่่า 1 ล้้านบาท ระบบที่่�ได้้รับั ผลกระทบรุุนแรงส่่วนใหญ่เ่ ป็น็ กลุ่่�มแรงงานไม่ใ่ ช้้ ขึ้้�นไป ซึ่่�งมีีสััดส่่วนเพีียงร้อ้ ยละ 1.7 ของบััญชีีเงิินฝากรวม ฝีมี ือื (low‑skilled workers) ทั้้�งในภาคการเกษตรและนอก ขณะที่่�บััญชีีที่่�มีีเงิินฝากต่ำำ�กว่่า 1 ล้้านบาท ซึ่่� งมีีสััดส่่วน ภาคการเกษตร เงิินฝากเพีียงร้อ้ ยละ 22 ของเงิินฝากทั้้�งหมด มีีแนวโน้้มที่่�มีี เงิินฝากลดลง40 ข้้อมููลนี้้�ชี้้�ให้้เห็็นว่่าครอบครัวั ผู้้�มีีรายได้้น้้อย ในการศึึกษารายได้้ที่่�ลดลงในช่่วงการระบาดของเชื้้�อ มีีความอ่่อนไหวและความเปราะบางต่่อความยืืดเยื้้�อของ โควิดิ ‑1936 ของกลุ่่�มแรงงานนอกระบบบางอาชีพี พบว่า่ อาชีพี สถานการณ์์โควิิด‑19 มากเพียี งใด นวดรายได้้ลดลงมากถึึงร้อ้ ยละ 96 ตััดผม เสริมิ สวยร้อ้ ยละ 93 รับั จ้้างทั่่�วไปร้อ้ ยละ 82 ทำำ�งานอยู่่�กัับบ้้านร้อ้ ยละ 77 ภาวะหากินิ ฝืื ดเคืือง ขายของริมิ ถนนร้อ้ ยละ 73 เก็็บขยะร้อ้ ยละ 72 มอเตอร์ไ์ ซค์์ กับั สััมพัันธภาพและสุุขภาพจิิตในบ้้าน รับั จ้้างร้อ้ ยละ 62 แท็็กซี่่�ร้อ้ ยละ 61 แม่่บ้้านทำำ�ความสะอาด ร้อ้ ยละ 49 สวนดุสุ ิติ โพลได้ร้ ายงานผลสำำ�รวจผลกระทบของโควิดิ ‑19 ต่่อความเป็น็ อยู่่�ของครอบครัวั ไทยเมื่่อ� วันั ที่่� 13 เมษายน 2564 ความแร้น้ แค้้นในการทำำ�มาหากิินของคนฐานรากอัันเนื่่อ� ง ชี้้ใ� ห้เ้ ห็น็ ปัญั หาใหญ่ข่ องครอบครัวั เป็น็ เรื่่อ� งการทำำ�มาหากินิ และ มาจากสถานการณ์์โควิดิ ‑19 กำำ�ลังั ทำำ�ให้ส้ ัดั ส่ว่ นของคนยากจน การเงินิ ที่่เ� ป็น็ ชนวนไปสู่่�ปัญั หาอื่่น�  ๆ ในครอบครัวั ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ เรื่่อ� ง เพิ่่ม� สูงู ขึ้้�น ความสััมพันั ธ์แ์ ละสุขุ ภาพจิิต โดยรายงานว่่าปัญั หาที่่�พบมาก ที่่�สุุดคืือปััญหาหนี้้�สิิน ร้อ้ ยละ 75.41 ปััญหาคนในครอบครัวั ครอบครััวเงิินน้อ้ ย ออมน้้อย หนี้้�ท่่วม ตกงานร้อ้ ยละ 69.95 ความเครียี ดและโรคซึึมเศร้า้ ร้อ้ ยละ 67.19 ซึ่่�งในด้้านของความเครียี ดนั้้น� เกิิดจากรายได้้ลดลงและ ปัั ญ ห า ที่่� ม า พ ร้ ้อ ม กัั บ ก า ร ต ก ง า น แ ล ะ ก า ร ล ด ล ง ข อ ง ไม่พ่ อกับั ค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยที่่ส� ูงู ขึ้้�นมากที่่ส� ุดุ ร้อ้ ยละ 44.27 รองลงมาเป็น็ รายได้ใ้ นกลุ่่�มผู้้�มีีรายได้้น้้อยเหล่่านี้้�คืือปััญหาหนี้้�สิิน ซึ่่�งจาก ความวิิตกกัังวลเรื่่อ� งสุุขภาพและความกลััวที่่�จะติิดโควิิด‑19 รายงานศูนู ย์ว์ ิจิ ัยั กสิกิ รไทยระบุวุ ่า่ หนี้้ส� ินิ ครัวั เรือื นไทยในไตรมาส ร้อ้ ยละ 20.31 และความมั่่น� คงในอาชีพี ร้อ้ ยละ 11.1141 1 ปีี 2564 อยู่่�ที่่� 14.13 ล้้านล้้านบาท คิิดเป็น็ สััดส่่วนประมาณ ร้อ้ ยละ 90.5 ต่่อผลิิตภััณฑ์์มวลรวมภายในประเทศ (gross domestic product: GDP) สููงสุุดในรอบ 18 ปีี ซึ่่�งสููงขึ้้�นมา อย่า่ งต่่อเนื่่�องตั้้�งแต่่ไตรมาส 4 ของปี ี 254337 นอกจากนี้้� เงิินออมซึ่�่งเป็็นเสมืือนลมหายใจสำำ�รอง ของครอบครััวเมื่่�อรายได้้ลดลงหรืือหายไปอย่่างฉัับพลััน และเป็็นภููมิิคุ้้�มกัันที่่�สำำ�คััญประการหนึ่�่งของครอบครััวก็็มีี สถานการณ์์ที่่�น่่าเป็็นห่่วง จากข้้อมููลการสำำ�รวจรายได้้และ การออมของครัวั เรือื นไทยปีี 256238 จััดทำำ�โดยสำำ�นัักงาน สถิิติิแห่่งชาติิ (ตารางที่่� 1) สะท้้อนความจริงิ ที่่�เข้้าใจได้้ง่่าย อย่า่ งตรงไปตรงมาว่า่ คนยิ่่ง� จนยิ่่ง� มีคี วามสามารถในการออม น้้อย ในขณะเดีียวกัันยัังมีีขนาดครััวเรืือน (จำำ�นวนสมาชิิก ในครััวเรืือน) ใหญ่่กว่่าคนรวย นอกจากนี้้� ภาพรวมการออม ของไทยในปี ี 2564 ก็ม็ ีแี นวโน้ม้ ที่่ล� ดลง โดยผลการสำำ�รวจของ ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทยระบุุว่่าเงิินออมของครัวั เรือื นในกรุุงเทพฯ ส่่วนใหญ่่จะสามารถดำำ�รงชีีวิิตได้โ้ ดยไม่่เดืือดร้อ้ นมากเป็็น ระยะเวลา 3 เดืือน ขณะที่่�ต่่างจัังหวััดได้้อีีก 1 เดืือน39 112 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ข้้อมููลจากศููนย์์ปฏิิบััติิการกรมกิิจการสตรีแี ละสถาบััน 2 ครอบครัวั กรมกิิจการสตรีแี ละสถาบัันครอบครัวั เปิิดเผยว่่า ระหว่า่ งเดือื นตุลุ าคม 2563–พฤษภาคม 2564 มีผี ู้้�ถูกู กระทำำ�ด้ว้ ย จ่่ า ย เงิิ น เ ยีี ย ว ย า สำำ� ห รั ับ ผู้้�ไ ด้้ รั ับ ผ ล ก ร ะ ท บ ก ลุ่่� ม ต่่ า ง   ๆ ความรุุนแรงในครอบครัวั 1,492 สูงู กว่่าในช่ว่ งเดืือนตุลุ าคม– กุมุ ภาพันั ธ์์ 2563 ซึ่่�งมีรี ายงานเพียี ง 91 ราย42 อีกี ทั้้ง� ข้อ้ มูลู จาก โดยประชาชนต้้องลงทะเบีียนขอรัับสิิทธิิ เช่่น โครงการ ศูนู ย์ป์ ฏิบิ ัตั ิกิ ารกรมกิจิ การสตรีแี ละสถาบันั ครอบครัวั กระทรวง เราไม่่ทิ้้�งกััน โครงการเราชนะ โครงการคนละครึ่่�ง โครงการ การพัฒั นาสังั คมและความมั่่น� คงของมนุษุ ย์์ (พม.) เปิดิ เผยเฉพาะ เรารัักกััน ซึ่่� งมีีการปรัับเปลี่่�ยนจำำ�นวนเงิินและเงื่่�อนไข เดือื นมีนี าคม 2563 ซึ่่�งเป็น็ ช่ว่ งเริ่่ม� ต้น้ ของการรณรงค์์ “อยู่่�บ้า้ น แตกต่่างกัันไปในแต่่ละเฟส โดยคาดหวัังว่่าจะช่่วยบรรเทา หยุุดเชื้้�อ เพื่่�อชาติิ” มีีสถานการณ์์ความรุุนแรงในครอบครัวั ความเดืือดร้อ้ นครอบคลุมุ กลุ่่�มเปราะบางและผู้้�มีรี ายได้้น้้อย เกิดิ ขึ้้�น 154 ราย เพิ่่ม� จากเดือื นกุมุ ภาพันั ธ์ป์ ีเี ดียี วกันั ซึ่่�งมีจี ำำ�นวน เช่่น กลุ่่�มผู้้�ถืือบััตรสวััสดิิการแห่่งรัฐั กลุ่่�มเปราะบางหรือื 144 ราย นอกจากนี้้ร� ายงานภาวะสังั คมไทยไตรมาส 2 ปี ี 2564 ผู้้�ที่่�ต้้องการความช่่วยเหลืือเป็็นพิิเศษ กลุ่่�มเกษตรกร และ ของสำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิิจและสัังคมแห่ง่ ชาติิยังั กลุ่่�มผู้้�ประกันั ตนตามมาตราต่า่ ง ๆ รวมเป็น็ ประชากรมากกว่า่ ได้ร้ ายงานความรุุนแรงในครอบครัวั จากการดื่่ม� แอลกอฮอล์ท์ ี่่ม� ีี 40 ล้้านคน ขณะเดีียวกััน รัฐั ยังั มีมี าตรการช่ว่ ยเหลืือผู้้�บริโิ ภค แนวโน้ม้ เพิ่่ม� ขึ้้�นร้อ้ ยละ 43 แม้ก้ ารบริโิ ภคเครื่่อ� งดื่่ม� แอลกอฮอล์์ เช่่น โครงการ “คนละครึ่่�ง” เพื่่�อลดภาระค่่าครองชีีพ และ จะลดลงร้อ้ ยละ 2.9 ก็็ตาม43 โครงการ “ช้อ้ ปดีมี ีคี ืนื ” โดยหวังั ให้ป้ ระชาชนที่่ม� ีกี ำำ�ลังั ซื้้อ� เข้า้ ร่ว่ ม โครงการได้้ เพื่่อ� ช่ว่ ยในการฟื้้�นฟูเู ศรษฐกิจิ 45 แต่ก่ ็ม็ ีขี ้อ้ จำำ�กัดั คือื ความรุุนแรงภายในครอบครัวั จึึงเป็น็ ภััยเงียี บที่่�น่า่ เป็น็ ห่ว่ ง คนเดือื ดร้อ้ นจริงิ  ๆ เข้า้ ไม่ถ่ ึงึ ความช่ว่ ยเหลือื เพราะไม่ม่ ีโี ทรศัพั ท์์ อย่า่ งยิ่่ง� ในสถานการณ์์โควิิด‑19 โดยเฉพาะสำำ�หรับั คนหลาย ลงทะเบียี น หรือื มีโี ทรศัพั ท์แ์ ต่ไ่ ม่ม่ ีอี ินิ เทอร์เ์ น็ต็ อีกี ทั้้ง� กลุ่่�มแรงงาน คนที่่� บ้า้ นไม่ใ่ ช่ท่ ี่่ป� ลอดภััยที่่ส� ุดุ และบ้า้ นขนาดเล็ก็ ที่่ต� ้อ้ งอยู่่�กันั นอกระบบ แรงงานต่า่ งด้า้ ว ก็อ็ ยู่่�นอกเหนือื เงื่่อ� นไขของโครงการ อย่า่ งแออัดั ที่่ม� ีคี วามแออัดั มากยิ่่ง� ขึ้้�นในช่ว่ งสถานการณ์โ์ ควิดิ ‑19 3 การเยีียวยาของภาครััฐ โครงการช่่วยเหลืือลููกหนี้้�รายย่่อย โดยธนาคาร สถานการณ์์การระบาดของโควิิด‑19 ส่่งผลกระทบ อย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� งต่อ่ ครอบครัวั ไทยและระบบเศรษฐกิจิ โดยภาพรวม แ ห่่ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ร่ ่ว ม กัั บ ผู้้�ใ ห้้ บ ริ ิก า ร ท า ง ก า ร เ งิิ น ไ ด้้ อ อ ก แม้ใ้ นช่่วงที่่�ผ่่านมารัฐั บาลได้้ผ่่อนคลายมาตรการล็็อกดาวน์์ มาตรการบรรเทาความเดืือดร้อ้ นให้้แก่่ลููกหนี้้�ระยะที่่� 3 เพื่่�อ ทำำ�ให้้กิิจกรรมทางเศรษฐกิิจได้้กลัับมาขัับเคลื่่�อนอีีกครั้้ง� หนึ่่�ง ไม่่ให้้หนี้้�กลายเป็็นหนี้้�เสีีย ครอบคลุุมสิินเชื่่�อบััตรเครดิิต แต่ผ่ ลกระทบที่่ม� ีตี ่อ่ รายได้แ้ ละชีวี ิติ ความเป็น็ อยู่่�ของประชาชน สิินเชื่่�อจำำ�นำำ�ทะเบีียนรถยนต์์และรถจัักรยานยนต์์ สิินเชื่่�อ ยัังต้้องใช้้เวลาฟื้้� นตััวอีีกมาก ทั้้�งนี้้� ในช่่วงที่่�ประชาชน เช่า่ ซื้้อ� รถยนต์แ์ ละจักั รยานยนต์์ สินิ เชื่่อ� ที่่�อยู่่�อาศัยั และสินิ เชื่่อ� ได้ร้ ับั ความเดือื ดร้อ้ นจากวิกิ ฤตโควิดิ ‑19 รัฐั บาลได้ม้ ีมี าตรการ ที่่�มีที ี่่�อยู่่�อาศััยเป็็นหลัักประกััน เป็น็ ต้้น โดยเปิดิ ให้ล้ งทะเบียี น เยียี วยาหลายรููปแบบ ได้้แก่่ รับั ความช่ว่ ยเหลืือตั้้�งแต่่ 17 พฤษภาคม–31 ธันั วาคม 2564 มาตรการช่ว่ ยเหลืือครััวเรืือนประชาชน 4 และการจ้้างงาน44 โครงการสิินเชื่่�อ “เสริิมพลัังฐานราก” เริ่่ม� ตั้้�งแต่่ 1 15 มกราคม 2564 โดยธนาคารออมสิินปล่่อยสิินเชื่่�อที่่� ลดหย่่อนการส่่งเงิินประกัันสัังคม 3% ตั้้�งแต่่มกราคม ครอบคลุมุ ผู้้�ประกอบการรายย่อ่ ย ผู้้�ประกอบอาชีพี อิิสระ ผู้้�มีี รายได้ป้ ระจำำ� รวมถึงึ บุคุ คลในครอบครัวั ที่่ไ� ด้ร้ ับั ผลกระทบจาก 2564 โดยได้้ขยายเวลามาเรื่่อ� ย ๆ จนกระทั่่�งสิ้้�นสุุดเมื่่�อ โควิิด‑19 ภััยทางเศรษฐกิิจ และภััยธรรมชาติิ เดืือนพฤศจิิกายน 2564 5 เยีียวยาแรงงานและผู้้�ประกอบการ 9 สาขากิิจการ ในพื้้น� ที่่�ควบคุมุ สูงู สุดุ และเข้ม้ งวด ที่่�อยู่่�ในระบบประกัันสัังคม ม.33, ม.39 และ ม.40 โดยให้เ้ งินิ ตามเกณฑ์์ที่่�กำำ�หนด ตั้้�งแต่่ เดืือนสิิงหาคม 2564 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 113

มาตรการช่ว่ ยเหลืือภาคธุุรกิจิ 2 1 โครงการเราเที่่�ยวด้้วยกััน รัฐั บาลสนัับสนุนุ ค่่าที่่�พัักและค่่าอาหารให้้ มาตรการทางการเงิิน เพื่่�อช่่วยเหลืือฟื้้� นฟูู ประชาชนใช้ส้ ำำ�หรับั การท่อ่ งเที่่ย� ว เพื่่อ� ช่ว่ ยเหลือื ผู้้�ประกอบธุรุ กิจิ ท่อ่ งเที่่ย� วและ บริกิ าร ผู้้�ประกอบธุุรกิิจที่่�ได้้รับั ผลกระทบ 1) การให้ส้ ิินเชื่่อ� แก่่ผู้้�ประกอบธุรุ กิิจ (มาตรการ 3 สิินเชื่่�อฟื้้� นฟูู) หรือื soft loan แบงก์์ชาติิ มาตรการสินิ เชื่อ�่ เพื่่อ� การลงทุนุ และเพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพการผลิติ โดยธนาคาร ปล่่อยกู้้�ดอกเบี้้�ยต่ำำ� ระยะเวลา 5 ปีี โดยไม่่ เรียี กเก็็บดอกเบี้้�ยใน 6 เดืือนแรก ส่ง่ เสริมิ การส่ง่ ออกและการนำำ�เข้า้ (ธสน.) สนับั สนุนุ สินิ เชื่่อ� ให้ผ้ ู้้�ประกอบการ 2) มาตรการสนับั สนุนุ การรับั โอนทรัพั ย์ส์ ิินหลััก ส่่งออกและธุุรกิิจที่่�เกี่่�ยวข้อ้ ง ประกันั เพื่่อ� ชำ�ำ ระหนี้้� “พักั ทรัพั ย์์ พักั หนี้้”� (asset warehousing) ให้้ผู้้�ประกอบธุุรกิิจได้้พััก แม้้รัฐั บาลจะมีีมาตรการช่่วยเหลืือเยีียวยาผู้้�ที่่�ได้้รับั ผลกระทบหลาย ภาระหนี้้�ชั่่ว� คราว ซึ่่�งลูกู หนี้้�มีสี ิิทธิเิ ช่า่ และซื้้อ� มาตรการ แต่่ก็็มีีข้้อวิิจารณ์์มากมาย เช่่น หลายโครงการไม่่ครอบคลุุม คืืนทรัพั ย์ส์ ิินในอนาคต กลุ่่�มผู้้�ที่่�ได้้รับั ความเดืือดร้อ้ นจริงิ  ๆ เป็็นมาตรการประคัับประคองได้้เพียี ง ระยะสั้้�น ทำำ�ให้้กลุ่่�มคนยากจนและเปราะบางไม่่สามารถฟื้้� นตััวได้้ เพราะ ภาพ: wangchaphoo.go.th/wcp_main/index.php/2012-05-16-12-15- ไม่ม่ ีมี าตรการอื่่น�  ๆ รองรับั ให้ส้ ามารถพึ่่�งตนเองได้้ การได้ร้ ับั สิทิ ธิติ ้อ้ งแสดง 19/8-news-prachasampan/1990-2564-03-11-2 เอกสารหลักั ฐานหลายอย่า่ ง หรือื มีเี งื่่อ� นไขของการช่ว่ ยเหลือื จำำ�นวนมาก ยาก ที่่จ� ะรับั รู้้�และทำำ�ความเข้า้ ใจได้ส้ ำำ�หรับั คนทั่่ว� ไป หรือื ต้อ้ งลงทะเบียี นออนไลน์์ ภาพโปสเตอร์โ์ ครงการรวมพลัังพลเมือื งตื่่�นรู้้�ฯ เพื่่อ� รับั สิิทธิเิ ท่่านั้้�น ทำำ�ให้ค้ นเปราะบางและด้้อยโอกาสไม่ส่ ามารถเข้า้ ถึึงได้้ อีีกทั้้�งรัฐั ยัังมีีการเยีียวยาที่่�ไม่่เพีียงพอและไม่่ทัันต่่อความเดืือดร้อ้ น เช่่น 114 — สุุขภาพคนไทย 2565 ค่่าน้ำำ�ค่่าไฟซึ่่�งเมื่่�อคำำ�นวณดููแล้้ว ช่่วยลดค่่าใช้้จ่่ายได้้น้้อยมาก เพีียง 20- 30 บาท ต่่อคนต่่อเดืือนเท่่านั้้�น46 ซึ่่�งไม่ส่ ามารถบรรเทาความเดืือดร้อ้ นได้้ นอกจากมาตรการเยีียวยาของรัฐั ยัังมีีความช่่วยเหลืือจากองค์์กรและ ภาคส่ว่ นอื่่น�  ๆ ที่่ร� องรับั กลุ่่�มเปราะบาง เช่น่ กรมกิจิ การเด็ก็ และเยาวชน กองทุนุ เพื่่อ� ความเสมอภาคทางการศึกึ ษา สถาบันั สุขุ ภาพจิติ เด็ก็ และวัยั รุ่่�นราชนครินิ ทร์์ และยูนู ิเิ ซฟ ที่่จ� ัดั ตั้้ง� ศูนู ย์ช์ ่ว่ ยเหลือื เด็ก็ ติดิ โควิดิ ‑19 เพื่่อ� บูรู ณาการข้อ้ มูลู เด็ก็ ที่่� ได้ร้ ับั ผลกระทบจากโควิดิ ‑19 ทั้้ง� ผู้้�ป่ว่ ยเด็ก็ กลุ่่�มเปราะบางที่่เ� ข้า้ ไม่ถ่ ึงึ การดูแู ล รักั ษา เด็็กกำำ�พร้า้ พ่่อแม่่ที่่�เสีียชีีวิิตจากโควิิด‑19 เด็็กที่่�ได้้รับั ความกระทบ กระเทือื นทางจิติ ใจ ไม่ม่ ีผี ู้้�ดูแู ล หรือื มีแี นวโน้ม้ หลุดุ ออกนอกระบบการศึกึ ษา เพื่่อ� ปกป้้องช่ว่ ยเหลืือให้ท้ ัันเวลาและทุกุ มิติ ิิปััญหา47 นอกจากนี้้� สำำ�นัักงานคณะกรรมการสุุขภาพแห่่งชาติิ (สช.) ได้้ร่ว่ ม กัับภาคีีเพื่่�อขัับเคลื่่�อนโครงการ “รวมพลัังพลเมืืองตื่่�นรู้้� หนุุนช่่วยรััฐ สู้้�ภััยโควิิด‑19” โดยมีีเป้้าหมายในการหนุุนช่่วยมาตรการหลัักของรัฐั ทั้้�งการควบคุมุ โรคระบาด การเยียี วยา การฟื้้� นฟูสู ุขุ ภาพและคุณุ ภาพชีวี ิิต การฟื้้�นฟูดู ้า้ นเศรษฐกิจิ ให้ส้ ามารถนำำ�ไปปฏิบิ ัตั ิใิ นพื้้น� ที่่อ� ย่า่ งมีปี ระสิทิ ธิภิ าพได้้ รวมทั้้ง� ทำำ�ให้ก้ ารช่ว่ ยเหลือื ประชาชนที่่ม� ีอี ยู่่�แล้ว้ เป็น็ ไปได้ด้ ีมี ากขึ้้�น โดยมีฐี าน อยู่่�ในระดัับตำำ�บลเป็็นหลััก เพราะมีีความพร้อ้ มในการเชื่่�อมระหว่่างรัฐั กัับ ภาคประชาชนได้้มากที่่�สุุด มีีลัักษณะการทำำ�งานแบบบููรณาการพลัังของ หน่ว่ ยงานหลักั ที่่อ� ยู่่�ในส่ว่ นกลางทุกุ ด้า้ น ทั้้ง� ภารกิจิ เครือื ข่า่ ย เครื่่อ� งมือื และ งบประมาณ และไปช่่วยเครือื ข่่ายในพื้้�นที่่�ทำำ�ให้้เกิิดข้้อตกลงร่ว่ มที่่�เรียี กว่่า “ธรรมนูญู สู้้�ภัยั โควิดิ ”48 โดยคาดว่า่ จะทำำ�ให้ป้ ระชาชนเกิดิ การตื่่น� ตัวั มีมี าตรการ ไปหนุนุ เสริมิ มาตรการของรัฐั และช่ว่ ยฟื้้� นฟูเู ยียี วยาผลกระทบจากโควิดิ ‑19 อีีกทั้้�งจะสามารถทำำ�ให้้ประชาชนได้้เรียี นรู้้�และเข้้าใจกระบวนการกระจาย อำำ�นาจไปสู่่�ภูมู ิภิ าคและท้้องถิ่่�นมากขึ้้�นด้้วย

4 ประเพณีและวฒั นธรรมครอบครวั งานศพและการเผาศพยุคุ โควิิด‑19 ใ น บ า ง จัั ง ห วัั ด ยัั ง ป ร า ก ฏ ย อ ด ผู้้� เ สีี ย ชีี วิิ ต ร า ย วัั น ที่่� ยัั ง ค่่อนข้้างสููงอย่่างเช่่น จัังหวััดนครศรีธี รรมราช ที่่�มีีข่่าวเมื่่�อ การตายจากการติิดเชื้้�อโควิิด‑19 ไม่่เป็็นประเด็็นใหญ่่ วัันที่่� 14 ตุุลาคม 256451 มีียอดผู้้�เสีียชีีวิิต 18 รายภายใน 2 เท่่าใดนัักในการระบาดระลอกแรกช่่วงปีี 2563 ซึ่่�งมีีจำำ�นวน วััน ทำำ�ให้้มีีจำำ�นวนเมรุุไม่่เพีียงพอ ส่่วนจัังหวััดปทุุมธานีีนั้้�น ผู้้�ติดิ เชื้้อ� รายใหม่ส่ ูงู สุดุ เพียี งวันั ละ 188 รายเมื่่อ� วันั ที่่� 22 มีนี าคม องค์์การบริหิ ารส่่วนจัังหวััดต้้องตััดสิินใจระดมทุุนสร้า้ งเมรุุ และมีียอดผู้้�เสีียชีีวิิตรายวัันสููงสุุดเพีียง 4 รายเมื่่�อวัันที่่� 24 เพิ่่ม� เติิม52 มีนี าคม ติดิ เชื้้อ� สะสมทั้้ง� ปีี (สิ้้น� สุดุ เมื่่อ� วันั ที่่� 31 ธันั วาคม) 7,163 ราย และเสีียชีวี ิิตสะสมตลอดทั้้�งปีีเพียี ง 63 ราย ในส่่วนของผู้้�เสีียชีีวิิตชาวมุุสลิิม ก็็ปรากฏสถานการณ์์ สุุสาน (กููโบร์)์ เริ่่ม� แน่่นในจัังหวััดปััตตานีีในช่่วงต้้นเดืือน แม้เ้ ข้า้ สู่่�การแพร่ร่ ะบาดระลอกที่่� 3 ในช่ว่ งต้น้ ปี ี 2564 สถิติ ิิ สิิงหาคม 2564 แม้้ขณะนั้้�นจะมีีการฉีีดวััคซีีนไปได้้ระยะหนึ่่�ง การตายก็็ยัังไม่่สููงมากนััก จนเข้้าการระบาดระลอกที่่� 4 เมื่่�อ แล้้วแต่่ก็็ยังั ไม่ม่ ีที ีีท่่าว่่าตััวเลขผู้้�ติิดเชื้้อ� จะลดลง เฉพาะ 5 วััน ต้้นเดืือนกรกฎาคม แรกของเดืือนสิิงหาคม ก็็มีผี ู้้�เสีียชีวี ิิตจากการติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 ไปแล้้วถึึง 28 ราย ซึ่่�งส่่วนใหญ่่เป็็นผู้้�นัับถืือศาสนาอิิสลาม วััดราษฏร์ป์ ระคองธรรม จัังหวััดนนทบุุรีี ซึ่่�งได้้ประกาศ ซึ่่�งต้้องประกอบพิธิ ีฝี ังั ภายใน 24 ชั่่ว� โมง เผาศพผู้้�เสีียชีีวิิตจากเชื้้�อโควิิด‑19 โดยไม่่คิิดค่่าใช้้จ่่ายใด ๆ หลัังจากที่่�มีีข่่าวปรากฏในสัังคมว่่ามีีสััปเหร่อ่ และวััดหลาย ความท่่วมท้้นของผู้้�ติิดเชื้้�อรายใหม่่โดยเฉพาะที่่�มีีอาการ แห่่งตั้้�งข้้อรังั เกีียจเกี่่�ยวกัับการเผาศพผู้้�ติิดเชื้้�อ ทำำ�ให้้เป็็นวััด รุุนแรงเกิินกว่่าระบบสาธารณสุขุ จะรับั มือื ได้ไ้ หว ในแต่่ละวััน ที่่�ได้้รับั การติิดต่่อให้้เผาศพอย่่างต่่อเนื่่�องทั้้�งวัันทั้้�งคืืนเป็็น มีกี ารรายงานข่า่ วน่่าสลดเกี่่�ยวกัับการเสีียชีวี ิิตคาบ้า้ นอย่า่ งที่่� เวลานาน ถึึงกัับมีกี ารรายงานข่า่ วว่่าต้้องใช้พ้ ัดั ลมขนาดใหญ่่ ไม่่เคยปรากฏมาก่่อน เนื่่�องจากไม่่ได้้รับั ความช่่วยเหลืือ ช่่วยลดความร้อ้ นของเตาเผา49 หลัังจากนั้้�นก็็มีีข่่าวเมรุุวััด ไ ด้้ อ ย่่ า ง ทัั น ท่่ ว ง ทีี แ ม้้ จ ะ ไ ด้้ ติิ ด ต่่ อ ไ ป ยัั ง โ ร ง พ ย า บ า ล แ ล ะ แคนอก จังั หวัดั นนทบุรุ ีี ประกาศหยุดุ รับั เผาศพเนื่่อ� งจากเผาศพ หน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง อย่่างเช่่นข่่าวผู้้�สููงอายุุและหลานที่่� อย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� งวันั ละ 4-5 ศพ จนเมรุุเกิดิ เพลิงิ ไหม้แ้ ละเสียี หาย50 ตนเองเลี้้�ยงติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 และเสีียชีวี ิิตที่่�บ้า้ นโดยทิ้้�งหลาน ไว้้เพีียงลำำ�พััง รวมทั้้�งผู้้�สููงอายุุพี่่�น้้อง 3 คนที่่�อยู่่�ด้้วยกัันและ ข่า่ วเกี่่ย� วกับั การใช้เ้ มรุุเผาศพอย่า่ งหนักั ทยอยออกมาตลอด ติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 โดยสองคนเสีียชีวี ิิตมาแล้้ว 6 วัันและอีีกคน เดืือนกรกฎาคม และสิิงหาคม ทั้้�งที่่�วััดบางน้ำำ�ชน เขตธนบุุรีี อยู่่�ในสภาพอิิดโรยตอนที่่�หน่่วยกู้้�ภััยเดิินทางเข้า้ ไปถึึง53 วััดบางม่ว่ ง และวััดลำำ�โพ จัังหวััดนนทบุรุ ีี วััดศิริ ิเิ จริญิ เนินิ หม้อ้ จัังหวััดราชบุุรีี วััดโกรกกราก จัังหวััดสมุทุ รสาคร วััดท่่าหลวง สัังคมเริ่่�มตั้้ง� คำำ�ถามอย่่างคับั ข้้องใจว่่า จัังหวััดพิจิ ิิตร “เราเดิินมาถึึงจุุดนี้้ไ� ด้อ้ ย่า่ งไร” ภาพ: thainews.prd.go.th/RegionNews/RegionNews/Detail/TCATG210905210108620 พิิธีฌี าปนกิิจยุุคโควิิด‑19 ที่่�มีีแต่่ความเงีียบเหงา ว้้าเหว่่ การเผาศพยุคุ โควิิด-19 ณ วััดเถรพลาย จัังหวััดสุพุ รรณบุรุ ีี ทั้้ง� ที่่ป� ระเพณีีการทำำ�บุญุ อุทุ ิศิ ส่ว่ นกุศุ ลหลายวันั ก่อ่ นการปลงศพ ตามความเชื่่�อของแต่่ละศาสนา ส่่วนหนึ่่�งเป็็นไปเพื่่�อบรรเทา ความเศร้า้ โศกของบรรดาผู้้�มีคี วามสนิทิ สนมใกล้้ชิดิ กัับผู้้�ตาย แต่ส่ ำำ�หรับั ศพที่่เ� สียี ชีวี ิติ จากการติดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 จะต้อ้ งดำำ�เนินิ การโดยทันั ทีี ไม่ส่ ามารถประกอบพิธิ ีเี ต็ม็ ตามรููปแบบประเพณีี แม้แ้ ต่ผ่ ู้้�ไปร่ว่ มการเผา หรือื ฝังั ก็ม็ ีจี ำำ�นวนน้อ้ ยมาก บางรายถึงึ กัับไม่ม่ ีเี ลยเนื่่อ� งจากกลััวการติิดเชื้้อ� และแม้แ้ ต่่พระสงฆ์เ์ องก็็ ต้้องใส่่ชุดุ อุปุ กรณ์์ป้้องกัันส่่วนบุคุ คล (personal protective equipment: PPE) ช่ว่ ยทำำ�หน้า้ ที่่ท� ั้้ง� พิธิ ีสี งฆ์แ์ ละผู้้�ช่ว่ ยสัปั เหร่อ่ 54 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 115

แ ม้้ แ ต่่ ศ พ ที่่� ไ ม่่ ไ ด้้ เ สีี ย ชีี วิิ ต จ า ก เทศกาลและประเพณีี ขอพรญาติิผู้้�ใหญ่่ เทศกาลสงกรานต์์ การติิดเชื้้�อโควิิด‑19 งานศพก็็ต้้อง จึึงมีคี วามคึึกคัักมากกว่่าวัันหยุดุ อื่่�น ๆ จััดการอย่่างกระชัับเนื่่�องจากมีีคนไป ประเทศไทยมีีจำำ�นวนวัันหยุุดมาก ร่ว่ มทั้้�งงานทำำ�บุุญอุุทิิศส่่วนกุุศล และ เป็็นอัันดัับ 7 ของโลก โดยในปีี 2564 แต่่ บรรยากาศสงกราน ต์์ ปีี  2563 การฌาปนกิิจน้้อย การจััดพิิธีสี วด พิิธีี มีีวัันหยุุดราชการรวมทั้้�งสิ้้�น 29 วััน55 เป็็นบรรยากาศแห่่งความสงััดเงีียบ ทำำ�บุญุ และการฌาปนกิจิ จัดั อย่า่ งกระชับั ในจำำ�นวนนี้้�มีีเพีียง 6 วัันเท่่านั้้�นที่่� ที่่�คนไทย และชาวต่่างชาติิไม่่เคย ในต่า่ งจังั หวัดั หลายพื้้น� ที่่ท� ี่่ฌ� าปนสถาน เป็็นการหยุุดในวัันสำำ�คััญตามรััฐพิิธีี ประสบมาก่่อนเพราะเป็็นปีีแรกของ แยกอยู่่�คนละที่่�กัับวััด บรรดาผู้้�ไป นอกนั้้�นเป็็นวัันหยุุดเกี่่�ยวกัับประเพณีี สถานการณ์์การระบาดของเชื้้อ� โควิดิ ‑19 ร่ว่ มงานศพในวัันฌาปนกิิจก็็จะไม่่ตาม ทั้้�งสิ้้น� ซึ่่�งมักั เป็น็ การหยุดุ เพื่่อ� ให้ส้ มาชิกิ ซึ่่�งก่่อนเทศกาลสงกรานต์์รัฐั บาลได้้ ไปร่ว่ มพิธิ ีที ี่่�ฌาปนสถานเหมือื นแต่่ก่อ่ น ในครอบครััวได้้ ทำำ�กิิ จกรรมต่่ าง ๆ ประกาศงดการเดิินทางข้้ามจัังหวััดอยู่่� ทำำ�ได้้เพีียงยืืนส่่งขบวนศพออกจากวััด ร่่วมกััน ไม่่ว่่าจะเป็็นวัันสงกรานต์์ ก่่อนแล้้ว อีีกทั้้�งนัักท่่องเที่่�ยวต่่างชาติิ ไปที่่�สุุสานซึ่่�งมีีแต่่ลููกหลานพี่่�น้้องญาติิ วัันขึ้้� นปีีใหม่่ วัันสำำ�คััญทางศาสนา หายหน้า้ ไปจากสถานที่่�ท่่องเที่่�ยวต่่าง ๆ สนิิทเท่่านั้้�นที่่�ตามขบวนศพไป แ ล ะ ยัั ง มีี วัั น สำำ�คัั ญ ท า ง ป ร ะ เ พ ณีี แ ล ะ แล้้วตั้้�งแต่่ปลายเดืือนมกราคม 2563 ความเชื่่อ� อีกี หลายวันั ที่่ไ� ม่ไ่ ด้ป้ ระกาศให้้ ไม่่เพีียงแต่่การตายเท่่านั้้�น แม้้แต่่ เป็น็ วันั หยุดุ เช่น่ วันั ลอยกระทง เทศกาล เ ท ศ ก า ล ส ง ก ร า น ต์์ ใ น ปีี   2 5 6 4 การเจ็็บป่่วยที่่�ต้้องนอนพัักรักั ษาตััวที่่� กิินเจ วัันคริสิ ต์์มาส วัันตรุุ ษอิิสลาม ยัั ง ค ง เ ป็็ น บ ร ร ย า ก า ศ ที่่� เ งีี ย บ เ ห ง า ลููกหลาน พี่่�น้้อง ญาติิสนิิทมิิตรสหาย วัันเยี่่�ยมสุุสานของชาวจีีน (เช็็งเม้้ง) อย่่างต่่อเนื่่�อง แม้้จะมีีการผ่่อนคลาย ที่่�เคยแวะเวีียนกัันไปเยี่่�ยมเมื่่�อถึึงคราว สมาชิกิ ในครอบครััวมีปี ระเพณีที ี่่�จะมา มาตรการในการเดินิ ทาง แต่บ่ างจังั หวัดั ต้้องล้้มหมอนนอนเสื่่�อ ไม่่ว่่าจะเป็็นที่่� พบปะ สัังสรรค์์ สืืบสานความสััมพัันธ์์ บางพื้้�นที่่�ยัังคงงดจััดกิิจกรรม หรือื มีี โรงพยาบาลหรือื ที่่�บ้้าน เป็็นอัันต้้องงด แนวคิิด และประเพณีีของตนเอง มาตรการที่่เ� ข้ม้ ข้น้ จนแทบไม่เ่ หลือื รสชาติิ การนอนเฝ้า้ ที่่�โรงพยาบาลทำำ�ได้้เฉพาะ ในเทศกาลเหล่า่ นี้้� ทั้ง�้ ยัังเป็น็ การกระตุ้้�น ของความเป็็นสงกรานต์์ที่่�ผู้้�คนรอคอย กรณีีที่่�จำำ�เป็น็ จริงิ  ๆ และคนนอนเฝ้้าไข้้ เศรษฐกิิจผ่่านการเดิินทางท่่องเที่่�ยว การสาดน้ำำ�สงกรานต์เ์ ป็น็ อันั งดไปอย่า่ งไม่่ จะหมุนุ เวียี นผัดั เปลี่่ย� นเพื่่อ� แบ่ง่ เบาภาระ จัับจ่่ายใช้ส้ อยของประชาชนอีีกด้้วย ต้อ้ งสงสัยั รวมไปจนถึงึ การตั้้ง� วงสังั สรรค์์ ในการดููแลผู้้�ป่่วยก็็ไม่่สามารถทำำ�ได้้ ซึ่่�งมักั จะเวีียนจััดไปตามบ้า้ นญาติิสนิิท ภายในครอบครััวต้้องตััดสิินใจว่่าใคร การแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 ทำำ�ให้้ มิติ รสหายเป็น็ ประจำำ�ทุกุ วันั ตลอดเทศกาล คนใดคนหนึ่�่งจะต้้องเป็็นผู้้�เฝ้้าไข้้และ การเดิิ นทางพบปะกัั นของสมาชิิก กลายเป็น็ การรับั ประทานอาหารมื้้อ� เล็ก็  ๆ ดููแลตลอดระยะเวลาที่่ผ� ู้้�ป่ว่ ยรัักษาตััวที่่� ในครอบครััว ญาติิสนิิท มิิตรสหาย เฉพาะสมาชิิกในครอบครัวั ที่่�สามารถ โรงพยาบาล ทำำ�ให้เ้ กิดิ ภาวะความเครียี ด ในเทศกาลและประเพณีเี หล่า่ นี้้ต� ้อ้ งจำำ�กัดั ลง เดิินทางข้้ามจัังหวััดมาร่ว่ มได้ไ้ ม่่กี่่�คน แก่่ผู้้�ดููแลเป็็นอย่า่ งมาก ไม่เ่ พียี งแต่ก่ ารรวมตัวั กันั ของญาติพิ ี่่น� ้อ้ ง ผู้้�สููงอายุุไม่่กล้้าเปิิดบ้้านรับั การรดน้ำำ� ที่่�จะทำำ�ให้้เกิิดการแพร่ก่ ระจายของเชื้้อ� ดำำ�หัวั ให้ศ้ ีลี ให้พ้ รแก่ล่ ูกู หลาน ซึ่่�งนาน ๆ ภาพ: unsplash.com/photos/sjB8BiVLUow โควิิด‑19 เท่่านั้้น� แต่่การเดิินทางที่่�ต้้อง ที่่� จ ะ ไ ด้้ ก ลัั บ ม า พ ร้ ้อ ม ห น้้ า พ ร้ ้อ ม ต า อาศัยั การขนส่ง่ มวลชนล้ว้ นมีคี วามเสี่่ย� ง ความเงีียบเหงาตลอด 2 ปีีที่่�ผ่่านมา ต่่อการติิดเชื้้อ� ทั้้�งสิ้้�น ชวนให้ผ้ ู้้�สููงอายุวุ ััยปลายคิิดไปว่่าจะมีี ชีวี ิิตอยู่�่ ทัันได้้เห็น็ บรรยากาศประเพณีี ในบรรดาวัันหยุุดต่่าง ๆ เหล่่านี้้� สงกรานต์อ์ ย่า่ งเดิมิ ที่่ต� นเองเห็น็ มาเจ็ด็ วัั น ที่่� ผู้้� ค น ตั้้� ง ต า ร อ ค อ ย ที่่� จ ะ ก ลัั บ ไ ป สิิบแปดสิิบปีีตั้้�งแต่่วััยเยาว์์หรืือไม่่ รวมญาติิมากที่่�สุดุ คืือเทศกาลขึ้้�นปีใี หม่่ และเทศกาลสงกรานต์์ อ ย่่ า ง ไ ร ก็็ ต า ม เ ร า ไ ด้้ เ ห็็ น ความพยายามในการปรัับตัั วเพื่่�อ เ ท ศ ก า ล ส ง ก ร า น ต์์ ไ ม่่ ใ ช่่ เ ป็็ น แ ต่่ การรักั ษาประเพณีี และศาสนพิิธีีให้้ เพีียงวัันเถลิิงศกตามสุุริยิ คติิของไทย สามารถคงความหมายไว้้ท่่ามกลาง เท่่านั้้�น แต่่ยัังเป็็นวัันผู้้�สููงอายุุ และ สถานการณ์์โควิิด‑19 แม้้จะสามารถ วัันครอบครัวั มีีกิิจกรรมรื่่น� เริงิ ต่่าง ๆ ทำำ� ไ ด้้ เ พีี ย ง บ า ง ส่่ ว น แ ต่่ ก็็ ยัั ง ดีี ก ว่่ า ทั้้� ง ก า ร ส า ด น้ำำ� ส ง ก ร า น ต์์ ก า ร ช ม การยอมจำำ�นนจนต้้องยกเลิิกสิ่่�งดีีงาม ขบวนแห่่ พิธิ ีที างศาสนา และการรดน้ำำ� ต่่าง ๆ ที่่�สืืบทอดกัันมาเป็็นเวลานาน 116 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ตััวอย่่างเช่่น การเวีียนเทีียนออนไลน์์ พูดู คุยุ วิสิ าสะกระชับั มิติ รได้อ้ ย่า่ งเมื่่อ� ก่อ่ น แม้แ้ ต่ก่ ารพูดู คุยุ ผ่า่ นหน้า้ กากอนามัยั และ การถ่่ายทอดสด (ไลฟ์)์ สวดมนต์์ และ การสัมั ผัสั ก็ต็ ้อ้ งทำำ�อย่า่ งระมัดั ระวังั พระสงฆ์ต์ ้อ้ งแยกอาหารใส่ป่ ิ่่� นโตแล้ว้ กลับั ไปฉััน ฟัั ง เ ท ศ น์์ ผ่่ า น เ ฟ ซ บุ๊๊� ก ข อ ง วัั ด ต่่ า ง   ๆ ที่่�กุฏุ ิิของตััวเองไม่ส่ ามารถฉัันรวมกัันได้้หลัังกลัับมาจากบิณิ ฑบาต ในวันั วิสิ าขบูชู า 6 พฤษภาคม 2563 เป็น็ ครั้้ง� แรก เพื่่อ� เป็น็ การรักั ษามาตรการเว้น้ แม้้ช่่องทางออนไลน์์จะเข้้ามามีีบทบาทในการช่่วยให้้เทศกาล ประเพณีี และ ระยะห่า่ งทางสังั คม จากนั้้น� ประเพณีี และ พิิธีกี รรมบางอย่่างพอจะดำำ�เนิินต่่อไปได้้ แต่่ต้้องยอมรับั ว่่าการขาดการปฏิิสััมพัันธ์์ พิธิ ีกี รรมต่า่ ง ๆ ก็เ็ ริ่่ม� ใช้ช้ ่อ่ งทางออนไลน์์ และการรวมกลุ่่�มแบบพบตััวและสััมผััสทางกายภาพทำำ�ให้้พลัังทางสัังคมอ่่อนแรง ท ด แ ท น ก า ร จัั ด กิิ จ ก ร ร ม ก า ร ร ว ม ตัั ว ลงไปอย่า่ งมาก ทางสังั คมแบบเดิมิ และในทำำ�นองเดียี วกันั ศาสนพิิธีีในคริสิ ต์์จัักรก็็มีีการอนุุโลม 5 ให้้มีีการจััดพิิธีีถวายบููชา (มิิสซา) ด้้วยการถ่่ายทอดสดผ่่านสื่่�อออนไลน์์ สังั คม ชุุมชน กับั ครอบครัวั เช่น่ เดีียวกััน ในสถานการณ์โ์ ควิดิ ‑19 สำำ� ห รัับ ศ า ส น า อิิ ส ล า ม นั้้� น แ ม้้ ในปี ี 2564 ความรุุนแรงของสถานการณ์์การระบาดระลอกที่่� 3 และที่่� 4 ที่่�ส่่อเค้้า บทบััญญััติิจะมิิได้้เปิิดช่่องให้้สามารถ ตั้้ง� แต่ก่ ่อ่ นเทศกาลสงกรานต์์ และเริ่่ม� ชัดั เจนมากขึ้้�นเมื่่อ� จำำ�นวนผู้้�ป่ว่ ยรายใหม่เ่ มื่่อ� วันั ที่่� 14 ทำำ�พิธิ ีลี ะหมาดผ่า่ นการถ่่ายทอดสดได้้ เมษายน พุ่่�งสูงู เกินิ กว่า่ 1,000 รายเป็น็ ครั้้ง� แรกนับั ตั้้ง� แต่เ่ กิดิ การแพร่ร่ ะบาด และเกินิ แต่ก่ ็ไ็ ด้ม้ ีกี ารผ่อ่ นปรนให้ง้ ดการละหมาด 10,000 รายเป็น็ ครั้้ง� แรกภายในระยะเวลา 3 เดือื น เมื่่อ� วันั ที่่� 17 กรกฎาคม ด้ว้ ยจำำ�นวน ญ ะ ม า อ ะ ห์์ ก า ร ล ะ ห ม า ด วัั น ศุุ ก ร์์ 10,083 รายพร้อ้ มกัับจำำ�นวนผู้้�เสีียชีวี ิิตรายใหม่่ 141 ราย ซึ่่�งเป็น็ การเสีียชีวี ิิตเกิินกว่่า (ญุุมอะห์์) รวมทั้้�งการละหมาดอีีฎิ้้�ล 100 รายต่่อวัันเป็็นครั้้ง� แรกเช่่นเดีียวกััน ทั้้�งยัังเกิิดวิิกฤตวััคซีีนไม่่เพีียงพอ ซึ่่�งขณะ อัั ด ฮ า ที่่� มัั ส ยิิ ด แ ล ะ ทุุ ก ส ถ า น ที่่� นั้้�นยอดผู้้�ได้้รับั วััคซีนี สะสมมีจี ำำ�นวน 14,130,489 ราย ระบบสาธารณสุขุ เริ่่ม� ส่่อเค้้า โดยเฉพาะในพื้้�นที่่�ควบคุุมสููงสุุดและ ว่่ากำำ�ลัังจะรับั มือื กัับสถานการณ์์ไม่ไ่ หว เข้้มข้้นซึ่่� งการละหมาดเหล่่านี้้�ล้้วนแต่่ เป็น็ การละหมาดสำำ�คััญและพิเิ ศษ ในความวิิกฤตของสถานการณ์์ นั้้�น สัังคมและชุุมชนได้้แสดงบทบาท ในการให้ก้ ารช่ว่ ยเหลืือและสนับั สนุนุ การดำำ�เนินิ ชีวี ิิตของคนในครอบครัวั ซึ่่�งสะท้้อน กุศุ โลบายสำำ�คัญั อันั หนึ่่�งของประเพณีี โครงสร้า้ งอัันแข็็งแรงอีีกโครงสร้า้ งหนึ่่�งในสัังคมไทย การทำำ�งานของสัังคมและ แ ล ะ ศ า ส น พิิ ธีีนั้้� น คืื อ ก า ร ส ร้้า ง ทุุ น ชุุมชนในการช่่วยเหลืือบรรเทาความทุุกข์์ยากต่่าง ๆ มัักจะดำำ�เนิินการแบบไม่่เป็็น ทางสังั คมผ่า่ นการรวมตัวั และการสร้า้ ง ทางการ แต่่สามารถดำำ�เนิินการได้้อย่่างรวดเร็ว็ และตอบสนองความต้้องการของ ปฏิิสััมพัันธ์์ระหว่่างผู้้�คนในเครือื ญาติิ ผู้้�ที่่�ได้้รับั ความเดืือดร้อ้ นจากการแพร่ร่ ะบาดของเชื้้อ� โควิิด‑19 และภายในสัังคมระดัับต่่าง ๆ ซึ่่�งจะ ทำำ�ให้้การอยู่่�ร่ว่ มกัันของคนในสัังคม เส้้นด้า้ ย...ได้โ้ ดยไม่ใ่ ช้้เส้้น มีีการแลกเปลี่่�ยน อุุดหนุุน เกื้้�อกููล และพึ่่�งพาอาศััยกััน ความหวาดกลััว ชื่่�อของกลุ่่�ม “เส้้นด้้าย” เป็็นชื่่�อหนึ่่�งที่่�คนในสัังคมไทยคิิดถึึงเป็็นชื่่�อแรก ๆ เมื่่�อ ต่่อการแพร่ร่ ะบาดของเชื้้�อโควิิด‑19 สมาชิกิ ในครอบครัวั ติดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 และเริ่่ม� ต้อ้ งหาโรงพยาบาลเพื่่อ� เข้า้ รับั การรักั ษา ประกอบกัับมาตรการรักั ษาระยะห่่าง แต่่การติิดต่่อประสานงานกัับโรงพยาบาลใกล้้เคีียง รวมทั้้�งหน่ว่ ยงานต่่าง ๆ ทั้้�งเพื่่อ� รวมทั้้�งการป้อ้ งกัันการแพร่ร่ ะบาดแบบ ขอรถพยาบาลมารับั ผู้้�ป่่วยที่่�บ้้าน และการเข้า้ รับั การรักั ษาไม่ง่ ่า่ ยนััก ครอบจักั รวาล (universal prevention) ที่่�รณรงค์์มาตั้้�งแต่่เดืือนสิิงหาคม 2564 ในช่ว่ งเวลาดัังกล่่าว ความเหลื่่�อมล้ำำ�ในการเข้า้ ถึึงระบบสาธารณสุขุ เริ่่ม� เกิิดเป็น็ สร้า้ งการเปลี่่�ยนแปลงต่่องานบุญุ และ ประเด็็นที่่�มีีการวิิพากษ์์วิิจารณ์์มากขึ้้�น ประชาชนคนธรรมดามีีความยากลำำ�บาก ประเพณีีต่่าง ๆ ในครอบครัวั และชุมุ ชน ในการติิดต่่อขอเข้้ารับั การรักั ษาเมื่่�อมีีอาการบ่่งชี้้�ของการติิดเชื้้�อตรงตามที่่� ศบค. ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ การขึ้้�นบ้า้ นใหม่่ การแต่ง่ งาน และสื่่�อต่่าง ๆ ประชาสััมพัันธ์์ การถููกปฏิิเสธจากโรงพยาบาลเนื่่�องจากเตีียงเต็็ม งานเทศกาลต่่าง ๆ ของศาลเจ้้า ฯลฯ การต้้องรอคอยอัันนานยาวกว่่าจะได้้รับั การติิดต่่อกลัับ ทำำ�ให้้หลายคนเสีียชีีวิิตไป ซึ่่� ง ต้้ อ ง เ ป ลี่่� ย น รูู ป แ บ บ ก า ร จัั ด ใ ห้้ มีี ในการรอคอยนั้้�น ไม่ว่ ่่าจะเป็น็ การรอคอยเพื่่อ� รับั การตรวจ56 หรือื รอคอยเพื่่อ� เข้า้ รับั ความรวบรัดั จำำ�กััดจำำ�นวนผู้้�เข้้าร่ว่ ม การรักั ษา57 และหลายคนแม้จ้ ะได้เ้ ข้า้ รับั การรักั ษา แต่ก่ ็ช็ ้า้ เกินิ ไป หากได้ร้ ับั การรักั ษา การจัดั วางที่่น� ั่่ง� ที่่ย� ืนื จนแทบไม่ส่ ามารถ ทัันท่่วงทีีก็็คงจะยังั รักั ษาชีวี ิิตไว้ไ้ ด้้ สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 117

ก า ร เ สีี ย ชีี วิิ ต ข อ ง “ อัั พ VG B ” แม่น่ มอีีจััน โครงการ “รับั คนน่า่ นกลับั บ้า้ น” ร่ว่ มกับั กุุ ล ท รััพ ย์์ วัั ฒ น ผ ล อ ดีี ต นัั ก กีี ฬ า องค์์การบริหิ ารส่่วนจัังหวััดน่่าน มูลู นิิธิิ อีี ส ป อ ร์์ ต รุ่่� น บุุ ก เ บิิ ก เ มื่่� อ วัั น ที่่� เฟซบุ๊๊�ก เพจ “อีจี ันั ” ซึ่่�งเป็น็ เพจชื่่อ� ดังั เพชรเกษม และภาคีเี ครือื ข่า่ ยจังั หวัดั น่า่ น 24 เมษายน 2564 หลัังจากที่่�ต้้องรอ ที่่� ร า ย ง า น ข่่ า ว อ า ช ญ า ก ร ร ม แ ล ะ โครงการ “กล่่องกำำ�ลัังใจช่ว่ ยครอบครัวั เพื่่อ� เข้า้ รับั การรักั ษานานถึงึ 9 วันั ที่่�บ้า้ น ภ า ย ห ลัั ง เ ก า ะ ติิ ด ป ร ะ เ ด็็ น สัั ง ค ม ผู้้�ตกงาน” ร่ว่ มกับั บริษิ ััทดอสไลฟ์์ (DOS แม้ส้ ุดุ ท้้ายอััพได้้เข้า้ รับั การรักั ษาแต่่อยู่่� อื่่�น ๆ มีีผู้้�ติิดตามกว่่า 11 ล้้านบััญชีี Life) โครงการมอบเตีียงสนาม 1,000 ได้้เพียี ง 3 วัันก็็เสีียชีวี ิิตในที่่�สุดุ นำำ�ไปสู่่� ด้้วยศัักยภาพของความเป็็นสื่่�อมวลชน เตียี ง ร่ว่ มกับั บริษิ ััท EPG และบริษิ ััทขนส่ง่ ก า ร ก่่ อ ตั้้� ง ก ลุ่่� ม ป ร ะ ช า ช น อ า ส า ช่่ ว ย ออนไลน์์ที่่�มีีคนสนใจติิดตามจำำ�นวน ทริปิ เปิ้้� ลไอ (Triple i) โครงการส่ง่ กล่อ่ ง ทำำ� ห น้้ า ที่่� ใ น ก า ร ติิ ด ต่่ อ ป ร ะ ส า น ห า มาก ทำำ�ให้้การเคลื่่�อนไหวเพื่่�อบรรเทา กำำ�ลัังใจ 500 ครอบครัวั ร่ว่ มกัับมููลนิิธิิ โรงพยาบาลให้้กัับผู้้�ติิดเชื้้�อที่่�อยู่่�ที่่�บ้้าน ความช่่วยเหลืือผู้้�ได้้รับั ผลกระทบจาก ปอเต็็กตึ๊๊�ง โครงการส่่งมอบอาหารปรุุง รวมทั้้ง� การเข้า้ ไปให้ก้ ารช่ว่ ยเหลือื เบื้้อ� งต้น้ การแพร่ร่ ะบาดของเชื้้อ� โควิดิ ‑19 มีพี ลังั สำำ�เร็จ็ ร่ว่ มกัับบริษิ ััทซีพี ีแี รม (CP Ram) เช่น่ การให้เ้ ครื่่อ� งช่ว่ ยหายใจและนำำ�ไปส่ง่ อย่า่ งมาก โครงการ “โควิิดแอทโฮม ติิด-ไม่่ติิด ที่่�โรงพยาบาล โควิิดเราช่ว่ ยได้้” ร่ว่ มกัับรายการ เรื่่อ� ง เ พ จ อีี จัั น ไ ด้้ ก ล า ย เ ป็็ น ข้้ อ ต่่ อ เล่่าเช้า้ นี้้� ซึ่่�งมุ่่�งช่ว่ ยเหลืือแบบครบวงจร กลุ่่�มอาสาดัังกล่่าวก่่อตั้้�งโดย คริสิ ขนาดใหญ่่ที่่�เชื่่�อมให้้ความช่่วยเหลืือ แก่ค่ นที่่ก� ักั ตัวั ที่่บ� ้า้ น (home isolation) โปตระนัันทน์์ นัักการเมือื งอดีีตผู้้�สมัคั ร จากบุุคคลและองค์์กรในสัังคมไปถึึง ทั้้�งในกรุุงเทพฯ และต่่างจัังหวััด ตั้้�งแต่่ สมาชิิกสภาผู้้�แทนราษฎร กรุุงเทพฯ ผู้้�ที่่�ได้้รับั ผลกระทบจากการแพร่ร่ ะบาด การเอกซเรย์์ปอด การประสานเพื่่�อให้้ ร่ว่ มกัับพี่่�ชายของอััพ ที่่�ได้้พบกัันเมื่่�อ ของเชื้้อ� โควิดิ ‑19 ด้ว้ ยขั้้น� ตอนที่่น� ้อ้ ยที่่ส� ุดุ บริกิ ารแพทย์ท์ างไกล (telemedicine) คราวไปร่ว่ มงานศพของอัพั และจิติ อาสา สะดวกที่่�สุดุ และรวดเร็ว็ ที่่�สุดุ การประสานเพื่่อ� ให้ไ้ ปพบแพทย์แ์ ละรับั อีีกหลายคน อาทิิ นฤธััช ศรีบี ุุญเรือื ง การรักั ษา รวมทั้้ง� บริกิ ารรับั -ส่ง่ การมอบ อภิวิ ัฒั น์์ ด่า่ นศรีชี าญชัยั ภูวู กร ศรีเี นียี น ก า ร ร ะ ด ม ท รัั พ ย า ก ร แ ล ะ ถังั ออกซิเิ จนเพื่่อ� ให้ใ้ ช้ท้ ี่่บ� ้า้ น การส่ง่ อาหาร โ ด ยตั้้� ง ชื่่� อ ก ลุ่่� ม ว่่ า “ เ ส้้ น ด้้ า ย ความช่ว่ ยเหลืือรููปแบบต่่าง ๆ ในสัังคม ปรุุงสำำ�เร็จ็ ข้้าวสาร บะหมี่่�กึ่่�งสำำ�เร็จ็ รููป (Zen-dai) … ได้โ้ ดยไม่ใ่ ช้เ้ ส้น้ ” สะท้อ้ น ของเพจอีีจััน เกิิดจากทั้้�งทีีมงานของ ปลากระป๋๋อง อาหารแห้้งอื่่�น ผ้้าอ้้อม เจตนารมณ์ใ์ นการช่ว่ ยเหลืือคนธรรมดา เพจได้้รับั รู้้�รับั ฟัังความทุุกข์์ยากของ สำำ�เร็จ็ รููป (ทั้้ง� ของเด็ก็ และผู้้�สูงู อายุ)ุ และ ที่่�ขาดเส้้นสายให้ไ้ ด้้รัับการดููแลและ ประชาชนแล้้วทีีมงานพยายามติิดต่่อ กล่อ่ งกำำ�ลังั ใจซึ่่�งบรรจุสุ ิ่่ง� ของจำำ�เป็น็ ต่า่ ง ๆ ช่่ วย เ ห ลืือ ใ น ช่่ ว ง ก า ร ร ะ บ า ด ข อ ง ขอความช่ว่ ยเหลือื จากบุคุ คลหรือื หน่ว่ ยงาน ให้้แก่่คนที่่�ลงทะเบียี นเข้า้ มา โควิิด‑19 ในระยะต่่อมากลุ่่�มเส้้นด้้าย ที่่�จะสามารถช่่วยเหลืือได้้ และเกิิด ทำำ�งานเชิิงรุุ กด้้วยการพยายามให้้คน จากการที่่�บุุคคลหรือื หน่่วยงานต่่าง ๆ ในบรรดาโครงการต่่าง ๆ ที่่�เพจอีีจััน เข้้าถึึงการตรวจให้ไ้ ด้้มากที่่�สุุด และ รับั ทราบปััญหาและความต้้องการของ ดำำ�เนินิ การร่ว่ มกัับบุคุ คลและหน่ว่ ยงาน เร็ว็ ที่่�สุดุ ผู้้�ได้ร้ ับั ผลกระทบแล้ว้ ติดิ ต่อ่ ทีมี งานของ ต่่าง ๆ โครงการบรรเทาความช่ว่ ยเหลือื เพจเพื่่อ� ร่ว่ มสมทบทุนุ ข้า้ วของเครื่่อ� งใช้้ แก่แ่ ม่ล่ ูกู อ่อ่ นที่่ต� ิดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 หรือื ถูกู ภายในระยะเวลา 3 เดืือนนัับตั้้�งแต่่ และกำำ�ลัังกายร่ว่ มกัับทีีมงานของเพจ กัักตััว และส่่งผลกระทบให้้ลููกขาดนม การก่่อตั้้�งในเดืือนเมษายน 2564 ภายใต้้ชื่่�อโครงการ “แม่่นมอีีจััน” เป็็น ก ลุ่่� ม เ ส้้ น ด้้ า ย ร า ย ง า น ว่่ า มีี จำำ� น ว น ตััวอย่่างเช่่น โครงการ “คนไทย โครงการที่่�ได้้รับั การกล่่าวถึึงมากที่่�สุุด อาสาสมััครเพิ่่�มจาก 2 คน เป็็น 100 ไม่่ทิ้้� งกัั น” ของ เซเว่่ น อีี เลฟเว่่ น โครงการหนึ่่�ง คน รับั การติิดต่่อขอความช่่วยเหลืือ กัั บ เ พ จ อีี จัั น เ พื่่� อ ม อ บ เ ค รื่่�อ ง ผ ลิิ ต 2,602 คน รับั -ส่ง่ ผู้้�ป่ว่ ยกว่า่ 2,200 ราย ออกซิิเจน ชุุด PPE และอุุปกรณ์์สู้้�ภััย ภาพ: bbc.com/thai/thailand-58096985 ใช้ร้ ถยนต์ว์ ิ่่ง� ช่ว่ ยเหลือื กว่า่ 5,000 เที่่ย� ว โควิดิ สำำ�หรับั คนพิกิ าร และบุคุ คลทั่่ว� ไป ช่ว่ ยเหลือื ให้ค้ ำำ�แนะนำำ�ผ่า่ นคอลเซ็น็ เตอร์์ กว่่า 13,000 กรณีี และพากลุ่่�มเสี่่�ยงไป ภาพ: matichonweekly.com/hot-news/article_424244 ตรวจหาเชื้้�อเชิิงรุุกอีีกกว่่า 1,000 คน การปฏิิบััติิงานของกลุ่่�มเส้้นด้้าย โดยได้้รับั การสนัับสนุนุ เป็็นเงิินบริจิ าค และอุุปกรณ์์ต่่าง ๆ จากภาคประชาชน และภาคเอกชน58 118 — สุุขภาพคนไทย 2565

โครงการแม่น่ มอีจี ันั เริ่่ม� ขึ้้�นตั้้ง� แต่่การระบาด มููลนิธิ ิกิ ระจกเงา ของโควิิด‑19 ระลอกแรก โดยเริ่่ม� จากมููลนิิธิิ “ออกซิเิ จนช่ว่ ยประคองลมหายใจ” ปวีีณา หงสกุุลเพื่่�อเด็็กและสตรีี ที่่�พยายาม ใ ห้้ ค ว า ม ช่่ ว ย เ ห ลืื อ แ ก่่ ก ลุ่่� ม แ ม่่ ลูู ก อ่่ อ น ที่่� #ออกซิิเจนช่ว่ ยประคองลมหายใจ ได้้รับั ผลกระทบและได้้รับั นมบริจิ าคมาจำำ�นวน #มููลนิธิ ิกิ ระจกเงา มาก จึึงขอความช่ว่ ยเหลืือไปยังั ทีีมงานของเพจ #โควิิด19 อีจี ันั เพื่่อ� ช่ว่ ยเหลือื ในการจัดั หีบี ห่อ่ เตรียี มส่ง่ ต่อ่ ให้้ ครอบครัวั ผู้้�เดือื ดร้อ้ น โดยคุณุ แม่ส่ ามารถระบุสุ ูตู ร มููลนิิธิิกระจกเงาเกิิดขึ้้� นจากคนหนุ่่�มสาว 5 คน เคยรวมตััวกััน นม และยี่่�ห้้อที่่�ใช้้อยู่่�เพื่่�อไม่่ให้้เกิิดผลกระทบต่่อ ในการเคลื่่�อนไหวทางการเมืืองช่่วงการทำำ�รัฐั ประหารของคณะรักั ษา สุุขภาพของลููก59 นอกจากนี้้�ยัังได้้จััดส่่งกล่่อง ความสงบเรียี บร้อ้ ยแห่่งชาติิ (รสช.) เมื่่�อปลายปีี 2534 ทั้้�ง 5 คนสานต่่อ กำำ�ลัังใจให้้แก่่ลููก ๆ ของแม่่ที่่�ติิดเชื้้�อ และแม่่ที่่� อุุดมการณ์์การทำำ�งานเพื่่�อสัังคมในชื่่�อ “กลุ่่�มศิิลปวััฒนธรรมกระจกเงา” ต้้องกัักตััว ภายใต้้มููลนิิธิิโกมลคีีมทอง มีีเป้้าหมายหลัักในการดำำ�เนิินงาน 3 ข้้อ คืือ “สร้า้ งคน สร้า้ งนวัตั กรรม และสร้า้ งการเปลี่่ย� นแปลง” การดำำ�เนินิ การช่ว่ งแรก “ ความต้้องการถัังออกซิิเจนและ เป็น็ การใช้พ้ ลังั วัฒั นธรรม เช่น่ การละคร และศิลิ ปะ จัดั กิจิ กรรมค่า่ ยเด็ก็ และ เยาวชนในที่่�ต่่าง ๆ ของประเทศ เครื่่�องผลิิตออกซิิเจนเพิ่่�มสููงมากขึ้�้น ห ลัั ง จ า ก ที่่� มีี จำำ� น ว น ผู้้�ป่่ ว ย ที่่� เ ข้้ ารัับ กิิจกรรมต่่าง ๆ ที่่�มููลนิิธิิฯ ดำำ�เนิินการค่่อนข้้างหลากหลาย ไม่่ว่่า การรัักษาที่่�โรงพยาบาลจนหายจาก จะเป็น็ กิจิ กรรมสนับั สนุนุ การอ่า่ น แบ่ง่ ปันั เสื้้อ� ผ้า้ ค่า่ ยบำำ�บัดั ยาเสพติดิ ในชุมุ ชน การติิดเชื้้�อ และแพทย์์อนุุญาตให้้ ครููอาสาเพื่่อ� ไปสอนในพื้้น� ที่่�ชนบท การบรรเทาภััยพิบิ ัตั ิิต่่าง ๆ แต่่กิิจกรรมที่่� โดดเด่น่ เป็น็ กิจิ กรรมเกี่่ย� วกับั การช่ว่ ยเหลือื เด็ก็ และเยาวชนในรููปแบบต่า่ ง ๆ กลัับไปรัักษาตััวต่่อที่่�บ้้าน แต่่พบว่่า ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ การตามหาเด็ก็ หาย การต่อ่ ต้า้ นการค้า้ มนุษุ ย์์ การช่ว่ ยเหลือื เด็ก็ ชนเผ่่า การรณรงค์์เพื่่�อการยุุติิธุุรกิิจเด็็กขอทาน การช่่วยเหลืืออุุปกรณ์์ ”ปอดเสื่่�อมสภาพ การเรียี นและอุปุ กรณ์์คอมพิวิ เตอร์ใ์ ห้เ้ ด็็ก60 ในการระบาดของเชื้้�อโควิิด‑19 ระลอกแรกในปีี 2563 มููลนิิธิิฯ เริ่่ม� โครงการบริจิ าคสิ่่�งของผ่่าน “กล่่องแบ่่งปััน” ในโครงการ “อาสามาเยี่่�ยม” และต่อ่ มาในการระบาดระลอกที่่� 2 และ 3 ช่ว่ งกลางปี ี 2564 ซึ่�ง่ เป็น็ ช่ว่ งที่่ม� ีี ผู้้�ติิดเชื้อ�้ รายใหม่่ และผู้้�เสีียชีวี ิิตรายวัันสููงมาก มููลนิธิ ิฯิ ได้้เคลื่่�อนไหวเพื่่อ� รัับบริจิ าคถัังออกซิเิ จน และเครื่่อ� งผลิติ ออกซิเิ จน สำำ�หรัับให้ผ้ ู้้�ป่ว่ ยที่่ร� ัักษา ตััวที่่บ� ้า้ น ซึ่�ง่ ในหลายกรณีเี ป็น็ การติดิ เชื้อ�้ ทั้ง�้ ครอบครััว โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง� ครอบครัวั 3 รุ่่�น ที่่�มีที ั้้�งรุ่่�นปู่่�ย่า่ ตายาย พ่อ่ แม่่ และลูกู อยู่่�รวมเป็น็ ครอบครัวั ใหญ่่ ทั้้�งนี้้� มููลนิิธิิฯ ได้้เริ่่ม� ขอรับั บริจิ าค และให้้ความช่่วยเหลืือตั้้�งแต่่ ช่่วงเดืือนเมษายนปีี 2564 แต่่ขณะนั้้�นยัังไม่่มีีผู้้�แจ้้งความประสงค์์เพื่่�อรับั ความช่่วยเหลืือ จนกระทั่่�งสถานการณ์์เข้้าสู่่�ภาวะวิิกฤตในช่่วงกลางเดืือน มูลู นิธิ ิกิ ระจกเงา เผยภาพลำำ�เลีียงถัังออกซิเิ จนส่่งคุณุ ยาย-ผู้้�ป่่วยติิดเตีียงที่่�อยู่่�ที่่�บ้้าน ภาพ: matichon.co.th/covid19/news_2834999 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 119

ภาพ: dailynews.co.th/news/137664 วััดดัังเมืืองขอนแก่่น งดรับั เทีียนพรรษา งดรับั หลอดไฟ ขอเปลี่่�ยนเป็น็ สิ่่�งของ เครื่่อ� งอุปุ โภค บริโิ ภค แล้้วแพ็็คชุดุ “เปลี่่�ยนเทีียนเป็น็ ข้า้ ว ให้้เพื่่อ� นเราอิ่่�มท้้อง” ส่่งมอบ ให้ช้ าวบ้้านที่่�ได้้รับั ผลกระทบโควิิด‑19 (8 สิิงหาคม 2564) พลัังชุุมชนเพื่่�อช่ว่ ยเหลืือ ครอบครััวในชุมุ ชน พฤษภาคม โดยให้้การช่่วยเหลืือด้้วยการให้้ยืืมถัังออกซิิเจน นับั ตั้้�งแต่่การแพร่ร่ ะบาดระลอกแรกในปี ี 2563 ชุมุ ชนเป็น็ และเครื่่อ� งผลิิตออกซิเิ จนครั้้ง� แรกเมื่่อ� วัันที่่� 14 กรกฎาคม61 ภาคส่ว่ นที่่ส� ังั คมคาดหวังั ว่า่ จะเป็น็ กำำ�ลังั สำำ�คัญั ในการช่ว่ ยรับั มือื และบรรเทาความเดือื ดร้อ้ นของประชาชน ส่ว่ นหนึ่่�งเป็น็ เพราะ เพจของมููลนิิธิิฯ62 ให้้ข้้อมููลเพิ่่�มเติิมว่่า ความต้้องการ ชุมุ ชนอยู่่�ใกล้้ชิดิ กัับคนและครอบครัวั ที่่�สุดุ ไม่ว่ ่่าจะเป็น็ ชุมุ ชน ถัั ง ออ ก ซิิ เ จ น แ ล ะ เ ค รื่่�อ ง ผ ลิิ ต ออ ก ซิิ เ จ น เ พิ่่� ม สูู ง ม า ก ขึ้้� น ในเมือื งหรือื ชนบท หลัังจากที่่ม� ีจี ำำ�นวนผู้้�ป่ว่ ยที่่เ� ข้า้ รัับการรัักษาที่่โ� รงพยาบาลจน หายจากการติิดเชื้อ้� และแพทย์อ์ นุญุ าตให้ก้ ลัับไปรัักษาตััว ในการนี้้� สำำ�นัักงานคณะกรรมการสุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ (สช.) ต่อ่ ที่่บ� ้า้ น แต่พ่ บว่า่ ปอดเสื่่อ� มสภาพ และระบบทางเดินิ หายใจ จึึงได้้ร่ว่ มกัับสถาบัันพััฒนาองค์์กรชุมุ ชน (องค์์การมหาชน) ยัังมีปี ัญั หาอยู่�่ ซึ่่�งแพทย์ข์ อให้ญ้ าติเิ ตรียี มหาถังั ออกซิเิ จน หรือื (พอช.) และสำำ�นัักงานหลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิ เครื่่อ� งผลิิตออกซิิเจนไว้้ที่่�บ้้าน อย่่างไรก็็ตามในขณะนั้้�นเกิิด ได้ร้ ่ว่ มกัันหารืือเพื่่อ� ทำำ�แผนปฏิบิ ััติกิ ารสร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ ให้้ ภาวะขาดแคลนทั้้�งถัังออกซิิเจน และเครื่่อ� งผลิิตออกซิิเจน กัับชุุมชนในพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ เพื่่�อเตรีียมรัับผลกระทบทั้�้งด้้าน รวมทั้้ง� ราคาขยับั สูงู ขึ้้�น ลำำ�พังั ค่า่ มัดั จำำ�ต่อ่ ถังั ก็ต็ ้อ้ งใช้เ้ งินิ สูงู กว่า่ สุขุ ภาพ เศรษฐกิจิ และสัังคมที่่จ� ะเดินิ ทางจากเมืืองหลวง และ 3 พันั บาทแล้ว้ สำำ�หรับั ครอบครัวั ผู้้�ติดิ เชื้้อ� ที่่ห� าเช้า้ กินิ ค่ำำ� ที่่ไ� ม่ไ่ ด้้ เมืืองใหญ่ไ่ ปสู่�่ ชุมุ ชนไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ ชุมุ ชนเมืืองหรืือชุมุ ชนชนบท ทำำ�งานเนื่่อ� งจากติดิ โควิดิ ‑19 สภาวะเศรษฐกิจิ ที่่ส� ่ง่ ผลกระทบต่อ่ ในที่่ส� ุดุ ได้ม้ ีกี ารจัดั สรรงบประมาณ รวมทั้้ง� ความช่ว่ ยเหลือื ด้า้ น สมาชิกิ คนอื่่น�  ๆ ในครอบครัวั แม้จ้ ะไม่ต่ ิดิ เชื้้อ� ทำำ�ให้ย้ ิ่่ง� ไม่ส่ ามารถ องค์์ความรู้้�และการจััดการร่ว่ มกัับภาคีีในพื้้น� ที่่�เพื่่อ� ให้ช้ ุมุ ชนมีี ช่่วยเหลืือกัันได้้ การมีีถัังออกซิิเจนและเครื่่อ� งผลิิตออกซิิเจน ความพร้อ้ มในการรับั มือื ทั้้�งในเรื่่อ� งเศรษฐกิิจ การจััดระเบียี บ เป็น็ ข้อ้ แนะนำำ�ที่่�ไกลเกิินฝันั ชุมุ ชนเพื่่อ� ป้อ้ งกันั โรคระบาด การฟื้้� นฟูชู ุมุ ชน และทำำ�ให้เ้ กิดิ เป็น็ ภาพ: unsplash.com/photos/-G2iJF_aUws “ธรรมนููญพลเมืืองตื่่น� รู้้ช� ่ว่ ยชาติสิ ู้ภ�้ ัยั โควิดิ ‑19” เพื่่อ� เป็น็ ข้อ้ ตกลงร่ว่ มกันั ในพื้้น� ที่่6� 3 นับั เป็น็ การเคลื่่อ� นไหวเชิงิ รุุกเพื่่อ� เตรียี มความพร้อ้ มในภาคส่่วนที่่�มีีความใกล้้ชิิดกัับประชาชน มากที่่�สุดุ การ ขัับเค ลื่่� อนดัั งกล่่ าวทำำ� ให้้เห็็นถึึ งศัั กยภาพและ ความเข้้มแข็็งของชุุมชนในการปรับั รููปแบบการช่่วยเหลืือให้้ เข้้าถึึงสมาชิิกในชุุมชนได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ และเข้้ากัับ บริบิ ทเฉพาะของแต่ล่ ะชุมุ ชน ตัวั อย่า่ งเช่น่ การร่ว่ มกันั เปิดิ ศูนู ย์์ พักั คอยเพื่่อ� รองรับั การกักั ตัวั ในชุมุ ชน (community isolation) ที่่�วััดสะพานในชุมุ ชนคลองเตย การส่่งเสริมิ อาชีพี เพื่่อ� รองรับั คนตกงานในช่ว่ งการล็็อกดาวน์์ ชุมุ ชนเขตวัังทองหลางจััดหา ซื้้�อยา และส่่งอาหารปรุุงสุุกให้้กัับครอบครัวั ที่่�สมาชิิกติิดเชื้้�อ 120 — สุุขภาพคนไทย 2565

ภาพ: khaothaitoday.com/143659 นราธิวิ าส-เจ้้าหน้า้ ที่่�ชุดุ จััดการศพที่่�เสีียชีวี ิิตจากโควิิด‑19 ชายแดนใต้้ วอนผู้้�มีีจิิตศรัทั ธาสนันั สนุนุ อุปุ กรณ์์ งบประมาณในการทำำ�โลงศพให้้ผู้้�เสีียชีวี ิิต หลัังขาดแคลน งบประมาณอย่่างหนักั หรือื ถููกกัักตััว เครือื ข่่ายบ้้านมั่่�นคงเมืืองชุุมแพ จ.ขอนแก่่น และอุปุ กรณ์์ไม่เ่ กิิน 1,100 บาท และค่่าอาหารไม่เ่ กิิน 1,000 ร่ว่ มกัันจััดทำำ�หน้้ากากแจกให้้สมาชิิกในชุุมชน จััดตั้้�งกองทุุน บาทต่่อวัันเป็น็ เวลา 14 วััน ข้้าวเปลืือก รวบรวมข้้าวสารอาหารแห้้งส่่งไปช่่วยพี่่�น้้องของ สมาชิกิ ที่่อ� ยู่่�ในกรุุงเทพฯ เครือื ข่า่ ยองค์ก์ รชุมุ ชนภาคตะวันั ออก สำำ�หรับั การแยกกัักตััวในชุมุ ชนนั้้น� ดำำ�เนินิ การโดยจััดพื้้น� ที่่� เฉีียงเหนืือมีกี ารยกระดัับจากครัวั ชุมุ ชนเป็็นครัวั 15 บาทเพื่่อ� ของชุุมชนที่่�ได้้รับั ความยิินยอมจากคนในชุุมชน นำำ�มาจััดตั้้�ง ลดรายจ่่ายด้้านอาหารให้แ้ ก่่สมาชิกิ และยังั ได้้จััดทำำ�คูปู องให้้ เป็็นลัักษณะโรงพยาบาลสนามขนาดย่่อม ซึ่่�งจะมีีการดููแล กลุ่่�มเปราะบางสััปดาห์ล์ ะ 100 บาท เพื่่อ� นำำ�ไปซื้้อ� อาหารและ และติิดตามอาการของผู้้�ป่่วยโดยบุุคลากรของโรงพยาบาล สินิ ค้า้ ภายในชุมุ ชน ทำำ�ให้เ้ งินิ หมุนุ เวียี นภายในชุมุ ชน64 วัดั สว่า่ ง ในชุุมชน ร่ว่ มกัับจิิตอาสา ซึ่่�งต้้องอาศััยความร่ว่ มแรงร่ว่ มใจ สุุธาราม ต.ศิิลา จ.ขอนแก่่น แจ้้งผู้้�มีีจิิตศรัทั ธาเปลี่่�ยนเทีียน ของคนในชุุมชนและประสานงานกัับกระทรวงสาธารณสุุข พรรษาเป็น็ ข้า้ วสารอาหารแห้ง้ และเครื่่อ� งอุปุ โภคบริโิ ภคเพื่่อ� และภาคส่่วนอื่่�น ๆ เป็็นอย่า่ งดีี มอบให้แ้ ก่ผ่ ู้้�ที่่ไ� ด้ร้ ับั ผลกระทบจากการแพร่ร่ ะบาดของโควิดิ ‑19 นอกจากนี้้� ภายในชุมุ ชนยังั ช่ว่ ยกันั เฝ้า้ ระวังั ให้ส้ มาชิกิ ปฏิบิ ัตั ิิ การแยกกัักตััวในชุุมชน (community isolation) และ ตามมาตรการป้อ้ งกันั และควบคุมุ การระบาด มาตรการการดูแู ล การแยกกัักตััวที่่�บ้้าน (home isolation) ซึ่่�งเป็็นมาตรการ ตััวเอง การกัักตััว 14 วััน การติิดตามอาการ การพยายาม หนึ่่�งเพื่่�อช่่วยแก้้ปััญหาอััตราการครองเตีียงในโรงพยาบาลที่่� ไม่่ให้้เกิิดการตีีตรา และให้้การช่่วยเหลืือแก่่ผู้้�ถููกกัักตััว เพิ่่ม� สูงู ขึ้้�นเรื่่อ� ย ๆ ในช่ว่ งเดืือนมิถิ ุนุ ายน และกรกฎาคม 2564 และสมาชิิกในครอบครััวของผู้้�ที่่�ถููกกัักตััว การวางแนว ซึ่่� งทำำ�ให้้ภาระการทำำ�งานของบุุคลากรทางการแพทย์์เข้้าสู่่� ปฏิิบััติิในงานบุุญ งานบวช งานศพ และงานประเพณีีต่่าง ๆ ขั้้�นวิิกฤต การแยกกัักตััวผู้้�ติิดเชื้้�อในชุุมชนและที่่�บ้้าน จะช่่วย รวมทั้้�งความช่่วยเหลืือจากจิิตอาสาส่่วนบุุคคล ที่่�ใครคิิดว่่า ระบายผู้้�ป่่วยที่่�ไม่่แสดงอาการรุุนแรง และอยู่่�ในสภาพที่่�มีี จะสามารถทำำ�อะไรเพื่่�อช่่วยเหลืือผู้้�คนในชุุมชนได้ใ้ นยาม ความเสี่่�ยงน้้อย เช่่น เป็็นผู้้�ติิดเชื้้�อที่่�ไม่่มีีอาการ อายุุไม่่เกิิน วิิกฤต อย่า่ งเช่น่ จิิตอาสา จัังหวััดนราธิวิ าส ที่่�ทำำ�โลงศพฟรีใี ห้้ 60 ปีี มีีสุุขภาพร่า่ งกายแข็็งแรง ไม่่มีีภาวะอ้้วนหรือื โรคร่ว่ ม ผู้้�เสีียชีวี ิิตจากการติิดเชื้้อ� โควิิด‑19 เป็น็ ต้้น อื่่�น ๆ เช่่น โรคปอดอุุดกั้้�นเรื้้อ� รังั โรคไตเรื้้อ� รังั โรคหััวใจและ หลอดเลืือด และกลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยที่่�กำำ�ลัังรอเตีียง กิจิ กรรมชุมุ ชนต่า่ ง ๆ เหล่า่ นี้้� เป็น็ เพียี งบางตัวั อย่า่ งที่่เ� กิดิ ขึ้้�นใน บางพื้้น� ที่่� แม้จ้ ะไม่เ่ ป็น็ การดำำ�เนิินงานทั่่�วประเทศแต่่ก็็คาดว่่า ส่่วนการแยกกัักตััวที่่�บ้้านนั้้�น เป็็นการอนุุญาตให้้ผู้้�ป่่วย ในพื้้�นที่่�ต่่าง ๆ ยัังมีีการเคลื่่�อนไหวที่่�เป็็นจิิตอาสาในลัักษณะ กัักตััวเองอยู่่�ที่่�บ้้าน โดยผู้้�ป่่วยต้้องไม่่มีีอาการที่่�รุุนแรงและ เช่น่ นี้้�อีีกจำำ�นวนหนึ่่�งเพื่่อ� ช่ว่ ยเหลืือซึ่่�งกัันและกัันภายในชุมุ ชน ไม่ม่ ีภี าวะเสี่่�ยงทางสุขุ ภาพโดยผู้้�ป่ว่ ยอยู่่�เพียี งลำำ�พังั ที่่�บ้า้ นหรือื สะท้้อนถึงึ พลังั ทางสังั คมที่่�ยังั มีพี ลังั และคุณุ ค่า่ อย่า่ งมาก และ มีผี ู้้�อยู่่�ร่ว่ มพักั ไม่เ่ กินิ 1 คน มีขี ้อ้ กำำ�หนดเกี่่ย� วกับั การแยกห้อ้ งน้ำำ� มักั แสดงออกมาในยามที่่�สัังคมประสบกัับพิบิ ัตั ิิภััยต่่าง ๆ เป็น็ และข้า้ วของเครื่่อ� งใช้้ ทั้้ง� นี้้� สำำ�นักั งานหลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ ความเข้้มแข็็งอย่่างหนึ่่�งของสัังคมที่่�ต้้องช่่วยกัันรักั ษาและ (สปสช.) มีกี ารสนับั สนุนุ ตั้้ง� แต่ค่ ่า่ ตรวจหาเชื้้อ� ค่า่ รักั ษา ค่า่ ยา เสริมิ สร้า้ งให้้แข็ง็ แรง สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 121

6 สำำ�หรับั บ้า้ นเรือื นที่่อ� ยู่่�อาศัยั ในบริเิ วณดังั กล่า่ ว ตกอยู่่�ในสภาพ เลวร้า้ ยยิ่่ง� กว่า่ ภายในนิคิ มอุตุ สาหกรรมเนื่่อ� งจากขาดความพร้อ้ ม วิิกฤตการณ์น์ ้ำ��ำ ท่่วม ทั้้ง� เฝ้า้ ระวังั และระบบการระบายน้ำำ� ประชาชนในทุกุ พื้้น� ที่่ร� ายงาน ปลายปีี 2564: ตรงกันั ว่า่ น้ำำ�เพิ่่ม� ระดับั สูงู ขึ้้�นอย่า่ งรวดเร็ว็ ในช่ว่ งเวลากลางคืนื การซ้ำ��ำ เติมิ ต่อ่ ครอบครัวั ไทย ทำำ�ให้ไ้ ม่ส่ ามารถเก็็บข้า้ วของได้้ทััน บ้้านเรือื นแถบชนบทต้้อง ประสบกับั น้ำำ�ป่า่ ไหลหลากที่่เ� กิดิ จากพื้้น� ดินิ บริเิ วณป่า่ ที่่ส� ูงู อุ้้�มน้ำำ� “ผีซี ้ำ�ำ ด้ำำ�พลอย” น่า่ จะเป็น็ คำำ�กล่า่ วที่่ไ� ม่เ่ กินิ ไปจากความเป็น็ ฝนที่่�ตกลงมาอย่า่ งต่่อเนื่่อ� งไว้้มากและไหลทะลักั ลงสู่่�ด้้านล่่าง จริงิ ที่่ค� นไทยประสบในช่ว่ งปลายปี ี 2564 หลังั จากที่่ค� นในประเทศ ผจญกับั สถานการณ์์การแพร่ร่ ะบาดของเชื้้อ� โควิดิ ‑19 มาตั้้ง� แต่่ ปริมิ าณฝนเริ่่ม� มากขึ้้�นทั่่�วทุุกพื้้�นที่่�ของประเทศเมื่่�อพายุุ ต้้นปี ี 2563 และฝากความหวัังไว้้กัับการค้้นคว้้าวััคซีนี ทั้้�งของ โซนร้อ้ น “โกยเซิิน” เข้้าสู่่�ประเทศไทยในวัันที่่� 9 กัันยายน ต่า่ งประเทศ และของไทย ว่า่ จะทำำ�ให้ส้ ถานการณ์์ผ่อ่ นคลายลง แม้ใ้ นประกาศฉบัับที่่� 1 ของกรมอุุตุุนิิยมวิิทยาจะแจ้้งว่่า และเป้า้ หมาย “120 วันั เปิดิ ประเทศ” ของนายกรัฐั มนตรีทีี่่จ� ะไป ไม่ม่ ีผี ลกระทบต่อ่ ลักั ษณะอากาศของประเทศไทย แต่ป่ ระกาศ ตรงกับั วันั ที่่� 1 พฤศจิกิ ายน 2564 แม้ห้ ลายฝ่า่ ยจะยังั ไม่ส่ บายใจ ฉบัับต่่อ ๆ มาก็็ยอมรัับว่่าพายุุดัังกล่่าวทำำ�ให้้ฝนตกมาก ต่่อการควบคุุมการแพร่ร่ ะบาดจากทั้้�งในและต่่างประเทศ ทั่่�วทุกุ ภาคของประเทศ แต่่ก็็ทำำ�ให้้คนมีีความหวัังว่่าการทำำ�มาหากิินและเศรษฐกิิจ จะเริ่่ม� ฟื้้� นตััว หลังั จากพายุโุ กยเซินิ สงบลงเมื่่อ� วันั ที่่� 15 กันั ยายน ก็ม็ ีพี ายุุ “เตี้้ย� นหมู่่�” ที่่พ� ัดั ผ่า่ นประเทศไทยระหว่า่ งวันั ที่่� 23 กันั ยายน–7 แต่่แล้้ว ปริมิ าณฝนที่่�ตกตั้้�งแต่่เริ่่ม� เข้้าฤดูฝู นในช่่วงปลาย ตุลุ าคม พายุุ “ไลออนร็อ็ ก” ระหว่่างวัันที่่� 8–14 ตุลุ าคม และ เดืือนสิิงหาคม เริ่่ม� ทำำ�ให้้หลายพื้้�นที่่�ประสบภาวะน้ำำ�ท่่วม พายุุ “คมปาซุ”ุ ระหว่่างวัันที่่� 15–17 ตุลุ าคม65 โดยเฉพาะพื้้�นที่่�ภาคกลาง ในจัังหวััดชลบุุรีี สมุุทรปราการ ปราจีนี บุรุ ีี ฉะเชิงิ เทรา ปทุมุ ธานีี แม้ก้ รมอุตุ ุนุ ิยิ มวิทิ ยาจะยืนื ยันั ศูนู ย์ว์ ิจิ ัยั กสิกิ รไทยประเมินิ ว่า่ สถานการณ์์น้ำำ�ท่ว่ มปี ี 2564 ว่า่ ปริมิ าณน้ำำ�ฝนไม่ไ่ ด้ม้ ากกว่า่ ปีที ี่่ผ� ่า่ นมา แต่ค่ นในพื้้น� ที่่ต� ่า่ ง ๆ ซึ่่�งกิินพื้้น� ที่่� 31 จัังหวััด 190 อำำ�เภอ 956 ตำำ�บล 6,335 หมู่่�บ้า้ น รายงานว่่าน้ำำ�ปีีนี้้�มาเร็ว็ และมากกว่่าทุกุ ปีี 1 เขตเทศบาล สร้า้ งผลกระทบต่่อเศรษฐกิิจคิิดเป็็นเม็็ดเงิิน ราว 25,000 ล้้านบาท หรือื ร้อ้ ยละ 0.16 ของผลิิตภััณฑ์์ แต่ก่ ารรายงานข่า่ วน้ำำ�ท่ว่ มที่่ท� ำำ�ให้ค้ นอดเป็น็ ห่ว่ งไม่ไ่ ด้ว้ ่า่ มวลรวมประชาชาติิ (gross domestic product: GDP) เป็น็ สถานการณ์์จะวิิกฤตซ้ำำ�รอยมหาอุทุ กภััยปีี 2554-2555 คืือ ความเสียี หายภาคการเกษตรราว 12,000 ล้า้ นบาท และนอก การรายงานข่่าวฝนตกหนัักและน้ำ�ำ ท่่วมนิิคมอุุตสาหกรรม ภาคการเกษตรโดยเฉพาะภาคบริกิ ารราว 13,000 ล้้านบาท บางปูู จัังหวััดสมุุทรปราการเมื่่�อวัันที่่� 29 สิิงหาคม 2564 ในขณะที่่ส� ำำ�นักั งานพัฒั นาเทคโนโลยีอี วกาศและภูมู ิสิ ารสนเทศ ซึ่�ง่ น้ำำ�ท่ว่ มอย่า่ งฉัับพลัันตั้ง�้ แต่ช่ ่ว่ งตีี 2 เป็น็ ต้น้ มาทำำ�ให้พ้ นักั งาน (องค์์การมหาชน) รายงานว่่ามีีพื้้�นที่่�ได้้รับั ผลกระทบจาก กะดึึกออกจากโรงงานไม่ไ่ ด้้ เพราะน้ำำ�ท่่วมรถมอเตอร์ไ์ ซค์์ของ น้ำำ�ท่่วมครอบคลุุมกว่่า 2,088,263 ไร่่ มีีผู้้�เสีียชีีวิิต 7 ราย พนัักงานที่่�จอดเต็็มลานจอดถึึงระดัับเบาะรถทั้้�งหมด กว่่า สููญหาย 1 ราย ประชาชนได้้รับั ผลกระทบมากกว่่า 227,470 พนักั งานจะออกจากโรงงานได้ต้ ้อ้ งรอถึงึ 7 โมงเช้า้ โดยโรงงาน ครัวั เรือื น66 จัดั รถบรรทุกุ ที่่ม� ีคี วามสูงู เข้า้ ไปรับั พนักั งานออกมา และพบกับั ความเสีียหายทรัพั ย์์สิินต่่าง ๆ ซ้ำ�ำ เติิมจากภาวะเศรษฐกิิจที่่� ฝืดื เคืืองอยู่่�แล้้วจากสถานการณ์์การแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 สถานการณ์น์ ้ำ�ำ ท่ว่ มปีี  2564 122 — สุุขภาพคนไทย 2565

ใ น บ ร ร ด า พื้้� น ที่่� ที่่� ป ร ะ ส บ อุุ ท ก ภัั ย เ ห ล่่ า นี้้� เ ป็็ น พื้�้ น ที่่� 7 ที่่� สถ า น ก า ร ณ์์ น้ำำ�ท่่ ว ม ยัั ง ไ ม่่ ค ลี่่� ค ล า ย แ ล ะ เ ป็็ น พื้้� น ที่่� ติิดเชื้้�อระดัับสีีแดงเข้้ม ณ ช่่วงต้้นเดืือนตุุลาคม 8 จัังหวััด บทสรุปุ คืือ นครราชสีีมา ลพบุุรีี สระบุุรีี สุุพรรณบุุรีี สิิงห์์บุุรีี อ่่างทอง พระนครศรีอี ยุธุ ยา และปทุมุ ธานีี เป็น็ พื้น�้ ที่่�สีีแดง 8 จัังหวััด คืือ สองปีีที่่�ผ่่านมา โควิิด‑19 ทำำ�ให้้เกิิดการเปลี่่�ยนแปลง ชััยนาท อุุทััยธานีี นครสวรรค์์ อุุบลราชธานีี ชััยภููมิิ ขอนแก่่น อย่า่ งมากมายแก่่สมาชิกิ ของครอบครัวั ในทุกุ ช่ว่ งวััย และ พิษิ ณุโุ ลก และสุโุ ขทััย ส่่วนที่่�สถานการณ์ค์ ลี่่�คลายแล้้วแต่่เป็น็ ทุกุ กิิจกรรมของการดำำ�เนิินชีวี ิิต ตั้้�งแต่่การเกิิด การศึึกษา พื้น้� ที่่ส� ีแี ดงเข้ม้ 4 จัังหวััด คืือ ตาก นครปฐม ปราจีนี บุรุ ีี เพชรบููรณ์์ เล่่าเรียี น การทำำ�มาหากิิน จนถึึงการตาย วิิถีีชีีวิิตของ และสีีแดง 11 จัังหวััด คืือ เชีียงใหม่่ ลำำ�พููน ศรีสี ะเกษ บุุรีรี ััมย์์ สมาชิกิ ในครอบครัวั ตลอดจนประเพณีีหลายอย่า่ งที่่ด� ำำ�เนินิ ยโสธร สุรุ ินิ ทร์์ เลย สระแก้้ว จัันทบุรุ ีี กำำ�แพงเพชร และพิิจิิตร สืืบเนื่่�องต่่อกัันมาเป็็นเวลานานมีีอัันต้้องเปลี่่�ยนแปลงให้้ เข้า้ กัับ “บริบิ ทโควิิด‑19” เ สีี ยง ที่่� ประชาชนผู้้�ประสบภัั ย ที่่� สะท้้ อนออกมาเสมอ ในการรายงานข่่าวสถานการณ์์น้ำำ�ท่่วม คืือความทุุกข์์ยากที่่� ก า ร เ ป ลี่่� ย น แ ป ล ง เ ห ล่่ า นี้้� ท้้ า ท า ย ค ว า ม สัั ม พัั น ธ์์ ต้้องเผชิิญกัับวิิกฤตซ้ำำ�ซ้้อน ครั้ง้� แล้้วครั้ง้� เล่่า บางคนทั้�้งเคย ภายในครอบครัวั ไทย และสังั คมไทยอย่า่ งน่า่ วิติ ก แม้ส้ ังั คม ติิดเชื้อ�้ และต้้องผ่า่ นประสบการณ์อ์ ัันยากลำำ�บากในการเข้า้ รัับ ไทยจะมีโี ครงสร้า้ งทางสัังคมบางอย่า่ งที่่�คอยช่ว่ ยเหลืือให้้ การรัักษา ได้ร้ ัับผลกระทบจากการทำำ�มาหากินิ ไม่ไ่ ด้้ และยัังต้อ้ ง สมาชิกิ ในครอบครัวั ยังั คงดำำ�เนินิ ชีวี ิิตและรักั ษาครอบครัวั มาประสบกัับอุทุ กภััยที่่�สร้า้ งความเสีียหายให้ก้ ัับของใช้ใ้ นบ้า้ น ให้้อยู่่�รอด และที่่�สำำ�คััญคืือทั้้�งอุปุ กรณ์์ทำำ�มาหากิิน และพื้�น้ ที่่�ทำำ�มาหากิิน จมไปกัับมวลน้ำำ�ที่่�เจิ่่�งนอง โอกาสในการจะฟื้้� นกลัับมาทำำ�มา วิกิ ฤตการณ์์ครั้้ง� นี้้� สังั คมไทยได้เ้ ห็น็ ความร่ว่ มแรงร่ว่ มใจ หากิินยิ่่ง� เลืือนลางออกไปอีีก ของทั้้ง� สมาชิกิ ในครอบครัวั และคนในสังั คม ในการโอบอุ้้�ม ช่ว่ ยเหลือื แบ่ง่ เบา และบรรเทาความทุกุ ข์ย์ ากซึ่่�งกันั และกันั การเข้้าช่่วยเหลืือประชาชนผู้้�ประสบภััย โดยทั้้�งคนในชุุมชน สะท้้อนให้เ้ ห็น็ ถึึงความพยายามในการทำำ�งานร่ว่ มกัันของ ช่ว่ ยเหลืือกัันเอง อาสาสมัคั รกู้้�ภััย เจ้้าหน้า้ ที่่�ในท้้องถิ่่�นและทหาร ภาคประชาชน ภาคประชาสัังคม และหน่่วยงานต่่าง ๆ สามารถใช้ม้ าตรการระวังั ป้อ้ งกันั การแพร่ร่ ะบาดของเชื้้อ� โควิดิ ‑19 ในยามที่่�ประเทศเข้้าสู่่�ภาวะวิิกฤต รวมทั้้�งช่่องโหว่่ต่่าง ๆ ได้้น้้อยมาก แต่่ก็็ต้้องทำำ�อย่่างเร่ง่ ด่่วน หลายพื้้�นที่่�จมน้ำำ�มาเป็็น ที่่�ควรได้้รับั การแก้ไ้ ขเพื่่อ� ให้ป้ ระชาชนได้้รับั ความคุ้้�มครอง เวลาแรมเดืือน ภาพการเข้้าช่่วยเหลืือครอบครัวั ที่่�มีีผู้้�สููงอายุุ ที่่�ดีีขึ้้�น รวดเร็ว็ ขึ้้�น และมีปี ระสิิทธิภิ าพมากขึ้้�น ผู้้�ป่่วยติิดเตีียง วนกลัับมาให้้เห็็นอีีกครั้้ง� และที่่�ยากลำำ�บากเป็็น พิเิ ศษกว่่าน้ำำ�ท่่วมทุกุ ครั้้ง� คืือ การต้้องกัังวลกัับการเรียี นออนไลน์์ สิ่่�งที่่�ต้้องจัับตามองและเป็็นห่่วงร่ว่ มกัันจากวิิกฤต ของลูกู และความหวาดกลััวต่่อการแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 อัันเลวร้า้ ยทั้้�งหลายที่่�ผ่่านเข้้ามาคืือ คนรากหญ้้าและ กลุ่่�มเปราะบางต่า่ ง ๆ มักั เป็น็ ด่า่ นแรกที่่ถ� ูกู จู่่�โจมเสมอ และ อีีกเสีียงที่่�สะท้้อนออกมาอย่่างคัับแค้้นไม่่แพ้้กัันคืือ เหตุุใด เป็น็ กลุ่่�มที่่ม� ีที ุนุ ในการป้อ้ งกันั ตัวั เองน้อ้ ยที่่ส� ุดุ ในสังั คม โจทย์์ จึึงไม่่มีีใครในประเทศที่่�จะสามารถวางแผนหรืือวาง การแก้้ปััญหาความเหลื่่�อมล้ำำ�ในการพััฒนา และปกป้้อง ระบบป้้ องกัันภััยที่่�เกิิดขึ้�้นซ้ำ�ำ  ๆ เหล่่านี้้�ได้้สำำ�เร็็จเสีียทีี ตนเอง จึึงเป็็นโจทย์์ใหญ่่ที่่�ต้้องแก้ไ้ ขอย่า่ งเป็็นระบบ และ เป็น็ รููปธรรม ไม่ใ่ ช่เ่ ป็น็ แต่่เพียี งวาทกรรม และวรรณกรรม โดยเฉพาะอุุทกภััยที่่�มีีฤดููกาลที่่�ชััดเจนและสามารถเตรียี มการ นโยบาย ล่ว่ งหน้า้ ไว้ไ้ ด้้ ภาพการแก้ป้ ัญั หาที่่เ� ห็น็ เป็น็ ประจำำ�กลับั กลายเป็น็ การแก้้ ปัญั หาเฉพาะหน้้า โดยไม่ม่ ีกี ารวางแผนระยะยาว และเชิงิ รุุก พัฒั นาการของสัังคมโลกและสัังคมไทยในอนาคต จะ ชักั นำำ�ให้ว้ ิกิ ฤตใหม่ ่ ๆ ที่่อ� าจรุุนแรงยิ่่ง� ขึ้้�น และมีคี วามถี่่ม� ากขึ้้�น โครงการวางระบบบริหิ ารจัดั การน้ำำ�และสร้า้ งอนาคตประเทศ ซััดโถมผู้้�คนในสัังคมและอาจกระทั่่�งกััดกร่อ่ นพลัังต่่าง ๆ พ.ศ.2555 มูลู ค่า่ 3.5 แสนล้า้ นบาท ที่่ต� ่อ่ มาถูกู ยกเลิกิ กลายเป็น็ แผน ในสัังคมที่่�เคยเป็น็ แรงในการเยียี วยาซึ่่�งกัันและกััน ยุทุ ธศาสตร์ก์ ารบริหิ ารจััดการทรัพั ยากรน้ำำ�ปีี 2558-2569 ช่ว่ ย ระวัังป้้องกัันและรับั มือื กัับอุทุ กภััยได้้เพียี งเท่่านี้้�หรือื 67 การวางแผนเชิิงรุุ กเพื่่�อการระงัับปััญหาที่่�เกิิดมาซ้ำ�ำ แล้้วซ้ำ�ำ เล่่า และการป้้องกัันปััญหาใหม่่ที่่�วัันนี้้�ส่่งแต่่เพีียง นอกจากนี้้� วิิกฤตการณ์์ครั้้�งนี้้�อาจกำำ�ลัังส่่งสััญญาณให้้ สัญั ญาณอ่อ่ น ๆ ต้อ้ งอาศัยั การขบคิดิ เชิงิ อนาคต การจัดั สรร เห็็นว่่า คนไทยและครอบครัวั ไทยในอนาคตจะต้้องเรียี นรู้้�ที่่�จะ งบประมาณ กำำ�ลัังคน เทคโนโลยีี และการปรับั โครงสร้า้ ง รับั มืือกัับวิิกฤตใหม่่ ๆ ที่่�เกิิดขึ้้�นซ้ำ�ำ ซ้้อน และต้้องรับั มืือหลาย ที่่�สอดคล้้องกัับบริบิ ทการเปลี่่�ยนของสัังคมไทยและสัังคม วิิกฤตการณ์์พร้อ้ ม ๆ กััน โลก มีคี วามสำำ�คัญั เป็น็ อย่า่ งยิ่่ง� ต่อ่ การดำำ�รงอยู่่�อย่า่ งยั่่ง� ยืนื ของสัังคมไทย สุุขภาพคนไทย 2565 — 123

เกณฑ์์ในการจััดทำ�ำ รายงานสุุขภาพคนไทย 2565 ส่่วนที่่� 1 ส่่วนที่่� 2 ตัวั ชี้ว�้ ััดทางสุุขภาพ 10 สถานการณ์์เด่น่ รอบปีี และ 4 ผลงานดีี ๆ เพื่่�อสุุขภาพคนไทย กระบวนการทำำงาน สถานการณ์์ในรอบปีี ประกอบด้้วย สถานการณ์์เด่่นลำำ�ดัับ 1 ถึึง 10 1) การคััดเลืือกประเด็็นเด่่นตััวชี้้�วััดทางด้้าน และผลงานดีีๆ เพื่่�อสุุขภาพคนไทยอีีก 4 สถานการณ์์ ซึ่่�งเรียี กส่่วนนี้้�ว่่า ประชากร โดยผ่่านคณะกรรมการชี้้�ทิิศทาง “สถานการณ์์เด่่น 10+4” เกณฑ์์การเลืือกสถานการณ์์ และเกณฑ์์การจััด ร่ว่ มกัันกัับคณะทำำ�งานโครงการฯ ลำำ�ดัับสถานการณ์์เด่่น มีดี ัังนี้้� 2) ติดิ ต่อ่ ผู้้�เชี่่ย� วชาญ ที่่ม� ีคี วามรอบรู้้ใ� นดัชั นีชี ี้้ว� ัดั เกณฑ์์การเลืือกสถานการณ์์เด่น่ ที่่�กำำ�หนดไว้้ มีีแหล่่งข้้อมููลที่่�น่่าเชื่่�อถืือ และ ข้้อมููลนั้้�นมีีการจััดเก็็บทุุกปีี เพื่่�อขอข้้อมููลที่่� 1) เป็น็ สถานการณ์์ที่่�เกิดิ ขึ้้�นในช่ว่ งปี ี 2564 หรือื ทัันสมัยั เป็น็ สถานการณ์์ที่่�เคยรายงานไปแล้้ว แต่่นำำ� มาเสนออีีกครั้้ง� เพื่่�อให้้เห็็นพััฒนาการหรือื 3) กำำ�หนดกรอบเวลาในการเขีียนบทความ ความเปลี่่ย� นแปลง เป็น็ บทเรียี นในสังั คมไทย คณะทำำ�งานรับั ผิิดชอบหลัักในแต่่ละหมวด ได้้ทราบถึึงแนวทางการเขีียน วััตถุุประสงค์์ 2) เป็็นประเด็็นที่่�มีผี ลกระทบสำำ�คััญต่่อสุขุ ภาพ ของการนำำ�เสนอแต่่ละหมวดตััวชี้้�วััด และ คนไทยในวงกว้า้ ง ซึ่่�งผลกระทบหมายรวมถึงึ ข้้อกำำ�หนดเวลาเบื้้�องต้้นในค้้นคว้้าหาข้้อมููล ความมั่่น� คงปลอดภััยด้้วย และจััดทำำ�เนื้้�อหา 3) เป็น็ นโยบายที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ สุขุ ภาพที่่ม� ีผี ลบังั คับั ใช้้ 4) ร่า่ งเนื้้�อหาตััวชี้้ว� ััดสุขุ ภาพ หรือื ผลทางปฏิิบััติิที่่�เกิิดขึ้้�นในปีีนี้้�ชัดั เจน 5) ป ร ะ ชุุ ม ร ะ ด ม ส ม อ ง พิิจ า ร ณ า ร่่า ง ง า น 4) เป็น็ เรื่่อ� งใหม่ท่ ี่่�ไม่เ่ คยเกิิดขึ้้�นมาก่่อน ตััวชี้้�วััด เพื่่�อร่ว่ มพิิจารณาความเหมาะสม 5) เป็น็ เรื่่อ� งที่่�เกิิดขึ้้�นบ่อ่ ยครั้้ง� มากในรอบปีี ความครอบคลุมุ ของเนื้้อ� หาและความซ้ำ�ำ ซ้อ้ น ของตััวชี้้ว� ััด โดยผ่า่ นการประชุมุ คณะทำำ�งาน เกณฑ์์การจัดั ลำำดับั สถานการณ์เ์ ด่น่ ทีีมสุุขภาพคนไทย และคณะกรรมการ ชี้้ท� ิิศทางสุขุ ภาพคนไทย 1 6) ผู้้�ทรงคุณุ วุฒุ ิิ อ่า่ นทบทวนหมวดตัวั ชี้้ว� ัดั สุขุ ภาพ โดยอ่่านภาพรวมทุุกหมวดในชุุดตััวชี้้�วััด สำำ� ร ว จ ค ว า ม คิิ ด เ ห็็ น จ า ก ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ชี้้� ทิิ ศ ท า ง สุุ ข ภ า พ ค น ไ ท ย สุขุ ภาพคนไทย พร้อ้ มให้ค้ ำำ�แนะนำำ�ในการปรับั เพื่่อ� เรียี งลำำ�ดับั เรื่่อ� ง ใช้ม้ าตรวัดั แบบประมาณค่า่ (rating scale) ของลิเิ คอร์ท์ แก้ไ้ ขงาน (Likert scale) ให้้คะแนน “ความสำำ�คััญ” ของแต่่ละเรื่่อ� งจาก 1–5 โดยที่่� 1 น้้อยที่่�สุดุ ไปจนถึึง 5 มากที่่�สุดุ เกณฑ์์ในการจัดั ทำำ เนื้้�อหาตัวั ชี้้ว� ััด 2 1) ค้น้ หาสาระสำำ�คัญั (key message) ของหมวด การวิิเคราะห์ข์ ้อ้ มูลู ความถี่่� เพื่่อ� เรียี งลำำ�ดัับความสำำ�คััญ ที่่จ� ะนำำ�เสนอ เพื่่อ� ให้เ้ นื้้อ� หาไม่ก่ ระจัดั กระจาย ในการนำำ�เสนอ เกณฑ์์การเลืือก 4 ผลงานดีี ๆ เพื่่อ� สุขุ ภาพคนไทย 2) ค้้นหาสถิิติิข้้อมููลเกี่่�ยวกัับตััวชี้้�วััดแต่่ละตััวที่่� สำำ�หรับั ผลงานดีี ๆ ของคนไทย เป็็นเรื่่อ� งของการประสบความสำำ�เร็จ็ คััดเลืือก โดยเน้้นข้้อมููลรายปีี เพื่่�อนำำ�เสนอ ในการประดิิษฐ์ค์ ิิดค้้นความก้้าวหน้า้ ทางวิิทยาการด้้านสุขุ ภาพ การค้้นพบ แนวโน้ม้ และรวมถึงึ ผลการสำำ�รวจล่า่ สุดุ เพื่่อ� แนวทางใหม่ ่ ๆ ที่่�เป็็นผลดีีกัับสุขุ ภาพสัังคม และคนไทยโดยรวม ให้้เห็น็ สถานการณ์์ 3) เน้น้ รููปแบบ และเนื้้อ� หาที่่ง� ่า่ ยต่อ่ การอ่า่ นและ เข้า้ ใจต่่อผู้้�อ่่านทุกุ กลุ่่�มวััย 124 — สุุขภาพคนไทย 2565

ส่่วนที่่� 3 รายชื่่อ� คณะกรรมการชี้้ท� ิศิ ทาง รศ.ดร. ภญ. วรรณา ศรีวี ิิริยิ านุภุ าพ เรื่�่องพิิ เศษประจำำ�ฉบับั กรรมการ รายงานสุุขภาพคนไทย 2565 คณะเภสััชศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย หัั ว ข้้ อ เ รื่่�อ ง พิิ เ ศ ษ ป ร ะ จำำ� ฉ บัั บ มีี คุณุ วิิเชษฐ์์ พิิชััยรััตน์์ 2 ลักั ษณะ คือื เรื่่อ� งที่่เ� น้น้ กลุ่่�มเป้า้ หมาย นพ. วิิชััย โชควิิวััฒน กรรมการ (target group-oriented) และเรื่่อ� ง ที่่ป� รึึกษา คณะกรรมการบริหิ ารแผนคณะที่่� 8, สสส. เฉพาะประเด็็น (issue-oriented) สถาบัันพัฒั นาการคุ้้�มครองการวิิจััยในมนุษุ ย์์ คุณุ สุรุ ินิ ทร์์ กิิจนิิตย์ช์ ีีว์์ โ ด ย อ า จ มีี ก า ร เ ลืื อ ก เ รื่่�อ ง ส ลัั บ กัั น ไ ป นพ. ศิิริวิ ััฒน์์ ทิิพย์ธ์ ราดล กรรมการ ใ น แ ต่่ ล ะ ปีี ที่่� ม า ข อ ง เ รื่่�อ ง อ า จ จ ะ ประธานกรรมการ องค์์กรชุุมชนคลองขนมจีีน อำำ�เภอเสนา พิจิ ารณาเลือื กจาก 10 สถานการณ์์เด่น่ ที่่�ปรึึกษาสำำ�นักั งานคณะกรรมการสุขุ ภาพแห่่งชาติิ คุณุ สมพร เพ็ง็ ค่ำำ� ในรอบปีีที่่� ผ่่านมา หรืือหััวข้้อของ นพ. ศุภุ กิิจ ศิิริลิ ัักษณ์์ กรรมการ ตััวชี้้ว� ััดทางสุขุ ภาพที่่�น่่าสนใจ กรรมการ นักั วิิชาการอิิสระ อธิบิ ดีีกรมวิิทยาศาสตร์ก์ ารแพทย์์ คุณุ อรพรรณ ศรีสี ุขุ วััฒนา หลัักเกณฑ์์ในการเลืือก รศ.นพ. สรนิติ ศิิลธรรม กรรมการ เรื่อ�่ งพิิเศษประจำำฉบัับ กรรมการ นักั วิิชาการอิิสระ กรรมการผู้้�ทรงคุณุ วุฒุ ิิด้้านการศึึกษา สสส. คุณุ ยุวุ ดีี คาดการณ์์ไกล 1) เป็น็ เรื่่อ� งที่่ม� ีคี วามสำำ�คัญั เชิงิ นโยบาย นพ. วิิรุุฬ ลิ้้�มสวาท กรรมการ 2) เป็็นเรื่่อ� งที่่�มีปี ระโยชน์์ต่่อประชาชน กรรมการ ศูนู ย์ศ์ ึึกษามหานครและเมือื ง วิิทยาลััยรัฐั กิิจ 3) เป็็นเรื่่อ� งที่่�มีีประเด็็นและมุุมมองที่่� สำำ�นักั วิิจััยสัังคมและสุขุ ภาพ กระทรวงสาธารณสุขุ ศ.เกีียรติิคุณุ ดร. ชื่่�นฤทััย กาญจนะจิิตรา คุณุ สุรุ ิยิ นต์์ ธััญกิิจจานุกุ ิิจ กรรมการ หลากหลาย กรรมการ สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิดิ ล ที่่�ปรึึกษาด้้านนโยบายและแผน รศ.ดร. ชาย โพธิสิ ิิตา กระบวนการทำำงาน สำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิิจ กรรมการ และสัังคมแห่่งชาติิ (สศช.) สถาบัันวิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิดิ ล 1) คณะกรรมการชี้้�ทิิศทางสุุขภาพ คุณุ หทััยชนก ชิินอุปุ ราวััฒน์์ รศ.ดร. เฉลิิมพล แจ่่มจัันทร์์ คนไทย ประชุุมเพื่่�อเลืือกหััวข้้อ กรรมการ กรรมการและเลขานุกุ าร เรื่่อ� งพิเิ ศษประจำำ�ฉบัับในแต่่ละปีี ผู้้�อำำ�นวยการกองสถิิติิพยากรณ์์ สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิดิ ล สำำ�นักั งานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ รศ.ดร. ภููเบศร์์ สมุทุ รจัักร 2) ทีมี งานสุขุ ภาพคนไทยกำำ�หนดกรอบ ดร. ทิิพิิชา โปษยานนท์์ กรรมการและผู้้�ช่ว่ ยเลขานุกุ าร โครงร่า่ งของรายงาน กรรมการ สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิิดล ผู้้�อำำ�นวยการสำำ�นักั วิิชาการและนวััตกรรม รศ.ดร. มนสิิการ กาญจนะจิิตรา 3) ติิดต่่อผู้้�เชี่่�ยวชาญในแต่่ละประเด็็น สำำ�นักั งานคณะกรรมการสุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ (สช.) กรรมการและผู้้�ช่ว่ ยเลขานุุการ เพื่่อ� สัมั ภาษณ์์ข้อ้ มูลู ประกอบการจัดั คุณุ เบญจมาภรณ์์ ลิิมปิษิ เฐียี ร สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิิดล ทำำ�รายงาน กรรมการ ผศ.ดร. สัักกรินิ ทร์์ นิยิ มศิิลป์์ ผู้้�อำำ�นวยการอาวุโุ ส ศูนู ย์์เรียี นรู้้�สุขุ ภาวะ, สสส. กรรมการและผู้้�ช่่วยเลขานุกุ าร 4) คณะทำำ�งานสุขุ ภาพคนไทยประมวล ดร. ณััฐพัันธุ์์� ศุภุ กา สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิิดล และเรียี บเรียี งเนื้้�อหาทางวิิชาการ กรรมการ ใ ห้้ เ ห ม า ะ ส ม กัั บ ก า ร สื่่� อ ส า ร ผู้้�อำำ�นวยการสำำ�นักั ภาคีีสััมพัันธ์์ รายชื่่อ� ผู้ท้� รงคุณุ วุุฒิิ ต่่ อ ส า ธ า ร ณ ะ แ ล ะ ต ร ว จ ส อ บ และวิิเทศสััมพันั ธ์,์ สสส. ความถููกต้้องกัับนัักวิิชาการและ ปีี  2565 ผู้้�เชี่่ย� วชาญในประเด็็นนั้้น�  ๆ อีีกครั้้ง� คณะทำ�ำ งานจัดั ทำ�ำ โครงการ สุุขภาพคนไทย ทบทวนรายงานทั้้�งเล่่ม 5) ผู้้�ทรงคุณุ วุฒุ ิอิ ่า่ นทบทวนร่า่ งเนื้้อ� หา สถาบันั วิจิ ัยั ประชากรและสังั คม มหาวิทิ ยาลัยั มหิดิ ล นพ. วิิชัยั โชควิิวััฒน รายงานและปรับั แก้ไ้ ข นพ. อำำ�พล จิิดาวััฒนะ ที่่�ปรึึกษาทีีมวิิชาการ ศ.เกีียรติิคุณุ ดร. ชื่่�นฤทััย กาญจนะจิิตรา ศ.เกีียรติิคุณุ ดร. ชื่่น� ฤทััย กาญจนะจิิตรา ดร. ณัฐั พัันธุ์์� ศุภุ กา รศ.ดร. ชาย โพธิสิ ิิตา ทีีมเขีียนสถานการณ์์เด่่นทางสุขุ ภาพร่า่ งแรก ผู้้�อำำ�นวยการโครงการ คุณุ กรรณิกิ าร์์ กิิจติิเวชกุลุ รศ.ดร. เฉลิิมพล แจ่่มจัันทร์์ ผศ.ดร. กัันตพัฒั น์์ อนุศุ ัักดิ์์�เสถีียร ตััวชี้้�วััดสุขุ ภาพ คุณุ กััมพล ปั้� ้นตะกั่่�ว รศ.ดร. เฉลิิมพล แจ่่มจัันทร์์ คุณุ ฐิติ ิิกรณ์์ บุญุ ทองใหม่่ และ คุณุ นิชิ ชาวััลย์์ บุุบผาชาติิ รศ.ดร. มนสิิการ กาญจนะจิิตรา ดร. ณัฐั กร วิิทิิตานนท์์ กััญญา อภิิพรชััยสกุลุ คุณุ ธีรี วััฒน์์ ซ้้วนตั้้�น สถานการณ์์เด่่นทางสุขุ ภาพ คุณุ ปุุรวิิชญ์์ วััฒนสุขุ ผศ.ดร. สัักกรินิ ทร์์ นิยิ มศิิลป์์ คุณุ พิิศิิษฐ์์ ศรีอี ััคคโภคิิน กาญจนา เทีียนลาย คุณุ สถาพร อารักั ษ์์วทนะ เรื่่อ� งพิเิ ศษประจำำ�ฉบัับ รศ.ดร. อารียี า ฤทธิมิ า รศ.ดร. ชาย โพธิสิ ิิตา รศ.ดร. ภูเู บศร์์ สมุทุ รจัักร กััญญาพัชั ร สุทุ ธิเิ กษม สุุขภาพคนไทย 2565 — 125

บรรณานุุกรม 12 หมวดตวั ชว้ี ดั “ผลกระทบโควดิ ‑19 ตอ่ ธัันวาคม). อััตราการเสีียชีีวิิตจากการจมน้ำำ�ของเด็็ก the first wave of a nationally representative สุขภาพคนไทย” อายุตุ ่ำำ�กว่่า 15 ปี.ี Health Data Center. https:// cross-sectional survey. Preventive Medicine, หมวด 1 การระบาดของโควดิ ‑19 ในปี  2564 hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report. 145, 106333. https://doi.org/10.1016/j. php?source=pformated/format1.php&cat_ ypmed.2020.106333. 1 Our World in Data. (2021). Coronavirus id=491672679818600345dc1833920051b2 5 Mongkhon, P., et al. (2021). Exposure to COVID- (COVID-19) Vaccinations. https://ourworld &id=456bd894231700173a89544c1de3c9bf. 19-Related Information and its Association indata.org/covid-vaccinations?country=SGP. 2 ค ลัั ง ข้้อ มููล สุุข ภ า พ ศููน ย์์เ ท ค โ น โ ล ยีีส า ร ส น เ ท ศ with Mental Health Problems in Thailand: 2 Worldometer. (2021, December). Daily New และการสื่่�อสาร กระทรวงสาธารณสุุข. (2564, 31 Nationwide, Cross-sectional Survey Study. Cases in Thailand. https://www.worldometers. ธัันวาคม). กลุ่่�มรายงานมาตรฐาน สถานะสุุขภาพ. Journal of medical Internet research, 23(2), info/coronavirus/country/thailand/. Health Data Center. https://hdcservice.moph. e25363. https://doi.org/10.2196/25363. 3 Worldometer. (2021, December). Daily New go.th/hdc/main. 6 Pungpapong, G. and Kalayasiri, R. (2021). Deaths in Thailand. https://www.worldometers. 3 สภาพัฒั นาการเศรษฐกิิจและสัังคมแห่ง่ ชาติิ. (2564). “Depression and Anxiety Plus Levels of Stress info/coronavirus/country/thailand/. รายงานภาวะสัังคมรายไตรมาส. https://www. among Secondary School Students during 4 Worldometer. (2021, December). Total nesdc.go.th/main.php?filename=social. the COVID-19 Lockdown: an Online Cross- Coronavirus Cases in Thailand. https://www. 4 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2560). การสำำ�รวจอนามััย Sectional Survey”. Journal of Health Science and worldometers.info/coronavirus/country/ และสวััสดิิการ พ.ศ. 2560. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ Medical Research. https://doi.org/10.31584/ thailand/. แห่่งชาติิ. jhsmr.2021824 5 Worldometer. (2021, December). Total 5 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2562). การสำำ�รวจอนามััย 7 Tableau Public. (2564). ข้้อมููลการประเมิิน Coronavirus Deaths in Thailand. https://www. และสวััสดิิการ พ.ศ. 2562. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ สุุขภาพจิิตคนไทย กรมสุุขภาพจิิต. https://public. worldometers.info/coronavirus/country/ แห่่งชาติิ. tableau.com/app/profile/atprogrammer/viz/ thailand/. 6 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2564). การสำำ�รวจอนามััย MHCI/Dashboard1. และสวััสดิิการ พ.ศ. 2564. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ หมวด 2 พฤตกิ รรมสุขภาพ แห่่งชาติิ. หมวด 5 การเขา้ ถึงบริการสุขภาพ 1 แผนงานวิิจััยนโยบายอาหารและโภชนาการเพื่่�อ 7 Islam, N., Jdanov, D. A., Shkolnikov, V. M., 1 ค ลัั ง ข้้อ มููล สุุข ภ า พ ศููน ย์์เ ท ค โ น โ ล ยีีส า ร ส น เ ท ศ การสร้้างเสริิมสุุขภาพ. (2563). ผลกระทบของ Khunti, K., Kawachi, I., White, M., Lacey, B. และการสื่่�อสาร กระทรวงสาธารณสุุข. (2564). การระบาดของโรคโควิิค-19 และมาตรการทางสัังคม (2021). Effects of covid-19 pandemic on life การเข้้าถึึงบริกิ ารของหญิิงตั้้�งครรภ์์ อนามััยแม่่และ ต่่ อความมั่่� นคงทางอาหารของผู้้�ที่่� มีีรายได้้ น้้อย expectancy and premature mortality in 2020: เด็็ก. Health Data Center. https://hdcservice. ในชุมุ ชนแออัดั ในกรุุงเทพมหานคร. นนทบุรุ ี:ี มูลู นิธิ ิเิ พื่่อ� time series analysis in 37 countries. BMJ, 375, moph.go.th/hdc/reports/page.php?cat_ การพัฒั นานโยบายสุขุ ภาพระหว่่างประเทศ. e066768. doi:10.1136/bmj-2021-066768. id=1ed90bc32310b503b7ca9b32af425ae5. 2 ศููนย์์วิิจััยเพื่่�อการพััฒนาสัังคมและธุุรกิิจ. (2564). 8 The Economist. (2021, December 30). COVID-19 2 ค ลัั ง ข้้อ มููล สุุข ภ า พ ศููน ย์์เ ท ค โ น โ ล ยีีส า ร ส น เ ท ศ การศึึกษาสถานการณ์์ พฤติิกรรม และผลกระทบ data: Tracking COVID-19 excess deaths across และการสื่่�อสาร กระทรวงสาธารณสุุข. (2564). การพนัันในประเทศไทย พ.ศ. 2558 2560 2562 countries. https://www.economist.com/ ความครอบคลุุมการได้้รัับวััคซีีน การสร้้างเสริิม และ 2564. กรุุงเทพฯ: ศูนู ย์ว์ ิิจััยเพื่่อ� การพัฒั นาสัังคม graphic-detail/coronavirus-excess-deaths- ภููมิิคุ้้�มกัันโรค. Health Data Center. https:// และธุุรกิิจ. tracker. hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/page. 3 ศููนย์์วิิจััยเพื่่�อการพััฒนาสัังคมและธุุรกิิจ. (2563). หมวด 4 สุขภาพจติ php?cat_id=4df360514655f79f13901ef1181ca1c7. การสำำ�รวจการรับั รู้้�ถึงึ ความเสี่่�ยงและพฤติิกรรมการดื่่�ม 3 ค ลัั ง ข้้อ มููล สุุข ภ า พ ศููน ย์์เ ท ค โ น โ ล ยีีส า ร ส น เ ท ศ เครื่่อ� งดื่่�มแอลกอฮอล์์ ในช่่วงการแพร่ร่ ะบาดของไวรัสั 1 กระทรวงดิิจิิทััลเพื่่�อเศรษฐกิิจและสัังคม. (2564). และการสื่่�อสาร กระทรวงสาธารณสุุข. (2564). โควิิด-19 : กรณีีศึึกษาประชาชนอายุุ 15 ปีีขึ้้�นไปใน ผลการดำำ�เนิินงานของ Anti-Fake News Center จำำ� น ว น ผู้้�ป่่ ว ย น อ กที่่� รัับบริิก า ร ท า ง ทัั น ต ก ร ร ม . 15 จัังหวััดทั่่�วทุุกภููมิิภาคของประเทศ (ครั้้ง� ที่่� 1-4). Thailand ข้้อมููลระหว่่างวัันที่่� 1–31 ธันั วาคม 2564. Health Data Center. https://hdcservice. กรุุงเทพฯ: ศูนู ย์ว์ ิิจััยเพื่่อ� การพัฒั นาสัังคมและธุุรกิิจ. https://www.mdes.go.th/storage/contents/ moph.go.th/hdc/reports/page.php?cat_ 4 ศููนย์์วิิจััยเพื่่�อการพััฒนาสัังคมและธุุรกิิจ. (2564). fi l e / i g e p o Z A 0 h n d m 9 s 5 u Z o Q 5 W z 3 p 1 X D R id=fc73b811eb6d9206e7e5baf8ad20d7b9. การสำำ�รวจพฤติิกรรมการดื่่�มเครื่่�องดื่่�มแอลกอฮอล์์ 5fkrLzue6kxy.pdf. 4 ณปภััช สััจนวกุุล, ณััฐนีี อมรประดัับกุุล, นุชุ ราภรณ์์ ผลกระทบทางเศรษฐกิิจ และพฤติิกรรมสุุขภาพ 2 ค ลัั ง ข้้อ มููล สุุข ภ า พ ศููน ย์์เ ท ค โ น โ ล ยีีส า ร ส น เ ท ศ เลี้้�ยงรื่่น� รมย์์, วิิภาพร จารุุเรือื งไพศาล และ สุุรียี ์์พร ในช่่วงการแพร่ร่ ะบาดของไวรัสั โควิิด-19 ในประชาชน และการสื่่�อสาร กระทรวงสาธารณสุุข. (2564). พัันพึ่่� ง. (2564). การสำำ�รวจความเป็็นอยู่่�และ ไทยอายุุ 18 ปีขี ึ้้�นไปใน 15 จังั หวัดั (ครั้้ง� ที่่� 2). กรุุงเทพฯ: การเข้้าถึึงระบบบริกิ ารสุุขภาพจิิต-จำำ�นวนผู้้�พยายาม ความต้อ้ งการด้า้ นบริกิ ารและการดูแู ลสำำ�หรับั ผู้้�สูงู อายุทุ ี่่� ศูนู ย์ว์ ิิจััยเพื่่อ� การพัฒั นาสัังคมและธุุรกิิจ. ฆ่่าตััวตาย. Health Data Center. https:// มีีรายได้้น้้อยในช่่วงระหว่่างและหลัังการใช้้มาตรการ 5 ศููนย์์พััฒนาองค์์ความรู้้�กิิจกรรมทางกายประเทศไทย. hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report. ปิิ ด เ มืื อ ง อัั น เ นื่่� อ ง ม า จ า กก า ร แ พ ร่ ่ร ะ บ า ด ข อ ง โ ร ค (2564). รายงานสำำ�รวจการมีีกิิจกรรมทางกายที่่� php?source=pformated/format1.php&cat_ ติิดเชื้้�อไวรัสั โคโรนา 2019 ในประเทศไทย. นครปฐม: เพียี งพอ. นครปฐม: สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม id=ea11bc4bbf333b78e6f53a26f7ab6c89 สถาบันั วิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิดิ ล. 6 สำำ�นัั ก ง า น ส ถิิ ติิ แ ห่่ ง ช า ติิ . ( 2 5 6 1 ) . พ ฤ ติิ ก ร ร ม &id=9d5bb9d13241e845d4f338f2df75d042. 5 ศููนย์์บริกิ ารโลหิิตแห่่งชาติิ สภากาชาดไทย. (2564). การสููบบุุหรี่่�และการดื่่�มสุุราของประชากร 2560. 3 องค์์การสหประชาชาติิ. (2563). รายงานเบื้้�องต้้น จํํานวนโลหิิตที่่�มาจากการรับั บริจิ าคโลหิติ . กรุุงเทพฯ: กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. การสำำ�รวจผลกระทบและความต้้องการของเด็็กและ ศูนู ย์บ์ ริกิ ารโลหิติ แห่ง่ ชาติิ สภากาชาดไทย. 7 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2564). สรุุ ปผลสำำ�หรัับ เยาวชนในสถานการณ์์โควิิด-19. https://www. 6 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2554). การสำำ�รวจอนามััย ผู้้�บริหิ าร สำำ�รวจพฤติิกรรมด้้านสุุขภาพของประชากร unicef.org/thailand/th/media/4031/file. และสวััสดิิการ พ.ศ. 2554. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ พ.ศ. 2564. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. 4 Jenkins, E. K., McAuliffe, C., Hirani, S., แห่ง่ ชาติิ. Richardson, C., Thomson, K. C., McGuinness, L., 7 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2556). การสำำ�รวจอนามััย หมวด 3 สุขภาพกาย Gadermann, A. (2021). A portrait of the early และสวััสดิิการ พ.ศ. 2556. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ 1 ค ลัั ง ข้้อ มููล สุุข ภ า พ ศููน ย์์เ ท ค โ น โ ล ยีีส า ร ส น เ ท ศ and differential mental health impacts of the แห่ง่ ชาติิ. และการสื่่�อสาร กระทรวงสาธารณสุุข. (2564, 31 COVID-19 pandemic in Canada: Findings from 126 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

8 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2558). การสำำ�รวจอนามััย ด้านต่าง ๆ. https://www.nesdc.go.th/main. หมวด 11 การคมนาคมและการส่ือสาร และสวัสดิการ พ.ศ. 2558. กรุงเทพฯ: ส�ำนักงานสถิติ php?filename=social. 1 กองเศรษฐกิิจการท่่องเที่่�ยวและกีีฬา. (2564). สถิิติิ แหง่ ชาติ. 2 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2562). การสำำ�รวจภาวะ นัักท่่องเที่่�ยว. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานปลััดกระทรวง 9 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2560). การสำำ�รวจอนามััย เศรษฐกิิจและสัังคมของครััวเรืือน พ.ศ. 2562. การท่่องเที่่�ยวและกีีฬา. และสวััสดิิการ พ.ศ. 2560. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. 2 ศููนย์์ความร่ว่ มมืือด้้านข้้อมููลการบาดเจ็็บ. (2564). แห่่งชาติิ. 3 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2564). การสำำ�รวจภาวะ สถานการณ์์การเสีี ยชีีวิิ ตจากอุุบััติิ เหตุุทางถนน 10 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2562). การสำำ�รวจอนามััย เศรษฐกิิจและสัังคมของครัวั เรือื น มกราคม–มิิถุนุ ายน ประเทศไทย 2563. นนทบุรุ ี:ี กรมควบคุมุ โรค กระทรวง และสวััสดิิการ พ.ศ. 2562. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ 2564. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. สาธารณสุขุ . แห่่งชาติิ. 4 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2564). การออมของ 3 สำำ�นัั ก ง า น ส ถิิ ติิ แ ห่่ ง ช า ติิ . ( 2 5 6 3 ) . สำำ� ร ว จ 11 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2564). การสำำ�รวจอนามััย ครััวเรืือนไทย ไตรมาสที่่� 4 ปีี 2563. กรุุงเทพฯ: การมีีการใช้้เทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่่�อสาร และสวััสดิิการ พ.ศ. 2564. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. ในครัวั เรือื น พ.ศ. 2563. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ แห่ง่ ชาติิ. 5 สำำ�นัั ก ง า น ส ภ า พัั ฒ น า ก า ร เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ แ ล ะ สัั ง ค ม แห่ง่ ชาติิ. แห่ง่ ชาติิ. (2564, 15 พฤศจิิกายน). ภาวะเศรษฐกิิจ 4 สำำ�นัักนโยบายและแผนพลัังงาน กระทรวงพลัังงาน. หมวด 6 การศึกษา ไทยไตรมาสที่่� 3/2564 และแนวโน้้มปีี 2564- (2563). รายงานสถิิติิพลัังงานรายปีี 2563. กรุุงเทพฯ: 1 สภาพัฒั นาการเศรษฐกิิจและสัังคมแห่ง่ ชาติิ. (2564). 2565. https://www.nesdc.go.th/more_news. สำำ�นัักนโยบายและแผนพลัังงาน กระทรวงพลัังงาน. ง บ ป ร ะ ม า ณ โ ด ย สัั ง เ ข ป ป ร ะ จำำ�ปีี ง บ ป ร ะ ม า ณ php?cid=884&filename=QGDP_report. 2535-2564 สำำ�นัักงบประมาณ. https://www. หมวด 9 ทอี่ ยอู่ าศัยและสิ่งแวดลอ้ ม หมวด 12 การมสี ่วนร่วม nesdc.go.th/ewt_dl_link.php?nid=3508 1 ระบบสารสนเทศสุขุ ภาพภาคประชาชน กรมสนัับสนุนุ &filename=social. 1 สำำ�นักั งานนโยบายและแผนพลังั งาน กระทรวงพลังั งาน. บริกิ ารสุขุ ภาพ กระทรวงสาธารณสุขุ . (2562). รายงาน 2 สภาพัฒั นาการเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิ. (2564). (2564). รายงานสถิิติิพลัังงานของประเทศไทย 2564. อสม. ระดัับประเทศ. https://www.thaiphc.net/ สถิิติิการศึึกษา สำำ�นัักงานปลััดกระทรวงศึึกษาธิกิ าร. กรุุ งเทพฯ: สำำ�นัักงานนโยบายและแผนพลัังงาน new2020/content/1. https://www.nesdc.go.th/ewt_dl_link. กระทรวงพลัังงาน. 2 สำำ�นัักงานคณะกรรมการการเลืือกตั้้�ง. (2564). สถิิติิ php?nid=3508&filename=social. 2 กรมควบคุุมมลพิิษ. (2563). รายงานสถานการณ์์ การเลืือกตั้้�ง. https://www.ect.go.th/ect_th/ 3 สำำ�นักั งานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. (2562). การสำำ�รวจเศรษฐกิิจ ม ล พิิ ษ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ปีี 2 5 6 3 . ก รุุ ง เ ท พ ฯ : news_all.php?cid=13&filename=. และสัังคมของครััวเรืือน พ.ศ. 2562. กรุุ งเทพฯ: กรมควบคุมุ มลพิิษ กระทรวงทรัพั ยากรธรรมชาติิและ 3 สำำ�นัั ก ง า น ส ถิิ ติิ แ ห่่ ง ช า ติิ . ( 2 5 6 4 ) . ก า ร สำำ� ร ว จ สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. สิ่่�งแวดล้้อม. การมีีส่่วนร่ว่ มของประชาชนตามแผนปฏิิรููปประเทศ 4 สำำ�นักั งานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. (2563). การสำำ�รวจเศรษฐกิิจ 3 ก ร ม อ น า มัั ย ก ร ะ ท ร ว ง ส า ธ า ร ณ สุุ ข . ( 2 5 6 4 ) . พ.ศ. 2564. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. และสัังคมของครััวเรืือน พ.ศ. 2563. กรุุ งเทพฯ: ประมวลผลข้อ้ มูลู การจััดการมูลู ฝอยติิดเชื้้�อ. https:// 4 สำำ�นัั ก ง า น ส ถิิ ติิ แ ห่่ ง ช า ติิ . ( 2 5 6 4 ) . ก า ร สำำ� ร ว จ สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. envmanifest.anamai.moph.go.th/?waste_ ค ว า ม คิิ ด เ ห็็ น ข อ ง ป ร ะ ช า ช น เ กี่่� ย ว กัั บ ส ถ า น ก า ร ณ์์ 5 สำำ�นัั ก ง า น ส ถิิ ติิ แ ห่่ ง ช า ติิ . ( 2 5 6 4 ) . ก า ร สำำ� ร ว จ summary. การแพร่ร่ ะบาดของโรคโควิิด 19 (การปรับั ตััวและ ความคิิดเห็็นของประชาชนเกี่่�ยวกัับสถานการณ์์ 4 พงศ์์นคร โภชากรณ์์. (2564, 8 ตุลุ าคม). โควิิด-19 & การเข้้าถึึงดิิจิิทััล). กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. การแพร่ร่ ะบาดของโรคโควิิด 19 (การปรับั ตััวและ น้ำำ�ท่่วม กัับการช่่วยเหลืือแบบยิิงตรงกลุ่่�มเป้้าหมาย. 5 สำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิจิ และสังั คมแห่ง่ ชาติ.ิ การเข้้าถึึงดิิจิิทััล). กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. กรุุ งเทพธุุรกิิจ.https://www.bangkokbiznews. (2564). ข้้อมููลเศรษฐกิิจและสัังคม สถิิติิทางสัังคม 6 Asian Development Bank. (2021). Learning and com/blogs/columnist/964622. ด้้านต่่าง ๆ. https://www.nesdc.go.th/main. earning losses from COVID-19 school closures หมวด 10 ชวี ติ ครอบครัวและชุมชน php?filename=social. in developing Asia. https://www.adb.org/sites/ 10 สถานการณเ์ ดน่ ทางสุขภาพ default/files/publication/692111/ado2021- 1 กรมอนามัยั . (2565). ระบบลงทะเบียี นจััดตั้้�งศูนู ย์แ์ ยก โควดิ ‑19 กบั การท�ำ งานทบ่ี า้ น (work from home) และผลกระทบ special-topic.pdf. กัักตััวในชุมุ ชน. https://stopcovid.anamai.moph. 7 UNICEF & UNESCO. (2021). Situation analysis go.th/dashbord_center/ on the effects of and responses to COVID-19 on 2 ก ร ะ ท ร ว ง ม ห า ด ไ ท ย . ( 2 5 6 4 ) . ศูู น ย์์ บริิห า ร the Education sector in Southeast Asia: Sub- จััดการการแพร่ร่ ะบาดของโรคติิดเชื้้�อไวรัสั โคโรนา 1 ล็็อกดาวน์์ คืืออะไร ความหมายของ Lockdown. regional report: Bangkok. Thailand: UNESCO 2019. https://www.moicovid.com/ (2564, 9 กรกฎาคม). ประชาไทย. https://mthai. Bangkok Office/UNICEF East Asia and Pacific 3 ศูนู ย์จ์ ััดการความรู้้�ความรุุนแรงในครอบครัวั . (2560). com/campus/145668.html. Regional Office. รายงานผลสำำ�รวจระดัับประเทศ 2560: ความรุุนแรง 2 ‘ล็็อกดาวน์์’ นโยบายยอดนิิยมที่่�ประสิิทธิิผลยััง หมวด 7 ชวี ติ การท�ำ งาน ในครอบครััวไทยต่่อผู้้�หญิิงและบุุคคล. กรุุ งเทพฯ: ไม่ช่ ัดั เจน. (2564, 3 สิิงหาคม). The Momentum. ศููนย์์จััดการความรู้้�ความรุุนแรงในครอบครัวั คณะ https://themomentum.co/economiccrunch- 1 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2564). สำำ�รวจภาวะ แพทยศาสตร์โ์ รงพยาบาลรามาธิิบดีี มหาวิิทยาลััย covid19-lockdown/ การทำำ�งานของประชากร พ.ศ. 2564. กรุุงเทพฯ: มหิดิ ล. 3 ณรงค์์กร มโนจัันทร์เ์ พ็ญ็ . (2564, 5 มกราคม). สำำ�รวจ สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. 4 ศูนู ย์จ์ ััดการความรู้้�ความรุุนแรงในครอบครัวั . (2564). ประเทศ ‘ล็็อกดาวน์์’ รับั มืือโควิิด‑19 ระลอกล่่าสุุด. 2 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ. (2563). การสำำ�รวจแรงงาน รายงานผลสำำ�รวจระดัับประเทศ 2564: ความรุุนแรง The Standard. https://thestandard.co/explore- นอกระบบ พ.ศ. 2563. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิ ในครอบครัวั ภายใต้ส้ ถานการณ์ก์ ารระบาดโรคโควิดิ -19. lockdown-countries-tackle-latest-coronavirus/ แห่่งชาติิ. กรุุงเทพฯ: ศูนู ย์จ์ ัดั การความรู้้�ความรุุนแรงในครอบครัวั 4 Reuters Staff. (2021, January 4). Germany 3 สถาบัันวิิจััยเพื่่�อการพััฒนาประเทศไทย. (2564, คณะแพทยศาสตร์โ์ รงพยาบาลรามาธิบิ ดีี มหาวิทิ ยาลัยั heading towards extension of hard lockdown. 29 มกราคม). วิิเคราะห์์ผลกระทบของโควิิด-19 ต่่อ มหิดิ ล. Reuters. https://www.reuters.com/article/us- แรงงานนอกระบบ. https://tdri.or.th/2021/01/ 5 สถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ. (2564). ระบบ health-coronavirus-germany-idUSKBN299112 covid-106/. สารสนเทศการแพทย์์ฉุุกเฉิิน. นนทบุุรีี: สถาบััน 5 ประกาศสถานการณ์์ฉุุกเฉิิน ในทุุกเขตท้้องที่่�ทั่่�วราช 4 Rocket Media Lab. (2564, 23 กัันยายน). ข้อ้ มูลู การแพทย์ฉ์ ุกุ เฉิินแห่่งชาติิ. อาณาจัักร. (2563, 25 มีนี าคม). ราชกิิจจานุเุ บกษา. แบบสำำ�รวจไรเดอร์์ส่่งอาหาร มีี.ค.–ก.ค. 2564. 6 สำำ�นัักงานตำำ�รวจแห่ง่ ชาติิ. (2564). สถิิติิฐานความผิดิ เล่่ม 137 ตอนพิเิ ศษ 69 ง. หน้้า 1. https://rocketmedialab.co/database-rider/. เกี่่�ยวกัับคดีีอาญาทั่่�วประเทศ. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงาน 6 หทััยกาญจน์์ ตรีสี ุวุ รรณ. (2563, 2 เมษายน). ไวรัสั ตำำ�รวจแห่่งชาติิ. โคโรนา: สถิิติิโควิิด‑19 ของไทยเปลี่่�ยนไปอย่า่ งไรหลััง ประกาศใช้้ พ.ร.ก.ฉุกุ เฉิิน ครบสััปดาห์.์ BBC News. หมวด 8 รายได้ 7 สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. (2563). สำำ�รวจการมีีการใช้้ https://www.bbc.com/thai/thaila nd-52130662 1 ส ภ า พัั ฒ น า ก า ร เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ แ ล ะ สัั ง ค ม แ ห่่ ง ช า ติิ . เทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่่�อสารในครััวเรืือน (2564). ข้อมูลเศรษฐกิจและสังคม สถิติทางสังคม พ.ศ. 2563. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิ. 7 ล็็อกดาวน์์กรุุ งเทพฯ-ปริมิ ณฑล 12 ก.ค. นายกฯ ประกาศไม่ร่ ับั เงินิ เดือื น 3 เดือื น. (2564, 9 กรกฎาคม). สุุขภาพคนไทย 2565 — 127

BBC News. https://www.bbc.com/thai/ มีีงานทำำ�อยู่่� ถููกลดชั่่�วโมงการทำำ�งานลงประมาณ 23 ปลดลอ็ กกญั ชา กญั ชง และพืชกระทอ่ ม: เงอื่ นไข และผลตอ่ เศรษฐกจิ ชุมชน thailand-57773493 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์, ตั้้�งแต่่เดืือนกุมุ ภาพันั ธ์์ 2020 เป็น็ ต้้นมา 1 พระราชบัญั ญัตั ิิยาเสพติิดให้โ้ ทษ พ.ศ. 2522. (2522, 8 สรุุปมาตราการล็็อกดาวน์์ เริ่่ม� 12 ก.ค. 2564. (2564, คนรุ่่�นใหม่ท่ ี่่�เป็น็ ผู้้�หญิงิ ได้้รับั ผลกระทบจากการเลิิกจ้้าง 27 เมษายน). ราชกิิจจานุเุ บกษา. เล่่ม 96 ตอนที่่� 63 หน้้า 50-82. 9 กรกฎาคม). เดลิินิิวส์์ออนไลน์์. https://www. อย่่างรุุนแรงและรวดเร็ว็ กว่่าแรงงานกลุ่่�มอื่่�น ๆ, และ 2 กฎเสนาบดีีเรื่่อ� งกัันชา. (2548, 21 กุุมภาพัันธ์์). dailynews.co.th/news/38036/ คนรุ่่�นใหม่่ได้้รับั ผลกระทบจากการปิิดสถานศึึกษา/ ราชกิิจจานุเุ บกษา. เล่่ม 42 หน้้า 356. 9 เทีียบ ล็็อกดาวน์์ 63 VS ล็็อกดาวน์์ 64 ที่่�ไม่ป่ ระกาศ สถาบันั ฝึกึ อาชีพี /การรับั เด็็กฝึกึ งาน และการฝึกึ อบรม 3 พระราชบััญญััติิพืืชกระท่่อม พ.ศ.2486. (2486, 2 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . ราชกิิจจานุเุ บกษา. เล่่ม 60 ตอนที่่� 7 หน้า้ คำำ�ว่่า ล็็อกดาวน์์. (2654, 31 กรกฎาคม.). สปริงิ นิิวส์์. พนัักงานที่่�ลดจำำ�นวนลง หรือื เปลี่่�ยนมาเป็็นการฝึึก 241-243. https://www.springnews.co.th/news/815048 อบรมออนไลน์์ 4 อรอุุมา ชััดเจนกิิจ และเอกพงษ์์ สารน้้อย. (2564). ปัั ญ ห า ส ถ า น ะ ท า ง ก ฎ ห ม า ย ข อ ง กัั ญ ช ง ต า ม 10 เมื่่�อหลายประเทศเริ่่ม� ผ่่อนคลายมาตรการล็็อคดาวน์์ 16 Thorstensson, Esra. (2021). The Influence of พระราชบัญั ญัตั ิิยาเสพติิดให้โ้ ทษ พ.ศ. 2522. วารสาร มนุษุ ยศาสตร์แ์ ละสัังคมศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยราชภััฏ มัันปลอดภััยแล้้วจริงิ หรือื ?. (2563, 20 เมษายน). Working from Home on Employees’ Productivity เลย. 3(2), 35-46. Workpoint Today. https://workpointtoday.com/ Comparative document analysis between the 5 พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ โ้ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 7 ) พ.ศ. 2562. (2562, 18 กุุมภาพัันธ์์). ราชกิิจจา lockdown-ease-covid19/ years 2000 and 2019-2020. [Independent นุเุ บกษา. เล่่ม 136 ตอนที่่� 19 ก หน้้า 1-16. 11 ศบค. ชุุดใหญ่่ ที่่�มีี นายกรััฐมนตรีีเป็็นประธาน thesis Basic level (university diploma]. Karlstad 6 พ.ร.บ.ยาเสพติิดให้โ้ ทษ (ฉบับั ที่่� 8) พ.ศ.2564. (2564, 26 พฤษภาคม). ราชกิิจจานุเุ บกษา. เล่่ม 138 ตอน ได้้พิจิ ารณาเห็น็ ชอบให้้ “คลายล็็อก” ระยะที่่� 5 และ Business School ที่่� 35 ก หน้้า 1-3. มีีผลบัังคัับใช้้ตั้้�งแต่่วัันที่่� 1 กรกฎาคม 2563 เป็็นต้้น 17 PricewaterhouseCoopers. (2565, 23 มกราคม). 7 ประกาศกระทรวงสาธารณสุขุ (ฉบับั ที่่�424) พ.ศ.2562 เรื่่อ� ง กำำ�หนดอาหารที่่�ห้้ามผลิิต นำำ�เข้า้ หรือื จำำ�หน่่าย. ไป โดยเงื่่�อนไขในกิิจการ-กิิจกรรมในมาตรการ ใน วิิกิิพีีเดีีย. https://en.wikipedia.org/wiki/ (2564, 25 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . ราชกิิจจานุเุ บกษา. เล่่ม 138 ตอนพิเิ ศษ 45 ง หน้้า 32. ผ่อ่ นคลายล็็อกดาวน์เ์ ฟส 5 มีขี ้อ้ กำำ�หนดสำำ�คััญ ๆ ดัังนี้้� PricewaterhouseCoopers 8 พ.ร.บ.ให้ใ้ ช้้ประมวลกฎหมายยาเสพติิด พ.ศ. 2564. 1) เปิิดโรงเรีียนทั้้�งหมด โดยอนุุญาตให้โ้ รงเรีียน 18 เสาวรัจั รัตั นคำำ�ฟูู และเมธาวีี รัชั ตวิิจิิน. (2563). (2564, 8 พฤศจิิกายน). ราชกิิจจานุเุ บกษา. เล่่ม 138 ตอนที่่� 73 ก หน้้า 1-80. ทุกุ สัังกััดกลัับมาเปิิดได้้ทั้้�งหมด ผลกระทบของการทำำ�งานที่่�บ้้าน (Work from home) 9 กฎหมายดัังกล่่าวได้้แก่่ 2) ห้้างสรรพสิินค้้า ศููนย์์การค้้า คอมมิิวนิิตี้้� มอลล์์ ในช่่วงโควิิด‑19: กรณีีศึึกษาของทีีดีีอาร์ไ์ อ. TDRI. • พระราชบััญญััติิป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด พ.ศ. 2519 เปิิดได้ไ้ ม่เ่ กิิน 4 ทุ่่�ม https://tdri.or.th/2020/05/impact-of-working- • พระราชบััญญััติิป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด (ฉบัับที่่� 2) พ.ศ. 2534 3) ร้า้ นสะดวกซื้้อ� สามารถเปิดิ ได้้ 24 ชั่่ว� โมง from-home-covid-19/ • พระราชบััญญััติิป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด (ฉบัับที่่� 3) พ.ศ. 2543 4) สถานบริิการ ผัับ บาร์์ และร้้านคาราโอเกะ 19 Work From Home วิิถีีการทำำ�งานยุคุ นี้้� ที่่�ยังั ต้้องหา • พระราชบััญญััติิป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด (ฉบัับที่่� 4) พ.ศ. 2545 อนุุญาตให้้เปิิดบริกิ ารได้ไ้ ม่่เกิินเวลา 24.00 น. จุดุ สมดุลุ . (2564, 4 สิิงหาคม). ศูนู ย์์วิิจััยกสิิกรไทย. • พระราชบัญั ญัตั ิิยาเสพติิดให้โ้ ทษ พ.ศ. 2522 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 2 ) และขอให้้เว้้นระยะยืืนนั่่�ง 1 เมตร ห้้ามร่ว่ มโต๊๊ะ https://kasikornresearch.com/th/analysis/k- พ.ศ. 2528 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 3 ) กัับกลุ่่�มอื่่�น พนัักงานสวมหน้้ากากอนามััยหรือื social-media/Pages/WFH-FB-04-08-21.aspx พ.ศ. 2530 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 4 ) หน้้ากากผ้้าตลอดเวลา มีีระบบระบายอากาศ 20 WFH อาจส่่งผลต่่อสุขุ ภาวะ ดัังนี้้� พ.ศ. 2543 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 5 ) หมุุนเวีียนอากาศที่่�ดีี ลงทะเบีียนเข้้าออกด้้วย 1) การทำำ�งานมากเกิินไป อาจส่่งผลให้้เกิิดการดููแล พ.ศ. 2545 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 6 ) แอปฯ ไทยชนะ ตนเองน้้อยลง ขาดการพัักผ่่อนตามที่่�ร่่างกาย พ.ศ. 2560 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 7 ) 5) สถานอาบอบนวด เปิิดให้้บริิการได้้ โดยต้้อง ต้้องการ แยกแยะเวลางานกัับเวลาส่่วนตััวไม่่ พ.ศ. 2562 • พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ย า เ ส พ ติิ ด ใ ห้ ้โ ท ษ ( ฉ บัั บ ที่่� 8 ) สวมหน้้ากากอนามััยหน้้ากากผ้้า ตลอดเวลา ได้้ ไม่่มีีการผ่่อนคลายที่่�แน่่นอน เหนื่่�อยล้้าสะสม พ.ศ. 2564 • พระราชกำำ�หนดป้อ้ งกัันการใช้ส้ ารระเหย พ.ศ. 2533 เว้้นขณะอาบน้ำำ� มีีจุุดบริิการล้้างมืือเพีียงพอ อาจจะพัฒั นาไปเป็น็ อาการ Burnout ได้้ • พระราชบััญญััติิแก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมพระราชกำำ�หนดป้้องกััน การใช้ส้ ารระเหย พ.ศ. 2533/พ.ศ. 2542 ทำำ�ความสะอาดห้้อง อ่่างอาบน้ำำ� สุุขา ผิิวสััมผััส 2) ความเครีียด การทำำ�งานทุุกอย่่างเป็็นความ • พระราชบััญญััติิแก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมพระราชกำำ�หนดป้้องกััน การใช้ส้ ารระเหย พ.ศ. 2533 (ฉบัับที่่� 2) พ.ศ. 2543 บ่อ่ ย ๆ ก่่อนหลัังบริกิ าร ท้้าทาย แต่่ความท้้าทายก็็มีีการสะสมและก่่อตััว • พระราชบััญญััติิแก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมพระราชกำำ�หนดป้้องกััน การใช้ส้ ารระเหย พ.ศ. 2533 (ฉบัับที่่� 3) พ.ศ. 2550 12 สถานที่่�หลายแห่่งที่่�ได้้รับั การผ่่อนคลายจากมาตรการ ของความเครียี ดโดยที่่�เราไม่่รู้้�ตััว สิ่่�งนี้้�จะสะสม • พระราชบััญญััติิมาตรการในการปราบปรามผู้้�กระทำำ� ความผิิดเกี่่�ยวกัับยาเสพติิด พ.ศ. 2534 ล็็อกดาวน์์ แต่่ยัังอยู่่�ในการควบคุุมสููงสุุด เช่่น ร้า้ น และกระตุ้้�นให้้เกิิดปััญหาสุุขภาพจิิต เช่่น ภาวะ • พระราชบััญญััติิมาตรการในการปราบปรามผู้้�กระทำำ� ความผิิดเกี่่�ยวกัับยาเสพติิด (ฉบับั ที่่� 2)พ.ศ. 2543 อาหาร ศูนู ย์ก์ ารค้้า ห้้างสรรพสิินค้้า คอมมูนู ิิตีีมอลล์์ ซึึมเศร้้า ความรู้้�สึึกวิิตกกัังวลกัับอนาคตหรืือ อนุุญาตให้้เปิิดได้้ถึึง 20.00 น. ทุุกแห่่งต้้องอยู่่� สิ่่�งที่่�ยัังมาไม่่ถึึง รู้้�สึึกไม่่ไว้้วางใจผู้้�คน ระแวงใน ภายใต้้มาตรการป้้องกัันโรคส่่วนบุุคคลเพื่่�อป้้องกััน ความปลอดภััย การติิดเชื้้อ� แบบบครอบจัักรวาล และมาตรการองค์์กร 3) มีีค่่าใช้้จ่่ายด้้านสาธารณููปโภคเพิ่่�มขึ้้� น เช่่น มีี ตามหลัักการ “ปลอดโควิิด” นอกจากนั้้�นยัังมีีหลาย ค่่าไฟฟ้้า ค่่าน้ำำ� ค่่าโทรศััพท์์และอิินเทอร์์เน็็ต กิิจการที่่�สามารถเปิิดได้้แบบมีีเงื่่�อนไข เช่่น ร้้าน รวมถึึงอาจจะต้้องซื้้อ� คอมพิวิ เตอร์เ์ ครื่่อ� งใหม่่ หรือื เสริมิ สวย ร้า้ นตััดผมหรือื แต่่งผม สามารถให้้บริกิ าร แม้้กระทั่่�งการอบรมเรียี นรู้้�โปรมแกรมใหม่่ๆ ใน ไม่่เกิิน 1 ชั่่�วโมงต่่อคน ร้า้ นนวด (เปิิดได้้เฉพาะนวด WFH เท้้า) คลิินิิกเสริมิ ความงาม ส่่วนกิิจกรรมเกี่่�ยวกัับกีีฬา 4) การทำำ�งานที่่�บ้้านต้้องมีีการควบคุุมพฤติิกรรม สนามกีฬี าและสวนสาธารณะ รวมทั้้ง� สนามกีฬี าในที่่ร� ่ม่ ต น เ อ ง ที่่� สูู ง แ ล ะ ต้้ อ ง ใ ช้้ ส ม า ธิิ อ ย่่ า ง ม า ก ใ น ก า ร ที่่�เป็น็ ที่่�โล่ง่ อากาศถ่า่ ยเทสะดวก ไม่ม่ ีรี ะบบปรับั อากาศ ทำำ�งาน เพราะความคุ้้�นเคยเดิิมของเราที่่�จำำ�ได้้ว่่า เปิิดบริกิ ารได้้ โดยกำำ�หนดระยะเวลาเปิิดถึึง 20.00 น. บ้า้ นคืือที่่�ที่่�เราจะพักั ผ่่อนและทำำ�ตััวได้้ตามสบาย เท่่านั้้�น ส่่วนการแข่่งขัันกีีฬาไม่่อนุุญาตให้้มีีผู้้�ชม 21 พิชิ าวีีร์์ เมฆขยาย. (2564). 5 ปัญั หาสุขุ ภาพจิิตที่่�อาจ ใ น ส น า ม แ ล ะ ต้้ อ ง จำำ�กัั ด จำำ� น ว น ค น ที่่� เ ข้้ า ร่ ่ว ม เ ท่่ า ที่่� เกิดิ ได้ใ้ นระหว่า่ ง Work from home และการกักั กันั ตัวั จำำ�เป็็น ก่่อนที่่�จะมีีการผ่่อนคลายมาตรการต่่างๆ เอง. iSTRONG. https://www.istrong.co/single- เพิ่่ม� เติิมในเวลาต่่อมา post/possible-mentalhealth-workfromhome 13 โควิิด‑19: ทำำ�ความเข้้าใจมาตรการผ่่อนคลาย​ 22 Five Tips To Avoid Feeling Lonely When Working ล็็อกดาวน์์รอบ. (2564, 1 กัันยายน). BBC News. Remotely. (2021, August 26). Forbes. https:// https://www.bbc.com/thai/thailand-58395860 cutt.ly/vP3uHe4 14 โควิิด‑19: สภาพััฒน์์ฯ เผยไตรมาสแรกปีี 63 มีีคน 23 กรมสุุขภาพจิิต. (2564). ความอ้้างว้้างจาก Work ว่่างงานเกืือบ 4 แสนคน. (2563, 28 พฤษภาคม). from Home. https://cutt.ly/wP3iwfA BBC News. https://www.bbc.com/thai/ 24 สำำ�นัักงานกองทุุนสนัับสนุุนการสร้า้ งเสริมิ สุุขภาพ. international-52829935 (2564, 9 กรกฎาคม). จัดั การกับั ความเครียี ด เมื่่อ� ต้อ้ ง 15 ทั้้�งนี้้� พบว่่า 1 ใน 4 ของแรงงานที่่�อายุตุ ่ำำ�กว่่า 25 ปีี Work From Home. https://rb.gy/5odr2p ทำำ�งานอยู่่�ในกิิจการที่่�ได้้รับั ผลกระทบอย่่างหนัักจาก การระบาดของโรค และส่่วนใหญ่่เป็็นแรงงานนอก ระบบ, กว่่า 1 ใน 6 ของแรงงานที่่�เป็็นคนรุ่่�นใหม่่ถูกู เลิิกจ้้างหลัังจากมีีการระบาดของโรค, คนรุ่่�นใหม่่ที่่�ยััง 128 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

• พระราชบััญญััติิฟื้้� นฟููสมรรถภาพผู้้�ติิดยาเสพติิด 19 กองควบคุุมวััตถุุเสพติิด สำำ�นัักงานคณะกรรมการ ราชการ คืือ ต้้องให้้รองเลขาธิกิ ารลงนามก่่อนจึึงจะ พ.ศ. 2545 อาหารและยา กระทรวงสาธารณสุุข. (2563). คู่่�มืือ ดำำ�เนินิ การต่อ่ ได้้ หรือื กระบวนการที่่เ� ป็น็ การดำำ�เนินิ คดีี • พระราชบััญญััติิวััตถุุที่่�ออกฤทธิ์์�ต่่อจิิตและประสาท การขอรับั อนุุญาตการปลููกกััญชาสำำ�หรับั เกษตรกร. อาญาจะต้้องส่่งหนังั สืือร้อ้ งทุกุ ข์ก์ ล่่าวโทษกัับพนักั งาน พ.ศ. 2559 https://www.opsmoac.go.th/chumphon-dwl- สอบสวน ซึ่่�งผู้้�กระทำำ�ผิดิ มีสี ิทิ ธิใิ นการยื่่น� อุทุ ธรณ์์ 15 วันั • ป ร ะ ก า ศ ค ณ ะ รััก ษ า ค ว า ม ส ง บ แ ห่่ ง ช า ติิ ฉ บัั บ ที่่� files-431091791907 ว่่าไม่ไ่ ด้้ทำำ� หรือื ไม่ไ่ ด้้เผยแพร่โ่ ฆษณาตามขั้้น� ตอนวิิธีี 108/2557 เรื่่อ� ง การปฏิิบััติิต่่อผู้้�ต้้องสงสััยว่่ากระทำำ� ปฏิิบััติิราชการทางปกครองที่่�ระบุุไว้้ ความผิิดตามกฎหมายเกี่่�ยวกัับยาเสพติิดเพื่่�อเข้้าสู่่� โฆษณาอาหารเสริมเกนิ จริง: ควรแกป้ ั ญหา 12 ตััวอย่่างเช่่น พ.ร.บ.อาหาร พ.ศ. 2522 มาตรา 41 การบำำ�บััดฟื้้� นฟููและการดููแลผู้้�ผ่่านการบำำ�บััดฟื้้� นฟูู ลง อยา่ งไร? ผู้้�ใดประสงค์์จะโฆษณาคุุณประโยชน์์ คุุณภาพ วัันที่่� 21 กรกฎาคม พุทุ ธศัักราช 2557 1 มูลู นิิธิเิ พื่่อ� ผู้้�บริโิ ภค. (2564, 30 ธันั วาคม). มพบ. เผย หรืือสรรพคุุณของอาหาร ทางวิิทยุุกระจายเสีียง • ป ร ะ ก า ศ ค ณ ะ รััก ษ า ค ว า ม ส ง บ แ ห่่ ง ช า ติิ ฉ บัั บ ที่่� สถานการณ์์ผู้้�บริโิ ภค ปีี 61 พบปััญหาโฆษณาเกิินจริงิ วิิทยุุ โทรทััศน์์ ทางฉายภาพ ภาพยนตร์์ หรืือ 109/2557 เรื่่อ� ง การแก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมกฎหมายว่่าด้้วย มากเป็็นอัันดัับ 1. https://www.consumerthai. ทาง ห นัั ง สืื อ พิิม พ์์ ห รืือ สิ่่� งพิิมพ์์อื่่� น ห รืือด้้ วย วิิ ธีี การป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด ลงวัันที่่� 21 org/consumers-news/ffc-news/4302- อื่่�นใด เพื่่อ� ประโยชน์์ในทางการค้้า ต้้องนำำ�เสีียง ภาพ กรกฎาคม พุทุ ธศัักราช 2557 620124comsumerstat.html ภาพยนตร์์ หรือื ข้อ้ ความที่่�จะโฆษณาดัังกล่่าวนั้้�น ให้้ • ป ร ะ ก า ศ ค ณ ะ รััก ษ า ค ว า ม ส ง บ แ ห่่ ง ช า ติิ ฉ บัั บ ที่่� 2 มูลู นิิธิเิ พื่่อ� ผู้้�บริโิ ภค. (2564, 30 ธันั วาคม). ‘โฆษณา ผู้้�อนุญุ าตตรวจพิิจารณาก่่อน เมื่่�อได้้รับั อนุญุ าตแล้้ว 116/2557 เรื่่อ� ง การแก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมกฎหมายว่่าด้้วย เกิินจริงิ ’ ครอง 3 ปีีซ้้อน ปััญหาผู้้�บริโิ ภคอัันดัับ 1. จึึงจะโฆษณาได้้ หากผู้้�ใดฝ่า่ ฝืนื มาตรา 41 มีบี ทลงโทษ มาตรการในการปราบปรามผู้้�กระทำำ�ความผิิดเกี่่�ยวกัับ https://www.consumerthai.org/consumers- ตามมาตรา 71 ต้อ้ งระวางโทษ ปรับั ไม่เ่ กินิ 5,000 บาท ยาเสพติิด ลงวัันที่่� 21 กรกฎาคม พุทุ ธศัักราช 2557 news/food-and-drug/4535-640109-consumer​ 13 ก ร ณีี ที่่� ผู้้� ก ร ะ ทำำ� ค ว า ม ผิิ ด ป ฏิิ เ ส ธ ก า ร ก ร ะ ทำำ�ผิิ ด • คำำ�สั่่� ง หัั ว ห น้้ า ค ณ ะ รััก ษ า ค ว า ม ส ง บ แ ห่่ ง ช า ติิ ที่่� situation2020.html เ จ้้ า ห น้้ า ที่่� ตำำ� ร ว จ จ ะ ร ว บ ร ว ม พ ย า น ห ลัั ก ฐ า น แ ล ะ 10/2551 เรื่่อ� ง แก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมบััญชีีท้้ายประกาศคณะ 3 มูลู นิิธิเิ พื่่อ� ผู้้�บริโิ ภค. (2564, 30 ธันั วาคม). เผยสถิิติิผู้้� สอบสวนทั้้ง� ผู้้�กระทำำ�ความผิดิ กรณีีที่่เ� ป็น็ บริษิ ััทจะเรียี ก รักั ษาความสงบแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� 108/2557 ลงวัันที่่� ร้อ้ งเรียี นไตรมาส 2 / 62 มพบ. พบปััญหาโฆษณาเกิิน ผู้้�มีอี ำำ�นาจของบริษิ ััทนั้้�นๆ เข้า้ มาสอบสวน ส่่วนบุุคคล 25 กรกฎาคม พุทุ ธศัักราช 2561 จริงิ ยัังครองอัันดัับ 1 https://www.consumerthai. ทั่่ว� ไปจะสืบื หาที่่อ� ยู่่�และออกหมายเรียี ก รวมถึงึ สอบสวน 10 “อนุทุ ินิ ” ประกาศปีี 65 ผลักั ดันั ทุกุ ส่ว่ นของ “พืชื กัญั ชา” org/consumers-news/ffc-news/4368-620108co เจ้้าหน้้าที่่�ของ ศรป. ร่ว่ มด้้วย ไม่่เป็็นยาเสพติิด ส่่งเสริมิ เป็็นพืืชทางเลืือกฟื้้� นฟูู ศก. nsumerstaticquarter2-2019.html 14 กล่่าวคืือ ในกรณีีที่่�ผู้้�ประกอบกิิจการกระจายเสีียง (2564, 11 ธันั วาคม). ผู้้�จััดการออนไลน์์. https:// 4 ถั่่ง� เช่า่ ผสมมัลั ติวิ ิติ ามินิ บีี ตัวั ช่ว่ ยสุขุ ภาพ “ไทด์์ เอกพันั ”. หรือื กิิจการโทรทััศน์์มีีการกระทำำ�ที่่�เป็็นการเอาเปรียี บ mgronline.com/politics/detail/9640000122484 (2564, 31 ธันั วาคม). Workpoint. https://www. ผู้้�บริโิ ภคครั้้ง� แรก ให้้ กสทช. มีอี ำำ�นาจสั่่�งระงับั การกระ 11 ป ร ะ ก า ศ ก ร ะ ท ร ว ง ส า ธ า ร ณ สุุ ข เ รื่่�อ ง ร ะ บุุ ชื่่� อ youtube.com/watch?v=zi0bWOUY0ow&t=50s ทำำ�ดัังกล่่าว หากผู้้�ประกอบกิิจการกระจายเสีียง หรือื ยาเสพติิดให้โ้ ทษในประเภท 5 พ.ศ. 2563. (2563, 15 5 5 เช้า้ เล่่าเรื่่อ� ง ช่อ่ งห้้า. (2564, 31 ธันั วาคม). ถั่่�งเช่่า กิิ จ ก า ร โ ท ร ทัั ศ น์์ ไ ด้้ รั ับ คำำ�สั่่� ง ใ ห้้ ร ะ งัั บ ก า ร ก ร ะ ทำำ�ที่่� ธันั วาคม). ราชกิจิ จานุเุ บกษา. เล่ม่ 137 ตอนพิเิ ศษ 290 ผสมมััลติิวิิตามิินบีี ตััวช่่วยในการดููแลสุุขภาพ. เป็็นการเอาเปรียี บผู้้�บริโิ ภค แล้้วไม่่ปฏิิบััติิตามคำำ�สั่่�ง ง หน้้า 33-34. [Video file]. https://www.youtube.com/watch​ ให้้ กสทช. มีอี ำำ�นาจปรับั ทางปกครองได้ไ้ ม่เ่ กิินห้้าล้้าน 12 ป.ป.ส. ยััน “กััญชา” ปลููกโดยไม่่ได้้รับั อนุุญาต ผิิด ?v=iKyuzA8CCOw บาท และปรับั อีีกวัันละไม่เ่ กิินหนึ่่�งแสนบาทตลอดเวลา กฎหมาย. (ม.ป.ป.). สำำ�นัักงานคณะกรรมป้้องกัันและ 6 X File 007. (2564, 31 ธัันวาคม). ถั่่�งเช่่าผสม ที่่�ยังั มิไิ ด้้ปฏิิบัตั ิิตามคำำ�สั่่�ง ปราบปรามยาเสพติิด. https://www.oncb.go.th​ มััลติิวิิตามิินบีี V 5 1618 แก้้ไข. [Video file]. 15 โดยการให้้ข้้อมููล ข้้อเท็็จจริงิ พร้อ้ มเอกสารหลัักฐาน /_layouts​/15​/FSBTSP2013​/NewsDisplay.aspx​ https://www.youtube.com/watch?v=bS7Hi เพื่่�อประกอบการพิิจารณา ทั้้�งนี้้�หากผู้้�ประกอบกิิจการ ?​NewsID=1650​&DisplayScope=internet%20​ JDcwWU&t=484s ไม่่สามารถให้้ข้้อมููล ข้้อเท็็จจริงิ หรือื อ้้างอิิงรายงาน and​%20intranet​&NewsList=ONCBNews1​ 7 สถานการณ์์ทีีวีีดิิจิิทััล เมื่่อ� Home Shopping เกลื่่�อน ทางวิิชาการ สถิิติิ หรือื ข้้อมููล หรือื ไม่่สามารถแสดง &NewsListDisplayName=​ONCBNews1​ จอ. (2565, 13 มกราคม). TV Digital Watch. เอกสารหลัักฐานอัันเชื่่�อถืือได้้ ให้้ถืือว่่าการกระทำำ�นั้้�น &ColumnName=​Title,​image,​VisitedCounts,​ https://www.tvdigitalwatch.com/top5-rating- เ ป็็ น ก า ร ก ร ะ ทำำ�ที่่� เ ป็็ น ก า ร เ อ า เ ป รีีย บ ผู้้� บ ริิโ ภ ค FormatDate,D​ ateCreate&​ Newssite=https://www. shopping-online-29-08-62/ กระบวนการรับั และพิจิ ารณาเรื่่อ� งร้อ้ งเรียี นเป็็นไปตาม oncb.go.th​/&Comment=yes 8 แพทย์เ์ ตืือน! อย่า่ กิิน “ถั่่�งเช่า่ สกััด” ต่่อเนื่่�อง อาจเสี่่�ยง ประกาศ กสทช. เรื่่�อง ขั้้�นตอนและระยะเวลา 13 ป ร ะ ก า ศ ก ร ะ ท ร ว ง ส า ธ า ร ณ สุุ ข เ รื่่�อ ง ร ะ บุุ ชื่่� อ ภาวะไตวาย. (2564, 30 ธันั วาคม). ผู้้�จัดั การออนไลน์.์ การพิิจารณาคำำ�ขอหรือื คำำ�ร้อ้ งเรียี นในกิิจการกระจาย ยาเสพติิดให้โ้ ทษในประเภท 5 (ฉบัับที่่�2) พ.ศ. 2564. https://mgronline.com/onlinesection/detail​ เสีียงและกิิจการโทรทััศน์์ ซึ่่�งมีรี ะยะเวลาประมาณ 90 (2564, 4 สิงิ หาคม). ราชกิจิ จานุเุ บกษา. เล่ม่ 138 ตอน /9640000003489 ข้้อมููลจาก รศ.ดร. ภญ. มยุุรีี วััน ขึ้้�นอยู่่�กัับเอกสาร หลัักฐาน การตรวจสอบและ พิเิ ศษ 176 ง หน้้า 45. ตั้้�งเกีียรติิกำำ�จาย สาขาวิิชาเภสััชกรรมคลิินิิก คณะ พิจิ ารณาของหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้อ้ ง 14 ร่า่ ง พ.ร.บ.พืืชกระท่่อม: “ปลููกได้้-กิินได้้-ขายได้้” เ ภ สัั ช ศ า ส ต ร์์ ม ห า วิิ ท ย า ลัั ย ศ รีีน ค ริิน ท ร วิิ โ ร ฒ แรงงานขา้ มชาตใิ นยคุ โควดิ ‑19: กา้ วขา้ ม แต่่ต้้องอยู่่�ภายในกรอบ. (2564, 8 กัันยายน). iLaw. ระบุุว่่ า มีีกรณีี ผู้้�ป่่วยทั้้� งวัั ยกลางคนและสููงอายุุ การแยกเขาแยกเรา สู่ความร่วมมือในการแกไ้ ข https://ilaw.or.th/node/5969 รับั ประทาน สารสกัดั ถั่่ง� เช่า่ สีที อง วันั ละ 1 เม็ด็ ประมาณ ปั ญหา 1 เดืือน ค่่าการทำำ�งานของไตแย่่ลง แต่่ส่่วนใหญ่่เมื่่�อ 15 “กััญชา” จะกลายเป็็นพืืชเศรษฐกิิจไทย ได้้หรือื ไม่่?. (2563, 14 มกราคม). ศูนู ย์์วิิจััยกสิิกรไทย. https:// หยุดุ ใช้้ ค่า่ การทำำ�งานของไตก็จ็ ะดีขี ึ้้�น แต่ผ่ ู้้�ป่ว่ ยบางราย 1 พงศาวดารกรุุ งเก่่าฉบัับหลวงประเสริิฐอัักษรนิิติ์์�. www.kasikornresearch.com/th/analysis/k- กลายเป็็นโรคไตเรื้้อ� รังั ระยะ 3–4 รวมถึึงพบผู้้�ป่่วยที่่�มีี (ม.ป.ป.). วััชรญาณ. https://vajirayana.org/พระ social-media/Pages/FB-Cannabis-14-01-20. อาการไตวายเฉีียบพลัันด้้วย ราชพงศาวดารกรุุงเก่่า-ฉบัับหลวงประเสริฐิ อัักษรนิิติ์์�/ aspx 9 ศาลสั่่�งจำำ�คุกุ ‘ยิ่่ง� ยง ยอดบััวงาม’ 1 ปีี ปรับั 2.5 หมื่่น� พระราชพงศาวดารกรุุงเก่่า-ฉบัับหลวงประเสริฐิ อัักษร 16 ขายได้้กระหึ่่�ม! วิิสาหกิิจชุมุ ชนฯ อุทุ ััยธานีีปลูกู กััญชา คดีีโฆษณาถั่่�งเช่่า. (2564, 30 ธันั วาคม). กรุุงเทพ นิิติ์์� แปรรูู ปทั้้�งต้้ม-ผััด-ทอด ทำำ�เงิินเป็็นกอบเป็็นกำำ�. ธุรุ กิจิ . https://www.bangkokbiznews.com/news/ 2 เหตุุการณ์์ที่่�บัันทึึกในพงศาวดารกรุุงเก่่าฉบัับหลวง (2564, 30 มิถิ ุนุ ายน). ผู้้�จััดการออนไลน์์. https:// detail/920985 ประเสริฐิ อัักษรนิิติ์์�สอดคล้้องกัับจารึกึ ขุุนศรีไี ชยมงคล mgronline.com/local/detail/9640000063358 10 ปราบ “ถั่่�งเช่่า” โฆษณาเกิินจริงิ ลุยุ แจ้้งเอาผิิด ข่่าย เทพและพระราชพงศาวดารกรุุงศรีอี ยุุธยาฉบัับปลีีก 17 ตระกููลดัังโดดร่่วมวงธุุรกิิจกััญชา “เจีียรวนนท์์- หลอกลวง. (2564, 30 ธันั วาคม). ไทยรัฐั ออนไลน์์. ของหอสมุุดวชิิรญาณ ที่่�กล่่าวถึึงการที่่�สมเด็็จเจ้้า ธรรมวััฒนะ” ตั้้�งบริิษััท. (2564, 21 มิิถุุนายน). https://www.thairath.co.th/business/ สามพระยาโปรดให้้ขุุนศรีไี ชยราชมงคลเทพเอกมนตรีี ประชาชาติิธุุรกิิจ. https://www.prachachat.net/ economics/2022628 พิิเศษและเหล่่าขุุนนาง ยกทััพไปตีีเมืืองพิิมาย เมืือง marketing/news-693958 11 หากกรณีีนั้้�นมีีข้้อมููลเก่่าที่่�เคยดำำ�เนิินคดีีมาแล้้ว และ พนมรุ้้�ง และเมืืองพระนคร ภายหลัังได้้รับั ชััยชนะจึึง 18 ต่่อยอดนวััตกรรมสิินค้้ากััญชา-กััญชง “ขุุมทรััพย์์ ไม่จ่ ำำ�เป็็นต้้องสืืบหาชื่่อ� หรือื ที่่�อยู่่� จะสามารถส่่งหนัังสืือ ยกทัพั กลับั พร้อ้ มกวดต้อ้ นประชากรมาอยุธุ ยาประมาณ ใหม่”่ ธุรุ กิิจไทยยุคุ โควิิด. (2564, 12 เมษายน). ไทยรัฐั ไปสั่่� งระงัับโฆษณากัั บผู้้�กระทำำ�ผิิดได้้ ภายในหนึ่่� งวัั น 120,000 คน ออนไลน์์. https://www.thairath.co.th/business/ แต่ก่ ระบวนการส่ง่ หนังั สือื เสนอให้ส้ ำำ�นักั งาน อย. อนุมุ ัตั ิิ 3 ณรงค์์ฤทธิ์์� สุุขสวััสดิ์์�. (2557). การดำำ�รงอยู่่�ของ market/2067479 ดำำ�เนิินคดีีกัับผู้้�ที่่�กระทำำ�ความผิิดเพื่่�อนำำ�มาเปรีียบ วิิถีีชีีวิิต ประเพณีี พิิธีีกรรมและความเชื่่�อ ของ เทีียบปรับั ตามที่่�กฎหมายกำำ�หนด จะติิดปัญั หาขั้้น� ตอน กลุ่่�มชนชาวไทยเขมร (เขมรถิ่่� นไทย) ที่่� อำำ�เภอ สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 129

โป่ง่ น้ำำ�ร้อ้ น จัังหวััดจัันทบุุรี.ี [วิิทยานิิพนธ์ด์ ุษุ ฎีีนิิพนธ์]์ . ไหม้้ บ.หมิงิ ตี้้�เคมิคิ อล จำำ�กััด. (2564, 7 กรกฎาคม). 18 พิิชา รักั รอด. (2564, 29 กัันยายน). ผู้้�ก่่อมลพิิษ มหาวิิทยาลััยบููรพา. The Reporter. https://www.facebook.com/ ต้้ อ ง จ่่ า ย ห มิิง ตี้้� เ ค มิิค อ ล ต้้ อ ง จ่่ า ย เ ท่่ า ไ ห ร่่ ! ? ! , 4 สาวิิตรีี พิสิ ณุุพงศ์์. (2557). ถิ่่�นฐานชาวโยเดีียในพม่า่ TheReportersTH/videos/1457336704615735/ กรีนี พีซี . https://www.greenpeace.org/thailand/ ที่่�เมืืองอัังวะ อมรปุุระและสะกาย: ศึึกษาจากหลััก 4 กรมควบคุุมมลพิิษติิดตามการขนย้้ายสารสไตรีนี คง story/20297/ming-dih-chemical-the-polluter- ฐานเอกสารและหลัักฐานโบราณสถาน. วารสาร ค้้างไปกำำ�จััดทำำ�ลาย และติิดตามตรวจสอบไอระเหย has-to-pay ประวััติิศาสตร์.์ 39. 93-111. สารเคมีใี นบรรยากาศ. (2564, 11 กรกฎาคม 2564). 5 อรวิินท์์ ลิิขิติ วิิเศษกุลุ . (2565, 8 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . อิิทธิพิ ล กรมควบคุุมมลพิิษ. https://www.facebook.com/ 19 ด้้อยค่่า คืือ ภาวะที่่�กำำ�ลัังซื้้�อชะงัักจนทำำ�ให้้ต้้องลด ศิิลปะอยุุธยาตามเมืืองต่่างๆ ในความทรงจำำ�ของช่่าง PCD.go.th/posts/4173747779375244 ราคาลงมาเพื่่�อสร้้างแรงจููงใจให้้รู้้�สึึกอยากซื้้�อ จะ เชื้้�อสาย “โยเดีีย”. ศิิลปวััฒนธรรม. https://www. 5 สรุุปไทม์ไ์ ลน์์ ‘โรงงานหมิงิ ตี้้�’ ตั้้�งแต่่เหตุรุ ะเบิิด ไฟไหม้้ เกิิดขึ้้� นเฉพาะมีีเหตุุการณ์์ไม่่ปกติิ เวลาอสัังหาฯ silpa-mag.com/history/article_18584 5 ก.ค. ถึึงเช้า้ วัันรุ่่�งขึ้้�น. (2564, 6 กรกฎาคม). มติิชน ด้้อยค่่าจะไม่่นาน เมื่่�อตลาดกลัับสู่่�ภาวะปกติิราคา 6 บัั น ทึึ ก แ ม่่ น ม ช า ว อ ยุุ ธ ย า ฮัั ม เ พ ล ง ห ว น คิิ ด ถึึ ง ออนไลน์์. https://www.matichon.co.th/local/ ก็็จะกลัับมาตามกลไกตลาดเหมือื นเดิิม บ้้านเกิิด สู่่�การรวบรวมนาฏศิิลป์์อยุุธยาในพม่่า. news_2813545 (2565, 2 กุุมภาพัันธ์)์ . ศิิลปวััฒนธรรม. https:// 6 อััปเดต!! เหตุไุ ฟไหม้โ้ รงงาน ซ.กิ่่�งแก้้ว 21. (2564, 5 20 อสัังหาช็็อกหมิิงตี้้�เอฟเฟ็็กต์์ ด้้อยค่่า 5%-ยัันทำำ�เล www.silpa-mag.com/culture/article_78236 กรกฎาคม). จส.100. https://www.facebook.com/ ไม่่ตาย. (2564, 29 กัันยายน). ประชาชาติิธุุรกิิจ. 7 มูู ล นิิ ธิิ เ พื่่� อ สุุ ข ภ า พ แ ล ะ ก า ร เ รีีย น รู้้�ข อ ง แ ร ง ง า น js100radio/posts/4295461963810671 https://www.prachachat.net/property/news- กลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�. (ม.ป.ป.). ข้้อเรีียกร้้องเนื่่�องใน 7 อััปเดต!! เหตุุไฟไหม้โ้ รงงาน ซ.กิ่่�งแก้้ว 21. เรื่่อ� ง 710489 วัันแรงงานข้า้ มชาติิสากล 2562. MAP Foundation. เดีียวกััน. https://www.mapfoundationcm.org/ 8 สารสไตรีนี โมโนเมอร์์ (Styrene, Monomer). (2564, 21 สุุ ก ร า น ต์์ โ ร จ น ไ พ ร ว ง ศ์์ แ ล ะ ช ล ด า ซื่่� อ สัั ต ย์์ . thai/index.php/works-wrapper/public- 6 กรกฎาคม). กรมควบคุุมมลพิิษ. https://www. (2549). รายงานการศึึกษากรณีีสารพิิษคลองเตย statements/105-2562 facebook.com/PCD.go.th/posts/415825813 โ ค ร ง ก า ร วิิ จัั ย สุุ ข ภ า พ แ ล ะ ค ว า ม ป ล อ ด ภัั ย กัั บ 8 จิิราลัักษณ์์ นนทารักั ษ์์. (2563, 20 กรกฎาคม). 4257542 การมีสี ่่วนร่ว่ มของคนงาน/ผู้้�ถูกู กระทบ ในการกำำ�หนด รูู ปแบบระบบบริิการที่่�เป็็นมิิตรสำำ�หรัับคนต่่างด้้าว 9 จากการใช้แ้ บบจำำ�ลอง Box Model ซึ่่�งใช้ข้ ้อ้ มูลู อััตรา นโยบายสาธารณะ. ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย : ง บ ป ร ะ ม า ณ ก า ร จัั ด บ ริิก า ร การระบายจากแหล่่งกำำ�เนิิด มาประมวลผลร่ว่ มกัับ สุุข ภ า พ สำำ� ห รัับ ค น ต่่ า ง ด้้ า ว . ส ถ า บัั น วิิ จัั ย ร ะ บบ สภาพอุตุ ุนุ ิยิ มวิทิ ยาของพื้้น� ที่่� คำำ�นวณจากรัศั มีี 3 ระยะ 22 นิิชา รักั พานิิชมณีี และคณะ. (2556). การสื่่�อสาร สาธารณสุุข. https://www.hsri.or.th/media/ พบว่่าในระยะรัศั มีี 1 กิิโลเมตร มีีความเข้้มข้้นของ ความเสี่่�ยงและการจััดการอุุบััติิภััยเคมีีกรณีีศึึกษา issue/detail/12735 สารสไตรีนี อยูทู ี่่� 1,035.47 ppm, รัศั มีี 3 กิโิ ลเมตร มีคี ่า่ อุุบััติิเหตุุโรงงาน บีีเอสทีี อิิลาสโตเมอร์์ส นิิคม 9 ส า น พ ลัั ง ‘ รัั ฐ - เ อ ก ช น ’ พัั ฒ น า ร ะ บ บ ข้้ อ มูู ล 86.43 ppm และรัศั มีี 5 กิิโลเมตร มีคี ่่า 51.77 ppm อุตุ สาหกรรมมาบตาพุดุ จัังหวััดระยอง. มูลู นิิธิบิ ูรู ณะ ผู้้�ป่่วยโควิิดประเทศไทย ติิดอาวุุธชุุมชน-พิิสููจน์์ และเมื่่�อเปรียี บเทีียบผลการตรวจวััดได้้กัับประกาศ นิิเวศ. ตััวตน ‘กลุ่่�มคนตกหล่่น’. (ม.ป.ป.). สำำ�นัักงาน กรมควบคุุมมลพิิษ เรื่่อ� งค่่าขีีดจำำ�กััดการรับั สััมผััส คณะกรรมการสุุขภาพแห่่งชาติิ. https://www. สารเคมีีทางการหายใจแบบเฉีียบพลัันของสารสไตรีนี 23 โรคจากสไตรีนี . (2563, 24 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . กรมควบคุมุ nationalhealth.or.th/th/node/3268 พบว่่าในระยะรัศั มีี 1 กิิโลเมตรมีคี วามเข้ม้ ข้น้ ของสาร โรค. http://envocc.ddc.moph.go.th/contents/ 10 ธีรี ์ว์ ััฒน์์ ชูรู ัตั น์์และกษิิพัฒั น์์ ลััดดามณีีโรจน์์. (2564, ชนิิดนี้้�สูงู เกิินค่่าขีดี จำำ�กััดของประกาศฉบัับดัังกล่่าว view/59 16 สิิงหาคม). เปิดิ ยุทุ ธศาสตร์ร์ ับั มือื โควิิด‑19 บทเรียี น 10 กรมควบคุุมมลพิิษ คำำ�นวณค่่าความเข้้มข้้นของ จากนครปฐม สู่่�ความร่ว่ มมือื ในท้้องถิ่่�น. The Active. ส า ร ส ไ ต รี ีน ใ น พื้้� น ที่่� ไ ฟ ไ ห ม้้ จัั ง ห วัั ด ส มุุ ท ร ป ร า ก า ร . 24 สารสไตรีนี โมโนเมอร์์ (Styrene, Monomer). เรื่่อ� ง https://theactive.net/data/covid-19-pandemic- (2564, 5 กรกฎาคม). กรมควบคุมุ มลพิษิ . https://www. เดีียวกััน. case-study-of-nakhon-pathom/ facebook.com/PCD.go.th/posts/415683687 11 เช่น่ มิสิ ซังั โรมันั คาทอลิิกกรุุงเทพฯ ได้้บริจิ าคพื้้น� ที่่�ของ 4399668 25 จุุ ฬ า ล ง ก ร ณ์์ ม ห า วิิ ท ย า ลัั ย แ ล ะ ก ร ม โ ร ง ง า น โรงเรียี นเซนต์์โยเซฟอิินเตอร์เ์ ทคโนโลยีี อ.สามพราน 11 ชาวบ้้านเหตุุเยีียวยาจากเหตุุโรงงานหมิิงตี้้�ระเบิิด ถึึง อุตุ สาหกรรม. (มปป.) เอกสารข้อ้ มููลความปลอดภััย. เพื่่อ� ใช้เ้ ป็น็ ที่่�ตั้้�งของศูนู ย์พ์ ักั คอยนครปฐมอุ่่�นใจ จำำ�นวน กัับงง ได้้เงินิ เยียี วยา 40 บาท. (2565, 11 มกราคม). http://www.chemtrack.org/MSDSSG/Merck/ 630 เตีียง พร้อ้ มออกค่่าใช้้จ่่ายในการบููรณะอาคาร PPTV HD36. https://www.pptvhd36.com/news msdst/8076/807679.htm รวมถึึงมหาวิิทยาลััยราชภััฏนครปฐมที่่�ได้ใ้ ช้้อาคาร /%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0% ภายในมหาวิิทยาลััยเป็็นศููนย์์พัักคอยดููแลผู้้�ป่่วย และ B8%84%E0%B8%A1/163102 26 สไตรีนี (Styrene). (2563, 24 กุุมภาพัันธ์)์ . กรม ยังั ส่ง่ บุคุ ลากรคณะพยาบาลศาสตร์์ ร่ว่ มขับั เคลื่่อ� นงาน 12 โศกนาฏกรรม ‘หมิงิ ตี้้�’ โรงงานกิ่่�งแก้้วไฟไหม้ใ้ นวงล้้อม ควบคุมุ มลพิษิ . http://www.pcd.go.th/info_serv/ ด้้านสาธารณสุขุ ในจัังหวััด เป็น็ ต้้น ชุุมชน. (2564, 7 กรกฎาคม). ประชาชาติิธุุรกิิจ. Datasmell/l3styrene.htm 12 ‘ ส มุุ ท ร ส า ค ร โ ม เ ด ล ’ พึ่่� ง ต น เ อ ง - เ ผื่่� อ แ ผ่่ สัั ง ค ม . https://www.prachachat.net/economy/news- ประชาชาติิธุุรกิิจ. (2564, 6 สิิงหาคม). ประชาชาติิ 707547 27 จุุ ฬ า ล ง ก ร ณ์์ ม ห า วิิ ท ย า ลัั ย แ ล ะ ก ร ม โ ร ง ง า น ธุุรกิิจ. https://www.prachachat.net/general/ 13 โศกนาฏกรรม ‘หมิงิ ตี้้�’ โรงงานกิ่่�งแก้้วไฟไหม้ใ้ นวงล้้อม อุตุ สาหกรรม. เรื่่อ� งเดีียวกััน. news-729531 ชุมุ ชน. เรื่่อ� งเดีียวกััน 13 เราต้้องใช้้ ‘สมุุทรสาครโมเดล’ ทั่่�วประเทศ. (2564, 14 ข้้อมููลจาก “ลำำ�ดัับเหตุุการณ์์กรณีีเหตุุระเบิิดเพลิิง 28 ก ลุ่่� ม 2 B ห ม า ย ถึึ ง อ า จ จ ะ เ ป็็ น ส า ร ก่่ อ ม ะ เ ร็็ง 16 สิิงหาคม). เศรษฐศาสตร์บ์ ัณั ฑิิต. https://www. ไหม้้และสารเคมีีจากโรงงานหมิิงตี้้� เคมีีคอล จำำ�กััด” ในมนุุษย์์ (Possibly carcinogenic to humans) bangkokbiznews.com/blogs/columnist/127981 โดยสุเุ มธา วิเิ ชียี รเพชร อดีตี ผอ.ศูนู ย์ป์ ฏิบิ ัตั ิกิ ารฉุกุ เฉิิน การสััมผััสกัับสารกลุ่่�มนี้้�ในปริิมาณหรืือระยะเวลา สารเคมีี และอดีีต ผอ.กองจััดการกากของเสีียและ หนึ่่�ง มีีความเป็็นไปได้้ที่่�จะก่่อมะเร็ง็ ในมนุุษย์์ แต่่ยััง โรงงานหมงิ ตร้ี ะเบดิ บทเรียนภัยพิบตั จิ าก สารอัันตราย กรมควบคุมุ มลพิษิ ไม่ม่ ีขี ้อ้ มูลู เพียี งพอว่่าเป็็นสารก่่อมะเร็ง็ ในมนุษุ ย์์ โรงงานสารเคมี 15 ยืื น ยัั น ส ต็็ อ ก ส า ร เ ค มีี ! เ พ น เ ท น ก ว่่ า 7 0 ตัั น สไตรีนี โมโนเมอร์์ 1.6 พันั ปมโรงงานระเบิิด. (2564, 29 จุุ ฬ า ล ง ก ร ณ์์ ม ห า วิิ ท ย า ลัั ย แ ล ะ ก ร ม โ ร ง ง า น 1 สาเหตุุ “หมิิงตี้้�เคมีีคอล” ระเบิิดรุุนแรง-เตืือนระวััง 5 กรกฎาคม). Springnews. https://www. อุตุ สาหกรรม. เรื่่อ� งเดีียวกััน. สารพิิษอัันตรายสููง. (2564, 5 กรกฎาคม). PPTV springnews.co.th/news/811842 HD36. https://www.pptvhd36.com/news/สังั คม/ 16 สรุุปไทม์ไ์ ลน์์ ‘โรงงานหมิงิ ตี้้�’ ตั้้�งแต่่เหตุรุ ะเบิิด ไฟไหม้้ 30 ศููนย์์อาชีีวอนามััยและสิ่่�งแวดล้้อม โรงพยาบาล 150889. 5 ก.ค. ถึึงเช้า้ วัันรุ่่�งขึ้้�น. (2564, 6 กรกฎาคม). มติิชน นพรัตั นราชธานีี, “n-Pentane”, เว็็บไซต์์ฐานข้้อมููล ออนไลน์์. https://www.matichon.co.th/local/ สารเคมีศี ูนู ย์อ์ าชีวี อนามัยั และสิ่่�งแวดล้้อม, วัันที่่�สืืบค้้น 2 สรุุปไทม์ไ์ ลน์์ ‘โรงงานหมิงิ ตี้้�’ ตั้้�งแต่่เหตุรุ ะเบิิด ไฟไหม้้ news_2813545 30 มีนี าคม 2563, http://www.occmednop.com/ 5 ก.ค. ถึึงเช้า้ วัันรุ่่�งขึ้้�น. (2564, 6 กรกฎาคม). มติิชน 17 เปิดิ ลงทะเบียี น เยียี วยาเพลิงิ ไหม้โ้ รงงานหมิงิ ตี้้.� (2564, nrhc/web/search/chemical_attribute_show. ออนไลน์์. https://www.matichon.co.th/local/ 27 กันั ยายน). สำำ�นักั ข่า่ วไทย. https://tna.mcot.net/ php?UN_Number=1265&Chemical_name=n- news_2813545 region-736784 Pentane&Att_parent=0 3 LIVE: นายวัันชััย คงเกษม ผู้้�ว่่าราชการจัังหวััด 31 สำำ�นัักการแพทย์์และสำำ�นัักอนามััย. (ม.ป.ป.) ข้้อมููล สมุุทรปราการ แถลงความคืืบหน้้ากรณีีเหตุุเพลิิง การตรวจรักั ษาพยาบาลของหน่่วยแพทย์์ ระหว่่าง วัันที่่� 2-26 มีนี าคม 2534. กรุุงเทพมหานคร. 32 กรมการแพทย์.์ (ม.ป.ป.). ข้้อมููลผู้้�ป่่วยที่่�มารับั บริกิ าร จ า ก ห น่่ ว ย แ พ ท ย์์ แ ล ะ ค ลิิ นิิ กพิิ เ ศ ษ ใ น โ ร ง พ ย า บ า ล ระหว่่างวัันที่่� 2 มีนี าคม–2 เมษายน 2534. กระทรวง สาธารณสุขุ , กรุุงเทพมหานคร 33 กรมควบคุมุ มลพิษิ . (2555). ผลการติิดตามตรวจสอบ มลพิิษตกค้้างในสิ่่�งแวดล้้อมจากกรณีีการเกิิดระเบิิด และเพลิิงไหม้้ บริษิ ััท บีีเอสทีี อิิลาสโตเมอร์ส์ จำำ�กััด ในพื้้�นที่่�นิิคมอุตุ สาหกรรมมาบตาพุดุ จัังหวััดระยอง. 130 — สุุขภาพคนไทย 2565

34 มูลู นิธิ ิบิ ูรู ณะนิเิ วศ. (2564). เอกสารประกอบการแถลง ไทยกบั RCEP และ CPTPP: ผลกระทบและ 10 กล่่าวคืือ มองเพีียงแค่่มิิติิเศรษฐกิิจในระดัับมหภาค ข่่าวเพื่่�อยื่่�นข้้อเรียี กร้อ้ งต่่อรัฐั มนตรีวี ่่าการกระทรวง ขอ้ ระวงั เป็็นหลััก แม้้จะส่่งผลกระทบเชิิงบวกโดยตรงต่่อ อุุตสาหกรรมให้้ดำำ�เนิินกคดีีต่่อผู้้�กระทำำ�ผิิด กรณีี 1 RCEP เริ่่ม� บังั คัับใช้้ 1 มกราคม 2565 สิินค้้าไทยได้้ลด เป้้าหมายที่่� 8 (งานที่่�มีีคุุณค่่าและการเจริญิ เติิบโต สารเคมีรี ะเบิิดและเหตุเุ พลิิงไหม้้โรงงานหมิงิ ตี้้�. ภาษีีเหลืือ 0% ทัันทีีกว่่า 2.9 หมื่่น� รายการ. (2564, 9 ทางเศรษฐกิจิ ) ซึ่่ง� จะส่ง่ ผลต่อ่ การเพิ่่ม� ขึ้้น� ของการจ้า้ งงาน และ เกษตรอัจฉริยะ (smart farming) และอนาคต พฤศจิิกายน). The Standard. https://thestandard. ความสามารถในการแข่่งขัันของไทย แต่่ขาดการมอง เกษตรไทย co/rcep-thai-products-have-been-taxed-to- ผลกระทบที่่�จะเกิิดขึ้้�นกัับมิติ ิิทางสัังคมและสิ่่�งแวดล้้อม 0percent-01012022/ ตามหลักั การพัฒั นาที่่ย� ั่่ง� ยืนื รวมถึงึ กลุ่่�มคนเปราะบางอย่า่ ง 1 Poapongsakorn, N. and Pantakua, K. (2020). 2 สำำ�หรัับสาขาบริิการสุุขภาพและสัั งคมที่่� จำำ�แนก เกษตรกร และคนยากจน ความตกลง CPTPP อาจ Agricultural Transformation in Thailand. ตาม Provisional Central Product Classification ส่่งผลกระทบเชิิงลบกัับเป้้าหมายเพื่่�อการพััฒนาที่่� Research report prepared for FAO. Bangkok: (CPC) ตามองค์์การการค้้าโลก (WTO) ออกเป็็น 2 ยั่่ง� ยืนื (SDG) 6 เป้า้ หมายหลััก ได้้แก่่ เป้้าหมายที่่� 1 TDRI กิิจกรรมหลััก ได้้แก่่ บริกิ ารเกี่่�ยวกัับสุุขภาพมนุุษย์์ การขจััดความยากจน, เป้า้ หมายที่่� 2 ยุตุ ิิความหิวิ โหย, 2 นิิพนธ์์ พัวั พงศกร และคณะ. (2565). อนาคตชาวนา- (โรงพยาบาล การแพทย์์และทัันตกรรม บริกิ ารอื่่�นๆ เป้้าหมายที่่� 3 สร้้างหลัักประกัันว่่าคนมีีชีีวิิตที่่�มีี ชาวสวนรายเล็็ก. รายงานนำำ�เสนอต่่อแผนงานวิิจััย เกี่่�ยวกัับสุุขภาพมนุษุ ย์์) และบริกิ ารทางสัังคม (แบบ สุุขภาพดีีและส่่งเสริมิ สวััสดิิภาพสำำ�หรับั คนในทุุกวััย, คนไทย 4.0 มหาวิิทยาลััยเชีียงใหม่่ และมููลนิิธิิ มีที ี่่�พักั เช่น่ บ้า้ นพักั คนชรา และไม่ม่ ีที ี่่�พักั เช่น่ ศูนู ย์์ เป้้าหมายที่่� 10 ลดความไม่่เสมอภาคภายในประเทศ สถาบัันศึึกษานโยบายสาธารณะ ภายใต้้แผนงาน ฝึึกอาชีีพคนพิิการและคนตกงาน) โดยรููปแบบการให้้ แ ล ะ ร ะ ห ว่่ า ง ป ร ะ เ ท ศ , เ ป้้ า ห ม า ย ที่่� 1 2 บููรณาการยุุทธศาสตร์์เป้้าหมาย (Spearhead) บริกิ าร (Mode of Supply) แบ่ง่ เป็็น 4 รููปแบบ ได้้แก่่ สร้า้ งหลัักประกัันให้้มีีรููปแบบการผลิิตและการบริโิ ภค สภาวิิจััยแห่ง่ ชาติิ. (1) การให้้บริิการข้้ามพรมแดน (Cross-border ที่่�ยั่่�งยืืน และเป้้าหมายที่่� 15 ปกป้้อง ฟื้้� นฟูู และ 3 Hassine, N.B. and Arayavechkit, B. (2020, Supply) ซึ่่�งผู้้�ให้้บริกิ ารผ่่านระบบสื่่�ออิิเล็็กทรอนิิกส์์ สนับั สนุนุ การใช้ร้ ะบบนิเิ วศบนบกอย่า่ งยั่่ง� ยืนื และหยุดุ November 29). Impact of COVID-19 on กัับผู้้�รับั บริกิ ารที่่�อยู่่�คนละประเทศ (2) การเดิินทางไป การสูญู เสีียความหลากหลายทางชีวี ภาพ Thailand’s households – Insights from a rapid ใช้ใ้ นบริกิ ารในต่่างประเทศ (Consumption Abroad) 11 ค ณ ะ ก ร ร ม า ธิิ ก า ร วิิ ส า มัั ญ พิิ จ า ร ณ า ศึึ ก ษ า phone survey. World Bank Blogs. https://blogs. ซึ่่� งผู้้�รัับบริิการเดิินทางไปรัับบริิการกัับผู้้�ให้้บริิการ ผลกระทบจากการเข้า้ ร่ว่ มความตกลงที่่ค� รอบคลุมุ และ worldbank.org/eastasiapacific/impact-covid-19- ในอีกี ประเทศหนึ่่�ง (3) การจัดั ตั้้ง� กิจิ การในต่า่ งประเทศ ก้้าวหน้้าสำำ�หรับั หุ้้�นส่่วนทางเศรษฐกิิจภาคพื้้น� แปซิฟิ ิิ ก. thailands-households-insights-rapid-phone- (Commercial Presence) ซึ่่�งผู้้�ให้้บริกิ ารอีีกประเทศ (2563, 8 ตุุลาคม). รายงานการพิิจารณาศึึกษา survey หนึ่่�งเข้้าไปลงทุุนจััดตั้้�งธุุรกิิจในประเทศผู้้�รับั บริกิ าร ผลกระทบจากการเข้า้ ร่ว่ มความตกลงที่่ค� รอบคลุมุ และ 4 เปิิดผลกระทบทางเศรษฐกิิจและสัังคมของโควิิด‑19 ในอีีกประเทศหนึ่่�ง และ (4) การเคลื่่�อนย้้ายบุุคคล ก้้าวหน้้าสำำ�หรับั หุ้้�นส่่วนทางเศรษฐกิิจภาคพื้้�นแปซิิฟิิ ก ต่่อครัวั เรือื นเกษตรกรรายย่่อยในชุุมชนเกษตรกรรม. ธรรมดา (Movement of Natural Persons) ซึ่่�งบุคุ คล (CPTPP). https://bit.ly/3emMwf0 (2564, มิถิ ุนุ ายน 23). รายงานผลกระทบทางเศรษฐกิจิ ธรรมดาจากประเทศหนึ่่�งเดิินทางเข้า้ ไปทำำ�งาน หรือื ให้้ 12 ข้อ้ มูลู การศึึกษาของกลุ่่�มศึึกษาข้อ้ ตกลงเขตการค้้าเสรีี และสังั คมของโควิดิ ‑19 ต่อ่ ครัวั เรือื นเกษตรกรรายย่อ่ ย บริกิ ารในอีีกประเทศหนึ่่�ง จากรููปแบบการค้้าบริกิ าร ภาคประชาชน (เอฟทีีเอ ว็็อทช์)์ ในชุมุ ชนเกษตรกรรม. https://theactive.net/data/ จะสะท้้อนให้้เห็็นถึึงผลกระทบเชิิงบวก และเชิิงลบที่่� 13 รุ่่�งเพ็ช็ ร สกุลุ บำ�ำ รุุงศิิลป์์ และคณะ. (2563). รายงาน public-forum-20200623/ ประเทศไทยจะได้ร้ ับั จากการเข้า้ ร่ว่ มความตกลง RCEP ฉบัั บ ส ม บูู ร ณ์์ ก า ร ป ร ะ เ มิิ น ผ ล ก ร ะ ท บด้้ า น สุุ ข ภ า พ 5 เจาะความท้้าทายใหม่่ของหนี้้�ครัวั เรือื นไทยในวิิกฤต 3 สถาบัันวิิจััยเพื่่�อการพััฒนาประเทศไทย. (2558). นโยบายการการพัฒั นาอุตุ สาหกรรมผลิติ ยาในประเทศ โควิิด‑19 จากข้้อมููลสิินเชื่่�อที่่�เข้้าร่่วมมาตรการ โครงการศึึกษาผลกระทบของการจััดทำำ�ความตกลง ด้้านความพร้อ้ มของอุุตสาหกรรมและการเข้้าถึึงยา. ช่่วยเหลืือ. (ม.ป.ป.). ธนาคารแห่่งประเทศไทย. หุ้้�นส่่วนเศรษฐกิิจในภูมู ิภิ าค. https://api.dtn.go.th/ สืืบค้้นจาก https://www.iththailand.net/upload_ https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAnd files/v3/5e3a754def4140237c0e9ffc/download file/resources/128_file_TH27052021-19310505. Publications/articles/Pages/Symposium_ 4 เ ค รืือ ข่่ า ย สุุ ข ภ า พ ใ น เ อ เ ซีี ย แ ป ซิิ ฟิิ ก ห่่ ว ง เ จ ร จ า pdf 08Sep2020.aspx RC E P กีี ด กัั น เ ข้้ า ถึึ ง ย า ชื่่� อ ส า มัั ญ . ( 2 5 5 8 , 1 2 14 เปิิดเอกสารข้้อห่่วงใยของ สธ. ต่่อเตรียี มการเข้้า 6 ภ า ณีี บุุ ณ ย เ กื้้� อ กูู ล . ( 2 5 6 1 ) . ก า ร ขัั บ เ ค ลื่่� อ น กุุมภาพัันธ์์). ประชาไท. https://prachatai.com/ C P T P P - เ พื่่� อ ไ ท ย เ ตืื อ น ไ ม่่ ร อ บ ค อ บ ร ะ วัั ง ซ้ำ�ำ การพััฒนา Smart Farmer และ Young Smart journal/2015/02/57898 รอยเหมืืองทองอััคราฯ. (2564, 18 ตุุลาคม). Farmer ในปีงี บประมาณ 2562. แนวทางการดำำ�เนิิน 5 CPTPP: ใครได้้ ใครเสีีย และทางออกของประเทศ. ประชาไท. สืืบค้้นจาก https://prachatai.com/ งานของกรมส่่งเสริิมการเกษตร. โรงแรมรามา (2565, 12 มกราคม). สถาบัันวิิจัั ยเศรษฐกิิ จ journal/2021/10/95524 การ์เ์ ด้้นส์์ กรุุงเทพมหานคร. ป๋๋วย อึ๊๊� งภากรณ์์ . https://www.pier.or.th/ 15 สภาองค์์กรของผู้้�บริโิ ภค คััดค้้านรัฐั เข้้าร่ว่ ม ‘CPTPP’ 7 กองนโยบายเทคโนโลยีเี พื่่อ� การเกษตรและเกษตรกรรม abridged/2022/01/ ในภาวะวิิกฤต. (2564, 27 มิิถุุนายน). ประชาไท. ยั่่ง� ยืนื . 2564. คู่่�มือื การขับั เคลื่่อ� นศูนู ย์เ์ ทคโนโลยีเี กษตร 6 CPTPP vs RCEP เมื่่�อจีีนสนใจเข้้าเป็็นสมาชิิก https://prachatai.com/journal/2021/06/93705 และนวัตั กรรม. กรุุงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์ (กระแสทรรศน์์ ฉบับั ที่่� 3282). (2564, 1 พฤศจิกิ ายน). 8 นิิพนธ์์ พััวพงศกร กััมพล ปั้�้นตะกั่่�ว และณััฐธิิดา ศููนย์์วิิจััยกสิิกรไทย. https://kasikornresearch. การเมืองบนทอ้ งถนน กบั หนทางออก วิิวััฒน์์วิิชา. (2565). นโยบายเทคโนโลยีีการเกษตร com/th/analysis/k-econ/economy/Pages/ 1 Mob Fest (ม็อ็ บเฟสต์์) มาจากคำำ�ว่่า Mob ที่่�แปลว่่า 4.0 (Farming 4.0 Policy). รายงานนำำ�เสนอต่่อ CPTPP-z3282.aspx การรวมพลของมวลชนเพื่่�อเรียี กร้อ้ งประชาธิิปไตย แผนงานวิิจััยคนไทย 4.0 มหาวิิทยาลััยเชียี งใหม่่ และ 7 อ า ช นัั น เ ก า ะ ไ พ บูู ล ย์์ แ ล ะ ศ วีี ร ะ ธ ร ร ม ศิิ ริิ. ส่่วน Fest เป็็นตััวย่่อมาจาก Festival แปลว่่า งาน มูลู นิิธิสิ ถาบันั ศึึกษานโยบายสาธารณะ ภายใต้้แผนงา ( 2 5 6 4 ) . ก า ร ป ร ะ เ มิิ น ผ ล ข อ ง ก า ร เ ปิิ ด เ ส รีีข อ ง รื่่น� เริงิ เป็็นการชุุมนุุมนอกรัฐั สภาของม็็อบคนรุ่่�นใหม่่ นบููรณาการยุทุ ธศาสตร์เ์ ป้้าหมาย (Spearhead) สภา ความตกลงการค้้าเสรีตี ่่อการค้้าและการลงทุนุ ในไทย. เพื่่�อวิิพากษ์์นโยบายของรัฐั ควบคู่่�ไปกัับการปภิิปราย วิิจััยแห่ง่ ชาติิ. กลุ่่�มคลััสเตอร์ค์ วามสามารถในการแข่่งขัันระหว่่าง ในรัฐั สภา โดยคดีีชุุมนุุมม็็อบเฟสต์์ (ประชาภิิปราย) 9 โดยส่่งเสริมิ ให้้ปรับั ระดัับที่่�ดิิน การหยอดข้้าวแห้้ง ประเทศ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์.์ มีีผู้้�ต้้องหารายเดีียว คืือ นายพริษิ ฐ์์ ในข้้อหาหมิ่่�น ที่่�ใช้้เมล็็ดพัันธุ์์�น้้อยเพีียง 1-3 กก. ต่่อไร่่ ปลููกห่่าง 8 กรมเจรจาการค้้าระหว่่างประเทศ ร่ว่ มกัับ บริษิ ััท โบล ประมาทพระมหากษัั ตริิย์์ ตามประมวลกฎหมา 30×15 ซม. ต่่อหลุมุ ใช้ว้ ิิธีกี ลในการกำำ�จััดวััชพืชื แทน ลิิเกอร์์ แอนด์์ คอมพานีี (ประเทศไทย) จำำ�กััด. (2561). ยอาญาม. 112, ยุุยงปลุุกปั่�่น ตามประมวลกฎหมาย การใช้ส้ ารเคมีี จััดการธาตุอุ าหารให้เ้ หมาะสมกัับที่่�พืชื ประโยชน์์ ผลกระทบ และความพร้อ้ มด้้านการเปิิด อาญา ม.116 และฝ่่าฝืืน พ.ร.ก. ฉุกุ เฉิิน ส่่วนคดีีชุมุ นุมุ ต้้องการ ตลาดและกฎระเบีียบที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับสิินค้้าเกษตรของ 19-20 กัันยายน 2563 ที่่�มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ 10 นิิพนธ์์ พััวพงศกร กััมพล ปั้�้นตะกั่่�ว และณััฐธิิดา ไทย ในการเข้้าร่ว่ ม CPTPP. https://www.bolliger- ท่่าพระจัันทร์์ ดำำ�เนิินคดีีในข้้อหาตาม ม.112, ม.116, วิิวััฒน์์วิิชา. 2565. เรื่่อ� งเดีียวกััน. company.com/seminar/data/seminar/files/ ร่ว่ มกัันมั่่�วสุุมตั้้�งแต่่ 10 คนขึ้้�นไปฯ ป.อาญา ม.215, 11 กองนโยบายเทคโนโลยีเี พื่่อ� การเกษตรและเกษตรกรรม DTN_CPTPP_Focus_Group_Agriculture_v4.pdf ฝ่า่ ฝืนื พ.ร.บ.ชุมุ นุมุ สาธารณะฯ, ฝ่า่ ฝืนื พ.ร.ก.ฉุกุ เฉิินฯ, ยั่่ง� ยืนื . 2564. เรื่่อ� งเดีียวกััน. 9 ชล บุนุ นาค. (2564, 7 พฤษภาคม). มอง CPTPP ผ่า่ น กีีดขวางทางสาธารณะฯ, ร่ว่ มกัันกีีดขวางการจราจรฯ, 12 นิิพนธ์์ พัวั พงศกร และ คณะ. 2565. เรื่่อ� งเดีียวกััน. เลนส์์ SDGs: การพััฒนาที่่�ไม่่สมดุุล. SDG MOVE. ตั้้� ง ว า ง วัั ต ถุุ บ น ถ น น อัั น เ ป็็ น ก า ร ฝ่่ า ฝืื น ก ฎ ห ม า ย ฯ , https://www.sdgmove.com/2020/04/28/ ทำำ�ลายโบราณสถานฯ, ทำำ�ให้้เสีี ยทรััพย์์ฯ และ cptpp-through-sdgs-lens-unbalanced- ร่ว่ มกัันโฆษณาเครื่่อ� งขยายเสีียงโดยไม่ไ่ ด้้รับั อนุญุ าตฯ development/ รวม 11 ข้อ้ หา สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 131

2 สั่่�งฟ้อ้ ง 4 แกนนำำ�ราษฎร 11 ข้อ้ หา รวม ม.112 และ ปกป้อ้ งประเทศ, นายศัักดิ์์�ณรงค์์ มงคล รองประธาน จึึงธีรี พานิชิ , นายสมยศ พฤกษาเกษมสุขุ , และนางสาว ม.116 (2564, 9 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . กรุุงเทพธุุรกิิจ. https:// คณะกรรมการรณรงค์์เพื่่�อประชาธิิปไตย (ครป.), อาทิิตยา พรพรม www.bangkokbiznews.com/news/921699 น า ง พ ะ เ ย า ว์์ อัั ค ฮ า ด แ ม่่ ข อ ง พ ย า บ า ล อ า ส า ที่่� 29 คำำ�วิินิิจฉััยศาลรัฐั ธรรมนูญู ที่่� 19/2564 เรื่่อ� ง คำำ�ร้อ้ งขอ 3 ส รุุ ป ก า ร ชุุ ม นุุ ม “ ร ว ม พ ล ค น ไ ม่่ มีี จ ะ กิิ น เสีียชีวี ิิตภายในวััดปทุมุ วนารามเมื่่อ� ปีี 2553, นายศุวุ ิิช ให้ศ้ าลรัฐั ธรรมนูญู วินิ ิจิ ฉััยตามรัฐั ธรรมนูญู มาตรา 49. ตีีหม้อ้ ไล่่เผด็็จการ” – เหตุปุ ะทะสน.ปทุมุ วััน. (2564, สุมุ านนท์์ ประธานสมาพันั ธ์ค์ นงานรถไฟ (2564, 10 พฤศจิิกายน). สำำ�นัักงานศาลรัฐั ธรรมนูญู . 10 กุุมภาพัันธ์์). Workpoint Today. https:// 16 4 เมษา: อดีีตแกนนำำ�เสื้้�อเหลืือง-เสื้้�อแดง สามััคคีี https://www.constitutionalcourt.or.th/ workpointtoday.com/mob10feb2021/ ชุมุ นุมุ ไล่่ พล.อ. ประยุทุ ธ์์ ยึดึ “พฤษภา 35 โมเดล”. download/ruling19-2564.pdf 4 ประมวลชุุมนุุม #ม็็อบ13กุุมภา กลุ่่�มราษฎร ‘นัับ (2564, 4 เมษายน). BBC Thai. https://www.bbc. 30 แก้้รัฐั ธรรมนููญ: ปิิยบุุตร-พริษิ ฐ์์ ไม่่ยอมแพ้้แต่่ผิิด 1 ถึึงล้้าน คืืนอำำ�นาจให้้ประชาชน. (2564, 13 com/thai/thailand-56629540 หวััง หลัังรัฐั สภาตีีตกร่า่ ง แก้ไ้ ข รธน. ฉบับั ประชาชน. กุุมภาพัันธ์์). ประชาไท. https://prachatai.com/ 17 ม็อ็ บชุมุ นุมุ หน้า้ บันั ไดศาล โห่เ่ รียี กร้อ้ งปล่อ่ ย’เพนกวินิ ’. (2564, 16 พฤศจิิกายน). BBC Thai. https://www. journal/2021/02/91670 (2564, 29 เมษายน). เดลิินิิวส์์ออนไลน์์. https://d. bbc.com/thai/thailand-59301928 5 เริ่่ม� แล้้ว ‘เดิินทะลุุฟ้้า’ จากโคราชถึึงกรุุงเทพฯ ‘ไผ่่ dailynews.co.th/crime/840229/ 31 โฆษกรััฐบาล เตืือนคาร์์ม็็อบผิิดกฎหมาย ตำำ�รวจ ดาวดิิน’ ลั่่�น ไม่่มีีวัันหัันหลัังกลัับ จนกว่่าจะปล่่อย 18 ม็อ็ บ 2 พฤษภา ของกลุ่่�มรีเี ด็ม็ มีเี หตุกุ ารณ์์สำำ�คัญั อะไร ปรับั ยุุทธวิิธีีรับั มืือผู้้�ชุุมนุุม. (2564, 28 สิิงหาคม). เพื่่�อนเราให้้หมด. (2564, 16 กุุมภาพัันธ์์)’. มติิชน เกิิดขึ้้�นบ้า้ ง?. (2564, 2 พฤษภาคม). ประชาชาติิธุรุ กิิจ. Workpoint Today. https://workpointtoday.com/ ออนไลน์์. https://www.matichon.co.th/region/ https://www.prachachat.net/politics/news- car-mob/ news_2580672 660736 32 ประยุทุ ธ์์ ย้ำ�ำ ยึดึ กฎหมาย ม็อ็ บนััดใหญ่่ 31 ต.ค. วอน 6 ‘ชุมุ นุมุ ’ 7 ปีแี ห่ง่ ความล้้มเหลว คู่่�ขนานอภิิปรายไม่ไ่ ว้้ 19 ได้แ้ ก่่ กลุ่่�มฟื้้� นฟูปู ระชาธิปิ ไตย DRG, ขบวนการริมิ สระ, ช่ว่ ยรักั ษาเสถีียรภาพการเมือื ง. (2564, 25 ตุลุ าคม). วางใจ. (2564, 19 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . เดลิินิิวส์์. https://​ คณะประชาธิิปไตยเพื่่�อความหวัั ง DemHope, ข่่าวสดออนไลน์์. https://www.khaosod.co.th/ d.dailynews.co.th/politics/826456/ เครือื ข่่ายรามคำำ�แหงเพื่่อ� ประชาธิปิ ไตย, กลุ่่�มทะลุฟุ ้้า, politics/news_6695281 7 “ม็็อบ 20 กุุมภา” ปัักหลัักหน้้ารัฐั สภา ชููป้้าย-เขีียน เฟมินิ ิสิ ต์์ปลดแอก, ภาคีีบุคุ ลากรสาธารณสุขุ , เยาวชน 33 จำำ�นวนดัังกล่่าวเป็็นข้้อมููลจากเว็็บไซต์์ mobdata จดหมายถึงึ ส.ส.ที่่ไ� ม่ไ่ ว้ว้ างใจ. (2564, 20 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . ปลดแอก, ราษฎรมููเตลูู, ศาลายาเพื่่�อประชาธิปิ ไตย, thailand.org และโครงการ Child in Mob, ศููนย์์ ไทยรััฐออนไลน์์. https://www.thairath.co.th/ สหภาพคนทำำ�งาน, สหภาพไรเดอร์์, Supporter ทนายความเพื่่�อสิิทธิมิ นุษุ ยชน, การรายงานของศููนย์์ news/politic/2036599 Thailand, We Volunteer หรือื WeVo, ราษฎร บริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินกรุุ งเทพมหานคร (ศููนย์์ 8 #ม็อ็ บ23กุมุ ภา เริ่่ม� ลงถนนแยกราชประสงค์์ ชูธู งชุมุ นุมุ ออฟโรด เอราวััณ) และการรายงานข่่าวของสื่่�อกระแสหลััก เพื่่อ� ตำำ�รวจ ขณะตำำ�รวจเตรียี มรถน้ำำ�สกััด. (2564, 23 20 สรุุปชุุมนุุม #ม็็อบ18กรกฎา ตำำ�รวจยิิงแก๊๊สน้ำำ�ตา- และตำำ�รวจ กุมุ ภาพันั ธ์)์ . Sanook. https://www.sanook.com/ ฉีีดน้ำำ�-กระสุุนยาง สกััดมุ่่�งหน้้าทำำ�เนีียบ. (2564, 19 34 รวมข้้อมููลผู้้�บาดเจ็็บและเสีียชีีวิิตจากการชุุมนุุม news/8351474/ กรกฎาคม). The Standard. https://thestandard. ในปีี 2564. (2564, 24 ธันั วาคม). iLaw. https:// 9 ส รุุ ป # ม็็อ บ 2 8กุุม ภ า ก ร ะสุุน ย า ง - แ ก๊๊ ส น้ำำ� ต า - co/pro-democracy-protestors-rally-180764-8/ freedom.ilaw.or.th/en/node/1005 ฉีีดน้ำำ� ผู้้�ชุมุ นุมุ ถูกู จัับ 23 ราย. (2564, 1 มีนี าคม). The 21 กลุ่่�มหลัักๆ ได้้แก่่ กลุ่่�มแนวร่ว่ มธรรมศาสตร์แ์ ละ 35 2564 ปีแี ห่ง่ นิิติิสงคราม: ผู้้�ถูกู ดำำ�เนิินคดีีทางการเมือื ง Standard. https://thestandard.co/28-february- การชุมุ นุมุ โดย พริษิ ฐ์์ ชิวิ ารักั ษ์์ หรือื เพนกวิิน, กลุ่่�มนาย เพิ่่ม� ขึ้้�น 1,513 ราย เฉลี่่�ยทุกุ วััน มีผี ู้้�กล่่าวหารายใหม่่ 4 rally-conclusion/ ณััฐวุุฒิิ ใสยเกื้้�อ อดีีตแกนนำำ�แนวร่ว่ มประชาธิปิ ไตย คน. (2564, 28 ธันั วาคม). ศูนู ย์ท์ นายความเพื่่�อสิิทธิิ 10 คำำ�วิินิิจฉััยที่่� 4/2564 ลงวัันที่่� 11 มีนี าคม 2564 เรื่่อ� ง ต่่อต้้านเผด็็จการแห่่งชาติิ (นปช.), กลุ่่�มคาร์ม์ ็อ็ บนาย มนุษุ ยชน. https://tlhr2014.com/archives/39243 ป ร ะ ธ า น รั ัฐ ส ภ า ข อ ใ ห้้ ศ า ล รั ัฐ ธ ร ร ม นูู ญ พิิ จ า ร ณ า สมบัตั ิิ บุญุ งามอนงค์์ หรือื บก.ลายจุดุ , กลุ่่�มไทยไม่ท่ น, 36 รัฐั เดิินหน้้าใช้้แก๊๊สน้ำำ�ตาสลายชุุมนุุมท่่ามกลางเสีียง วิินิิจฉััยตามรััฐธรรมนููญ ตามมาตรา 210 วรรค และกลุ่่�มเครือื ข่า่ ยคนรุ่่�นใหม่น่ นทบุุรีี เรียี กร้อ้ งประนีีประนอม. (2564, 13 สิิงหาคม). BBC หนึ่่� ง (2) กรณีีมีีปััญหาเกี่่�ยวกัับหน้้าที่่�และอำำ�นาจ 22 สรุุปกิิจกรรม คาร์ม์ ็็อบไล่่ประยุุทธ์จ์ ากหลายแนวร่ว่ ม Thai. https://www.bbc.com/thai/international-​ ข อ ง รััฐ ส ภ า ใ น ก า ร เ ส น อ ร่่า ง รััฐ ธ ร ร ม นูู ญ แ ก้ ้ไ ข #ม็็อบ1สิิงหา มุ่่�งหน้้าสู่่�ถนนวิิภาวดีีรังั สิิต. (2564, 2 58203328 เพิ่่�มเติิมของสมาชิิกรัฐั สภาตามรัฐั ธรรมนููญมาตรา สิงิ หาคม). The Standard. https://thestandard.co/ 256 (1). (2564, 15 มีีนาคม). ศาลรัฐั ธรรมนููญ. car-mob-conclude/ น�้ำ ทว่ มซ้ำ�ซาก ผลกระทบและการปรับตวั https://constitutionalcourt.or.th/download/ 23 ชุุมนุุม 1 ส.ค.: คาร์ม์ ็็อบ 3 แนวร่ว่ ม คู่่�ขนานกัับ 1 Poaponsakorn, N., & Meethom, P. (2013). Impact article_20210315171005.pdf อีีกกว่่า 30 จัังหวััด ร่่วมกดดัันประยุุทธ์์ลาออก of the 2011 floods and flood management in 11 โดยผลการลงมติิ เห็็นชอบ 208 เสีียง (ส.ส. 206 เ ห ตุุจัั ด ก า ร วิิ ก ฤ ต โ ค วิิ ด ‑ 1 9 ล้้ ม เ ห ล ว . ( 2 5 6 4 , Thailand. ERIA Discussion Paper Series, ERIA– คน และ ส.ว. 2 คน) ไม่เ่ ห็น็ ชอบ 4 เสีียง (ส.ว. ทั้้�ง 4 1 สิิงหาคม 2564). BBC Thai. https://www.bbc. DP–2013–34. คน) งดออกเสีียง 94 เสีียง (ส.ส. 10 คน และ ส.ว. 84 com/thai/thailand-58045116 2 Global Water Partnership. (2017). The 2011 คน) และไม่ป่ ระสงค์์ลงคะแนน 136 เสีียง (ส.ส. 9 คน 24 สรุุปชุมุ นุมุ #ม็อ็ บ7สิิงหา แก๊๊สน้ำำ�ตา กระสุนุ ยาง และ Thailand floods in the Lower Chao Phraya River และส.ว. 127 คน) ปฏิิบััติิการสลายการชุุมนุุมตลอดทั้้�งวััน. (2564, 7 Basin in Bangkok Metropolis. Stockhome: 12 ม็อ็ บ20มีนี า - ตำำ�รวจปะทะวุ่่�น สลายการชุมุ นุมุ สนาม สิงิ หาคม). The Standard. https://thestandard.co/ Sweden หลวง ราชดำำ�เนินิ เดือื ด แก๊ส๊ น้ำำ�ตา กระสุนุ ยางว่อ่ น เจ็บ็ assembly-7-aug-2021-summary/ 3 Geo–Informatics and Space Technology เพียี บ. (2564, 20 มีนี าคม). PPTV Online. https:// 25 ภาพชุดุ #ม็อ็ บ10สิิงหา จากคาร์ม์ ็อ็ บราชประสงค์์ ถึึง Development Agency (GISTDA). (2022, January www.pptvhd36.com/news/การเมือื ง/144107 ปะทะเดืือดแยกดิินแดง. (2564, 10 สิิงหาคม). มติิชน 16). Flood map. https://flood.gistda.or.th/ 13 ยิ่่�งค่ำำ� คนยิ่่�งแน่่น #ม็็อบ24มีีนา เขีียนชอล์์ก-แสดง ออนไลน์์. https://www.matichon.co.th/politics/ 4 ภาคเหนืือ 6 จัังหวััด ได้้แก่่ สุุโขทััย พิิษณุุโลก ศิิลปะ ‘ยกเลิิก 112’ แยกราชประสงค์์. (2564, 24 news_2878563 กำำ�แพงเพชร พิิจิิตร ตาก และเพชรบููรณ์์ ภาคตะวััน มีนี าคม). มติิชนออนไลน์์. https://www.matichon. 26 ‘เผด็็จการจะไม่่อยู่่�ตลอดไป แต่่ประชาชนจะอยู่่� ออกเฉีียงเหนือื 8 จัังหวััด ได้้แก่่ เลย ขอนแก่่น ร้อ้ ยเอ็็ด co.th/politics/news_2640370 ตลอดกาล’ ณัั ฐวุุฒิิ นำำ�คาร์์ม็็อบอีีกครั้้�ง รำ�ำ ลึึก กาฬสิินธุ์์� ชััยภููมิิ นครราชสีีมา บุุรีรี ัมั ย์์ และสุุรินิ ทร์์ 14 คฝ.บุุกสลายหมู่่�บ้้านทะลุุฟ้้าแต่่เช้้ามืืด จี้้�เก็็บของ 3 รัฐั ประหาร 19 กัันยายน 2549. (2564, 19 กัันยายน). ภาคตะวัันออก 8 จัังหวััด ได้้แก่่ นครนายก ปราจีีนบุุรีี นาทีี มัดั มือื ‘ยาใจ’ รวบตััวกว่่าครึ่่ง� ร้อ้ ย. (2564, 28 The Standard. https://thestandard.co/car- สระแก้้ว ฉะเชิงิ เทรา ชลบุุรีี ระยอง ชลบุรุ ีี และตราด มีนี าคม). มติิชนออนไลน์์. https://www.matichon. mob-190964-6/ และภาคกลางตอนบน 9 จัังหวััด ได้้แก่่ นครสวรรค์์ co.th/politics/news_2645690 27 “ทะลุุแก๊๊ส” เปิิดใจ อนาคต อาจย้้ายไปชุุมนุมุ จุุดอื่่�น ลพบุุรีี อุุทััยธานีี ชััยนาท สระบุุรีี สิิงห์์บุุรีี อ่่างทอง 15 นอกจากนี้้�ยัังมีีนายชิินวััตร จัันทร์์กระจ่่าง หรืือ เล็็ง “แยกนางเลิ้้�ง”. (2564, 20 กัันยายน). ไทยรัฐั พระนครศรีอี ยุธุ ยา และสุพุ รรณบุุรีี ไบรท์์ แกนนำำ�กลุ่่�ม “คนรุ่่�นใหม่่นนนทบุุรีี” และ ออนไลน์์. https://www.thairath.co.th/news/ 5 สำำ�นัักงานการวิิจััยแห่ง่ ชาติิ. (2564). พายุเุ ตี้้�ยนหมู่่�กัับ แกนนำำ� “ราษฎร”, นายไทกร พลสุุวรรณ อดีีต politic/2198575 แนวทางการบริหิ ารจััดการน้ำำ�ในลุ่่�มเจ้้าพระยาใหญ่่ สมาชิิกพรรคประชาธิปิ ััตย์์ (ปชป.) และอดีีตแกนนำำ� 28 ไ ด้้ แ ก่่ น า ย อ า น น ท์์ นำำ� ภ า , น า ย ภ า ณุุ พ ง ศ์์ ปีี พ.ศ. 2564 จากบทบาทการขัับเคลื่่�อนงานวิิจััย SIP “ขบวนการอีีสานกู้้�ชาติิ”, นายการุุณ ใสงาม อดีีต จาดนอก, นางสาวปนัสั ยา สิิทธิจิ ิิรวััฒนกุลุ , นายพริษิ ฐ์์ ด้้านการบริหิ ารจััดการน้ำำ�. โครงการวิิจััยเข็็มมุ่่�ง แผน ส.ส.บุรุ ีรี ัมั ย์์ ปชป. และอดีีต ส.ว., พ.ท. แพทย์ห์ ญิงิ ชีวี ารักั ษ์์, นางสาวจุฑุ าทิิพย์์ ศิิริขิ ันั ธ์,์ นางสาวสิิริพิ ัชั ระ งานการบริหิ ารจััดการน้ำำ� ระยะที่่� 2. กมลพรรณ ชีีวพัันธ์์ศรีี แกนนำำ�เครือื ข่่ายประชาชน 132 — สุุขภาพคนไทย 2565

6 ใ น ปีี   2 5 6 3 ก า ร เ ป ลี่่� ย น แ ป ล ง ส ภ า พ ภูู มิิ อ า ก า ศ 15 คณะกรรมการด้้านการชลประทานและการระบายน้ำำ� แผ่่นดิิน สามารถกลัับขึ้้�นไปอยู่่�อาศััย ทำำ�กิิน และ ที่่� เ ล ว ร้้ า ย ส่่ ง ผ ล ทำำ� ใ ห้้ เ กิิ ด เ ห ตุุ ก า ร ณ์์ อุุ ท ก ภัั ย แห่่งประเทศไทย. (2563). คู่่�มืือการวางแผนบริหิ าร ดำำ� เ นิิ น วิิ ถีี ชีี วิิ ต ต า ม วิิ ถีี ดั้้� ง เ ดิิ ม ข อ ง บ ร ร พ บุุ รุุ ษ ไ ด้้ และภััยแล้้งรุุนแรงที่่�สุดุ ในรอบ 15 ปีี ในประเทศอัังกฤษ จัดั การน้ำำ�ท่ว่ มด้ว้ ยแนวทางไม่ใ่ ช้ส้ ิ่่�งก่อ่ สร้า้ ง. กรุุงเทพฯ: โดยรัับรองสิิทธิ์์�ในการอยู่่�อาศััยและทำำ�กิินในพื้้�นที่่� โดยมีีการรายงานข่่าวว่่ามีีการแจ้้งเตืือนภััยน้ำำ�ท่่วม บริษิ ััทมิติ รภาพการพิมิ พ์แ์ ละสติิวดิิโอ จำำ�กััด. ชุุมชนดั้้�งเดิิม (2) ยุุติิการใช้้กำำ�ลัังเจ้้าหน้้าที่่�เข้้าไป มากกว่่า 5,600 ครั้้ง� อีีกทั้้�งแนวโน้้มระดัับน้ำำ�ใต้้ดิินยังั 16 พื้้น� ที่่�ดัังกล่่าวได้้แก่่ พื้้น� ที่่�ชุมุ ชนเมือื งสมุทุ รสาคร พื้้น� ที่่� ตั้้� ง จุุ ด ต ร ว จ แ ล ะ ล า ด ต ร ะ เ ว น ใ น ห มู่่�บ้้ า น บ า ง ก ล อ ย ลดลงต่ำำ�กว่า่ ระดับั น้ำำ�เฉลี่่ย� ในหลายๆ พื้้น� ที่่ข� องประเทศ ชุุมชนกระทุ่่�มแบน พื้้�นที่่�ชุุมชนบ้้านโป่่ง พื้้�นที่่�ชุุมชน ล่่าง รวมทั้้�งยุตุ ิิการข่ม่ ขู่่� คุกุ คาม หรือื ใช้ค้ วามรุุนแรง 7 ใ น ปีี   2 5 6 3 เ กิิ ด เ ห ตุุ ก า ร ณ์์ น้ำำ�ท่่ ว ม รุุ น แ ร ง แ ล ะ บางบาล พื้้น� ที่่�ชุมุ ชนเมือื งสิิงห์บ์ ุรุ ีี พื้้น� ที่่�ชุมุ ชนพนััสนิิคม ที่่�อาจเกิิดขึ้้�นกัับชาวบ้้าน 36 ครอบครัวั ที่่�กลัับไปอยู่่� ส่่ ง ผ ล ก ร ะ ท บ พื้้� น ที่่� บ ริิ เ ว ณ ก ว้้ า ง ท า ง ต อ น ใ ต้้ พื้้�นที่่�ชุุมชนน้ำำ�ตาล พื้้�นที่่�ชุุมชนบ้้านแป้้ง พื้้�นที่่�ชุุมชน อาศััยและทำำ�กิินอยู่่�ที่่�บ้้านบางกลอยบน-ใจแผ่่นดิิน และแถบลุ่่�มน้ำำ�แยงซีีของประเทศจีีน และยัังเกิิด เมือื งสมุทุ รสงคราม พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนเมือื งสระบุรุ ีี พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชน (3) ยุตุ ิิการขัดั ขวางการขนส่่งข้า้ ว อาหาร และสิ่่�งของ เหตุุการณ์์น้ำำ�ท่่วมซ้ำ�ำ ในปีี 2564 ในเขตมณฑลเหอ เมือื งราชบุรุ ีี พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนบางปะอินิ และพื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนเมือื ง จำำ�เป็็นไปให้ก้ ัับชาวบ้า้ นบางกลอย (4) ให้ร้ ัฐั บาลและ หนาน จากสาเหตุุของความผิิดปกติิของปริิมาณ สระบุุรีี โดยครอบคลุุมถึึงพื้้�นที่่�ชุุมชนต่่อเนื่่�องบริเิ วณ หน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องปฏิิบััติิตามมติิคณะรััฐมนตรีี น้ำำ�ฝน ในขณะเดีียวกัันปััญหาการขาดแคลนน้ำำ�จาก โดยรอบ วัันที่่� 3 สิิงหาคม 2553 ว่่าด้้วยแนวนโยบายและหลััก เหตุกุ ารณ์์ภััยแล้้งที่่�เกิิดขึ้้�นในช่ว่ งเดืือนกรกฎาคมของปีี 17 พิิศุุทธิ์์� สุุขุุม. (2564). วิิถีีใหม่่ของการบริิหาร ปฏิิบััติิในการฟื้้� นฟููวิิถีีชีีวิิตชาวกะเหรี่่ย� งโดยเร่ง่ ด่่วน พ.ศ. 2564 ในประเทศจีีนยังั ส่่งผลกระทบต่่อประชาชน จััดการแก้้ไขปััญหาน้ำำ�ท่่วมพื้้�นที่่�ชุมุ ชน ความจำำ�เป็น็ ที่่� โดยเฉพาะมาตรการด้้านการยุุติิการจัับกุุม ดำำ�เนิิน กว่า่ 1.51 ล้า้ นคนในเขตมณฑลกานซูู และทางตะวันั ตก ถึึงเวลาต้้องนำำ�มาปฏิิบัตั ิิ. http://203.170.248.248/ คดีี และการคุ้้�มครองพื้้�นที่่�เกษตรกรรมในรููปแบบไร่่ เฉีียงเหนืือของประเทศ อัันเนื่่�องมาจากสภาพอากาศที่่� coe-2/newsPic/N-20210811181949-1.ย.64).pdf หมุนุ เวีียน (5) ในกรณีีที่่�ชาวบ้า้ นครอบครัวั ใดประสงค์์ ร้อ้ นขึ้้�นและปริมิ าณฝนตกน้้อยติิดต่่อกัันยาวนาน 18 วิิภาวดีี กฤษณะภูตู ิิ และกิิตติิศัักดิ์์� ปลาทอง. (2556). จะอยู่่�บ้้านบางกลอยล่่าง ให้้รัฐั ดำำ�เนิินการจััดสรรที่่�ดิิน 8 Thanasupsin, S.P. (2022, January 16). การมีีส่่วนร่ว่ มของชุุมชนในการจััดการชุุมชนในภาวะ ทั้้ง� ที่่อ� ยู่่�อาศัยั และทำำ�กินิ ให้เ้ พียี งพอต่อ่ การดำำ�รงชีพี เพื่่อ� Climate change impacts on water resources: มหาอุุทกภััยปีี 2554: เรียี นรู้้�ความสำำ�เร็จ็ จากชุุมชน ให้ส้ ามารถดำำ�เนิินวิิถีีชีวี ิิตได้้อย่า่ งมั่่น� คง (6) รัฐั จะต้้อง key challenges to Thailand CC adaptation. เทศบาลนครปากเกร็ด็ จัังหวััดนนทบุุรี.ี มนุษุ ย์ศ์ าสตร์์ ยุตุ ิิการดำำ�เนิินการสนธิกิ ำำ�ลัังของเจ้้าหน้้าที่่�รัฐั ในการตั้้�ง https://www.rid.go.th/thaicid/_5_article/ สัังคมศาสตร์,์ 30(2): พ.ค.–ส.ค. 2556 จุุดสกััดกั้้�น เดิินลาดตระเวน และตรวจค้้นสร้า้ งแรง 7symposium/7th-13.pdf กดดัันและความหวาดกลััวให้้กัับชาวบ้้านบางกลอย 9 Kiguchi, M., Takata, K., Hanasaki, N., #SAVEบางกลอย กบั ประเดน็ เร่ืองสิทธทิ �ำ กนิ และมีีมาตรการในการคุ้้�มครองสวััสดิิภาพ และ Archevarahuprok, B., Champathong, A, Ikoma, ของกลมุ่ ชาตพิ ันธุ์ ความปลอดภััยของสมาชิกิ ชุมุ ชนบางกลอยทุกุ คน E., & et. al. (2021). A review of climate–change 1 นัับแต่่ปีี 2524 ได้้มีีพระราชกฤษฎีีกากำำ�หนดบริเิ วณ 12 ลงนาม MOU แล้้ว ชาวบางกลอยกลัับจากทำำ�เนีียบฯ impact and adaptation studies for the water พื้้น� ที่่�ป่า่ ยางน้ำำ�กลััดเหนืือ และป่า่ ยางน้ำำ�กลััดใต้ใ้ นท้้อง แต่่โดนขอให้้เขีียนประวััติิระหว่่างทางขึ้้�น. (2564, 17 sector in Thailand. Environ. Res. Lett., 16(2021), ที่่� ต.น้ำำ�กลััดเหนืือ กิ่่�ง อ.หนองหญ้้าลาด อ.เขาย้้อย กุุมภาพัันธ์์). ประชาไท. https://www.prachatai. 023004 และ ต.สองพี่่น� ้้อง ต.แก่่งกระจาน อ.ท่่ายาง จ.เพชรบุรุ ีี com/journal/2021/02/91730 10 Endo, N., Matsumoto, J., & Lwin, T. (2009). ให้เ้ ป็น็ อุทุ ยานแห่ง่ ชาติิ นับั เป็น็ ลำำ�ดับั ที่่� 27 ของประเทศ 13 อุทุ ยานฯ และ ปชช. แจ้้งความเอาผิดิ ผู้้�บุกุ รุุกป่่าแก่่ง Trends in precipitation extremes over southeast ตามมติิคณะรัฐั มนตรีใี น พ.ศ. 2522 ที่่�ให้ร้ ักั ษาสภาพ กระจาน. (2564, 26 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . ประชาไท. https:// Asia. SOLA, 5, 168–71. ป่่าแก่่งกระจานให้ค้ งอยู่่�สืืบไป www.prachatai.com/journal/2021/02/91879 11 Thanasupsin, S.P. (2022, January 16). เรื่่อ� ง 2 สดานุุ สุุขเกษม. (2562). เรียี นรู้้�จากการซ่่อมสร้า้ ง 14 ทส.ชี้้� “กะเหรี่่ย� ง” อยู่่�คู่่�ป่่าแก่่งกระจาน ทำำ�ข้้อมููลส่่ง เดีียวกััน. ชุุมชนกะเหรี่่ย� งบางกลอย. กรุุงเทพฯ: สำำ�นัักสื่่�อสาร ศููนย์์มรดกโลก 1 ธ.ค.65. (2564, 30 กรกฎาคม). 12 Global Water Partnership. (2017). เรื่่อ� งเดีียวกััน. จััดการความรู้้�และนวััตกรรมชุุมชน สถาบัันพััฒนา Thai PBS. https://www.news.thaipbs.or.th/ 13 สำำ�นัั กทรััพยากรน้ำำ�แห่่งชาติิ . (2563). พ.ร.บ. องค์์กรชุมุ ชน (องค์์การมหาชน). หน้้า 26. content/306542 ทรัพั ยากรน้ำำ�’ 61 และแผนแม่บ่ ทน้ำำ� 20 ปีี ฉบับั พกพา. 3 สดานุุ สุขุ เกษม, เรื่่อ� งเดีียวกััน, หน้้า 3. 15 จัักรีี โพธิมิ ณีี. (2564, 21 สิิงหาคม). ความน่่าจะเป็น็ ​ https://nongoo.go.th/public/list_upload/ 4 สรุุ ปทุุกอย่่างให้้เข้้าใจ #SAVEบางกลอย เรื่่�อง ของมรดกโลกแบบผสมผสาน (Mixed Heritage): backend/list_1955/files_5279_1.pdf ร า ว ก า ร ต่่ อ สู้้� ร ะ ห ว่่ า ง อำำ� น า จ รั ัฐ กัั บ ช า ว ก ะ เ ห รี่่�ย ง . กรณีีกลุ่่�มป่่าแก่่งกระจาน, SDG MOVE. https:// 14 สรุุ ปสาระสำำ�คััญได้้ดัังนี้้� ด้้านที่่� 1 การจััดการน้ำำ� (2564, 7 มีีนาคม). Workpoint Today. https:// www.sdgmove.com/2021/08/21/sdg-insights- อุุปโภคบริโิ ภค มีีเป้้าประสงค์์ในการจััดหาน้ำำ�สะอาด workpointtoday.com/explaine/ mixed-heritage-possibility-kaeng-krachan/ เ พื่่� อ ก า ร อุุ ป โ ภ ค บ ริิ โ ภ ค ใ น ค รัั ว เ รืื อ น ชุุ ม ช น 5 ฎีีกายกคํําร้อ้ ง เมีียหนุ่่�มบิิลลี่่� ฟ้้อง-ชััยวััฒน์์ อุ้้�มผััว 16 บางกลอย: “ป่า่ ปลอดคน” หรือื “คนอยู่่�กัับป่า่ ” อนาคต แหล่่งท่่องเที่่�ยว และพื้้�นที่่�เศรษฐกิิจพิิเศษ รวมทั้้�ง สาบสููญ. (2558, 3 กัันยายน). ไทยรัฐั ออนไลน์์. ป่่าแก่่งกระจานกัับการเป็็นมรดกโลก. (2564, 19 จััดหาแหล่่งน้ำำ�สำำ�รองในพื้้�นที่่�ที่่�มีีการขาดแคลนน้ำำ� https://www.thairath.co.th/news/local/522606 มีนี าคม). BBC Thai. https://www.bbc.com/thai/ ด้้ า น ที่่� 2 ก า ร ส ร้้ า ง ค ว า ม มั่่� น ค ง ข อ ง น้ำำ� 6 ป่า่ ปริศิ นา ฆ่า่ “ครููป๊อ๊ ด-บิลิ ลี่่”� จอมบงการยังั ลอยนวล. thailand-56453842 ภาคการผลิิต มีเี ป้า้ ประสงค์์ในการพัฒั นาและปรับั ปรุุง (2562, 3 กัันยายน). คมชััดลึึกออนไลน์์. https:// 17 “ชาติิพันั ธุ์์�และป่า่ ไม้”้ สิิทธิทิ ี่่�ถูกู ละเลยของคนชายขอบ. แหล่่งเก็็บกัักน้ำำ�และระบบส่่งน้ำำ� และการจััดหาน้ำำ� www.komchadluek.net/scoop/387045 (2564, 20 พฤษภาคม). Research Café. https:// ในพื้้น� ที่่�เกษตรน้ำำ�ฝน ด้้านที่่� 3 การจััดการน้ำำ�ท่่วมและ 7 สรุุปทุุกอย่่างให้้เข้้าใจ #SAVEบางกลอย เรื่่อ� งราว www.researchcafe.org/forest/ อุุทกภััย กำำ�หนดเป้้าประสงค์์ในการเพิ่่�มประสิิทธิภิ าพ การต่่อสู้้�ระหว่่างอำำ�นาจรัฐั กัับชาวกะเหรี่่ย� ง. เรื่่อ� ง 18 สดานุุ สุขุ เกษม, เรื่่อ� งเดีียวกััน, หน้้า 4. การระบายน้ำำ� การจััดระบบป้้องกัันน้ำำ�ท่่วมชุุมชน เดีียวกััน. 19 ช า ว บ า ง ก ล อ ย ก ว่่ า 7 0 ค น ป่่ ว ย โ ร ค ติิ ด ต่่ อ ยัั ง เมือื ง การจััดการพื้้น� ที่่�น้ำำ�ท่่วมและพื้้น� ที่่�ชะลอน้ำำ� และ 8 ผู้้�ใหญ่บ่ ้า้ นเผยอยู่่�ต่่อก็็อดตาย เหตุกุ ะเหรี่่ย� งบางกลอย ไม่่รู้้�สาเหตุุ อาการคล้้ายไข้้หวััดใหญ่่แต่่ปวดกระดููก การบรรเทาอุุทกภััยเชิิงพื้้�นที่่�อย่่างเป็็นระบบ ด้้านที่่� 4 อพยพกลัับป่่าแก่่งกระจาน. (2564, 16 มกราคม). เข้า้ ไม่ถ่ ึึงการรักั ษา. (2564, 27 ตุลุ าคม). ไทยโพสต์์. การจัดั การคุณุ ภาพน้ำำ�และอนุรุ ักั ษ์ท์ รัพั ยากรน้ำำ� มีเี ป้า้ ประสงค์์ ประชาไท. https://www.prachatai.com/ https://www.thaipost.net/district-news/13309/ ในการพััฒนาและเพิ่่�มประสิิทธิภิ าพของระบบรวบรวม journal/2021/01/91219 20 ‘ภาคีี Saveบางกลอย-นาวิิลิิต’ บริจิ าคอาหารช่่วย และระบบบำำ�บััดน้ำำ�เสีี ยชุุมชนและการนำำ�น้ำำ�เสีี ย 9 กะเหรี่่ย� งบางกลอยไม่่หวั่่�นถููกดำำ�เนิินคดีี หลัังรัฐั เข้้า บางกลอย หลัังพบชาวบ้้านป่่วยจากโรคขาดสาร กลัับมาใช้้ซ้ำ�ำ การอนุรุ ักั ษ์์และฟื้้� นฟููแหล่่งน้ำำ�ธรรมชาติิ เ จ ร จ า ใ ห้้ อ อ ก จ า ก พื้้� น ที่่� แ ล ะ อ า จ มีี ค ดีี ต า ม ม า ห า ก อาหาร. (2564, 26 ตุุลาคม). ประชาไท. https:// ด้้านที่่� 5 การอนุรุ ักั ษ์์ฟื้้� นฟูสู ภาพป่า่ ต้้นน้ำำ�ที่่�เสื่่�อมโทรม ไม่ย่ อม. (2564, 3 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . ประชาไท. https:// www.prachatai.com/journal/2021/10/95635 และป้้องกัันการพัังทลายของดิิน มุ่่�งเน้้นที่่�จะอนุุรักั ษ์์ www.prachatai.com/journal/2021/02/91495 21 ศราวุธุ ปทุมุ ราช. (2548). ข้อ้ กฎหมายและข้อ้ ตกลง แ ล ะ ฟื้้� น ฟูู พื้้� น ที่่� ป่่ า เ สื่่� อ ม โ ท ร ม แ ล ะ ก า ร ป้้ อ ง กัั น 10 อุุทยานฯ ส่่งทีีมหารืือชาวบางกลอยคืืนถิ่่�น ชาว ร ะ ห ว่่ า ง ป ร ะ เ ท ศที่่� เ กี่่� ย ว ข้้ อ ง กัั บสิิ ท ธิิ ช น เ ผ่่ า ใ น ใ น การพัังทลายของดิินในพื้้�นที่่�ต้้นน้ำำ�และพื้้�นที่่�ลาดชััน บ้า้ นยื่่น� 3 ข้อ้ เสนอ ให้้เจรจาหลััง เม.ย. 64. (2564, ประเทศไทย. กรุุงเทพฯ: โค-ขยันั มีเี ดีียทีีม. และด้้านที่่� 6 การบริหิ ารจััดการ มุ่่�งหวัังที่่�จะมีอี งค์์กร กุุมภาพัันธ์์). ประชาไท. https://www.prachatai. 22 เปิิดกฎหมายอุุทยานและคุ้้�มครองสััตว์์ป่่าฉบัับใหม่่ ด้้านการบริิหารจััดการทรััพยากรน้ำำ�และกฎหมาย com/journal/2021/02/91551 ภาคต่่อนโยบาย “ทวงคืืนผืนื ป่่า” ของ คสช.. (2564, ที่่�ทัันสมััย ตลอดจนการศึึกษาวิิจััย การพััฒนา 11 โดย MOU มีีสาระสำำ�คััญ ดัังนี้้� (1) ให้้ชาวบ้้าน 9 สิิงหาคม). iLaw. https://www.ilaw.or.th/ เทคโนโลยีีและนวััตกรรม เพื่่�อนำำ�ไปสู่่�การบริิหาร ที่่� ป ร ะ ส ง ค์์ ก ลัั บ ไ ป ทำำ� ไ ร่่ห มุุ น เ วีี ย น แ ล ะ ดำำ� ร ง node/5937 จััดการทรัพั ยากรน้ำำ�อย่า่ งมีปี ระสิิทธิภิ าพ วิิถีีชีีวิิตวััฒนธรรมดั้้�งเดิิมอยู่่�ที่่�บ้้านบางกลอยบน-ใจ สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 133

23 มูลู นิิธิสิ ืืบนาคะเสถีียร. (2563, 27 สิิงหาคม). รายงาน เร่ืองพิเศษประจ�ำ ฉบบั 15 Rittapirom, T. (2021, June 14). Falling birth สถานการณ์ป์ ่า่ ไม้้ไทย ประจำำ�ปี ี 2562-2563. https:// ครอบครัวไทยในวกิ ฤตโควดิ ‑19 rates spell trouble for Southeast Asia. www.seub.or.th/document/สถานการณ์์ป่า่ ไม้ไ้ ทย/ Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/ รายงานสถานการณ์์ป่า่ ไม้ไ้ -6/ 1 แพทย์จ์ ุฬุ าฯ เผยไทยมีแี ม่ต่ ั้้ง� ครรภ์์ ติดิ เชื้้อ� โควิดิ 2 ราย business/2131943/falling-birth-rates-spell- 24 กฤษฎา บุญุ ชัยั . (2562, 13 เมษายน). 26 ปีี พ.ร.บ.ป่่า ประเมินิ ประสบการณ์์จีีน โอกาสลูกู ติิดเชื้้อ� ต่ำำ�. (2563, trouble-for-southeast-asia ชุุมชน บทสะท้้อนความวกวนของประชาธิิปไตย 16 เมษายน). ไทยโพสต์์. https://www.thaipost. 16 Matthews, S. (2021, June 23). COVID-19 ไทย. ThaiPublica. https://www.thaipublica. net/main/detail/63359 Accelerates Existing Decline in Fertility Rates. org/2019/04/kritsada-boonchai-04 2 6 ภาวะอัันตราย ‘หญิงิ ตั้้�งครรภ์์’ ติิด ‘โควิิด’ รุุนแรง 3 Bangkok Post. https://www.newsecuritybeat. 4 ผลงานด ี ๆ เพื่อสุขภาพคนไทย เท่่า. (2564, 23 เมษายน). กรุุงเทพธุุรกิิจ. https:// org/2021/06/covid-19-accelerates-existing- www.bangkokbiznews.com/news/956200 decline-fertility-rates/ 3 วนิิชา ปััญญาคำำ�เลิิศ. (2564). อัันตรายแค่่ไหนเมื่่�อ 17 Luppi, F., Arpino, B., & Rosina, A. (2020). ไทยมงุ่ พัฒนา “การแพทยจ์ โี นมกิ ส์” รักษา 5 คุณุ แม่่ตั้้�งครรภ์์ป่ว่ ย COVID-19. Bangkok Hospital. The impact of COVID-19 on fertility plans in กลมุ่ โรค https://www.bangkokhospital.com/content/ Italy, Germany, France, Spain, and the United 1 “จีีโนมิิกส์์” สร้า้ งสุุขภาพดีีตั้้�งแต่่เกิิดจนตาย. (2564, when-pregnant-mothers-are-sick-with-covid-19 Kingdom. Demographic Research, 43(47), 1399- 24 พฤศจิิกายน). กรุุงเทพธุุรกิิจ. https://www. 4 พลอยนิิล พุุทธาพิิทัักษ์์พงศ์์. (2564, 20 เมษายน). 1412. DOI: 10.4054/DemRes.2020.43.47 bangkokbiznews.com/columnist/973729 ตั้้�งครรภ์์ช่่วงโควิิด เสี่่�ยงมากน้้อยแค่่ไหน. Praram9 18 Innews. (2564, 19 มีีนาคม). 7 เหตุุผล ทำำ�ไม 2 “จีีโนมิิกส์์” การแพทย์์แห่่งอนาคต. (2564, 8 Hospital. https://www.praram9.com/covid19- คนรุ่่�นใหม่่ไม่่อยากมีีลููก. https://www.innnews. พฤศจิิกายน). Chulabhorn Channel. https://www. pregnancy/ co.th/lifestyle/news_64351/ chulabhornchannel.com/?s=การแพทย์จ์ ีีโนมิกิ ส์์ 5 สธ.เผยหญิิงตั้้�งครรภ์์ติิดเชื้้�อและเสีียชีีวิิต ส่่วนใหญ่่ 19 Tonkit 360. (2564, 2 พฤษภาคม). เหตุผุ ลที่่�ทำำ�ให้้ 3 สกพอ. ร่ว่ มกัับ สวรส. จัับมืือเอกชน กิิจการร่ว่ มค้้า ยังั ไม่ไ่ ด้้รับั การฉีีดวััคซีนี . (2564, 19 ตุลุ าคม). 7HD. “ผู้้�หญิงิ เจนวาย” ไม่อ่ ยากมีลี ูกู . https://tonkit360. ไ ท ย โ อ มิิ ก ส์์ ตั้้� ง ศูู น ย์์ บ ริ ิก า ร ท ด ส อ บ ท า ง ก า ร แ พ ท ย์์ https://news.ch7.com/detail/523245 com/81758 จีีโนมิกิ ส์์ ถอดรหััสพันั ธุุกรรมคนไทย 5 หมื่่น� ราย ตั้้�ง 6 1 ปีี โควิิด‑19 คร่า่ ชีีวิิตสตรีมี ีีครรภ์์ ทั่่�วโลกสาเหตุุ 20 เด็็กเกิิดใหม่่ฮวบ สััญญาณอัันตราย. (2565. 2 ต้้นเป็็นข้้อมููลสำำ�คััญวางรากฐานการรักั ษาผู้้�ป่่วย 5 ตายอัันดัับ 1 ในกลุ่่�มคนท้้อง. (2564, 19 ตุุลาคม). กุุมภาพัันธ์์). มติิชนออนไลน์์. https://www. กลุ่่�มโรคแห่่งอนาคต เผยการแพทย์์จีีโนมิิกส์์ทำำ�ให้้ พีีพีี ทีีวีี. https://www.pptvhd36.com/news/ matichon.co.th/education/news_3162499 รักั ษาแม่น่ ยำ�ำ ตรงจุดุ . (2564, 11 พฤศจิิกายน). EECO. สุขุ ภาพ/158744 21 TheAsianParent Thailand. (2564). โควิิด‑19 ทำำ�ให้้ https://www.eeco.or.th/th/news-release-pr/397 7 โควิิด‑19: ในเดืือน ส.ค. ศบค. พบ หญิิงตั้้�งครรภ์์​ แม่ท่ ้้องต้้องคลอดลูกู คนเดีียว ผลกระทบไวรัสั โคโรนา. ไทยมงุ่ พัฒนาวคั ซนี โควดิ ‑19 อยา่ งตอ่ เนอื่ ง เสีียชีีวิิตเฉลี่่�ยวัันละหนึ่่�งรายสั่่�งเร่ง่ ฉีีดวััคซีีนกลุ่่�มนี้้�เพิ่่�ม. Line Today. https://today.line.me/th/v2/article/ (2564, 3 กัันยายน). บีบี ีซี ีี ไทยแลนด์์. https://www. IXeEQv 1 ทีีมไทยแลนด์์เพื่่อ� วััคซีนี โควิิด. (2563, 28 กัันยายน). bbc.com/thai/thailand-58433795 22 United Nations Thailand. (2020). Social Impact WHO. https://www.who.int/thailand/news/ 8 ชง สธ.ออกข้้อบัังคัับ “หญิิงตั้้�งครรภ์์WFH” 100 Assessment of COVID-19 in Thailand. United feature-stories/detail/team-thailand-for-covid- %ช่่วงโควิิด‑19. (2564, 27 สิิงหาคม). กรุุงเทพ Kingdom. 19-vaccine-THA ธุุรกิิจ. https://www.bangkokbiznews.com/ 23 ผ ล วิิ จัั ย ชี้้� เ รีีย น อ อ น ไ ล น์์ เ ด็็ ก เ ค รีีย ด ก้้ า ว ร้้า ว 2 วััคซีนี สััญชาติิไทย ปีีหน้้าฉีีดคุมุ โควิิด-19. (2564, 14 news/957003 เบื่่�ออาหาร แห่อ่ อกกลางคััน. (2564, 6 กรกฎาคม). ธันั วาคม). ไทยรัฐั ออนไลน์์. https://www.thairath. 9 Hillis, S. D., Unwin, H., Chen, Y., Cluver, L., Sherr, มติิชนออนไลน์์. https://www.matichon.co.th/ co.th/news/local/2263816 L., Goldman, P. S., Ratmann, O., Donnelly, C. A., education/news_2814069 3 อััพเดทความคืืบหน้้า วััคซีนี โควิิดฝีมี ือื คนไทย. (2564, Bhatt, S., Villaveces, A., Butchart, A., Bachman, 24 The Standard Team. (2564, 7 กันั ยายน). เจาะข้อ้ มูลู 7 กัันยายน). กรมสุุขภาพจิิต. https://www.dmh. G., Rawlings, L., Green, P., Nelson, C. A., 3rd, & เด็ก็ หลุดุ จากระบบการศึกึ ษาเมื่่อ� ป้้ายผ้า้ และการแขวน go.th/news/view.asp?id=2381 Flaxman, S. (2021). Global minimum estimates คอ สะท้้อนปััญหาที่่�รุุมเร้า้ เด็็กไทย. The Standard. “ผลกั ดนั นโยบายภาษีเคร่ืองดื่ม​ท่ี มสี ่วนผสมของ of children affected by COVID-19-associated https://thestandard.co/key-messages-children- น�้ำ ตาล” รางวลั ผลงานเดน่ ระดบั โลก ปี  2564 orphanhood and deaths of caregivers: a dropped-out-of-the-education-system/ ของกรมอนามยั modelling study. Lancet (London, England), 25 แจงบิ๊๊�ก รร.เอกชน ห้้าหัักเยีียวยา 2 พัันโปะค่่า 398(10298), 391–402. https://doi.org/10.1016/ ธรรมเนีียมค้้างจ่่ายหลัังผู้้�ปกครองร้อ้ งนากยฯ. (2565, 1 กรมอนามัยั รับั รางวััล UNIATF Award ผ่่านผลงาน S0140-6736(21)01253-8 30 สิิงหาคม). มติิชนออนไลน์์. https://www. เด่่น “ผลัักดัันนโยบายภาษีีเครื่่อ� งดื่่�มที่่�มีีส่่วนผสมของ 10 ไ บ ร ท์์ ค ว้้ า ก ร ะ ด า ษ ป า ด น้ำำ� ต า เ สีี ย ง สั่่� น เ ล่่ า เ รื่่�อ ง matichon.co.th/education/news_2911802 น้ำำ�ตาล”. (2564, 25 กัันยายน). สำำ�นัักงานกองทุุน สะเทืือนใจ 2 เด็็กหญิิง. (2564, 27 กรกฎาคม). 26 ลดค่่าเทอม 2564 เยียี วยานัักเรียี น เยียี วยานัักศึึกษา สนัับสนุุนการสร้า้ งเสริมิ สุุขภาพ. https://shorturl. ข่่าวสดออนไลน์์. https://www.khaosod.co.th/ เช็็คอััพเดทล่่าสุุดที่่�นี่่�. (2564, 7 กัันยายน). ฐาน asia/ShPsy entertainment/news_6531441 เศรษฐกิิจ. https://www.thansettakij.com/ 2 กรมอนามัยั รับั รางวััล UNIATF Award ผ่า่ นผลงาน 11 ก้้าวไกล จี้้� พม. เปิิดข้้อมููล-แนวทางช่่วยเหลืือ ‘เด็็ก general-news/494818 เด่่น “ผลัักดัันนโยบายภาษีีเครื่่อ� งดื่่�มที่่�มีีส่่วนผสม กำำ�พร้า้ ’ จากโควิิด. (2564, 3 สิิงหาคม). กรุุงเทพ 27 U r b a n C r e a t u r e . ( 2 5 6 4 , 1 8 สิิ ง ห า ค ม ) . ของน้ำำ�ตาล” ชี้้�คนไทยบริโิ ภคเครื่่อ� งดื่่�มผสมโซดา ธุุรกิิจ. https://www.bangkokbiznews.com/ ถ้้าครููฟัังอยู่่� อยากให้้รู้้�ว่่าหนููเหนื่่�อย ฟัังความใจของ แบบกระป๋๋องลด 17.7 %. (2564, 27 กัันยายน). news/952637 เด็็กไทย ในวัันที่่�ต้้องกลัับมาเรียี นออนไลน์์. https:// ไทยโพสต์์. https://www.thaipost.net/main/ 12 โควิิด‑19 ยัังไม่่จบแนวโน้้มเด็็กกำำ�พร้า้ เพิ่่�มขึ้้�นรายวััน. urbancreature.co/online-study-feedback/ detail/117987 (2564, 8 กัันยายน). เวิิร์ค์ พอยท์์ ทููเดย์์. https:// 28 สมาชิกิ หมายเลข 4601741. (2564, 12 สิิงหาคม). บ่่น ไทยผลติ ยาเลกิ บหุ รี่จาก “เมลด็ จามจุรีสีทอง” workpointtoday.com/orphan/ ลููกเรื่่อ� งเรียี นออนไลน์์ลููกไม่่คุุยด้้วยอีีกเลย. Pantip. 13 กองทุุนเพื่่�อความเสมอภาคทางการศึึกษา (กสศ.). https://pantip.com/topic/40905418 1 ไทยผลิิต ‘ยาเลิิกบุุหรี่่�’ สำำ�เร็็จครั้้�งแรก สกััดจาก (2564, 7 กัันยายน). โควิิด‑19 ยัังไม่่จบ แนวโน้้ม 29 ติิดอาวุธุ ความคิิดให้พ้ ่อ่ แม่่ ตััวช่ว่ ย...ลูกู เรียี นออนไลน์.์ สมุุนไพร ‘จามจุุรีสี ีีทอง’. (2564, 30 พฤษภาคม). “เด็็กกำำ�พร้า้ ” เพิ่่�มรายวััน กสศ.–ยููนิิเซฟ เสนอเรียี น (2564, 18 กัันยายน). ไทยโพสต์์. https://www. กรุุงเทพธุุรกิิจ. https://www.thaihealth.or.th ฟรีจี นจบ ป.ตรีี พร้อ้ มสร้า้ งระบบช่่วยเหลืือพิิเศษเด็็ก thaipost.net/main/detail/117048 2 ไทยผลิิตยาเลิิกบุุหรี่่� ไซทิิซีีน สำำ�เร็จ็ ครั้้ง� แรก เตรียี ม ได้ร้ ับั ผลกระทบ. https://www.eef.or.th/news-eef- 30 วงศ์พ์ ันั ธ์์ อมรินิ ทร์เ์ ทวา. (2564). เพราะการศึกึ ษาหยุดุ ผ ลัั ก ดัั น เ ข้้ า บัั ญ ชีี ย า ห ลัั ก แ ห่่ ง ช า ติิ . ( 2 5 4 , 3 0 unicef-the-trend-of-orphans-increases-daily/ ไม่่ได้้ ต่่างประเทศเรียี นกัันอย่่างไรในช่่วงโควิิด‑19. พฤษภาคม). สำำ�นัักงานกองทุุนสนัับสนุุนการสร้า้ ง 14 โควิิด‑19 ยัังไม่่จบแนวโน้้มเด็็กกำำ�พร้า้ เพิ่่�มขึ้้�นรายวััน. กองทุุนเพื่่�อความเสมอภาคทางการศึึกษา (กสศ.). เสริมิ สุขุ ภาพ. https://shorturl.asia/0p3Nu (2564, 8 กัันยายน). เวิิร์ค์ พอยท์์ ทููเดย์์. https:// https://www.eef.or.th/education-abroad-covid/ workpointtoday.com/orphan/ 134 — สุุขภาพคนไทย 2565

31 สสส. แนะ 3 เครื่่อ� งมือื เพื่่อ� การเรียี นรู้้�สำำ�หรับั เด็ก็ ในช่ว่ ง รัฐั . BOT พระสยาม Magazine, 3(1). https://www. 62 มูลู นิธิ ิกิ ระจกเงา. (2564, 31 สิิงหาคม). มูลู นิธิ ิกิ ระจาก COVID-19. (2564, 30 สงิ หาคม). คมชดั ลกึ . https:// bot.or.th/Thai/BOTMagazine/Documents/ เงา–“ลมหายใจของผู้ป่วยโควิดหลังส้ินสุดการรกั ษา”. www.komchadluek.net/news/481152 PhraSiam0364/BOTMAG3-64_Final. https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1 32 เรียี นออนไลน์์ กับั 7 ปัญั หาสุขุ ภาพที่่เ� ด็ก็ ไทยต้อ้ งเจอแก้้ pdf#page=31 0158136485960009&id=135097415008 ยังั ไงดีี. (2564, 27 สิิงหาคม). กรุุงเทพธุรุ กิิจ. https:// 46 กรุุ งเทพธุุรกิิจ. (2564, 15 กรกฎาคม). เยีียวยา 63 สำำ�นัักงานคณะกรรมการสุุขภาพแห่่งชาติิ. (2563, 3 www.bangkokbiznews.com/news/957001 ต้้องเพีียงพอ ตรงกลุ่่�มเป้้าหมาย. https://www. เมษายน). สช.ผนึึกกำำ�ลัังองค์์ภาคีี สู้้�ศึึก! ในปฏิิบัตั ิิการ 33 กรมอนามััยเผยโควิิดทำำ�เด็็กไทยมีีกิิจกรรมทางกาย bangkokbiznews.com/politics/949000 “รวมพลัังพลเมืืองตื่่�นรู้้� สู้้�ภััยโควิิด19”. https://www. ล ด ล ง เ ร่่ง ก ร ะ ตุ้้� น ส ร้้า ง เ ด็็ ก ไ ท ย สูู ง ส ม ส่่ ว น 47 เวิิร์ค์ พอยท์์ ทูเู ดย์.์ (2564, 15 สิิงหาคม). 4 หน่่วยงาน nationalhealth.or.th/en/node/1376 แ ข็็ ง แ ร ง I Q E Q ดีี . ( 2 5 6 4 , 2 3 สิิ ง ห า ค ม ) . เ ปิิ ด ศูู น ย์์ ช่่ ว ย เ ห ลืื อ เ ด็็ ก ที่่� ไ ด้้ รัับ ผ ล ก ร ะ ท บ จ า ก 64 สถาบันั พัฒั นาองค์์กรชุมุ ชน. (2564, 21 พฤศจิิกายน). ผู้้�จััดการออนไลน์์. https://mgronline.com/qol/ ปััญหาโควิิด‑19. https://workpointtoday.com/ ถอดบทเรียี น “พลัังองค์์กรชุุมชนตื่่�นรู้้�สู้้�ภััยโควิิด‑19”. detail/9640000083000 covid-19-136/ https://web.codi.or.th/20211121-28726/ 34 “สภาพััฒน์์” เผย โควิิดฉุุดว่่างงานไตรมาส 1/64 48 สำำ�นัั ก ง า น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร สุุ ข ภ า พ แ ห่่ ง ช า ติิ . 65 ปภ.ฉายภาพผลกระทบ “เตี้้�ยนหมู่่�-ไลออนร๊อ๊ ก-คม เพิ่่�ม 7.6 แสนคน. (2564, 24 พฤษภาคม). มติิชน ส่่องสัังคมไทยหลัังโควิิด19 ตอกย้ำำ�ความสำำ�คััญ ปาซุ”ุ 13 จัังหวััดอ่่วม. (2564, 17 ตุลุ าคม). ประชาชาติิ ออนไลน์.์ https://www.matichon.co.th/economy/ การกระจายอำำ�นาจ ปููทางสู่่�การปฏิิรูู ปประเทศ. ธุุรกิิจ. https://www.prachachat.net/general/ news_2739344 https://www.nationalhealth.or.th/en/ news-783531 35 International Labour Organization. (2020, June node/2242 66 ที่่�สุดุ แห่ง่ ปีี 64 กัับน้ำำ�ท่่วมใหญ่่ หลัังผ่่านมหาอุทุ กภััย 15). COVID-19 employment and labour market 49 มติิชนออนไลน์์. (2564, 8 กรกฎาคม). แห่่แชร์ภ์ าพ 10 ปีี แผนจััดการน้ำำ�ไปถึึงไหน. (2564, 23 ธันั วาคม). impact in Thailand. https://www.ilo.org/ เมรุุเผาศพเหยี่่�อโควิิดจนเตาเผาแทบพังั . Line Today. เ น ชั่่� น อ อ น ไ ล น์์ . h t t p s : / / w w w. n a t i o n t v. t v / wcmsp5/groups/public/---asia/---ro-bangkok/ https://today.line.me/th/v2/article/VDZoRB news/378857809 documents/briefingnote/wcms_747944.pdf. 50 ไ ฟ ไ ห ม้้ เ ม รุุ เ ผ า ศ พ ติิ ด โ ค วิิ ด พ ร ะ - เ ณ ร วิ่่� ง วุ่่� น 67 มูู ล นิิ ธิิส ถ า บัั น วิิ จัั ย เ พื่่� อ ก า ร พัั ฒ น า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย . 36 Komin, W., Thepparp, R., Subsing, B., & สาดน้ำำ�กัันจ้้าละหวั่่�น. (2564, 12 กรกฎาคม). คมชััด (2557, 15 มกราคม). โครงการ 3.5 แสนล้้าน Engstrom, D. (2021). Covid-19 and its impact ลึึกออนไลน์์. https://www.komchadluek.net/ บทเรีียนความล้้มเหลว เวทีีรัับฟัังความคิิดเห็็น on informal sector workers: a case study of news/474058 การบริหิ ารจััดการน้ำำ�. https://tdri.or.th/water/ Thailand. Asia Pacific Journal of Social Work 51 ตายโควิิ ดพุ่่�ง 18 ศพ เมรุุ เผาไม่่ทัั น นครศรีีฯ thaipublica20140115/ and Development, 31(1-2), 80-88. ติิดเชื้้อ� อีีกกว่่า 1 พันั ราย. (2564, 14 ตุลุ าคม). กรุุงเทพ 37 หนี้้�ครัวั เรือื นทะลุุ 90% แล้้ว ! ศูนู ย์ว์ ิิจััยกสิิกรไทย ห่่วง ธุุรกิิจ. https://www.bangkokbiznews.com/ คนไทยจมหนี้้.� (2564, 2 กรกฎาคม). ประชาชาติิธุรุ กิจิ news/965717 ออนไลน์์. https://www.prachachat.net/finance/ 52 ยอดโควิิดพุ่่�งทำำ�ตายเยอะ เมรุุเผาไม่่พอ อบจ.ปทุุมฯ news-703734. ระดมทุนุ สร้า้ งเตาเผา 6 หลััง. (2564, 24 กรกฎาคม). 38 ดิิเรก ปััทมสิิริวิ ััฒน์์, พุุดตาน พัันธุุเณร และ เมรดีี ไทยรััฐออนไลน์์. https://www.thairath.co.th/ อิินอ่่อน. (2564, 20 สิิงหาคม). “การออม ภูมู ิคิ ุ้้�มกััน news/local/central/2148858 ให้ค้ รอบครัวั และลดความเปราะบาง”. มติชิ นออนไลน์.์ 53 โควิิดคร่า่ สองพี่่�-น้้อง พี่่�คนกลางติิดเชื้้�อนอนเฝ้้าศพ https://www.matichon.co.th/columnists/ รอความช่่วยเหลืือ. (2564, 29 กรกฎาคม). ไทยรัฐั news_2895170 ออนไลน์์. https://www.thairath.co.th/news/ 39 ศููนย์์วิิจััยเศรษฐกิิจและธุุรกิิจ ธนาคารไทยพาณิิชย์์ local/bangkok/2152845 (Economic Intelligence Center–EIC) SCB. (2563, 54 วิิกฤตโควิิด พระต้้องใส่่ชุดุ PPE ทำำ�หน้้าที่่�สััปเหร่อ่ ช่ว่ ย 7 พฤษภาคม). ประเทศไทยหลัังโควิิด‑19 ตอนที่่� 1: เผาศพด้้วย. (2564, 2 สิิงหาคม). เดลิินิิวส์์ออนไลน์์. ผลกระทบเศรษฐกิิจและตลาดแรงงานไทย. SCB ไทย https://www.dailynews.co.th/news/113932/ พาณิิชย์์. https://www.scb.co.th/th/personal- 55 ประเทศไทยรั้้ง� อัันดัับ 7 มีวี ัันหยุดุ ราชการปีี 64 มาก banking/stories/business-maker/thailand- ที่่�สุดุ ในโลก. (2563, 29 ธันั วาคม). พีพี ีีทีีวีีออนไลน์์. after-covid-ep1.html https://www.pptvhd36.com/news/ต่่างประเทศ/ 40 ศููนย์์วิิจััยธนาคารออมสิิน. (2563, พฤศจิิกายน). 139252 ภ า ว ะ ก า ร อ อ ม ข อ ง ไ ท ย ปีี   2 5 6 3 . h t t p s : / / 56 สลด หนุ่่�มวััย 45 รอตรวจโควิิด เสีียชีีวิิตลำำ�พััง www.gsbresearch.or.th/wp-content/ ในห้้องพััก เพื่่�อนเผยไป รพ.หลายครั้้ง� แต่่คิิวเต็็ม. uploads/2020/11/MC_hotissue_saving_2563_ กรุุงเทพธุุรกิิจ. (2564, 9 กรกฎาคม). https://www. inter_ex.pdf bangkokbiznews.com/news/948019 41 สวนดุุสิิตโพล. (2564, 14 มีีนาคม). สรุุ ปผล 57 ลููกติิดโควิิดรอโรงพยาบาลตายสลด พ่่อโดดตึึกตาย การสำำ�รวจ: ครอบครัวั ไทยในยุุคโควิิด‑19. https:// ตาม เซ่่นบุุคลากรแพทย์์ไปแล้้ว. ไทยรัฐั ออนไลน์์. suandusitpoll.dusit.ac.th/UPLOAD_FILES/ (2564, 3 กรกฎาคม). https://www.thairath.co.th/ POLL/2564/PS-2564-1615691188.pdf news/society/2131141 42 สำำ�นัักข่า่ วอิิสรา. (2564, 24 มิถิ ุนุ ายน). วิิกฤตโควิิด 58 บีบี ีซี ีี ไทย. (2564, 6 สิิงหาคม). โควิิด‑19: เส้้นด้้าย- ปััจจััยเสี่่�ยงความรุุนแรงในครอบครัวั ทำำ�สถิิติิปีี 64 พุ่่�ง เราต้้องรอด-อิิสรชน พลัังคนอาสาสู้้โ� ควิิด‑19 เมื่่�อรัฐั ว่า่ 1.4 พันั ราย. https://www.isranews.org/article/ ราชการรับั ไม่่ไหว. https://www.bbc.com/thai/ isranews-scoop/99838-isranews-v.html. thailand-58096985 43 สำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิจิ และสังั คมแห่ง่ ชาติ.ิ 59 อีีจััน. (2564, 10 กุมุ ภาพันั ธ์)์ . โครงการแม่่นมอีีจััน. (2564, 25 สิิงหาคม). ภาวะสัังคมไทยไตรมาส https://www.ejan.co/video/โครงการแม่น่ มอีีจััน 2 ปี ี 2564. https://www.nesdc.go.th/ewt_dl_link. 60 รู้้�จััก “มููลนิิธิิกระจกเงา” กัับโครงการแจกกล่่องแบ่่ง php?nid=5492 ปัันสู้้� COVID-19. (2563, 1 มิิถุุนายน). กรุุงเทพ 44 ไทยรัฐั ออนไลน์์. (2564, 23 กรกฎาคม). เทีียบ ธุุรกิิจ https://www.bangkokbiznews.com/ มาตรการเยียี วยา 9 ประเทศกัับไทย เหมือื นหรือื ต่่าง social/883159 อย่่างไร. https://www.thairath.co.th/scoop/ 61 มููลนิิธิิกระจกเงา รับั บริจิ าคออกซิิเจนช่่วยผู้้�ติิดเชื้้�อ theissue/2147657 โควิิด. (2564, 14 กรกฏาคม). ไทยพีีบีีเอส. https:// 45 ธนาคารแห่่งประเทศไทย. (2564, พฤษภาคม- news.thaipbs.or.th/content/306070 มิิถุุนายน). “คลัังสมอง” ของมาตรการเยีียวยาแห่่ง สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 135

ขอบคณุ จากใจ สขุ ภาพคนไทย 2565 ได้รบั ความอนเุ คราะหจ์ ากหลายฝา่ ยอยา่ งดียิ่ง ทีมงานขอขอบคณุ ผมู้ ีสว่ นร่วมในการจดั ทำ�หนงั สือฉบบั นีเ้ ป็นอยา่ งสูง ไดแ้ ก่ นายแพทย์วิชยั โชคววิ ฒั น นายแพทยอ์ ำ�พล จนิ ดาวัฒนะ ดร.ณฐั พนั ธ์ุ ศุภกา และ ศาสตราจารย์เกียรติคณุ ดร. ชื่นฤทยั กาญจนะจิตรา ทีก่ รณุ าอา่ นทบทวนบทความตน้ ฉบับท้งั 3 สว่ น พรอ้ มทงั้ ใหข้ ้อเสนอแนะการปรบั ปรงุ เน้ือหา ใหม้ ีความถูกต้อง เหมาะสม และนา่ สนใจมากขึ้น ขอขอบคุณ สำ�นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต,ิ ศูนย์บรกิ ารโลหิตแห่งชาติ สภากาชาดไทย, ศูนย์ศกึ ษาปัญหาการพนัน, ศูนยจ์ ดั การความรู้ความรนุ แรงในครอบครัว คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี, สำ�นกั ประกนั สังคม กระทรวงแรงงาน, ศูนย์พัฒนาองค์ความรูด้ า้ นกจิ กรรมทางกายประเทศไทย, ศูนย์วชิ าการเพ่ือความปลอดภยั ทางถนน มูลนิธนิ โยบายถนนปลอดภยั , กรมควบคมุ มลพิษ, ศูนย์วิจัยความสขุ คนทำ�งานแหง่ ประเทศไทย, สถาบันการแพทยฉ์ กุ เฉนิ แห่งชาติ, สำ�นักงานตำ�รวจแหง่ ชาติ, กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสขุ , และ กรมสขุ ภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ ที่สนับสนุนขอ้ มูลอนั เป็นประโยชน์ในส่วนของ 12 หมวดตวั ชี้วดั ทางสุขภาพปีนี้ ขอขอบคุณผทู้ รงคณุ วุฒิ และผ้เู ชี่ยวชาญทกุ ท่าน ทก่ี รณุ าเขยี นเนือ้ หาร่างแรก ในหมวด 10 สถานการณเ์ ด่นทางสขุ ภาพ ทำ�ให้ 10 สถานการณเ์ ดน่ ปีน้ี มปี ระเด็นทน่ี า่ สนใจและชวนตดิ ตามเปน็ อย่างย่งิ ขอขอบคุณผ้ใู ห้ขอ้ มูลเกยี่ วกับ ผลกระทบของโควดิ ‑19 ท้งั ดา้ นการศกึ ษา ดา้ นเศรษฐกจิ และชีวติ ความเปน็ อยู่ ทำ�ให้เน้ือหาในเรื่องพเิ ศษประจำ�ฉบบั มีหลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ์และน่าสนใจ ขอขอบคุณสำ�นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) ท่ใี ห้การสนบั สนนุ ด้วยดีตลอดมา และที่สำ�คญั ขอขอบคุณผ้อู า่ น รายงานสุขภาพคนไทย ที่ติดตามผลงานของเราอยา่ งต่อเนื่อง ทกุ ทา่ นเปน็ กำ�ลงั ใจสำ�คญั ท่ีทำ�ให้คณะทำ�งานพฒั นาหนังสือรายงานสุขภาพคนไทยให้มีคณุ ภาพตอ่ ไป คณะท�ำ งานจดั ท�ำ รายงานสุขภาพคนไทย



เฉลาดเลือก ลือก สุขภาพ