หน่วยที่ 5 แสงและเงา

นางสาวสภุ าวดี คําภาทู ครูชาํ นาญการพเิ ศษ โรงเรียนบ้านโสกเชือก(คุรุราษฎรอ์ าํ นวย)

การเกดิ เงามปี ระโยชน์ ต่อชวี ติ ประจาํ วันหรือไม่ อยา่ งไร ??

แสงและเงาอยูค่ ู่กันเสมอ โดยเงาจะเกิดขน้ึ ตรงข้ามกบั แหลง่ กําเนดิ แสง หากแหล่งกาํ เนิดแสงเปลย่ี นทิศทาง เงากจ็ ะเปล่ียนทิศทางไปด้วย

เงา คอื บรเิ วณมืดหลงั วัตถทุ เ่ี กดิ ขึ้นจากวัตถุตา่ ง ๆ ขวางกั้นทางเดนิ ของแสงไว้ แสงจงึ ไม่สามารถเดินทางไปถงึ หรอื ไปถึงเพียงบางส่วน เงาแบง่ เปน็ 2 ลกั ษณะ ได้แก่ เงามดื คือ เงาของวตั ถุในบริเวณที่ไมม่ แี สง เงามัว คือ เงาของวัตถุในบริเวณท่ีมีแสงบางส่วนผ่าน ผ่านไปถึง ทาํ ใหบ้ ริเวณนั้นมืดสนทิ ไปถึง ทําใหบ้ ริเวณนั้นมืดไมส่ นิท

ขนาดของเงามดื และเงามัวสามารถเปลีย่ นแปลงได้ขึ้นอยู่กับระยะหา่ งของวตั ถุกับแหลง่ กาํ เนดิ แสง และระยะห่างของวัตถุกบั ฉากรับแสง เชน่ หากฉากรบั แสงอยู่ใกลว้ ัตถุ เงามดื จะมีขนาดใหญ่ หากฉากรับแสงอยูไ่ กลจากวตั ถุมากข้ึน เงามดื แตเ่ งามัวจะมขี นาดเล็ก จะมีขนาดเล็ก แต่เงามัวจะมขี นาดใหญ่ เงามดื เงามดื แหล่งกาํ เนดิ แสง แหลง่ กําเนิดแสง ฉาก วัตถุ ฉาก เงามวั วตั ถุ เงามัว

1. แหลง่ กําเนิดแสงมีขนาดเลก็ เป็นจุด แหล่งกําเนิดแสง ฉากรับแสง เงาบนฉาก การเขียนเส้นแนวทางเดินของแสงจะ ลากเส้นรังสีของแสงเพียง 2 เส้นไปท่ี วัตถุ ฉากรบั แสง รงั สขี องแสง เกิดเงามืดเท่านั้น ไม่ว่าจะวางฉาก หา่ งจากวัตถมุ ากหรอื น้อยเพียงใด เงามดื

2. แหลง่ กําเนิดแสงมขี นาดเล็กหรือเท่ากบั วัตถุที่ใชก้ ้ันแสง การเขียนเส้นแนวทางเดินของแสงจะ แหลง่ กําเนดิ แสง ฉากรบั แสง เงาบนฉาก ลากเส้นรังสีของแสงเพียง 4 เส้นไปที่ เงามวั ฉากรบั แสง วัตถุ เกิดเงามัวล้อมเงามืด ไม่ว่าจะวางฉาก ห่างจากวัตถุมากหรือนอ้ ยเพยี งใด รังสีของแสง เงามดื

3. แหล่งกาํ เนดิ แสงมีขนาดใหญก่ วา่ วัตถทุ ใี่ ชก้ นั้ แสง แหลง่ กาํ เนิดแสง รงั สขี องแสง ฉากรบั แสง เงามวั การเขียนเส้นแนวทางเดินของแสง วัตถุ จะลากเสน้ รงั สีของแสงเพยี ง 4 เสน้ เงามวั เงามดื ไปทฉี่ ากรับแสง เงามัว เงามัว AB เกิดเงามืดและเงามัวข้ึนในลักษณะ ต่าง ๆ ตามตําแหน่งท่ีฉากรับแสง หากวางฉากรับแสงไว้ เงามวั เงามืด ตั้งอยู่ ในบรเิ วณตําแหน่ง A ยกเว้นตําแหน่ง B จะ ฉากรบั แสงท่อี ยู่ตาํ แหนง่ เกิดเงามัวลอ้ มเงามืด B จะเกดิ เฉพาะเงามวั เท่านน้ั เพราะเงามืดมี ลักษณะเปน็ จดุ

การเกดิ เงานาํ ไปใชป้ ระโยชน์ในกิจกรรมตา่ งๆ ได้ เช่น ใชว้ ัตถทุ ึบแสงมามุงหลังคา เพื่อปอ้ งกันแสงแดด ใชใ้ นการบอกเวลาโดยดจู ากนาฬิกาแดด ใชใ้ นการเลน่ หนังตะลุง หนงั ใหญ่ และความร้อนเข้าบา้ นหรอื อาคาร แสดงละครเงา

การเกิดเงานําไปใช้ประโยชนใ์ นกจิ กรรมตา่ งๆ ได้ เช่น ใชอ้ ธิบายปรากฏการณ์สรุ ยิ ุปราคาหรอื ใช้ปอ้ งกนั แสงแดดกลางแจง้ ใชเ้ ปน็ หลกั ความรใู้ นการปลูกต้นไม้เพือ่ บงั จันทรุปราคา แสงแดดและทําให้เกดิ ร่มเงา

เงา เกดิ จากวตั ถุขวางกั้นทางเดนิ ของแสงไว้ แสงจงึ ไม่สามารถเดนิ ทางไปถึง หรอื ไปถึงฉากรบั แสงไดเ้ พียงบางส่วน การเกดิ เงามปี ระโยชนต์ อ่ ชวี ติ ประจาํ วัน เชน่ ใชเ้ ป็นหลักความรใู้ นการปลูกต้นไม้ เพ่อื บังแสงแดดและทําใหเ้ กดิ ร่มเงา