ครอบครัวไทยในวิกฤติโควิค-19

จากอาการป่ว่ ยโดยไม่ต่ ้อ้ งรับั ประทานยาไปตลอด การเปิิดเผยข้้อมููลดัังกล่่าว นอกจากจะทำำ�ให้้เกิิดการตื่่�นตััวถึึง ชีวี ิิต ในขณะเดีียวกัันความต้้องการของคน อาจ เรื่่�องผลกระทบที่่�จะเกิิดขึ้้� นจากการรัับประทานถั่่�งเช่่าแล้้ว ยัังทำำ�ให้้ ถูกู กระตุ้้�นด้ว้ ยสภาพสังั คมและค่า่ นิยิ มในช่ว่ งเวลา เกิิดการตั้้�งคำำ�ถามถึึงความถููกต้้องและครบถ้้วนของโฆษณาที่่�ถููกฉายอยู่่� นั้้�น ๆ อาทิิ ผู้้�หญิงิ ส่่วนใหญ่อ่ ยากสวย ซึ่่�งนิิยาม ทางโทรทััศน์์และสื่่�ออื่่�น ๆ จนนำำ�ไปสู่่�การตรวจสอบเนื้้�อหา และใบอนุญุ าต ความสวยในแต่่ละยุคุ สมัยั ก็็จะแตกต่่างกัันออก โฆษณาของผลิติ ภัณั ฑ์ด์ ังั กล่า่ ว รวมไปถึงึ การฟ้อ้ งคดีดี ้ว้ ย โดยหลังั จากที่่ศ� าล ไป อย่า่ งในปัจั จุบุ ันั คำำ�ว่า่ ‘สวย’ อาจหมายถึงึ คน ได้ไ้ ต่ส่ วน และพิจิ ารณาคดีจี นเสร็จ็ สิ้้น� กระบวนการแล้ว้ จึงึ มีคี ำำ�พิพิ ากษาว่า่ ที่่ร� ููปร่า่ งดีี ผิวิ ขาว ทำำ�ให้ม้ ีผี ลิติ ภัณั ฑ์์เสริมิ อาหาร ศิิลปินิ ที่่�โฆษณาสิินค้้าถั่่�งเช่า่ ยี่่ห� ้อ้ หนึ่่�งมีคี วามผิดิ จริงิ เนื่่อ� งจากโฆษณาของ ที่่พ� ูดู ถึงึ การลดน้ำำ�หนักั ความผอม และความขาว ผลิิตภััณฑ์์ดัังกล่่าว มุ่่�งหมายว่่าผลิิตภััณฑ์์เสริมิ อาหารดัังกล่่าว ทำำ�หน้้าที่่� เป็็นจำำ�นวนมาก เหมืือน “ยา” รวมทั้้�งเป็็นการโฆษณาโดยไม่่ผ่่านการตรวจพิิจารณาและ ไม่ไ่ ด้้รับั อนุญุ าตจากสำำ�นักั งานคณะกรรมการอาหารและยา หรือื อย. ด้้วย นอกจากสาเหตุุจากทางฝั่�่งผู้้�บริโิ ภคแล้้ว จึึงมีโี ทษจำำ�คุกุ 2 ปีี และค่่าปรับั รวม 50,000 บาท9 การแข่่งขัันและการดิ้้�นรนเอาตััวรอดของช่่อง ดิจิ ิทิ ัลั ทีวี ีี ก็เ็ ป็น็ อีกี สาเหตุหุ นึ่่�งที่่ท� ำำ�ให้เ้ รายังั พบเห็น็ ขณะที่่�สำำ�นัักงานคณะกรรมการกิิจการกระจายเสีียง กิิจการโทรทััศน์์ โฆษณาเกินิ จริงิ บนสื่่อ� โทรทัศั น์์ เพราะการมีจี ำำ�นวน และกิจิ การโทรคมนาคมแห่ง่ ชาติิ หรือื กสทช. ในฐานะหน่ว่ ยงานที่่เ� กี่่ย� วข้อ้ ง ช่อ่ งมากขึ้้�น ทำำ�ให้เ้ ม็ด็ เงินิ โฆษณาถูกู กระจายออก โดยตรง หลังั จากตรวจสอบแล้ว้ พบว่า่ การโฆษณาดังั กล่า่ วมีเี นื้้อ� หาเกินิ จริงิ ไป แทนที่่�จะรวมอยู่่�ที่่�ช่่องใหญ่่ ๆ เพีียงไม่่กี่่�ช่่อง หลอกลวง หรือื เป็น็ เท็็จ และเป็น็ ไปโดยไม่ไ่ ด้้รับั อนุญุ าต ก็็ได้้ลงโทษสถานีี จากบทวิิเคราะห์์ของเว็็บไซต์์ทีีวีีดิิจิิทััลวอตช์์7 โทรทััศน์์ดาวเทีียม 2 ช่่อง เพื่่�อเป็็นตััวอย่่าง โดยเรียี กเก็็บค่่าปรับั จำำ�นวน ระบุุว่่า ตั้้�งแต่่ปีี 2557 เป็็นต้้นมา ช่่องดิิจิิทััลทีีวีี 5 แสนบาท พร้อ้ มเตืือนอีีก 10 ช่่อง รวมทั้้�งสถานีีวิิทยุุ 150 สถานีีที่่�ฉาย ต่า่ ง ๆ ทั้้ง� ช่อ่ งเล็ก็ และช่อ่ งใหญ่่ มีสี ัดั ส่ว่ นรายการ โฆษณาผลิิตภััณฑ์์ดัังกล่่าวด้้วย ส่่วน อย. ก็็ใช้้อำำ�นาจตามกฎหมาย Home Shopping หรือื รายการโฆษณาขายของ ในการสั่่�งระงัับโฆษณา10 ทำำ�ให้้ผลิิตภััณฑ์์ถั่่�งเช่่าดัังกล่่าวถููกถอดโฆษณา เพิ่่ม� ขึ้้�นเป็น็ จำำ�นวนมาก ด้้วยเหตุผุ ลหลัักคืือเรื่่อ� ง ออกจากสถานีีโทรทััศน์์หลายสถานีี ส่่วนบางสถานีีที่่�ยัังมีีการโฆษณา ‘รายได้้’ โดยแต่่ละช่อ่ งจะมีกี ารจััดสรรเวลาและ ผู้้�โฆษณาก็็ได้้ปรับั เปลี่่�ยนเนื้้�อหาของโฆษณาให้้มีีความถููกต้้อง และผ่่าน ความยาวในการนำำ�เสนอที่่�แตกต่่างกัันออกไป การขออนุญุ าตโฆษณาจาก อย. ตั้้ง� แต่เ่ ป็น็ แค่ช่ ่ว่ งสั้้น�  ๆ แทรกในรายการ จนกลาย มาเป็็นซื้้�อทั้้�งช่่วงเวลาอย่่างต่่อเนื่่�อง ความยาว ปัั ญหาการกำ�ำ กับั ดููแลโฆษณาเกิินจริิง รายการมีตี ั้้�งแต่่ 5 นาทีี 15 นาทีี 20 นาทีี จนถึึง 30 นาทีี การพิพิ ากษาลงโทษการโฆษณาเกินิ จริงิ หลอกลวง หรือื เป็น็ เท็จ็ และเป็น็ ไป โดยไม่ไ่ ด้้รับั อนุญุ าตของผลิิตภััณฑ์์ถั่่�งเช่า่ ข้า้ งต้้น นับั เป็น็ การจััดการปัญั หา โฆษณาอวดอ้้างเกิินจริิง โฆษณาเกินิ จริงิ ครั้้ง� แรก ๆ ที่่ล� งโทษทั้้ง� เจ้า้ ของผลิติ ภัณั ฑ์์ และสถานีโี ทรทัศั น์์ กับผลกระทบตอ่ ผูบ้ ริโภค ซึ่่�งเป็น็ ช่อ่ งทางการสื่่อ� สาร ทั้้ง� ยังั เป็น็ เหตุกุ ารณ์์ที่่ค� นในสังั คมได้ร้ ับั รู้้ใ� นวงกว้า้ ง อย่่างไรก็็ตาม แม้้ปััญหาเรื่่อ� งการโฆษณาถั่่�งเช่่าดัังกล่่าวจะดููคลี่่�คลายลง เมื่่�อผู้้�บริโิ ภคได้้รับั ชมโฆษณาและหลงเชื่่�อ แต่่ปััญหาการโฆษณาเกิินจริงิ อื่่�น ๆ บนสื่่�อโทรทััศน์์ก็็ยัังถููกสอดแทรก ในคำำ�โฆษณาอวดอ้า้ งเกินิ จริงิ ก็อ็ าจส่ง่ ผลให้เ้ ขา อยู่่�ในรายการ และสามารถพบเห็น็ ได้้เป็็นเรื่่อ� งปกติิ ทำำ�ไมถึึงเป็น็ เช่น่ นั้้�น? เลืือกที่่�จะซื้้�อผลิิตภััณฑ์์เสริมิ อาหารดัังกล่่าว มาบริโิ ภค ด้้วยความเชื่่�อว่่าจะสามารถบรรเทา หากลองวิิ เคราะห์์จากกรณีี ถั่่� งเช่่าจะพบว่่ า ปััญหาไม่่ได้้ อยู่่�ที่่� หรืือช่่วยรัักษาให้้หายจากความเจ็็บป่่วยได้้ ความเพีียงพอของกฎหมาย แต่่เป็็นเรื่่อ� งของความเคร่ง่ ครัดั เข้้มงวด โดยไม่ต่ ้้องไปพบแพทย์ห์ รือื รับั ประทานยา สิ่่�งที่่� ในการบังั คับั ใช้ก้ ฎหมาย รวมถึงึ การประสานข้อ้ มูลู และการทำำ�งานร่ว่ มกันั ของ ตามมาคือื อาการของโรคที่่เ� ป็น็ อยู่่�อาจจะรุุนแรงขึ้้�น หน่ว่ ยงานภาครัฐั เพราะการจะโฆษณาผ่า่ นสื่่อ� โทรทัศั น์ห์ รือื สื่่อ� ต่า่ ง ๆ ได้น้ ั้้น� เนื่่�องจากไม่่ได้้รับั การรักั ษาอย่่างถููกวิิธีี จนเป็็น จำำ�เป็็นต้้องขออนุุญาตจาก อย. ก่่อน เมื่่�อผ่่านการตรวจสอบแล้้วก็็จะได้้ อันั ตรายถึงึ แก่ช่ ีวี ิติ ได้้ ยิ่่ง� ไปกว่า่ นั้้น� ยังั มีแี พทย์แ์ ละ ‘เลขที่่อ� นุญุ าตโฆษณา’ เพื่่อ� เป็น็ การยืนื ยันั ว่า่ โฆษณาดังั กล่า่ วไม่ผ่ ิดิ กฎหมาย เภสัชั กรจำำ�นวนหนึ่่�ง ที่่ก� ล่า่ วเตือื นถึงึ ผลกระทบจาก ไม่่มีีข้้อความที่่�หลอกลวงหรือื โอ้้อวดเกิินจริงิ แต่่ปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นเป็็นไปได้้ การรับั ประทานถั่่ง� เช่า่ อย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� ง ว่า่ อาจทำำ�ให้้ สองกรณีคี ือื หนึ่�ง่ ผู้้โ� ฆษณาไม่ไ่ ด้ข้ ออนุญุ าตโฆษณา นำำ�ไปสู่่�คำำ�ถามต่อ่ มาคือื ไตทำำ�งานหนัักและเสี่่�ยงต่่ออาการไตวาย8 ช่อ่ งดิิจิิทััลทีีวีีต่่าง ๆ ได้้ตรวจสอบเลขที่่�โฆษณาหรืือไม่่ หรือื สอง ถ้้าหาก ตรวจสอบแล้้วจะทราบได้้อย่า่ งไรว่่าข้อ้ ความในโฆษณาที่่�จะเผยแพร่น่ ั้น�้ ตรงกัับข้อ้ ความที่่�ได้้รัับอนุญุ าตจาก อย. สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 49

ภาพ: bcp.nbtc.go.th/th/detail/2021-01-21-09-33-59 1 สำำ�หรัับกรณีีแรก หากพบว่่ามีีการโฆษณาโดยไม่่ได้้ ศููนย์์จััดการเรื่่�องร้้องเรีียน รัับอนุุญาต โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งเป็็นการโฆษณาเกิินจริิง และปราบปรามการกระทำำผิดิ กฎหมาย ผิิดกฎหมาย อย. ต้้องดำำ�เนิินการกัับผู้้�โฆษณาและเจ้้าของ เกี่�่ยวกับั ผลิติ ภัณั ฑ์ส์ ุขุ ภาพ (ศรป.) ผลิติ ภัณั ฑ์ด์ ังั กล่า่ วอย่า่ งถึงึ ที่่ส� ุดุ ในขณะเดียี วกันั กสทช. ในฐานะ หน่่วยงานกำำ�กัับดููแลที่่�ต้้องให้้ข้้อมููลและควบคุุมให้้ช่่องทีีวีี ศรป. เป็็นหน่่วยงานที่่� อย. จััดตั้้�งขึ้้� นมาเพื่่�อจััดการ ดิิจิิทััลตรวจสอบเลขที่่�อนุญุ าตโฆษณาทุกุ ครั้้ง� ก่่อนจะรับั หรือื เผยแพร่โ่ ฆษณา และเมื่่อ� พบการโฆษณาเกิินจริงิ ผ่า่ นช่อ่ งทีีวีี เรื่่�องร้้องเรีียนเกี่่�ยวกัับปััญหาผลิิตภััณฑ์์สุุขภาพโดยตรง ดิจิ ิทิ ัลั กสทช. ต้อ้ งลงโทษปรับั ช่อ่ งดังั กล่า่ วอย่า่ งถึงึ ที่่ส� ุดุ เช่น่ กันั เน้้นการทำำ�งานเชิิงรุุก แต่่ไม่่มีีอำำ�นาจบัังคัับใช้้ตลอดเส้้นทาง เพื่่อ� ลดโอกาสในการเผยแพร่โ่ ฆษณาผิดิ กฎหมาย เมื่่�อมีีการร้อ้ งเรียี นหรือื พบปััญหาดัังกล่่าว ศรป. จะสืืบหา ข้้อเท็็ จจริิงว่่าผู้้�ใดเป็็นผู้้�โฆษณาหรืือเผยแพร่่โฆษณา แต่่หากเป็็นกรณีีที่่�สอง ฐานข้้อมููลเลขที่่�อนุญุ าตโฆษณา ชิ้้�นนั้้�น จากนั้้�นจึึงส่่งหนัังสืือสั่่�งระงัับโฆษณาให้้กัับผู้้�ที่่�กระทำำ� สิ่่�งที่่�ทำำ�ได้้คืือ ต้้องเปิิดเผยฐานข้้อมููลการอนุุญาตโฆษณา ความผิดิ ควบคู่่�กับั การส่ง่ หนังั สือื เสนอให้ส้ ำำ�นักั งาน อย. อนุมุ ัตั ิิ และคำำ�โฆษณาที่่�มีีการขออนุุญาตไว้้ ซึ่่�งเป็็นสิ่่�งที่่�องค์์กร ดำำ�เนิินคดีีกัับผู้้�ที่่�กระทำำ�ความผิิดเพื่่�อนำำ�มาเปรียี บเทีียบปรับั ภาคประชาชนที่่�ทำำ�งานคุ้้�มครองผู้้�บริโิ ภคเรียี กร้อ้ งให้้ อย. ตามที่่�กฎหมายกำำ�หนด ส่่วนการดำำ�เนิินคดีีที่่�มีีโทษจำำ�คุุกจะ ดำำ�เนิินการ เนื่่�องจากปัจั จุบุ ันั ฐานข้อ้ มูลู การอนุญุ าตโฆษณา ส่่งเรื่่อ� งต่่อไปยััง บก.ปคบ. เพื่่�อให้้ดำำ�เนิินคดีีกัับผู้้�ที่่�กระทำำ� ที่่� อย. เปิิดเผยนั้้�นมีีเพีียง เลขที่่�อนุญุ าตและชื่่�อผู้้�ขออนุญุ าต ความผิดิ ระยะเวลาการจััดการปัญั หาการโฆษณาผลิิตภััณฑ์์ เท่่านั้้�น จึึงไม่่สามารถตรวจสอบได้้ว่่าเนื้้�อหานั้้�น ๆ ตรงกัับที่่� สุขุ ภาพเกิินจริงิ นั้้�นขึ้้�นอยู่่�กัับแต่่ละกรณีีอาจเพีียงหนึ่่�งวัันหรือื ขออนุญุ าตหรือื ไม่่ ในทางกลัับกััน หากมีกี ารเปิดิ เผยทั้้�งเลขที่่� หลายสิิบวััน11 อย่่างไรก็็ตาม อย. อาจขอความร่ว่ มมืือกัับ อนุญุ าตโฆษณาและข้อ้ ความที่่อ� นุญุ าต ก็จ็ ะทำำ�ให้ช้ ่อ่ งทีวี ีดี ิจิ ิทิ ัลั แพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ อาทิิ ลาซาด้้า ช้้อปปี้้� หรือื เฟซบุ๊๊�ก และสื่่�ออื่่�น ๆ ตรวจสอบความถูกู ต้้องของเนื้้อ� หาก่่อนเผยแพร่่ ให้จ้ ััดการระงับั หรือื นำำ�ข้อ้ มูลู ที่่�ผิดิ กฎหมายออกจากระบบให้้ โฆษณาได้้ ทั้้�งยังั ทำำ�ให้อ้ งค์์กรผู้้�บริโิ ภคและประชาชนสามารถ การขอความร่ว่ มมือื ในลักั ษณะนี้้จ� ะทำำ�ให้ส้ ามารถจัดั การปัญั หา ช่ว่ ยเป็น็ หูเู ป็น็ ตาในการตรวจสอบโฆษณาได้้อีีกทางหนึ่่�งด้้วย ได้้รวดเร็็วขึ้้� นยิ่่�งกว่่ากระบวนการทางกฎหมาย ปััจจุุบััน บทกำำ�หนดโทษตามกฎหมายที่่�เกี่่�ยวกัับผลิิตภััณฑ์์สุขุ ภาพนั้้�น มีีบทลงโทษที่่�น้้อยเกิินไป เช่่น พ.ร.บ. อาหาร พ.ศ. 2522 มีีบทลงโทษตามมาตรา 71 ต้้องระวางโทษปรัับไม่่เกิิน 5,000 บาท12 หน่่วยงานกำำ�กับั ดููแลและหน้้าที่่� หน่ว่ ยงานหลักั ที่่ม� ีบี ทบาทในการกำำ�กับั ดูแู ลหลักั สื่่อ� โทรทัศั น์์ ภาพ: bangkokbiznews.com/tech/918323 มีี 3 หน่่วยงาน คืือ 1 ศููนย์์จััดการเรื่่อ� งร้อ้ งเรียี นและปราบปรามการกระทำำ� ผิดิ กฎหมายเกี่่�ยวกัับผลิิตภััณฑ์์สุขุ ภาพ (ศรป.) 2 กองบังั คับั การปราบปรามการกระทำำ�ความผิดิ เกี่่�ยวกับั การคุ้้�มครองผู้้�บริโิ ภค (บก.ปคบ.) 3 สำำ�นักั รับั เรื่่อ� งร้อ้ งเรียี นและคุ้้�มครองผู้้�บริโิ ภคในกิิจการ กระจายเสีียงและโทรทััศน์์ กสทช. 50 — สุุขภาพคนไทย 2565

2 3 กองบัังคับั การปราบปรามการกระทำำ สำำนักั รับั เรื่อ่� งร้้องเรีียนและคุ้้�มครอง ความผิิดเกี่ย่� วกับั การคุ้้�มครองผู้บ้� ริโิ ภค ผู้้บ� ริโิ ภคในกิจิ การกระจายเสีียง (ปก.ปคบ.) กองกำำกัับการ 4 และโทรทััศน์์ กสทช. บก.ปคบ. กองกำ�ำ กัับการ 4 เป็็นหน่่วยงานหลัักที่่� กสทช. มีีส่่วนเกี่่�ยวข้้องในการแก้้ปััญหา ตาม พ.ร.บ. รับั ผิิดชอบในการดููแลและบัังคัับใช้้กฎหมายเรื่่อ� งอาหาร องค์์กรจััดสรรคลื่่น� ความถี่่� และกำำ�กัับการประกอบกิจิ การวิทิ ยุุ และยา จะรับั เรื่่อ� งร้อ้ งเรียี นเกี่่�ยวกัับการโฆษณาผลิิตภััณฑ์์ กระจายเสียี ง วิทิ ยุโุ ทรทัศั น์์ และกิจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2553 สุุ ข ภ า พ ใ น ก ร ณีี ที่่� มีี โ ท ษ จำำ�คุุ ก ซึ่่� ง อ ย . ไ ม่่ ส า ม า ร ถ และที่่�แก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิม (พระราชบััญญััติิองค์์กรจััดสรรคลื่่�น เปรียี บเทีียบปรับั ได้้ เนื่่อ� งจากกฎหมายไม่ไ่ ด้ใ้ ห้อ้ ำำ�นาจ จึึงต้้อง ความถี่่�ฯ) กำำ�หนดว่่า ในกรณีีที่่�ผู้้�ประกอบกิิจการกระจายเสีียง ส่่งเรื่่อ� งร้อ้ งเรียี นมายััง บก.ปคบ. เพื่่�อให้้ดำำ�เนิินการตาม กิิจการโทรทััศน์์ หรือื กิิจการโทรคมนาคม ดำำ�เนิินการใด ๆ กฎหมายต่่อ เมื่่�อได้้รับั เรื่่อ� งร้อ้ งเรียี นเกี่่�ยวกัับการโฆษณา ที่่�น่า่ จะเป็น็ การเอาเปรียี บผู้้�บริโิ ภค โดยอาศััยการใช้เ้ ครือื ข่า่ ย ผลิิ ตภัั ณฑ์์ สุุขภาพจาก อย. แล้้ ว บก.ปคบ. จะแบ่่ง หรือื การโฆษณาอัันมีีลัักษณะเป็็นการค้้ากำำ�ไรเกิินควร หรือื การดำำ�เนิินการออกเป็็น 2 ขั้้�นตอน ได้้แก่่ การสืืบสวน และ ก่่อให้้เกิิดความเดืือดร้อ้ นรำ�ำ คาญไม่่ว่่าด้้วยวิิธีีการใดตาม การสอบสวน กรณีีที่่�มีีโทษปรับั เพีียงอย่่างเดีียวจะทำำ�เพีียง หลัักเกณฑ์์ที่่� กสทช. กำำ�หนด ให้้ กสทช. มีีอำำ�นาจสั่่�งระงัับ การสืืบสวนและพิิจารณาจากหลัักฐานที่่� ศรป. ร้อ้ งเรียี น การดำำ�เนินิ การดัังกล่่าว และมีอี ำำ�นาจปรับั ทางปกครองไม่เ่ กิิน เข้้ามาและระบุุมาว่่าจะให้้ดำำ�เนิินคดีีกัับผู้้�ใด จากนั้้�นจึึงออก ห้า้ ล้า้ นบาท และปรับั อีกี วันั ละไม่เ่ กินิ หนึ่่�งแสนบาทตลอดเวลา หมายเรียี กผู้้�กระทำำ�ความผิดิ และสั่่ง� ปรับั ตามที่่ก� ฎหมายกำำ�หนด13 ที่่�ยังั มิไิ ด้้ปฏิิบัตั ิิตามคำำ�สั่่�ง14 หากออกหมายเรียี กแล้้วผู้้�กระทำำ�ความผิิดไม่่มารายงานตััว เจ้า้ หน้า้ ที่่ต� ำำ�รวจจะรวบรวมพยานหลักั ฐานฟ้อ้ งร้อ้ งต่อ่ ศาลเพื่่อ� จาก MOU ที่่� กสทช. ทำำ�ร่ว่ มกัับ อย. และอีีก 3 หน่่วยงาน ขอออกหมายจัับต่่อไป ระยะเวลาการดำำ�เนินิ การเฉลี่่�ยของคดีี ได้้แก่่ สำำ�นัักงานคณะกรรมการคุ้้�มครองผู้้�บริโิ ภค (สคบ.) ต่่าง ๆ อยู่่�ที่่�ประมาณ 2 เดืือน และหากมีี พ.ร.บ. คอมพิวิ เตอร์์ สำำ�นัักงานตำำ�รวจแห่่งชาติิ (สตช.) และกระทรวงดิิจิิทััล พ.ศ. 2560 เข้า้ มาเพื่่อ� ใช้ด้ ำำ�เนินิ คดีดี ้ว้ ยจะทำำ�ให้ค้ ดีลี ่า่ ช้า้ ไปอีกี เพื่่�อเศรษฐกิิ จและสัั งคม จะมีีการดำำ�เนิินการร่่วมกัั น เพื่่�อตรวจสอบเนื้้�อหาที่่�ผิิดกฎหมายของ อย. ที่่�เผยแพร่่ ทางโทรทััศน์์ภาคพื้้�นดิินในระบบดิิจิิทััล โทรทััศน์์ดาวเทีียม เคเบิิลทีีวีี และวิิทยุุ ทั้้�งในส่่วนกลางและส่่วนภููมิิภาค โดยทำำ�งานทั้้�งในเชิงิ รับั เรื่่อ� งร้อ้ งเรียี น และเชิงิ รุุก โดยเฝ้า้ ระวััง ติิดตาม ตรวจสอบการออกอากาศรายการหรือื การโฆษณา รวมถึึงบัังคัับใช้้กฎหมายตามกระบวนการทางปกครอง ส่่ ว น ก า ร พิิ จ า ร ณ า ก า ร ก ร ะ ทำำ�ที่่� เ ป็็ น ก า ร เ อ า เ ป รีีย บ ผู้้�บริิโภคฯ ให้้เป็็นไปตามวิิธีีปฏิิบััติิราชการทางปกครอง โดยให้้ผู้้�ประกอบกิิจการพิิสููจน์์ว่่า ถ้้อยคำำ�ในการออกอากาศ รายการหรือื การโฆษณานั้้น� มิไิ ด้เ้ ป็น็ การออกอากาศรายการหรือื การโฆษณาที่่�เป็น็ การเอาเปรียี บผู้้�บริโิ ภคฯ15 ภาพ: bcp.nbtc.go.th/th/detail/2017-01-24-14-44-30 ตััวอย่่างสื่่�อที่่�สำำ�นักั คุ้้�มครองผู้้�บริโิ ภคในกิิจการกระจายเสีียงและโทรทััศน์์ (บส.) ของ กสทช. จััดทำำ�ขึ้�้นเพื่่�อประชาสััมพันั ธ์ใ์ ห้ป้ ระชาชนเฝ้า้ ระวัังโฆษณา เกิินจริงิ สุุขภาพคนไทย 2565 — 51

ความคิดิ เห็น็ และข้อ้ เสนอแนะ เพื่่�อจััดการปััญหาโฆษณาผลิิตภััณฑ์์สุุขภาพเกิินจริงิ ผู้้�มีีส่่วนได้้เสีียทั้้�งภาครัฐั หน่่วยงานกำำ�กัับดููแล องค์์กรต่่าง ๆ และ ภาคประชาสัังคม ควรพิจิ ารณาแนวทางการปรับั ปรุุงกฎหมาย กฎระเบีียบและแนวปฏิิบัตั ิิ ดัังนี้้� 1 23 ห น่่ ว ย ง า น ภ า ค รััฐ ที่่� เ กี่่� ย ว ข้้ อ ง ค ว ร หน่่วยงานกำำ�กัับดููแลที่่�มีีอำำ�นาจในการ ในกรณีีพบการโฆษณาที่่�ผิิดกฎหมาย ออกแบบปรับั ปรุุงขั้้�นตอนการดำำ�เนิิน ลงโทษผู้้�กระทำำ�ผิิด กรณีีการโฆษณา อย. ควรประกาศให้ผ้ ู้้�บริโิ ภคได้ร้ ับั ทราบ งาน ทั้้�งภายในหน่่วยงานและระหว่่าง ผลิติ ภัณั ฑ์ส์ ุขุ ภาพเกินิ จริงิ ผ่า่ นสื่่อ� ต่า่ ง ๆ และแจ้้ งการประกาศนั้้�น ๆ ไปยััง หน่่วยงาน โดยพิิจารณาลดขั้้�นตอน รวมทั้้�งสื่่�อสัังคมออนไลน์์ ควรพิจิ ารณา แพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ เพื่่อ� ขอความร่ว่ มมือื ที่่� ไ ม่่ จำำ� เ ป็็ น ร ว ม ถึึ ง นำำ� เ ท ค โ น โ ล ยีี ลงโทษแบบต่่างกรรมต่่างวาระ เพื่่�อให้้ ให้ล้ งประกาศในที่่ซ� ึ่่�งผู้้�บริโิ ภคเห็น็ ได้ง้ ่า่ ย เ ข้้ า ม า ใ ช้ ใ้ น ก า ร ป ร ะ ส า น ง า น แ ล ะ ผู้้�กระทำำ�ความผิดิ เข็ด็ หลาบ ไม่ก่ ล้า้ ที่่จ� ะ และต้อ้ งนำำ�สินิ ค้า้ ออกจากระบบการขาย การจัั ดการปััญหาเพื่่�อให้้สามารถ กระทำำ�ความผิิดอีีก ภายใน 24 ชั่่�วโมง นัับจากวัันที่่� อย. ดำำ�เนิินงานได้้เป็็นระบบและรวดเร็ว็ ขึ้้�น ประกาศคำำ�วิินิิจฉััย นอกจากนี้้� การให้้ บุุคคลมีีชื่่�อเสีียงที่่�โฆษณาผิิดกฎหมาย เป็็นผู้้�ออกมาพููดแก้ไ้ ขความเข้้าใจผิิด ที่่�เกิิดขึ้้�นด้้วยตััวเอง อาจทำำ�ให้้ข้้อมููล ดัังกล่่าวเข้้าถึึงผู้้�บริโิ ภคได้้เป็็นจำำ�นวน มากและตรงจุดุ 456 สำำ� ห รัับ ป ร ะ เ ด็็ น ก า ร นำำ� เ ท ค โ น โ ล ยีี สำำ�หรับั หน่ว่ ยงานกำำ�กับั ดูแู ลที่่ร� ับั ผิดิ ชอบ อง ค์์ กรที่่� รวบรวม บุุคคล มีีชื่่�อเ สีี ยง เข้้ามาใช้ใ้ นกระบวนการคุ้้� มครอง กฎหมายเกี่่ย� วกับั การโฆษณาผลิติ ภัณั ฑ์์ (influencer agency) ควรมีีการ ผู้้�บริิโภคนั้้�น กระทรวงดิิจิิทััลฯ ควร สุุขภาพ เช่่น อย. กระทรวงดีีอีี กสทช. กำำ�กัั บ ดูู แ ล ต น เ อ ง ด้้ า น วิิ ช า ชีี พ เข้้ามามีีบทบาทในการสร้า้ งนวััตกรรม ควรพิจิ ารณาปรับั ปรุุงกฎหมาย ทั้้ง� ในส่ว่ น ด้้ ว ย เ นื่่� อ ง จ า ก มีี บุุ ค ค ล มีี ชื่่� อ เ สีี ย ง เพื่่อ� การคุ้้�มครองผู้้�บริโิ ภคในด้้านต่่าง ๆ บทกำำ�หนดโทษ รวมถึึงบทบาทและ จำำ� น ว น ม า ก ที่่� สัั ง กัั ด อ ยู่่� ใ น อ ง ค์์ ก ร ยกระดัับประสิิทธิิภาพการดำำ�เนิินงาน อำำ�นาจของหน่ว่ ยงาน ให้ม้ ีคี วามเหมาะสม เหล่่านี้้� โดยมีีการออกกฎกติิกา หาก ภาครัฐั ผ่า่ นการเชื่่อ� มโยงสารสนเทศจาก กัั บสถานการ ณ์์ ปััจจุุบััน ทั้้� ง นี้้� หาก ต้้องการรับั โฆษณาต่่าง ๆ เช่่น หาก หลายหน่่วยงานด้้วยเทคโนโลยีีดิิจิิทััล ทุกุ หน่่วยงานสามารถร่ว่ มกัันออกแบบ รัับโฆษณาโดยไม่่ได้้มีีการพิิจารณา ตามพันั ธกิิจของกระทรวงฯ และปรับั ปรุุงกฎหมายเพื่่�อลดขั้้�นตอน อ ย่่ า ง ถี่่� ถ้้ ว น จ น ทำำ� ใ ห้้ มีี ผู้้�ไ ด้้ รัั บ ในการดำำ�เนิินการ หรือื มอบหมายให้้มีี ผลกระทบจากการซื้้�อผลิิตภััณฑ์์ไปใช้้ สรุุป หน่ว่ ยงานหลัักที่่�สามารถจััดการปัญั หา ก็จ็ ะถูกู ลงโทษและอาจจะถูกู ให้อ้ อกจาก ได้จ้ นเสร็จ็ สิ้้น� กระบวนการ ก็อ็ าจช่ว่ ยให้้ องค์์กรดัังกล่่าว เป็็นต้้น กระบวนการจััดการปััญหาเป็็นไปได้้ อย่า่ งรวดเร็ว็ มากขึ้้�น การโฆษณาเกิินจริงิ ผ่่านสื่่�อโทรทััศน์์และทีีวีีดิิจิิทััลเป็็นปััญหาใหญ่่ที่่�ส่่งผลกระทบต่่อผู้้�บริโิ ภคจำำ�นวนมาก โดยเฉพาะ กลุ่่�มผู้้�สูงู อายุแุ ละชาวบ้า้ นในชุมุ ชน ยิ่่ง� เทคโนโลยีพี ัฒั นาไปมากเท่า่ ไร ปัญั หาโฆษณาเกินิ จริงิ ผ่า่ นสื่่อ� สังั คมออนไลน์ก์ ็ม็ ีแี นวโน้ม้ ว่า่ จะเพิ่่ม� มากขึ้้�นเท่่านั้้�น จึึงเป็็นความท้้าทายของหน่่วยงานกำำ�กัับดูแู ลที่่�ต้้องปรับั ปรุุงกฎหมาย กฎระเบียี บและแนวปฏิิบััติิ เพื่่อ� ให้้ เท่า่ ทันั ปัญั หาต่า่ ง ๆ ที่่จ� ะเกิดิ ขึ้้�น อย่า่ งไรก็ต็ าม การใช้อ้ ำำ�นาจรัฐั และมาตรการกฎหมายเพียี งอย่า่ งเดียี วนั้้น� ไม่ส่ ามารถจัดั การปัญั หา โฆษณาผลิติ ภัณั ฑ์ส์ ุขุ ภาพเกินิ จริงิ ได้อ้ ย่า่ งมีปี ระสิทิ ธิภิ าพ แต่จ่ ำำ�เป็น็ ต้อ้ งอาศัยั ความร่ว่ มมือื จากภาคธุรุ กิจิ และภาคประชาชนด้ว้ ย รวมทั้้�งการเปิดิ เผยฐานข้อ้ มูลู การอนุญุ าตโฆษณา และคำำ�โฆษณาที่่�มีกี ารขออนุญุ าตไว้้ เพื่่อ� ให้ผ้ ู้้�บริโิ ภครับั รู้้�ข้อ้ มูลู ที่่�ถูกู ต้้องและ ไม่ต่ กเป็็นเหยื่่อ� ของการโฆษณาเกิินจริงิ โดยง่า่ ย 52 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

4 / 10 สถานการณเ์ ดน่ ทางสุขภาพ แรงงานข้้ามชาติใิ นยุคุ โควิดิ ‑19: ก้้าวข้้ามการแยกเขาแยกเรา สู่่�ความร่่วมมืือในการแก้้ไขปัั ญหา “ ในสถานการณ์ก์ ารแพร่ร่ ะบาดของโควิดิ -19 นี้้� ไทยปฏิบิ ััติิ ต่่อคนไทยและชาวต่่างชาติิแตกต่่างกััน ซึ่�่งการกระทำำ�เช่่นนี้้� ในที่่�สุดุ ได้้ส่่งผลกระทบต่่อสุขุ ภาพของคนไทยอย่า่ งหลีีกเลี่่�ยง ไม่่ได้้ เพราะโรคระบาดไม่่ได้้สนใจเรื่่อ� งสััญชาติิหรืือเชื้้�อชาติิ ”มนุษุ ย์ท์ ุกุ คนมีสี ิิทธิติ ิิดโรคระบาดทั้�้งสิ้้�น ภาพ: unsplash.com/photos/t8l3uuG8rzI ใ น ช่่ ว ง ห ล า ย ท ศ ว ร ร ษ ที่่� ผ่่ า น ม า บทความชิ้้�นนี้้�จะอภิิปรายความเป็็นมาของแนวคิิดแบ่่งเขาแบ่่งเราของคนไทย นโยบายแรงงานข้้ามชาติิของรัฐั ไทย และชาวต่่างชาติิในสัังคมไทยว่่ามีีที่่�มาอย่่างไร และผลกระทบด้้านสุุขภาพจาก ถููกครอบงำ�ำ ด้้วยแนวคิิด “การแยกเขา แนวคิิดนี้้� จากนั้้�นจะพิจิ ารณามุมุ มองที่่�แตกต่่างออกไป โดยยกตััวอย่า่ งกรณีีศึึกษา แยกเรา” มาโดยตลอด แนวคิิดนี้้�มอง การจัดั การชุมุ ชนทั้้ง� ที่่น� ครปฐมและสมุทุ รสาครที่่ร� ับั มือื กับั การแพร่ร่ ะบาดของโควิดิ ‑19 คนไทยและชาวต่่างชาติิแตกต่่างกััน เพื่่อ� เป็น็ แนวทางในการจััดการระบบสุขุ ภาพของแรงงานข้า้ มชาติิในอนาคต ทำำ�ให้ใ้ นสถานการณ์์การแพร่ร่ ะบาดของ โควิิด‑19 นี้้� ไทยปฏิิบััติิต่่อคนไทยและ ความสำำ�คััญของแรงงานแต่่ยุคุ อดีีต: ชาวต่่างชาติิแตกต่่างกััน ซึ่่�งการกระทำำ� ไม่่มีีเขาไม่่มีีเรา เช่น่ นี้้ใ� นที่่ส� ุดุ ได้ส้ ่ง่ ผลกระทบต่อ่ สุขุ ภาพ ของคนไทยอย่า่ งหลีีกเลี่่�ยงไม่ไ่ ด้้ เพราะ ในอดีีตแรงงานถืือเป็็นสิินทรัพั ย์์ที่่�มีีค่่าของเมืือง บ่่อยครั้้ง� ที่่�สงครามเกิิดขึ้้�นเพื่่�อ โ ร ค ร ะ บ า ด ไ ม่่ ไ ด้้ ส น ใ จ เ รื่่�อ ง สัั ญ ช า ติิ ขยายอาณาเขตและเพิ่่ม� จำำ�นวนประชากรในปกครอง ผู้้�ชนะสงครามของนครรัฐั ต่า่ ง ๆ หรือื เชื้้�อชาติิ มนุุษย์์ทุุกคนมีีสิิทธิิติิด ย่่อมกวาดต้้อนประชากรจากเมืืองของผู้้�แพ้้สงครามมาเติิมพลเมืืองของตนเอง โรคระบาดทั้้�งสิ้้�น ดัังนั้้�นการก้้าวข้้าม เพื่่�อสร้า้ งความเข้้มแข็็งทางการทหารและเศรษฐกิิจ พงศาวดารของราชธานีีใหญ่่ ก า ร แ บ่่ ง เ ข า แ บ่่ ง เ ร า เ ป็็ น สิ่่� ง ที่่� จำำ� เ ป็็ น ในอุษุ าคเนย์ต์ ่่างบันั ทึึกเหตุกุ ารณ์์การกวาดต้้อนเชลยสงครามจากรัฐั ผู้้�แพ้ส้ งคราม อย่่างมากในการบริิหารจััดการและ เสมอมา และเมืืองผู้้�ชนะสงครามก็็จะนำำ�แรงงานเหล่่านั้้�นมาสร้า้ งความเจริญิ แก้ไ้ ขปััญหาการระบาดของโควิิด‑19 ให้้แก่่บ้้านเมืืองตนเอง แม้้กระทั่่�งนำำ�มาเป็็นทหารด้้วยซ้ำ�ำ พระราชพงศาวดาร ฉบับั หลวงประเสริฐิ ฯ ได้บ้ ันั ทึกึ การกวาดต้อ้ นพลเมือื งจากอาณาจักั รขอมโดยกองทัพั กรุุงศรีอี ยุธุ ยา ดังั นี้้� “ศัักราช ๘๐๖ ชวดศก (พ.ศ. ๑๙๘๗) เสด็จ็ ไปปราบพรรค แลตั้ง้� ทััพหลวง ตำำ�บลปะทายเขษม ครั้ง้� นั้น�้ ได้เ้ ชลย ๑๒๐,๐๐๐ ทััพหลวงเสด็จ็ กลัับคืืน”1,2 ผลของสงครามครั้้ง� นี้้ป� รากฏในเอกสารทั้้ง� ฝ่า่ ยกัมั พูชู าและฝ่า่ ยอยุธุ ยาตรงกันั ว่า่ เมือื ง พระนครหลวงหรือื ยโสธรปุรุ ะ นครธมและเมือื งเสียี มเรียี บกลายเป็น็ เมือื งร้า้ งอยู่่�ยาวนาน สุุขภาพคนไทย 2565 — 53

โดยมีกี ารกวาดต้อ้ นเชื้้อ� พระวงศ์์ ขุนุ นาง นักั ปราชญ์ร์ าชบัณั ฑิติ รัชั กาลที่่�ห้้า พระยากััลยาณไมตรีี (ดร. ฟรานซิิส บีี. แซร์)์ พราหมณ์์ ประชากร รวมถึึงทรัพั ย์ส์ มบััติิ รููปศิิลปกรรมต่่าง ๆ ที่่�ปรึึกษากระทรวงการต่่างประเทศชาวสหรััฐฯ ในสมััย ด้ว้ ย3 โดยเหล่า่ ปัญั ญาชนที่่�อยุธุ ยากวาดต้้อนมานี้้ไ� ด้้ถ่า่ ยทอด รัชั กาลที่่ห� กและรัชั กาลที่่เ� จ็ด็ เป็น็ ต้น้ ทั้้ง� นี้้� ในสมัยั กรุุงศรีอี ยุธุ ยา ความรู้้�ทั้้�งในแง่่ของการปกครองและวรรณกรรม และมีีส่่วน กรุุงธนบุุรีี และกรุุงรัตั นโกสิินทร์์ การย้้ายถิ่่�นของผู้้�คนจาก ในการสร้า้ งความเจริญิ แก่่กรุุงศรีอี ยุธุ ยาในกาลต่่อมา ดิิ น แ ด น อื่่� น เ ข้้ า ม า ใ น ส ย า ม ห รื ือ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ น ปัั จ จุุ บัั น สามารถทำำ�ได้โ้ ดยเสรีี จนกระทั่่�งสยามเริ่่�มออก พ.ร.บ. ในทางกลัับกััน อาณาจัักรอื่่�นก็็ได้้มากวาดต้้อนพลเมืือง คนเข้้าเมืืองในปีี 2470 นโยบายของสยามในอดีีตที่่�ผ่่านมา ของกรุุ งศรีอี ยุุธยาเช่่นกัันเมื่่�อชนะสงคราม มหาราชวงศ์์ หลายร้อ้ ยปีมี ักั ใช้น้ โยบายพหุสุ ัังคมทางวััฒนธรรม ท่่ามกลาง พงศาวดารพม่่าฉบัับหอแก้้ว บัันทึึกว่่า “... ควบคุุมรวบรวม ความหลากหลายทางเชื้้อ� ชาติิ ศาสนาและวััฒนธรรม พลทหารพลเมืืองอยุุทธยา 106,100 คน มอบแบ่่งให้้ นายทััพนายกองเสร็จ็ แล้้ว … สีีหะปะเต๊๊ะแม่่ทััพได้้ยกทััพ แรงงานข้้ามชาติิ ออกจากกรุุงศรีอี ยุุทธยาไปยัังกรุุงรััตนบุุระอัังวะ ... แล้้ว ในบริิบทของรััฐสมััยใหม่่ ทรงพระกรุุ ณาโปรดเกล้้าฯ ให้้ ... พระราชวงษ์์พระเจ้้า กรุุงศรีอี ยุุทธยาที่่�เปนเจ้้าหญิิงทั้�้งปวงนั้�้นทรงจััดให้้สร้า้ งวััง เมื่่�อมีีการพััฒนารัฐั สมััยใหม่่อย่่างเต็็มรููปแบบที่่�ก่่อให้้เกิิด เอาเข้า้ ไว้ใ้ นมหาพระราชวัังหลวง แต่พ่ ระราชวงษานุวุ งษ์์แล เส้้นเขตแดน การสำำ�รวจจำำ�นวนประชากร และการเกิิด ขุุนนางข้้าราชการแลพลเมืืองพลทหารอยุุทธยาทั้�้งปวงนั้้�น อำำ�นาจอธิิปไตยที่่� เข้้าไปปกครองเหนืือดิินแดนต่่ าง ๆ ทรงโปรดเกล้้าฯ ให้้สร้้างวัังแลทำำ�เย่่าเรืือนเคหาอยู่่�ตาม การแบ่่งเขาแบ่่งเรายิ่่�งชััดเจนขึ้้� น เนื่่�องจากมีีระบบและ ภููมิิลำำ�เนานอกกำำ�แพงพระราชวััง แล้้วทรงโปรดเกล้้าฯ แบบแผนที่่�ถ่่ายทอดผ่่านระบบราชการ ระบบกฎหมาย เลี้้�ยงดููให้้อยู่�่เปนศุุขทุุกคน มิิให้้ร้้อนใจสิ่่�งหนึ่�่งสิ่่�งใด ...” และระบบการศึึกษา แม้ไ้ ทยจะเป็็นภาคีีในความตกลง ผลของการกวาดต้้อนครั้้ง� นั้้�นทำำ�ให้อ้ ัังวะรับั เอาข้า้ ราชการที่่�มีี ระหว่่างประเทศหลายฉบัับที่่� รัับรองสิิทธิิของแรงงาน ความรู้้�ความสามารถ และศิิลปวััฒนธรรมของอยุุธยาไปเป็็น ข้้ า ม ช า ติิ ที่่� อ ยู่่� ใ น ผืื น แ ผ่่ น ดิิ น ไ ท ย ทั้้� ง สิิ ท ธิิ ใ น ชีี วิิ ต ร่ ่า ง ก า ย ส่่วนหนึ่่�งของอาณาจัักรตนเอง และสร้า้ งสรรค์์ดนตรีี งาน การรับั บริกิ ารสาธารณสุุขหรือื การศึึกษา อาทิิ อนุุสััญญา สถาปัตั ยกรรม และศิิลปะชั้้น� สูงู ของพม่า่ จนตกทอดมาถึึงยุคุ แรงงานระหว่่างประเทศฉบัับที่่� 111 ว่่าด้้วยการเลืือกปฏิิบััติิ ปััจจุบุ ันั 4,5,6 ในการจ้้างงานและอาชีีพ ค.ศ. 1958 ปฏิิญญาสากล ว่่าด้้วยสิิทธิมิ นุษุ ยชน และกติิการะหว่่างประเทศว่่าด้้วยสิิทธิิ จากข้อ้ มูลู ทางประวัตั ิศิ าสตร์ช์ี้้ว� ่า่ แรงงานเป็น็ ทรัพั ย์ส์ ินิ มีคี ่า่ ทางเศรษฐกิิจ สัังคมและวััฒนธรรม ค.ศ. 1966 อนุุสััญญา ของเมือื ง การกวาดต้อ้ นประชาชนจากเมือื งผู้้�แพ้ไ้ ม่ไ่ ด้เ้ พื่่อ� นำำ�ไป แรงงานระหว่่างประเทศฉบัับที่่� 155 ว่่าด้้วยความปลอดภััย ทรมานหรือื ใช้เ้ ป็น็ แรงงานทาสเป็น็ หลักั แต่่มีกี ารคัดั เลือื กไพร่่ และสุุขภาพอนามััยในการทำำ�งาน ค.ศ. 1981 อนุุสััญญา ที่่จ� ะกวาดต้อ้ นและนำำ�ไพร่ไ่ ปใช้แ้ รงงานตามความชำ�ำ นาญและ แรงงานระหว่่างประเทศฉบัับที่่� 184 ว่่าด้้วยความปลอดภััย หน้า้ ที่่เ� ดิมิ ที่่ต� นเองเคยทำำ� เพื่่อ� สร้า้ งความเจริญิ ให้ก้ ับั เมือื งใหม่่ และสุุขภาพอนามััยในงานเกษตรกรรม ค.ศ. 2001 เป็็นต้้น ที่่�ตนเองไปอยู่่� เมื่่�อย้้ายมาอยู่่�เมืืองใหม่่หากคนต่่างชาติิผู้้�นั้้�น แ ต่่ ใ น ท า ง ป ฏิิ บัั ติิ มีี ก า ร อ อ ก ก ฎ ห ม า ย เ พื่่� อ กำำ� ห น ด เป็็นผู้้�มีีความรู้้�ความสามารถก็็ สามารถไต่่ เต้้ าขึ้้� นไปดำำ�รง รายละเอีียดสิิทธิิของคนต่่างชาติิที่่�แตกต่่างจากหลัักสากล ตำำ�แหน่่งสููงได้้ เช่่นเดีียวกัับชาวต่่างชาติิจากดิินแดนต่่าง ๆ ด้ว้ ย ซึ่่�งอาจส่ง่ ผลต่อ่ การแบ่ง่ เขาแบ่ง่ เราได้้ เช่น่ การจำำ�กัดั อาชีพี ที่่�ย้้ายถิ่่�นเข้้ามาในราชอาณาจัักร ในประวััติิศาสตร์อ์ ยุุธยา ของแรงงานข้า้ มชาติิชาวเมียี นมา กััมพูชู า ลาว และเวีียดนาม และรัตั นโกสิินทร์ท์ ี่่�ผ่่านมาก็็พบว่่ามีีขุุนนางระดัับสููงที่่�เป็็น ทำำ�ให้ไ้ ม่ส่ ามารถทำำ�งานได้ท้ ุกุ อาชีพี ตามความสามารถของตน ชาวต่า่ งชาติมิ ากมาย เช่น่ เจ้า้ พระยาวิไิ ชเยนทร์์ (คอนสแตนตินิ แรงงานข้า้ มชาติบิ างส่ว่ นเข้า้ ไม่ถ่ ึงึ ระบบประกันั สุขุ ภาพเนื่่อ� งจาก ฟอลคอน) ในสมััยสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราช เจ้้าพระยา ไม่ม่ ีเี อกสารบุคุ คล ปัญั หาอุปุ สรรคในการเข้า้ ถึงึ การคุ้้�มครองของ บวรราชนายก (เฉกอะหมััด กุุมมีี) ในสมััยสมเด็็จพระเจ้้า ประกันั สังั คมในเรื่่อ� งสิทิ ธิปิ ระโยชน์ก์ รณีีว่า่ งงาน สิทิ ธิปิ ระโยชน์์ ทรงธรรม นอกจากนั้้น� ยังั มีตี ำำ�แหน่ง่ ขุนุ นางต่า่ งชาติใิ นตำำ�แหน่ง่ กรณีีทุพุ ลภาพ และสิิทธิปิ ระโยชน์์กรณีีกองทุนุ ชราภาพ หรือื พระอััยการนาพลเรือื นและนายทหารหลายตำำ�แหน่่ง ในยุุค การที่่ป� ระเทศไทยไม่ร่ ับั รองอนุสุ ัญั ญาแรงงานระหว่า่ งประเทศ กรุุงรัตั นโกสิินทร์ก์ ็็เช่่นกััน มีีขุุนนางชาวต่่างชาติิมากมายที่่� บางฉบับั เพื่่อ� หลีีกเลี่่�ยงการคุ้้�มครองสิิทธิขิ องแรงงานข้า้ มชาติิ รับั ราชการในระดับั สูงู เช่น่ พระยาเจ่ง่ รามัญั ที่่อ� พยพเข้า้ มาในสมัยั อาทิิ อนุุสััญญาแรงงานระหว่่างประเทศฉบัับที่่� 87 ว่่าด้้วย กรุุงธนบุุรีี ได้้รับั โปรดเกล้้าฯ เป็็น พระยามหาโยธา ในสมััย เสรีภี าพในการสมาคมและการคุ้้�มครองสิิทธิิในการรวมตััว รัชั กาลที่่ห� นึ่่�ง เจ้า้ พระยาอภัยั ราชา หรือื กุสุ ตาฟ โรลังั ยัคั มินิ ส์์ ที่่�ปรึกึ ษาราชการการแผ่่นดิินทั่่�วไปชาวเบลเยี่่�ยมในสมััย 54 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ฉบับั ที่่� 98 ว่า่ ด้ว้ ยสิทิ ธิใิ นการรวมตัวั และการเจรจาต่อ่ รอง และ อย่่างไรก็็ตาม แรงงานข้้ามชาติิส่่วนหนึ่�่งเข้้าไม่่ถึึง ฉบัับที่่� 189 ว่่าด้้วยงานที่่�มีีคุุณค่่าสำำ�หรับั ลููกจ้้างทำำ�งานบ้้าน ร ะ บ บ ป ร ะ กัั น สุุ ข ภ า พ เ นื่่� อ ง จ า ก ยัั ง ไ ม่่ มีี บัั ต ร ป ร ะ กัั น เพื่่อ� ส่่งเสริมิ สิิทธิขิ องคนงานทำำ�งานบ้า้ น7 สุุขภาพและต้้องจ่่ายค่่ารัักษาพยาบาลเอง อาจมีีสาเหตุุ มาจาก การเข้้าเมืืองผิิดกฎหมายและไม่่ได้้ขึ้้� นทะเบีียน นอกจากระบบกฎหมายและระบบราชการแล้้วการส่่งผ่า่ น แรงงาน การขาดความรู้้�ความเข้้าใจในด้้านหลัักเกณฑ์์ แนวคิิดแบ่่งเขาแบ่่งเรายัังส่่งผ่่านระบบการศึึกษาที่่�เข้้มข้้น การขอมีบี ัตั ร และสิิทธิปิ ระโยชน์ข์ องการมีบี ัตั รประกัันสุขุ ภาพ อีีกด้้วย โดยเนื้้�อหาของบทเรีียนในทุุกระดัับจะมุ่่�งเน้้น ซึ่่�งในทางปฏิิบััติิ ผู้้�ป่่วยต่่างชาติิที่่�ไม่่มีีบััตรประกัันใดและ ความเป็็นชาติินิิยม วีีรกรรมของไทยในสงครามต่่าง ๆ และ ไม่ส่ ามารถรับั ผิดิ ชอบค่่าใช้จ้ ่่ายด้้านการรักั ษาพยาบาล ทำำ�ให้้ ประวััติิศาสตร์ค์ วามขััดแย้้งกัับประเทศเพื่่�อนบ้้าน ทำำ�ให้้เกิิด หน่่วยบริกิ ารอาจต้้องรับั ภาระค่่ารักั ษาพยาบาลดัังกล่่าวเอง8 อคติิกัับหลายชนชาติิ การบ่่มเพาะกล่่อมเกลาทางสัังคม ดัังนั้้�น การพัฒั นาระบบสุขุ ภาพที่่�ครอบคลุมุ แรงงานข้า้ มชาติิ ในหลากรููปแบบข้า้ งต้น้ ทำำ�กันั อย่า่ งเป็น็ ระบบและต่อ่ เนื่่อ� งยาวนาน ทุกุ กลุ่่�มจึึงยังั คงเป็็นประเด็็นที่่�ท้้าทายระบบสุขุ ภาพของไทย ส่ง่ ผลให้เ้ กิดิ ทัศั นคติแิ ละการรับั รู้้�ของคนในสังั คม ที่่แ� บ่ง่ แยกเขา (แรงงานข้า้ มชาติ)ิ และเรา (คนชาติไิ ทย) อย่า่ งชัดั เจน การดูถู ูกู แต่่เมื่่�อเกิิดสถานการณ์์การแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 การเอารัดั เอาเปรียี บแรงงานข้้ามชาติิจึึงกลายเป็็นเรื่่อ� งปกติิ ทั่่�วโลก ทำำ�ให้้มีีผู้้�ที่่�ติิดเชื้้�อและเสีียชีีวิิตเป็็นจำำ�นวนมาก ในสัังคมไทย จนเกิิดเป็็นวิิกฤตด้้านสุุขภาพของไทย มีีการประกาศ สถานการณ์์ฉุกุ เฉิินในทุกุ เขตท้้องที่่�ทั่่�วราชอาณาจัักรและออก แรงงานข้า้ มชาติิในสถานการณ์์ มาตรการควบคุุมการระบาดโควิิด‑19 หลายประการ อาทิิ การแพร่่ระบาดของโควิิด‑19 การควบคุมุ การเดิินทาง การปิดิ ประเทศ การปิดิ สถานบริกิ าร การกักั ตัวั ผู้้�ป่ว่ ย เป็น็ ต้น้ ขณะเดียี วกันั ภาครัฐั ก็เ็ ร่ง่ จัดั หาวัคั ซีนี แม้ว้ ่า่ รัฐั ไทยจะมีมี ุมุ มองแบ่ง่ เขาแบ่ง่ เราในเรื่่อ� งการคุ้้�มครอง ซึ่่�งในระยะแรกไม่เ่ พียี งพอต่อ่ ความต้อ้ งการ ทำำ�ให้ม้ ีผี ู้้�ติดิ เชื้้อ� และ แรงงานข้้ามชาติิ แต่่ในด้้านสาธารณสุุข ได้้มีีพััฒนาการ เจ็็บป่่วยจำำ�นวนมาก วิิกฤตด้้านสาธารณสุุขดัังกล่่าว ทำำ�ให้้ ในเชิิงบวกต่่อแรงงานข้้ามชาติิในช่่วงหลายปีีที่่�ผ่่านมา ทำำ�ให้้ แนวคิิดแบ่่งเขาแบ่่งเราแสดงออกมาอย่่างชััดเจนจากวิิธีี มีี ก า ร ข ย า ย ร ะ บ บ สุุ ข ภ า พ ที่่� ค ร อ บ ค ลุุ ม แ ร ง ง า น ข้้ า ม ช า ติิ การปฏิบิ ััติขิ องรััฐไทยต่อ่ ชาวต่า่ งชาติใิ นไทยซึ่�ง่ รวมถึงึ แรงงาน ส่ว่ นใหญ่ใ่ นประเทศ ปัจั จุบุ ันั บริกิ ารสาธารณสุขุ สำำ�หรับั แรงงาน ข้้ามชาติิ โดยในระยะแรกรััฐไทยมีีนโยบายชััดเจนที่่�มุ่่�ง ข้า้ มชาติิในไทย มาจากงบประมาณ 2 แหล่่ง คืือ ช่ว่ ยเหลืือคนไทย แต่่กีีดกัันคนต่่างชาติิทั้้�งในแง่ข่ องการรักั ษา พยาบาล การฉีีดวััคซีีน รวมถึึงการดููแลทางมนุุษยธรรม 1 อื่่�น ๆ รวมทั้้�งมีีการกล่่าวโทษว่่าแรงงานข้้ามชาติิเป็็นผู้้� ทำำ�ให้้เกิิดการระบาดของโรค ซึ่่� งปััญหานี้้�ถููกซ้ำ�ำ เติิมจาก งบประมาณกองทุนุ ประกัันสุขุ ภาพคนต่่างด้้าวและแรงงาน การลักั ลอบนำำ�เข้า้ แรงงานข้า้ มชาติโิ ดยผิดิ กฎหมายอย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� ง ต่่างด้้าวภายใต้้ระบบประกัันสุุขภาพสำำ�หรัับคนต่่างด้้าว อีีกทั้้�งปััญหาทางการเมือื งในประเทศเมียี นมาก็็ทำำ�ให้้มีผี ู้้�ลี้้�ภััย ซึ่่�งบริหิ ารจััดการโดย 2 หน่่วยงานหลััก คืือ กองเศรษฐกิิจ สุุขภาพและหลัักประกัันสุุขภาพ กระทรวงสาธารณสุุข และ ภาพ: lamphuncity.go.th/46577 สำำ�นัักงานประกัันสัังคม กระทรวงแรงงาน ที่่�ดำำ�เนิินนโยบาย การให้้บริกิ ารเชิิงรุุกคััดกรองหาเชื้้�อโควิิด-19 แก่่แรงงานข้า้ มชาติิใน จ. ลำำ�พูนู ระบบหลัักประกัันสุุขภาพสำำ�หรับั ประชากรต่่างด้้าวภายใต้้ ระบบประกัันสุขุ ภาพ 2 งบประมาณภายใต้้แผนยุุทธศาสตร์ช์ าติิด้้านสาธารณสุุข กระทรวงสาธารณสุขุ เช่น่ งบประมาณแผนปฏิบิ ัตั ิกิ ารระดับั ชาติิ การสาธารณสุุขเขตสุุขภาพพิิเศษ ด้้านสาธารณสุุขชายแดน ระยะ 4 ปีี (พ.ศ. 2562-2565) งบประมาณโครงการแก้ไ้ ข ปัญั หาสุขุ ภาพแรงงานข้า้ มชาติแิ ละการค้า้ มนุษุ ย์แ์ บบบูรู ณาการ (พ.ศ. 2562) และงบประมาณเพื่่อ� สนัับสนุนุ การพัฒั นาระบบ บริกิ ารสุขุ ภาพชาวต่่างชาติิ (พ.ศ. 2562) เป็็นต้้น สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 55

เว็็บไซต์์ Thaicare (www.thai.care) เป็น็ เครื่่อ� งมืือที่่�ช่่วยส่่งต่่อผู้้�ติิดเชื้้�อ 1 เพื่่อ� เข้้าสู่่�การดูแู ลรักั ษาในระบบต่่อไป ทั้้�งเรื่่อ� งการหาเตีียง หรือื การทำำ� home isolation การพััฒนาระบบ Thaicare เพื่�อ่ เป็็น ระบบกลางที่่�ใช้ส้ ำำหรัับดููแลผู้�้ ป่ว่ ย และแรงงานข้า้ มชาติหิ นีภี ัยั สงครามเข้า้ มาในประเทศมากขึ้้�นด้ว้ ย การเข้า้ ไม่ถ่ ึึงวััคซีนี และบริกิ ารด้้านสาธารณสุขุ ของแรงงาน การแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 ในชุุมชนแออััดและชุุมชน ข้า้ มชาติใิ นช่ว่ งการระบาดระลอกแรก ๆ ทำำ�ให้เ้ กิดิ คลััสเตอร์์ ของแรงงานข้้ามชาติิพบว่่ามีีข้้อจำำ�กััดในหลายด้้านที่่�ทำำ�ให้้ ของการระบาดโควิดิ ‑19 ในหลายพื้น้� ที่่�ซึ่�ง่ มีแี รงงานข้า้ มชาติิ การควบคุุมโรคทำำ�ได้้ยากและไม่่ทัันสถานการณ์์ จึึงทำำ�ให้้ หนาแน่น่ เช่น่ สมุทุ รสาคร ระยอง ชลบุรุ ีี ตลาดสด และแคมป์์ เกิิดแนวคิิดว่่าหากมีรี ะบบข้อ้ มูลู ที่่�ดีีเพื่่อ� ใช้ใ้ นการติิดตามและ คนงานก่่อสร้า้ ง เป็น็ ต้้น จนขยายเป็็นวงกว้้างออกไป เ ฝ้้ า ร ะ วัั ง ย่่ อ ม จ ะ ช่่ ว ย ใ ห้้ ก า ร บ ริ ิห า ร จัั ด ก า ร เ ป็็ น ไ ป อ ย่่ า ง มีีประสิิทธิิภาพ ซึ่่�งไม่่เพีียงแต่่การติิดตามและเฝ้้าระวัังโรค ต่่อมาเมื่่�อการระบาดของโควิิด‑19 ในระลอกแรก เท่่านั้้�น หากแต่่ยัังเชื่่�อมต่่อไปยัังการส่่งต่่อผู้้�ป่่วยเพื่่�อ ลดลงในปี ี 2563 ประเทศไทยได้้ผ่่อนคลายกฎต่่าง ๆ แต่่เป็น็ การรัักษาพยาบาลอย่่างทัันท่่ วงทีีอีีกด้้วย ด้้วยเหตุุนี้้� ที่่�น่่าเสีียดายว่่า ในช่่วงดัังกล่่าวที่่�สถานการณ์์ค่่อนข้้างสงบ สำำ�นักั งานคณะกรรมการสุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ (สช.) จึึงได้้ร่ว่ มมือื รัฐั บาลกลางไม่่ได้้ทำำ�งานเชิิงรุุกในการป้้องกัันควบคุุมโรค กัับศูนู ย์เ์ ทคโนโลยีสี ารสนเทศและการสื่่�อสาร สำำ�นักั งานปลััด ล่ว่ งหน้า้ เพื่่อ� เตรียี มการรับั มือื กับั การระบาดของโรคในระลอก กระทรวงสาธารณสุุข สำ�ำ นักั งานส่ง่ เสริมิ เศรษฐกิจิ ดิจิ ิทิ ัลั และ ต่่อ ๆ ไป แม้แ้ ต่่การจััดการปัญั หาในพื้้น� ที่่�ก็็ไม่ม่ ีปี ระสิิทธิภิ าพ บริิษัั ท บััณฑิิตเซ็็นเตอร์์ จำำ�กััด พััฒนาระบบสารสนเทศ หน่่วยงานต่่าง ๆ ขาดการทำำ�งานในเชิิงรุุกที่่�สอดประสานกััน ที่่�ชื่่�อ “Thaicare” ขึ้้� น โดยระบบนี้้�จะเป็็นการบูรู ณาการ ดังั นั้้น� เมื่่อ� เกิดิ การระบาดของโควิดิ ‑19 ในระลอกที่่ส� องและสาม ข้้อมููลผู้้�ป่่วยในเรื่่อ� งต่่าง ๆ ทั้้�งการติิดตาม การเฝ้้าระวััง และ จึงึ เกิดิ การระบาดอย่า่ งรวดเร็ว็ ไปทั่่ว� ประเทศ รวมถึงึ กลุ่่�มแรงงาน การควบคุุมโรค รวมถึึงการส่่งต่่อผู้้�ติิดเชื้้�อเพื่่�อเข้้าสู่่�การดููแล ข้้ามชาติิจำำ�นวนมาก และเกิิดปััญหาคอขวดในระบบบริกิ าร โดยระบบนี้้�ยึึ ด ห ลัั ก ก า ร สำำ�คัั ญ 2 ป ร ะ ก า ร ไ ด้้ แ ก่่ สาธารณสุุข จนต้้องมีีการแก้้ปััญหาเฉพาะหน้้าต่่าง ๆ เช่่น ก า ร ป ก ป้้ อ ง ข้้ อ มูู ล ส่่ ว น บุุ ค ค ล ข อ ง ผู้้�ป่่ ว ย แ ล ะ ค ร อ บ ค รั ัว การตั้้�งโรงพยาบาลสนาม เป็็นต้้น แ ล ะ ก า ร เ ส ริ ิม พ ลัั ง ทั้้� ง ใ น ร ะ ดัั บ บุุ ค ค ล แ ล ะ ชุุ ม ช น เ พื่่� อ ใ ห้้ ส า ม า ร ถ จัั ด ก า ร ตัั ว เ อ ง ไ ด้้ ในการระบาดระลอกที่่ส� องและสามเป็น็ ต้น้ มา มีกี ารระบาด ในกลุ่่�มแรงงานข้้ามชาติิจำำ�นวนมาก เนื่่�องจากกลุ่่�มคน โดยการใช้้งานระบบนี้้�ผู้้�ป่ว่ ย (หรือื ญาติิ) จะต้้องเข้า้ ไป เหล่่านี้้�ส่่วนใหญ่่ไม่่ได้้รับั การฉีีดวััคซีีน และเข้้าไม่่ถึึงระบบ กรอกรายละเอีียด ได้้แก่่ ข้้อมููลส่่วนบุุคคลทั้้�ง ชื่่�อ นามสกุุล บริกิ ารสุขุ ภาพที่่�กำำ�ลัังอยู่่�ในภาวะคอขวด จึึงมีคี วามพยายาม อายุุ สิทิ ธิกิ ารรักั ษาพยาบาล ความต้้องการในการดูแู ลโดยจะ ในการพัฒั นาระบบการบริหิ ารจััดการในบางชุมุ ชนที่่�มุ่่�งแก้ไ้ ข แบ่่งเป็็นดููอาการที่่�บ้้านคืือต้้องการให้้ส่่งความช่่วยเหลืือไป ปัญั หานี้้� โดยลดข้อ้ จำำ�กัดั เรื่่อ� งการแบ่ง่ แยกเชื้้อ� ชาติหิ รือื สัญั ชาติิ ที่่�บ้้าน หรือื ต้้องการไปโรงพยาบาล นอกจากนี้้�ยัังสามารถ อาทิิ การช่่วยเหลืือแรงงานข้้ามชาติิผ่่านระบบ Thaicare, กรอกความช่่วยเหลืืออื่่�นที่่�ต้้องการเพิ่่�มเติิม เช่่น ยา อาหาร ชุุมชนที่่�นครปฐม, และ ชุุมชนที่่�สมุุทรสาคร เป็็นต้้น ซึ่่�งเป็็น หรือื อุปุ กรณ์์ต่่าง ๆ การดูแู ลที่่�ต้้องการ และข้้อมููลการติิดต่่อ ความร่ว่ มมือื ของหน่ว่ ยงานและองค์์กรต่่าง ๆ ในชุมุ ชนเพื่่อ� ให้้ ซึ่่�งเจ้้าหน้้าที่่�ในชุุมชน (ที่่�มีีรหััสเข้้าฐานข้้อมููล) จะสามารถ สามารถเผชิญิ หน้า้ กับั โรคระบาด โดยบูรู ณาการความร่ว่ มมือื เข้า้ ถึงึ ชุดุ ข้อ้ มูลู เหล่า่ นี้้ไ� ด้โ้ ดยที่่ไ� ม่ต่ ้้องลงพื้้น� ที่่จ� ริงิ โดยผู้้�ป่ว่ ยที่่� ดัังนี้้� สามารถทำำ� home isolation หรือื ดููแลที่่�บ้้านได้้ก็็อาจจะขอ ให้้อยู่่�บ้้าน เพื่่�อเป็็นการแบ่่งเตีียงที่่�โรงพยาบาลให้้ผู้้�ป่่วยหนััก 56 — สุขุ ภาพคนไทย 2565 นอกจากนี้้�ทางระบบจะรายงานข้้อมููลตามความเป็็นจริงิ ตลอดเวลาเพื่่�อให้้เจ้้าหน้้าที่่�ที่่�เข้้าถึึงข้้อมููลสามารถตััดสิินใจ ในการบริหิ ารจััดการได้้ทัันท่่วงทีี ซึ่่�งระบบ Thaicare สามารถ ใช้ไ้ ด้้กัับทั้้�งคนไทยและคนต่่างชาติิ9

2 3 ชุุมชนที่่�นครปฐม10 ชุุมชนที่�่สมุทุ รสาคร นครปฐมเป็น็ จังั หวัดั ที่่ม� ีแี รงงานข้า้ มชาติจิ ำำ�นวนมากเนื่่อ� งจาก จัังหวััดสมุุทรสาครเป็็นเมืืองอุตุ สาหกรรมและการประมง มีโี รงงานอุตุ สาหกรรมและฟาร์ม์ เลี้้�ยงสัตั ว์ใ์ นพื้้น� ที่่�จำำ�นวนมาก มีีคนพื้้�นถิ่่�นและแรงงานไทยที่่�เข้้ามาทำำ�งานกว่่า 5 แสนคน เมื่่�อเกิิดการแพร่ร่ ะบาดของโรคจัังหวััดนครปฐมจึึงคิิดเรื่่อ� ง มีีแรงงานต่่างด้้าวที่่�ขึ้้�นทะเบีียนไว้ไ้ ม่่น้้อยกว่่า 2 แสนคน การดููแลคนไทยและคนต่่างชาติิโดยการพััฒนายุุทธศาสตร์์ เมื่่�อมีีการแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 ในกลุ่่�มแรงงานข้้ามชาติิ รับั มืือโควิิด‑19 ระดัับจัังหวััดขึ้้�น โดยความร่ว่ มมืือกัันของ ได้ม้ ีกี ารระบาดที่่ส� มุทุ รสาครหลายระลอก ทำำ�ให้ม้ ีกี ารปิดิ พื้้น� ที่่� 3 ฝ่่าย อัันได้้แก่่ องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�น หน่่วยงาน และระดมฉีดี วัคั ซีนี กลุ่่�มแรงงานข้า้ มชาติใิ นพื้้น� ที่่ร� ะบาดหลายครั้้ง� ด้้ านสาธารณสุุข และเครืือข่่ายภาคประชาสัั งคมซึ่่� ง จนสถานการณ์์คลี่่�คลายลง แต่่การระบาดของโควิิด‑19 ป ร ะ ก อ บ ด้้ ว ย จิิ ต อ า ส า แ ล ะ เ ค รื ือ ข่่ า ย ท า ง ศ า ส น า ต่่ า ง   ๆ สายพันั ธุ์์�เดลต้า้ ในปี ี 2564 การแพร่ร่ ะบาดรุุนแรงมาก จนยาก โดยต่่างฝ่่ายต่่างทำำ�หน้้าที่่�ตามศัักยภาพของตนเองและ ต่่อการควบคุุมและระบบสาธารณสุุขไม่่สามารถรองรับั ได้้ ประสานงานร่ว่ มกัันทำำ�ให้เ้ กิิดระบบการส่่งต่่อผู้้�ป่ว่ ยในจัังหวััด หลังั จากตัวั เลขผู้้�ติดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 เพิ่่ม� ขึ้้�นระดับั เกินิ กว่า่ 1,000 คน อย่า่ งครบวงจร โดยผู้้�บริหิ ารท้้องถิ่่�นทำำ�หน้า้ ที่่�กำำ�หนดนโยบาย ติดิ ต่อ่ กันั หลายวันั ทำำ�ให้ม้ ีแี นวคิดิ ใหม่ใ่ นการจัดั การกับั ปัญั หา ในการบริิหารจััดการระบบ หน่่วยงานด้้านสาธารณสุุข โดยในเดือื นกรกฎาคม 2564 ผู้้�ว่า่ ราชการจังั หวัดั สมุทุ รสาครได้้ ทั้้�งสาธารณสุุขจัังหวััด สาธารณสุุขอำำ�เภอ โรงพยาบาล ออกประกาศคำำ�สั่่ง� จังั หวัดั บังั คับั ให้โ้ รงงานหรือื สถานประกอบการ และอาสาสมััครสาธารณสุุขท้้องถิ่่�น จะทำำ�หน้้าที่่�สนัับสนุุน ที่่�มีพี นัักงานตั้้�งแต่่ 50 คนขึ้้�นไป หรือื มีกี ำำ�ลัังเครื่่อ� งจัักรตั้้�งแต่่ ง บ ป ร ะ ม า ณ แ ล ะ ก า ร ดำำ� เ นิิ น ก า ร ใ น ท า ง ก า ร แ พ ท ย์์ แ ล ะ 50 แรงม้้าขึ้้�นไปต้้องจััดตั้้�งโรงพยาบาลสนาม เพื่่�อแยกกััก สาธารณสุุขที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการดููแลผู้้�ป่่วย ส่่วนกำำ�นััน ผู้้�ติดิ เชื้้อ� โควิดิ ‑19 ภายในโรงงาน (factory accommodation ผู้้�ใหญ่่บ้้าน และผู้้�นำำ�ชุุมชน จะมีีหน้้าที่่�หลัักในการดููแล isolation: FAI) โดยจะต้อ้ งมีจี ำำ�นวนเตียี งไม่น่ ้อ้ ยกว่า่ ร้อ้ ยละ 10 สวััสดิิการและความเป็็นอยู่่�ของประชาชนที่่�ติิดเชื้้�อและต้้อง ของจำำ�นวนพนักั งานทั้้ง� บริษิ ััทภายใน 7 วันั หากใครทำำ�ไม่ไ่ ด้ใ้ ห้้ รัักษาตััว สำำ�หรัับประชาชนที่่�ต้้องกัักตััวที่่�บ้้านเนื่่�องจาก “สั่่�งปิดิ ทัันทีี” ซึ่่�งแนวคิิดนี้้ช� ่ว่ ยลดภาระของระบบสาธารณสุขุ เป็น็ กลุ่่�มเสี่่�ยง ให้้มีอี าหาร เครื่่อ� งดื่่�ม และอุปุ กรณ์์ยังั ชีพี ส่่วน ในจัังหวััดได้้ เนื่่�องจากโรงงานทั้้�งหมดกว่่า 6,000 แห่ง่ หาก องค์ก์ รศาสนา และสถาบันั ทางการศึกึ ษาจะเข้า้ มาช่ว่ ยสนับั สนุนุ ทำำ� FAI จะได้เ้ ตียี งเพื่่อ� รองรับั ผู้้�ป่ว่ ยเพิ่่ม� ขึ้้�นกว่า่ 60,000 เตียี ง การทำำ�งานของภาครัฐั ในด้า้ นสถานที่่แ� ละบุคุ ลากร11 นอกจากนั้้น� ให้พ้ นักั งานติิดเชื้้อ� ที่่ไ� ม่ม่ ีอี าการดูแู ลกันั เอง โดยทางจังั หวัดั จะ ภาคประชาสังั คมยังั จัดั ตั้้ง� “กองทุนุ ลมหายใจ ช่ว่ ยผู้้�ป่ว่ ยโควิดิ ” ส่่งยาและอาหารไปให้้ ตรงนี้้�จะช่ว่ ยลดภาระของโรงพยาบาล เพื่่�อเป็็นหน่่วยงานกลางรับั บริจิ าคเงิิน สิ่่�งของ และอุุปกรณ์์ ไปได้้มาก โรงพยาบาลจะได้้นำำ�ศัักยภาพที่่�มีีไปดููแลผู้้�ป่่วยที่่� ทางการแพทย์ท์ ี่่จ� ำำ�เป็น็ เพื่่อ� นำำ�ไปมอบให้ก้ ับั ประชาชนในจังั หวัดั วิิกฤตอื่่�น ๆ ข้้อดีีของการจััดระบบเช่่นนี้้�คืือ เป็็นการปกป้้อง นครปฐมรวมถึึงเป็็นศููนย์์ประสานงานอาสาสมััครในจัังหวััด ภาคธุุรกิิจของจัังหวััดให้้สามารถเปิิดดำำ�เนิินการได้้แม้้จะมีี นอกจากนี้้�ยัังมีีการใช้้เทคโนโลยีีสารสนเทศในการบริหิ าร ผู้้�ติิดโรค และช่่วยลดความเสี่่�ยงของการระบาดที่่�จะมีีต่่อ จััดการระบบ มีกี ารใช้ร้ ะบบ Thaicare ในการติิดตามจำำ�นวน คนในโรงงานและประชาชนในวงกว้้าง ขณะเดีียวกัันผู้้�ว่่าฯ ผู้้�ป่ว่ ยที่่�รักั ษาตััวอยู่่�ที่่�บ้า้ นผ่า่ นเว็็บไซต์์ ทำำ�ให้ท้ ุกุ ฝ่า่ ยสามารถ ก็็มีีคำำ�สั่่�งจััดตั้้�งโรงพยาบาลสนาม หรือื ศููนย์์พัักคอยในชุุมชน ทราบได้้ว่่าผู้้�ป่่วยยัังรอเตีียงอยู่่�จำำ�นวนเท่่าไร ระดัับอาการ (community isolation: CI) เพื่่�อช่่วยดููแลผู้้�ป่่วยที่่�สามารถ รุุนแรงมากเพีียงใด และผู้้�ป่่วยคนใดต้้องการความช่่วยเหลืือ ดูแู ลตนเองได้ใ้ นชุมุ ชนอีีกทางหนึ่่�ง แทนที่่�จะส่่งผู้้�ป่ว่ ยทั้้�งหมด เป็็นพิิเศษ ถืือเป็็นฐานข้้อมููลภาคประชาชนที่่�ทำำ�ขึ้้�นมาเพื่่�อ ไปที่่�โรงพยาบาล ชุมุ ชนที่่�สมุุทรสาครจึึงเป็็นรููปแบบหนึ่่�งของ ช่ว่ ยเหลืือการทำำ�งานของภาครัฐั ได้้เป็็นอย่า่ งดีี การทำำ�งานร่ว่ มกัันของภาครัฐั และเอกชนในการจััดการวิิกฤต ด้้านสาธารณสุขุ โดยหลายจังั หวัดั ได้น้ ำำ�แนวทางแก้ป้ ัญั หาของ สมุทุ รสาครไปประยุกุ ต์ใ์ ช้ใ้ นการบริหิ ารจัดั การการแพร่ร่ ะบาดของ โควิิด‑19 ในจัังหวััดตนเองด้้วย12,13 สุุขภาพคนไทย 2565 — 57

ภาพ: covid.nakhonpathom.go.th/news/detail/85 ภาพ: mol.go.th/news/ผช-รมว-แรงงาน-ลงพื้้�นที่�-่ จ-สมุทุ รสาคร -มอบสิ่่ง� ของบรรเทาทุกุ ข์์แรงงานต่า่ งด้า้ ว เจ้้าหน้า้ ที่่�เข้า้ ตรวจสอบสถานประกอบการใน จ. นครปฐม และตรวจคััดกรองแรงงานสััญชาติิเมียี นมา เจ้้าหน้า้ ที่่�ลงพื้้�นที่่�ตรวจคััดกรองแรงงานข้้ามชาติิ ณ สถานประกอบการ ใน จ. นนทบุุรีี สรุุป ภาพ: mol.go.th/news/ผช-รมว-แรงงาน-ลงพื้้น� ที่�่-จ-สมุุทรสาคร ก า ร แ ก้้ ปัั ญ ห า สุุ ข ภ า พ จำำ�ต้้ อ ง ม อ ง แ บ บ อ ง ค์์ ร ว ม แ ล ะ -มอบสิ่่ง� ของบรรเทาทุุกข์แ์ รงงานต่า่ งด้า้ ว ไม่่มีีการแบ่่งพรมแดนว่่าเป็็นคนไทยหรือื คนต่่างชาติิ เพื่่�อ ไม่เ่ กิดิ การ “แยกเขาแยกเรา” และไม่เ่ ลือื กปฏิบิ ัตั ิติ ่อ่ กลุ่่�มแรงงาน แรงงานข้้ามชาติิที่่�ได้้รับั ผลกระทบจากโควิิด–19 ณ ตลาดกลางกุ้้�ง ข้้ามชาติิ แต่่ควรมุ่่�งพััฒนาระบบที่่�ดููแลช่่วยเหลืือคนทุุกกลุ่่�ม จัังหวััดสมุทุ รสาคร ในการแก้ไ้ ขวิกิ ฤตทางด้า้ นสาธารณสุขุ ที่่ร� ุุนแรง จำำ�เป็น็ ที่่จ� ะต้อ้ ง “ประสานความร่ว่ มมือื ของหลายภาคส่่วน” ในสัังคมเพื่่อ� ที่่�จะ บริหิ ารจััดการและแก้ไ้ ขปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�น ในอดีีต สัังคมสยาม ได้ใ้ ห้ค้ ุณุ ค่า่ กับั พลเมือื งในสังั คมที่่ม� ีคี วามหลากหลายทางด้า้ น ชาติิพันั ธุ์์� ศาสนาและวััฒนธรรม ทำำ�ให้ส้ ามารถคััดสรรคนที่่�มีี คุณุ ภาพมาสร้า้ งความเจริญิ ให้ก้ ับั อาณาจักั รสยาม ดังั นั้้น� รัฐั บาล ไทยจึึงควรมีีนโยบายที่่�ชััดเจนในเรื่่อ� งของแรงงานข้้ามชาติิ ทั้้�งด้้านการคุ้้�มครองแรงงานและระบบสุุขภาพที่่�เข้้าถึึงได้้ อย่า่ งทั่่ว� ถึงึ และเท่า่ เทียี มกับั คนส่ว่ นใหญ่ใ่ นสังั คม และสามารถ รับั มือื กัับวิิกฤตด้้านสุขุ ภาพที่่�อาจเกิิดขึ้้�นอีีกในอนาคต 58 — สุุขภาพคนไทย 2565

5 / 10 สถานการณเ์ ด่นทางสุขภาพ โรงงานหมิงิ ตี้้ร� ะเบิดิ บทเรีียนภััยพิิบัตั ิิ จากโรงงานสารเคมีี “ การระเบิิดของโรงงาน บจก.หมิิงตี้้�ฯ ภาพ: doodarathai.com/instant/11927 ก่่อให้้เกิิดความเสีียหายต่่อทรััพย์์สิินของรััฐ การระเบิดิ ของโรงงานหมิงิ ตี้้� เอกชน และประชาชนเป็น็ จำำ�นวนมาก อีีกทั้้�ง สาเหตุุ และผลกระทบ สร้า้ งผลกระทบทางสิ่่�งแวดล้้อมเป็็นวงกว้้าง กลุ่่�มควัันสีีดำำ�ขนาดใหญ่่ปกคลุุมทั่่�วบริิเวณ เมื่่อ� วันั จันั ทร์ท์ี่่� 5 กรกฎาคม 2564 เวลาประมาณ 02.50 น. จ น ส า ม า ร ถ ม อ ง เ ห็็ น ไ ก ล ออ ก ไ ป ห ล า ยสิิ บ ได้้เกิิดเหตุุระเบิิดและไฟไหม้้อย่่างรุุ นแรงภายในโรงงาน ของบริษิ ััท หมิิงตี้้�เคมิิคอล จำำ�กััด (บจก. หมิิงตี้้�ฯ) ภายใน ”กิิโลเมตร ซอยกิ่่�งแก้้ว 21 ต.ราชาเทวะ อ.บางพลีี จ.สมุุทรปราการ ซึ่่� ง เ ป็็ น โ ร ง ง า น ผ ลิิ ต เ ม็็ ด โ ฟ ม E P S ( e x p a n d a b l e เมื่่�อวัันจัันทร์ท์ ี่่� 5 กรกฎาคม 2564 เกิิดเหตุุระเบิิดและ polystyrene) ที่่�ใช้้สารเคมีีจำำ�นวนมากในกระบวนการผลิิต ไฟไหม้้อย่่างรุุนแรงภายในโรงงานของบริษิ ััท หมิิงตี้้�เคมิิคอล เช่่น สารสไตรีนี โมโนเมอร์์ (styrene monomer) และ จำำ�กัดั กลุ่่�มควันั ดำำ�ลอยไกลออกไปหลายสิบิ กิโิ ลเมตร มีอี าคาร เพนเทน (pentane) เป็็นต้้น1,2 (ขณะเกิิดเหตุุภายในโรงงาน บ้า้ นเรือื นและรถยนต์ข์ องประชาชนได้ร้ ับั ความเสียี หาย ประชาชน มีีสารสไตรีนี เหลืืออยู่่�ปริมิ าณมากกว่่า 1,600 ตััน ที่่�บรรจุอุ ยู่่� บาดเจ็็บอย่่างน้้อย 15 ราย และอาสาสมััครเสีียชีีวิิต 1 ราย ในถัังขนาด 2,000 ตััน3 และมีกี ารเก็็บสารเคมีอี ื่่�นอีีกจำำ�นวน มีีประชาชนที่่�ได้้รับั ผลกระทบมาลงทะเบีียนถึึง 1,266 ราย หนึ่่�งที่่ไ� ม่ท่ ราบชื่่อ� และปริมิ าณ นอกจากนี้้ย� ังั พบถ่า่ นหินิ ตกค้า้ ง มูลู ค่า่ ความเสียี หายเบื้้อ� งต้น้ ประมาณ 3,000–4,000 ล้า้ นบาท ภายในโรงงานจำำ�นวน 20 ตััน4) อุุบััติิภััยดัังกล่่าวไม่่ใช่่เรื่่อ� งใหม่่ ในอดีีต ประเทศไทยเคย ประสบกัับอุุบััติิภััยทางเคมีีมาแล้้วหลายครั้้�ง เช่่น กรณีี ภายหลังั การระเบิดิ หน่ว่ ยงานที่่�เกี่่ย� วข้อ้ ง เช่น่ กรมป้อ้ งกันั คลัังเก็็บสิินค้้าอัันตรายของท่่าเรือื คลองเตย กรุุงเทพฯ ระเบิดิ และบรรเทาสาธารณภัยั ร่ว่ มกับั อำำ�เภอบางพลีี ได้อ้ อกประกาศ และไฟไหม้้ เมื่่อ� ปี ี 2534 มีปี ระชาชนได้ร้ ับั ผลกระทบอย่า่ งน้อ้ ย อพยพเร่ง่ ด่่วนประชาชนในรัศั มีี 5 กิิโลเมตรจากโรงงาน5,6 6,000 คน และมีีผู้้�เสีียชีีวิิตกว่่า 30 ราย และกรณีีถัังเก็็บ กรมอนามัยั ออกประกาศเตือื นประชาชนในพื้้น� ที่่ใ� ห้ส้ วมหน้า้ กาก สารเคมีีระเบิิดในนิิคมอุุตสาหกรรมมาบตาพุุดเมื่่�อปีี 2555 อนามััยป้้องกัันการสููดดมกลิ่่�นควัันไฟจากโรงงาน7 ส่่วนกรม มีีผู้้�ได้้รัับบาดเจ็็บอย่่างน้้อย 1,200 ราย และคนงาน ควบคุมุ มลพิษิ ได้้ชี้้แ� จงผ่า่ นสื่่�อมวลชนถึึงสารเคมีที ี่่�ถูกู ไฟไหม้้ เสีียชีวี ิิตทัันทีี 11 ราย บทความนี้้�เป็น็ การวิิเคราะห์ก์ ารระเบิดิ คืือ สารสไตรีนี (สารตั้้�งต้้นใช้้ผลิิตโฟม)8 และในเวลาต่่อมา โรงงานหมิงิ ตี้้� สาเหตุุ และผลกระทบต่อ่ ชีวี ิติ ทรัพั ย์ส์ ินิ และชุมุ ชน กองจััดการคุุณภาพอากาศและเสีียง กรมควบคุุมมลพิิษ รอบข้า้ ง การบรรเทาสาธารณภััยและการจััดการอัันตรายจาก ได้้คำำ�นวนค่่าความเข้้มข้้นของ สารสไตรีนี ในพื้้�นที่่�ไฟไหม้้ สารเคมีใี นประเทศไทยจากอดีีตถึึงปัจั จุบุ ันั และข้อ้ เสนอแนะ ช่่วงวัันที่่� 5 กรกฎาคม 2564 (วัันที่่�เกิิดเหตุุ) พบว่่าในระยะ เชิงิ มาตรการและนโยบายในการแก้ไ้ ขและป้อ้ งกัันปััญหา รัศั มีี 1 กิโิ ลเมตรมีคี วามเข้ม้ ข้น้ ของสารชนิดิ นี้้ส� ูงู เกินิ ค่า่ ขีดี จำำ�กัดั ของประกาศฯ9,10 นอกจากนี้้� ภาคประชาสัังคมได้้มีีบทบาท ในการช่ว่ ยเหลืือประชาชนผู้้�ได้้รับั ผลกระทบอย่า่ งแข็ง็ ขันั เช่น่ มูลู นิธิ ินิ ิติ ิธิ รรมสิ่่ง� แวดล้อ้ ม (EnLaw) และมูลู นิธิ ิเิ พื่่อ� ผู้้�บริโิ ภค11 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 59

จากการตรวจสอบโดยผู้้�เชี่่ย� วชาญและหน่ว่ ยงานที่่เ� กี่่ย� วข้อ้ ง การระเบิิดของโรงงาน บจก.หมิิงตี้้�ฯ สร้า้ งผลกระทบ พบความเป็น็ ไปได้้ของสาเหตุุ ดัังนี้้� ทางสิ่่�งแวดล้้อมเป็็นวงกว้้าง เนื่่�องจากสารเคมีีและวััสดุุที่่� ไหม้ไ้ ฟทำำ�ให้้เกิิดกลุ่่�มควัันสีีดำำ�ขนาดใหญ่่ปกคลุุมทั่่�วบริเิ วณ 1 จนสามารถมองเห็็นไกลออกไปหลายสิิบกิิโลเมตร มีีอาคาร บ้้านเรือื นของประชาชนได้้รับั ความเสีียหายอย่่างน้้อย 70 อาจเกิิดจากการคายความร้อ้ นจากปฏิิกิิริยิ าทางเคมีีในถััง หลัังคาเรือื น รถยนต์์เสีียหายอย่่างน้้อย 15 คััน ประชาชน ปฏิิกิิริยิ าอย่่างต่่อเนื่่�องจนกลายเป็็นปฏิิกิิริยิ าที่่�ควบคุุมไม่่ได้้ บาดเจ็็บอย่่างน้้อย 15 ราย อาสาสมััครบาดเจ็็บอย่่างน้้อย (uncontrolled polymerization) ทำำ�ให้เ้ กิดิ ก๊า๊ ซสไตรีนี ปริมิ าณ 5 ราย และเสีียชีีวิิต 1 ราย16 นอกจากนี้้�มีีอาคารโรงงาน มากภายในถัังปฏิิกิิริยิ า และความดัันในถัังปฏิิกิิริยิ าสููงจน ที่่�ตั้้�งอยู่่�บริเิ วณใกล้้เคีียง ได้้รับั ความเสีียหายอย่่างหนัักจาก rupture disk แตกออกและระบายความดันั ออกมาสู่่�บรรยากาศ12 แรงระเบิิดด้้วย ด้้านการเยีียวยาความเสีียหายสำำ�หรัับ ประชาชน อบต. ราชาเทวะ ได้้เปิิดลงทะเบีียนประชาชนที่่� 2 ได้ร้ ับั ผลกระทบในช่ว่ งวันั ที่่� 12-14 กรกฎาคม 2564 โดยกำำ�หนด วงเงิินเยีียวยาสูงู สุดุ รายละไม่่เกิิน 49,500 บาท มีีประชาชน อาจมีกี ารรั่่ว� ไหลจากท่อ่ หรือื วาล์ว์ ที่่จ� ะลำำ�เลียี งสไตรีนี โมโนเมอร์์ มาลงทะเบียี นรวมทั้้�งสิ้้�น 1,266 ราย รวมมูลู ค่่าความเสีียหาย ไปยัังถัังปฏิิกิิริยิ าและเกิิดการสะสมเป็็นปริมิ าณมากบริเิ วณ 423 ล้้านบาท17 กระบวนการผลิิ ตที่่� มีีถัั งปฏิิ กิิ ริิยาจนเกิิ ดเป็็นไอหมอก ก๊๊าซสไตรีนี โมโนเมอร์1์ 3,14 3 อาจมีีการรั่่ว� ไหลของก๊๊าซเพนเทนที่่�ท่่อหรือื วาล์์วลำำ�เลีียงไป บริเิ วณจััดเก็็บหรือื บริเิ วณการผลิิต15 ภาพ: posttoday.com/social/local/657229 60 — สุุขภาพคนไทย 2565

ภาพ: doodarathai.com/instant/11927 ภาพ: posttoday.com/social/local/657229 เรื่่อ� งความเสียี หายและผลกระทบต่อ่ ประชาชน อุุปสรรคสำำ�คััญในการปฏิิบััติิหน้้าที่่�สำำ�หรับั พนัักงานดัับเพลิิงและหน่่วย และสิ่่ง� แวดล้อ้ ม สมบัตั ิิ เหสกุลุ นักั วิชิ าการอิสิ ระ บรรเทาสาธารณภัยั ทั้้ง� ในแง่ข่ องความจำำ�เป็น็ ที่่ต� ้อ้ งมีเี ครื่่อ� งป้อ้ งกันั ตนเองให้้ ด้า้ นเศรษฐศาสตร์์ ได้ป้ ระเมินิ ความเสียี หายตาม ปลอดภัยั จากเพลิงิ เคมีี วิธิ ีกี ารดับั เพลิงิ เคมีแี ละอุปุ กรณ์์การดับั เพลิงิ เป็น็ ต้น้ หลัักเศรษฐศาสตร์ท์ ี่่�ภาครัฐั ควรกำำ�หนดให้้ผู้้�ก่่อ ความไม่พ่ ร้อ้ มและการขาดข้อ้ มูลู ดัังกล่่าวส่่งผลให้อ้ าสาสมัคั รบาดเจ็็บและ มลพิษิ ต้อ้ งรับั ผิดิ ชอบ โดยประเมินิ ตามขนาดพื้้น� ที่่� เสีียชีวี ิิต เสีียหายที่่�เกิิดขึ้้�นและปััจจััยที่่�เกี่่�ยวข้อ้ ง คำำ�นวณ มูลู ค่่าความเสีียหายที่่�ชี้้ว� ััดได้้ประมาณ 3,000– อัันตรายจากสารเคมีีในไทย อดีีตถึงึ ปัั จจุุบััน 4,000 ล้า้ นบาท อีกี ทั้้ง� ยังั มีมี ูลู ค่า่ ความเสียี หายที่่� และบทเรีียนจากหมิงิ ตี้�้ อาจเกิิดขึ้้�น เช่่น ความเจ็็บป่่วยในอนาคตของ ประชาชน ฯลฯ ประมาณ 5,000–6,000 ล้า้ นบาท18 ในอดีีต ประเทศไทยเคยประสบกัับอุุบััติิภััยทางเคมีีมาแล้้วหลาย นอกจากนี้้เ� หตุกุ ารณ์ท์ ี่่เ� กิดิ ขึ้้�นยังั สร้า้ งผลกระทบต่อ่ ครั้้ง� และมีีอย่่างน้้อย 2 ครั้้ง� ที่่�ทำำ�ให้้เกิิดความเสีียหายรุุนแรงและสร้า้ ง การลงทุนุ และการพัฒั นาเศรษฐกิจิ ในระดับั พื้้น� ที่่� ผลกระทบเป็น็ วงกว้า้ ง เช่น่ กรณีีคลังั เก็บ็ สินิ ค้า้ อันั ตรายที่่เ� ก็บ็ สารเคมีจี ำำ�นวน เช่่น อสัังหาริมิ ทรัพั ย์์ในพื้้�นที่่�รอบโรงงาน บจก. มากของท่่าเรือื คลองเตย กรุุงเทพฯ เกิิดระเบิิดและมีีเพลิิงไหม้้เป็็นเวลา หมิงิ ตี้้�ฯ ที่่�ด้้อยค่่าลง 5 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์19,20 นานเกืือบสััปดาห์์ในปีี 2534 สร้า้ งความเสีียหายเป็็นวงกว้้าง มีีประชาชน ได้้รับั ผลกระทบอย่่างน้้อย 6,000 คน มีีผู้้�เสีียชีีวิิตทั้้�งในวัันเกิิดเหตุุและ เหตุกุ ารณ์ร์ ะเบิดิ ที่่โ� รงงาน บจก.หมิงิ ตี้้ฯ� สะท้อ้ น เสีียชีีวิิตในเวลาต่่อมารวมมากกว่่า 30 ราย บ้้านเรือื นและสิ่่�งปลููกสร้า้ ง ถึึงความไม่่พร้อ้ มในการบรรเทาสาธารณภััย โดยรอบเสีียหายมากกว่่า 600 หลัังคาเรือื น มูลู ค่่าความเสีียหายมากกว่่า และการขาดประสิิทธิภิ าพในการจััดการปััญหา 100 ล้้านบาท21 และกรณีีถัังเก็็บสารเคมีรี ะเบิดิ ที่่�โรงงานของบริษิ ััท บีเี อสทีี อุุ บัั ติิ ภัั ย ท า ง เ ค มีี ข อ ง ห น่่ ว ย ง า น ที่่� เ กี่่� ย ว ข้้ อ ง อิิลาสโตเมอร์ส์ ในนิิคมอุุตสาหกรรมมาบตาพุุดเมื่่�อปีี 2555 มีีประชาชน สาเหตุุสำำ�คััญมาจากการไม่่มีีข้้อมููลชนิิดและ ได้ร้ ับั ผลกระทบอย่า่ งน้อ้ ย 1,500 คน มีผี ู้้�ได้ร้ ับั บาดเจ็บ็ อย่า่ งน้อ้ ย 1,200 ราย ปริมิ าณของสารเคมีีที่่�เป็็นต้้นเหตุุของเพลิิงไหม้้ และคนงานเสียี ชีวี ิติ ทันั ทีอี ย่า่ งน้อ้ ย 11 ราย บ้า้ นเรือื นและสิ่่ง� ปลูกู สร้า้ งโดยรอบ ทั้้�งนี้้�ประเทศไทยยัังไม่่มีีกฎหมายที่่�กำำ�หนดให้้มีี เสียี หายมากกว่า่ 300 หลังั คาเรือื น ความเสียี หายราว 1.5-1.7 พันั ล้า้ นบาท22 การพัฒั นาฐานข้อ้ มูลู กลางของสารเคมีที ี่่ค� รอบคลุมุ นอกจากความเสีียหายทางชีวี ิิตและทรัพั ย์ส์ ิินแล้้ว เหตุกุ ารณ์์แต่่ละครั้้ง� ยังั ถึงึ ปริมิ าณการเก็บ็ การใช้้ การผลิติ การปลดปล่อ่ ย ทิ้้�งสารตกค้้างและสารมลพิษิ สะสมในสิ่่�งแวดล้้อมเป็น็ ระยะเวลานานด้้วย และการเคลื่่อ� นย้า้ ยสารเคมีตี ่า่ ง ๆ และการเผยแพร่่ ข้อ้ มูลู ดังั กล่า่ วด้ว้ ยระบบออนไลน์ท์ ี่่ท� ุกุ คนสามารถ จากเหตุกุ ารณ์์ในอดีตี สู่่�เหตุกุ ารณ์์โรงงาน บจก.หมิงิ ตี้้ฯ� ระเบิดิ ในปี ี 2564 เข้้าถึึงได้้อย่่างสะดวกและรวดเร็ว็ ฐานข้้อมููล (ระยะเวลา 30 ปีี) แสดงให้้เห็็นว่่า หน่่วยงาน องค์์กร หรือื ภาคส่่วนที่่� ดังั กล่า่ วมีคี วามสำำ�คัญั ที่่จ� ะช่ว่ ยให้ห้ น่ว่ ยงานและ เกี่่ย� วข้อ้ งยังั ขาดการเรียี นรู้้�และการพัฒั นาการบริหิ ารจัดั การและการป้อ้ งกันั บุคุ ลากรที่่�ต้้องรับั มือื กัับภััยพิบิ ัตั ิิฉุกุ เฉิินสามารถ เหตุุอุุบััติิภััยทางเคมีีอย่่างที่่�ควรจะเป็็น ทั้้�งนี้้�สารเคมีีหลัักที่่� บจก.หมิิงตี้้�ฯ เข้้าถึึงข้้อมููลและใช้้ข้้อมููลประกอบการวางแผน ใช้ใ้ นกระบวนการผลิิตเม็ด็ โฟม EPS (expandable polystyrene) จััดเป็น็ และตอบโต้้สถานการณ์์ได้้อย่่างฉัับไว แม่่นยำ�ำ สารที่่�เมื่่อ� ถูกู เผาไหม้จ้ ะมีอี ัันตรายต่่อร่า่ งกายมนุษุ ย์ท์ ั้้�งแบบเฉีียบพลัันและ และปลอดภััย การขาดข้้อมููลสารเคมีีถืือเป็็น เรื้้อ� รังั ดัังนี้้� สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 61

1 สารเคมีอี ันั ตรายเป็น็ จำำ�นวนมากที่่ส� ร้า้ งผลกระทบต่อ่ สุขุ ภาพของ ผู้้�ปฏิบิ ัตั ิงิ านในช่ว่ งเกิดิ เหตุแุ ละประชาชนที่่อ� าศัยั อยู่่�ใกล้โ้ รงงาน สไตรีนี โมโนเมอร์์ (styrene monomer) ลักั ษณะเป็น็ ของเหลว ใสไม่ม่ ีสี ีีหรือื สีีเหลืืองใส และข้น้ เหนีียวคล้้ายน้ำำ�มันั 23 หากถูกู อีีกปััญหาหนึ่่�งที่่�ควบคู่่�กัันคืือ ระบบการจััดการ จััดเก็็บ เผาไหม้จ้ ะสลายตััวให้ก้ ๊๊าซคาร์บ์ อนมอนอกไซด์์มีอี ัันตรายต่่อ ติิดตามตรวจสอบ และควบคุุมสารอัันตรายและสารเคมีีที่่� ระบบทางเดินิ หายใจ24 หากสูดู ดมเข้า้ ไปจะเกิดิ การระคายเคือื ง เป็็นวััตถุุดิิบของโรงงาน ที่่�ยัังไม่่มีีประสิิทธิภิ าพมากพอ หรือื ของระบบทางเดินิ หายใจ ไอ หายใจลำำ�บาก25 กดระบบประสาท ไม่ม่ ีกี ารกำำ�กับั ให้ป้ ฏิบิ ัตั ิติ ามกฎหมายอย่า่ งเคร่ง่ ครัดั ความเสี่่ย� ง ส่่วนกลาง ปวดศีีรษะ เวีียนศีีรษะ ง่่วงซึึม อ่่อนเพลีีย คลื่่�นไส้้ ต่่อการเกิิดอุุบััติิภััยร้า้ ยแรงจากสารเคมีีจึึงเกิิดได้้ง่่าย และ และมึนึ เมา ถ้า้ ได้ร้ ับั สารปริมิ าณสูงู จะชักั และเสียี ชีวี ิติ ได้2้ 6 หาก ส่่งผลรุุนแรงเมื่่อ� โรงงานนั้้�นตั้้�งอยู่่�ใกล้้ชุมุ ชน เข้า้ ตาจะทำำ�ให้เ้ กิดิ การระคายเคือื ง27 และเป็น็ สารก่อ่ มะเร็ง็ 28,29 อีีกบทเรียี นหนึ่่�งจากกรณีีของ บจก. หมิิงตี้้�ฯ ที่่�ประชาชน 2 จำำ�นวนมากได้้รัับอัันตรายจากสารเคมีี ก็็เนื่่�องจากไม่่มีี การโยกย้้ายโรงงานอัันตรายออกจากพื้้�นที่่�อยู่่�อาศััย หรือื เพนเทน (pentane) ลัักษณะเป็็นของเหลวใสไม่่มีีสีี กลิ่่�น การควบคุุมการเติิบโตของเมืืองในกรณีีที่่�พื้้�นที่่�นั้้�นมีีโรงงาน เหมือื นแก๊๊สโซลีีน เป็น็ สารไวไฟ หากสูดู ดมเข้า้ ไปจะทำำ�ให้เ้ กิิด อัันตรายตั้้�งอยู่่�ก่่อน หรือื การจััดทำำ�พื้้น� ที่่�กัันชน (buffer zone) การระคายเคืืองต่่อทางเดิินหายใจ หายใจติิดขััด ปอดบวม ระหว่่างเขตโรงงานและเขตชุมุ ชน ตามข้อ้ บังั คัับของกฎหมาย มีผี ลกระทบต่อ่ ระบบประสาทส่ว่ นกลาง ทำำ�ให้เ้ คลิ้้ม� ปวดศีรี ษะ ผัังเมืือง กรณีี บจก.หมิิงตี้้�ฯ จึึงเป็็นกรณีีที่่�น่่าศึึกษาต่่อไป เวีียนศีีรษะ ไอ เซื่่อ� งซึมึ ตาพร่า่ มัวั เมื่่อ� ยล้้า อาการชักั กระตุกุ ถึึ ง ปัั ญ ห า ก า ร ไ ม่่ บัั ง คัั บ ใ ช้้ ก ฎ ห ม า ย ผัั ง เ มืื อ ง ใ ห้้ เ ค ร่ ่ง ค รั ัด อย่า่ งรุุนแรง หมดสติิ ไม่ร่ ู้้�สึึกตััว และอาจตายได้้ ถ้้าไอระเหย จนนำำ�ไปสู่่�การจััดตั้้�งโรงงานประกอบกิิจการที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับ ฟููม หรือื ละอองของสารสััมผััสกัับตาโดยตรงจะก่่อให้้เกิิด สารอันั ตรายต่า่ ง ๆ ที่่อ� ยู่่�ใกล้เ้ คียี งเขตที่่อ� ยู่่�อาศัยั ของประชาชน การระคายเคืือง ถ้้าสััมผััสกัับตาเป็็นเวลานานจะทำำ�ให้้เป็็น หรือื การอนุญุ าตให้ม้ ีกี ารก่อ่ สร้า้ งหมู่่�บ้า้ นจัดั สรร อาคารพาณิชิ ย์์ โรคเยื่่อ� บุตุ าอัักเสบ30 และห้า้ งร้า้ นต่่าง ๆ ใกล้้ชิดิ โรงงาน มีเี พียี งกำำ�แพงคอนกรีตี กั้้�น ระหว่า่ งโรงงานกับั หมู่่�บ้า้ นจัดั สรรขนาดหลายร้อ้ ยหลังั คาเรือื น สารอัันตรายข้า้ งต้้นเป็น็ สารเพียี งสองชนิดิ ที่่�มีกี ารเปิดิ เผย เมื่่�อเกิิดเหตุุระเบิิดและไฟไหม้้ หมู่่�บ้้านที่่�อยู่่�ติิดกัับโรงงาน สู่่�สาธารณะ ขณะที่่�ในกระบวนการผลิิตของโรงงานยัังมีี จึึงได้้รับั ความเสีียหาย34 การเก็็บและใช้ส้ ารเคมีอี ีีกหลายชนิดิ ที่่�ไม่ม่ ีกี ารเผยแพร่ข่ ้อ้ มูลู ออกมา อย่่างไรก็็ดีีสารทั้้�งสองชนิิดก็็อาจจะส่่งผลกระทบต่่อ จ า ก ก า ร ร ว บ ร ว ม ข้้ อ มูู ล จ า ก สื่่� อ อ อ น ไ ล น์์ ย้้ อ น ห ลัั ง สิ่่�งแวดล้้อมและสุุขภาพของประชาชนทั้้�งในระยะสั้้�นและ พบว่่า เหตุกุ ารณ์์เพลิิงไหม้ใ้ นโรงงานหลายครั้้ง� ส่่วนใหญ่เ่ ป็็น ระยะยาวได้้ เช่น่ เดียี วกับั กรณีีคลังั เก็บ็ สินิ ค้า้ อันั ตรายของท่า่ เรือื โรงงานอุุตสาหกรรมที่่�ประกอบกิิจการเกี่่�ยวกัับผลิิตภััณฑ์์ คลองเตยระเบิดิ ในช่ว่ ง 1 เดือื นหลังั เกิดิ เหตุุ พบว่า่ มีปี ระชาชน พลาสติิกและโรงงานรีไี ซเคิิล จากข้้อมููลที่่�รวบรวมได้้ตั้้�งแต่่ จำำ�นวนมากที่่ป� ่ว่ ยจนต้อ้ งเข้า้ รับั การรักั ษาในโรงพยาบาล อาการ ต้้นปีี 2560 ถึึง 15 กรกฎาคม 2564 เกิิดเหตุุเพลิิงไหม้้แล้้ว เจ็็บป่่วยที่่�พบมากสุดุ คืือ กลุ่่�มผู้้�ป่่วยโรคระบบทางเดิินหายใจ อย่่างน้้อย 62 ครั้้ง� ถึึงแม้้ว่่าเหตุุการณ์์เพลิิงไหม้้ที่่�ผ่่านมาจะ รองลงมาคือื โรคระบบผิวิ หนังั โรคระบบทางเดินิ อาหาร โรคตา ไม่่รุุนแรงและสร้า้ งความเสีียหายเทีียบเท่่ากัับกรณีีหมิิงตี้้�ฯ โรคระบบประสาท โรคระบบไหลเวีียนโลหิิต และอื่่�น ๆ แต่่ก็็ส่่งผลกระทบทั้้�งต่่อสุุขภาพ ชีีวิิต และทรัพั ย์์สิินไม่่น้้อย ตามลำำ�ดัับ31,32 และกรณีีถัังเก็็บสารเคมีีระเบิิดที่่�โรงงาน บางโรงงานเกิิดเหตุุเพลิิงไหม้้ซ้ำ�ำ  ๆ และหลายครั้้ง� ที่่�ไม่่ทราบ บีีเอสทีี อิิลาสโตเมอร์์ส นิิคมอุุตสาหกรรมมาบตาพุุด ถึึงสาเหตุุของการเกิิดเพลิิงไหม้้ ทำำ�ให้้เห็็นว่่า แผนรับั มืือ ใน 5 วัันแรกหลัังเกิิดเหตุุ มีีการตรวจพบสารโทลูอู ีีน เบนซีีน อุุ บัั ติิ ภัั ย ฉุุ ก เ ฉิิ น ใ น ปัั จ จุุ บัั น ยัั ง ไ ม่่ ค่่ อ ย มีี ก า ร นำำ� ม า ป ฏิิ บัั ติิ และ สไตรีนี ในน้ำำ�ทิ้้�งรอบโรงงาน33 ก่่อให้้เกิิดการสะสมของ อ ย่่ า ง แ ท้้ จ ริิง ห า ก มีี ก า ร นำำ� แ ผ น รัับ มืื อ ดัั ง ก ล่่ า ว ม า ใ ช้้ จะช่่วยให้ไ้ ม่่เกิิดเหตุุเพลิิงไหม้้บ่่อยครั้้ง� หรือื หากเกิิดขึ้้�นจริงิ ก็็จะไม่ร่ ้า้ ยแรงอย่า่ งกรณีีหมิงิ ตี้้�ฯ 62 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ข้อ้ คิิดเห็น็ และเสนอแนะ 4 กรณีีการระเบิิดของโรงงาน บจก. หมิิงตี้้�ฯ ทำำ�ให้้เห็็นถึึง ควรมีกี ารติดิ ตามเฝ้า้ ระวังั ผลกระทบทางสุขุ ภาพอย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� ง ความหละหลวมของหน่ว่ ยงานและองค์ก์ รที่่เ� กี่่ย� วข้อ้ งในหลายด้า้ น จากหน่ว่ ยงานด้า้ นสุขุ ภาพ โดยเฉพาะกลุ่่�มเสี่่ย� ง อย่า่ งอาสาสมัคั ร จนทำำ�ให้เ้ กิดิ ความเสียี หายที่่ร� ุุนแรงและกว้า้ งขวางต่อ่ ประชาชน และพนัักงานบรรเทาสาธารณภััย เนื่่�องจากเข้า้ ไปปฏิิบััติิงาน สิ่่�งแวดล้้อม และสาธารณสมบััติิ จึึงมีีควรมีีการดำำ�เนิินการ โดยไม่ท่ ราบข้อ้ มูลู ชนิดิ ของสารมลพิษิ เพื่่อ� ประเมินิ ความเสี่่ย� ง แก้ไ้ ขและป้้องกัันปัญั หา ดัังนี้้� และจััดการได้้อย่า่ งเหมาะสม 1 5 ควรมีกี ารตรวจสอบกรณีีที่่ม� ีกี ารอนุมุ ัตั ิใิ ห้้ บจก.หมิงิ ตี้้ฯ� สามารถ ควรมีีกฎหมายที่่�กำำ�หนดให้้มีีการพััฒนาฐานข้้อมููลกลางของ ขยายกำำ�ลัังผลิิตจาก 2,400 ตัันต่่อปีี ในปี ี 2534 เป็น็ 36,000 สารเคมีีที่่�ครอบคลุุมถึึงปริมิ าณการเก็็บ การใช้้ การผลิิต ตัันต่่อปีี ในปีี 2562 เมื่่�อพิิจารณาการกำำ�หนดสีีของผัังเมืือง การปลดปล่่อย และการเคลื่่�อนย้้ายสารเคมีีต่่าง ๆ และ เขตควบคุุมมลพิิษ และการขยายตััวของเมืืองอย่่างรวดเร็ว็ ก า ร เ ผ ย แ พ ร่ ่ข้้ อ มูู ล ดัั ง ก ล่่ า ว ด้้ ว ย ร ะ บ บ อ อ น ไ ล น์์ ที่่� ทุุ ก ค น ในพื้้น� ที่่�นี้้� ภาครัฐั ควรต้้องควบคุมุ การขยายกิิจการและกำำ�ลััง สามารถเข้้าถึึงได้้อย่่างสะดวกและรวดเร็ว็ เพื่่�อวางรากฐาน การผลิิตของบริษิ ััทแห่่งนี้้�มากกว่่าการอนุุมััติิให้้มีีการขยาย ใ น ก า ร แ ก้้ ปัั ญ ห า จ า ก ม ล พิิ ษ แ ล ะ ส า ร เ ค มีี อัั น ต ร า ย ใ ห้้ มีี กำำ�ลัังการผลิิต ประสิิทธิภิ าพ รวดเร็ว็ ฉัับไว และแม่่นยำ�ำ รวมถึึงเพื่่�อป้้องกััน ไม่ใ่ ห้อ้ ุบุ ัตั ิิภััยในลัักษณะนี้้เ� กิิดขึ้้�นอีีกในอนาคต โดยทั่่�วไปเรียี ก 2 ว่่า ทำำ�เนียี บการปลดปล่่อยและเคลื่่�อนย้า้ ยมลพิษิ (Pollutant Release and Transfer Register: PRTR) ซึ่่�งเป็็นกฎหมาย ควรพิิจารณาบัังคัับใช้้กฎหมายผัังเมืืองอย่่างจริงิ จัังในพื้้�นที่่� ที่่�มีีการนำำ�มาใช้ใ้ นประเทศพััฒนาหลายประเทศเพื่่�อป้้องกััน จังั หวัดั สมุทุ รปราการ และพื้้น� ที่่อ� ื่่น�  ๆ ที่่ม� ีกี ารขยายตัวั ของเมือื ง ความเสี่่ย� งจากสารเคมีี และการสร้า้ งการมีสี ่ว่ นร่ว่ มของประชาชน และสถานที่่ต� ั้้ง� ของโรงงานอุตุ สาหกรรม เช่น่ โรงงานอุตุ สาหกรรม ในการคุ้้�มครองสุขุ ภาพและสิ่่�งแวดล้้อม จะต้้องตั้้�งอยู่่�ในเขตพื้้�นที่่�เพื่่�อการพััฒนาอุุตสาหกรรม และ มีีการจััดทำำ�พื้้�นที่่�กัันชนขึ้้�น และ/หรือื จััดแนวป้้องกัันระหว่่าง สรุุป โรงงานกับั ชุมุ ชนในกรณีีที่่ม� ีขี ้อ้ จำำ�กัดั เชิงิ พื้้น� ที่่� หรือื การพิจิ ารณา ย้้ายสถานที่่�ตั้้�งโรงงาน โดยรัฐั บาลต้้องมีีมาตรการรองรับั ที่่�ดีี กรณีีการระเบิดิ ของโรงงาน บจก. หมิงิ ตี้้ฯ� สะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ถึงึ มีีกลไกการชดเชยให้้กัับโรงงาน มีีการจ่่ายค่่าทดแทนหรือื ให้้ ความหละหลวมของหน่ว่ ยงานที่่เ� กี่่ย� วข้อ้ งในการควบคุมุ กำำ�กับั แรงจูงู ใจในการลงทุนุ ในที่่�ดิินใหม่่ ดูแู ล โรงงานอุตุ สาหกรรมที่่เ� กี่่ย� วข้อ้ งกับั สารเคมีที ี่่เ� ป็น็ อันั ตราย ต่่อประชาชนและสิ่่�งแวดล้้อม ทั้้�งการอนุมุ ััติิการขยายกิิจการ 3 ในพื้้�นที่่�ซึ่่�งมีีชุุมชนหนาแน่่น การเปิิดเผยข้้อมููลเรื่่อ� งสารเคมีี การบังั คัับใช้ก้ ฎหมายและปฏิิบัตั ิิตามยุทุ ธศาสตร์ก์ ารป้อ้ งกััน ควรมีกี ลไกและมาตรการติิดตามช่ว่ ยเหลืือผู้้�ได้้รับั ผลกระทบ และบรรเทาสาธารณภััยสารเคมีีอย่่างจริงิ จััง นอกจากนี้้� จากเหตุุการณ์์ที่่�เกิิดขึ้้�น เพื่่�อให้้ บจก.หมิิงตี้้�ฯ รับั ผิิดชอบ การจััดการอุบุ ัตั ิิภััยที่่�เกิิดขึ้้�นและการเยียี วยาผู้้�ได้้รับั ผลกระทบ ค่่ า เ สีี ย ห า ย ต่่ อ ท รั ัพ ย์์ สิิ น ทั้้� ง ส่่ ว น ข อ ง ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ ข อ ง ก็็ขาดประสิิทธิิภาพและไม่่ทัั นท่่ วงทีี ดัั งนั้้�น จึึงควรมีี สาธารณะ และความเสีียหายทางสุขุ ภาพทั้้�งการบาดเจ็็บและ การถอดบทเรียี นในเรื่่อ� งนี้้แ� ละดำำ�เนินิ การอย่า่ งจริงิ จังั เพื่่อ� แก้ไ้ ข ผลกระทบเรื้้อ� รังั จากสารเคมีี ความเสีียหายทางสิ่่�งแวดล้้อม ปรับั ปรุุงในประเด็็นต่่าง ๆ อาทิิ พิิจารณาบัังคัับใช้้กฎหมาย และระบบนิิเวศ เช่่น การซ่่อมแซมและฟื้้� นฟููสภาพแวดล้้อม ผัังเมืืองอย่่างจริงิ จััง พััฒนากลไกและมาตรการติิดตาม ในพื้้น� ที่่� ช่่วยเหลืือผู้้�ได้้รับั ผลกระทบจากเหตุุการณ์์ที่่�เกิิดขึ้้�น ติิดตาม เฝ้้าระวัังผลกระทบทางสุุขภาพประชาชนผู้้�ได้้รับั ผลกระทบ ภาพ: posttoday.com/world/657272 อย่่างต่่อเนื่่�อง และออกกฎหมายที่่�กำำ�หนดให้้มีีการพััฒนา ฐ า น ข้้ อ มูู ล ก ล า ง ข อ ง ส า ร เ ค มีี ที่่� ค ร อ บ ค ลุุ ม ถึึ ง ป ริิม า ณ การเก็็บ การใช้้ การผลิิต การปลดปล่่อย และการเคลื่่�อนย้า้ ย สารเคมีตี ่่าง ๆ สุุขภาพคนไทย 2565 — 63

6 / 10 สถานการณเ์ ด่นทางสุขภาพ เกษตรอััจฉริิยะ (smart farming) และอนาคตเกษตรไทย “ smart farming ยัังคงกระจุกุ ตััวอยู่ใ�่ นพืืชมููลค่่าสููง ภาพรวมโครงสร้้างภาคเกษตร ที่่ก� ำำ�ลังั เปลี่่�ยนแปลงของไทย และมีีเกษตรกรที่่� เป็็น smart farmer ไม่่มาก คำำ�ถามสำำ�คััญคืือทำำ�อย่่างไรที่่�จะให้้เกษตรกรที่่�ผลิิต สำำ�นักั งานสภาพัฒั นาการเศรษฐกิจิ และสังั คม พืืชมููลค่่าต่ำำ� (ข้้าว ยาง มัันสำำ�ปะหลััง และอ้้อย) ซึ่�่งเป็น็ แห่ง่ ชาติิ (สศช.) ได้ร้ ายงานว่า่ ในปี ี 2563 มูลู ค่า่ พืืชหลัักของประเทศ หัันมาใช้้ความรู้้�เข้้มข้้นเพื่่�อเพิ่่�ม ผลิิตภััณฑ์์มวลรวมภายในประเทศสาขาเกษตร ผลผลิิต ลดต้้นทุุน และลดความเสี่่�ยง และเกษตรกร มีสี ััดส่่วนเพียี งร้อ้ ยละ 8 ของรายได้้รวมทั้้�งหมด ลดลงจากปีี 2533 ที่่�มีีสััดส่่วนร้้อยละ 10 ”สามารถพััฒนาตนเองให้เ้ ป็น็ smart farmer ได้้ ในขณะที่่ส� ำำ�นักั งานสถิติ ิแิ ห่ง่ ชาติริ ายงานว่า่ ยังั คงมีี แรงงานภาคเกษตรในปี ี 2563 สูงู ถึึงร้อ้ ยละ 33 ในปีี 2563 มููลค่่าผลิิตภััณฑ์์มวลรวมในประเทศสาขาเกษตรของ ของแรงงานทั้้�งหมด แม้ว้ ่่าจะลดลงจากปี ี 2533 ไทยมีีสััดส่่วนเพีียงร้อ้ ยละ 8 แต่่ไทยมีีแรงงานภาคเกษตรในปีีเดีียวกััน ที่่�มีสี ััดส่่วนสูงู ถึึงร้อ้ ยละ 63 ก็็ตาม การที่่�สััดส่่วน สููงถึึงร้อ้ ยละ 33 ของแรงงานทั้้�งหมด การที่่�สััดส่่วนของจำำ�นวนแรงงาน ของจำำ�นวนแรงงานและรายได้ไ้ ม่ส่ มดุลุ กันั ทำำ�ให้้ และรายได้ไ้ ม่่สมดุุลกัันทำำ�ให้้เกิิดความไม่่เท่่าเทีียมกัันทางรายได้้ของนอก ความไม่เ่ ท่า่ เทียี มทางรายได้ข้ องนอกภาคเกษตร ภาคเกษตรและภาคเกษตร ยิ่่�งไปกว่่านั้้�น ครัวั เรือื นในชนบทถึึง 1 ใน 3 และภาคเกษตรยัังคงสููงถึึง 5 เท่่า1 ผลของ มีีรายได้ไ้ ม่่พอยัังชีีพ และครัวั เรือื นเกษตรร้อ้ ยละ 40 ต้้องพึ่่�งพาเงิินโอน ความไม่่เท่่าเทีียมกัันของรายได้้ทำำ�ให้้แรงงาน จากญาติิที่่�ย้า้ ยถิ่่�นไปทำำ�งานที่่�อื่่�น ดัังนั้้น� เกษตรอััจฉริยิ ะ (smart farming) ภาคเกษตรจำำ�นวนมากย้า้ ยออกจากภาคเกษตร ที่่�เน้้นองค์์ความรู้้ใ� นเรื่่อ� งเครื่่อ� งจัักรกลการเกษตร เทคโนโลยีีชีีวภาพ และ และแรงงานคนรุ่่�นใหม่่ที่่�เป็็นคนหนุ่่�มสาวที่่�มีี เทคโนโลยีีดิิจิิทััล จึึงเป็็นทางออกของประเทศไทยในระยะยาวที่่�จะช่่วย การศึกึ ษาส่ว่ นใหญ่ไ่ ม่เ่ ลือื กทำำ�งานในภาคเกษตร ยกระดัับความเป็็นอยู่่�ของเกษตรกรไทยได้้ บทความนี้้�เป็็นการอภิิปรายถึึง จำำ�นวนแรงงานเกษตรที่่�มีีอายุุต่ำำ�กว่่า 40 ปีี การปรับั โครงสร้า้ งภาคเกษตรของไทย ประกอบด้ว้ ยแนวโน้ม้ การเปลี่่ย� นแปลง ลดลงจากร้อ้ ยละ 65 ของแรงงานภาคเกษตร ที่่�เกิิดขึ้้�น ผลกระทบของโควิิด‑19 ต่่อภาคเกษตร การปฏิิรููปภาคเกษตรและ ทั้้�งหมด ในปีี 2533 เหลืือเพีียง ร้้อยละ 30 การพัฒั นา smart farming และข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบาย ในปี ี 2563 และในอนาคตหากแนวโน้ม้ นี้้ย� ังั คงอยู่่� ภายใน 20 ปีขี ้า้ งหน้า้ แรงงานเกษตรอายุตุ ่ำำ�กว่่า 40 ปีี จะเหลืือเพียี งร้อ้ ยละ 21 เท่่านั้้�น2 ภาพ: blog.pttexpresso.com/what-is-smart-farmer 64 — สุุขภาพคนไทย 2565

คาดหมายอนาคตจำ�ำ นวนชั่่ว� โมงทำ�ำ งานของแรงงานเกษตร จำ�ำ แนกตามช่ว่ งอายุุ (ปีี ) ที่่ม� า: นิพิ นธ์์ และคณะ, 2565. โควิิด‑19 กัับผลกระทบต่่อภาคเกษตร และประชากรคืืนถิ่่�นไปยัังภาคชนบท ตั้้�งแต่่เกิิดการระบาดของโควิิด‑19 ในช่่วงปลายปีี 2562 ไม่่เพีียงแต่่ฝั่�่งอุุปสงค์์ของการบริโิ ภคเท่่านั้้�นที่่�กระทบกัับ จนเกิิดปััญหาเศรษฐกิิจที่่�รุุนแรงในช่่วงปีี 2563-2564 ทำำ�ให้้ ภาคเกษตร งานศึกึ ษาด้า้ นเศรษฐกิจิ สังั คมครัวั เรือื นภาคเกษตร แรงงานจำำ�นวนมากต้้องออกจากงาน หรืือถููกลดชั่่�วโมง ในอดีตี หลายงานได้ร้ ะบุวุ ่า่ ครัวั เรือื นเกษตรไทยพึ่่�งพารายได้ห้ ลักั การทำำ�งาน สำำ�หรับั ผลกระทบต่่อภาคเกษตร ในระยะแรก จากสมาชิิกครัวั เรือื นที่่�ทำำ�งานนอกภาคเกษตร งานวิิจััยของ เกิิดการชะงักั งันั ทางการค้้า และทำำ�ให้้เกษตรกรที่่�ผลิิตสิินค้้า โสมรัศั มิ์์� และคณะ ในปี ี 2563 พบว่า่ ครัวั เรือื นเกษตรร้อ้ ยละ 40 โภคภััณฑ์์เพื่่�อส่่งออกไม่่สามารถจำำ�หน่่ายสิินค้้า หรือื ถููก พึ่่�งพาเงินิ โอนจากญาติิที่่�ย้า้ ยถิ่่�นไปทำำ�งานที่่�อื่่�น เมื่่อ� โควิิด‑19 ยกเลิกิ การซื้้อ� ขาย เนื่่อ� งจากตลาดต่า่ งประเทศไม่ส่ ามารถเปิดิ ทำำ�ให้ห้ ลายกิจิ การในภาคบริกิ ารต้อ้ งหยุดุ กิจิ การหรือื ลดขนาดลง ดำำ�เนินิ งานได้อ้ ย่า่ งปกติิ โดยเฉพาะซุปุ เปอร์ม์ าร์เ์ ก็ต็ ตลาดค้า้ ส่ง่ แรงงานจำำ�นวนมากต้้องหัันมาพึ่่�งพาเงิินออม หรือื พึ่่�งพา ตลอดจนร้า้ นอาหารจำำ�นวนหนึ่่�งต้อ้ งหยุดุ กิจิ การ ต่อ่ มาเกษตรกร ครัวั เรือื นในชนบทเป็น็ การชั่่ว� คราว5 ที่่�ผลิิตสิินค้้าเพื่่�อขายในประเทศก็็ได้้รับั ผลกระทบ เนื่่�องจาก มาตรการล็อ็ กดาวน์์ และการจำำ�กัดั การเดินิ ทางในหลายพื้้น� ที่่ข� อง อย่่างไรก็็ดีี งานศึึกษาการย้้ายถิ่่�นของแรงงานพบว่่า ประเทศในช่ว่ งปี ี 2563-2564 ก่อ่ นที่่จ� ะมีกี ารผ่อ่ นคลายมาตรการ จำำ�นวนแรงงานที่่�อพยพกลัับบ้้านถาวรมีีจำำ�นวนไม่่มากนััก ต่่าง ๆ ในเวลาต่่อมา โดยเฉพาะครัวั เรือื นในภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ส่่วนใหญ่่ ใช้โ้ อกาสคืืนถิ่่�นเพื่่�อหยุุดพัักสั้้�น ๆ ก่่อนที่่�จะกลัับไปหางานทำำ� เมื่่�อโควิิด‑19 ระบาดต่่อเนื่่�องเป็็นเวลานาน เกษตรกร ในเมืืองใหญ่่ในเวลาต่่อมา ทั้้�งนี้้�งานวิิจััยของธนาคารโลก ก็็ได้้รัับผลกระทบจากต้้นทุุนโลจิิสติิกส์์ที่่�เพิ่่�มขึ้้� น และ ในปีี 2563 และโสมรัศั มิ์์� และคณะ พบว่่ารายได้้ครัวั เรือื น ความต้้องการบริโิ ภคที่่�ตกต่ำำ�ลงอัันเนื่่�องมาจากรายได้้ของ ในชนบทได้ร้ ับั ผลกระทบในทิศิ ทางที่่ล� ดลงเช่น่ กันั ทั้้ง� รายได้จ้ าก ผู้้�บริโิ ภคลดลง ผลกระทบนี้้เ� กิดิ ขึ้้�นชัดั เจนกับั เกษตรกรที่่ผ� ลิติ ผลไม้้ นอกภาคเกษตร และรายได้จ้ ากภาคเกษตร อีกี ทั้้ง� งานในชนบทมีี เหตุุการณ์์ที่่�เห็็นได้้ชััดคืือ ค่่าระวางเรือื ในปีี 2564 ที่่�เพิ่่�มขึ้้�น ไม่ม่ ากนักั และ 1 ใน 3 มีรี ายได้ไ้ ม่พ่ อยังั ชีพี ทำำ�ให้เ้ กษตรกรกว่า่ อย่า่ งน้อ้ ย 4 เท่า่ เมื่่อ� เทียี บกับั ค่า่ ระวางในปี ี 2562 อีกี ทั้้ง� การค้า้ ร้อ้ ยละ 10 อยู่่�ในภาวะขาดทุนุ ดัังนั้้น� การย้า้ ยกลัับภาคเกษตร ชายแดนกับั ประเทศจีนี ก็ม็ ีปี ัญั หาการตกค้า้ งของสินิ ค้า้ ที่่ห� น้า้ ด่า่ น จึึงไม่ใ่ ช่ท่ างออกของแรงงานส่่วนใหญ่่ อัันเนื่่�องมาจากนโยบายจำำ�กััดการเดิินทาง และจำำ�นวนด่่าน ที่่�เปิิดให้้นำำ�สิินค้้าเข้้าได้้ลดลง ผลกระทบนี้้�ทำำ�ให้้เกษตรกร สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 65 จำำ�นวนมากหัันมาจำำ�หน่่ายผลิิตผลการเกษตรผ่่านช่่องทาง ออนไลน์์ในประเทศ3,4

ภาพ: farmhughouse.com/topic-1-view.html การปฏิริ ููปภาคเกษตร โคกหนองนาโมเดล เป็็นหนึ่่�งในแนวคิิดเพื่่�อการพััฒนา และพััฒนาการของ smart farming ภาคเกษตรของภาครัฐั แต่่เป็็นที่่�น่่าเสีียดายที่่�ผู้้�นำำ�ไปปฏิิบััติิ ไม่่เข้้าใจหลัักการของการพััฒนา โดยเฉพาะเมื่่�อนำำ�ไป จากปัญั หาด้้านรายได้้ของภาคเกษตรที่่�ไม่ส่ ามารถเติิบโต ปรับั ใช้ใ้ นพื้้น� ที่่�ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนือื หลัักการพื้้น� ฐานของ ตามภาคอุตุ สาหกรรมและบริกิ าร จนเกิิดช่่องว่่างทางรายได้้ โคกหนองนาคืือการจััดสรรพื้้�นที่่� และบริหิ ารทรัพั ยากรน้ำำ� อย่่างมากนั้้�น ทำำ�ให้้ทุุกรััฐบาลต่่างมีีแนวคิิดที่่�จะปฏิิรูู ป เพื่่�อการยัังชีีพ โดยใช้้พื้้�นที่่�โคก หนอง และนา เป็็นต้้นแบบ ภาคเกษตรด้้วยกัันทั้้�งสิ้้�น แต่่ยุทุ ธศาสตร์ด์ ้้านการเกษตรไทย โดยมาจากการศึึกษาสภาพพื้้�นที่่�ของลุ่่�มเจ้้าพระยาเป็็น ส่ว่ นใหญ่ย่ ังั ไม่ส่ ามารถก้า้ วพ้น้ จากการมองชนบทและภาคเกษตร ตััวอย่่าง แต่่หน่่วยงานส่่งเสริมิ ได้ใ้ ช้้แบบตััวอย่่างนี้้�กัับพื้้�นที่่� ที่่ใ� ช้ก้ ารช่ว่ ยเหลือื ทางการเงินิ เพื่่อ� แก้ไ้ ขปัญั หา โดยไทยมุ่่�งเน้น้ เกษตรที่่�เข้้าโครงการทั้้�งประเทศ โดยไม่่ได้้สนใจบริบิ ทของ แก้ไ้ ขปัญั หาของภาคเกษตรเฉพาะส่่วนของผู้้�ผลิิต เห็น็ ได้้จาก ทรัพั ยากรในท้้องถิ่่�น ที่่�จริงิ แล้้วรููปแบบการบริหิ ารจััดการน้ำำ� การใช้้งบประมาณจำำ�นวนมากไปกัับนโยบายด้้านราคา เช่่น การขุดุ บ่อ่ เพื่่อ� ทำำ�หนองต้้องปรับั แบบตามสภาพโครงสร้า้ งดิิน การจำำ�นำำ�ผลผลิิต หรือื การประกัันรายได้้เกษตรกร เป็็นต้้น ไม่ส่ ามารถทำำ�ตามแบบเดีียวกัันทั้้�งประเทศ การใช้ค้ ลองไส้ไ้ ก่่ แต่่ให้้ความสำำ�คััญกัับการพััฒนาอุุตสาหกรรมการเกษตร ในการจัดั การน้ำำ�ในไร่น่ านั้้น� เหมาะสำำ�หรับั พื้้น� ที่่ท� ี่่ม� ีนี ้ำำ�เหลือื เฟืื อ เพื่่�อสร้า้ งมููลค่่าให้้กัับสิินค้้าเกษตรน้้อยมาก โดยปล่่อยให้้ แบบลุ่่�มเจ้้าพระยาตอนล่่าง แต่่ไม่เ่ หมาะกัับพื้้น� ที่่�ที่่�ขาดแคลน เป็น็ ไปตามยถากรรม ทำำ�ให้ก้ ารเปลี่่ย� นแปลงโครงสร้า้ งภาคเกษตร น้ำำ�เป็็นบางเวลาและสููญเสีียน้ำำ�ได้้ง่่าย เช่่น ภาคตะวัันออก ในระยะยาวเป็็นไปได้้ยาก เฉีียงเหนืือ สำำ�หรับั นโยบายส่่งเสริมิ การเกษตร ก็็มีีลัักษณะเสื้้�อโหล แม้้ว่่ารูู ปแบบการเพาะปลููกดัังกล่่าวจะช่่วยให้้เกษตรกร ที่่�บัังคัับให้้เกษตรกรทำำ�เหมืือน ๆ กัันทั้้�งประเทศ แม้้ว่่า มีีอาหารตลอดทั้้�งปีี แต่่ไม่่สามารถมีีรายได้้จากผลผลิิต การส่่งเสริมิ ลัักษณะนี้้�อาจเคยได้้ผลในช่่วงที่่�ประเทศไทย ที่่�เป็น็ กอบเป็น็ กำำ� เนื่่อ� งจากไม่ส่ ามารถก่่อให้เ้ กิิดการประหยัดั ก้้าวจากการทำำ�เกษตรแบบดั้้�งเดิิมมาเป็็นการทำำ�การเกษตร จากขนาด และไม่่ได้ใ้ ช้้ความเชี่่�ยวชาญเฉพาะด้้านอย่่างเต็็ม แบบสมััยใหม่่ในช่่วงปฏิิวััติิเขีียว ซึ่่� งประสบความสำำ�เร็็จ ประสิิทธิิภาพ แต่่กลัับต้้องใช้้ชั่่�วโมงทำำ�งานในไร่น่ ามากขึ้้�น ในการยกระดัับการผลิิตจนเป็็นประเทศผู้้�ส่่งออกอาหาร ทำำ�ให้ร้ ายได้้อาจไม่เ่ พียี งพอที่่�จะส่่งบุตุ รหลานให้เ้ รียี นหนัังสืือ อัันดัับต้้น ๆ ของโลก แต่่การแข่ง่ ขันั ทางการเกษตรในอนาคต ถ้า้ ไม่พ่ ึ่่�งพาเงินิ กู้้�ยืมื เพื่่อ� การศึกึ ษา หรือื รายได้อ้ ื่่น� นอกภาคเกษตร นั้้�น วิิธีีการส่่งเสริมิ การเกษตรแบบพื้้�น ๆ เช่่นนี้้�ไม่่สามารถ แนวทางที่่�เหมาะสมควรต้้องจััดสรรพื้้�นที่่�บางส่่วนสำำ�หรับั พืืช ช่ว่ ยให้เ้ กษตรกรสามารถแข่ง่ ขันั ได้ใ้ นตลาดโลกที่่แ� นวโน้ม้ ราคา มูลู ค่่าสูงู ด้้วย มีกี ารใช้ค้ วามรู้้�อย่า่ งเข้ม้ ข้น้ อาจใช้ท้ ี่่�ดิินไม่ม่ าก อาหารลดลง ท่่ามกลางต้้นทุนุ การผลิิตที่่�เพิ่่ม� ขึ้้�น แต่่ต้้องมุ่่�งสร้า้ งรายได้้เกษตรกรให้เ้ พียี งพอที่่�จะยกฐานะ หรือื ระดัับการศึึกษาของลูกู หลานตนได้้ 66 — สุุขภาพคนไทย 2565

smart farming เป็น็ แนวทางหนึ่่�งที่่�อาจช่ว่ ยยกฐานะของ เกษตรกรไทยได้้ ระบบ smart farming ที่่ค� รบสมบูรู ณ์์นั้้น� ต้อ้ ง ประกอบไปด้้วยองค์์ความรู้้� 3 ด้้าน คืือ 1) เครื่่อ� งจัักรกลการเกษตร ภาพ: farmhughouse.com/topic-1-view.html 2) เทคโนโลยีชี ีวี ภาพ ที่่�เชื่่อ� มทั้้�ง 2 อย่า่ งเข้า้ ด้้วยกััน 3) เทคโนโลยีดี ิิจิิทััล ดัังนี้้� เครื่่�องจัักรกลการเกษตรในอนาคตจะมุ่่�งเน้้นไปที่่�ลด สำำ�หรับั การส่่งเสริมิ smart farming ในประเทศไทย ได้ม้ ีกี ารกล่า่ วถึงึ นโยบายนี้้� มาตั้้ง� แต่แ่ ผนพัฒั นาเศรษฐกิจิ และ ความสูญู เสียี เพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพ ลดการใช้แ้ รงงาน และเป็น็ ระบบ สังั คมฉบับั ที่่� 11 (พ.ศ. 2555-2559) โดยงานในระยะแรกมักั เป็น็ โครงการทดลองเพื่่อ� พัฒั นาองค์์ความรู้้ใ� นระดัับมหาวิิทยาลััย อััตโนมััติิมากขึ้้�น ส่่วนเทคโนโลยีีชีีวภาพในอนาคตจะเน้้น หรือื หน่่วยวิิจััยของรัฐั เป็็นหลััก ในส่่วนของเกษตรกรและ ภาคเอกชนจะเป็็นการนำำ�เข้้าเทคโนโลยีีที่่�ลดการใช้้แรงงาน เรื่่อ� งพันั ธุ์์�พืชื ที่่เ� หมาะสมที่่จ� ะนำำ�เครื่่อ� งจักั รเข้า้ มาทำำ�งานมากขึ้้�น จากต่่างประเทศ โดยเริ่่ม� กัับพืชื ผักั ที่่�ปลูกู ในโรงเรือื นเป็น็ หลััก ทนทานต่่อสภาพอากาศมากขึ้้�น สร้า้ งคุุณค่่าทางอาหาร กระทรวงเกษตรฯ เพิ่่�งจะมีีโครงการส่่งเสริมิ smart farmer อย่า่ งจริงิ จัังเมื่่อ� ปี ี 2557 เป็น็ ต้้นมา ส่่วนใหญ่เ่ ป็น็ ลัักษณะของ มากขึ้้�น รวมถึึงอาจใช้้เป็็นยาได้้ ส่่วนเทคโนโลยีีดิิจิิทััลคืือ การจััดงานฝึกึ อบรม ซึ่่�งมีที ั้้�งสิ้้�น 25 หัวั ข้อ้ สำำ�หรับั 35 สิินค้้า7 การขับั เคลื่่�อนด้้วยข้อ้ มูลู ใช้เ้ ซนเซอร์ท์ ั้้�งในไร่น่ าและนอกไร่น่ า อย่า่ งไรก็ด็ ีี smart farming นั้้น� ไม่ใ่ ช่เ่ รื่่อ� งง่า่ ย จากรายงาน นำำ�ข้อ้ มูลู เข้า้ มาประมวลผลเพื่่อ� ควบคุมุ เครื่่อ� งจักั รกลและอุปุ กรณ์์ ของสหภาพยุุโรปปีี 2562 พบว่่ายัังมีีการใช้้งานเทคโนโลยีี ต่า่ ง ๆ ในฟาร์ม์ การทำำ�งานแบบ smart farming จึงึ มีลี ักั ษณะ smart farming แค่่เพีียงร้อ้ ยละ 30 เนื่่�องจากปััญหาหลััก ของการทำำ�การเกษตรแบบประณีีต (precision agriculture) 3 ประการคืือ เพื่่อ� ยกระดับั การผลิติ ให้แ้ ตะขอบเขตของขีดี จำำ�กัดั ทางชีวี ภาพ แต่่ทุ่่�นแรงด้้วยการใช้เ้ ทคโนโลยีดี ิิจิิทััล6 1) เทคโนโลยีแี พงเกิินไปสำำ�หรับั เกษตรกรรายเล็็ก 2) เกษตรกรรายเล็ก็ มีปี ัญั หาการเข้า้ ถึงึ สัญั ญาณอินิ เตอร์เ์ น็ต็ 3) รัฐั บาลยังั ไม่ม่ ีนี โยบายในเชิงิ อุดุ หนุนุ ภาพ: blog.pttexpresso.com/what-is-smart-farmer ส่่วนในประเทศไทยก็็ประสบปััญหาในลัักษณะเดีียวกััน ทำำ�ให้้ smart farming ยังั คงกระจุกุ ตัวั อยู่่�ในพืชื มูลู ค่า่ สูงู และมีี เกษตรกรที่่เ� ป็น็ smart farmer ไม่ม่ าก ส่ว่ นใหญ่น่ ำำ�เทคโนโลยีี มาใช้เ้ พียี งบางส่ว่ น โดยเฉพาะเรื่่อ� งการลดการใช้แ้ รงงาน และ การควบคุุมระบบน้ำำ� ยัังไม่่สามารถก้้าวไปถึึงการวิิเคราะห์์ พยากรณ์์ และระบบช่ว่ ยตัดั สินิ ใจ8 คำำ�ถามสำำ�คัญั คือื ทำำ�อย่า่ งไร ที่่�จะให้้เกษตรกรที่่�ผลิิตพืชื มูลู ค่่าต่ำำ� (ข้า้ ว ยาง มันั สำำ�ปะหลััง และอ้้อย) ซึ่่�งเป็น็ พืชื หลัักของประเทศ หันั มาใช้ค้ วามรู้้�เข้ม้ ข้น้ เพื่่อ� เพิ่่ม� ผลผลิิต ลดต้้นทุนุ และลดความเสี่่�ยง และเกษตรกร สามารถพัฒั นาตนเองให้้เป็็น smart farmer ได้้ สุุขภาพคนไทย 2565 — 67

ภาพ: doa.go.th/hort/?p=17130 ภาพ: tarr.arda.or.th/preview/item/ybvOrYbjkAa3s4MIsSuxh การผลิิตพืชื สมุนุ ไพรด้้วยระบบ Plant Factory ใน จ. สมุทุ รสาคร ระบบน้ำ�ำ หยด สำำ�หรับั การปลูกู มันั สำำ�ปะหลัังอิินทรียี ์์แบบแม่่นยำำ� ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบาย เพื่่อ� ให้้ smart farming เกิิดขึ้้�น รัฐั ควรมุ่่�งปรับั โครงสร้า้ ง ในอนาคต เอกชนจะมีีส่่วนช่่วยในการเปลี่่�ยนแปลงได้้ เกษตรระยะกลาง/ระยะยาว เพื่่อ� สร้า้ งแรงจูงู ใจที่่เ� หมาะสมให้แ้ ก่่ เพราะเอกชนมีคี วามสามารถในการปรับั ตัวั สูงู มีปี ระสิทิ ธิภิ าพ เกษตรกร/ธุรุ กิจิ การเกษตรที่่ต� ้อ้ งการปรับั ตัวั โดยนำำ�เทคโนโลยีี เพราะต้้องการกำำ�ไร รวมถึึงมีีความเข้้าใจด้้านการตลาด สมัยั ใหม่ม่ าใช้้ ด้ว้ ยการส่ง่ เสริมิ การเกษตรแบบกระจายอำำ�นาจ และการออกแบบเทคโนโลยีี ภาครัฐั ในอนาคตจึึงควรมุ่่�ง ร่ว่ มกัับให้เ้ กษตรกรรวมกลุ่่�ม (group consolidation) เพราะ ส่่งเสริมิ การวิิจััยและพัฒั นาเทคโนโลยีที ี่่�เป็น็ สมบัตั ิิสาธารณะ เกษตรแปลงใหญ่่มีีผลิิตภาพสููงกว่่าแปลงเล็็ก และมีีโอกาส สร้า้ งสภาพแวดล้้อมที่่�เหมาะสม และกำำ�กัับดููแลให้้ตลาด ใช้ค้ วามรู้้�สมัยั ใหม่ม่ ากกว่่า มีกี ารแข่ง่ ขันั อย่า่ งเท่่าเทีียม แนวทางการกระจายอำำ�นาจด้้านการส่่งเสริมิ การเกษตร ตััวอย่่างของงานส่่งเสริมิ การเกษตรรุ่่�นใหม่่ที่่�ริเิ ริ่่ม� โดย คืือ การปรับั เปลี่่�ยนบทบาทการส่่งเสริมิ เกษตรของภาครัฐั ภาคเอกชน เช่น่ กรณีีข้า้ วนาหยอด ของโรงสีศี รีแี สงดาว จังั หวัดั จากเดิมิ ที่่ร� ัฐั เป็น็ ทั้้ง� ผู้้�กำำ�หนดนโยบายส่ง่ เสริมิ ดำำ�เนินิ การส่ง่ เสริมิ ร้อ้ ยเอ็ด็ และโรงสีเี จี่่ย� เม้ง้ (ข้า้ วหงษ์์ทอง) เกิดิ จากการผลักั ดันั และประเมิินผลการส่่งเสริมิ ไปเป็็นการกำำ�หนดนโยบาย ของเอกชน ที่่�ต้้องการให้้เกษตรกรที่่�ปลููกข้้าวหอมมะลิิ สนับั สนุนุ การส่ง่ เสริมิ และประเมินิ ผล ส่ว่ นการดำำ�เนินิ งานส่ง่ เสริมิ คุุณภาพสููง สามารถเพิ่่�มผลผลิิต ลดต้้นทุุน และแก้้ปััญหา ใ ห้้ ก ลุ่่� ม เ ก ษ ต ร ก ร ร่ ่ว ม มืื อ กัั บ ภ า ค เ อ ก ช น จัั ด ทำำ�ข้้ อ เ ส น อ ความเสี่่ย� งจากสภาพฝนที่่แ� ปรปรวน9 สามารถยกระดับั ผลผลิติ รับั การส่่งเสริมิ และข้้อเสนอด้้านการตลาด โดยมีีนัักวิิชาการ ข้้าวหอมมะลิิได้้อย่่างน้้อย 450 กก.ต่่อไร่่ จากค่่าเฉลี่่�ยเดิิม รับั ผิิดชอบด้้านองค์์ความรู้้� การฝึึกอบรม และการสร้า้ ง ในพื้้�นที่่�ที่่�ได้้เพีียง 200–350 กก. ต่่อไร่่ อีีกตััวอย่่างหนึ่่�ง คืือ แปลงสาธิติ ในฟาร์ม์ ของเกษตรกร ส่่วนหน่่วยงานรัฐั เปลี่่�ยน โครงการข้้าวหอมมะลิิอิินทรียี ์์ของกลุ่่�มเกษตรกรก้้าวหน้้า บทบาทเป็น็ ผู้้�พิจิ ารณาให้ท้ ุนุ ส่่งเสริมิ และประเมินิ ผลเป็น็ หลััก อุุบลราชธานีี ภายใต้้การกำำ�กัับของมาตรฐานเกษตรอิินทรียี ์์ ประเทศสวิติ เซอร์แ์ ลนด์ซ์ ึ่่�งเข้ม้ งวด ร่ว่ มกัับมาตรฐานการผลิิต 68 — สุุขภาพคนไทย 2565 และการค้้าแบบแฟร์เ์ ทรดที่่�คำำ�นึึงถึึงประโยชน์์ของเกษตรกร เป็น็ หลักั สามารถผลิติ ข้า้ วหอมมะลิอิ ินิ ทรียี ์ค์ ุณุ ภาพสูงู ส่ง่ ออก ในราคาที่่�สูงู กว่่าตลาดเฉลี่่�ยร้อ้ ยละ 2210

ภาพ: play.google.com/store/apps/details?id=io.ionic.ricultprod แอปพลิิเคชันั Ricult สำำ�หรับั เกษตรกร บน Google Play สรุุป ตััวอย่่างอื่่�น ๆ ของโครงการที่่�ใช้้ระบบพยากรณ์์อากาศ เป็็นเวลาหลายทศวรรษที่่�ภาคเกษตรไทยถููกทิ้้�งห่่างจาก เช่่น กลุ่่�มเกษตรกรรุ่่�นใหม่่ในจัังหวััดฉะเชิิงเทรา ที่่�นำำ�ระบบ การพััฒนาในภาคอุุตสาหกรรมและบริิการจนทำำ�ให้้เกิิด พยากรณ์์อากาศมาใช้้กำำ�หนดวัันเก็็บเกี่่�ยว สามารถช่่วยลด ช่่องว่่างด้้านการพััฒนาอย่่างมาก และครัวั เรือื นภาคเกษตร ความเสีียหายจากความชื้้น� ในอากาศต่่อข้า้ วเปลืือกที่่�จะนำำ�ไป ของไทยจำำ�นวนมากมีีรายได้ไ้ ม่่เพีียงพอต่่อการครองชีีพ ขาย มีรี ายได้้เพิ่่ม� ราวร้อ้ ยละ 4 หรือื โครงการของ Ricult Inc. ที่่� ผ่่ า น ม า น โ ย บ า ย ก า ร พัั ฒ น า ภ า ค เ ก ษ ต ร ไ ม่่ ป ร ะ ส บ (“รีคี ััลท์์”) ซึ่่�งเป็น็ บริษิ ััทสตาร์ท์ อััพให้บ้ ริกิ ารพยากรณ์์วัันปลูกู ความสำำ�เร็จ็ มากนััก โดยภาครัฐั ใช้น้ โยบายในภาพรวมที่่�ขาด ที่่�ดีีที่่�สุดุ สำำ�หรับั ข้า้ วโพดเลี้้�ยงสััตว์์ สามารถเพิ่่ม� ผลผลิิตได้้ราว ความเข้้าใจต่่อบริบิ ทของพื้้�นที่่� และเน้้นนโยบายระยะสั้้�น ร้อ้ ยละ 30 ที่่�ใช้้เงิินอุุดหนุุนผู้้�ผลิิตมากกว่่าการเปลี่่�ยนแปลงโครงสร้า้ ง การผลิิตในระยะยาว การพััฒนา smart farming จะช่่วย น อ ก จ า ก นี้้� ยัั ง มีี กิิ จ ก ร ร ม ก า ร ส่่ ง เ ส ริ ิม ข อ ง ภ า ค เ อ ก ช น ในการปรับั เปลี่่ย� นวิธิ ีกี ารผลิติ โดยใช้อ้ งค์ค์ วามรู้้�และเทคโนโลยีี ในกลุ่่�มมัันสำำ�ปะหลัังมููลค่่าสููง เช่่น บริษิ ััทไบโอเอทานอล มากขึ้้�น ซึ่่�งจะช่ว่ ยยกระดัับรายได้้ของครัวั เรือื นภาคเกษตรได้้ ส่่งเสริมิ ให้้เกษตรกรผลิิตมัันสำำ�ปะหลัังอิินทรียี ์์เพื่่�อใช้้ผลิิต โดยภาครัฐั ควรกระจายอำำ�นาจด้้านการส่่งเสริมิ การเกษตร แป้ง้ ที่่�ทดแทนแป้ง้ สาลีีสำำ�หรับั ตลาดบริโิ ภค ป รัับ เ ป ลี่่� ย น บ ท บ า ท ต น เ อ ง เ ป็็ น ก า ร ส นัั บ ส นุุน ใ ห้้ ทุุ น ส่ง่ เสริมิ และประเมินิ ผล มุ่่�งส่ง่ เสริมิ การวิจิ ัยั และพัฒั นาเทคโนโลยีี นอกจากภาคเอกชนที่่เ� ข้า้ มาทำำ�การส่ง่ เสริมิ ด้า้ นวิธิ ีกี ารผลิติ สร้า้ งสภาพแวดล้้อมที่่�เหมาะสม และกำำ�กัับดููแลให้้ตลาด แล้้ว ยัังมีีภาคเอกชนที่่�เข้้ามาส่่งเสริมิ ด้้านการตลาดด้้วย มีกี ารแข่ง่ ขันั อย่า่ งเท่่าเทีียมเป็น็ หลััก เช่่น กลุ่่�มซููเปอร์ม์ าร์เ์ ก็็ตอย่่าง ท็็อปส์์ และโลตััส ได้ใ้ ห้้บริษิ ััท สตาร์ท์ อััพเข้้ามาพััฒนาระบบวางแผนการจััดการทรัพั ยากร สุุขภาพคนไทย 2565 — 69 (ERP) ในการสั่่�งซื้้�อ ผลิิต และขนส่่งผัักชนิิดต่่าง ๆ กัับ กลุ่่�มเกษตรกร ทำำ�ให้้เกษตรกรสามารถวางแผนการผลิิตผััก ทั้้�งชนิดิ ปริมิ าณ และเวลา ได้้ตรงกัับความต้้องการของตลาด ภายใต้้ระบบที่่�มีีการควบคุุมคุุณภาพ และความปลอดภััย แต่่มีคี วามเสี่่�ยงในการผลิิตต่ำำ�11,12

7 / 10 สถานการณเ์ ด่นทางสุขภาพ ไทยกับั RCEP และ CPTPP: ผลกระทบและข้้อระวังั “การที่่�ประเทศไทยจะเข้้าร่ว่ มความตกลงการค้้าระหว่่างประเทศใดๆ จำำ�เป็็นต้้องศึึกษา และประเมินิ ผลกระทบอย่า่ งรอบด้้าน ไม่เ่ พียี งในเรื่่อ� งการค้้า การลงทุนุ และห่ว่ งโซ่อ่ ุปุ ทาน แต่่ ยัังรวมถึึง ความมั่่น� คงทางอาหาร ความมั่่น� คงทางยา ระบบสุขุ ภาพ และการบรรลุเุ ป้า้ หมาย ”การพััฒนาที่่�ยั่่ง� ยืืน (SDGs) วิิ ก ฤ ต โ ค วิิ ด ‑ 1 9 ที่่� ทั้้� ง โ ล ก แ ล ะ ไ ท ย กำำ�ลัั ง เ ผ ชิิ ญ อ ยู่่� การเจรจาการค้า้ ภายใต้้รััฐธรรมนููญปีี  2560 ได้ใ้ ห้บ้ ทเรียี นที่่�สำำ�คััญกัับทุกุ สัังคมว่่า ความมั่่น� คงทางอาหาร ความมั่่�นคงทางยา และระบบหลัักประกัันสุุขภาพถ้้วนหน้้า ในอดีตี สมัยั รัฐั ธรรมนูญู พ.ศ. 2550 ใช้บ้ ังั คับั มาตรา 190 เป็็นหััวใจสำำ�คััญของการฝ่่าวิิกฤตด้้านสุุขภาพ ดัังนั้้�น ได้้กำำ�หนดให้้กระบวนการทำำ�หนัังสืือสััญญาระหว่่างประเทศ การที่่�ประเทศไทยเข้า้ ร่ว่ มความตกลงการค้้าระหว่่างประเทศ เป็็นไปด้้วยความรอบคอบและเกิิดผลประโยชน์์โดยรวมต่่อ ใด ๆ จำำ�เป็็นต้้องศึึกษาและประเมิินผลกระทบอย่่างรอบด้้าน ประเทศชาติิ การจัดั ทำำ�ร่า่ งกรอบเจรจา การทำำ�งานวิจิ ัยั การรับั ฟังั ไม่่เพีียงในเรื่่อ� งการค้้า การลงทุุน และห่่วงโซ่่อุุปทาน แต่่ยััง ความคิิดเห็น็ ต้้องผ่า่ นความเห็น็ ชอบของรัฐั สภาก่่อนการเริ่่ม� รวมถึงึ ความมั่่น� คงทางอาหาร ความมั่่น� คงทางยา ระบบสุขุ ภาพ เจรจา โดยมีหี ลักั การเยียี วยาที่่ร� วดเร็ว็ เหมาะสมและเป็น็ ธรรม และการบรรลุเุ ป้า้ หมายการพัฒั นาที่่ย� ั่่ง� ยืนื (SDGs) รวมถึงึ สร้า้ ง โดยคำำ�นึึงถึึงความเป็็นธรรมระหว่่างผู้้�ที่่�ได้้รับั ประโยชน์์กัับ การมีสี ่ว่ นร่ว่ มของสังั คมในกระบวนการการเจรจาการค้า้ ระหว่า่ ง ผู้้�ที่่ไ� ด้ร้ ับั ผลกระทบ แต่ภ่ ายใต้ร้ ัฐั ธรรมนูญู พ.ศ. 2560 ขั้้น� ตอน ประเทศ เพื่่อ� ให้เ้ กิิดความเป็น็ ธรรมระหว่่างผู้้�ที่่�ได้้รับั ประโยชน์์ การเจรจาการค้้าระหว่่างประเทศไม่ต่ ้้องถูกู ผูกู มัดั โดยมาตรา กัับผู้้�ที่่�ได้้รับั ผลกระทบด้้วย บทความนี้้�เป็็นการอภิิปรายถึึง 190 ในรัฐั ธรรมนููญ พ.ศ. 2550 อีีกต่่อไป โดยได้้ตััดกลไก ผลกระทบด้้านสุขุ ภาพจากความตกลงหุ้้�นส่่วนทางเศรษฐกิิจ การมีีส่่วนร่ว่ มและการตรวจสอบก่่อนหน้้าการเจรจาหนัังสืือ ระดับั ภูมู ิภิ าค (RCEP) ซึ่่�งเริ่่ม� บังั คับั ใช้ใ้ นปี ี 2565 และความตกลง สัญั ญาระหว่า่ งประเทศออก และลดทอนหลักั การเยียี วยาเหลือื หุ้้�นส่ว่ นทางเศรษฐกิจิ ภาคพื้้น� แปซิฟิ ิิ ก (CPTPP) ที่่ป� ระเทศไทย แค่่การ “เยีียวยาเท่่าที่่�จำำ�เป็็น” เท่่านั้้�น ด้้วยเหตุุนี้้� การเจรจา แสดงความสนใจที่่�จะเข้้าร่ว่ มการเจรจา รวมทั้้�งเปรียี บเทีียบ การค้้าระหว่่างประเทศที่่�เกิิดขึ้้�นจึึงสร้า้ งความกัังวลให้้กัับคน เนื้้�อหาสำำ�คััญของการเจรจาข้อ้ ตกลงการค้้าทั้้�งสองฉบัับ จำำ�นวนไม่น่ ้้อย ภาพ: unsplash.com/photos/nRR_wCiH4GQ 70 — สุุขภาพคนไทย 2565

ทั้้�งนี้้� ความตกลงทางเศรษฐกิิจที่่�คนจำำ�นวนมากให้้ ความสนใจ เนื่่�องด้้วยเป็น็ เขตการค้้าเสรีขี นาดใหญ่่ ประกอบ ด้้วยชาติิมหาอำำ�นาจทางเศรษฐกิิจที่่�สำำ�คััญของโลกหลายชาติิ และเกี่่�ยวพัันกัับประเทศไทย นั้้�นคืือ ความตกลงหุ้้�นส่่วน ทางเศรษฐกิิจระดัับภููมิิภาค (Regional Comprehensive Economic Partnership) หรือื ที่่�เรียี กกัันว่่า “RCEP” และความตกลงหุ้้�นส่่วนทางเศรษฐกิิจภาคพื้�้นแปซิิฟิิ ก (Comprehensive and Progressive Agreement of Trans- Pacific Partnership) หรือื “CPTPP” โดยทั้้ง� สองความตกลง ต่่างมีีเป้้าหมายหลัักเพื่่�อเปิิดเสรีที างการค้้า และการลงทุุน หากแต่่มีีความแตกต่่างในกลุ่่�มประเทศสมาชิิก และเนื้้�อหา สาระในข้้อบทของความตกลง จึึงถืือเป็็นความท้้าทายของ ประเทศไทยในการตััดสิินใจเพื่่�อเข้้าร่ว่ มขบวนรถไฟทางด้้าน การค้้าของทั้้�งสองข้อ้ ตกลงนี้้� ประเทศสมาชิิก RCEP ภาพ: สุุขภาพคนไทย, 2565. ความตกลงหุ้้�นส่่วนทางเศรษฐกิจิ ระดัับภููมิภิ าค (RCEP) ความตกลง RCEP ถืือเป็็นเขตการค้้าเสรีที ี่่�มีีขนาดใหญ่่ เก็็บกัับสิินค้้าไทย จำำ�นวน 39,366 รายการ โดยลดภาษีีเหลืือ ที่่�สุุดในโลก ประกอบด้้วย 15 ประเทศสมาชิิก ได้้แก่่ บรููไน 0% ทัันทีี จำำ�นวน 29,891 รายการ ในส่่วนของจีีน ญี่่ป� ุ่่�น และ ดารุุสซาลาม, กัมั พูชู า, ลาว, สิงิ คโปร์,์ เกาหลีใี ต้,้ ไทย, เวียี ดนาม, เกาหลีีใต้้ จะลดและยกเลิิกภาษีีศุุลกากรกัับสิินค้้าที่่�ส่่งออก ออสเตรเลีีย, จีีน, ญี่่ป� ุ่่�น, นิิวซีแี ลนด์์, ฟิิ ลิิปปินิ ส์์, อิินโดนีีเซียี , จากไทย เพิ่่ม� เติิมจาก FTA ที่่�มีอี ยู่่�ในแล้้วในสิินค้้าจำำ�นวนมาก มาเลเซีีย และเมีียนมา มีีประชากรรวมกััน 2,300 ล้้านคน เช่น่ ผลไม้ส้ ดและแปรรููป สินิ ค้า้ ประมง น้ำำ�ผลไม้้ ยางพาราและ (30.2% ของประชากรโลก) มูลู ค่่า GDP รวม 28.5 ล้้านล้้าน ผลิิตภััณฑ์์ยาง รถยนต์์และส่่วนประกอบ พลาสติิก เคมีภี ััณฑ์์ ดอลลาร์ส์ หรัฐั (33.6% ของ GDP โลก) และมูลู ค่่าการค้้ารวม ชิ้้น� ส่ว่ นอุปุ กรณ์ไ์ ฟฟ้า้ และคอมพิวิ เตอร์แ์ ละส่ว่ นประกอบ เป็น็ ต้น้ 10.7 ล้า้ นล้า้ นดอลลาร์ส์ หรัฐั (30.3% ของมูลู ค่า่ การค้า้ ของโลก)1 นอกจากนี้้� ความตกลง RCEP จะช่่วยอำำ�นวยความสะดวก หลังั จากที่่ไ� ทยและประเทศต่า่ ง ๆ อีกี 8 ประเทศได้ใ้ ห้ส้ ัตั ยาบันั ทางการค้า้ แก่ส่ มาชิกิ อาทิิ สินิ ค้า้ ที่่เ� น่า่ เสียี ง่า่ ยจะได้ร้ ับั การตรวจ ไปเมื่่อ� วันั ที่่� 28 ตุลุ าคม 2564 ความตกลงดังั กล่า่ วได้ม้ ีผี ลบังั คับั ปล่่อยพิธิ ีกี ารศุลุ กากรภายใน 6 ชั่่ว� โมง และสิินค้้าปกติิภายใน ใช้้อย่่างเป็็นทางการในวัันที่่� 1 มกราคม 2565 โดยประเทศ 48 ชั่่�วโมง และการขยายโอกาสในธุุรกิิจบริกิ ารของไทย เช่่น สมาชิกิ จะได้ร้ ับั ประโยชน์จ์ ากการยกเลิกิ ภาษีี และลดภาษีีเหลือื ก่อ่ สร้า้ ง ค้า้ ปลีกี สุขุ ภาพ ภาพยนตร์แ์ ละบันั เทิงิ เป็น็ ต้น้ โดยธุรุ กิจิ ร้อ้ ยละ 0 ในสินิ ค้า้ หลากหลายรายการ การอำำ�นวยความสะดวก บริกิ ารด้า้ นสุขุ ภาพ2 เป็น็ อุตุ สาหกรรมที่่ไ� ทยมีศี ักั ยภาพอย่า่ งมาก ทางการค้้า และการขยายโอกาสในธุุรกิิจบริกิ าร จากที่่�ภาครัฐั ได้้กำำ�หนดให้ไ้ ทยเป็็นศูนู ย์์กลางบริกิ ารทางด้้าน สุขุ ภาพ และการแพทย์ใ์ นระดับั เอเชียี รวมถึงึ เป็น็ หนึ่่�งในจุดุ หมาย สำำ�หรับั ประโยชน์์ที่่�ไทยจะได้้รับั จากความตกลง RCEP ปลายทางของนัักท่่องเที่่�ยวเชิงิ สุขุ ภาพทั่่�วโลก ที่่ส� ำำ�คัญั มีหี ลายประการ อาทิิ สมาชิกิ RCEP ยกเลิกิ ภาษีีนำำ�เข้า้ ที่่� สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 71

ผลด้้านบวก ข้้อกังั วล จากรายงานโครงการศึึกษาผลกระทบของการจััดทำำ� 1 ความตกลงหุ้้�นส่่วนเศรษฐกิิจในภููมิิภาคของสถาบัันวิิจััยเพื่่�อ การพััฒนา3 ชี้้�ให้้เห็็นว่่าการเปิิดตลาดเสรีที างด้้านสุุขภาพ การให้้บริิการทางการแพทย์์ มีีข้้อกัังวลจากหน่่วยงาน และสัังคม จะส่่งผลกระทบเชิิงบวกต่่อทั้้�งผู้้�ประกอบการและ ที่่�เกี่่�ยวข้้องทางด้้านสุุขภาพ อาทิิการเข้้ามาของบุุคลากร บุุคลากรทางการแพทย์์ ผู้้�บริโิ ภค และเศรษฐกิิจโดยรวมของ ทางการแพทย์์ที่่�ไม่่มีีคุุณภาพ หรืือขาดมาตรฐานจาก ประเทศไทย ดัังนี้้� ต่า่ งประเทศ ความแตกต่า่ งของมาตรฐานวิชิ าชีพี ทางการแพทย์์ ในแต่ล่ ะประเทศ รวมถึงึ อุปุ สรรคทางด้า้ นภาษาระหว่า่ งบุคุ ลากร 1 ทางการแพทย์จ์ ากต่่างประเทศและผู้้�รับั บริกิ ารชาวไทย ผู้้�ประกอบการและนัักลงทุุน มีีโอกาสเข้้าไปเปิิดกิิจการ 2 ในกลุ่่�มสมาชิิก RCEP โดยเฉพาะในประเทศเพื่่�อนบ้้าน ร ว ม ทั้้� ง ก า ร เ ดิิ น ท า ง เ ข้้ า ม า รัับ บ ริิก า ร ข อ ง ผู้้�ป่่ ว ย จ า ก ความตกลงด้้ านทรััพย์์สิิ นทางปััญญา จ า ก ข้้ อ เ ส น อ ต่่างประเทศในไทยมากขึ้้�น ที่่�ให้้มีีการคุ้้�มครองทรัพั ย์์สิินทางปััญญาเกิินกว่่ามาตรฐาน ในความตกลง TRIPs หรืือถููกเรีียกว่่า “TRIPs+” เช่่น 2 การเข้า้ ร่ว่ มในสนธิสิ ัญั ญาความร่ว่ มมือื ด้า้ นสิทิ ธิบิ ัตั ร (Patent Cooperation Treaty: PCT) ที่่�กำำ�หนดให้้สำำ�นัักงานสิิทธิบิ ััตร การเคลื่่�อนย้้ายของบุุคลากรทางการแพทย์์อย่่างเสรีี จะเกิิด ของประเทศพัฒั นาแล้้วเป็น็ ผู้้�ดำำ�เนิินรับั คำำ�ขอ และตรวจสอบ การเข้้ามาของบุุคลากรทางการแพทย์์ที่่�มีีความเชี่่�ยวชาญ ซึ่่�งอาจเป็น็ การเปิดิ โอกาสให้บ้ รรษััทข้า้ มชาติผิ ู้้�เป็น็ เจ้า้ ของสิทิ ธิิ เกิิดการถ่่ายทอดเทคโนโลยีี และองค์์ความรู้้� ตลอดจน ในทรัพั ย์ส์ ินิ ทางปัญั ญายื่่น� ขอรับั สิทิ ธิบิ ัตั รครั้้ง� เดียี วใช้ไ้ ด้ใ้ นหลาย ลดปัญั หาการขาดแคลนบุคุ ลากรทางแพทย์์ ในทางตรงกันั ข้า้ ม ประเทศ และการขยายอายุคุ ุ้้�มครองสิทิ ธิบิ ัตั ร อาจทำำ�ให้บ้ รรษััท ทำำ�ให้้บุุคลากรทางการแพทย์์ชาวไทยมีีโอกาสในการออกไป ยาและเคมีีภััณฑ์์ข้้ามชาติิผููกขาดตลาดเป็็นระยะเวลานาน ทำำ�งานในต่่างประเทศเพื่่อ� ที่่�จะสั่่�งสมความรู้้�และประสบการณ์์ ทำำ�ให้ป้ ระเทศกำำ�ลังั พัฒั นาเข้า้ ถึงึ ยาในราคาแพง และประสบกับั ปัญั หาทางด้า้ นสาธารณสุขุ มากขึ้้�น โดยเฉพาะกับั ยาชื่่อ� สามัญั 3 ที่่ใ� ช้ใ้ นการรักั ษาหลากหลายโรค อาทิิ เอชไอวีี โรคตับั อักั เสบซีี โรคมะเร็ง็ โรคหััวใจ เป็น็ ต้้น4 ผู้้�บริโิ ภคในประเทศ จะมีที างเลืือกในการเข้า้ รับั บริกิ ารมากขึ้้�น ได้ร้ ับั บริกิ ารที่่ด� ีขี ึ้้�น และมีอี ัตั ราค่า่ บริกิ ารที่่ห� ลากหลายมากขึ้้�น 3 รวมทั้้�งได้้รับั โอกาสในการรักั ษาของบุุคลากรทางการแพทย์์ ต่่างประเทศที่่�มีีความเชี่่�ยวชาญกลุ่่�มโรคหายากบางประเภท ประเด็็นเรื่่อ� งของการคุ้้�มครองข้้อมููลแบบเบ็็ดเสร็จ็ (data ที่่�บุุคลากรทางแพทย์์ชาวไทยยัังไม่่มีีความเชี่่�ยวชาญ ซึ่่�งล้้วน exclusivity) นับั เป็น็ การคุ้้�มครองที่่น� อกเหนือื ไปจากความตกลง แต่ม่ าจากการเปิดิ ตลาดในมีกี ารแข่ง่ ขันั ของธุรุ กิจิ โรงพยาบาล TRIPs ที่่�อาจทำำ�ให้้เกิิดการคุ้้�มครองสิิทธิบิ ััตรในทางเทคนิิค ภาคเอกชนที่่�เป็็นเจ้้าของทั้้�งชาวไทย และชาวต่่างชาติิ ไปอย่่างไม่่มีีที่่�สิ้้�นสุุด หรือื ไม่่มีีวัันหมดอายุุ (evergreening patent) ซึ่่�งนอกจากจะทำำ�ให้้ยาราคาถููกออกสู่่�ตลาดล่่าช้้า 4 ยัังอาจทำำ�ให้้ประชาชนไม่่ได้้รับั ข้้อมููล เช่่น ผลข้้างเคีียงจาก การใช้ย้ า เป็็นต้้น เศรษฐกิิจโดยรวม ได้้รัับประโยชน์์จากการขยายตััวของ อุุตสาหกรรมด้้านสุุขภาพ ซึ่่�งจากทั้้�งการเข้้ามาของบุุคลากร ฉะนั้้�น ประเทศไทยจึึงควรให้้ความมั่่�นใจกัับสัังคมว่่า ทางการแพทย์์ และผู้้�ประกอบการจากต่่างประเทศ ส่่งผลให้้ ความตกลง RCEP ที่่�ได้ใ้ ห้้สััตยาบััน และมีีผลบัังคัับใช้้แล้้ว ได้ร้ ับั การพัฒั นาองค์ค์ วามรู้้� การบริหิ ารจัดั การ และเทคโนโลยีี จะไม่ส่ ่่งผลกระทบต่่อระบบสาธารณสุขุ และสุขุ อนามัยั ของ ทัันสมััย ทำำ�ให้้เกิิดบริกิ ารทางการแพทย์์ที่่�หลากหลาย และ ประชาชนภายในประเทศ โดยไทยควรดำำ�เนินิ การให้ป้ ระชาชน เข้า้ ถึงึ ได้ใ้ นต้น้ ทุนุ ที่่ไ� ม่ส่ ูงู จึงึ สามารถที่่จ� ะพัฒั นาให้เ้ ป็น็ ศูนู ย์ก์ ลาง ทุกุ คนสามารถเข้า้ ถึงึ ยาได้อ้ ย่า่ งทั่่ว� ถึงึ สนับั สนุนุ การผลิติ ยาชื่่อ� ทางการแพทย์์และสุุขภาพ และสร้า้ งรายได้ใ้ ห้้แก่่ประเทศ สามัญั การถ่า่ ยทอดเทคโนโลยีี ตลอดจนงบประมาณในการวิจิ ัยั ในอนาคต และพัฒั นาระบบสาธารณสุขุ อย่า่ งต่่อเนื่่�อง 72 — สุุขภาพคนไทย 2565

ภาพ: Reuters/Aflo บน jiia.or.jp/en/ajiss_commentary/simultaneous-application-for-cptpp-membership-by-china-and-taiwan.html ความตกลงหุ้้�นส่่วนทางเศรษฐกิิจ ภาคพื้้�นแปซิิฟิิ ก (CPTPP) ความตกลง CPTPP เป็น็ อีกี หนึ่่�งความตกลงที่่ม� ีคี วามสำำ�คัญั ระดับั โลก แม้ว้ ่า่ การเข้้าร่ว่ มขบวนความตกลงพหุุภาคีีของ ประเทศสมาชิกิ ผู้้�เข้า้ ร่ว่ มมีจี ำำ�นวนน้อ้ ยกว่า่ RCEP โดยมีี 11 ประเทศ ประกอบ CPTPP นี้้� อาจช่่วยให้ไ้ ทยสามารถขยายโอกาส ด้ว้ ย แคนาดา, เม็ก็ ซิโิ ก, มาเลเซียี , สิงิ คโปร์,์ ญี่่ป� ุ่่�น, ออสเตรเลียี , นิวิ ซีแี ลนด์,์ ในการส่ง่ ออกสินิ ค้า้ หลากหลายประเภทไปสู่่�ตลาด บรููไน, เวียี ดนาม, ชิลิ ีี และเปรูู ซึ่่�งถือื เป็น็ ความตกลงที่่ม� ีขี นาดใหญ่ร่ องลงมา ใหม่ท่ ี่่ไ� ม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ สมาชิกิ ในความตกลง RCEP หรือื จาก RCEP ทั้้ง� นี้้� CPTPP มีขี ้อ้ ตกลงที่่ค� รอบคลุมุ มากกว่า่ ด้า้ นการค้า้ การลงทุนุ มีกี ารทำำ� FTA กับั ไทย อีกี ทั้้ง� ช่ว่ ยเพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพ แต่่ขยายขอบเขตไปถึึงภาคบริกิ าร การจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครัฐั การคุ้้�มครอง ก า ร ผ ลิิ ต ข อ ง ไ ท ย จ า ก ก า ร อ า ศัั ย ป ร ะ โ ย ช น์์ ทรัพั ย์ส์ ินิ ทางปัญั ญา (เช่น่ สมาชิกิ ต้อ้ งเข้า้ ร่ว่ มอนุสุ ัญั ญาระหว่า่ งประเทศเพื่่อ� ในการเคลื่่�อนย้้ายปััจจััยการผลิิตอย่่างเสรีจี าก การคุ้้�มครองพันั ธุ์์�พืชื ใหม่่ หรือื International Union for the Protection of ทั้้ง� ฝั่�่งภูมู ิภิ าคอเมริกิ า ยุโุ รป และเอเชียี ซึ่่�งจะทำำ�ให้้ New Varieties of Plants (UPOV) 1991 รวมทั้้ง� ต้อ้ งมีกี ารเชื่่อ� มโยงระบบแจ้ง้ ประเทศไทยมีโี อกาสในการเข้า้ เป็น็ ส่่วนหนึ่่�งของ เตือื นสิทิ ธิบิ ัตั รยา) หรือื แม้แ้ ต่ก่ ารคุ้้�มครองสิทิ ธิแิ รงงาน (ตามอนุสุ ัญั ญาของ ห่ว่ งโซ่ก่ ารผลิติ ระดับั โลก สามารถดึงึ ดูดู การลงทุนุ องค์ก์ ารแรงงานระหว่า่ งประเทศ (ILO) เช่น่ การให้ม้ ีสี หภาพแรงงานข้า้ มชาติ)ิ จากประเทศสมาชิกิ ตลอดจนเพิ่่ม� ขีดี ความสามารถ ซึ่่�งเป็น็ มาตรฐานที่่�สูงู กว่่าเขตการค้้าเสรีี (FTA) ที่่�ไทยได้้ร่ว่ มลงนามมาแล้้ว ในการแข่ง่ ขันั ให้แ้ ก่ป่ ระเทศได้้ โดยในช่ว่ งหลายปีี ทั้้�งหมด และเป็น็ ข้อ้ ตกลงพหุภุ าคีีที่่�ครอบคลุมุ ตลาดขนาดใหญ่่ ครอบคลุมุ ที่่�ผ่่านมา ไทยมีีแนวโน้้มอย่่างสููงที่่�จะสููญเสีีย ประชากร 7% และขนาดเศรษฐกิิจ 13% ของโลก รวมถึึงมีีมหาอำำ�นาจ ความสามารถในการแข่ง่ ขันั ให้ก้ ับั ประเทศคู่่�ค้า้ คู่่�แข่ง่ ทางเศรษฐกิจิ ให้ค้ วามสนใจเข้า้ ร่ว่ มเพิ่่ม� เติมิ รวมถึงึ จีนี และไต้ห้ วันั (ยื่่น� หนังั สือื ในภููมิิภาค เนื่่�องจากประเทศคู่่�แข่่งของไทย ขอเจรจาเมื่่อ� 16 และ 22 ก.ย. 2564 ตามลำำ�ดับั )5 ซึ่่�งหากรวมกลุ่่�มประเทศที่่� บางประเทศ เช่น่ เวียี ดนามและมาเลเซียี ได้เ้ ข้า้ ร่ว่ ม สนใจเหล่่านี้้จ� ะทำำ�ให้ม้ ีขี นาดเศรษฐกิิจใหญ่ถ่ ึึง 1 ใน 3 ของโลก ความตกลง เป็็นสมาชิิก CPTPP ไทยจึึงได้้รับั แรงกดดัันจาก CPTPP จึึงเป็็นเป้า้ หมายการเจรจาต่่อไปของประเทศไทย นัักลงทุนุ ต่่างประเทศให้เ้ ข้า้ ร่ว่ ม CPTPP เพื่่อ� ให้้ สามารถส่่งออกสิินค้้าโดยได้้รับั สิิทธิิประโยชน์์ ทางภาษีีเช่น่ เดีียวกัับประเทศอื่่�น6 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 73

ประเทศที่่�เกี่่�ยวข้อ้ งกัับ CPTPP รัฐั คู่่�สััญญา รัฐั ผู้้�ลงนาม รัฐั ที่่�สมัคั รเข้้าร่ว่ มความตกลงอย่่างเป็น็ ทางการแล้้ว รัฐั ที่่�กำำ�ลัังอยู่่�ระหว่่างการพิิจารณา ภาพ: สุขุ ภาพคนไทย, 2565. ผลด้านบวก 1 2 3 ด้้ า น ก า ร ค้้ า ก า ร เ ข้้ า C P T P P จ ะ การลงทุนุ การเข้า้ ร่ว่ ม CPTPP คาดว่า่ จะ การยกระดับั มาตรฐานสินิ ค้า้ และบริกิ าร นำำ�ไปสู่่�การลดกำำ�แพงภาษีีสิินค้้านำำ�เข้า้ ทำำ�ให้ไ้ ทยสามารถขยายการลงทุนุ เพิ่่ม� ขึ้้�น การเปิิดเสรีดี ้้านจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครัฐั ฯ ระหว่่างประเทศสมาชิิก ซึ่่�งจะช่่วยให้้ และมีีส่่วนช่่วยรักั ษาแรงงานที่่�มีีทัักษะ ให้ม้ ีกี ารแข่ง่ ขันั มากขึ้้�น และการยกระดับั ไทยสามารถขยายตลาดไปยัังประเทศ และองค์์ความรู้้ใ� นภาคอุุตสาหกรรม สิิ ท ธิิ พื้้� น ฐ า น แ ร ง ง า น ใ ห้้ ส อ ด ค ล้้ อ ง ที่่�ไทยยังั ไม่ไ่ ด้้มีขี ้อ้ ตกลง FTA และช่ว่ ย ที่่� มีี ค ว า ม ซัั บ ซ้้ อ น เ ช่่ น ย า น ย น ต์์ กัับกติิกาสากลของโลก (improve เพิ่่�มโอกาสของผู้้�บริิโภคในประเทศ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ เครื่่อ� งใช้ไ้ ฟฟ้้า และ regulatory infrastructure) จะกระตุ้้�น ในการเข้้าถึึงตััวเลืือกสิินค้้ามากขึ้้� น เ ค รื่่�อ ง จัั ก ร ค า ด ว่่ า ก า ร ล ง ทุุ น จ ะ ให้ผ้ ู้้�ประกอบการไทยยกระดับั มาตรฐาน โดยประเมินิ ว่า่ ผลประโยชน์ข์ องการเข้า้ ขยายตััวถึึง 5.5% ต่่อปีี หรือื คิิดเป็็น การผลิติ และคุณุ ภาพสินิ ค้า้ และบริกิ าร CPTPP ต่อ่ การส่ง่ ออกและการนำำ�เข้า้ จะ 2 แสนล้า้ นบาท (หากคำำ�นวณจากข้อ้ มูลู ให้ม้ ีมี าตรฐานเพื่่อ� แข่ง่ ขันั กับั ชาติสิ มาชิกิ เพิ่่ม� ขึ้้�นประมาณ 1.1% และ 1.4% ต่่อปีี ปีี 2562)8 หรือื คิดิ เป็น็ 2.7 และ 3.0 พันั ล้า้ นดอลลาร์์ ตามลำำ�ดัับ (หากคำำ�นวณจากข้้อมููล ปี ี 2562)7 ข้อ้ กังั วล 1 2 ไม่่สามารถเจรจาต่่อรองได้้ เนื่่�องจาก อาจส่่งผลกระทบต่่อหลัักการพััฒนาที่่�ยั่่ง� ยืืน (SDG)9 ในด้้านสุขุ ภาพ ความตกลง ความตกลง CPTPP เริ่่�มมีีผลบัังคัับ CPTPP อาจทำำ�ให้เ้ กิิดการพัฒั นาที่่�ขาดความสมดุลุ ตามเป้า้ หมายเพื่่อ� การพัฒั นาที่่� ใช้้แล้้วใน 8 ประเทศที่่�ให้้สััตยาบัันจาก ยั่่ง� ยืนื (SDGs)10 ใน 2 ประเด็็นหลััก ประการแรก คืือ ผลกระทบต่่อการเข้า้ ถึึงบริกิ าร 11 ประเทศที่่ร� ่ว่ มลงนาม ทำำ�ให้ก้ ารเข้า้ ร่ว่ ม ขั้้น� พื้้น� ฐานของคนยากจน (เป้า้ ประสงค์ท์ ี่่� 1.4 ภายใต้้ SDG1) และมุ่่�งเพิ่่ม� ความสามารถ ของไทยในอนาคตไม่ส่ ามารถที่่จ� ะแก้ไ้ ข ในการเข้า้ ถึึงวััคซีนี และยารักั ษาโรค (เป้า้ ประสงค์์ที่่� 3.b ภายใต้้ SDG3) โดยความ เนื้้อ� หาสาระข้อ้ บทของความตกลงฯ ได้้ ตกลง CPTPP จะไม่ใ่ ห้้รัฐั วิิสาหกิิจเลืือกปฏิิบััติิในการซื้้อ� ขายสิินค้้าและบริกิ าร และ สิ่่�งที่่�ทำำ�ได้้ก็็คืือ เมื่่�อยื่่�นหนัังสืือแสดง ต้้องเป็็นไปตามกลไกราคาตลาด ซึ่่�งรวมถึึงยารักั ษาโรคและโครงสร้า้ งพื้้�นฐาน เจตจำำ�นงเข้า้ ร่ว่ มความตกลงฯ แล้ว้ ไทย ต่่าง ๆ ซึ่่�งเป็็นสวััสดิิการที่่�รัฐั อุดุ หนุนุ ให้ป้ ระชาชนเข้า้ ถึึงในราคาถูกู ประการที่่� 2 คืือ อาจขอยกเว้้นและผ่่อนผัันบางรายการ ผลกระทบต่่อการกำำ�จััดขยะอัันตราย ขยะติิดเชื้้�อและกากอุุตสาหกรรมให้้ถููกต้้อง เท่่าที่่�เคยมีีสมาชิิกความตกลงฯ ได้้ขอ (เป้้าประสงค์์ที่่� 12.4 ภายใต้้ SDG12) เนื่่�องจากความตกลง CPTPP มีขี ้อ้ กำำ�หนดให้้ ผ่อ่ นผันั หรือื ยกเว้น้ ไว้เ้ ท่า่ นั้้น� ซึ่่�งต้อ้ งแลก ยอมรับั สิินค้้าปรับั สภาพเป็น็ ของใหม่่ (remanufactured goods) จึึงอาจเป็น็ ใบเบิกิ กับั การยอมรับั และขอข้อ้ แลกเปลี่่ย� นจาก ทางให้เ้ กิิดการนำำ�เข้า้ ขยะทางการแพทย์์ เนื่่อ� งจากประเทศไทยยังั คงขาดเทคโนโลยีี ประเทศสมาชิกิ เดิิม ในการตรวจสอบคุณุ ภาพสิินค้้า และข้อ้ กำำ�หนดในการจััดการของเสีีย 74 — สุุขภาพคนไทย 2565

3 ภาพ: freepik.com/free-photo/closeup-view-pharmacist- hand-taking-medicine-box-from-shelf-drug- ความหลากหลายทางชีีวภาพ การกำำ�หนดให้้ภาคีีสมาชิิกต้้องเข้้าเป็็นสมาชิิก store_11036160.htm อนุุสััญญาการคุ้้�มครองพัันธุ์์�พืืชใหม่่ (UPOV1991) อาจจะส่่งผลกระทบ ต่่อความหลากหลายทางชีีวภาพ วิิถีีชีีวิิตของชุุมชน และเกษตรกรรายย่่อย สรุุป โดยเฉพาะการที่่�เกษตรกรอาจจะเสี่่�ยงต่่อการถูกู ดำำ�เนินิ คดีีอาญาหากเก็็บเมล็็ดพันั ธุ์์� ในฤดูกู าลถัดั ไป หรือื แลกเปลี่่ย� นกันั ในชุมุ ชน ซึ่่�งในรายงานของคณะกรรมาธิกิ ารวิสิ ามัญั ในช่่วงหลัังวิิกฤตโควิิด‑19 สุุขภาพ สภาผู้้�แทนราษฎรระบุวุ ่า่ ประเทศไทยเป็น็ แหล่ง่ ความหลากหลายทางชีวี ภาพที่่ส� ำำ�คัญั ของประชาชนและระบบสาธารณสุุข ทำำ�ให้อ้ นุสุ ััญญา UPOV1991 ไม่เ่ หมาะสมที่่�จะนำำ�มาใช้ใ้ นบริบิ ทของประเทศไทย11 ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ด้้ รัับ ค ว า ม บ อ บ ช้ำ�ำ รุุนแรง ประเทศไทยอาจต้้องทบทวน 4 ให้้ถี่่�ถ้้วนถึึงการเข้้าร่่วม และเจรจา ความตกลงระหว่่างประเทศต่่าง ๆ การขยายอายุุสิิทธิิบััตรและการผููกขาดข้้อมููลทางยา12 แม้้ประเด็็นการขยาย ว่่ า จ ะ ส่่ ง ผ ล ก ร ะ ท บ ต่่ อ ค ว า ม มั่่� น ค ง อายุุสิิทธิิบััตรและการผููกขาดข้้อมููลทางยาจะถููกพัักไว้้เมื่่�อสหรัฐั ฯ ถอนตััวจาก ด้้ านสุุขภาพของประเทศอ ย่่ า ง ไ ร ความตกลง แต่ย่ ังั มีขี ้อ้ บทที่่ส� ่ง่ ผลกระทบต่อ่ การเข้า้ ถึงึ ยา อาทิิ การจำำ�กัดั สิทิ ธิพิ ิเิ ศษของ โดยเฉพาะ CPTPP ซึ่่�งต้้องพิจิ ารณาทั้้�ง องค์์การเภสััชกรรม, การจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครัฐั , การกำำ�หนดให้้ อย. ต้้องทำำ�หน้้าที่่� ในด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม สิ่่�งแวดล้้อม ตรวจสอบสิิทธิบิ ััตรซึ่่�งเป็็นทรัพั ย์์สิินเอกชน อีีกทั้้�งยัังจำำ�กััดมาตรการบัังคัับใช้้สิิทธิิ รวมถึึงสาธารณสุุขไปพร้อ้ มกััน หาก (compulsory licensing หรือื CL) ด้้วย ซึ่่�งมาตรการนี้้�เป็็นมาตรการยืืดหยุ่่�น ประเทศไทย ต้้ องการที่่� จะเข้้าร่่วม ในความตกลงด้้านทรัพั ย์์สิินทางปััญญาขององค์์การการค้้าโลกที่่�ประเทศไทย ความตกลง CPTPP ควรที่่�จะจััดการ เคยใช้จ้ นสามารถทำำ�ให้้องค์์การเภสััชกรรมผลิิตยาต้้านไวรัสั ในราคาที่่�ถูกู กัับข้้อห่่วงกัังวลต่่าง ๆ ข้้างต้้น และมีี กระบวนการรับั ฟัังความคิิดเห็็นของ 5 ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ ผู้้�มีี ส่่ ว น ไ ด้้ เ สีี ย ต่่ า ง   ๆ และเตรียี มความพร้อ้ มในการเยีียวยา ค่่าใช้จ้ ่่ายด้้านยาของประเทศอาจเพิ่่ม� ขึ้้�น13 หากไทยเข้า้ ร่ว่ มเป็น็ ภาคีใี นความตกลง อย่่างเต็็มความสามารถ อีีกทั้้�งควร CPTPP อาจทำำ�ให้ค้ ่า่ ใช้จ้ ่า่ ยด้า้ นยาของประเทศเพิ่่ม� ขึ้้�น และอุตุ สาหกรรมยาในประเทศ วางกรอบการเจรจาที่่�ยืดื หยุ่่�น สามารถ อาจได้้รับั ผลกระทบ เนื่่�องจากบทว่่าด้้วยการเชื่่�อมโยงการจดสิิทธิบิ ััตรกัับการขึ้้�น ปรับั ตัวั ได้ต้ ามการเปลี่่ย� นแปลงของโลก ทะเบียี นยา (patent linkage) จะส่ง่ ผลให้ย้ าชื่่อ� สามัญั ที่่ผ� ลิติ ในประเทศจะออกสู่่�ตลาด ที่่�มีีความซัับซ้้อนและมีีความเสี่่�ยงด้้าน ได้ช้ ้า้ ลง และไทยต้อ้ งพึ่่�งพายานำำ�เข้า้ มากขึ้้�น ส่ว่ นบทว่า่ ด้ว้ ยการจัดั ซื้้อ� จัดั จ้า้ งภาครัฐั สุขุ ภาพที่่�ไม่อ่ าจคาดเดาได้้ (government procurement) จะส่ง่ ผลให้ป้ ระเทศต้อ้ งพึ่่�งพายานำำ�เข้า้ มากขึ้้�น ทำำ�ให้้ ไทยมีคี ่่าใช้จ้ ่่ายด้้านยาเพิ่่ม� ขึ้้�น และมูลู ค่่าตลาดของอุตุ สาหกรรมยาภายในประเทศ สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 75 ลดลง 6 รััฐบาลไทยอาจถููกภาคเอกชนฟ้้อง ความตกลง CPTPP กำำ�หนดให้้ภาคีีสมาชิิก ต้้องคุ้้�มครองการลงทุนุ รวมทั้้�งเปิดิ โอกาสให้น้ ักั ลงทุนุ ต่่างชาติิฟ้อ้ งร้อ้ งรัฐั ผ่า่ นกลไก อนุุญาโตตุุลาการนอกประเทศได้้ แม้้ว่่าจะเป็็นนโยบายสาธารณะเพื่่�อประชาชน ดังั นั้้น� จึงึ เป็น็ ข้อ้ ห่ว่ งกังั วลของกระทรวงสาธารณสุขุ ว่า่ เอกชนอาจฟ้อ้ งรัฐั ในการออก มาตรการด้า้ นสาธารณสุขุ เช่น่ ยาสูบู เครื่่อ� งดื่่ม� แอลกอฮอล์์ และการใช้้ CL14 เป็น็ ต้น้ จากข้อ้ กังั วลข้า้ งต้น้ สภาองค์ก์ รของผู้้�บริโิ ภค ซึ่่�งจัดั ขึ้้�นตาม พ.ร.บ. การจัดั ตั้้ง� สภา องค์ก์ รของผู้้�บริโิ ภค พ.ศ.2562 ได้แ้ สดงความกังั วลเรื่่อ� งความมั่่น� คงทางอาหารและ ความมั่่น� คงทางยาจากการเจรจาในกรอบ CPTPP อีีกทั้้�งประเด็็นอื่่�น ๆ อาทิิ ไม่ใ่ ห้ม้ ีี เลขจดแจ้้งบนฉลากเครื่่อ� งสำำ�อาง ทำำ�ให้้ผู้้�บริโิ ภคเสี่่�ยงภััยจากเครื่่อ� งสำำ�อางที่่�ด้้อย คุุณภาพ, การลดภาษีีนำำ�เข้้ายาสููบและเครื่่อ� งดื่่�มแอลกอฮอล์์ และอัันตรายจาก ผลิิตภััณฑ์์ที่่�ปนเปื้้� อนสารตััดแต่่งพันั ธุกุ รรมและหมู-ู เครื่่อ� งในหมูทู ี่่�มีสี ารเร่ง่ เนื้้�อแดง ตกค้้าง เป็็นต้้น15

8 / 10 สถานการณเ์ ดน่ ทางสุขภาพ การเมืืองบนท้้องถนน กับั หนทางออก ภาพ: freedom.ilaw.or.th/en/node/888 “ แม้้ว่่าการระบาดของโควิิด-19 จะทำำ�ให้้การชุุมนุุมทางการเมืืองต้้องหยุุดพัักไป ระยะหนึ่�่งตั้�้งแต่่ช่ว่ งปลายปีี 2563 แต่่ในปีี 2564 ก็็ได้้เกิิดม็็อบการเมืืองบ่่อยครั้ง�้ และมีกี ารใช้้ ความรุุนแรงระหว่่างรััฐกัับผู้้�ชุุมนุมุ เพิ่่�มขึ้้�นอย่่างชััดเจนโดยมีีการตอบโต้้กัันทั้�้งสองฝ่่าย อีีกทั้้�ง ”มีกี ารดำำ�เนิินคดีีกัับแกนนำ�ำ ม็อ็ บและผู้้�ชุุมนุมุ จำำ�นวนมาก ม็อ็ บปีี  2564 กลัับมา หลังั โควิิด‑19 ซาลง การชุมุ นุมุ ทางการเมือื งของ “ม็อ็ บการเมือื ง ในช่่วงปลายปีี 2563 การชุุมนุุมทางการเมืืองของม็็อบคนรุ่่�นใหม่่ คนรุ่่�นใหม่่” ที่่�ได้้ดำำ�เนิินมาตลอดทั้้�งปีี 2563 ได้้หยุุดพัักไปช่่วงเวลาหนึ่่�ง หลัังจากการระบาดของโควิิด‑19 อีีกระลอก ไ ด้้ ส ร้้ า ง แ ร ง สั่่� น ส ะ เ ทืื อ น ใ ห้้ กัั บ ภูู มิิ ทัั ศ น์์ ก่่อนที่่�จะกลัับมาชุุมนุมุ อีีกครั้้ง� ในเดืือนกุุมภาพัันธ์์ 2564 และมีีการปะทะ การเมืืองไทยอย่่างไม่่เคยปรากฏมาก่่อน ถึึง กัันระหว่่างเจ้้าหน้้าที่่�ควบคุมุ ฝููงชนและผู้้�ประท้้วงบ่่อยครั้้ง� โดยก่่อนหน้้าที่่� แม้้ว่่าจะเผชิิญกัับการสลายการชุุมนุุม และ จะเกิิดการชุุมนุมุ นั้้�น มีีเหตุุการณ์์ที่่�สำำ�คััญ คืือในวัันที่่� 9 กุุมภาพัันธ์์ 2564 สถานการณ์์การระบาดของโควิิด‑19 ก็็ตาม อััยการมีีคำำ�สั่่�งฟ้้อง 4 แกนนำำ�และแนวร่ว่ มกลุ่่�มราษฎร ได้้แก่่ นายพริษิ ฐ์์ แต่ก่ ็ไ็ ม่ไ่ ด้ท้ ำำ�ให้ก้ ารเคลื่่อ� นไหวลดลงไป การชุมุ นุมุ ชีวี ารักั ษ์์ หรือื เพนกวินิ , นายอานนท์์ นำำ�ภา, นายปติวิ ัฒั น์์ สาหร่า่ ยแย้ม้ หรือื บ น ท้้ อ ง ถ น น ยัั ง ค ง ดำำ� เ นิิ น ต่่ อ ไ ป ใ น ปีี   2 5 6 4 หมอลำำ�แบงค์์ และนายสมยศ พฤกษาเกษมสุขุ 1,2 ในวันั ที่่� 10 กุมุ ภาพันั ธ์์ 2564 บทความนี้้จ� ะเป็น็ การอภิปิ รายถึงึ การเคลื่่�อนไหว กลุ่่�มราษฎรจึึงได้้นััดชุุมนุุมอีีกครั้้ง� ในชื่่�อกิิจกรรม “รวมพลคนไม่่มีีจะกิิน ของม็็อบการเมืืองคนรุ่่�นใหม่่ในปีี 2564 เริ่่ม� ต้้น ตีีหม้้อไล่่เผด็็จการ” ต่่อมาเกิิดเหตุุปะทะระหว่่างเจ้้าหน้้าที่่�ควบคุุมฝููงชน จากนำำ�เสนอลำำ�ดัับเหตุุการณ์์สำำ�คััญของม็็อบ กัับผู้้�ชุมุ นุมุ 3 และในวัันที่่� 13 กุมุ ภาพันั ธ์์ 2564 กลุ่่�มราษฎรได้้นััดชุมุ นุมุ อีีก การเมืืองคนรุ่่�นใหม่่ในปีี 2564, ปฏิิกิิริยิ าจาก ในชื่่อ� กิิจกรรม “นับั 1 ถึึงล้้าน คืืนอำำ�นาจให้ป้ ระชาชน” ต่่อมาตำำ�รวจควบคุมุ ฝ่่ายรััฐ, ปฏิิกิิริิยาของสัังคม และฉากทััศน์์ ฝููงชนเข้า้ สลายการชุมุ นุมุ 4 ทางการเมือื งในอนาคต ในวัันที่่� 16 กุมุ ภาพันั ธ์์ 2564 กลุ่่�มราษฎร นำำ�โดย นายจตุภุ ััทร์์ บุญุ ภััทร 76 — สุุขภาพคนไทย 2565 รักั ษา หรือื ไผ่่ ดาวดิิน พร้อ้ มด้้วยแนวร่ว่ มกลุ่่�ม People Go Network จััด กิิจกรรม “เดิินทะลุฟุ ้า้ ” เดิิน 247.5 กิิโลเมตร จากนครราชสีีมาถึึงกรุุงเทพฯ เพื่่อ� ขับั ไล่่รัฐั บาล มีกี ารอ่่านแถลงการณ์์เรียี กร้อ้ งให้ร้ ัฐั บาลปล่่อยตััวแกนนำำ� ราษฎร 4 คน และข้้อเรียี กร้อ้ ง 3 ข้้อ คืือ พล.อ. ประยุุทธ์์ จัันทร์โ์ อชาและ พวก ต้้องลาออก, ให้ม้ ีกี ารเปิดิ ประชุมุ สมัยั วิิสามัญั และแก้้รัฐั ธรรมนูญู ตาม ข้อ้ เสนอประชาชน, และปฏิิรููปสถาบันั 5

ในวัันที่่� 19-20 กุุมภาพัันธ์์ 2564 ช่่วงเวลาเดีียวกัับที่่� ภาพ: freedom.ilaw.or.th/en/node/888 มีีการอภิิปรายไม่่ไว้้วางใจ กลุ่่�มม็็อบเฟสต์์ ได้้นััดชุุมนุุม Mob Fest #2 ตอน “7 ปีีแห่่งความล้้มเหลว” คู่่�ขนาน ไ ป กัั บ ก า ร อ ภิิ ป ร า ย ไ ม่่ ไ ว้้ ว า ง ใ จ บ ริิเ ว ณ ห น้้ า รััฐ ส ภ า 6 โดยกลุ่่�มแนวร่ว่ มธรรมศาสตร์แ์ ละการชุุมนุมุ ได้้ทำำ�กิิจกรรม อภิปิ รายไม่ไ่ ว้ว้ างใจนอกสภา7 และในวันั ที่่� 23 กุมุ ภาพันั ธ์์ 2564 ได้ม้ ีกี ารชุมุ นุมุ โดยกลุ่่�มภาคีนี ิริ นามและกลุ่่�มแนวร่ว่ มธรรมศาสตร์์ และการชุมุ นุมุ เพื่่อ� แสดงออกถึงึ ความไม่พ่ อใจต่อ่ การแทรกแซง การเลื่่�อนตำำ�แหน่่งในวงการตำำ�รวจจากกรณีี “ตั๋๋�วช้า้ ง”8 ในวัันที่่� 28 กุมุ ภาพันั ธ์์ 2564 กลุ่่�ม REDEM เคลื่่�อนขบวน ไปยังั กรมทหารราบที่่� 1 มหาดเล็็กรักั ษาพระองค์์ ซึ่่�งเป็็นที่่�ตั้้�ง ของบ้า้ นพักั ของ พล.อ. ประยุทุ ธ์ฯ์ ก่อ่ นที่่จ� ะถูกู สลายการชุมุ นุมุ ด้ว้ ยกระสุนุ ยาง แก๊ส๊ น้ำำ�ตา และรถฉีดี น้ำำ�แรงดันั สูงู มีผี ู้้�ชุมุ นุมุ ถูกู จับั กุมุ 23 ราย มีผี ู้้�บาดเจ็บ็ ทั้้ง� ตำำ�รวจและประชาชนรวม 33 ราย9 รััฐสภาไม่่เห็น็ ชอบให้ต้ ั้้�ง สภาร่่างรััฐธรรมนูญู ในขณะที่่ก� ารชุมุ นุมุ ดำำ�เนินิ ไปนั้้น� สถานการณ์์ทางการเมือื ง ในวันั ที่่� 28 มีนี าคม 2564 ตำำ�รวจได้ส้ ลายการชุมุ นุมุ หมู่่�บ้า้ น ก็็ยิ่่ง� เข้ม้ ข้น้ และแหลมคมมากยิ่่ง� ขึ้้�น ในวัันที่่� 11 มีนี าคม 2564 ทะลุฟุ ้า้ ซึ่่�งปักั หลัักชุมุ นุมุ บริเิ วณหน้า้ ทำำ�เนียี บรัฐั บาลมาตั้้�งแต่่ ศ า ล รััฐ ธ ร ร ม นูู ญ ไ ด้้ มีี คำำ�วิิ นิิ จ ฉัั ย ก ร ณีี รััฐ ส ภ า แ ก้ ้ไ ข วันั ที่่� 13 มีนี าคม โดยให้เ้ หตุผุ ลว่า่ ผู้้�ชุมุ นุมุ ฝ่า่ ฝืนื พ.ร.ก. ฉุกุ เฉินิ เพิ่่�มเติิมรัฐั ธรรมนููญ มาตรา 256 เพื่่�อเปิิดทางให้้มีีการตั้้�ง ซึ่่�งผู้้�ชุุมนุุมเรียี กร้อ้ ง 4 ข้้อ ได้้แก่่ ปล่่อยแกนนำำ�ราษฎรและ สภาร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู เพื่่อ� จััดทำำ�รัฐั ธรรมนูญู ใหม่ท่ ั้้�งฉบัับว่่า แนวร่ว่ มที่่ถ� ูกู จับั กุมุ , ร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู ใหม่,่ ยกเลิกิ กฎหมายอาญา มาตรา 112, และ พล.อ. ประยุทุ ธ์ฯ์ ต้้องลาออก มีผี ู้้�ชุมุ นุมุ ถูกู “รัฐั สภามีีหน้้าที่่�และอำำ�นาจจััดทำำ�รัฐั ธรรมนููญฉบัับใหม่่ได้้ จัับกุมุ ทั้้�งหมด 64 คน14 โดยต้้องให้้ประชาชนผู้้�มีีอำำ�นาจสถาปนารัฐั ธรรมนููญได้้ลง ประชามติิเสีียก่่อนว่่าประชาชนประสงค์์จะให้้มีีรัฐั ธรรมนููญ ในวันั ที่่� 4 เมษายน 2564 นักั เคลื่่อ� นไหวทางการเมือื ง ได้จ้ ัดั ฉบับั ใหม่ห่ รือื ไม่่ และเมื่่อ� จััดทำำ�ร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู ฉบับั ใหม่เ่ สร็จ็ กิิจกรรม “ไทยไม่่ทน สามััคคีีประชาชน เพื่่�อประเทศไทย” แล้้ว ต้้องให้้ประชาชนลงประชามติิเห็็นชอบหรือื ไม่่กัับร่า่ ง ที่่�อนุุสรณ์์พฤษภาประชาธรรม เพื่่�อขัับไล่่ พล.อ.ประยุุทธ์์ฯ รัฐั ธรรมนูญู ฉบัับใหม่อ่ ีีกครั้้ง� หนึ่่�ง”10 โดยมีแี กนนำำ�คนสำำ�คัญั ได้แ้ ก่่ นายอดุลุ ย์์ เขียี วบริบิ ูรู ณ์์ ประธาน คณะกรรมการญาติิวีีรชนพฤษภา’35, นายจตุพุ ร พรหมพันั ธุ์์� แต่่ในวัันที่่� 17 มีีนาคม 2564 ร่า่ งแก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิมรัฐั ธรรมนููญ ประธานแนวร่ว่ มประชาธิิปไตยต่่อต้้านเผด็็จการแห่่งชาติิ มาตรา 256 ไม่ผ่ ่่านความเห็็นชอบจากรัฐั สภา11 (นปช.), นายพิิภพ ธงไชย อดีีตแกนนำำ�พัันธมิิตรประชาชน เพื่่�อประชาธิปิ ไตย (พธม.), นายวีีระ สมความคิิด ประธาน ในวัันที่่� 20 มีีนาคม 2564 กลุ่่�ม REDEM จึึงได้้นััดชุุมนุมุ กลุ่่�มพิทิ ักั ษ์์เสรีภี าพประชาชน และเลขาธิกิ ารเครือื ข่า่ ยประชาชน บริเิ วณท้้องสนามหลวง ตำำ�รวจได้้ปฏิิบัตั ิิการสลายการชุมุ นุมุ ต้้านคอร์ร์ ัปั ชันั เป็็นต้้น15,16 เกิดิ การปะทะอย่า่ งดุเุ ดือื ดในหลายจุดุ มีผี ู้้�ได้ร้ ับั บาดเจ็บ็ นำำ�ส่ง่ โรงพยาบาล 19 ราย เป็น็ เจ้้าหน้้าที่่� 11 นาย ประชาชน 8 คน ในวัันที่่� 29 เมษายน 2564 กลุ่่�มราษฎรเดิินทางมาชุมุ นุมุ โดยมีสี ื่่�อมวลชนได้้รับั บาดเจ็็บด้้วย12 ที่่�หน้้าศาลอาญา รัชั ดาภิิเษก มีีการชููป้้ายเขีียนข้้อความ “45 วััน #คืืนสิิทธิิประกัันตััวโดยไม่่มีีเงื่่�อนไข”17 ต่่อมา ต่อ่ มาในวันั ที่่� 24 มีนี าคม 2564 กลุ่่�มแนวร่ว่ มธรรมศาสตร์์ ในวันั ที่่� 2 พฤษภาคม 2564 กลุ่่�ม REDEM นัดั ชุมุ นุมุ จัดั คาราวาน และการชุมุ นุมุ ได้ช้ ุมุ นุมุ เรียี กร้อ้ งให้ป้ ล่อ่ ยตัวั แกนนำำ�ที่่ถ� ูกู คุมุ ขังั เคลื่่�อนขบวนไปยัังศาลอาญา เรียี กร้อ้ งให้้ปล่่อยตััวแกนนำำ� อยู่่�ในเรือื นจำำ� ให้ย้ กเลิิกกฎหมายมาตรา 112 และจััดกิิจกรรม ราษฎรที่่�ถูกู คุมุ ขังั ในเรือื นจำำ�18 แสดงออกหลากหลายรููปแบบ เช่น่ การแสดงศิลิ ปะปลดแอก13 สุุขภาพคนไทย 2565 — 77

คำำ�วิินิิจฉััยของศาลรััฐธรรมนููญ เรื่�่องการล้ม้ ล้า้ งการปกครอง หลัังจากนั้้�น การชุุมนุุมทางการเมืืองได้้หยุุดพัักไปเป็็นเวลาเกืือบ เหตุกุ ารณ์ท์ ี่่เ� ป็น็ จุดุ เปลี่่ย� นสำำ�คัญั ต่อ่ การเคลื่่อ� นไหว 3 เดืือนเนื่่�องจากการแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑19 ก่่อนที่่�จะกลัับมาอีีกครั้้ง� ของม็อ็ บการเมือื งคนรุ่่�นใหม่่ คืือ คำำ�วิินิิจฉััยของ ในวัันที่่� 18 กรกฎาคม 2564 กลุ่่�มเยาวชนปลดแอกได้้นััดหมายชุุมนุมุ กััน ศาลรัฐั ธรรมนูญู เมื่่อ� วัันที่่� 10 พฤศจิิกายน 2564 ที่่�อนุสุ าวรียี ์์ประชาธิปิ ไตย โดยมีีอย่่างน้้อย 15 กลุ่่�มที่่�เข้้าร่ว่ มชุุมนุมุ ด้้วย19 ในคดีที ี่่น� ายณฐพร โตประยูรู ยื่่น� ฟ้อ้ งแกนนำำ�ม็อ็ บ28 โดยเรียี กร้อ้ งให้้ พล.อ. ประยุทุ ธ์ฯ์ ลาออก และปรับั ลดงบประมาณกองทััพ ให้้ศาลรัฐั ธรรมนูญู วิินิิจฉััยตามมาตรา 49 ของ เพื่่อ� นำำ�มาช่ว่ ยเหลืือประชาชนช่ว่ งการแพร่ร่ ะบาดของโควิิด‑1920 รัฐั ธรรมนูญู โดยศาลรัฐั ธรรมนูญู วิินิิจฉััยว่่า ในวัันที่่� 1 สิิงหาคม 2564 มีกี ารนััดหมายกิิจกรรมชุมุ นุมุ “คาร์ม์ ็อ็ บ” มุ่่�ง “การใช้้สิิทธิิหรืือเสรีีภาพของผู้้�ถููกร้้องที่่� 1 ไปตามถนนสายหลัักเพื่่อ� บีบี แตรเรียี กร้อ้ งให้้ พล.อ.ประยุทุ ธ์ฯ์ ลาออกจาก (นายอานนท์์ นำำ�ภา) ที่่� 2 (นายภาณุุพงศ์์ ตำำ�แหน่่ง โดยมีี 5 กลุ่่�มที่่�นััดหมายคาร์ม์ ็อ็ บในกรุุงเทพฯ21,22 นอกจากนี้้�ยังั มีี จ า ด น อ ก ) แ ล ะ ที่่� 3 ( น า ง ส า ว ป นัั ส ย า กิิจกรรมคาร์ม์ ็อ็ บที่่�จััดขึ้้�นคู่่�ขนานในอีีก 30 จัังหวััดทั่่�วประเทศ23 สิิทธิิจิิรวััฒนกุุล) เป็็นการแสดงความคิิดเห็็น โดยไม่ส่ ุจุ ริติ เป็น็ การละเมิดิ กฎหมาย มีเี หตุจุ ูงู ใจ ในวัันที่่� 7 สิิงหาคม 2564 กลุ่่�มเยาวชนปลดแอก ได้้นััดชุุมนุมุ และมุ่่�ง เพื่่อ� ล้ม้ ล้า้ งการปกครองในระบอบประชาธิปิ ไตยอันั หน้้าไปยัังกรมทหารราบที่่� 1 ซึ่่�งเป็็นที่่�ตั้้�งของบ้้านพััก พล.อ. ประยุุทธ์์ฯ24 มีพี ระมหากษััตริยิ ์ท์ รงเป็น็ ประมุขุ ตามรัฐั ธรรมนูญู ต่่อมาในวัันที่่� 10 สิิงหาคม 2564 กลุ่่�มแนวร่ว่ มธรรมศาสตร์แ์ ละการชุมุ นุมุ มาตรา 49 วรรคหนึ่่�ง แม้เ้ หตุกุ ารณ์์ตามคำำ�ร้อ้ ง จััดกิิจกรรม “คาร์ม์ ็็อบไล่่ทรราชย์์” เจ้้าหน้้าที่่�ตำำ�รวจควบคุุมฝููงชนได้้ยิิง ผ่า่ นพ้น้ ไปแล้้ว แต่่หากยังั คงให้ผ้ ู้้�ถูกู ร้อ้ งที่่� 1 ที่่� 2 แก๊๊สน้ำำ�ตาและยิงิ กระสุนุ ยางเพื่่อ� สลายการชุมุ นุมุ มีกี ารจุดุ ประทััด เผาป้อ้ ม และที่่� 3 รวมทั้้�งกลุ่่�มในลัักษณะองค์์กรเครือื ข่า่ ย ตำำ�รวจอย่า่ งน้อ้ ย 2 แห่ง่ 25 ในวันั ที่่� 19 กันั ยายน 2564 กลุ่่�มผู้้�ชุมุ นุมุ คาร์ม์ ็อ็ บ กระทำำ�ดังั กล่า่ วต่อ่ ไป ย่อ่ มไม่ไ่ กลเกินิ เหตุทุ ี่่จ� ะนำำ� นำำ�โดยนายณััฐวุฒุ ิิ ใสยเกื้้�อ และนายสมบััติิ บุุญงามอนงค์์ ได้้จััดกิิจกรรม ไปสู่่�การล้ม้ ล้า้ งการปกครองระบอบประชาธิปิ ไตย “ขับั รถยนต์์ชนรถถััง” รำ��ลึึกการรัฐั ประหาร 19 กัันยายน 254926 อันั มีพี ระมหากษััตริยิ ์ท์ รงเป็น็ ประมุขุ รัฐั ธรรมนูญู มาตรา 49 วรรคสอง ให้ศ้ าลรัฐั ธรรมนูญู มีอี ำำ�นาจ ตลอดเดืือนสิิงหาคมถึึงกัันยายนนั้้�น ได้้เกิิดกลุ่่�มม็็อบทางการเมืืองอีีก สั่่�งการให้้เลิิกการกระทำำ�ดัังกล่่าวที่่�จะเกิิดขึ้้�นอีีก กลุ่่�มหนึ่่�งคือื กลุ่่�ม “ทะลุแุ ก๊ส๊ ” ซึ่่�งรวมตัวั กันั ครั้้ง� แรกเมื่่อ� วันั ที่่� 13 สิงิ หาคม 2564 ในอนาคตได้้” ซึ่่�งเป็น็ วันั ที่่�นายธนัตั ถ์์ ธนากิจิ อำำ�นวย หรือื ลูกู นัทั ถูกู เจ้า้ หน้า้ ที่่�ตำำ�รวจยิงิ เข้า้ บริเิ วณดวงตา จึึงสร้า้ งความเจ็็บแค้้นให้ก้ ัับกลุ่่�ม และนััดหมายกัันชุมุ นุมุ ที่่� แยกดินิ แดงทุกุ วันั และมีกี ารปะทะกับั เจ้า้ หน้า้ ที่่ต� ำำ�รวจควบคุมุ ฝูงู ชนหลายครั้้ง� 27 ภาพ: khaosod.co.th/politics/hot-topics/news_6808381 78 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ความรุุ นแรงที่่�เพิ่่� มขึ้้น� ภาพ: mgronline.com/onlinesection/detail/9640000017052 ก่่อนหน้้าการชุุมนุมุ แต่่ละครั้้ง� ฝ่่ายรัฐั มัักจะ ส่่ ง สัั ญ ญ า ณ เ ตืื อ น ไ ป ยัั ง ฝ่่ า ย ผู้้�ชุุ ม นุุ ม ว่่ า “อาศััยเหตุุผลดัังกล่่าวข้้างต้้น จึึงวิินิิจฉััยว่่า การกระทำำ�ของผู้้�ถููกร้อ้ งที่่� 1 ให้้ปฏิิบััติิตามกฎหมาย ตััวอย่่างเช่่น ในวัันที่่� ที่่� 2 และที่่� 3 เป็็นการใช้้สิิทธิหิ รือื เสรีภี าพเพื่่�อล้้มล้้างการปกครองระบอบ 28 สิิงหาคม 2564 นายธนกร วัังบุุญคงชนะ ประชาธิปิ ไตยอัันมีพี ระมหากษััตริยิ ์ท์ รงเป็น็ ประมุขุ ตามรัฐั ธรรมนูญู มาตรา โฆษกประจำำ�สำำ�นัักนายกรััฐมนตรีี ได้้กล่่าว 49 วรรคหนึ่่�ง และสั่่�งการให้้ผู้้�ถูกู ร้อ้ งที่่� 1 ที่่� 2 และที่่� 3 รวมทั้้�งกลุ่่�มองค์์กร ถึึงการที่่�นายณััฐวุุฒิิ ใสยเกื้้�อ จะจััดกิิจกรรม เครือื ข่่ายเลิิกกระทำำ�การดัังกล่่าวที่่�จะเกิิดขึ้้�นต่่อไปในอนาคตด้้วย ตาม ‘Car Mob-Call Out’ ในวันั ที่่� 29 สิงิ หาคม 2564 รัฐั ธรรมนูญู มาตรา 49 วรรคสอง”29 ว่่าไม่่อยากให้้ผู้้�ชุุมนุุมทำำ�ผิิดกฎหมาย รวมทั้้�ง ไ ม่่ ล ะ เ มิิ ด สิิ ท ธิิ ผู้้�อื่่� น 31 ห รืือ ใ น ก า ร ชุุ ม นุุ ม คำำ�พิิพากษาข้้างต้้นส่่งผลกระทบต่่อแกนนำำ�ของม็็อบ และการเคลื่่�อนไหว วัันที่่� 31 ตุุลาคม 2564 พล.อ. ประยุุทธ์์ฯ ของม็อ็ บในอนาคตด้ว้ ย เนื่่อ� งจากสุ่่�มเสี่่ย� งต่อ่ การถูกู ดำำ�เนินิ คดีที างกฎหมาย ได้ม้ อบหมายให้โ้ ฆษกประจำำ�สำำ�นักั นายกรัฐั มนตรีี แ ถ ล ง ว อ น ป ร ะ ช า ช น ช่่ ว ย รั ัก ษ า เ ส ถีี ย ร ภ า พ อีกี หนึ่่�งเหตุกุ ารณ์์ทางการเมือื งที่่�สำำ�คัญั คือื ที่่�ประชุมุ ร่ว่ มกันั ของรัฐั สภา ทางการเมืือง ขอความร่ว่ มมืือให้้ปฏิิบััติิตาม ลงมติไิ ม่ร่ ับั หลักั การร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู ฉบับั ประชาชนที่่เ� รียี กว่า่ ฉบับั “รื้้อ� ระบอบ กฎหมาย32 เป็น็ ต้้น ประยุทุ ธ์”์ ที่่เ� สนอโดยกลุ่่�ม Re-Solution โดยมีตี ัวั แทนนำำ�เสนอ คือื นายปิยิ บุตุ ร แสงกนกกุลุ และนายพริษิ ฐ์์ วััชรสิินธุ์์� ผลการลงมติิปรากฏว่่า รับั หลัักการ แ ต่่ ใ น ร ะ ดัั บ ป ฏิิ บัั ติิ ก า ร นั้้� น ใ น ปีี   2 5 6 4 236 คะแนน (ส.ส. 203 เสียี ง และ ส.ว. 33 เสียี ง) ไม่ร่ ับั หลักั การ 473 คะแนน เ จ้้ า ห น้้ า ที่่� ตำำ� ร ว จ ค ว บ คุุ ม ฝูู ง ช น ก ลัั บ มีี ท่่ า ทีี (ส.ส. 249 เสีียง และ ส.ว. 224 เสีียง) และงดออกเสีียง 6 คะแนน (ส.ส. 3 แข็็งกร้้าวและรุุ นแรงมากขึ้้� นกว่่าในปีี 2563 เสีียง และ ส.ว. 3 เสีียง)30 ซึ่่�งทำำ�ให้ก้ ารเปลี่่�ยนแปลงทางการเมือื งผ่า่ นกลไก พร้อ้ มที่่�จะใช้้กำำ�ลัังสลายการชุุมนุุมได้้ตลอด รัฐั สภาเป็็นไปได้้ยาก และกระตุ้้�นให้้มีกี ารเคลื่่�อนไหวบนท้้องถนนมากขึ้้�น ทั้้�งการฉีี ดน้ำำ�แรงดัันสููง การยิิงแก๊๊สน้ำำ�ตา การยิงิ กระสุนุ ยาง ซึ่่�งการสลายชุมุ นุมุ แต่่ละครั้้ง� มีีผู้้�บาดเจ็็บเป็็นจำำ�นวนมาก ระหว่่างวัันที่่� 1 มกราคม–23 ธัันวาคม 2564 มีีรายงาน ผู้้�ได้้รับั บาดเจ็็บจากการชุุมนุุมทางการเมืือง อย่า่ งน้อ้ ย 528 คน33 ซึ่่�งในจำำ�นวนนี้้เ� ป็น็ เด็็กและ เยาวชนอย่่างน้้อย 88 คน, นัักข่่าว 29 คน, อาสาแพทย์แ์ ละพยาบาล 3 คน, ผู้้�สัังเกตการณ์์ 2 คน, ตำำ�รวจ 146 นาย และทหาร 1 นาย แ ล ะ ป ร า ก ฏ ภ า พ ตำำ� ร ว จ นำำ� ก ร ะ สุุ น ย า ง ม า ใช้้ปราบปรามผู้้�ชุุมนุุมเป็็นครั้้ง� แรกนัับตั้้�งแต่่ การสลายการชุุมนุุมของคนเสื้้�อแดง โดยไม่่มีี การแจ้้ งเตืื อนและไม่่มีีเหตุุอัันควรที่่� จะใช้้ น อ ก จ า ก นี้้� มีี ผู้้�ชุุ ม นุุ ม ที่่� เ ป็็ น เ ย า ว ช น ที่่� เสีียชีีวิิตเป็็นคนแรก คืือ นายวาฤทธิ์์� สมน้้อย ที่่�ถูกู พบว่่าถูกู ยิงิ ได้้รับั บาดเจ็็บหน้า้ สน. ดิินแดง ในวัันที่่� 16 สิิงหาคม 2564 ก่่อนที่่�จะเสีียชีีวิิต ในวันั ที่่� 28 ตุลุ าคม 2564 และมีกี รณีีทุพุ พลภาพ อย่่างน้้อย 2 คน หนึ่่� งในนั้้�นคืือ นายธนััตถ์์ ธนากิิจอำำ�นวย ที่่�สูญู เสีียการมองเห็็น34 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 79

นอกจากความรุุ นแรงในเชิิงกายภาพจาก ภาพ: mgronline.com/onlinesection/detail/9640000017052 การสลายการชุมุ นุมุ แล้้ว ยังั มีกี ารดำำ�เนิินคดีีกัับ กลุ่่�มราษฎรได้้ร่ว่ มตััวนัดั ชุุมนุมุ จััดกิิจกรรม “อภิิปรายไม่ไ่ ว้้วางใจนอกสภา” ผู้้�ชุมุ นุมุ ทางการเมือื งที่่�เพิ่่�มขึ้้�นอย่า่ งมีนี ััยสำำ�คััญ ข้้อมููลจากศููนย์์ทนายความเพื่่�อสิิทธิิมนุุษยชน ระบุวุ ่่าในปี ี 2564 มีผี ู้้�ถูกู ดำำ�เนินิ คดีีทางการเมือื ง เพิ่่ม� ขึ้้�น 1,513 ราย คิิดเป็น็ 835 คดีี หรือื คิิดเป็น็ จำำ�นวนคดีีที่่�เพิ่่�มขึ้้�นเกืือบ 7 เท่่า เมื่่�อเทีียบกัับ ช่ว่ งครึ่่ง� ปีหี ลังั ของปี ี 2563 โดยข้อ้ หาสำำ�คัญั ได้แ้ ก่่ ข้อ้ หาฝ่า่ ฝืนื ข้อ้ กำำ�หนดตามพระราชกำำ�หนดการบริหิ าร ราชการในสถานการณ์์ฉุกุ เฉินิ พ.ศ. 2548, ข้อ้ หา ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 และ ข้อ้ หาตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 11635 ปฏิิกิริ ิิยาของสัังคม ศาสตราจารย์์สุรุ ิชิ ััย หวัันแก้้ว ผู้้�อำำ�นวยการ ในหลัักกติิกาสากล 2) ขอให้้ทุกุ ฝ่่ายยุตุ ิิการใช้ค้ วามรุุนแรง เน้้นการเจรจา ศูนู ย์ศ์ ึกึ ษาสันั ติภิ าพและความขัดั แย้ง้ จุฬุ าลงกรณ์์ เพื่่อ� แก้ไ้ ขปัญั หา ลดการเผชิญิ หน้า้ และหลีกี เลี่่ย� งการยั่่ว� ยุปุ ลุกุ ปั่�่นทุกุ รููปแบบ มหาวิิทยาลััย ให้ค้ วามเห็น็ ว่่าสิ่่�งที่่�รัฐั บาลควรทำำ� ที่่อ� าจนำำ�ไปสู่่�การใช้ค้ วามรุุนแรง 3) ควรเร่ง่ ให้ม้ ีกี ารตรวจสอบข้อ้ เท็จ็ จริงิ ของ คืือแสดงท่่าทีีประนีปี ระนอมหรือื พร้อ้ มที่่�จะปรับั เหตุกุ ารณ์์ความรุุนแรง โดยผู้้�ที่่�มีคี วามเชี่่ย� วชาญ เป็น็ กลางและอิิสระตาม ท่่าทีีเพื่่อ� แสดงว่่าให้ค้ วามสำำ�คััญกัับข้อ้ เรียี กร้อ้ ง หลัักวิิชาการเพื่่อ� หาข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายต่่อการแก้ไ้ ข 4) ควรเปิดิ พื้้น� ที่่� ของประชาชน ปลอดภััยในการหารือื โดยองค์์กรอิิสระและความร่ว่ มมืือระหว่่างสถาบััน การศึึกษาเพื่่อ� หาทางออกของปัญั หาร่ว่ มกัันด้้วยแนวทางสัันติิวิิธีแี ละสร้า้ ง “อย่่าแสดงความไม่่สนใจผู้้�ออกมาเรียี กร้อ้ ง กระบวนการพูดู คุยุ ที่่�ประชาชนมีสี ่ว่ นร่ว่ ม และอยู่่�บนหลักั ประชาธิปิ ไตยและ และผลัักให้้เป็็นเรื่่อ� งของตำำ�รวจ…การใช้้กำำ�ลััง นิิติิธรรมอย่า่ งแท้้จริงิ ปราบปรามไปเรื่่อ� ย ๆ ไม่ใ่ ช่ท่ างออก มีแี ต่จ่ ะรุุนแรง มากขึ้้�น โดยเฉพาะเมื่่อ� ไม่ม่ ีชี ่อ่ งทางการสื่่อ� สารกันั ต่่อมาในวัันที่่� 8 ตุลุ าคม 2564 สำำ�นัักงานคณะกรรมการสิิทธิมิ นุษุ ยชน ผู้้�ชุมุ นุมุ ก็จ็ ะหาวิธิ ีสี ื่่อ� สารโดยเรียี กร้อ้ งความสนใจ แห่่งชาติิ ได้้ออกแถลงการณ์์เรีียกร้้องให้้ทุุกฝ่่ายพิิจารณาร่่วมกััน อย่า่ งที่่�เห็น็ กััน ย้ำ�ำ ว่่าการชุมุ นุมุ เป็น็ กระบวนการ ได้้แก่่ 1) ขอให้้ผู้้�ชุุมนุุมใช้้เสรีภี าพในการชุุมนุุมโดยสงบและปราศจาก ทางประชาธิปิ ไตยปกติทิ ี่่ร� ัฐั ธรรมนูญู ก็ร็ องรับั สิทิ ธิิ อาวุุธอย่่างแท้้จริงิ เพื่่�อให้้ข้้อเรียี กร้อ้ งถููกรับั ฟัังและไม่่มีีเงื่่�อนไขใด ๆ ให้้ เสรีภี าพไว้้อยู่่�แล้้ว”36 เจ้้าหน้า้ ที่่�ตำำ�รวจใช้ป้ ฏิิบัตั ิิการควบคุมุ ฝูงู ชนในขั้้น� รุุนแรง ขณะที่่�รัฐั บาลต้้อง ใช้แ้ นวทางในการจัดั การและควบคุมุ ฝูงู ชนให้ส้ อดคล้อ้ งกับั หลักั การสากลตาม ในวัันที่่� 13 สิิงหาคม 2564 คณะกรรมการ ขั้้น� ตอน ได้ส้ ัดั ส่ว่ นที่่เ� หมาะสมอย่า่ งเคร่ง่ ครัดั และปฏิบิ ัตั ิติ ่อ่ ผู้้�ชุมุ นุมุ โดยสงบกับั สมานฉัันท์์ ที่่�มีีนายเทอดพงษ์์ ไชยนัันทน์์ เป็็น ผู้้�ที่่ใ� ช้ค้ วามรุุนแรงแบบแยกแยะ รวมทั้้ง� ใช้ค้ วามอดทนอดกลั้้น� ในการรับั ฟังั เสียี ง ประธาน ได้้มีีข้้อเสนอ 4 ประการเรียี กร้อ้ งให้้ ของผู้้�ที่่�เห็น็ ต่่าง 2) ขอให้ท้ ุกุ ฝ่า่ ยสนัับสนุนุ ให้ม้ ีเี วทีีกลางในการเจรจาแก้ไ้ ข ทุกุ ฝ่่ายพิจิ ารณา ได้้แก่่ 1) ขอให้ท้ ุกุ ฝ่่ายเคารพ ปัญั หาอย่า่ งจริงิ ใจ โดยเปิดิ โอกาสให้ผ้ ู้้�ชุมุ นุมุ และเจ้้าหน้้าที่่�ของรัฐั มีโี อกาส ในการแสดงออกตามวิถิ ีปี ระชาธิปิ ไตยและเคารพ พูดู คุยุ กัันและรับั ฟังั ความคิิดเห็น็ ของกัันและกััน เพื่่อ� ลดการเผชิญิ หน้า้ และ การใช้ค้ วามรุุนแรงลง 80 — สุุขภาพคนไทย 2565

ภาพ: bangkokbiznews.com/politics/953464 การชุมุ นุมุ “ม็็อบ 7 สิิงหา” โดยกลุ่่�มเยาวชนปลดแอก มีีการปะทะกัันระหว่่างผู้้�ชุมุ นุมุ และเจ้้าหน้า้ ที่่� มีีการใช้้แก๊๊สน้ำ�ำ ตาและกระสุนุ ยาง เพื่่�อไม่ใ่ ห้้ผู้้�ชุมุ นุมุ ผ่่านยัังถนน วิิภาวดีี-รังั สิิต ฉากทัศั น์ท์ ี่่เ� ป็็ นไปได้้ สรุุป ภายหลัังการคลี่่�คลายของโควิิด‑19 และการยกเลิิก พ.ร.ก. ฉุุกเฉิิน แม้้ว่่าการระบาดของโควิิด‑19 จะทำำ�ให้้ คาดว่า่ การชุมุ นุมุ ทางการเมือื งจะกลับั มาคึกึ คักั อีกี ทั้้ง� บนท้อ้ งถนนและบนโลก การชุมุ นุมุ ทางการเมือื งต้อ้ งหยุดุ พักั ไประยะหนึ่่�ง ออนไลน์์ จนกว่่าข้อ้ เรียี กร้อ้ งหลััก ๆ เช่น่ ให้้ พล.อ. ประยุทุ ธ์ฯ์ ลาออกจาก ตั้้�งแต่่ช่ว่ งปลายปี ี 2563 แต่่ในปี ี 2564 ก็็ได้้เกิิด ตำำ�แหน่ง่ นายกรัฐั มนตรีี และการร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู ฉบับั ใหม่จ่ ะได้้รับั การตอบ ม็อ็ บการเมือื งบ่อ่ ยครั้้ง� และมีกี ารใช้ค้ วามรุุนแรง สนอง ทั้้�งนี้้� คำำ�วิินิิจฉััยของศาลรัฐั ธรรมนูญู ในคดีีล้้มล้้างการปกครอง อาจ ระหว่่างรััฐกัับผู้้�ชุุมนุุมเพิ่่�มขึ้้� นอย่่างชััดเจน ส่่งผลให้้มีีการดำำ�เนิินคดีีอาญากัับผู้้�ชุุมนุุมมากยิ่่�งขึ้้� นกว่่าเดิิม ทั้้�งคดีี โดยมีกี ารตอบโต้ก้ ันั ทั้้ง� สองฝ่า่ ย อีกี ทั้้ง� มีกี ารดำำ�เนินิ ในปีีก่่อนหน้้านี้้�ที่่�อยู่่�ในชั้้�นศาลแล้้ว และคดีีใหม่่ที่่�อาจจะมีีการฟ้้องร้อ้ งอีีก คดีีกัับแกนนำำ�ม็อ็ บและผู้้�ชุมุ นุมุ จำำ�นวนมาก ทั้้�งนี้้� โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง การฟ้้องร้อ้ งด้้วยข้้อหาตามประมวลกฎหมายอาญา ปัั ญ ห า ก า ร จัั ด ก า ร เ รื่่�อ ง โ ค วิิ ด ‑ 1 9 ที่่� ข า ด มาตรา 112 และข้อ้ หาตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 116 รวมไปถึึง ประสิิทธิภิ าพ ได้้กลายเป็็นปััจจััยเร่ง่ ให้้กระแส ความผิิดตามพระราชบััญญััติิว่่าด้้วยการกระทำำ�ผิิดเกี่่�ยวกัับคอมพิิวเตอร์์ เรียี กร้อ้ งการปฎิริ ููปทางการเมือื งได้ร้ ับั การสนับั สนุนุ พ.ศ. 2560 แต่่การจับั กุมุ คุมุ ขังั ผู้้�ต้้องหาก่อ่ นที่่�จะมีคี ำำ�พิพิ ากษา โดยปฏิเิ สธ เพิ่่�มขึ้้�น อย่่างไรก็็ตาม ทางออกในการแก้ไ้ ข การประกัันตััวตามสิิทธิขิ ั้้�นพื้้�นฐานตามรัฐั ธรรมนูญู อาจทำำ�ให้้เกิิดคำำ�ถาม รััฐธรรมนููญได้้สะดุุดลง เนื่่�องจากไม่่ผ่่าน ต่่อความน่่าเชื่่อ� ถืือของกระบวนการยุตุ ิิธรรมได้้ ความเห็็นชอบจากรัฐั สภา ทำำ�ให้้ม็็อบการเมืือง น่า่ จะยังั คงดำำ�เนินิ ต่อ่ ไป ภาคประชาสังั คมจึงึ ควร อนึ่่�ง การแก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ รัฐั ธรรมนูญู ในเรื่่อ� งระบบเลือื กตั้้ง� และการดำำ�เนินิ มีบี ทบาทคู่่�ขนานไปกัับการเมือื งในระบบรัฐั สภา การแก้ไ้ ขพระราชบัญั ญัตั ิปิ ระกอบรัฐั ธรรมนูญู ว่า่ ด้ว้ ยพรรคการเมือื ง พ.ศ. 2560 ด้้วยการเป็็นกลไกประสานความร่ว่ มมืือของ และ พระราชบััญญััติิประกอบรัฐั ธรรมนูญู ว่่าด้้วยการเลืือกตั้้�งสมาชิิกสภา ภาคส่่วนต่่าง ๆ ในการรวบรวมข้้อเสนอและ ผู้้�แทนราษฎร พ.ศ. 2561 จะนำำ�ไปสู่่�การเตรียี มการเลืือกตั้้�งทั่่�วไปในอนาคต ข้อ้ เรียี กร้อ้ ง และประสานความร่ว่ มมือื กับั รัฐั สภา หากมีกี ารเลืือกตั้้�งใหม่เ่ กิิดขึ้้�น ก็็อาจนำำ�ไปสู่่�การเปลี่่�ยนแปลงทางการเมือื ง แ ล ะ พ ร ร ค ก า ร เ มืื อ ง เ พื่่� อ ใ ห้้ ห า ท า ง อ อ ก ในอนาคต และอาจช่ว่ ยลดความเคลื่่�อนไหวทางการเมือื งบนท้้องถนนลงได้้ เ รื่่�อ ง ก า ร ป ฎิิ รูู ป ท า ง ก า ร เ มืื อ ง โ ด ย สัั น ติิ วิิ ธีี อย่า่ งจริงิ จััง สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 81

9 / 10 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพ น้ำ�ำ ท่ว่ มซ้ำ�ำ ซาก น้ำำ�ท่ว่ มใหญ่่ในประเทศไทย ผลกระทบและการปรัับตัวั อดีีตถึึงปัั จจุุบันั “ การมีสี ่่วนร่ว่ มของภาคประชาชนในพื้น้� ที่่�มีบี ทบาท ประเทศไทยประสบปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มซ้ำ�ำ ซากและ รุุนแรงบ่อ่ ยครั้้ง� มาตั้้ง� แต่อ่ ดีตี โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง� สำำ�คััญในการกำำ�หนดทิิศทางในการพััฒนาและการ ในช่่วงปลายฤดููมรสุุมระหว่่างเดืือนสิิงหาคมถึึง บริิหารจััดการทรััพยากรน้ำ�ำ จะเป็็นพื้�้นฐานที่่�สำำ�คััญ พฤศจิิกายน ซึ่่�งอิิทธิพิ ลของลมมรสุุมก่่อให้้เกิิด ในการก้้าวไปสู่�่การยกระดัับวิิถีีชีีวิิตใหม่่ที่่�ตระหนัักถึึง ฝ น ต ก ห นัั ก ต่่ อ เ นื่่� อ ง แ ล ะ เ กิิ ด ปัั ญ ห า น้ำำ�ท่่ ว ม ตามมา ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ เหตุกุ ารณ์น์ ้ำำ�ท่ว่ มใหญ่ป่ ี ี 2485 ”สิ่่ง� แวดล้อ้ ม เศรษฐกิจิ และสัังคมอย่า่ งยั่่ง� ยืืนในอนาคต ซึ่่� งเป็็นน้ำำ�ท่่วมที่่�รุุ นแรงที่่�สุุดในประวััติิศาสตร์ ์ ก่อ่ นที่่จ� ะมีกี ารสร้า้ งเขื่่อ� นเก็บ็ กักั ขนาดใหญ่อ่ ย่า่ ง ประเทศไทยประสบปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มซ้ำ�ำ ซากและรุุนแรงอยู่่�บ่อ่ ยครั้้ง� มาตั้้ง� แต่่ เขื่่�อนภููมิิพล และเขื่่�อนสิิริกิ ิิติ์์� อีีกครั้้ง� ในปีี 2526 อดีีต โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งในช่่วงปลายฤดููมรสุุมระหว่่างเดืือนสิิงหาคมถึึง พื้้�นที่่�มากกว่่า 40 จัังหวััดของประเทศ รวมทั้้�ง พฤศจิิกายน หลายครั้้ง� ได้้เกิิดน้ำำ�ท่่วมใหญ่ซ่ ึ่่�งสร้า้ งผลกระทบต่่อประชาชน กรุุงเทพมหานคร ต้้องประสบภััยน้ำำ�ท่่วมรุุนแรง จำำ�นวนนับั ล้า้ นคนและสร้า้ งความเสียี หายทางเศรษฐกิจิ มหาศาล เช่น่ ในปี ี 2485 และยาวนาน และในปีี 2538 เกิิดปััญหา เกิดิ น้ำำ�ท่ว่ มที่่เ� ป็น็ ตำำ�นาน กินิ พื้้น� ที่่ก� ว่า่ 40 จังั หวัดั ในปี ี 2538 เกิดิ น้ำำ�ท่ว่ มใหญ่่ น้ำำ�ท่่วมใหญ่่จากอิิทธิพิ ลของลมพายุุที่่�พััดผ่่าน ทั้้�งในภาคเหนืือ ภาคกลาง และภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ในปีี 2554 เกิิด ภาคเหนือื ภาคกลาง และภาคตะวันั ออกเฉียี งเหนือื มหาอุุทกภััยรุุนแรงที่่�สุุดในรอบ 70 ปีี ครอบคลุุมพื้้�นที่่�กว่่า 1 ใน 3 ของ ของประเทศ ต่่อมาได้้เกิิดมหาอุุทกภััยที่่�รุุนแรง ประเทศ สร้า้ งความเสีียหายทางเศรษฐกิิจนับั ล้้านล้้านบาท และในปี ี 2564 ที่่�สุุดในรอบ 70 ปีี เมื่่�อปีี 2554 ซึ่่� งสร้้าง เกิิดน้ำำ�ท่่วมใหญ่่อีีกในพื้้�นที่่�กว่่า 30 จัังหวััด กิินอาณาบริเิ วณนัับล้้านไร่่ ความสููญเสีียทั้้�งชีีวิิตและทรัพั ย์์สิิน ตลอดจน เพราะเหตุใุ ดประเทศไทยจึงึ ประสบปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มที่่ส� ร้า้ งความเสียี หายจำำ�นวน โครงสร้า้ งพื้้�นฐานครอบคลุุมพื้้�นที่่�กว่่า 1 ใน 3 มากซ้ำ�ำ แล้ว้ ซ้ำ�ำ เล่า่ ที่่ผ� ่า่ นมามีกี ารแก้ป้ ัญั หาอย่า่ งไร? บทความนี้้จ� ะอภิปิ รายถึงึ ของประเทศ และก่่อให้้เกิิดความเสีียหาย สาเหตุขุ องปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มในประเทศไทย การเปลี่่ย� นแปลงของสภาพภูมู ิอิ ากาศ ทางเศรษฐกิจิ สูงู ถึงึ 14% ของผลิติ ภัณั ฑ์ม์ วลรวม ที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ ไทย การบริหิ ารจัดั การน้ำำ�ท่ว่ มของไทย อาทิิ แผนแม่บ่ ทการบริหิ าร ของประเทศ (gross domestic product: GDP) จัดั การทรัพั ยากรน้ำำ� 20 ปีี (พ.ศ. 2561–2580) พระราชบัญั ญัตั ิทิ รัพั ยากรน้ำำ� โดยธนาคารโลกได้้ประเมินิ มูลู ค่่าความเสีียหาย พ.ศ. 2561 และข้อ้ เสนอแนะเพื่่อ� แก้้ปััญหาอย่า่ งยั่่ง� ยืนื ทางเศรษฐกิิจจากเหตุุการณ์์มหาอุุทกภััยครั้้ง� นี้้� สููงกว่่า 1.425 ล้้านล้้านบาท1,2 วิิกฤตน้ำำ�ท่่วม ครั้้�งนี้้�ทำำ�ให้้หลากหลายหน่่วยงานทั้้�งภาครััฐ แ ล ะ ภ า ค เ อ ก ช น ไ ด้้ ต ร ะ ห นัั ก แ ล ะ เ ล็็ ง เ ห็็ น ความสำำ�คััญของภััยพิิบััติิน้ำำ�ท่่วมและวางแผน การบริหิ ารจัดั การทรัพั ยากรน้ำำ�อย่า่ งเป็น็ รููปธรรม ภาพ: nongwaeng-kk.go.th/gallery_detail.php?menuid=2&link=245 82 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ในปีี 2564 ได้้เกิิดน้ำำ�ท่่วมใหญ่่อีีก ภาพ: สำำนักั งานการวิจิ ัยั แห่่งชาติ.ิ (2564). ครั้้ง� หนึ่่�งตั้้�งแต่่ช่ว่ งปลายเดืือนกัันยายน แสดงพื้้น� ที่่�ประสบภััยน้ำ�ำ ท่่วมในประเทศไทยจากอิิทธิพิ ลของพายุุเตี้้�ยนหมู่่�ในปีี 2564 โดย จ า ก อิิ ท ธิิ พ ล ข อ ง พ า ยุุ เ ตี้้� ย น ห มู่่� สีีน้ำ�ำ เงินิ คืือ พื้้�นที่่�ประสบภััยน้ำ�ำ ท่่วม ระหว่่างวัันที่่� 24–30 กัันยายน 2564 พััดเคลื่่�อนตััวขึ้้� นฝั่�่งในแถบประเทศ สีีฟ้้า คืือ พื้้�นที่่�ประสบภััยน้ำ�ำ ท่่วม ระหว่่างวัันที่่� 1–9 ตุลุ าคม 2564 อิินโดจีีนได้้แก่่ เวีียดนาม กััมพูชู า ลาว และก่่อให้เ้ กิิดน้ำำ�ท่่วมตามมา ทำำ�ให้เ้ กิิด การเปลี่่ย� นแปลงสภาพภูมู ิิอากาศ ฝนตกหนักั ถึงึ หนักั มากในแถบภาคเหนือื สิ่่�งที่่�ไทยต้อ้ งเรีียนรู้้� ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ภาคกลาง ภาคตะวันั ออก รวมทั้้ง� กรุุงเทพมหานคร การเปลี่่ย� นแปลงของสภาพภูมู ิอิ ากาศนับั เป็น็ ปัจั จัยั ทางธรรมชาติหิ ลักั อันั หนึ่่�งที่่ก� ่อ่ และปริิมณฑล หลายพื้้�นที่่�ประสบ ให้เ้ กิดิ ปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มในปี ี 2564 ผนวกกับั ความผิดิ ปกติขิ องปรากฏการณ์ท์ างอุทุ กวิทิ ยา ปััญหาน้ำำ�ท่่วมแบบฉัับพลััน (flash ที่่�เกิิดขึ้้�นเกืือบพร้อ้ มกัันในช่่วงระยะเวลาสั้้�นและรวดเร็ว็ ทั้้�งจากพายุุเตี้้�ยนหมู่่� พายุุ flood) จากข้้อมููลภาพถ่่ายดาวเทีียม ไลออนร็อ็ ก พายุุคมปาซุุ และร่อ่ งมรสุุมพััดพาดผ่่านในพื้้น� ที่่�ที่่�มีกี ารเปลี่่�ยนแปลง แสดงพื้้�นที่่�ประสบภััยน้ำำ�ท่่วมเมื่่�อวัันที่่� ลักั ษณะทางกายภาพจากการใช้ป้ ระโยชน์ท์ ี่่ด� ินิ ที่่แ� ตกต่า่ งไปจากอดีตี ในพื้้น� ที่่ท� างด้า้ น 30 กันั ยายน 2564 โดยสำำ�นักั งานพัฒั นา เหนือื เขื่่อ� น ส่ง่ ผลต่อ่ การเพิ่่ม� ขึ้้�นของปริมิ าณน้ำำ�ไหลเข้า้ อ่า่ งเก็บ็ น้ำำ� โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง� เทคโนโลยีีอวกาศและภููมิิสารสนเทศ เขื่่อ� นเก็็บกัักขนาดกลางและขนาดเล็็กที่่�มีปี ริมิ าณน้ำำ�เต็็มความจุเุ ก็็บกัักอย่า่ งรวดเร็ว็ (องค์ก์ ารมหาชน)3 พบว่า่ พื้้น� ที่่ป� ระสบภัยั ไม่่ว่่าจะเป็็น เขื่่�อนแควน้้อยบำ�ำ รุุงแดน เขื่่�อนป่่าสัักชลสิิทธิ์์� เขื่่�อนทัับเสลา และ น้ำำ�ท่ว่ มครอบคลุมุ จังั หวัดั ทางภาคเหนือื เขื่่�อนกระเสีียว นอกจากนี้้� ปััจจััยการเปลี่่�ยนแปลงลัักษณะกายภาพในบริเิ วณพื้้�นที่่� 6 จัังหวััด ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ 8 ทางด้า้ นท้า้ ยเขื่่อ� นยังั ส่ง่ ผลต่อ่ การเปลี่่ย� นแปลงชลศาสตร์ก์ ารไหลของน้ำำ� ที่่ท� ำำ�ให้เ้ กิดิ จัังหวััดภาคตะวัันออก 8 จัังหวััด และ น้ำำ�ท่่วมขัังเป็็นเวลานานในหลายพื้้�นที่่�ทั้้�งสองฝั่� ่งแม่่น้ำำ�เจ้้าพระยาและแม่่น้ำำ�ท่่าจีีน ภาคกลางตอนบน 9 จังั หวัดั 4 นอกจากนี้้� อย่า่ งมีนี ััยสำำ�คััญ ยังั เกิิดน้ำำ�ท่่วมไหลหลากในบริเิ วณพื้้น� ที่่� ภาคกลางตอนล่า่ งในเขตจังั หวัดั ปทุมุ ธานีี ม า ต ร ก า ร ใ น ก า ร รัับ มืื อ โ ด ย ห น่่ ว ย ง า น ภ า ค รััฐ ใ น ช่่ ว ง ส ถ า น ก า ร ณ์์ นนทบุุรีี รวมทั้้�งกรุุงเทพมหานครและ น้ำำ�ท่่วมในปีี 2564 ได้้เรียี นรู้้�จากเหตุุการณ์์มหาอุุทกภััยในอดีีต ไม่่ว่่าจะเป็็น ปริิมณฑล โดยคิิดเป็็นพื้้�นที่่�ที่่�ได้้รัับ แนวทางการบริหิ ารจััดการน้ำำ�ในเขื่่�อนด้้วยการลดปริมิ าณการระบายน้ำำ�และเพิ่่�ม ผลกระทบจากน้ำำ�ท่่วมกว่่า 2 ล้้านไร่่ การเก็็บกัักน้ำำ�ต้้นทุุนไว้ใ้ นเขื่่�อนเก็็บกัักขนาดใหญ่่ทั้้�งเขื่่�อนภููมิิพลและเขื่่�อนสิิริกิ ิิติ์์� แ ล ะ ผ ล ก า ร ศึึ ก ษ า โ ด ย ค ณ ะ วิิ จัั ย และเพิ่่ม� ปริมิ าณการระบายน้ำำ�ของเขื่่อ� นเก็็บกัักขนาดกลางและขนาดเล็็กเพื่่อ� รักั ษา สำำ�นักั งานการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติ5ิ ได้ร้ ายงาน ความปลอดภััยของตััวเขื่่�อน การเพิ่่�มปริมิ าณระบายน้ำำ�ของเขื่่�อนทดน้ำำ�เจ้้าพระยา พื้้� น ที่่� ป ร ะ ส บ ภัั ย น้ำำ�ท่่ ว ม ใ น เ ข ต พื้้� น ที่่� เพื่่�อเร่ง่ ระบายน้ำำ�เหนืือที่่�ไหลบ่่าลงมาออกสู่่�ทะเล เร่ง่ การผัันน้ำำ�ส่่วนเกิินเข้้าพื้้�นที่่� ชลประทานของโครงการชลประทาน รับั น้ำำ�นองผ่่านระบบคลองส่่งน้ำำ�เพื่่�อตััดยอดน้ำำ�และลดความเสีียหายรุุนแรงที่่� เจ้้าพระยาใหญ่่ ณ วัันที่่� 2 ตุุลาคม เกิดิ ขึ้้�น และเพิ่่ม� การชะลอน้ำำ�สำำ�หรับั ใช้ใ้ นการทำำ�เกษตรกรรมในช่ว่ งเพาะปลูกู ฤดูแู ล้ง้ 2564 สููงถึึง 942,694 ไร่่ ทำำ�ให้้เกิิด หากไม่ม่ ีปี ริมิ าณน้ำำ�ไหลจากส่่วนอื่่�น ๆ เข้า้ มาสมทบ น้ำำ�ท่่ วมขัังติิ ดต่่ อ กัั นเป็็นเวลานาน ส ร้ ้า ง ค ว า ม เ ดืื อ ด ร้ ้อ น ต่่ อ ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ ส ร้ ้า ง ค ว า ม เ สีี ย ห า ย ต่่ อ ผ ลิิ ต ผ ล ทางการเกษตรซึ่่� งอยู่่�ในช่่วงปลาย ฤดูเู ก็็บเกี่่�ยว สุุขภาพคนไทย 2565 — 83

ภาพ: mgronline.com/onlinesection/detail/9640000095556 น้ำ�ำ ท่่วม อ. เมือื ง จ. สุโุ ขทััย เมื่่�อ 25 กัันยายน 2564 อย่่างไรก็็ตาม ในช่่วงสองทศวรรษที่่�ผ่่านมา จากรายงานการวิเิ คราะห์ผ์ ลกระทบของการเปลี่่ย� นแปลงสภาพภูมู ิอิ ากาศ อิิ ท ธิิ พ ล ข อ ง ก า ร เ ป ลี่่� ย น แ ป ล ง ข อ ง ส ภ า พ ต่อ่ ฐานทรัพั ยากรน้ำำ�ในประเทศไทยพบว่า่ การเปลี่่ย� นแปลงสภาพภูมู ิอิ ากาศ ภูมู ิิอากาศโลก (global climate change) ทวีี ส่่งผลต่่อการเพิ่่�มขึ้้�นของอุุณหภููมิิเฉลี่่�ยโดยรวม และเกิิดการเปลี่่�ยนแปลง ความรุุนแรงขึ้้�นเป็น็ ลำำ�ดัับ จากปัจั จััยการเพิ่่ม� ขึ้้�น อย่่างมีีนััยสำำ�คััญต่่อรููปแบบและความรุุนแรงของการเกิิดฝนและพายุุฝน ของอุุณหภููมิิผิิวโลกและผิิวน้ำำ�ทะเล และ ซึ่่�งเพิ่่ม� โอกาสเสี่่ย� งที่่จ� ะเกิดิ อุทุ กภัยั และภัยั แล้ง้ คณะกรรมการระหว่า่ งรัฐั บาล ความผัันผวนของสภาพภููมิิอากาศ ซึ่่�งนำำ�ไปสู่่� ว่่าด้้วยการเปลี่่�ยนแปลงสภาพภููมิิอากาศ ได้้คาดการณ์์ว่่า พื้้�นที่่�ในแถบ ความเสี่่�ยงที่่�จะเกิิดภััยพิิบััติิน้ำำ�ทั้้�งอุุทกภััย และ ลุ่่�มน้ำำ�เจ้้าพระยาอย่า่ งกรุุงเทพมหานครมีแี นวโน้ม้ ที่่�จะได้้รับั ผลกระทบจาก ภัั ยแล้้ ง ที่่� มีีความถี่่� และความรุุ นแรงของ การเกิดิ ปรากฏการณ์์ทางอุทุ กวิทิ ยาพร้อ้ ม ๆ กันั หลายเหตุกุ ารณ์์ ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ การเกิดิ เหตุกุ ารณ์ส์ ูงู ขึ้้�น โดยเกิดิ วิกิ ฤตน้ำำ�ท่ว่ มและ เหตุกุ ารณ์์น้ำำ�ท่ว่ มรุุนแรง ปัญั หาการระบายน้ำำ�ท่ว่ ม และเหตุกุ ารณ์์คลื่่น� พายุุ ภััยแล้้งขึ้้�นในหลายประเทศทั่่�วโลกในช่ว่ งสองถึึง ซัดั ฝั่�่ง8 นอกจากนี้้� ผลการศึกึ ษาวิจิ ัยั เกี่่ย� วกับั ผลกระทบของการเปลี่่ย� นแปลง สามปีีที่่�ผ่่านมา เช่่นที่่�สหราชอาณาจัักร6 และ สภาพภูมู ิอิ ากาศในประเทศไทยหลาย ๆ การศึกึ ษาให้ข้ ้อ้ สรุุปถึงึ แนวโน้ม้ ของ จีีน7 รวมถึึงประเทศไทยที่่�สถานการณ์์ภััยแล้้ง อุณุ หภูมู ิเิ ฉลี่่ย� ที่่�เพิ่่ม� สูงู ขึ้้�น9 เช่น่ มีกี ารประมาณการว่า่ อุณุ หภูมู ิเิ ฉลี่่ย� ระหว่า่ ง ที่่�เกิิดขึ้้�นต่่อเนื่่อ� งติิดต่่อกัันในช่ว่ งปี ี 2561–2563 ปีี 2513–2550 เพิ่่�มสููงขึ้้�น +0.024 องศาเซลเซีียสต่่อปีี ยิ่่�งไปกว่่านั้้�น ตามมาด้้วยน้ำำ�ท่่วมรุุนแรงในช่่วงปลายปีี 2564 ผลการศึกึ ษาและวิเิ คราะห์ถ์ ึงึ การเปลี่่ย� นแปลงข้อ้ มูลู ปริมิ าณฝนรายฤดูกู าล ภาพเหตุุการณ์์ดัังกล่่าวสะท้้อนถึึงปััญหาวิิกฤต ยังั พบว่า่ จำำ�นวนวันั ฝนตกในช่ว่ งฤดูฝู นมีแี นวโน้ม้ ลดลง ในขณะที่่ค� ่า่ ความเข้ม้ การเปลี่่�ยนแปลงของสภาพภููมิิอากาศโลกที่่� ฝนเฉลี่่�ยในวัันฝนตกมีีแนวโน้้มเพิ่่�มสููงขึ้้�น10 ประกอบกัับมีีการเพิ่่�มขึ้้�นของ ทุกุ ประเทศต้้องให้ค้ วามสำำ�คััญ ตลอดจนเตรียี ม ระดับั น้ำำ�ทะเลจากค่า่ เฉลี่่ย� เดิมิ ที่่� 1.8 มิลิ ลิเิ มตรต่อ่ ปีี ในช่ว่ งระหว่า่ งปี ี 2504– ความพร้อ้ มเพื่่อ� แก้ป้ ัญั หา รวมถึงึ ปรับั ตัวั เพื่่อ� ลด 2546 สูงู ขึ้้�นเป็น็ 3.1 มิลิ ลิิเมตรต่่อปีี ในช่ว่ งระหว่่างปี ี 2536–2546 ซึ่่�งก่่อให้้ ผลกระทบและความเสีียหายจากภััยพิบิ ัตั ิิที่่�อาจ เกิิดปััญหาการรุุกล้ำำ�ของน้ำำ�ทะเล การกััดเซาะและการทำำ�ลายระบบนิิเวศ จะเกิิดขึ้้�นซ้ำ�ำ ในอนาคต ในแถบพื้้น� ที่่�บริเิ วณชายฝั่�่งทะเลของประเทศไทยอีีกด้้วย11 84 — สุุขภาพคนไทย 2565

ภาพ: mgronline.com/onlinesection/detail/9640000095556 น้ำ�ำ ท่่วมพื้้�นที่่�ลุ่่�มน้ำ�ำ ลำำ�เชียี งไกร จ. นครราชสีีมา เมื่่�อ 25 กัันยายน 2564 การบริิหารจััดการน้ำ�ำ ท่่วมของไทย ห ลัั ง ม ห า อุุท ก ภัั ย ปีี   2 5 5 4 รััฐ บ า ล ไ ด้้ ต ร ะ ห นัั ก ถึึ ง ค ว า ม สำำ�คัั ญ สาระสำำ�คัญั ของพระราชบัญั ญัตั ิทิ รัพั ยากรน้ำำ� และความเสีียหายที่่�เกิิดขึ้้� นจากภััยพิิบััติิอัันเนื่่�องมาจากวิิกฤตน้ำำ� พ.ศ. 2561 มุ่่�งเน้้นไปที่่�การบููรณาการในการ จากผลพวงของการเปลี่่�ยนแปลงสภาพภููมิิอากาศ โดยได้้กำำ�หนดให้้ จัดั สรรน้ำำ�และการใช้น้ ้ำำ� การพัฒั นาและการบริหิ าร ภััยพิิบััติิน้ำำ�เป็็นปััญหาวิิกฤตเร่ง่ ด่่วนของประเทศที่่�จะต้้องเร่ง่ แก้้ปััญหา จััดการทรัพั ยากรน้ำำ� การอนุรุ ักั ษ์์และการฟื้้� นฟูู ทั้้�งในระยะสั้้�นและระยะยาว ในระยะแรกได้้แต่่งตั้้�งคณะทำำ�งานเพื่่อ� ยกร่า่ ง ทรัพั ยากรน้ำำ� และสิิทธิขิ ั้้�นพื้้�นฐานในการเข้้าถึึง แผนแม่บ่ ทของการบริหิ ารจััดการน้ำำ�ท่่วม เป็น็ การเฉพาะกิิจโดยมุ่่�งเน้น้ ที่่�จะ ทรัพั ยากรน้ำำ�สาธารณะ รวมทั้้ง� จัดั ให้ม้ ีอี งค์ก์ รบริหิ าร บรรเทา ป้อ้ งกันั และลดความเสียี หายที่่เ� กิดิ ขึ้้�นจากภัยั พิบิ ัตั ินิ ้ำำ�ท่ว่ ม และปรับั ปรุุง จัดั การทรัพั ยากรน้ำำ�ทั้้ง� ในระดับั ชาติิ ระดับั ลุ่่�มน้ำำ� ประสิิทธิภิ าพของระบบการป้อ้ งกัันและการบริหิ ารจััดการน้ำำ�ท่่วมในสภาวะ และระดัับองค์์กรผู้้�ใช้้น้ำำ� เพื่่�อเพิ่่�มโอกาสการมีี ฉุกุ เฉิิน โดยได้้นำำ�เสนอมาตรการป้้องกัันน้ำำ�ท่่วมทั้้�งแบบใช้้สิ่่�งก่่อสร้า้ ง เช่่น ส่่ ว น ร่ ่ว ม ข อ ง ภ า ค ป ร ะ ช า ช น ใ น ก า ร บ ริ ิห า ร การเพิ่่�มจำำ�นวนและขนาดความจุุเก็็บกัักของอ่่างเก็็บน้ำำ� การพััฒนาอ่่าง จััดการทรัพั ยากรน้ำำ�อย่่างเป็็นระบบ13 โดยให้้มีี เก็็บน้ำำ�ขนาดกลางและขนาดเล็็ก การปรับั ปรุุงทางน้ำำ� และการก่่อสร้า้ ง คณะกรรมการทรัพั ยากรน้ำำ�แห่่งชาติิ (กนช.) ทางระบายน้ำำ�ท่ว่ ม เป็น็ ต้น้ และมาตรการแบบไม่ใ่ ช้ส้ ิ่่ง� ก่อ่ สร้า้ ง เช่น่ นโยบาย เป็็นองค์์กรหลัักในระดัับชาติิที่่�มีีนายกรัฐั มนตรีี “Room for the Rivers” ด้ว้ ยการกำำ�หนดพื้้น� ที่่แ� ก้ม้ ลิงิ เพื่่อ� เพิ่่ม� พื้้น� ที่่ร� ับั น้ำำ�นอง เป็น็ ประธาน และมีคี ณะกรรมการลุ่่�มน้ำำ�เป็น็ กลไก ขนาดใหญ่่ในช่่วงฤดููน้ำำ�หลากและชะลอการเกิิดน้ำำ�ท่่วมแบบฉัับพลััน ในการขับั เคลื่่อ� นในระดับั ลุ่่�มน้ำำ� รวมทั้้ง� การรวมตัวั ร่ว่ มกับั การกำำ�หนดแผนการผันั น้ำำ�ที่่เ� หมาะสมในพื้้น� ที่่ร� ับั น้ำำ�นอง และการดำำ�เนินิ ของกลุ่่�มบุุคคลที่่�มีีการใช้้น้ำำ�ในแหล่่งเดีียวกััน มาตรการจ่า่ ยเงินิ ชดเชยให้ก้ ับั ประชาชนในพื้้น� ที่่�ประสบภัยั น้ำำ�ท่่วม เป็น็ ต้้น12 ในรูู ปแบบขององค์์กรผู้้�ใช้้น้ำำ�เพื่่�อบููรณาการ นอกจากนี้้� ในปี ี 2560 รัฐั บาลยังั ได้ม้ ีกี ารจัดั ตั้้ง� สำำ�นักั งานทรัพั ยากรน้ำำ�แห่ง่ ชาติิ การบริหิ ารจััดการทรัพั ยากรน้ำำ�แบบองค์์รวม (สทนช.) ขึ้้�นมาเพื่่อ� ทำำ�หน้้าที่่�เป็น็ หน่่วยงานหลัักในการกำำ�กัับดูแู ลนโยบาย การบริหิ ารจัดั การทรัพั ยากรน้ำำ�ของประเทศ โดยมีพี ระราชบัญั ญัตั ิทิ รัพั ยากรน้ำำ� สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 85 พ.ศ. 2561 และแผนแม่บ่ ทการบริหิ ารจัดั การทรัพั ยากรน้ำำ� 20 ปีี (พ.ศ. 2561– 2580) เป็น็ กรอบแนวทางปฏิบิ ัตั ิใิ นการพัฒั นาและแก้ไ้ ขปัญั หาทรัพั ยากรน้ำำ�ของ ประเทศตามแนวทางการพัฒั นาประเทศของยุทุ ธศาสตร์ช์ าติิ

แนวทางการบริิหารจััดการน้ำ�ำ ในอนาคต สำำ� ห รัับ แ ผ น แ ม่่ บ ท ก า ร บ ริิห า ร จัั ด ก า ร การสร้า้ งกลไกการรับั รู้้�ของประชาชนผ่่านนโยบายและองค์์กรต่่าง ๆ ทรัพั ยากรน้ำำ� 20 ปีี (พ.ศ. 2561–2580) ให้้ ของรัฐั และการปรับั ตััวของประชาชนและชุุมชนด้้วยตััวเองเพื่่�ออยู่่�ร่ว่ มกัับ ความสำำ�คััญกัับทรัพั ยากรน้ำำ�ในการขัับเคลื่่�อน ภัยั พิบิ ัตั ินิ ้ำำ�ท่ว่ มที่่เ� กิดิ ขึ้้�นซ้ำ�ำ ซากโดยได้ร้ ับั ผลกระทบน้อ้ ยที่่ส� ุดุ จะเป็น็ ส่ว่ นสำำ�คัญั การพััฒนาประเทศตามแผนยุุทธศาสตร์ช์ าติิ ในการบรรเทาปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มในระดับั พื้้น� ที่่� อีกี ทั้้ง� ยังั เป็น็ ส่ว่ นหนึ่่�งของการพัฒั นา เพื่่อ� มุ่่�งไปสู่่�การสร้า้ งความมั่่น� คงและความยั่่ง� ยืนื แผนการป้อ้ งกันั ภัยั น้ำำ�ท่ว่ มในพื้้น� ที่่ข� นาดใหญ่่ ยกตัวั อย่า่ งเช่น่ การปรับั ตัวั ของ ของฐานทรัพั ยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม ชุมุ ชนผ่า่ นรููปแบบของมาตรการ “การกัันน้ำำ�ท่่วม” และ “การสู้้�ภััยน้ำำ�ท่่วม” รวมถึึงการพััฒนาและเสริมิ สร้า้ งศัักยภาพของ จากประสบการณ์์ในอดีีตที่่�เคยเกิิดขึ้้� นในพื้้�นที่่� เช่่น การปรัับรูู ปแบบ ทรัพั ยากรบุคุ คล โดยพัฒั นาขึ้้�นตามหลักั ปรัชั ญา การสร้า้ งบ้า้ นเรือื นและที่่อ� ยู่่�อาศัยั เป็น็ อาคารสองชั้้น� ในเขตพื้้น� ที่่น� ้ำำ�ท่ว่ มซ้ำ�ำ ซาก เศรษฐกิจิ แบบพอเพียี ง และการสร้า้ งสมดุลุ ระหว่า่ ง การยกระดัับเสาของอาคารให้้สููงขึ้้�นเหนืือระดัับน้ำำ�ท่่วมสููงสุุดที่่�เคยเกิิดขึ้้�น การอนุรุ ักั ษ์์และฟื้้� นฟูู และการพััฒนาแหล่่งน้ำำ� การยกระดัับคัันดิินในการปลููกสร้า้ งโครงสร้า้ งพื้้�นฐาน การสร้า้ งคััน ครอบคลุมุ 6 ด้้านหลััก ได้้แก่่14 กระสอบทรายหรือื ทำำ�นบกัันน้ำำ�ท่่วมเพื่่�อปิิดล้้อมพื้้�นที่่� เมื่่�อเห็็นว่่าระดัับน้ำำ� ในแม่น่ ้ำำ�กำำ�ลังั เพิ่่ม� ระดับั สูงู ขึ้้�น และการสร้า้ งทางผันั น้ำำ�หรือื ระบายน้ำำ�ออกจาก ด้านที่ 1 การจััดการน้ำำ�อุปุ โภคบริโิ ภค พื้้น� ที่่�อ่่อนไหว เป็น็ ต้้น รวมทั้้�งการปรับั เปลี่่�ยนแผนการผลิิตทางการเกษตร ด้านท่ี 2 การสร้า้ งความมั่่น� คงของน้ำำ� เช่่น การเพาะปลูกู พืืชเพื่่�อให้้สามารถเก็็บเกี่่�ยวผลผลิิตได้้ก่่อนฤดูนู ้ำำ�หลาก จะมาถึึง และการปลูกู พืืชที่่�มีีมููลค่่าทางเศรษฐกิิจสูงู และสามารถต้้านทาน ภาคการผลิิต น้ำำ�ท่่วมได้้ดีี เป็น็ ต้้น15 ด้านที่ 3 การจััดการน้ำำ�ท่่วมและอุทุ กภััย ด้านที่ 4 การจััดการคุณุ ภาพน้ำำ�และอนุรุ ักั ษ์์ เป็น็ สัญั ญาณอันั ดีวี ่า่ การบริหิ ารจัดั การปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มในระดับั พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชน ได้ร้ ับั ความสนใจมากขึ้้�นจากภาครัฐั ในการพัฒั นาแผนระบบป้อ้ งกันั น้ำำ�ท่่วม ทรัพั ยากรน้ำำ� อันั เนื่่อ� งมาจากปัจั จัยั ความหนาแน่น่ ของการตั้้ง� ถิ่่น� ฐานและสิ่่ง� ปลูกู สร้า้ งใหม่่ ด้านที่ 5 การอนุรุ ักั ษ์์ฟื้้� นฟูสู ภาพป่า่ ต้้นน้ำำ�ที่่� ปััญหาผัังเมืือง และการเปลี่่�ยนแปลงการใช้้ประโยชน์์จากที่่�ดิินที่่�กีีดขวาง เส้น้ ทางจราจรน้ำำ� กรมโยธาธิกิ ารและผังั เมือื งจึงึ ได้จ้ ัดั ทำำ�นโยบายการใช้ท้ ี่่ด� ินิ เสื่่�อมโทรมและป้อ้ งกัันการพังั ทลาย ขึ้้�นมาใหม่่เพื่่�อให้้สอดคล้้องกัับนโยบายการพััฒนาที่่�จะเกิิดขึ้้�นในอนาคต ของดิิน โดยได้้จััดทำำ�ผัังการใช้้ที่่�ดิินและบรรจุุไว้้เป็็นส่่วนหนึ่่�งของพระราชบััญญััติิ ด้านที่ 6 การบริหิ ารจััดการ การผังั เมือื ง พ.ศ. 2562 อีกี ทั้้ง� ได้บ้ รรจุผุ ังั น้ำำ�ตามพระราชบัญั ญัตั ิทิ รัพั ยากรน้ำำ� พ.ศ. 2561 ไว้้เป็็นส่่วนหนึ่่�งของผัังเมืืองอีีกด้้วย ในระหว่่างปีี 2558–2562 อย่่างไรก็็ดีี ประเด็็นการจััดการภััยแล้้งใน แ ผ น แ ม่่ บ ท ก า ร บ ริ ิห า ร จัั ด ก า ร ท รั ัพ ย า ก ร น้ำำ� 20 ปีี ยัังได้้รัับความสำำ�คััญค่่อนข้้างน้้อย ยิ่่�งไปกว่่านั้้�น กรอบปฏิิบััติิตามแนวทางของ แผนแม่บ่ ทการบริหิ ารจัดั การทรัพั ยากรน้ำำ� 20 ปีี ยัังขาดความเชื่่�อมโยงร่ว่ มกัันทั้้�งเป้้าประสงค์์ แผนกลยุุทธ์์ แนวทางขัับเคลื่่�อน และตััวชี้้�วััด ความสำำ�เร็จ็ ในการบรรลุุเป้้าหมายการปล่่อย ก๊า๊ ซเรือื นกระจกสุทุ ธิเิ ป็น็ ศูนู ย์์ (net zero) ซึ่่�งเป็น็ เป้า้ หมายหลักั ของการประชุมุ สหประชาชาติวิ ่า่ ด้ว้ ย การเปลี่่ย� นแปลงสภาพภูมู ิอิ ากาศโลก พ.ศ. 2564 (COP26) ภาพ: bbc.com/thai/thailand-58860541 ภาพมุุมสูงู บริเิ วณชุุมชนภูเู ขาทอง อ.เมือื งพระนครศรีอี ยุุธยา ที่่�ได้้รับั ผลกระทบจากน้ำ�ำ ท่่วมจากผลพวงของพายุุ “เตี้้�ยนหมู่่�” เมื่่อ� เดืือนตุลุ าคม 86 — สุุขภาพคนไทย 2565

สรุุป กรมโยธาธิิการและผัังเมืืองได้้จััดทำำ�แผนหลัักระบบป้้องกัันน้ำำ�ท่่วมพื้้�นที่่� ปัญั หาน้ำำ�ท่ว่ มที่่เ� กิดิ ขึ้้�นบ่อ่ ยครั้้ง� ในประเทศไทย ชุมุ ชนของทุกุ จังั หวัดั และจัดั ทำำ�ผังั การระบายน้ำำ�จังั หวัดั ในพื้้น� ที่่ล� ุ่่�มน้ำำ�ทั้้ง� หมด ส่่วนหนึ่่� งเป็็นผลมาจากการขยายตััวของเมืือง ของประเทศ เพื่่�อกำำ�หนดกรอบและทิิศทางในการแก้ไ้ ขปััญหาน้ำำ�ท่่วมและ แ ล ะ ชุุ ม ช น ใ น พื้้� น ที่่� น้ำำ� ห ล า ก ต า ม ธ ร ร ม ช า ติิ การระบายน้ำำ�ในอนาคต อีกี ทั้้ง� เป็น็ การบูรู ณาการการทำำ�งานกับั หน่ว่ ยงานอื่่น�  ๆ ก า ร ใ ช้้ ป ร ะ โ ย ช น์์ ใ น ที่่� ดิิ น ที่่� ไ ม่่ ส อ ด ค ล้้ อ ง กัั บ ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ กรมชลประทาน กรมเจ้า้ ท่า่ และสำำ�นักั งานทรัพั ยากรน้ำำ�แห่ง่ ชาติิ แนวทางการบริหิ ารจัดั การน้ำำ� และการเปลี่่ย� นแปลง นอกจากนี้้� ในช่่วงปีี 2562–2564 กรมโยธาธิกิ ารและผัังเมืืองยัังได้้พััฒนา สภาพภููมิิอากาศของโลกที่่�ส่่งผลกระทบต่่อ โครงการศึึกษาความเหมาะสมและสำำ�รวจออกแบบรายละเอีียดของระบบ ประเทศไทย ที่่�ผ่่านมาประเทศไทยได้้พยายาม ป้้องกัันน้ำำ�ท่่วมพื้้�นที่่�ชุุมชนวิิถีีใหม่่ประกอบด้้วย (1) พื้้�นที่่�ชุุมชนในจัังหวััด เรียี นรู้้�จากประสบการณ์์ในอดีีต และกำำ�หนด เพชรบุรุ ีี และ (2) พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนในลุ่่�มน้ำำ�ภาคกลาง ครอบคลุมุ 13 พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชน16 แนวทางบริหิ ารจัดั การน้ำำ�ท่ว่ มและการใช้ป้ ระโยชน์์ ให้้มีคี วามยืดื หยุ่่�นและเหมาะสมตามลัักษณะทางกายภาพของพื้้น� ที่่�ชุมุ ชน จากทรัพั ยากรน้ำำ� แต่่การดำำ�เนิินงานของรัฐั ที่่� นั้้น�  ๆ อีีกทั้้�งมีคี วามเหมาะสมทั้้�งทางด้้านวิิศวกรรม ด้้านเศรษฐศาสตร์์ และ ขาดการมีสี ่ว่ นร่ว่ มของประชาชน และการบริหิ าร ด้้านสิ่่�งแวดล้้อม รวมถึึงสอดคล้้องกัับความต้้องการของชุมุ ชน17 จััดการปััญหาในระดัับพื้้�นที่่� เพื่่�อตอบสนอง วััตถุปุ ระสงค์์ของชุมุ ชน ทำำ�ให้ไ้ ม่ม่ ีปี ระสิิทธิภิ าพ ทั้้�งนี้้� ปััจจััยความสำำ�เร็จ็ ของการมีีส่่วนร่ว่ มของภาคประชาชนในพื้้�นที่่� เท่า่ ที่่ค� วร การมีสี ่ว่ นร่ว่ มของภาคประชาชนในพื้้น� ที่่� เทศบาลนครปากเกร็ด็ จัังหวััดนนทบุุรีี ในการจััดการชุุมชนในขณะเผชิิญ มีี บ ท บ า ท สำำ�คัั ญ ใ น ก า ร กำำ� ห น ด ทิิ ศ ท า ง เหตุกุ ารณ์ม์ หาอุทุ กภัยั ปี ี 2554 ได้ถ้ ูกู เรียี นรู้้�และถอดบทเรียี น โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง� ในการพัฒั นาและการบริหิ ารจัดั การทรัพั ยากรน้ำำ� บทบาทขององค์ก์ รผู้้�นำำ�ในระดับั ท้อ้ งถิ่่น� ที่่ม� ีสี ่ว่ นสำำ�คัญั ที่่จ� ะช่ว่ ยป้อ้ งกันั ภัยั ตนเอง ให้้เกิิดเป็็นรูู ปธรรมด้้วยแนวคิิดจากล่่างขึ้้� นบน ในระหว่า่ งเผชิญิ เหตุกุ ารณ์์วิกิ ฤตและขับั เคลื่่อ� นการมีสี ่ว่ นร่ว่ มของประชาชน จ ะ เ ป็็ น พื้้� น ฐ า น ที่่� สำำ�คัั ญ ใ น ก า ร ก้้ า ว ไ ป สู่่� ในพื้้น� ที่่� โดยในระหว่า่ งเกิดิ เหตุกุ ารณ์์ได้ม้ ีกี ารจัดั ตั้้ง� ศูนู ย์อ์ ำำ�นวยการกลางและ การยกระดับั วิถิ ีชี ีวี ิติ ใหม่ท่ ี่่ต� ระหนักั ถึงึ สิ่่ง� แวดล้อ้ ม ศูนู ย์อ์ ำำ�นวยการย่อ่ ยซึ่่�งตั้้ง� อยู่่�ตามริมิ แม่น่ ้ำำ�เจ้า้ พระยาเพื่่อ� เฝ้า้ ระวังั และติดิ ตาม เ ศ ร ษ ฐ กิิ จ แ ล ะ สัั ง ค ม อ ย่่ า ง ยั่่� ง ยืื น ใ น อ น า ค ต ระดัับน้ำำ� และกำำ�แพงกัันน้ำำ�ที่่�อาจได้้รับั ความเสีียหาย รวมทั้้�งได้้จััดทำำ�แผน แนวทางการป้้องกัันน้ำำ�ท่่วมพื้้�นที่่�ชุุมชนวิิถีีใหม่่ ป้อ้ งกันั น้ำำ�ท่ว่ มฉุกุ เฉินิ และจัดั ตั้้ง� ชุดุ เฉพาะกิจิ ตามภารกิจิ หลักั ของเทศบาล 8 ที่่ก� ำำ�ลังั เกิดิ ขึ้้�นเป็น็ สัญั ญาณที่่ด� ีวี ่า่ ในอนาคตปัญั หา ภารกิจิ ได้แ้ ก่่ หน่ว่ ยเฝ้า้ ระวังั 24 ชั่่ว� โมง หน่ว่ ยประชาสัมั พันั ธ์์ หน่ว่ ยสนับั สนุนุ น้ำำ�ท่ว่ มในประเทศไทยอาจได้ร้ ับั จัดั การอย่า่ งเป็น็ วััสดุุอุุปกรณ์์ หน่่วยบรรเทาทุุกข์์ ศููนย์์ฟื้้� นฟููผู้้�ประสบภััย หน่่วยบรรเทาภััย ระบบและมีปี ระสิิทธิภิ าพมากขึ้้�น ฉุกุ เฉิิน หน่่วยส่่วนร่ว่ มชุมุ ชน และหน่่วยติิดตามและประเมินิ สถานการณ์์18 ภาพ: unsplash.com/photos/_whs7FPfkwQ สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 87

10 / 10 สถานการณเ์ ด่นทางสุขภาพ #SAVEบางกลอย กับั ประเด็น็ เรื่่�องสิิทธิทิ ำ�ำ กินิ ของกลุ่่�มชาติพิ ัันธุ์์� “ ความขััดแย้้งในพื้�้นที่่�บางกลอยในผืืนป่่าอุุทยานแห่่งชาติิแก่่งกระจาน เป็็นภาพสะท้้อน ปััญหาในเรื่่�องสิิทธิิที่่�ดิินทำำ�กิินของกลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�ในหลายพื้้�นที่่�ของประเทศไทย ไม่่ใช่่เพีียง ”ชาวกะเหรี่่ย� งที่่�บางกลอยเท่่านั้้น� ความเป็็ นมาและปัั ญหาความขัดั แย้ง้ พื้้� นที่่�บางกลอย ภาพ: news.dnp.go.th/news/1777 “บางกลอย” เป็็นชื่่�อหมู่่�บ้้านชาวกะเหรี่่�ยง ตั้้� งอยู่่� หมู่่�บ้้านบางกลอย ต. ห้้วยแม่เ่ พรียี ง อ. แก่่งกระจาน จ. เพชรบุรุ ีี กลางป่่าแก่่งกระจานที่่�ชาวบ้้านเรีียกว่่า “ใจแผ่่นดิิน” ชาวบางกลอยมีีวิิถีีชีีวิิตอยู่่�กัับธรรมชาติิ ทำำ�ไร่่หมุุนเวีียน ภายหลัังการจััดตั้้�งอุทุ ยานแห่ง่ ชาติิแก่่งกระจาน ที่่�จัังหวััด ในบริิเวณนี้้�มานาน กระทั่่�งปีี 2524 บ้้านใจแผ่่นดิินถููก เพชรบุุรีี เมื่่�อปีี 2524 ชาวกะเหรี่่�ยงที่่�อาศััยอยู่่�กลางป่่า ประกาศเป็น็ เขตอุทุ ยานแห่ง่ ชาติิแก่่งกระจาน1 ต่่อมาปี ี 2539 แก่ง่ กระจานได้ถ้ ูกู เคลื่่อ� นย้า้ ยให้ล้ งมาอยู่่�ที่่บ� างกลอยล่า่ งหลาย ชาวกะเหรี่่ย� งถููกอพยพจากใจแผ่่นดิินลงมาที่่�บ้้านโป่่งลึึก- ระลอก แต่เ่ นื่่อ� งจากพื้้น� ที่่ใ� หม่ไ่ ม่เ่ หมาะสมกับั การประกอบอาชีพี บางกลอย โดยได้้รับั คำำ�สััญญาว่่าจะจััดสรรที่่�ดิินให้้ทำำ�กิิน เกษตรกรรม ชาวบ้า้ นจึงึ ได้เ้ คลื่่อ� นไหวเรียี กร้อ้ งความเป็น็ ธรรม ส่่วนหนึ่่�งได้้รับั การจััดสรรที่่�ดิิน แต่่การปลูกู ข้า้ วประสบปัญั หา และขอกลัับเข้า้ ไปยังั ภูมู ิลิ ำำ�เนาเดิิม ต่่อมาบางกลอยเป็น็ ที่่�รู้้�จััก เนื่่�องจากเป็็นพื้้�นดิินปนหิิน และมีีชาวบ้้านบางส่่วนที่่� ในวงกว้้างจากการรณรงค์์ของภาคประชาชนด้้วย hashtag ไม่ไ่ ด้ร้ ับั การจัดั สรรที่่ด� ินิ และเข้า้ ไม่ถ่ ึงึ โครงการความช่ว่ ยเหลือื #SAVEบางกลอย ซึ่่�งเป็็นการเรียี กร้อ้ งสิิทธิิมิิใช่่เฉพาะชาว ทำำ�ให้บ้ างส่ว่ นตััดสินิ ใจกลับั คืนื “ใจแผ่น่ ดินิ ” อีกี ครั้้ง� ก่อ่ นที่่จ� ะ กะเหรี่่ย� งบางกลอย แต่่หมายรวมถึึงราษฎรหลายกลุ่่�มที่่� ถูกู ผลักั ดันั ให้ล้ งมาที่่�บ้า้ นบางกลอยล่า่ งอีกี ครั้้ง� หนึ่่�งในปี ี 2554 ต้อ้ งการเรียี กร้อ้ งสิทิ ธิใิ นที่่ด� ินิ ทำำ�กินิ ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ กลุ่่�มชาติพิ ันั ธุ์์� จนนำำ�ไปสู่่�กระแสเรียี กร้อ้ งเรื่่อ� งสิทิ ธิทิ ี่่ด� ินิ ทำำ�กินิ ของกลุ่่�มชาติพิ ันั ธุ์์� กลุ่่�มคนชายขอบ หรือื คนกลุ่่�มอื่่น�  ๆ บทความนี้้� เป็น็ การอภิปิ ราย ต่่าง ๆ ในเวลาต่่อมา ถึึงความเป็็นมาและปััญหาความขััดแย้้งเรื่่อ� งสิิทธิทิ ำำ�กิินของ ชาวกะเหรี่่ย� งที่่�เขตอุทุ ยานแห่ง่ ชาติิแก่่งกระจาน การเรียี กร้อ้ ง หมู่่�บ้้านบางกลอยตั้้� งขึ้้� นตามพระราชบััญญััติิ ลัั กษณะ สิิทธิขิ องกลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�ในเรื่่อ� งที่่�ดิินทำำ�กิิน และข้้อเสนอแนะ การปกครองที่่� พ.ศ. 2457 อยู่่�หมู่่�ที่่� 1 ต. ห้้วยแม่่เพรียี ง ในการแก้ไ้ ขปััญหา อ. แก่ง่ กระจาน จ. เพชรบุรุ ีี ในเขตอุทุ ยานแห่ง่ ชาติแิ ก่ง่ กระจาน 88 — สุุขภาพคนไทย 2565 ห่า่ งจากที่่ว� ่า่ การอำำ�เภอแก่ง่ กระจานประมาณ 54 กิโิ ลเมตร เป็น็ หมู่่�บ้า้ นชาวเขาเผ่า่ กะเหรี่่ย� ง “สกอว์์” (ปกาเกอะญอ) บริเิ วณ เหนืือสุดุ ของตำำ�บล มีแี ม่น่ ้ำำ�บางกลอยไหลผ่่าน อัันเป็็นแม่น่ ้ำำ� สาขาของแม่น่ ้ำำ�เพชรบุรุ ีี หรือื ที่่ใ� นภาษาถิ่่น� เรียี กว่า่ “คลี้้เ� หลาะ” (Kleh looj) ชาวบ้้านประกอบอาชีพี ทำำ�ไร่่ ปักั ผ้า้ ทอผ้า้ และ รับั จ้า้ งทั่่ว� ไป บางกลอยในปัจั จุบุ ันั เป็น็ คำำ�เรียี กรวม ๆ ของสองพื้้น� ที่่� คือื “บางกลอยบน” อันั เป็น็ ที่่อ� ยู่่�อาศัยั ดั้้ง� เดิมิ หรือื “ใจแผ่น่ ดินิ ” กัับ “บางกลอยล่่าง” ซึ่่�งชาวบ้า้ นถูกู ย้า้ ยให้ล้ งมาอยู่่�2

เนื่่�องจากทางอุุทยานแห่่งชาติิแก่่งกระจาน ภาพ: themomentum.co/bang-kloi แ ล ะ ห น่่ ว ย ท ห า ร เ ห็็ น ส อ ด ค ล้้ อ ง กัั น ว่่ า พื้้� น ที่่� “ใจแผ่่นดิิน” มีีความเสี่่�ยงและอ่่อนไหวต่่อ สิ่่�งแวดล้้อมภายในหมู่่�บ้า้ นบางกลอย การอนุรุ ักั ษ์์ทรัพั ยากรธรรมชาติิ และความมั่่น� คง ตามแนวชายแดน โดยเฉพาะจากการอพยพ ห้ว้ ยแม่เ่ พรียี ง แต่ก่ ่อ่ นที่่� “บิลิ ลี่่”� จะไปให้ถ้ ้อ้ ยคำำ�กับั ศาลเพียี ง 1 เดือื น บิลิ ลี่่ไ� ด้้ ข้า้ มพรมแดนไปมาของคนที่่�อาศััยอยู่่�บริเิ วณนั้้น� หายตัวั ไปอย่า่ งเป็น็ ปริศิ นาในวันั ที่่� 17 เมษายน 2557 ต่อ่ มา ภรรยาของบิลิ ลี่่� จึงึ มีกี ารอพยพชาวเขาเผ่า่ กะเหรี่่ย� งออกจากพื้้น� ที่่� เข้้าแจ้้งความว่่านายชััยวััฒน์์ ลิ้้�มลิิขิิตอัักษร หััวหน้้าอุุทยานแห่่งชาติิ การอพยพครั้้ง� แรกเกิดิ ขึ้้�นในปี ี 2539 โดยโยกย้า้ ย แก่ง่ กระจานกับั พวก เป็น็ กลุ่่�มคนซึ่่�งควบคุมุ ตัวั บิลิ ลี่่ไ� ปก่อ่ นการสาบสูญู ต่อ่ มา ชาวบ้้านจากพื้้�นที่่�ใกล้้เขตชายแดนไทย-พม่่า กรมสอบสวนคดีีพิิเศษ (DSI) ได้้ค้้นพบโครงกระดููกที่่�มีี DNA ตรงกัับแม่่ มายังั พื้้น� ที่่ท� ี่่�จัดั เตรียี มไว้้ ตรงข้า้ มหมู่่�บ้า้ นโป่ง่ ลึกึ ของบิลิ ลี่่อ� ยู่่�ในถังั ใต้น้ ้ำำ�ภายในเขตป่า่ แก่ง่ กระจาน แต่ไ่ ม่ม่ ีหี ลักั ฐานแน่น่ หนา ในปัจั จุบุ ันั ราว 57 หลัังคาเรือื น (โดยได้้รับั ที่่�ดิิน พอที่่�จะมัดั ตััวใคร ในที่่�สุดุ อััยการจึึงมีคี วามเห็น็ สั่่�งไม่ฟ่ ้อ้ งในทุกุ ข้อ้ กล่่าวหา ทำำ�กิินครอบครัวั ละ 7 ไร่่ และที่่�อยู่่�อาศััยอีีก 1 เช่น่ เดียี วกับั ศาลฎีกี าที่่ส� ั่่ง� ยกคำำ�ร้อ้ งในคดีที ี่่ภ� รรยาของบิลิ ลี่่ข� อให้ศ้ าลไต่ส่ วน ไร่)่ จากนั้้น� ได้้ดำำ�เนินิ การอพยพชาวบ้า้ นอีีกเป็น็ ฉุกุ เฉิิน ซึ่่�งศาลระบุวุ ่่าผู้้�ร้อ้ งไม่ม่ ีพี ยานหลัักฐานที่่�จะทำำ�ให้เ้ ชื่่อ� ได้้ว่่าเหยื่่อ� ถูกู ระยะ ๆ 3 ควบคุุมตััวจริงิ 5 นอกจากกรณีีบิิลลี่่� ยัังมีีกรณีีของนายทััศน์์กมล โอบอ้้อม อดีีตผู้้�สมััคร ส.ส. จัังหวััดเพชรบุุรีี ที่่�มีีบทบาทเป็็นผู้้�ประสานงานของ ต่่อมาคณะรัฐั มนตรีไี ด้้มีีนโยบายสนัับสนุุน กลุ่่�มกะเหรี่่ย� งในการฟ้อ้ งร้อ้ งเจ้้าหน้้าที่่�อุทุ ยานฯ ถูกู ลอบยิงิ เสีียชีวี ิิต โดยไม่่ ให้้ “กลุ่่�มป่่าแก่่งกระจาน” ขึ้้�นเป็็นมรดกโลก สามารถจัับกุมุ ผู้้�กระทำำ�ความผิิดมาดำำ�เนิินคดีีตามกฎหมายได้้6 ท า ง ธ ร ร ม ช า ติิ ข อ ง ยูู เ น ส โ ก ( U N E S C O ) ในปีี 2553 (ก่่อนที่่�จะได้้รัับการขึ้้� นทะเบีียน สำำ� ห รัับ ค ดีี ที่่� ช า ว บ้้ า น ฟ้้ อ ง ก ร ม อุุ ท ย า น ฯ ต่่ อ ศ า ล ป ก ค ร อ ง นั้้� น ในปีี 2564) เนื่่�องจากเป็็นผืืนป่่าที่่�สมบููรณ์์ที่่�สุุด ในวัันที่่� 12 มิิถุุนายน 2561 ศาลปกครองสููงสุุดได้้มีีคำำ�พิิพากษาว่่าฝ่่าย แห่่งหนึ่่�งในอาเซีียน มีีสััตว์์หายากนานาชนิิด เจ้า้ หน้า้ ที่่ใ� ช้อ้ ำำ�นาจเกินิ กว่า่ เหตุโุ ดยการเผาทำำ�ลายสิ่่ง� ปลูกู สร้า้ งและทรัพั ย์ส์ ินิ นโยบายนี้้�ตามมาด้้วย “ยุุทธการตะนาวศรี”ี ทำำ�ให้้ชาวบ้้านต้้องสููญเสีียปััจจััยในการดำำ�รงชีีวิิต จึึงสั่่�งให้้กรมอุุทยานฯ ระหว่่างปีี 2553-2554 ซึ่่�งเจ้้าหน้้าที่่�อุุทยานฯ ชดใช้ค้ ่่าเสีียหายรวมทั้้�งสิ้้�น 300,987 บาท แต่่ทั้้�งนี้้ศ� าลยืนื ยันั ว่่าไม่อ่ นุญุ าต สนธิกิ ำำ�ลัังร่ว่ มกัับทหารให้้ชาวกะเหรี่่ย� งย้้ายลง ให้ช้ าวกะเหรี่่ย� งกลับั เข้า้ ไปอยู่่�ในป่า่ ได้อ้ ีกี เพราะถือื เป็น็ เขตอุทุ ยานแห่ง่ ชาติ7ิ มาที่่�บ้้านโป่ง่ ลึึกหรือื บางกลอยล่่างนั่่�นเอง4 ความขััดแย้้งระลอกใหม่่ที่่�บางกลอยปะทุุขึ้้�นอีีกครั้้ง� ช่่วงต้้นปีี 2564 ปฏิิบััติิการดัังกล่่าวทำำ�ให้้นายโคอี้้� มิิมิิ หรือื เมื่่�อชาวบ้้านจำำ�นวนหนึ่่� งได้้ตััดสิินใจเดิินเท้้ากลัับขึ้้� นไปยัังบางกลอยบน “ปู่่�คออี้้�” ชาวกะเหรี่่ย� งอาวุโุ สอายุุ 100 ปีี พร้อ้ ม เพราะเห็็นว่่าบางกลอยล่่างไม่่สามารถใช้้อยู่่�อาศััย ทำำ�กิิน และดำำ�รงชีีพ กัับชาวบ้้านอีีก 5 คน ร่่วมกัันฟ้้องเรีียกค่่า ตามวิิถีีเดิิมได้้8, 9, 10 ต่่อมาในวัันที่่� 17 กุุมภาพัันธ์์ 2564 ตััวแทนภาครัฐั เสีียหายจากกรมอุุทยานแห่่งชาติิ สััตว์์ป่่า และ ได้้ลงนาม MOU กัับตััวแทนชาวบ้า้ น ซึ่่�งเสนอแนวทางแก้ไ้ ขปััญหาที่่�ยั่่ง� ยืนื พันั ธุ์์�พืชื ต่อ่ ศาลปกครอง เพราะถือื เป็น็ การละเมิดิ ต่อ่ การพัฒั นาคุณุ ภาพชีวี ิติ และดูแู ลรักั ษาสิ่่ง� แวดล้อ้ มทั้้ง� หมด 6 ข้อ้ ต่อ่ กระทรวง สิิทธิมิ นุษุ ยชนอย่า่ งร้า้ ยแรง ยิ่่ง� ไปกว่่านั้้น� ปู่่�คออี้้� ทรัพั ยากรธรรมชาติแิ ละสิ่่ง� แวดล้อ้ ม11,12 แต่ส่ ถานการณ์์จริงิ ในพื้้น� ที่่ก� ลับั ไม่ไ่ ด้้ ยังั ร้อ้ งขอต่อ่ ศาลให้ช้ าวกะเหรี่่ย� งกลับั ไปอยู่่�อาศัยั ดีขี ึ้้�นนักั โดย “ยุทุ ธการพิทิ ักั ษ์์ป่า่ ต้น้ น้ำำ�เพชร” ยังั คงดำำ�เนินิ ต่อ่ ไปอย่า่ งเข้ม้ ข้น้ บนพื้้น� ที่่บ� ริเิ วณเดิมิ ได้้ ในคดีนี ี้้ม� ีพี ยานปากเอกคือื ซึ่่�งตามด้ว้ ยการขอออกหมายจับั และจับั กุมุ ชาวบ้า้ นกว่า่ 30 คน เพื่่อ� ดำำ�เนินิ คดีี “บิิลลี่่�” หรือื นายพอละจีี รักั จงเจริญิ หลานชาย ตามความผิิดตามกฎหมายอุทุ ยานแห่่งชาติิ13 ปู่่�คออี้้� แกนนำำ�ชาวบ้้าน และเป็็นสมาชิิก อบต. สุุขภาพคนไทย 2565 — 89

มรดกโลกกับั การอนุุรัักษ์์พื้้�นที่่ป� ่่ า กลุ่่�มป่่าแก่่งกระจานได้้รับั การขึ้้�นทะเบีียนเป็็นมรดกโลก บางกลอยล่า่ งกับั ปัั ญหาในที่่ด� ิินทำำ�กินิ ทางธรรมชาติิแห่่งใหม่่ เป็็นแห่่งที่่� 3 ของไทย ตามมติิของ คณะกรรมการมรดกโลกในวัันที่่� 26 กรกฎาคม 2564 โดยเข้า้ ตั้้�งแต่่อดีีตจนถึึงปััจจุุบััน สัังคมไทยประสบปััญหา หลัักเกณฑ์์ข้้อที่่� 10 คืือ เป็็นถิ่่�นที่่�อยู่่�อาศััยของชนิิดพัันธุ์์�พืืช ความเหลื่่�อมล้ำำ�​ในการจััดสรรที่่�ดิินทำำ�กิินให้้กัับกลุ่่�มชาติิพัันธุ์์� และพัันธุ์์�สััตว์์ที่่�ใกล้้สููญพัันธุ์์� และมีีคุุณค่่าโดดเด่่นระดัับโลก ในพื้้น� ที่่�ต่่าง ๆ มาตลอด โดยภาครัฐั มีแี นวคิิดว่่าชนกลุ่่�มน้้อย ซึ่่�งมีีพื้้�นที่่�อุุทยานแห่่งชาติิแก่่งกระจานรวมอยู่่�ด้้วย โดยก่่อน มัักใช้้ทรัพั ยากรธรรมชาติิไปในเชิงิ ทำำ�ลาย จึึงต้้องกัันคนออก หน้้านั้้�น คณะกรรมการมรดกโลกได้้ปฏิิเสธการขึ้้�นทะเบีียน จากป่่า ภายใต้้แนวคิิดการบริหิ ารจััดการพื้้�นที่่�ป่่าไม้้ 2 แบบ กลุ่่�มป่่าแก่่งกระจานมาแล้้ว 3 ครั้้ง� ในปีี 2558, 2559 และ แบบแรกคืือ ป่่าที่่�สามารถรับั ใช้้ผลประโยชน์์ทางเศรษฐกิิจ 2562 ด้้วยข้้อกัังวลเกี่่�ยวกัับปััญหาการละเมิิดสิิทธิมิ นุษุ ยชน ได้้ หรือื ป่่าสงวน กัับป่า่ เพื่่อ� การอนุรุ ักั ษ์์ เช่น่ อุทุ ยานแห่ง่ ชาติิ ชุมุ ชนพื้้น� เมือื งกะเหรี่่ย� งในพื้้น� ที่่� ด้้วยเหตุนุ ี้้� สำำ�นักั งานนโยบาย เขตรักั ษาพันั ธุ์์�สัตั ว์ป์ ่า่ ซึ่่�งป่า่ ประเภทที่่ส� องต้อ้ งเป็น็ ไปในลักั ษณะ และแผนทรัพั ยากรธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม (สผ.) ในฐานะ ของ “ป่า่ ปลอดคน” เนื่่อ� งจากไม่เ่ ชื่่อ� ว่า่ คนอยู่่�กับั ป่า่ ได้้ ตอกย้ำ�ำ ด้ว้ ย หน่ว่ ยงานประสานงานกลางภายใต้อ้ นุสุ ัญั ญาว่า่ ด้ว้ ยการคุ้้�มครอง วาทกรรมที่่ว� ่า่ “ชาวเขาตัดั ไม้ท้ ำำ�ลายป่า่ ” ซึ่่�งสร้า้ งความชอบธรรม มรดกโลก จึึงยืืนยัันว่่ารัฐั บาลไทยจะให้้ความสำำ�คััญการอยู่่� ในการใช้อ้ ำำ�นาจรัฐั เข้า้ จััดการกัับกลุ่่�มชาติิพันั ธุ์์�ต่่าง ๆ17 ร่ว่ มกัันของคนกัับป่่า มีีนโยบายส่่งเสริมิ การมีีส่่วนร่ว่ มของ ชุุมชนกะเหรี่่ย� งในการบริหิ ารจััดการพื้้�นที่่� เช่่นให้้มีีผู้้�แทน สำำ�หรัับกรณีีบางกลอยนั้้�น ภายหลัังการผลัักดัันของ กลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�จากบ้้านโป่่งลึึกและบ้้านบางกลอย 2 คนร่ว่ ม เจ้้าหน้า้ ที่่�ในปี ี 2554 ตาม “ยุทุ ธการตะนาวศรี”ี ชาวกะเหรี่่ย� ง เป็็นคณะกรรมการที่่�ปรึกึ ษา และได้้จ้้างงานชาวกะเหรี่่ย� ง บางกลอยได้้อพยพแยกออกเป็็น 3 กลุ่่�ม กลุ่่�มหนึ่่�ง อพยพ ทำำ�งานในอุทุ ยานแห่ง่ ชาติิแก่่งกระจานด้้วย14 ข้า้ มไปอยู่่�ฝั่� ่งชายแดนเมียี นมา กลุ่่�มสอง อพยพไปอยู่่�ที่่ห� มู่่�บ้า้ น พุรุ ะกำำ� ต.ตะนาวศรีี อ.สวนผึ้้�ง จ.ราชบุรุ ีี กลุ่่�มสาม อพยพมา ที่่�ผ่่านมา มรดกโลกหลายแห่่งได้้รัับประโยชน์์ด้้าน อยู่่�ที่่�หมู่่�บ้า้ นโป่ง่ ลึึก-บางกลอย ซึ่่�งตกอยู่่�ในสภาพลำำ�บากจาก การอนุรุ ักั ษ์์ การสนัับสนุนุ ด้้านองค์์ความรู้้�และทุุนสนัับสนุนุ ที่่�ดิินเพื่่อ� การเกษตรและที่่�อยู่่�อาศััยไม่เ่ พียี งพอ รัฐั ไม่ส่ ามารถ พัันธกิิจในการดำำ�เนิินการรักั ษาและฟื้้� นฟููแหล่่งมรดกนั้้�น จัดั สรรที่่ด� ินิ ให้ก้ ับั ชาวบ้า้ นทุกุ คนได้ต้ ามที่่ส� ัญั ญาไว้้ ประกอบกับั มีีการเชื่่�อมโยงเครือื ข่่ายพัันธมิิตรภาคการบริหิ ารจััดการ หลังั รัฐั ประหารปี ี 2557 ได้เ้ กิดิ นโยบายทวงคืนื ผืนื ป่า่ ของ คสช. ภาควิิชาการ และภาคเอกชน เพื่่�อพััฒนาเศรษฐกิิจและ ส่่งผลให้ส้ ถานการณ์์ย่ำ�ำ แย่ล่ ง มีกี ารจัับกุมุ ดำำ�เนิินคดีีชาวบ้า้ น ชุมุ ชนท้้องถิ่่�น15 โดยยังั คงรักั ษาวิิถีีชีวี ิิตของคนท้้องถิ่่�นให้ด้ ำำ�รง ในข้อ้ หาบุุกรุุกป่่าบ่่อยครั้้ง� ต่่อไป ดัังนั้้�น การประกาศให้้กลุ่่�มป่่าแก่่งกระจานขึ้้�นเป็็น มรดกโลกนั้้น� จึึงไม่ไ่ ด้้หมายความว่่าจะต้้องนำำ�คนออกจากป่า่ แต่อ่ ย่า่ งใด ดูไู ด้จ้ ากเขตรักั ษาพันั ธุ์์�สัตั ว์ป์ ่า่ ทุ่่�งใหญ่-่ ห้ว้ ยขาแข้ง้ ซึ่่�งเป็็นส่่วนหนึ่่�งของผืืนป่่าตะวัันตกที่่�ได้้รับั การขึ้้�นทะเบีียน เป็็นมรดกโลกทางธรรมชาติิตั้้�งแต่่ปีี 2534 ปััจจุุบัันก็็ยัังมีี ชาวกะเหรี่่ย� งอยู่่� 6 หมู่่�บ้้าน โดยมีีการส่่งเสริมิ ให้้ชาวบ้้าน ปรับั ระบบการผลิิตใหม่่เพื่่�อลดพื้้�นที่่�การทำำ�ไร่ห่ มุุนเวีียน หรือื ลดระยะของรอบหมุนุ เวียี นลงจาก 10 ปีี มาเป็น็ 3-5 ปี1ี 6 คงต้อ้ ง ติดิ ตามต่อ่ ไปว่า่ ภาครัฐั จะปฏิบิ ัตั ิติ ามนโยบายดังั กล่า่ วในพื้้น� ที่่� ป่่าแก่่งกระจานหรือื ไม่่ 90 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

ภาพ: thecitizen.plus/node/41821 ภาคีี #saveบางกลอย-พีมี ูฟู ปัักหลัักชุุมนุมุ ที่่�ทำำ�เนียี บฯ เมื่่�อ 7 มีีนาคม 2564 กลุ่่�มชาติพิ ัันธุ์์�กับั สิิทธิใิ นที่่ด� ิินทำ�ำ กินิ ในอดีีต วิิถีีชีีวิิตชาวกะเหรี่่ย� งไม่่อาจแยก ในประเทศไทยมีีกลุ่่�มคนชาติิพัันธุ์์�หรือื ชนเผ่่ามากมายหลายเชื้้�อชาติิ ออกจากสภาพแวดล้้อมเดิิมซึ่่� งสััมพัันธ์์กัับ บางกลุ่่�มอพยพเข้้ามาตั้้�งถิ่่�นฐานในประเทศไทยนานแล้้ว แต่่ไม่่ได้้เข้้าสู่่� ความสััมพันั ธ์ท์ างสัังคมโดยตรง ชาวบ้า้ นอาศััย ระบบการพิิสููจน์์สััญชาติิไทย เนื่่�องจากอาศััยในพื้้�นที่่�ห่่างไกล หรือื อยู่่� อยู่่�กัันเป็็นกลุ่่�มครอบครัวั หรือื ในวงเครือื ญาติิ ไม่เ่ ป็น็ หลักั แหล่ง่ มีกี ารเดินิ ทางข้า้ มไปมาระหว่า่ งพรมแดนไทย-เมียี นมา หรือื แต่่ละกลุ่่�มประกอบด้้วยบ้า้ นประมาณ 3-6 หลััง ไทย-ลาว อัันเป็น็ วิิถีีปฏิิบัตั ิิมาแต่่เดิิมในการประกอบอาชีพี และเป็น็ วิิถีีของ บางกลุ่่�มอยู่่�ห่่างกััน โดยใช้้เวลาเดิินครึ่่�งวััน ชนเผ่า่ ทำำ�ให้เ้ กิิดปัญั หาว่่าบุคุ คลหรือื กลุ่่�มนั้้�น ๆ ถืือสััญชาติิของประเทศใด กลุ่่�มเหล่่านี้้�กระจายกัันอยู่่�ตามป่่าในบริเิ วณ หรือื เป็น็ บุุคคลไม่ม่ ีสี ััญชาติิ กลายเป็น็ คนชายขอบหรือื กลุ่่�มผู้้�ด้้อยโอกาสที่่� บางกลอยบนและใจแผ่น่ ดินิ แต่ป่ ัจั จุบุ ันั ชาวบ้า้ น ขาดโอกาสในหลายด้า้ น โดยเฉพาะการขาดพื้้น� ที่่ท� ำำ�กินิ 21 และด้ว้ ยที่่ด� ินิ ดั้้ง� เดิมิ ไม่ม่ ีที างเลือื ก ต้อ้ งอาศัยั อยู่่�เป็น็ กลุ่่�มเดียี วในพื้้น� ที่่� ที่่�กลุ่่�มชาติิพันั ธุ์์�และชนเผ่า่ อาศััยทำำ�กิินมักั อยู่่�ในเขตพื้้น� ที่่�อนุรุ ักั ษ์์ ซึ่่�งรัฐั บาล ที่่�ถูกู กำำ�หนดขอบเขตไว้้ ขณะที่่�พื้้น� ที่่�ปัจั จุบุ ันั เต็็ม อาจประกาศเขตมาซ้อ้ นทับั ในภายหลังั เป็น็ เหตุใุ ห้ก้ ลุ่่�มคนเหล่า่ นี้้ไ� ม่ส่ ามารถ ไปด้้วยอุุปสรรคในการทำำ�การเกษตร ทั้้�งปััญหา ได้้รับั เอกสารสิิทธิ์์ใ� นที่่�ดิินที่่�ตนเองอยู่่�มาอย่า่ งยาวนาน เรื่่อ� งดิินคืือ มีีลัักษณะเป็็นดิินปนหิิน มีีปััญหา ขาดแคลนน้ำำ� และปัญั หาศัตั รููพืชื 18 นอกจากนี้้ย� ังั รัฐั บาลไทยดำำ�เนินิ นโยบายในการปฏิริ ููปที่่ด� ินิ /จัดั สรรที่่ด� ินิ ให้ก้ ับั ประชาชน พบว่า่ มีชี าวบางกลอยจำำ�นวนมากมีอี าการป่ว่ ยจาก ตั้้ง� แต่ห่ ลังั เปลี่่ย� นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เป็น็ ต้น้ มา โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง� โรคขาดสารอาหาร19 ครัวั เรือื นส่่วนใหญ่ป่ ระสบ กับั การออกกฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการปฏิริ ููปที่่ด� ินิ เพื่่อ� เกษตรกรรม หรือื ส.ป.ก. อันั เป็น็ ปััญหาขาดแคลนอาหาร ไม่่สามารถพึ่่�งตนเอง ผลพวงจากข้้อเรียี กร้อ้ งของชาวไร่ช่ าวนา และนัักศึึกษา หลัังเหตุุการณ์์ ได้้ ต้้องพึ่่�งพาอาหารจากการบริจิ าคเป็น็ หลััก20 14 ตุลุ าคม 2516 ที่่�หวัังให้้มีกี ารกระจายสิิทธิกิ ารถืือครองที่่�ดิินไปสู่่�มือื ของ เกษตรกรที่่ไ� ม่ม่ ีที ี่่ด� ินิ ทำำ�กินิ แต่เ่ นื่่อ� งจากกลุ่่�มคนชาติพิ ันั ธุ์์�หรือื ชนเผ่า่ มีปี ัญั หา เรื่่อ� งการพิสิ ูจู น์์สััญชาติิไทยมาโดยตลอด คนจำำ�นวนหนึ่่�งจึึงถูกู ละเลย และ มิใิ ช่ก่ ลุ่่�มเป้้าหมายของฝ่่ายการเมือื งที่่�พยายามผลัักดัันนโยบายในเรื่่อ� งนี้้� สุุขภาพคนไทย 2565 — 91

อย่า่ งไรก็็ตาม นโยบายของรัฐั ที่่�เกี่่�ยวข้อ้ งกัับ ตาม พ.ร.บ. สงวนและคุ้้�มครองสััตว์์ป่่า พ.ศ. 2562 และ พ.ร.บ. สิทิ ธิใิ นที่่ด� ินิ ทำำ�กินิ ของกลุ่่�มชาติพิ ันั ธุ์์�ที่่เ� ป็น็ รููปธรรม อุุทยานแห่่งชาติิ พ.ศ. 2562 ที่่�แม้้จะได้้ชื่่�อว่่าเป็็นกฎหมาย 2 ฉบัับแรก ได้้แก่่ การจััดตั้้�งนิิคมสร้า้ งตนเองสงเคราะห์์ ที่่�ยอมรับั การมีีอยู่่�ของคนในป่่า แต่่เงื่่�อนไขของผู้้�ที่่�จะได้้รับั การสำำ�รวจ ชาวเขาขึ้้น� ในจังั หวัดั ต่า่ ง ๆ ส่ว่ นใหญ่อ่ ยู่่�ทางภาคเหนือื ถืือครอง ในเบื้้อ� งต้้นต้้องไม่ม่ ีที ี่่�ดิินทำำ�กิินและได้้อยู่่�อาศััยหรือื ทำำ�กิินในพื้้น� ที่่� ตอนบน มีีการให้้สิิทธิทิ ำำ�กิิน (สทก.) แก่่ราษฎร อุทุ ยานแห่ง่ ชาติิ เขตรักั ษาพันั ธุ์์�สััตว์์ป่า่ เขตห้า้ มล่่าสััตว์์ป่า่ ที่่�มีกี ารประกาศ โดยเป็น็ ที่่ด� ินิ ในเขตป่า่ สงวนและป่า่ ไม้เ้ สื่่อ� มโทรม กำำ�หนดมาก่่อนวัันที่่�พระราชบััญญััติิทั้้�งสองฉบัับใช้้บัังคัับ ภายใต้้กรอบ ที่่�ริเิ ริ่่ม� มาตั้้�งแต่่ราวปีี 2525 นอกจากนี้้� ยัังมีี เวลาตามมติิคณะรัฐั มนตรีี 30 มิิถุุนายน 2541 หรือื ตามคำำ�สั่่�งคณะรักั ษา โครงการหลวงอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำำ�ริขิ อง ความสงบแห่ง่ ชาติทิ ี่่� 66/2557 และจะไม่ไ่ ด้ส้ ิทิ ธิใิ นการครอบครอง แต่ไ่ ด้ส้ ิทิ ธิิ ในหลวงรัชั กาลที่่� 9 รวมถึึงมติิ ครม. ในสมััย ในการใช้ป้ ระโยชน์เ์ พื่่อ� การดำำ�รงชีพี อย่า่ งเป็น็ ปกติธิ ุรุ ะ ซึ่่�งกลไกการสำำ�รวจตาม รัฐั บาลอภิสิ ิทิ ธิ์์� เวชชาชีวี ะ เมื่่อ� 3 สิงิ หาคม 2553 กฎหมายใหม่น่ ี้้ม� ีกี ำำ�หนดเวลาที่่จ� ะต้อ้ งดำำ�เนินิ การเบื้้อ� งต้น้ ให้แ้ ล้ว้ เสร็จ็ ภายใน ที่่�เห็็นชอบแนวนโยบายในการฟื้้� นฟููวิิถีีชีีวิิต 240 วััน โดยอำำ�นาจทั้้�งหมดอยู่่�ในมือื ของเจ้้าหน้้าที่่� และหากทำำ�การสำำ�รวจ ช า ว ก ะ เ ห รี่่�ย ง ต า ม ที่่� ก ร ะ ท ร ว ง วัั ฒ น ธ ร ร ม ไม่เ่ สร็จ็ ก็จ็ ะถือื ว่า่ ชาวบ้า้ นที่่�อาศัยั อยู่่�ในป่า่ จะไม่ไ่ ด้ร้ ับั การรับั รองการอยู่่�และ เสนอ โดยประกาศพื้้�นที่่�เขตวััฒนธรรมพิิเศษ ทำำ�กิินไปโดยปริยิ าย23 แม้ช้ ุมุ ชนที่่�ถูกู รัฐั ประกาศเขตป่่าอนุรุ ักั ษ์์ซ้อ้ นทัับเป็็น ของกลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�กะเหรี่่ย� งหลายแห่่ง เช่่นที่่� จำำ�นวนมากจะมีศี ัักยภาพการจััดการป่า่ ที่่�ดีีเยี่่ย� มเพียี งใด เขตป่า่ อนุรุ ักั ษ์์จะ บ้้านห้้วยหิินลาดใน อ. เวีียงป่่าเป้้า จ. เชีียงราย ถูกู ควบคุมุ เข้ม้ งวดต่่อไป24 เป็็นต้้น ภาพ: mgronline.com/travel/detail/9640000020086 ในช่่วงหลัังได้้มีีกระแสการคุ้้�มครองสิิทธิิ รอยแหว่่งกลางป่า่ ว่่าที่่�มรดกโลกอัันนำ�ำ มาสู่่�กระแส #saveแก่่งกระจาน ม นุุ ษ ย ช น ข อ ง ก ลุ่่� ม ช า ติิ พัั น ธุ์์� ต า ม ห ลัั ก ส า ก ล ขึ้้� นตามปฏิิญญาสหประชาชาติิว่่าด้้วยสิิทธิิ ข อ ง ช น เ ผ่่ า พื้้� น เ มืื อ ง ( U n i t e d N a t i o n s Declaration on the Rights of Indigenous Peoples: UNDRIP) ซึ่่�งประเทศไทยเองเป็็น 1 ใน 143 ประเทศที่่�ลงนามเห็น็ ชอบกัับปฏิิญญา ฉบัับนี้้�ด้้วยเมื่่�อปีี 2550 ทว่่านัับแต่่นั้้�นมาจนถึึง ปััจจุุบัันยัังไม่่มีีมาตรการหรือื กลไกที่่�มุ่่�งดำำ�เนิิน การส่่งเสริมิ และคุ้้�มครองสิิทธิิชนเผ่่าพื้้�นเมืือง อ ย่่า ง จ ริิง จัั ง มีี เ พีีย ง บ า ง ห น่่ ว ย ง า น ที่่� เ ห็็ น ความสำำ�คััญในประเด็็นนี้้� และมีีกฎหมาย บางฉบัับเท่่านั้้�นที่่�เริ่่ม� ยอมรับั การอยู่่�ร่ว่ มกัันของ คนกัับป่า่ อยู่่�บ้า้ ง ได้้แก่่ พ.ร.บ. อุทุ ยานแห่ง่ ชาติิ ในบทเฉพาะกาล มาตรา 64 กำำ�หนดให้ม้ ีกี ารสำำ�รวจ การถืือครองที่่�ดิินของประชาชนที่่�อยู่่�อาศััยหรือื ทำำ�กิินในพื้้�นที่่�อุุทยานแห่่งชาติิ ก่่อนกฎหมาย ฉบัับนี้้�มีีผลบัังคัับใช้้ เพื่่�อนำำ�ไปสู่่�มาตรการ ผ่อ่ นปรนให้ค้ นสามารถอยู่่�ร่ว่ มกับั ป่า่ ได้อ้ ย่า่ งสมดุลุ คล้้ายกัันกัับมาตรา 121 ของ พ.ร.บ. สงวนและ คุ้้�มครองสััตว์์ป่่า22 และ พ.ร.บ. ป่่าชุุมชน ที่่�เปิิด โอกาสให้ช้ ุมุ ชนท้อ้ งถิ่่น� ที่่ม� ีคี วามสามารถดูแู ลรักั ษา ป่่ายื่่�นขอจััดตั้้�งป่่าชุุมชนต่่อผู้้�ว่่าราชการจัังหวััด ได้้ แต่่ต้้องเป็น็ พื้้น� ที่่�ป่า่ ซึ่่�งอยู่่�นอกเขตป่า่ อนุรุ ักั ษ์์ (มาตรา 32) โดยทั้้�งหมดถููกเร่่งรััดออกมา ในช่ว่ งปลายของยุคุ คสช. เมื่่อ� ต้้นปีี 2562 92 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

แนวทางการแก้้ปัั ญหา สรุุป กรณีีบางกลอย เป็็นตััวอย่่างความขััดแย้้ง ความขัดั แย้ง้ ในพื้้น� ที่่บ� างกลอยในผืนื ป่า่ อุทุ ยานแห่ง่ ชาติแิ ก่ง่ กระจาน เป็น็ ทางแนวคิดิ เรื่่อ� ง “คนอยู่่�กับั ป่า่ ” ซึ่่�งรัฐั เริ่่ม� ยอมรับั ภาพสะท้้อนปัญั หาในเรื่่อ� งสิิทธิทิ ี่่�ดิินทำำ�กิินของกลุ่่�มชาติิพันั ธุ์์�ในหลายพื้้น� ที่่� แนวคิดิ นี้้บ� ้า้ งแล้ว้ แต่ม่ ีขี อบเขตว่า่ “ป่า่ ” นั้้น� ต้อ้ ง ของประเทศไทย ไม่ใ่ ช่เ่ พียี งชาวกะเหรี่่ย� งที่่�บางกลอยเท่่านั้้�น กลุ่่�มชาติิพันั ธุ์์� ไม่ใ่ ช่ป่ ่า่ ต้น้ น้ำำ� แต่ช่ าวบ้า้ นบางกลอย ต้อ้ งการกลับั อีกี จำำ�นวนไม่น่ ้อ้ ยยังั ไม่ไ่ ด้ร้ ับั การคุ้้�มครองสิทิ ธิทิ ั้้�งในฐานะความเป็น็ พลเมือื ง เข้า้ ไปอยู่่�ที่่� “ใจแผ่น่ ดินิ ” เพราะต้อ้ งการดำำ�เนินิ ตาม และสิิทธิใิ นด้้านอื่่�น ๆ เช่น่ พื้้น� ที่่�อยู่่�อาศััย พื้้น� ที่่�ทำำ�กิิน พื้้น� ที่่�ทางวััฒนธรรม วิิธีกี ารเกษตรดั้้�งเดิิม ที่่�ต้้องใช้เ้ นื้้�อที่่�มาก จึึงอาจ สิิทธิิครอบครอง และการจััดการพื้้�นที่่�ชุุมชนท้้องถิ่่�นดั้้�งเดิิมของตน เกิดิ ปัญั หาการตัดั ไม้ท้ ำำ�ลายป่า่ ได้้ สำำ�หรับั การแก้้ ภาครัฐั ควรจัดั การปัญั หาดังั กล่า่ วด้ว้ ยความละมุนุ ละม่อ่ ม ใช้ก้ ารเจรจา และ ปััญหา ระยะยาว รัฐั ต้้องเชื่่�อมั่่�นว่่า “คนอยู่่�กัับ การมีสี ่ว่ นร่ว่ มจากทุกุ ภาคส่ว่ นเพื่่อ� การพัฒั นาชุมุ ชนอย่า่ งยั่่ง� ยืนื ดังั ตัวั อย่า่ งที่่ด� ีี ป่า่ ” ได้้ โดยยึดึ หลักั สากลตามพันั ธกรณีีระหว่า่ ง ต่่าง ๆ เช่น่ โครงการหลวง โครงการพัฒั นาดอยตุงุ เป็็นต้้น อีีกทั้้�งปรับั ปรุุง ประเทศเกี่่�ยวกัับการส่่งเสริมิ และอนุรุ ักั ษ์์วิิถีีชีวี ิิต กฎหมายเพื่่อ� รับั รองสิิทธิชิ ุมุ ชนในการจััดการ บำำ�รุุงรักั ษา และใช้ป้ ระโยชน์์ ของกลุ่่�มชาติพิ ันั ธุ์์� แม้แ้ ต่ร่ ัฐั ธรรมนูญู ของไทยเอง จากทรัพั ยากรธรรมชาติิ สิ่่�งแวดล้้อม และความหลากหลายทางชีีวภาพ ก็บ็ ัญั ญัตั ิริ ับั รองถึงึ สิทิ ธิชิ ุมุ ชนในการจัดั การ บำำ�รุุง อย่า่ งสมดุลุ และยั่่ง� ยืนื ตามรัฐั ธรรมนูญู ของไทย รักั ษา และใช้ป้ ระโยชน์์จากทรัพั ยากรธรรมชาติิ สิ่่�งแวดล้้อม และความหลากหลายทางชีีวภาพ ภาพ: google.com/maps/d/viewer?mid=1jmCRSepzSMDUNO1YPilSTvi3p6Y อย่า่ งสมดุลุ และยั่่ง� ยืนื (มาตรา 43 (2)) ตลอดจน ตำำ�แหน่ง่ ที่่�ตั้้�ง โป่ง่ ลึึก-บางกลอย ก า ร ส่่ ง เ ส ริ ิม แ ล ะ ใ ห้้ ค ว า ม คุ้้� ม ค ร อ ง ช า ว ไ ท ย กลุ่่�มชาติิพันั ธุ์์�ต่่าง ๆ ให้ม้ ีสี ิิทธิดิ ำำ�รงชีวี ิิตในสัังคม ตามวัฒั นธรรม ประเพณีี และวิถิ ีชี ีวี ิติ ดั้้ง� เดิมิ ตาม ความสมััครใจได้้อย่่างสงบสุุข ไม่่ถููกรบกวน (มาตรา 70) ภาครัฐั จึงึ ต้อ้ งปรับั ปรุุงกฎหมายต่า่ ง ๆ ให้ส้ อดคล้อ้ งกันั ตลอดจนพัฒั นากฎหมายใหม่ว่ ่า่ ด้ว้ ยการส่ง่ เสริมิ และคุ้้�มครองกลุ่่�มชาติพิ ันั ธุ์์�โดยตรง โดยระบุปุ ระเด็น็ สิทิ ธิทิ ี่่ท� ำำ�กินิ ของกลุ่่�มชาติพิ ันั ธุ์์�ไว้้ อย่่างชััดเจน โดยมีีการสำำ�รวจและจััดทำำ�ข้้อมููล กลุ่่�มชาติิพันั ธุ์์� ข้อ้ มูลู ชุมุ ชน พื้้น� ที่่�อยู่่�อาศััย พื้้น� ที่่� ทำำ�กิิน พื้้�นที่่�ทางวััฒนธรรมและจิิตวิิญญาณ เพื่่�อให้้กลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�สามารถใช้้สิิทธิิในพื้้�นที่่� ดัังกล่่าวได้้ตามวิิถีีชีีวิิตและวััฒนธรรมของตน อย่า่ งยั่่ง� ยืนื และทำำ�ความตกลงกับั กลุ่่�มคนต่า่ ง ๆ ในเรื่่อ� งการใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากทรัพั ยากรธรรมชาติิ อย่า่ งสมดุลุ และยั่่ง� ยืนื ทััศนียี ภาพแม่น่ ้ำ�ำ เพชรบุุรีี (ตอนบน) ภาพ: portal.dnp.go.th/Content/nationalpark?contentId=2827 สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 93

4 ผ ล ง า น ดี ๆ เ พื่ อ สุ ข ภ า พ ค น ไ ท ย 94 — สุขุ ภาพคนไทย 2565

1 / 4 ผลงานด ี ๆ เพื่อสุขภาพคนไทย ไทยมุ่่�งพััฒนา ภาพ: rawpixel.com/image/2288547 “การแพทย์จ์ ีโี นมิกิ ส์์” นักั วิิทยาศาสตร์ข์ ณะกำำ�ลัังใช้้เครื่่อ� งมือื อััตโนมัตั ิิสำำ�หรับั การถอดรหัสั พัันธุกุ รรมทั้้�งจีีโนม รัักษา 5 กลุ่่�มโรค “การแพทย์จ์ ีโี นมิกิ ส์”์ หรือื “การแพทย์แ์ ม่น่ ยำ�ำ ” ปััจจุุบััน ประเทศไทยได้้มุ่่�งพััฒนาการวิิจััยด้้านการแพทย์์จีีโนมิิกส์์ เป็็นแนวทางการดููแลผู้้�ป่่วย โดยประยุุกต์์ใช้้ ใน 5 กลุ่่�มโรค ได้้แก่่ กลุ่่�มโรคมะเร็ง็ โรคหายาก โรคติิดเชื้้อ� โรคไม่ต่ ิิดต่่อ ข้อ้ มูลู ด้า้ นพันั ธุกุ รรม สภาพแวดล้อ้ ม และวิถิ ีชี ีวี ิติ และกลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยแพ้ย้ า ภายใต้้การสนัับสนุนุ จาก สวรส. ดัังนี้้� ที่่� จำำ� เ พ า ะ ต่่ อ ผู้้�ป่่ ว ย แ ต่่ ล ะ ค น ม า ป ร ะ ก อ บ ในการวิินิิจฉััย และเลืือกการรักั ษาที่่�ตรงจุุด 1 การวิิจััยเพื่่�อพััฒนาองค์์ความรู้้ใ� หม่่ เพื่่�อพััฒนาการรักั ษา ยา และ และเหมาะสมที่่�สุดุ สำำ�หรับั ผู้้�ป่ว่ ยแต่่ละราย เพื่่อ� รักั ษาโรคบางชนิิด เช่่น โรคมะเร็ง็ โรคหายาก ชุดุ ตรวจใน 5 กลุ่่�มโรค วััณโรค เป็็นต้้น โดย “การแพทย์์จีีโนมิิกส์์” จะ ช่่วยเพิ่่�มประสิิทธิิภาพในการดููแลรักั ษาผู้้�ป่่วย 2 การวิิจััยเพื่่�อพััฒนาระบบบริกิ าร เช่่น การทำำ�นายผลและการเลืือก เช่่น การตรวจยีีนมะเร็ง็ บางชนิิด เพื่่�อป้้องกััน การเกิดิ มะเร็ง็ การตรวจยีนี แพ้ย้ า ทำำ�ให้ล้ ดการเกิดิ กลุ่่�มยาสำำ�หรับั ผู้้�ป่ว่ ยมะเร็ง็ ปอด, การตรวจคัดั กรองมะเร็ง็ ที่่ถ� ่า่ ยทอด การแพ้ย้ ารุุนแรง การรักั ษาแบบมุ่่�งเป้า้ ทำำ�ให้เ้ พิ่่ม� ในครอบครัวั , การตรวจวิิเคราะห์์รหััสพัันธุุกรรมในทารกที่่�เป็็น อััตราหายของผู้้�ป่่วย เป็็นต้้น โดยในอนาคต โรคลมชักั รุุนแรง เป็็นต้้น การแพทย์แ์ ม่น่ ยำ�ำ จะเข้า้ มามีบี ทบาทต่อ่ สุขุ ภาวะ ของประชากร ตั้้ง� แต่ก่ ่อ่ นตั้้ง� ครรภ์์ เป็น็ ทารก จนโต 3 การวิจิ ัยั เพื่่อ� การวินิ ิจิ ฉัยั ให้ค้ ำำ�แนะนำำ�ผู้้�ป่ว่ ย และการประเมินิ ความเสี่่ย� ง และเสีียชีีวิิต บนเป้้าหมายการสร้า้ งสุุขภาพที่่�ดีี ให้้กัับประชากร1 วางแผนการรักั ษา ในกลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยมะเร็ง็ หายาก กลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยโรคพันั ธุกุ รรม ภูมู ิคิ ุ้้�มกัันหายาก (โรคปริทิ ัันต์์) กลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยโรคท้้าวแสนปม เป็น็ ต้้น สำำ� ห รัับ “ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ” ไ ด้้ มีี “ แ ผ น ปฏิบิ ัตั ิกิ ารบููรณาการจีโี นมิกิ ส์ป์ ระเทศไทย 4 ก า ร พัั ฒ น า ร ะ บ บ ฐ า น ข้้ อ มูู ล จีี โ น ม เ พื่่� อ ก า ร วิิ เ ค ร า ะ ห์์ แ ล ะ พ.ศ. 2563–2567” เพื่่�อสนัับสนุุนการจััดทำำ� แปลผลยีนี ในกลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยโรคมะเร็ง็ ลำำ�ไส้ใ้ หญ่แ่ ละทวารหนักั มะเร็ง็ สมอง ฐานข้้อมููลพัันธุุกรรมคนไทย 50,000 ราย มะเร็ง็ รังั ไข่่ กลุ่่�มผู้้�ป่ว่ ยโรคเรื้้อ� รังั ของประเทศไทย รวมถึึงการพัฒั นา มาประยุุกต์์ใช้้ทางการแพทย์์และสาธารณสุุข ฐานข้อ้ มูลู เชื้้อ� แบคทีีเรียี ดื้้�อยา เชื้้อ� ดื้้�อยาที่่�อุบุ ัตั ิิใหม่่ และไวรัสั โรทา บนเป้้าหมายเพื่่�อการปรับั เปลี่่�ยนระบบบริกิ าร ที่่�ก่่อโรคอุจุ จาระร่ว่ งในคนและสััตว์์เลี้้�ยงลูกู ด้้วยนม เป็น็ ต้้น การแพทย์์ของประเทศให้้เกิิดมาตรฐานใหม่่ ที่่�ประชาชนเข้้าถึึงได้้อย่่างมีีคุุณภาพ โดย 5 การพััฒนาโครงสร้า้ งพื้้�นฐานรองรับั การสนัับสนุุนงานวิิจััย และ คณะรัฐั มนตรีอี นุมุ ัตั ิใิ ห้ก้ ระทรวงสาธารณสุขุ เป็น็ หน่่วยงานหลััก มีีสถาบัันวิิจััยระบบสาธารณสุขุ การให้้บริกิ ารการแพทย์์จีีโนมิิกส์์ โดยกรมวิิทยาศาสตร์ก์ ารแพทย์์ (สวรส.) เป็็นหน่่วยงานกลางขัับเคลื่่�อนแผน ทำำ�หน้้าที่่�สกััด DNA สวรส. จััดจ้้างภาคเอกชน “ให้้บริกิ ารถอดรหััส ปฏิิบััติิการบููรณาการจีีโนมิิกส์์ประเทศไทย มีี พัันธุุกรรมทั้้�งจีีโนม” โดยตั้้�งศููนย์์บริกิ ารทดสอบทางการแพทย์์ สำำ�นักั งานคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒั นาพิเิ ศษ จีีโนมิกิ ส์์ ณ มหาวิิทยาลััยบูรู พา ส่่วนสำำ�นักั งานพัฒั นาวิิทยาศาสตร์์ ภาคตะวัันออก (สกพอ.) ส่่งเสริมิ การลงทุุนใน และเทคโนโลยีีแห่่งชาติิ พััฒนาระบบสารสนเทศเพื่่�อการวิิเคราะห์์ อุตุ สาหกรรมการแพทย์์ สำำ�นักั งานคณะกรรมการ ข้อ้ มูลู จีีโนมขนาดใหญ่่ เป็็นต้้น3 ส่ง่ เสริมิ วิทิ ยาศาสตร์์ วิจิ ัยั และนวัตั กรรม (สกสว.) สนัับสนุนุ งบประมาณวิิจััย2 ในอนาคต คาดว่า่ ประเทศไทยจะสามารถพัฒั นาการแพทย์แ์ บบจำำ�เพาะ บุคุ คล คนไทยจะสามารถตรวจสอบได้ว้ ่า่ ยีนี ของตนนั้้น� เป็น็ อย่า่ งไร มีโี อกาส จะเป็น็ โรคอะไร ซึ่่�งทำำ�ให้้การวิินิิจฉััยโรค และการรักั ษาโรคแม่น่ ยำ�ำ มากขึ้้�น ถือื เป็น็ จุดุ เริ่่ม� ต้น้ สำำ�คัญั สู่่�การพัฒั นาระบบสุขุ ภาพของคนไทย ในการวินิ ิจิ ฉัยั ป้อ้ งกันั รักั ษา และเปิดิ โอกาสให้ไ้ ด้ร้ ับั บริกิ ารทางการแพทย์แ์ ม่น่ ยำ�ำ ที่่เ� ข้า้ ถึงึ ได้้ สุขุ ภาพคนไทย 2565 — 95

2 / 4 ผลงานด ี ๆ เพื่อสุขภาพคนไทย ไทยมุ่่�งพััฒนาวัคั ซีนี โควิดิ ‑19 อย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� ง ภาพ: unsplash.com/photos/2_BqQvSYz1I ประเทศไทยเป็็นอีีกหนึ่่� งประเทศที่่�มีีการแพร่่ระบาด “ศ.นพ.เกีียรติิ รัักษ์์ รุ่่�งธรรม” ผู้้�อำำ�นวยการบริิหาร ของโควิิด‑19 อย่่างกว้้างขวาง จนมีีผู้้�ป่่วยสะสมนัับล้้านคน โครงการพััฒนาวััคซีีนโควิิด‑19 ศููนย์์วิิจััยวััคซีีน คณะ “การฉีดี วัคั ซีนี ” จึงึ เป็น็ เครื่่อ� งมือื สำำ�คัญั ในการลดอัตั ราการป่ว่ ย แพทยศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย ได้้เปิิดเผยว่่า และการเสีียชีีวิิตของประชากร โดยวััคซีีนสำำ�หรับั โควิิด‑19 ผลการทดลองในกลุ่่�มอาสาสมััครที่่�ฉีีดวััคซีีน ChulaCov19 มีีการพััฒนาในหลายรููปแบบ วิิธีีที่่�นิิยมได้้แก่่ วััคซีีนชนิิด นั้้�น พบว่่า สามารถยัับยั้้�งการจัับโปรตีีนที่่�กลุ่่�มหนามได้้ 94% สารพันั ธุกุ รรม (หรือื ที่่เ� รียี กว่า่ วัคั ซีนี ชนิดิ เอ็ม็ อาร์เ์ อ็น็ เอ) วัคั ซีนี เท่่ากัับไฟเซอร์์ 94% รวมถึึงสามารถกระตุ้้�นแอนตี้้�บอดี้้�ได้้ ที่่�ใช้ไ้ วรัสั เป็น็ พาหะ วััคซีนี เชื้้อ� ตาย และวััคซีนี ที่่�ทำำ�จากโปรตีีน สูงู มากในการยับั ยั้้ง� สายพันั ธุ์์�ดั้้ง� เดิมิ แอนตี้้บ� อดี้้ท� ี่่ส� ูงู นี้้ส� ามารถ ส่่วนหนึ่่�งของเชื้้อ� โดยประเทศไทยได้ใ้ ช้ว้ ััคซีนี สำำ�หรับั โควิิด‑19 ยับั ยั้้ง� เชื้้อ� ข้า้ มสายพันั ธุ์์�ได้ท้ ั้้ง� 4 สายพันั ธุ์์� คือื อัลั ฟ่า่ เบต้า้ แกม หลากหลายชนิิด ไม่่ว่่าจะเป็็น ซิิโนแวค (Sinovac) แอสตร้า้ ม่่า และเดลต้้า อีีกทั้้�งสามารถกระตุ้้�นภููมิิคุ้้�มกัันชนิิด T-cell เซนเนก้า้ (AstraZeneca) ซิโิ นฟาร์ม์ (Sinopharm) โมเดอร์น์ า ซึ่่�งจะช่ว่ ยขจััดและควบคุมุ เชื้้อ� ที่่�อยู่่�ในเซลล์์ของคนที่่�ติิดเชื้้อ� ได้้ (Moderna) และไฟเซอร์์ (Pfizer) เป็น็ ต้้น หากประสบความสำำ�เร็็จ คาดว่่าจะสามารถนำำ�มาใช้ไ้ ด้้ ในปี ี 2565 นี้้� โดยจะผลิติ จากโรงงานของบริษิ ััท ไบโอเนท-เอเชียี ปััจจุุบัันประเทศไทยเป็็นฐานการผลิิตวััคซีีนแอสตร้้า จำำ�กััด ในไทย คาดว่่าจะผลิิตได้้ 30-50 ล้้านโดสต่่อปีี3 เซนเนก้้าที่่�สำำ�คััญแห่่งหนึ่่�งในเอเชีีย จากโรงงานของบริษิ ััท สยามไบโอไซเอนซ์์ แอสตร้า้ เซนเนก้้าเป็็นวััคซีีนที่่�ถููกผลิิต สำำ�หรับั “วััคซีีน HXP–GPOVac” เป็็นนวััตกรรมเชื้้�อตาย ขึ้้�นมาด้้วยเทคโนโลยีีไวรัลั เวกเตอร์์ (viral vector vaccine) ชนิิดลููกผสมผลิิตด้้วยเทคโนโลยีีฟัักในไข่่ไก่่ลัักษณะเดีียวกัับ คืือการทำำ�ให้ไ้ วรัสั อ่่อนแอลงแล้้วใส่่สารพัันธุุกรรมของไวรัสั “การผลิติ วัคั ซีนี ไข้ห้ วัดั ใหญ่”่ นำำ�เข้า้ สู่่�การวิจิ ัยั ในคนระยะ 1, 2 โคโรนาเข้า้ ไป เพื่่อ� ให้ฉ้ ีีดแล้้วไม่เ่ กิิดโรคแต่่จะไปกระตุ้้�นให้เ้ กิดิ ได้ส้ ำำ�เร็จ็ และมีปี ระสิทิ ธิภิ าพ กำำ�ลังั เข้า้ สู่่�การทดสอบในระยะ 3 ภูมู ิคิ ุ้้�มกัันในร่า่ งกาย คาดว่่าจะขึ้้�นทะเบียี นกัับ อย. เพื่่อ� ใช้ใ้ นกรณีีฉุกุ เฉิิน คาดว่่าจะ เริ่่ม� ผลิิตได้ใ้ นกลางปี ี 2565 ส่่วน “ใบยาวััคซีนี ” นั้้�น กำำ�ลัังอยู่่� นอกจากนี้้� หลายหน่่วยงานของไทยยัังได้้มุ่่�งพััฒนาวิิจััย ในขั้้น� ตอนทดสอบในคน วัคั ซีนี โควิดิ ‑19 ด้ว้ ยเทคโนโลยีตี ่า่ ง ๆ1 อาทิิ วัคั ซีนี ชนิดิ protein sub­unit ของบริษิ ััท ใบยา ไฟโตฟาร์ม์ จำำ�กััด ร่ว่ มกัับคณะ อย่า่ งไรก็็ตาม เนื่่�องจากโควิิด‑19 มีีการกลายพันั ธุ์์�ตลอด เภสัชั ศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์์มหาวิทิ ยาลัยั วัคั ซีนี ชนิดิ mRNA ของ เวลา โดยในช่ว่ งปลายปี ี 2564 WHO ได้อ้ อกแถลงการณ์์เตือื น ศูนู ย์ว์ ิิจััยวััคซีนี คณะแพทยศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย การแพร่ร่ ะบาดของโควิดิ ‑19 สายพันั ธุ์์�โอไมครอน (Omicron) (ChulaCov19) วััคซีีนโควิิด‑19 HXP–GPOVac ของ ที่่�ระบาดทั่่�วโลกอย่่างรวดเร็ว็ ดัังนั้้�น การพััฒนาวััคซีีนให้้ องค์์การเภสััชกรรม และวััคซีนี โควิิเจน ชนิิด DNA ของบริษิ ััท ครอบคลุุมสายพัันธุ์์�ใหม่่ ๆ อย่่างต่่อเนื่่�อง จึึงเป็็นสิ่่�งจำำ�เป็็น BioNet-Asia จำำ�กััด2 ซึ่่�งประเทศไทยก็็ได้ใ้ ห้้ความสำำ�คััญกัับการวิิจััยและพััฒนา วััคซีนี เพื่่อ� ตอบโจทย์ด์ ัังกล่่าวด้้วยเช่น่ กััน 96 — สุุขภาพคนไทย 2565

3 / 4 ผลงานด ี ๆ เพื่อสุขภาพคนไทย ภาพ: unsplash.com/photos/QoHEIJyRmJc “ผลักั ดันั นโยบายภาษีีเครื่่�องดื่่ม� ​ ที่่ม� ีสี ่่วนผสมของน้ำ�ำ ตาล” รางวัลั ผลงานเด่น่ ระดับั โลก ปีี  2564 ของกรมอนามัยั กรมอนามัยั ได้้แถลงว่่า กรมอนามัยั กระทรวงสาธารณสุขุ ในส่ว่ นเครือื ข่า่ ยการทำำ�งานนั้้น� สำำ�นักั งานกองทุนุ สนับั สนุนุ ได้ร้ ับั รางวัลั ของสหประชาชาติทิ ี่่ม� อบให้ก้ ับั หน่ว่ ยงานหรือื องค์ก์ ร การสร้า้ งเสริมิ สุุขภาพ (สสส.) เป็็นอีีกหนึ่่�งหน่่วยงานที่่�ได้้มีี ในการประชุมุ side event ขององค์ก์ ารสหประชาชาติิ ครั้้ง� ที่่� 76 ส่่วนร่ว่ มในการขัับเคลื่่�อนมาตรการจััดเก็็บภาษีีเครื่่อ� งดื่่�มที่่�มีี เมื่่อ� วันั ที่่� 22 กันั ยายน 2564 ซึ่่�งรางวัลั ที่่ไ� ด้ร้ ับั คือื รางวััล United ส่่วนผสมของน้ำำ�ตาล ตามพระราชบััญญััติิภาษีีสรรพสามิิต Nations Inter-Agency Task Force (UNIATF Award) on the พ.ศ.2560 ที่่�มีสี ่่วนช่ว่ ยลดการบริโิ ภคอาหารที่่�ไม่ด่ ีีต่่อสุขุ ภาพ Prevention and Control of Non-communicable Diseases และเพิ่่ม� ทางเลือื กอาหารสุขุ ภาพที่่ส� ามารถเข้า้ ถึงึ และหาซื้้อ� ได้้ รางวััลดัังกล่่าว สหประชาชาติิจะมอบให้้กัับหน่่วยงานหรือื ง่่ายขึ้้�นให้้กัับผู้้�บริโิ ภค นำำ�มาสู่่�การปรับั เปลี่่�ยนพฤติิกรรม กิิน องค์ก์ รที่่ม� ีผี ลงานโดดเด่น่ ด้า้ นการควบคุมุ ป้อ้ งกันั โรคไม่ต่ ิดิ ต่อ่ อยู่่�ให้ถ้ ูกู ต้้องตามหลัักโภชนาการ โดยเฉพาะในกลุ่่�มเด็็กและ เรื้้อ� รังั จากทั่่�วโลก ที่่�ผลัักดัันนโยบาย ขัับเคลื่่�อน ควบคุมุ และ เยาวชน สสส. และเครือื ข่า่ ยเด็็กไทยไม่ก่ ิินหวาน กรมอนามัยั ป้อ้ งกัันโรคไม่ต่ ิิดต่่อเรื้้อ� รังั ตามกรอบ SDGs1 ได้้ร่ว่ มรณรงค์์ขัับเคลื่่�อนสัังคมเพื่่�อลดการบริโิ ภคหวานที่่�ล้้น เกิินมาอย่า่ งต่่อเนื่่�อง เช่น่ กรมอนามัยั กระทรวงสาธารณสุขุ ได้้รับั รางวััลในหมวด ภาครัฐั ด้้านสาธารณสุุขที่่�มีีผลงานโดดเด่่นในการผลัักดััน กฎกระทรวง การสื่่อ� สารประเด็น็ นโยบายภาษีีเครื่่อ� งดื่่ม� ที่่ม� ีสี ่ว่ นผสมของน้ำ�ำ ตาล ลดการบริโิ ภค “อ่่อนหวาน” หรืือ น้ำำ�ตาลในประชากรไทย โดยมีีหลัักฐานเชิิงประจัักษ์์ด้้านผล ห้้ามเติมิ น้ำ�ำ ตาล “หวานน้้อยสั่่�งได้้” การดำำ�เนินิ นโยบาย และเป็น็ ผู้้�นำำ�ในการทำำ�งานร่ว่ มกับั ภาคีเี ครือื ในนมผงสููตรต่อ่ เนื่่อ� ง ข่า่ ยภาครัฐั ภาคเอกชน และภาคประชาสัังคมที่่�เกี่่�ยวข้อ้ ง2 การขับั เคลื่อ่� นนโยบาย มาตรการขอความร่ว่ มมืือ ผลการดำำ�เนิินงานการขัับเคลื่่�อนมาตรการจััดเก็็บภาษีี โรงเรีียนปลอดน้ำ�ำ อััดลม อุุตสาหกรรม ให้้ลดขนาด น้ำำ�ตาลในเครื่่อ� งดื่่�มเพื่่�อสุุขภาวะคนไทยที่่�ผ่่านมา ก่่อให้้เกิิด การปรับั โครงสร้า้ งภาษีีสรรพสามิิตของเครื่่อ� งดื่่�มที่่�มีีน้ำำ�ตาล น้ำ�ำ ตาลซอง ใน 3 ประเด็็น ได้้แก่่ ไม่เ่ กินิ 4 กรััม 1 ในภาพรวมราคาเครื่่อ� งดื่่ม� ที่่ม� ีนี ้ำำ�ตาลที่่ผ� ลิติ ในประเทศ ทั้้ง� นี้้� ผลการศึกึ ษาวิจิ ัยั จากสถาบันั วิจิ ัยั ประชากรและสังั คม และนำำ�เข้้ามีีราคาเพิ่่�มขึ้้�น ร้อ้ ยละ 12.7 และ 18.1 ตามลำำ�ดัับ มหาวิิทยาลััยมหิิดล ปีี 2563 พบว่่า ประชากรไทยอายุุ 6 ปีี ขึ้น�้ ไปบริโิ ภคเครื่่อ� งดื่่ม� ที่่ม� ีนี ้ำ�ำ ตาลลดลง จาก 283.6 2 เครื่่�องดื่่� มที่่� มีีปริิมาณน้ำำ�ตาลสููงมีีสัั ดส่่ วนลดลง มิิลลิิลิิตร ในปีี 2561 เป็็น 275.8 มิิลลิิลิิตร ในปีี 2562 หรือื โดยเฉพาะเครื่่�องดื่่�มที่่�มีีน้ำำ�ตาลมากกว่่า 10 กรััม ลดลงร้อ้ ยละ 2.8 ซึ่่�งกลุ่่�มตััวอย่่างอายุุมากกว่่า 60 ปีีขึ้้�นไป แต่่ไม่่เกิิน 14 กรััมต่่อ 100 มิิลลิิลิิตร มีีสััดส่่วน มีกี ารบริโิ ภคลดลงสูงู สุดุ ร้อ้ ยละ 7.2 โดยเครื่่อ� งดื่่ม� ที่่ม� ีกี ารบริโิ ภค ลดลงมากที่่�สุดุ ลดลงมากที่่�สุุดพบว่่า เครื่่อ� งดื่่�มผสมโซดาแบบกระป๋๋องมีี สััดส่่วน การบริโิ ภคลดลงมากที่่�สุุด ร้อ้ ยละ 17.7 ตามด้้วย 3 สัดั ส่ว่ นรายได้จ้ ากภาษีีเครื่่อ� งดื่่ม� เพิ่่ม� ขึ้้�น เมื่่อ� เปรียี บเทียี บ เครื่่อ� งดื่่ม� สมุนุ ไพร ร้อ้ ยละ 10.0 และน้ำำ�ผลไม้แ้ บบกล่อ่ ง ร้อ้ ยละ 9.2 ตามลำำ�ดัับ ต่่อรายได้้ภาษีีสรรพสามิติ ทั้้�งหมด สุุขภาพคนไทย 2565 — 97

4 / 4 ผลงานดี ๆ เพื่อสุขภาพคนไทย ไทยผลิติ ยาเลิกิ บุหุ รี่่�จาก “เมล็ด็ จามจุุรีีสีีทอง” ในปีี 2564 องค์์การอนามััยโลกได้้กำำ�หนด ภาพ: commons.wikimedia.org/wiki/File:Starr_080531-4752_Albizia_lebbeck.jpg คำำ�ขวััญว่่า “Commit to Quit” ซี่่�งกระทรวง ดอกและฝักั เมล็็ดของต้้นจามจุรุ ีสี ีีทอง (Albizia lebbeck) สาธารณสุุขของไทยได้้ กำำ�หนดคำำ�ขวัั ญว่่ า “เลิิกสููบ ลดเสี่่�ยง คุุณทำำ�ได้้” ทางด้้าน สสส. ภาพ: thaihealth.or.th/Content/ และภาคีีเครือื ข่่ายก็็ได้้ขัับเคลื่่�อนให้้สัังคมไทย 54678-ไทยผลิติ ยาเลิกิ บุุหรี่�%่ 20ไซทิซิ ีนี %20สำำเร็็จครั้้�งแรก%20เตรีียมผลัักดันั เข้้าบััญชีียาหลักั แห่ง่ ชาติ%ิ 20%20.html ปลอดควันั บุหุ รี่่� โดยสนับั สนุนุ มาตรควบคุมุ ยาสูบู แผงยา cytisine ส่่ งเสริิมมาตรการสิ่่� งแวดล้้ อมปลอดบุุหรี่่� ใ ห้้ ค ว า ม รู้้�ถึึ ง อัั น ต ร า ย ข อ ง บุุ ห รี่่� ส่่ ง เ ส ริิม รศ.นพ.สุุทััศน์์ รุ่่�งเรือื งหิิรัญั ญา อายุุรแพทย์์ผู้้�เชี่่�ยวชาญด้้านโรคระบบ การปรับั เปลี่่�ยนพฤติิกรรมเลิิกบุุหรี่่� และบริกิ าร การหายใจ คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยศรีนี ครินิ ทรวิิโรฒ (มศว.) บำำ�บัดั การติิดบุหุ รี่่แ� ละผลิิตภััณฑ์์นิโิ คติิน เพื่่อ� ให้้ กล่า่ วว่า่ ไซทิซิ ีนี เป็น็ ยาที่่ด� ีี ปลอดภัยั ราคาถูกู มีงี านวิจิ ัยั นานาชาติริ องรับั ว่า่ คนไทยเลิิกบุุหรี่่� ทั้้�งในรููปแบบของการใช้ย้ าและ มีปี ระสิทิ ธิผิ ลจริงิ การมียี าเลิกิ บุหุ รี่่ค� ุณุ ภาพดีแี ละราคาถูกู ผลิติ ได้เ้ องโดยภาค ไม่่ใช้้ยาช่่วยเลิิกบุุหรี่่� อาทิิ คลิินิิกฟ้้าใส ร้า้ นยา รัฐั จึงึ นับั เป็น็ ก้า้ วย่า่ งสำำ�คัญั ของบริกิ ารเลิกิ บุหุ รี่่ใ� นประเทศไทย จากสถิติ ิขิ อง อาสาพาเลิิกบุหุ รี่่� สายเลิิกบุุหรี่่� 1600 การเสริมิ เครือื ข่่ายคลิินิิกให้้คำำ�ปรึกึ ษาเลิิกบุุหรี่่เ� ฉลี่่�ยใน 1 ปีี มีีผู้้�เข้้ารับั บริกิ ารที่่�ใช้้ยา พลังั ชุมุ ชนในการช่ว่ ยเลิกิ บุหุ รี่่โ� ดย อสม. เป็น็ ต้น้ 1 สามารถเลิิกสูบู บุหุ รี่่ไ� ด้้สำำ�เร็จ็ 30-40% ในขณะที่่�รายที่่�ไม่ใ่ ช้ย้ าสามารถเลิิก ได้ส้ ำำ�เร็จ็ เพียี ง 10% และในกลุ่่�มที่่เ� ลิกิ ด้ว้ ยตนเอง โดยไม่ไ่ ด้เ้ ข้า้ รับั บริกิ ารเลิกิ สำำ�หรัับการใช้้ยาเพื่่�อเลิิกบุุหรี่่�นั้้�น ขณะนี้้� บุหุ รี่่ไ� ม่ว่ ่่ารููปแบบใด ๆ จะมีโี อกาสเลิิกสำำ�เร็จ็ เพียี ง 5% เท่่านั้้�น แต่่ที่่�ผ่า่ นมา ประเทศไทยประสบความสำำ�เร็จ็ ในการวิิจััยเพื่่�อ การใช้้ยาเลิิกบุุหรี่่ห� รือื นิิโคติินทดแทนมีีต้้นทุุนสููง ทำำ�ให้้คนไทยมีีโอกาส พัฒั นายาเลิิกบุหุ รี่่ท� ี่่�ชื่่อ� ว่่า “ไซทิิซีนี ” (cytisine) เข้้าถึึงยาเลิิกบุุหรี่่ไ� ด้้น้้อย ในอนาคต เมื่่อ� มีกี ารผลิิตไซทิิซีนี ในประเทศ และ ซึ่่�งเป็็นสารสกััดธรรมชาติิจาก “เมล็็ดจามจุุรีี เข้า้ สู่่�บัญั ชียี าหลักั แห่ง่ ชาติิ ก็จ็ ะทำำ�ให้ค้ นไทยสามารถเข้้าถึึงยาช่่วยเลิิกบุุหรี่่� สีที อง” มีสี รรพคุณุ ช่ว่ ยบรรเทาอาการถอนนิโิ คตินิ ที่่ม� ีปี ระสิทิ ธิภิ าพได้อ้ ย่า่ งทั่่ว� ถึงึ และทำำ�ให้ป้ ระเทศไทยลดอัตั ราการสูบู บุหุ รี่่ล� ง ทำำ� ใ ห้้ ผ่่ อ น ค ล า ย ไ ม่่ ห งุุ ด ห งิิ ด ใ น ข ณ ะ ที่่� เ ข้้ า สู่่� ได้้ตามเป้า้ หมาย2 ก ร ะ บ ว น ก า ร เ ลิิ ก บุุ ห รี่่� โ ด ย ค ว า ม ร่่ว ม มืื อ ของคณะแพทยศาสตร์์ มศว. ศููนย์์วิิจััยและ จััดการความรู้้�เพื่่�อการควบคุุมยาสููบ (ศจย.) สสส. และองค์์การเภสััชกรรม (อภ.) โดยยา ชนิิดนี้้�ใช้้มาก่่อนหน้้านี้้�แล้้วในยุุโรป ถืือเป็็นยา เลิกิ บุหุ รี่่ท�ี่่ม� ีปี ระสิทิ ธิภิ าพดีแี ละปลอดภัยั จึงึ เป็น็ ยา ที่่อ� งค์ก์ ารอนามัยั โลกให้ก้ ารรับั รองและสนับั สนุนุ โดยขณะนี้้ง� านวิจิ ัยั ของประเทศไทยอยู่่�ในขั้้น� ตอน การวิิเคราะห์์ข้้อมููลของกลุ่่�มตััวอย่่างที่่�เข้้ารับั บริกิ าร เมื่่�อได้้ผลการวิิจััยที่่�เสร็จ็ สมบููรณ์์แล้้ว อภ. จะทำำ�การขึ้้�นทะเบีียนยากัับสำำ�นัักงานคณะ กรรมการอาหารและยา (อย.) จากนั้้น� จะผลักั ดันั ยานี้้�ให้้เข้า้ สู่่�บัญั ชียี าหลัักแห่่งชาติิต่่อไป 98 — สุขุ ภาพคนไทย 2565