หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา ภาคตะวันตก

ตามหรนอังสย�อพเดินรทะารง าชา “The King’s Journey” Learning Passport ทอ‹ ง 9 แหล‹งเรียนรŒู พิพธิ ภณั ฑมีชีวติ เสŒนทางเรียนรŒู “ตามรอยพระราชา” 1

พระราชา ไมไ่ ด้มีแตใ่ นนิทาน HHeHeaHaeddaeHd••••••aHeสเเสเสdตตตนนนaรรรeกกกุุุ ีียยียHลรคdมมมaู้งดิ ตใถมeจาHัวือdไมไทปaไป�สeดำเdรท้นใHยีHนกุุกaนเดHคใตHeินรหร�daำู้ใแียขถ้เaHeหตดอaมานnงเ้ม็มตdพตHaแวัททHnaรม็หเHddะด่ีส่ี อง่ รินeกงdิ่มาnaสทาHชeราายั aเงdnรไHียHaeปarนHdรrnateู้aHatrdanHHneHtHrdHadaeetnaaHradanHentHdrraedttreatrat rt • เตรียมบนั ทกึ ทกุ ความประทบั ใจไวก้ ันลืม ณ แหล่งเรียนรู้ พิพธิ ภัณฑ์มีชวี ติ จากโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชด�ำริ พระราชา รชั กาลที่ 9

หนังสือเดนิ ทางของฉนั ชอ่ื ชอื่ เลน่ โรงเรียน ชน้ั คติประจาํ ใจ โทรศพั ท์ เตรยี มตัวออกเดินทางไปเรยี นรู้ สมดุ บันทึก กระบอกน�้ำ ดินสอ กล้องถ่ายรปู ยางลบ หมวก กระเปา๋ เป้

คู่มอื พอ่ แม่ (Parent’s Guide) การเดนิ ทาง ‘ตามรอยพระราชา’ ของเด็กๆ คร้งั นี้ พ่อแม่ ครู หรอื ผใู้ หญส่ ามารถมสี ว่ นรว่ มในการเรยี นรแู้ ละสนกุ ไปกบั เดก็ ๆ ดว้ ยการ… • กระตุ้น ให้เด็กๆ เกิดการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ สืบเสาะ จนิ ตนาการ และลงมือท�ำ • สังเกต พฤติกรรมการเรียนรู้ของเด็กๆ ส่งเสริมให้เกิดการ ตอ่ ยอด และเชอ่ื มโยงกับประสบการณจ์ รงิ • ประเมิน การเรียนรู้และทักษะส�ำคัญที่เกิดจากการเรียนรู้ของ เด็กๆ 4 ทกั ษะ คอื ... แรงบันดาลใจ คิดสรา้ งสรรค์ เอาใจใส่ จดจอ่ อยากเรียนรู้ ส�ำรวจ เสาะแสวงหาค�ำตอบ อยากท�ำต่อ สงั เกต อธิบายข้อมลู สรา้ งแนวคิดใหม่ เกิดแรงบันดาลใจ เชอื่ มโยง บรู ณาการ คิดวิเคราะห์ ลงมือท�ำ เข้าใจปญั หา เปรียบเทียบมุมมองตา่ งๆ ปฏบิ ัติจรงิ กลา้ ลอง ตรวจสอบความถกู ตอ้ ง กล้าเรยี นรู้ ลองลงมอื ท�ำ วเิ คราะหข์ อ้ มลู แสดงเหตผุ ล 2

รว่ มเรยี นรู้ไปกบั เดก็ ๆ • กระตุ้นให้เดก็ ๆ สนใจ ช้ชี วนให้สงั เกตสงิ่ ต่างๆ รอบตัว • ชวนเด็กๆ ต้งั ค�ำถาม คิด และหาค�ำตอบ • ลองให้เด็กๆ ได้เลน่ ลองท�ำ สัมผัส และเรียนรสู้ ิง่ ตา่ งๆ • ชวนเดก็ ๆ ใหค้ ดิ เชือ่ มโยงสิง่ ต่างๆ กบั ตัวเอง ทบี่ ้าน ทโ่ี รงเรยี น และสังคมรอบตวั • ตง้ั ค�ำถามให้เด็กๆ ท�ำความเข้าใจเรื่องราว ปัญหา และสาเหตุ ของการเกิดปญั หาตา่ งๆ • ตง้ั ขอ้ สงั เกตใหเ้ ด็กๆ คดิ ถงึ ข้อด-ี ข้อเสียของสิง่ ตา่ งๆ ท่ีไดเ้ ห็น • ต้งั ข้อสงสัย และคน้ คว้าขอ้ มลู เพม่ิ เตมิ ตอ่ จากแหล่งอืน่ ๆ • ทา้ ทายเดก็ ๆ ใหค้ ิดหาแนวทางแก้ปัญหาตามวิธขี องตัวเอง 3

4

ตามรอยพระราชา ปราชญ์แหง่ นำ้� กาลคร้ังหนึง่ เกษตรกรยากจน ไรท้ ีด่ ินทำ� กิน พระราชา รชั กาลท่ี 9 จึงพระราชทานที่ดนิ 1,009 ไร่ จดั สรรทดี่ ินให้เกษตรกรคนละ 20 ไร่ เขา้ ไปท�ำกนิ เม่ือปี พ.ศ. 2520 พร้อมทัง้ พระราชทานแนวทางการท�ำเกษตรผสมผสาน นบั จากนน้ั ชาวบา้ นก็มคี วามเปน็ อยทู่ ่ีดขี น้ึ ตราประทับ 56

ล่องเรือออกไปเรยี นรู้ จดุ ที่ 3 ในแ ชีวิตเกษตรกรรมิ คลองมหาสวสั ดิ์ ส่ิงต่างๆ • แปลงเกษตรผสมผสาน ตามแนวทฤษฎใี หม่ เล้ียงปลา • มหัศจรรยน์ าบวั ปลูกพืชหลากหลาย สรา้ งรายไดแ้ ละใชพ้ น้ื ที่ ตามคันด ลงพายเรือเลน่ ในนาบวั กันไหม ให้เกดิ ประโยชน์สงู สดุ ทุกฤดกู า นาบวั ไมไ่ ดม้ แี คด่ อกบวั เกษตรกรทำ� นาบวั มรี ายได้ • ดซู มิ ีพชื จากการขายดอกบัว เล้ยี งปลาในนาบัว รอบคันแปลงบัว • กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรมหาสวัสด์ิ ในแปล ปลูกพชื ลม้ ลกุ พชื ผักสวนครวั • รู้ไหมท • เกษตรท น�้ำใสในนาบัวจงึ มีบัว ในนาบัวจงึ มีปลา ช่วยเกษ รอบนาบัวจงึ มพี ชื ผกั มากมาย ให้เกดิ ป จดุ ที่ 2 •ส เรียนรูก้ ารทำ� ไขเ่ ค็ม จดุ ท่ี 1 สวยง กลว้ ยตาก ขา้ วตงั STทAี่นM่ี P • ฟกั ข้าวมากคณุ ประโยชน์ จดุ ที่ 4 ชมแปลงปลกู ฟักขา้ ว คณุ ค่าจากฟักขา้ วมีอะไรบ้าง 7 ลองชมิ น�้ำฟักขา้ วกันหนอ่ ย อร่อยไหม

แปลงเกษตรผสมผสานมี ๆ มากมาย แบ่งพื้นท่ีท�ำนา า ปลูกผักผลไม้หลายชนิด ดิน ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียน าล ชผกั อะไรบา้ ง ลงเกษตรผสมผสาน ท�ำไมต้องมบี ่อน้�ำในแปลงเกษตร ทฤษฎใี หมค่ อื อะไร ษตรกรใช้พ้นื ท่ี ประโยชนส์ ูงสุดไดอ้ ย่างไร สวนกลว้ ยไมก้ บั สายน�ำ้ สวนกล้วยไม้นานาชนิด ออกดอก งาม เพราะได้น�ำ้ สะอาด จดุ ท่ี 5 มกี ลว้ ยไม้พนั ธุอ์ ะไรบ้าง สสี วยๆ ท้งั นัน้ เลย 9

มที ด่ี นิ ท�ำกนิ แลว้ ท�ำไมตอ้ งจดั การนำ�้ พ.ศ. 2538 คลองมหาสวสั ดเ์ิ กดิ ปญั หาผกั ตบชวาขวางทางนำ้� หนาแน่น จนเรอื สญั จรไมไ่ ด้ ท�ำใหน้ ้ำ� น่งิ และไม่ไหลเวยี น ส่งผล กระทบตอ่ สิ่งมชี ีวติ ในน้�ำ เกิดภาวะนำ�้ เสีย สง่ กลน่ิ รบกวนตามมา พ.ศ.2543 ชาวบ้านได้แรงบนั ดาลใจจากแนว พระราชด�ำริ “ธรรมชาติบ�ำบัดธรรมชาติ” ฟื้นฟู สภาพคลอง แกป้ ญั หานำ�้ เนา่ เสยี และปญั หา ผกั ตบชวาในคลองมหาสวสั ดแิ์ บบพงึ่ ตนเอง โดยคดิ คน้ วธิ กี ารแกป้ ญั หา เชน่ ตดิ ตงั้ ถังดักไขมัน ใช้กังหันน�้ำพลังงาน แสงอาทิตย์ ใช้จลุ นิ ทรีย์บ�ำบัดนำ�้ เสีย และกำ� จัดผักตบชวานำ� มา ผสมดินบรรจถุ งุ ขาย 10

ชาวบา้ นแก้ปญั หานำ�้ จนเกิดเป็น “พพิ ิธภณั ฑ์ธรรมชาติ จดั การนำ้� ชุมชนตามแนวพระราชด�ำริ” บนพน้ื ท่ี1,009 ไรถ่ อื เปน็ “พพิ ธิ ภณั ฑธ์ รรมชาติ จดั การนำ้� ชมุ ชน ตามแนวพระราชดำ� ร”ิ ทน่ี ี่มอี ะไรให้เดก็ ๆ ได้เรยี นรมู้ ากมาย • บำ� บัดน้ำ� เสียด้วยวิธธี รรมชาติ • ทำ� การเกษตรผสมผสาน • พงึ่ พาสายน้ำ� รกั ษาน�้ำ รักษาดิน • การบ�ำบดั น้ำ� เสยี ดว้ ยวิธีธรรมชาติมีอะไรบ้าง • ท�ำไมธรรมชาตถิ งึ บ�ำบัดธรรมชาติได้ 11

พระราชาสอนเร่ือง... บ�ำบดั น�้ำเสยี ด้วยวธิ ธี รรมชาติ “ปัญหามา ปัญญาเกิด” แก้ปัญหาน้�ำเน่าเสีย ด้วยวิธี “ธรรมชาตบิ �ำบดั ธรรมชาต”ิ นำ�้ เสีย คอื น�้ำที่เราใช้แลว้ ในชีวิตประจ�ำวัน ปลอ่ ยลงสแู่ ม่น�ำ้ ล�ำคลอง • อาบน้ำ� • ล้างจาน • ซักผา้ • เศษอาหาร • อน่ื ๆ น�ำ้ เสียมาจากบา้ นของเรานเ่ี อง ท�ำอยา่ งไรใหบ้ ้านเราปล่อยน้ำ� เสยี สู่แหล่งธรรมชาตินอ้ ยลง เด็กๆ รู้ไหมน้ำ� เสียมาจากไหนอีกบา้ ง • ใช้สารเคมที างการเกษตร • ทง้ิ ขยะลงแมน่ ้�ำล�ำคลอง • นำ�้ ใช้แลว้ จากครัวเรอื นปล่อยลงสู่ลำ� คลอง 12 • ผักตบชวาหนาแน่น

สายนำ้� แห่งความดอี นั ยงิ่ ใหญ่ การแก้ปัญหาตามรอยพระราชา เรมิ่ ตน้ ดว้ ยหัวใจ ทเี่ ออ้ื อาทรต่อสายน้ำ� และผูค้ นรอบขา้ ง เรม่ิ ตน้ จากวนิ ยั ในครวั เรือน ทุกบ้านร่วมใจใช้ถังดักไขมัน ไม่ทิ้งของเสีย ลงแม่น�้ำล�ำคลอง น่ีคือจิตสาธารณะ ที่ต่างคิดถึง ส่วนรวม เพ่ือให้ทุกคนได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันไป นานๆ เด็กๆ จึงได้เห็นสายน�้ำท่ีใสสะอาดแบบน้ี และยังเป็นสายน�้ำแห่งความดีที่ย่ิงใหญ่ สมกับชื่อ คลองมหาสวัสดอิ์ ยา่ งแทจ้ รงิ • ติดตัง้ ถังดกั ไขมนั ในครวั เรอื น ในถังดักไขมันครัวเรือนมีอะไรนะ การทิ้งเศษอาหารลงในคลอง ท�ำให้ ท�ำไมถึงช่วยกรองของเสียได้ละ่ นำ้� เนา่ เสยี ตอ้ งตดิ ตงั้ ถงั ดกั ไขมนั เพอ่ื กรอง ของเสยี ไมใ่ หล้ งส่คู ลอง 13

• จุลนิ ทรียบ์ �ำบัดน้ำ� เสยี ใช้จุลินทรีย์เพ่ือการบ�ำบัดน้�ำเสีย ซึ่งจุลินทรีย์ มีทั้งแบบน�้ำ และแบบแห้ง หรือการปั้นอีเอ็มบอล โยนลงน�ำ้ ช่วยปรับสภาพน้�ำเสยี ใหด้ ีขึน้ จุลนิ ทรยี ค์ ืออะไร มาจากไหน ท�ำไมจลุ นิ ทรีย์ถึงช่วยบ�ำบดั น�้ำเสียได้นะ • กังหนั น�ำ้ พลังงานแสงอาทิตย์ น�ำพลังงานแสงอาทิตย์มาจ่าย พลังงานให้กังหันหมุนตีน้�ำ เพื่อเพ่ิม ออกซเิ จนใหก้ บั น้�ำ เปน็ การชว่ ยบำ� บัด น�้ำเสยี เราทกุ ชวี ิตลว้ นต้องพึง่ พาสายน�้ำ จงึ ต้องดแู ลรกั ษาแหล่งน�้ำ ให้ใสสะอาดอยเู่ สมอ ตามแนวทางของพระราชา ผ้ทู รงเปน็ ปราชญแ์ หง่ น้�ำ เมื่อพลิกฟื้นคลองให้น้�ำใสสะอาด สัตว์น้�ำก็กลับมามีชีวิต ท�ำการเกษตรได้อย่างอุดมสมบูรณ์ ตามหลักเกษตรทฤษฎีใหม่ ใช้ชีวิตตามวิถีพอเพียง ที่พระราชาได้ทรงมอบไว้ให้เป็นแนวทาง ในการด�ำเนินชีวติ อย่างยง่ั ยนื และมคี วามสุข 14

• ท�ำดนิ ผสมผักตบชวา เพ่มิ มลู ค่าให้ผักตบชวา กำ� จัดผกั ตบชวา น�ำมาทำ� “ดนิ ผสม ผักตบชวา” บรรจถุ ุงขาย สรา้ งรายได้ • ดินผสมผกั ตบชวา มีสว่ นผสมอะไรบา้ ง • ดนิ ผสมผกั ตบชวาเอาไปใช้ท�ำอะไร • เดก็ ๆ ไดเ้ รยี นรอู้ ะไรบา้ งจากการมาเทย่ี ว ทชี่ ุมชนบ้านศาลาดนิ พิพิธภณั ฑ์ธรรมชาติ จดั การน�ำ้ ชมุ ชนตามแนวพระราชด�ำริ บา้ นศาลาดิน ต�ำบลมหาสวสั ด์ิ อ�ำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม www.utokapat.org/museum02.html โทร. 08 1498 6340, 0 3429 7099 ตดิ ตอ่ ลอ่ งเรอื ชมแหลง่ เรียนรู้ ค่าเหมาเรอื 350 บาท นงั่ ได้ 6 คน ค่าใช้จ่ายต่อ 1 คน คนละ 100 บาท 15

แรงบันดาลใจจากหวั มนั เทศ สู่โครงการช่ังหวั มนั ตามพระราชด�ำริ เมอื่ ปี พ.ศ. 2551 พระราชาทรงเอาหวั มนั เทศวางบนตาชั่ง ตัง้ ไวบ้ นโต๊ะทรงงาน เพ่ือเป็นคตเิ ตือนใจ “ช่งั หัวมนั ” หวั มนั เทศเมอ่ื วางอยนู่ านเข้า ก็แตกใบมีตน้ งอกออกมา ทรงใหเ้ อาตน้ มันนนั้ ไปเพาะเลีย้ งไวใ้ นเรือนเพาะช�ำ แลว้ น�ำมันเทศหวั ใหมม่ าวางไวบ้ นตาช่งั แทน ท�ำเชน่ น้ีเรือ่ ยไป ในเรอื นเพาะชำ� ก็มีแต่ตน้ มนั เทศ ทรงมดี ำ� ริว่า หัวมันเทศวางไว้บนตาชง่ั ไมม่ ดี นิ และนำ้� ยงั งอกได้ ท่ดี นิ แปลงน้มี ดี นิ และพอมนี ้�ำอยู่บ้าง กน็ ่าจะปลกู มนั เทศได้ จงึ ทรงพระราชทานต้นมันเทศจากเรอื นเพาะช�ำมาปลกู ไวท้ ่ีน่ี และพระราชทานช่ือโครงการน้ีวา่ “โครงการชั่งหัวมนั ตามพระราชด�ำริ” ตราประทบั ท�ำไมพระราชาถึงคดิ แกป้ ัญหา การปลูกพชื ในพนื้ ที่แห้งแล้ง 16

17

ตะลยุ บ้านไรข่ องพระราชา รชั กาลที่ 9 พพิ ิธภณั ฑด์ นิ สุดหรรษา น่ังรถรางเขา้ ชมไร่ เรียนร้เู กยี่ วกับดิน มากมายหลายชนดิ ทุง่ กงั หนั ลม STทAี่นMี่ P กังหันลมผลิตไฟฟ้าและแผงรับ พลงั งานแสงอาทิตย์ ฟาร์มปศุสตั ว์ สาธิตฟาร์มโคนม ฟารม์ ไกไ่ ข่ แปลงปลกู พชื เศรษฐกจิ เชน่ สบั ปะรด มะนาว มะพร้าว มนั เทศ ยางพารา ไมผ้ ล พชื ไร่ และพชื ผักตา่ งๆ อาทิ ชมพเู่ พชร กลว้ ย กะเพรา โหระพา พรกิ มะเขอื เทศราชินี ผักหวานบา้ น ฯลฯ • เด็กๆ ชอบอะไรในโครงการช่ังหัวมนั มากทีส่ ดุ ท�ำไมถงึ ชอบ • ได้เรียนรู้อะไรบา้ ง และจะเอาอะไรไปปรบั ใชท้ ี่บ้านได้ 18

เรอื นทรงงานในหลวง บา้ นพกั เรียบงา่ ย ท่ีพระราชาใชท้ รงงาน แปลงปลกู ข้าว โครงการชงั่ หัวมนั ตามพระราชดำ� ริ ทง้ั ขา้ วเจา้ และขา้ วเหนยี ว ตำ� บลเขากระปุก เน้นไมใ่ ห้มกี ารใช้สารเคมี อ�ำเภอท่ายาง หรือหากตอ้ งใชก้ ใ็ นปริมาณ จังหวดั เพชรบรุ ี น้อยทีส่ ดุ www.chmrp.com/ • รูไ้ หมดนิ มกี ี่ประเภท โทร. 0 3247 2701-3 • แล้วดินแบบไหนนะปลูกพชื ไดด้ ี • ท�ำอย่างไรถึงจะปลกู พืช แปลงนาสาธติ ในผืนดนิ ทีแ่ หง้ แล้งได้ ปลูกขา้ วพนั ธ์ตุ ่างๆ เปิดให้เข้าเยยี่ มชมโครงการทุกวนั ต้ังแตเ่ วลา 08.00 - 17.00 น. 19

ตามรอยพระราชา ปราชญแ์ ห่งดนิ ชอื่ หว้ ยทราย เพราะในอดตี เป็นปา่ อดุ มสมบรู ณ์ มสี ัตว์ปา่ อาศัยอยู่มากมาย โดยเฉพาะเนอื้ ทราย กาลเวลาผ่านไป ปา่ ไมถ้ ูกทำ� ลาย ฝนไม่ตกต้องตามฤดกู าล ดินเสอื่ มโทรม พระราชาเสด็จในพน้ื ที่ ทรงมรี ับสงั่ วา่ “หากปลอ่ ยทงิ้ ไวจ้ ะกลายเป็นทะเลทรายในท่ีสดุ ” จึงมพี ระราชด�ำรใิ หจ้ ดั ตัง้ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทราย อันเนื่องมาจากพระราชดำ� ริ ฟ้นื ฟพู น้ื ดนิ และปา่ ใหก้ ลับมาอุดมสมบูรณ์ ตราประทับ เจา้ ตวั น้ี คือเน้ือทราย สัตว์ตระกูลเดียวกบั กวาง 20 แตต่ วั เล็กกวา่ เปน็ สัญลักษณ์ของทน่ี ี่

21

ฟื้นฟูสภาพป่า แหลง่ น้ำ� ชาวบ้านอยู่ร่วมกับป่าอย่างรู้คุณค่า มีจิตส�ำนึกสาธารณะ รักษาป่าต้นน้�ำ ใหค้ งอยเู่ พอื่ ประโยชนข์ องทกุ คน ปา่ อยู่ได้ คนก็อยู่รอด การปลูกหญา้ แฝก • พัฒนาภูเขาใหเ้ ป็นปา่ ต้นน�ำ้ • พัฒนาพ้ืนที่ราบเป็นแหลง่ เกษตรกรรม • ฟื้นฟูพฒั นาพ้นื ที่บริเวณชายฝง่ั ทะเล ท้ังป่าบกกับป่าชายเลน • การอนรุ ักษด์ ินและน้ำ� สรา้ งอา่ งเกบ็ น�ำ้ ขึน้ 4 แห่ง • สาธิตวิธกี ารปรบั ปรุงบำ� รุงดินด้วยวิธีการต่างๆ เชน่ การใช้ป๋ยุ พืชสด ปุ๋ยหมัก และปุ๋ยอินทรยี น์ ำ�้ • ปลูกหญ้าแฝก เพ่ือปรับและฟื้นฟูดินให้มีสภาพ ดีข้ึน ทำ� การเพาะปลกู ได้ • หญ้าแฝกช่วยฟื้นฟูดนิ หญา้ แฝก พชื มหัศจรรย์ ให้ดขี ้นึ ไดอ้ ย่างไร • ท�ำไมภเู ขาและป่า ถึงเป็นแหลง่ ต้นน้�ำ 22

ำ และระบบนิเวศ พระราชาสอนเรือ่ งป่าไว้วา่ ปลกู ปา่ 3 อยา่ ง ประโยชน์ 4 อย่าง หลกั การปลูกปา่ 3 อยา่ ง ประโยชน์ 4 อยา่ ง คอื การฟ้ืนฟูทรัพยากรป่าไมค้ วบค่กู ับดา้ นเศรษฐกจิ ปา่ 3 อยา่ ง มอี ะไรบ้าง 1. ป่าไม้ใช้สอย ไม้โตเรว็ ใช้ในครัวเรือน เช่น สะเดา ไมไ้ ผ่ 2. ปา่ ไม้กนิ ได้ ไมผ้ ล เช่น มะม่วง มะปราง ขนุน 3. ปา่ ไมเ้ ศรษฐกิจ ไมท้ ี่ปลูกไวข้ ายหรือไมเ้ ศรษฐกิจ เช่น ไมส้ ัก เตง็ กฤษณา ประดู่ คนกับปา่ อยูร่ ่วมกนั อย่างพอเพียง ประโยชน์ 4 อย่างของป่า และพง่ึ พากนั ไดอ้ ย่างไร 1. ป่าไม้ใชส้ อย 2. ป่าไมก้ นิ ได้ 3. ป่าไมเ้ ศรษฐกจิ 4. ประโยชนใ์ นการชว่ ยอนรุ กั ษด์ นิ และนำ้� ศูนยศ์ กึ ษาการพัฒนาห้วยทรายอนั เน่ืองมาจากพระราชด�ำริ 23 ตำ� บลสามพระยา อำ� เภอชะอำ� จงั หวัดเพชรบรุ ี www.huaysaicenter.org โทร. 0 3259 3252-5, 06 1438 3722 และ 09 4252 3554

พระราชาทรงมองเห็นว่า หากไม่บ�ำบดั นำ้� เสยี เราจะมนี �ำ้ สะอาดจากที่ไหนมาใช้กนั หากธรรมชาติปา่ ชายเลนถูกทำ� ลาย สตั วต์ า่ งๆจะไปอาศัยอยู่ทไี่ หน รู้ไหมว่า นำ�้ ปา่ ชายเลน พชื และสัตว์ตา่ งๆ มคี วามเกย่ี วขอ้ งพึ่งพาอาศัยกนั พระราชาจงึ ใหแ้ นวทางไว้วา่ ...“ใชธ้ รรมชาติบ�ำบัดซงึ่ กนั และกนั ” ตราประทับ ท�ำไมช่ือว่า “แหลมผกั เบย้ี ” ผกั เบ้ยี อยูท่ ่ไี หน 24 หน้าตาเปน็ อย่างไรนะ

25

ตวั ชว่ ยใหแ้ ม่น้ำ� เพชรบุรกี ลบั มาใส บอ่ ที่ 1 รูไ้ หม นำ้� เสียจากบ้านเรอื น เทศบาลเมอื งเพชรบรุ ี บอ่ ที่ 2 ผา่ นการบ�ำบดั จากที่น่ี • ระบบบ่อบ�ำบดั นำ้� เสีย มีทั้งหมด 5 บ่อ นำ�้ เสยี จากเทศบาล เมืองเพชรบุรี ถูกสง่ มาลงบอ่ ท่ี 1 บ่อท่ี 1 น้�ำเสยี สดุ ๆ เสยี แค่ไหน ลองดสู ี และดมกลิน่ สิ บอ่ ที่ 3 บอ่ ท่ี 4 จากนนั้ นำ�้ จากบ่อท่ี 1 จะถูกส่ง บอ่ ท่ี 5 จากบ่อท่ี 5 น�้ำจะไหล ตอ่ ไปบ่อที่ 2, 3, 4 และ 5 ระหวา่ งนี้ ไปส“ู่ ปา่ ชายเลน” น�้ำจะถูกบ�ำบัดด้วยวิธีธรรมชาติ ใช้ แสงแดด ลม การถ่ายเทน้�ำและ จลุ นิ ทรยี ช์ ว่ ยยอ่ ยสลายสงิ่ สกปรก จน น้�ำใสสะอาดขนึ้ อีกครัง้ 26

สสะอาดดงั เดมิ นำ�้ ใสแลว้ ดนิ ต้องดดี ้วย • กล่องคอนกรตี ก�ำจดั ขยะ ระบบการกำ� จดั ขยะ ดว้ ยการ ใช้ประโยชนจ์ ากขยะ การท�ำปยุ๋ หมกั จากขยะ โดยการฝังกลบใน กลอ่ งคอนกรตี ระบบอื่นที่ชว่ ยบ�ำบัดนำ�้ เสียใหน้ ำ้� ใส • ระบบพืชและหญ้ากรองน�้ำเสีย ปลกู หญา้ แฝก หญ้าสตาร์ หญ้าคาลลา่ หญา้ ด๊ิกซ่ี ธูปฤาษี กกกลม จลุ ินทรยี ใ์ นดนิ นำ้� และพืชจะเปล่ยี น • ระบบพน้ื ท่ชี ่มุ น�ำ้ เทยี ม สารอินทรียท์ ป่ี นเปือ้ นในน้ำ� เสยี ใหก้ ลายเปน็ ปลกู ธปู ฤาษแี ละกกกลม เตมิ นำ้� เสยี ธาตุอาหารของพืช น้ำ� จึงใสสะอาดขึ้น เขา้ ระบบใหไ้ หลแบบตอ่ เนื่อง ราก ของพืชเหล่านี้จะดูดซับ สารพษิ และสารอินทรยี ์ ล ให้ลดน้อยลง แล้ว ยอ่ ยสลายให้หมดไป • ป่าชายเลนบ�ำบัดน�ำ้ เสยี ในท่ีสดุ นำ้� จากบ่อที่ 5 จะไหลผ่านปา่ ชายเลน ตน้ ไม้ในป่าชายเลน จะชว่ ยบ�ำบดั น�้ำเสยี อีกครงั้ ก่อนทนี่ ้ำ� จะไหลลงสู่ทะเล น�ำ้ ทะเลจงึ ใสสะอาด เพราะมีปา่ ชายเลนช่วย บำ� บดั นำ้� เป็นปราการดา่ นสดุ ท้าย 27

พระราชาผู้มองการณ์ไกล ริเริ่มโครงการเพื่อให้น้�ำเสียกลับมาใสสะอาด ก่อนปล่อยลงแม่น�้ำหรือทะเล นำ�้ เสียทผี่ า่ นการบ�ำบัดจนใสสะอาด ปา่ ชายเลนทอี่ ุดมสมบูรณ์ ถกู ปลอ่ ยผ่านป่าชายเลนก่อนไหลออกสู่ทะเล เปน็ ที่อยูข่ องสัตว์มากมาย หอภมู ิทัศนา ข้ึนไปดูปา่ ชายเลนมุมสูง กวา้ งไกลสุดสายตา เสน้ ทางศกึ ษาธรรมชาติ จุดท่ี 6 กล่องคอนกรตี ก�ำจดั ขยะ ปา่ ชายเลน จากขยะเปียก เช่น เศษพชื จุดท่ี 7 เศษอาหาร กลายเปน็ ดิน จุดที่ 9 จุดท่ี 4 และป๋ยุ ที่อดุ มสมบรู ณ์ จุดท่ี 8 จุดที่ 5 น�ำไปปลูกพชื ได้ น่ันตวั อะไร เหมอื นจระเข้ จุดท่ี 10 จดุ ท่ี 3 สง่ิ แวดล้อมจะดีขึน้ ถ้าเรา... คลานลงนำ้� ไปไวมาก จดุ ท่ี 2 กสิจรว้าตังนร�ำ้ปเรสะียจอ�ำยวนัา่ งขไอรงบเรา้ างนะ • มีวนิ ยั และจิตส�ำนกึ น่ั น คื อ ตั ว เ ห้ี ย ( V a r a n u s เเรพาอ่ืจละทดข�ำยอยะแ่าลงไะรนไำ้� ดเสบ้ ยี้างใหน้ อ้ ยลง ในการทิ้งขยะให้ถกู ที่ Salvator) หรือที่คนไทยชอบเรียกว่า เไรรปาอจใบชะตนใ้ ัวน�เำกคราวาไราดดม้อูแรยู้เลร่าสอ่ื งิง่งไแรรวะบบด้าลบง้อนนมะิเวศ และแยกขยะในครัวเรอื น ตัวเงินตัวทอง เป็นดาราเอกของท่ีน่ีเลย • ใชท้ รพั ยากรน้ำ� อย่างประหยดั มีเจ้าตัวน้ีที่ไหน แสดงว่าธรรมชาติ และรคู้ ณุ คา่ เพอ่ื ลดการเกดิ นำ้� เสยี ท่นี ัน่ อดุ มสมบรู ณ์ และยังชว่ ยใหเ้ รามนี ้�ำไว้กินไว้ใช้ ไดย้ าวนานข้นึ รูไ้ หมเจา้ ตวั เห้ยี กนิ อะไรเปน็ อาหาร แลว้ ท�ำไมมนั ถงึ มาอาศยั อยทู่ แี่ หลมผกั เบยี้ น่ไี ง ตอนน้ีแหลมผกั เบีย้ มเี จา้ ตวั นอ้ี ยู่กตี่ วั แล้วนะ น้ำ� เสียจากบา้ นเรือน ถกู สง่ มาทนี่ ี่ น�ำ้ เสยี แค่ไหน ลองดูสี และดมกลิ่นดสู ิ จุดที่ 11 จบเส้นทางผจญภยั มา Stamp ที่นี่ จุดที่ 1 จุดเรม่ิ ต้น มาดนู ทิ รรศการโครงการศึกษาวจิ ยั และพฒั นาสิ่งแวดลอ้ ม แหลมผกั เบ้ีย 28 29 30 31

ดว้ ยความคิดริเร่มิ สร้างสรรคข์ องพระราชา ค้นหาวิธี บ�ำบัดนำ�้ เสยี ดว้ ยกลไกธรรมชาติ ดินแดนแสนอดุ มสมบูรณ์ เตม็ ไปดว้ ยปา่ ชายเลน พืชหลากหลายสัตว์มากมาย น้ำ� ในแมน่ �ำ้ ใสสะอาดจงึ กลับคืนมาดงั เดิม ตะลุยป่าชายเลน เส้นทางศึกษาธรรมชาตปิ า่ ชายเลน “เสน้ ทางมัจฉาบาทา” ระยะทาง 860 เมตร เจออะไรในเส้นทางศกึ ษา ตน้ ไม้เพ่อื นรกั แสมทะเล โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ แตกต่างกันอย่างไรนะ 32

บนั ทึกนักดูนก นกกาน�้ำ นกกนิ เปี้ยว แหลมผกั เบี้ย หนึ่งในแหล่งดนู ก ทดี่ ที ่ีสดุ ของประเทศไทย นกกระทงุ นกตีนเทียน นกกาบบัว สัตว์เพอ่ื นรกั นกยางโทนใหญ่ ธรรมชาติป่าชายเลน ปูกา้ มดาบ ปลาตีน ปูแสม โครงการศึกษาวิจยั และพฒั นาสิ่งแวดลอ้ มแหลมผกั เบย้ี 33 อันเนอ่ื งมาจากพระราชดำ� ริ ต�ำบลแหลมผกั เบ้ีย อ�ำเภอบา้ นแหลม จงั หวดั เพชรบุรี https://www.facebook.com/LERDPJ โทร. 0 3270 6264, 0 2579 2116, 09 3110 5740 ช่วงเวลาตดิ ตอ่ 08.30-16.30 น.

น้�ำพระทยั แผไ่ พศาล เมือ่ ปี พ.ศ.2507 พระราชาเสดจ็ เยี่ยมเยียนราษฎร ทรงทราบความเดอื ดรอ้ นของเกษตรกรกลมุ่ ชาวสวนผักชะอ�ำ จ�ำนวน 83 ครอบครวั ขาดแคลนทุนทรัพยป์ ระกอบอาชีพ ไมม่ ที ดี่ นิ ท�ำกนิ เป็นของตนเอง จงึ ทรงใหจ้ ดั หาทดี่ นิ ในเขตจังหวัดเพชรบุรแี ละประจวบครี ีขนั ธ์ น�ำมาจัดสรร ให้แก่เกษตรกรไดม้ ที ี่อยู่อาศัย และเขา้ ท�ำประโยชน์ เพอื่ ประกอบอาชพี เกษตรกรรม โดยด�ำเนนิ งานในลกั ษณะ หมู่บา้ นสหกรณ์ตวั อย่างแห่งแรก ตามที่พระราชาทรงสอนว่า เปน็ การผนึกก�ำลงั ของผทู้ �ำงานเก่ียวข้องกัน ดว้ ยความรู้ ความสามารถ ดว้ ยความซ่อื สัตยส์ ุจรติ ดว้ ยความเมตตาหวังดี เออื้ เฟอ้ื เผ่อื แผซ่ งึ่ กันและกนั ตราประทับ • สหกรณค์ อื อะไร เด็กๆ รู้ไหมนะ • การรวมตวั เป็นสหกรณ์ ชว่ ยเกษตรกรอย่างไรนะ 34

ต้นแบบผูด้ �ำเนินรอยตามปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง และเกษตรทฤษฎีใหมข่ องพระราชา จ�ำลองศูนยศ์ ึกษาการพฒั นาอนั เน่ืองมาจากพระราชด�ำริ ทงั้ 6 ศนู ย์ ทัว่ ทกุ ภมู ภิ าคของประเทศไทยมาไว้ในที่เดียว จดั แสดงวิวัฒนาการสหกรณ์ไทย นวัตกรรมเพ่ือการเกษตร อาทิ กังหนั ชยั พัฒนา โครงการฝนหลวง เกษตรทฤษฎีใหม่ หลกั การจัดการท่ดี นิ และน้ำ� เพอื่ การเกษตรท่ยี ่งั ยืน ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โครงการหลวง ความมหศั จรรย์ แนวทางการดำ� เนินชีวติ อย่างมัน่ คงและยง่ั ยนื ของหญา้ แฝก ภายใต้ความเปลย่ี นแปลงต่าง ๆ 35

บ้านจ�ำลองของเกษตรกรทอ่ี พยพ เขา้ มาอยู่ท่หี บุ กะพงเม่ือ 50 ปกี อ่ น จำ� ลองสภาพบา้ นเรอื นของเกษตรกรรนุ่ แรกทอี่ พยพ เข้ามาอาศัยในพื้นที่ บ้านท�ำจากไม้ไผ่มุงด้วยหญ้าคา มีแปลงสาธิตการปลูกผักสวนครัวและพืชไร่ที่มีการปลูก ในยุคแรกของหุบกะพง ป่านศรนารายณ์ ศนู ยก์ ารเรียนรู้ จากแปลงสาธติ ของเกษตรกร และผลิตภัณฑก์ ลุม่ อาชพี 6 ศนู ย์ 1) ศนู ย์เรียนรู้หนอ่ ไม้ฝรงั่ 2) ศูนย์เรยี นรูก้ ารเล้ยี งโคขุน ของนางขวญั เรอื น บุษภัค ของนายออด พรมรักษา 5) ศนู ย์เรียนรูป้ ่านศรนารายณ์ ของกลุม่ สตรสี หกรณ์ฯ ศลิ ปาชีพ (พิเศษ) จักสานปา่ นศรนารายณ์ 3) ศนู ย์เรียนรู้ 4) ศนู ย์เรียนรูก้ ารเลยี้ งแพะ ปลกู ผักปลอดภยั ของนายมนญู เตยี๋ วศรที อง ของนายสด นจิ ก 6) ศูนย์เรียนรูผ้ ลติ ภัณฑ์ของใช้ในครวั เรอื น ของกล่มุ สตรีสหกรณฯ์ ผลิตภัณฑข์ องใชใ้ นครัวเรือน ศนู ย์สาธิตสหกรณ์โครงการหบุ กะพง ตำ� บลเขาใหญ่ อำ� เภอชะอ�ำ จังหวดั เพชรบรุ ี http://webhost.cpd.go.th/hubkapong โทรศัพท์ 0 3247 1543 เปดิ วนั จนั ทร์ - ศุกร์ เวลา 08.30 - 16.30 น. 36

ตราประทบั 37

สมเดจ็ ยา่ คอื ใคร สมเดจ็ พระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี พระมารดาของพระราชา รชั กาลที่ 9 ท่ีทรงเลี้ยงดูเด็กชายตวั น้อยให้เจรญิ วัย ขน้ึ มาเปน็ พระราชาผ้ทู รงธรรม • ฟารม์ แบบผสมผสาน ในสวนน้ี ปลกู พืชรว่ มกับการเลย้ี งสตั ว์ และเลย้ี งปลา • สวนพฤกษศาสตร์เฉลมิ พระเกยี รติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ วั ฯ ไปดูกนั พันธ์ุไมห้ ายาก พชื สมนุ ไพร ไม้หอม ไม้ผล มีสมุนไพรประเภทไหน • สวนนานาพฤกษสมนุ ไพร 38 รักษาโรคอะไรได้บา้ ง รวบรวมพันธ์ุพืชสมุนไพรกวา่ 300 ชนดิ ม้ือนอ้ี รอ่ ยมีพชื ผักสมนุ ไพรอะไร ไข่เจียวสมุนไพร อยใู่ นอาหารของเราบา้ งนะ ขา้ วหอ่ ใบบวั

เด็กๆ สังเกตไหม พิพธิ ภณั ฑธ์ รรมชาติทมี่ ชี ีวิต ทน่ี ี่มบี อ่ น้�ำเยอะมาก พนื้ ทนี่ เี้ ดมิ ทมี คี วามอดุ มสมบรู ณ์ แตถ่ กู แผว้ ถาง รูไ้ หมว่าบ่อนำ�้ น้ี ท�ำการเกษตรเชิงเด่ียวจนเส่ือมโทรม พระราชาจึง มีประโยชนอ์ ยา่ งไร , มีแนวพระราชด�ำริให้พัฒนาพ้ืนท่ีเป็นศูนย์ศึกษา การพัฒนาด้านการเกษตรที่เหมาะสมกับสภาพ แวดลอ้ ม ฟน้ื ฟใู หค้ นื ความอดุ มสมบรู ณ์ ดว้ ยการ เพาะปลูกพืชและสร้างแหล่งน�้ำ บ่อน้�ำไว้เติมได้ เสมอื นเป็นพิพิธภณั ฑธ์ รรมชาติท่ีมีชวี ติ แหลง่ เรียนรู้ แนวทางสู่เกษตรย่งั ยืน มอี ะไรให้เรียนรู้บ้าง พืชผกั สมนุ ไพรจากสวน สำ� หรบั ครอบครวั รกั ธรรมชาติ มีบริการทีพ่ ักและอาหาร สถานทก่ี างเตน็ ท์ บา้ นพกั ทา่ มกลางธรรมชาติ ชิมเมนูอาหารจากพชื ผกั สมุนไพร เดนิ ศกึ ษาธรรมชาติรอบสวน สอบถามขอ้ มลู เพ่ิมเตมิ จองท่ีพักและอาหาร โทร. 0 3259 3100 สวนสมเด็จพระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี (สวนสมเดจ็ ย่า) ตำ� บลสามพระยา อำ� เภอชะอ�ำ จังหวดั เพชรบุรี www.chaipat.or.th โทร. 0 3259 3100 39

พระราชา จอมปราชญ์แหง่ การพฒั นาพลงั งาน นำ้� มนั จากฟอสซลิ กำ� ลงั จะหมดไปจากโลก การผลติ พลงั งานทางเลือกอน่ื ๆ จงึ สำ� คญั ต่ออนาคตของมนษุ ย์ ด้วยสายพระเนตรอนั ยาวไกล พระราชาทำ� การวิจยั และพัฒนา โรงงานแปรรูปปาล์มนำ�้ มนั ครบวงจรขนาดเลก็ เพอ่ื ผลิตไบโอดีเซลเป็นพลงั งานทดแทน ศึกษาทดลองการผลิตนำ�้ มนั จากพืช และผลิตไบโอดีเซลแบบครบวงจรจากน�ำ้ มันพืชท่ีใช้แล้ว และพชื พลังงานทดแทนชนดิ ต่างๆ ตราประทับ • ท�ำไมพลงั งานในโลกน้ีถงึ ก�ำลงั ขาดแคลน • เพราะอะไรทน่ี ถ่ี ึงได้ชอื่ วา่ เป็นโครงการ 40 โรงงานสกดั น้�ำมนั พืชและผลิตไบโอดเี ซล ‘ครบวงจร’

41

สทิ ธิบตั รแห่งพระอจั ฉริยภาพ เม่ือปี พ.ศ. 2544 พระราชา รัชกาลท่ี 9 ยน่ื จดสทิ ธิบตั ร สิ่งประดษิ ฐ์ “การใช้น้�ำมนั ปาลม์ กล่ันบรสิ ทุ ธ์เิ ป็น น�้ำมนั เชอ้ื เพลิงเคร่อื งยนต์ดเี ซล” • เดก็ ๆ รูไ้ หมสิทธิบัตรคืออะไร • ท�ำไมนักประดษิ ฐ์ต้องจดสทิ ธบิ ตั รส่ิงประดิษฐ์ทีต่ วั เองสรา้ งขนึ้ นำ้� มันจากพชื ชนิดใดบา้ ง โรงงานสกดั นำ้� มนั ปาลม์ ท่ีน�ำไปใช้ผลิตไบโอดีเซล น้อมนำ� แนวทางการเกษตรแบบผสมผสาน ของพระราชา ท�ำให้โรงงานแห่งนม้ี รี ายไดเ้ ล้ยี งตัวเองได้ รู้ไหม รถทเ่ี รานั่งมาทน่ี ่ี ใชพ้ ลงั งานจากน�้ำมันชนิดใด สวนปาลม์ 42

โรงสกดั น้ำ� มันหอมระเหยจากพืชสมุนไพร น�ำสมนุ ไพรทีป่ ลกู ไวม้ าสกดั น้ำ� มันหอมระเหย แลว้ นำ� น�้ำมนั หอมระเหยไปท�ำสบไู่ ด้ ผลปาลม์ ดิบ ชดุ ทดลองสาธิตการ เอาไปสกดั ทำ� น้�ำมันปาลม์ ได้ น�ำน�้ำมันปาล์มมาแยก ได้ไบโอดเี ซลและกลีเซอรีน ไบโอดีเซล กับ กลเี ซอรีน ต่างกันอยา่ งไร กากปาล์ม กากปาลม์ ทเี่ หลอื จากการสกดั ไบโอดีเซลคอื อะไร น�้ำมันปาลม์ น�ำมาผสมกบั ร�ำ เอาไปใช้ท�ำอะไรได้บ้าง เปน็ อาหารเลี้ยงหมู สาธิตการท�ำสบู่ จากกลีเซอรนี บริสทุ ธิ์ โครงการโรงงานสกัดน้�ำมนั พชื และผลติ ไบโอดเี ซลครบวงจร 43 ต�ำบลไรใ่ หมพ่ ฒั นา อำ� เภอชะอ�ำ จงั หวัดเพชรบรุ ี ww.chaipat.or.th โทร. 0 3251 0028, 09 2614 9880, 08 1957 6911

เจ้าหญงิ นักพัฒนา สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระธดิ าผู้เดนิ ตามรอยพระราชา มีพระราชด�ำรใิ หจ้ ดั หาพื้นท่ีปลูกและฟื้นฟูระบบนเิ วศป่าชายเลน ดำ� เนินการปลกู ปา่ ชายเลนในพ้ืนทบี่ รเิ วณคลองบางตราใหญ่ และคลองบางตราน้อย จนได้ปา่ ชายเลนที่อุดมสมบรู ณก์ ลับคืนมา ทง้ั ยังนอ้ มนำ� พระราชด�ำรขิ องพระราชา สร้างแหลง่ เรยี นรแู้ ละสาธิตเทคโนโลยีพลังงานทดแทน ตราประทับ • เด็กๆ รู้ไหม พลังงานทางเลอื ก หรือพลังงานทดแทนคอื อะไร และส�ำคญั อย่างไร 44

45

สวนปา่ ชายเลนทูลกระหมอ่ ม หอ้ งเรยี นธรรมชาติ ระบบนิเวศปา่ ชายเลน รจู้ กั ดิน น้ำ� พชื และสัตว์ ในระบบนิเวศป่าชายเลน รูจ้ ักพนั ธุ์ไม้ป่าชายเลนชนดิ ตา่ งๆ ทข่ี ้ึนอยูอ่ ย่างหนาแน่น รวมทงั้ เป็น แหลง่ อาศัยของสัตว์นานาชนดิ ในสวนของเจ้าหญิง พนั ธไ์ุ มป้ า่ ชายเลน: โกงกางใบเลก็ โกงกางใบใหญ่ ตะบูน ตะบัน ตาตุ่มทะเล โพทะเล จิกทะเล ปรงทะเล ขลู่ ฯลฯ แหล่งอนบุ าลสตั ว์น้�ำวยั ออ่ น ทอ่ี ยอู่ าศัยของสัตว์ต่างๆ สัตว์ทอ่ี าศัยในป่าชายเลน เชน่ ปูแสม ปลาตีน ฯลฯ เรียนรคู้ วามแตกต่าง รู้ไหม ปา่ 3 ชนดิ นี้ตา่ งกันอย่างไร ปา่ 3 ชนิด แต่ละชนิดมปี ระโยชน์อย่างไร ป่าชายเลน ปา่ บก และปา่ ชายหาด 46

เรยี นรตู้ ามรอยพระราชา ผรู้ อบรเู้ รอื่ งพลงั งานทดแทน พระราชาให้แนวทางสร้างแหล่งเรียนรู้และสาธิตเทคโนโลยี พลังงานทดแทน และการอนุรักษ์พลังงาน มีการติดต้ังระบบ สาธิตพลังงานชุมชน ใหเ้ ห็นตวั อยา่ งการประยุกต์ใชง้ านจรงิ แสงอาทติ ย์กลายเป็น พลังงานแสงอาทติ ย์ พลังงานได้อย่างไร แสงอาทติ ย์มปี ระโยชนม์ ากมาย กลายเปน็ ระบบไฟฟ้า จากพลงั งานแสงอาทิตย์ แค่ลมพดั เราจะประหยดั พลังงาน พลงั งานลม ใช้ผลติ ไฟฟ้าได้อยา่ งไรนะ ในบ้านและในชวี ิตประจ�ำวนั กงั หนั ลมผลติ ไฟฟา้ บริเวณคลองบางตรานอ้ ย กังหนั ลมเพ่ือการสูบน�้ำ ไดอ้ ย่างไรบา้ ง อุทยานส่งิ แวดลอ้ มนานาชาตสิ ิรินธร ค่ายพระรามหก ต�ำบลชะอ�ำ อ�ำเภอชะอำ� จงั หวัดเพชรบุรี www.sirindhornpark.or.th โทร. 0 3250 8405-10, 0 3250 8379, 0 3250 8352, 0 3250 8396 47

โครงการอัมพวา ชยั พฒั นานุรกั ษ์ แผนท่แี หลง่ เรียนรู้ ตา ชุมชนรว่ มใจสืบสานภมู ปิ ญั ญาท้องถ่นิ เขา้ สวนอมั พวา แกะรอยคณุ ค่าจา ไม่ใหส้ ญู หาย ตอ่ ยอดสูแ่ หล่งเรยี นรู้ที่มชี ีวิต เกือบทุกสว่ นของต้นมะพรา้ วน�ำมา สว่ นไหนใช้ท�ำอะไรไดบ้ า้ ง ไปดูกนั กระตุ้นเศรษฐกิจชุมชนให้เตบิ โต • น�้ำตาลมะพร้าวไดม้ าจากไหน ตามแนวทางเศรษฐกิจและชวี ติ พอเพยี ง • จ่ันมะพรา้ วคืออะไร อยทู่ ีไ่ หน ถามคุณลงุ ท่กี �ำลงั เคี่ยวน้ำ� ตาลดูสิ ของพระราชา มะพร้าวมากคุณคา่ ไดน้ �ำ้ ตาลมาจาก ตราประทับ การปาดจ่ันมะพรา้ ว พอได้น�้ำตาล 48 แลว้ เอามาเคย่ี ว ลองชิมดสู ิ นำ�้ ตาลมะพรา้ วอ่นุ ๆ เพงิ่ เคย่ี วเสรจ็ จากเตา มรี สชาตยิ งั ไงนะ 49

ามรอยพระราชา • เตาตาล : โรงเคย่ี วน้�ำตาล ากตน้ มะพร้าว เปดิ สาธติ การทำ� น้�ำตาลมะพรา้ วใหช้ มทุกวนั าใช้ประโยชน์ไดท้ ้งั หมด จดุ ที่ 2 เวลา 8.30 -12.00 น. นเลย ร้านภทั รพัฒน์ ท่ีน่มี สี ินค้าและผลิตภณั ฑ์ จากโครงการพระราชดำ� ริให้เลอื กซื้อ จุดที่ 3 • โรงเพาะเลี้ยงไสเ้ ดือน ไสเ้ ดือนมคี ณุ ประโยชน์ จดุ ท่ี 4 มลู ไสเ้ ดอื นเอาไปทำ� ปยุ๋ บำ� รงุ ดนิ ได้ จดุ ที่ 5 • บ้านปา้ ประยงค์ บ้านไม้ท่ีเห็นคือ บ้านหลังเก่า ของคุณป้าประยงค์ นาคะวะรังค์ STทA่ีนM่ี P ผู้บริจาคน้อมเกล้าฯ ถวายที่ดินเพื่อ จุดที่ 1 ใช้ประโยชน์ในกิจกรรมของมูลนิธิ ชยั พฒั นา ลองชมิ “น�้ำมว่ งชน่ื ชานชาลา” จุดท่ี 6 สตู รพระราชทาน • หอ้ งนิทรรศการชุมชน จากสมเดจ็ พระเทพฯ จดุ ที่ 7 มนี ิทรรศการหมนุ เวียน มาให้ชม เชน่ นทิ รรศการเรือไทยโบราณ นิทรรศการวา่ วไทย ฯลฯ 50

ภูมิปัญญาแห่งเม สมุทรสงคราม ไดช้ ่ือวา่ เปน็ เม คือ น�ำ้ เคม็ น�ำ้ กรอ่ ย น น้�ำเค็ม เวลาน�้ำทะ น้ำ� ในแมน่ ำ�้ แม่กลอ จะกลายเปน็ น�้ำเค็ม น�้ำจืด เวลานำ้� ทะเลลดระดบั ลง นำ�้ ในแมน่ ้ำ� แมก่ ลองจะกลบั เปน็ นำ้� จืดเช่นแมน่ ำ้� ท่ัวไป เพราะไ จึงมรี ส 51 52

มอื งสามนำ้� อมั พวา มอื งสามน�้ำ • เมืองสามน้�ำ สนุกลงมือท�ำ น�้ำจดื มผี ลดีตอ่ การเกษตร รูค้ ุณคา่ จากต้นมะพรา้ ว ะเลหนุนสงู ในอมั พวาอย่างไร อง • มีทไ่ี หนอกี บา้ ง เรยี นรูก้ ารท�ำขนมโบราณ ม ท่เี ปน็ เมอื งสามน�้ำ มีกิจกรรมสอนท�ำขนมไทยโบราณ หมุนเวียนไปทุกสัปดาห์ อาทิ ขนมตะลุ่ม ขนมดอกจอก ขนมฝอยทอง ขนมลกู ชบุ ขนม น้ำ� กร่อย เวลานำ�้ ลด ขา้ วตู ขนมสามเกลอ ขนมจา่ มงกฎุ ขนมวงทอง ขนมตม้ ขนมจาก น้ำ� ในคลองจะเริ่มเคม็ น้อยลง น้ำ� มว่ งชืน่ ชานชาลา น้ำ� ตาลมะพร้าวทีท่ �ำจาก • วนั นี้เดก็ ๆ ไดฝ้ กึ ท�ำขนมอะไร มะพรา้ วท่ปี ลกู ท่ีน่ี • อยากรูจ้ ัง ขนมน้ีมสี ่วนประกอบอะไรบ้างนะ กม็ ีความหอมหวาน • เดก็ ๆ คดิ ว่าเราจะเอามะพร้าว อร่อย กลมกล่อม ไปท�ำประโยชนอ์ ะไรได้อกี บ้าง ในชวี ิตประจ�ำวัน ได้สามน้ำ� พืชผลท่ปี ลกู ในสวนแถบน้ี สชาติไมเ่ หมอื นใคร 53

คณุ คา่ จากต้นมะพรา้ ว ท�ำประโยชน์ไดส้ ารพดั นอกจากจะน�ำมาท�ำ นำ้� ตาลมะพรา้ ว ท�ำขนม ท�ำกะทใิ สแ่ กง ใบมะพรา้ ว ยงั น�ำมาสานท�ำเป็นของใชต้ ่างๆ ใบมะพร้าวแปลงกาย ฝกึ จักสานใบมะพร้าวเปน็ สง่ิ ของตา่ งๆ คณุ ยายใจดีชว่ ยสอน จนใบมะพรา้ วแปลงกาย ได้สำ� เร็จ • วนั นเ้ี ดก็ ๆ ไดส้ านใบมะพรา้ ว เปน็ อะไร • มตี น้ ไมอ้ ะไรอีกบา้ ง ท่ใี ช้ประโยชนไ์ ด้ทกุ ส่วน เหมือนมะพร้าว แต่ละส่วนใช้ท�ำอะไรไดบ้ า้ ง 54

การท�ำเรือไทยโบราณ การท�ำหวั โขน การท�ำยาหมอ่ งสมนุ ไพร ที่นีย่ งั มอี ะไรอีกมากมายให้เรยี นรู้ตามรอยพระราชา รคู้ ณุ คา่ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ วถิ ชี วี ติ แบบพอเพยี ง และการใชค้ วามคดิ สรา้ งสรรค์ ต่อยอดน�ำทรัพยากรท่ีมีในพื้นท่ีมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด กระตุ้นเศรษฐกิจ ชุมชนและสร้างจติ ส�ำนึกสาธารณะอยากพัฒนาท้องถน่ิ ให้ดีขนึ้ โครงการอมั พวา ชัยพัฒนานรุ กั ษ์ ตำ� บลอมั พวา อ�ำเภออมั พวา จังหวัดสมุทรสงคราม www.amphawanurak.com โทร. 0 3475 2245 กจิ กรรมมที กุ วันเสาร์-อาทิตย์ เวลา 10.00 - 20.00 น. 55