พระอานนท์ พุทธอนุชา

66 วนั หนงเวลาเชา้ พระภกิ ษรุ ปู หนง่ึ ออกบณิ ฑบาตมาทางเรอื นของมคิ ารเศรษฐี เวลานน้ั นางวสิ าขากำลงั ปฏบิ ด้ บิ ดิ าแหง่ สามซี ง่ึ บรโิ ภคอาหารอยู่ เมอ่ื พระมายนื อยทู่ ป่ี ระตเู รอื นตามอรยิ ตนั ติ แบบอยา่ งของพระอรยิ ะ เศรษฐมี องเหน็ แลว้ แด,ทำเฉยเสยี และหนั หนา้ เชา้ ฝาบรโิ ภคอยา่ งไมส่ นใจ นางวสิ าขาหาอบุ ายใหพ้ อ่ ผวั มองไปทางประตเู รอื นดว้ ยวธิ ตี า่ ง ๆ โดยวาจาเชน่ วา่ “ทา่ นบดิ า ดทู ซ่ี มุ้ ประตนู น้ั ชิ เถาวลั ยผ์ นั เลอ้ื ยรงุ รงั เหลอื เกนิ แลว้ ยงั ไมม่ เี วลาใหค้ นใช้ ทำใหเ้ รยี บรอ้ ยเลย*, “ชา่ งผนั เกดิ ไรอ้ ยา่ งนน้ั กส็ วยด”ี เศรษฐพี ดู โดยมไิ ดม้ องนางวสิ าขา และมไิ ดเ้ หลยี วใปตู ทซ่ี มุ้ ประตเู ลย \"ทา่ นบดิ า ตนู กตวั นน้ั ชิ สผี นั สวยเหลอื เกนิ เกาะอยทู่ ร่ี มื รว้ั ใกลซ้ มุ้ ประตนู น้ั แนะ่ ** “เออ พอ่ เหน็ แลว้ เหน็ ผนั มาจับอยเู่ สมอจนพ่อเมือ่ ทจ่ี ะตผู นั ** เศรษฐยี งั คงกม้ หนา้ บรโิ ภค ตอ่ ไป เมอ่ื นางเหน็ วา่ หมดหนทางทจ่ี ะใหบ้ ดิ าของสามเี หน็ พระภกิ ษอุ ยา่ งถนดั ได้ จงึ กลา่ วขน้ึ วา่ “นมิ นตโ์ ปรดขา้ งหนา้ เถดิ พระคณุ เจา้ ทา่ นมคิ าระกำลงั บรโิ ภคของเกา่ ,* เพยี งเทา่ นเ้ี อง เรอ่ื งได้ลุกลามไปอยา่ งใหญห่ ลวง เศรษฐหี ยดุ รบั ประทานอาหารทนั ที ดวาด นางวสิ าขาดว้ ยอารมณโ์ กรธ “วสิ าขา! เธออวดดอี ยา่ งไร จงึ ผงั อาจพดู วา่ เรากนิ ของเกา่ ไมส่ ะอาด มเี รอ่ื งหลายเรอ่ื งท่ี เราเหน็ เธอและบดิ าของเธอทำไมส่ มควร ตอ่ แตน่ ไ้ี ปเธออยา่ ไดอ้ าตยั อยไู่ นบา้ นของเราอกี เลย ขอให้ เตรยี มตวั กลบั ไปบา้ นของเธอได”้ เศรษฐพี ดู เทา่ นแ้ี ลว้ กล็ กุ ขน้ึ ไหค้ นไปตามพราหมณพ์ เ่ี ลย้ื งของนางมา แลว้ บอกใหพ้ ราหมณน์ ำนางวสิ าขากลบั ไป พราหมณท์ ราบความแลว้ เดอี ดรอ้ นใจเปน็ นกั หนา รบิ เชา้ พบนางวสิ าขา ถามดว้ ยจติ กงั วลวา่ “แมเ่ จา้ มเี รอ่ื งอะไรรนุ แรงนกั หรอื ทา่ นมคิ าระจงึ ใหส้ ง่ แมเ่ จา้ กลบั เมอื งสาเกด?** “ตกู อ่ นพราหมณ!์ *’ นางพดู อยา่ งเยอื กเยน็ ปราศจากความสะทกสะหา้ นใด ๆ ทง้ั สน้ิ “เมอ่ื ชา้ พเจา้ มากด็ ว้ ยเกยี รดยิ นั ใหญห่ ลวง มชี า้ ทาสบรวิ ารเปน็ จำนวนรอ้ ย เมอ่ื ถงึ คราวกลบั ไป จะ กลบั อยา่ งผไู้ รญ้ าตขิ าดทพ่ี ง่ึ หาควรแกข่ า้ พเจา้ ไม่ เมอ่ื มเี รอ่ื งเกดิ ขน้ึ แลว้ ขา้ พเจา้ อยากใหเ้ รอ่ื งนไ้ี ดร้ ยั การพจี ารณาเสยี กอ่ น เมอ่ื เปน็ ทแ่ี นน่ อนวา่ ขา้ พเจา้ เปน็ ผถู้ กู หรอื ผผู้ ดิ กด็ าม ชา้ พเจา้ จะขอลาไป และ ไปอยา่ งมเี กยี รตอิ ยา่ งคราวทม่ี า** พราหมณไ์ ดน้ า่ นางวสิ าขาเชา้ หาทา่ นเศรษฐเี พอ่ึ ซกั พอ่ กความผดิ ใหเ้ หน็ แจง้ มคิ ารเศรษฐี นง้ั หนา้ ถมงี ทงี มอี าการเกรย้ี วกราดฉายอยทู่ ง้ั ใบหนา้ และแววดา “มอี ะไรอกี พราหมณ*์ * เศรษฐดี ง้ั คำถามกระชาก ๆ “ชา้ แตท่ า่ นเศรษฐ!ี แมเ่ จา้ ยงั ไมท่ ราบความผดิ ของดนวา่ ไดก้ ระทำผดิ ประการใด จงึ ดอ้ งถูกไลก่ ลบั ** พราหมณด์ อบ “ความผดิ ประการใด?** เศรษฐที วนคำ “กก็ ารทเ่ี ธอผงั อาจวา่ เรากนิ ของเกา่ ของสกปรก นะ่ ยงั ไมพ่ บอีกหรอิ ?** www.kalyanamitra.org

“ขา้ แตท่ า่ นบดิ า” นางวสิ าขาพดู ดว้ ยนา้ั เสยี งเรยี บเปน็ ปกติ “คำทล่ี กู พดู นน้ั มไิ ดห้ มาย ความวา่ ทา่ นบดิ าบรโิ ภคของสกปรก แตล่ กู หมายความวา่ ทา่ นบดิ ากำลงั กนิ บญุ เกา่ ลกู คดิ วา่ การ ทท่ี า่ นบดิ ามง่ั มศี รสื ขุ มเี งนิ ทองดน้ เหลอื อยใู่ นบจิ จบุ นิ ชาตนิ ี โดยทท่ี า่ นบดิ ามไิ ดล้ งทนุ ลงแรงทำอะไร มากนกั ทรพั ยส์ มบติ ดว้ นแตเ่ ปน็ มรดกตกทอดมาทง้ั สน้ิ นน้ั เปน็ เพราะบญุ เกา่ ของทานบดิ าอำนวย ให้ ถา้ ทา่ นบดิ าไมส่ งสมบญุ ใหมใ่ หเ้ กดิ ขน้ึ บญุ เก่านน้ั ก็จะดอ้ งหมดไปลักวนั หนง่ึ ลกู หมายถงึ บญุ เกา่ นเ่ี อง จงึ พดู วา่ บดิ ากำลงั บรโิ ภคของเกา่ ” “ขา้ แตท่ า่ นเศรษฐ!ี ขอ้ นห๊ี าเปน็ ความผดิ แหง่ แมเ่ จา้ ไม”่ พราหมณพ์ ดู ขน้ึ “เอาเถดิ แมน้ างจะไมผ่ ดิ ในขอ้ น้ี แตเ่ มอ่ื คนื กอ่ นนน้ี างกไ็ ดท้ ำสง่ิ ทนา่ รงั เกยี จ คอื เรา เหน็ นางลงไปทค่ี อกลาเวลาคกื ดน่ึ เทย่ี งคนื นางลงไปทำไม เพราะนน้ั เปน็ กจิ ทก่ี ลุ สตรไี มพ่ งึ กระทำ” “ขา้ แตบ่ ดิ า! คนื นน้ั ลามนั ออกลกู และออกดว้ ยความทรมาน ลกู เพยี งแตล่ งไปดมู นั และ ชว่ ยมนั เทา่ ทล่ี กู พอชว่ ยได้ ในการลงไป ลกู มไิ ดล้ งไปเพยี งคนเดยี ว มหี ญงิ คนใขไ้ ปดว้ ยหลายคน และ นำประทปี โคมไฟสวา่ งไสวลงไปดว้ ย” “ขา้ แตท่ า่ นเศรษฐ!ี แมข้ อ้ นก้ี จ็ ะถอึ เปน็ ความผดิ ของนางหาไดไ้ ม”่ พราหมณก์ ลา่ ว “เอาเถดิ แมน้ างจะไม่ผิดในข้อน้ี แตเ่ มอ่ื คนื สดุ หา้ ยทน่ี างจะมาลตู่ ระกลู เรา เราไดย้ นิ บดิ า ของนางพดู สง่ั เสยี ขอ้ ความถงึ ๑ 0 ขอ้ ซง่ึ เราไมพ่ อใจ เราไมด่ อ้ งการสตรที พ่ี ยายามปฎบิ ดิ อยา่ งนน้ั อยใู่ นมา้ นเรอื นของเรา เพราะจะนำภยั พบิ ติ มิ าลตู่ ระกลู อยา่ งแนแ่ ห้ เปน็ ไปไดห้ รอื ทจ่ี ะหา้ มม!ิ พร้ า นำไฟภายในออก เมอ่ื เพอ่ื นมา้ นมาขอจดุ ไฟ และเมอ่ื ไฟในมา้ นดบั เรากด็ อ้ งไปขอจดุ ไฟภายนอกมา้ น เขา้ มาในมา้ น บดิ าของนางหา้ มนางมใิ หน้ ำไฟในออกและไฟนอกเขา้ เราทนไมไ่ ดทจ่ี ะใหน้ างปฎบิ ติ ิ เชน่ นน้ั เปน็ การใจแคบเกนิ ไป” นางวสิ าขายม้ิ นอ้ ย ๆ แลว้ กลา่ ววา่ “ขา้ แตท่ า่ นบดิ า! ขอ้ นบ้ี ดิ าของลกู หมายความวา่ ถา้ หากมเี รอ่ื งยงุ่ ยากในครอบครวั หรอื เกดิ ระหองระแหงกบั สามหี รอื บดิ าแหง่ สามี หรอื อนั โตชนใด ๆ กอ็ ยา่ ไดน้ ำเรอ่ื งเหลา่ นน้ั ไปเทย่ี วเลา่ ใหช้ าวมา้ นฟงั เพราะเปน็ เรอ่ื งประจานตวั เอง่ สว่ นขอ้ ท?่ี ม!ิ พพำ?พพอกเชา้ นน้ั หมายความวา่ อยา่ ไดน้ ำเรอ่ื งยงุ่ ๆ ภายนอกมา้ นมากอ่ ความรำคาญแกส่ ามี หรอื บดิ ามารดาแหง่ สาม”ี “และขอ้ อน่ื ๆ อกี ละ่ ?” เศรษฐถี ามโดยมไิ ดม้ องหนา้ นางวสิ าขาขแ้ึ จงใหฟ้ งั ดามลำดบั ดงั น้ี “ขอ้ วา่ จงใหแ้ กค่ นทใ่ี ห้ นน้ั หมายความวา่ เมอ่ื มผี มู้ ายมื ของใชห้ รอื เงนิ ทอง ถา้ เขาใช้ คนื กค็ วรจะใหเ้ ขายมื ตอ่ ไปไนคราวหนา้ “ขอ้ วา่ จงอยา่ ใหแ้ กค่ นทไ่ี มใ่ ห้ นัน้ หมายความวา่ ถา้ ใครยมื เงนิ ทองของไขไ้ ปแลว้ ไมใ่ ขค้ นื นำไปแลว้ เฉยเสยี แสดงถงึ ความเปน็ คนมนี ลิ ยั ไมส่ ะอาด คราวตอ่ ไปอยา่ ใหย้ มื อกี โดยเฉพาะเงนิ ทอง เปน็ ของทท่ี ำใหม้ ติ รรกั ภนั กไ็ ด้ แดกกนั กไ็ ด้ “ขอ้ วา่ จงใหแ้ กค่ นทท่ี ง้ั ใหแ้ ละไมใ่ ห้ นน้ั หมายความวา่ เมอ่ื ญาตพิ น่ี อ้ งประสบความ ทกุ ขย์ ากบากหนา้ มาพง่ึ จะเปน็ การกยู้ มื หรอื ขอกต็ าม ควรใหแ้ กญ่ าตพิ น่ี อ้ งนน้ั เขาจะใชค้ นื หรอื ไม่ กช็ า่ งเถดิ เพราะเปน็ ญาตพิ น่ี อ้ ง ดอ้ งสงเคราะหเ์ ขาตามควรแกฐ่ านะ www.kalyanamitra.org

๑0๑ “ขอ้ วา่ จงนง่ั ไหเ้ ปน็ หมายความวา่ เมอ่ื สามหี รอื บดิ ามารดาของสามี หรอื ผใู้ หญอ่ นั เปน็ ทเ่ี คารพนบั ถอื นง่ั อยใู่ นทด่ี า่ื กอ็ ยา่ ไดน้ ง่ั บนทส่ี งู กวา่ เพราะเปน็ กริ ยิ าทไ่ี มง่ าม ไมส่ มเปน็ กลุ สตรี “ขอ้ วา่ จงนอนใหเ้ ปน็ นน้ั หมายความวา่ เมอ่ื มารดาบดิ าของสามหี รอื สามอี งั ไมน่ อน กอ็ งั ไมค่ วรนอน ควรปฎบิ ติ ทิ า่ นเหลา่ นน้ั ใหม้ คี วามสขุ เมอ่ื ทา่ นนอนแลว้ จงึ คอ่ ยนอนทหี องั และ นอนวางมอื วางเทา้ ใหเ้ รยี บรอ้ ย พยายามดน่ื กอ่ นสามแี ละมารดาบดิ าของสามี อดั แจงนา้ั และไมช้ ำระฟนั ไวค้ อยทา่ น เสรจ็ แลว้ ดแู ลเรอ่ึ งอาหารเครอ่ื งบรโิ ภคไวส้ ำหรบั ทา่ น “ขอ้ วา่ จงบรโิ ภคใหเ้ ปน็ นน้ั หมายความวา่ อยา่ บรโิ ภคกอ่ นสามหี รอื มารดาบดิ าของ สามี คอยดแู ลใหท้ า่ นบรโิ ภคแลว้ จงึ คอ่ ยบรโิ ภคทหี ลงั หรอื อยา่ งนอ้ ยบรโิ ภคพรอ้ มกนั ในการบรโิ ภคนน้ั ควรสำรวมกริ ยิ าใหเ้ รยี บรอ้ ยไมม่ มู มาม ไมบ่ รโิ ภคเสยี งอบั ๆ เหมอื นอาการแหง่ สกุ ร ไมบ่ รโิ ภคใหเ้ มลด็ ขา้ วดกเรย่ี ราดดงั อาการแหง่ เปด็ “ขอ้ วา่ จงบชู าเทวดา นัน้ มคี วามหมายวา่ ใหบ้ ชู าสามที ง้ั กายและใจ มคี วามเคารพ และ จงรกั ในสามเี หมอื นเทวดา จงึ มคี ำพดู ตดิ ปากกนั มานานแลว้ วา่ สดรทื แ่ี ตง่ งานแลว้ และสามรี กั นน้ั ชอ่ื วา่ เทวดารกั ษาคมุ้ ครอง ดรงกนั ขา้ มลา้ สามไี มร่ กั กช็ อ่ื วา่ เทวดาไมค่ มุ้ ครอง “ขอ้ วา่ จงบชู าไฟ นน้ั หมายความวา่ ใหบ้ ชู ามารดาบดิ าของสามี ทา่ นทง้ั สองเปรยี บ เหมอื นไฟ มที ง้ั คณุ และโทษ อาจจะใหค้ ณุ ใหโ้ ทษได้ ลา้ ปฏบิ ดิ ดกี จ็ ะใหค้ ณุ แตล่ า้ ปฎบิ ติ ไิ มด่ กี จ็ ะให้ โทษมาก เพราะฉะนน้ั จงึ ควรปฎบิ ติ ติ อ่ ทา่ นดว้ ยดี มอี มั มาคารวะ ไมด่ หู มน่ิ ” www.kalyanamitra.org

m ob ๑๔! มหาอุบาสกิ านามวสิ าขา “ดกอ่ นภราดร!” พระอานนทก์ ลา่ วตอ่ ไป เมอนางวิสาขากลา่ วจบลง ทา่ นมคิ ารเศรษฐกี ภ็ ม้ หนา้ นง่ึ ไม!่ จะตอบนางประการใด พราหมณชำระความระหวา่ งสะใ/เและพอ่ ผวั จงื กลา่ ววา่ “ขา้ แตท่ า่ นเศรษฐ!ี เรองทง์ หมดน่ึ นางหามคี วามผ’ิดไม่ นางเปน็ ผบู้ รสิ ทุ ธ”้ิ เศรษฐจี งกล่าวขอโทษนางวิสาขาทท่ี ่านเข้าใจผิดไป นางวสิ าขาจงึ กลา่ ววา่ “ขา้ แต่ทา่ นบดิ า! บดั นข้ี า้ พเจา้ พน้ จากความผดิ ทง้ั ปวงแลว้ จงึ สมควรจะกลบั ไปสเู่ รอื น แฟงบดิ าตน” “อยา่ เลยลกู รกั ” มคิ ารเศรษฐพี ดู กบั ลกู สะใภด้ ว้ ยสายตาวงิ วอน นางวสิ าขาจงึ กลา่ ววา่ เมอ่ื นางอยเู่ รอื นตน ณ นครสาเกด ไดม้ โี อกาสทำบญุ และฟงั ธรรมตามโอกาสทค่ี วร แดเ่ มอ่ื นางมา อยทู่ น่ี แ่ี ลว้ นางไมม่ โี อกาสทำไดเ้ ลย จติ ใจกระวนกระวายใครจ่ ะทำบญุ กศุ ลอยตู่ ลอดเวลา แดห่ าได้ กระทำไม่ ถา้ บดิ าจะอนญุ าตใหน้ างทำบญุ กศุ ลตามดอ้ งการนางกจ็ ะอยู่ แดถ่ า้ ทา่ นบดิ าไมอ่ นญุ าต นางกจ็ ะขอลากลบั ไปสนู่ ครสาเกตตามเดมิ เศรษฐจี งึ กลา่ ววา่ “ลกู รกั ! ทำเถดิ ทำบญุ ไดต้ ามปรารถนา พอ่ ไมข่ ดั ขอ้ ง และปณณวฒั นกมุ ารสามขี องเจา้ กค็ งไมข่ ดั ขอ้ งเชน่ กนั ” ดกู อ่ นภราดร! เมอ่ื เศรษฐกี ลา่ วอนญุ าตเชน่ น้ี หวั ใจของนางวสิ าขาทเ่ี คยเหย่ี วแหง้ ก็ กลบั ชมุ่ ซน่ึ เบกิ บาน ประหนง่ึ ตณิ ชาตซิ ง่ึ ขาดนา้ํ มาเปน็ เวลานานและแลว้ กลบั ไดอ้ ทุ กธารา เพราะ พริ ณุ หลง่ั ในดน้ วสั สานฤดู หรอื ประดจู ประทมุ มาลยเ์ บง่ บานขยายกลบี เมอ่ื ดอ้ งแสงระวแี รกรงุ่ อรณุ ความสขุ ใดเลา่ สำหรบั ผใู้ ครบ่ ญุ จะเสมอเหมอี นการมโี อกาสไดท้ ำบญุ หรอื เพยี งแดไ่ ดฟ้ งั ขา่ ววา่ จะได้ ทำบญุ เฉกนกั เลงสรุ าบานซง่ึ ซน่ึ ชมยนิ ดขี า่ วแหง่ การดม่ึ สรุ าเมอ่ื ทราบวา่ มผี เู้ ชอ้ื เชญิ www.kalyanamitra.org

๑0๓ www.kalyanamitra.org

๑0๔ วันรงุ่ ขน้ึ นางวสิ าขาไดท้ ลู อาราธนาพระผมู้ พี ระภาคเจา้ และภกิ ษสุ าวก เพอ่ี เสวยภตั ตาหาร ทบ่ี านตน พระพทุ ธองคท์ รงรบอาราธนาแลว้ เสดจ็ สบู่ านของนางวสิ าขา เมอเสวยเสรจ็ แลว้ มพี ระพทุ ธ ประสงคจ์ ะทรงอนโมทนาและแสดงธรรมพอเปน็ เครอ่ื งปลม้ื ใจแหงุ่ ผถู้ วาย นางวสิ าขาจงึ ไหคนไป เชญิ บดิ าสามมี าเพอึ รว่ มฟงั อนโุ มทนาดว้ ย ดามปกตเิ ศรษฐไี มเ่ ลอ๋ึ มไสไนพทุ ธศาสนา เวลานน้ั ยงั ศรทั ธาคำสอนของนคิ รนถน์ าฏบตุ รอยู่ ไมป่ รารถนาจะมาเฝาื พระศาสดาเลย แดด่ ว้ ยความเกรงใจ ลกู สะใภจ้ งึ มา พระผมู้ พี ระภาคทรงทราบอปุ นสิ ยั และความรสู้ กึ ของเศรษฐดี อี ยแู่ ลว้ จงึ ทรงหลง่ั พระธรรมเทศนายนั ประกอบดว้ ยเหตผุ ล แพรวพราวไปดว้ ยเทศนาโวหารและอทุ าหรณ์ พระองค์ ตรสั วา่ “ขาวเปลอื ก ทรพั ย์ เงนิ ทองหรอื ของทบ่ี คุ คลหวงแหนอยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ รวมทง้ั ทาส กรรมกร คนใชแ้ ละผอู้ าศยั อน่ึ ๆ ทง้ั หมดนบ้ี คุ คลนำไปไมไ่ ด้ ดอ้ งทอดทง้ั ไวทั ง้ั หมด แดส่ ง่ี ทบ่ี คุ คล ทำดว้ ยกาย วาจา หรอื ดว้ ยใจ นน้ั แหละทจ่ี ะเปน็ ของเขา เปน็ สง่ี ทเ่ี ขาดอ้ งนำไปเหมอี นเงาตามตวั เพราะฉะนน้ั ผฉู้ ลาดพงึ ลง่ั สมภลั ยาณกรรมยนั จะนำตดิ ตวั ไปสสู่ มั ปรายภพได้ เพราะบญุ ยอ่ มเปน็ ทพ่ี ง่ึ ของสตั วท์ ง้ั หลาย ทง้ั ในโลกน^้ี ละโลกหนา,, พระองคต์ รสั วา่ ทรงเหน็ ดว้ ยภบั คำกลา่ วของบณั ฑติ ผหู้ นง่ึ วา่ “เมอ่ื ไฟไหมบ้ าั น ภาชนะ เครอ่ื งใชย้ นั ใดทเ่ี จา้ ของนำออกไปได้ ของนน้ั กเ็ ปน็ ประโยชนแ์ กเ่ จา้ ของทน่ี ำออก ไมไ่ ดถ้ กู ไฟไหม้ วอดวายอยู่ ณ ทน่ี น้ั เอง ฉนั ใด เมอ่ื โลกนถ้ี กู ไฟ คอื ความแก่ ความดาย ไหมอ้ ยู่ กฉ็ นั นน้ั ดอี ผฉู้ ลาด ยอ่ มนำของออกดว้ ยการใหท็ าน ของทบ่ี คุ คลใหแ้ ลว้ ชอ่ื วา่ นำออกดแี ลว้ มคี วามสขุ เปน็ ผล สว่ น ของทย่ี งั ไมไ่ ดใ้ ห้ หาเปน็ เชน่ นน้ั ไม่ แตโ่ จรอาจขโมยเสยี บา้ ง ไฟอาจจะไหมเ้ สยี บา้ ง อกี อยา่ งหนง่ึ เมอ่ื ความตายมาถงึ เชา้ บคุ คลยอ่ มละทรพั ยส์ มบต้ แิ ละแมส้ รรี ะของตนไว้ นำไปไมไ่ ดเ้ ลย ผมู้ ปี ญั ญา รคู้ วามจรงิ ขอ้ นแ้ี ลว้ พงึ บรโิ ภคใชส้ อย พงึ ใหเ้ พอ่ี สงเคราะหผ์ อู้ น่ื เมอ่ื ไดใ้ หไ้ ดบ้ รโิ ภคตามสมควรแลว้ เปน็ ผไู้ มถ่ กู ตเิ ตยี น ยอ่ มเชา้ สฐู่ านะยนั ประเสรฐิ ,, พระพทุ ธองคต์ รสั ตอ่ ไปวา่ “ความตระหนล่ี าภเปน็ ความโงเ่ ขลา เหมอื นชาวนาผไู้ มฉ่ ลาด ไมย่ อมหวา่ นพนั ธขุ า้ วลงในนา เขาเกบ็ พันธขุ ้าวปลูกไวจ้ ุนเน่าและเสียไมส่ ามารถจะปลูกไดอ้ ีก ขาวเปลอื ก ทห่ี วา่ นลงแลว้ ๑ เมด็ ยอ่ มไดผ้ ล ๑ รวงฉนั ใด ทานทบ่ี คุ คลทำแลว้ กฉ็ นั นน้ั ยอ่ มมผี ลมากผลไพศาล การรวบรวมทรพั ยไ์ วโ้ ดยมไิ ดใ้ ชส้ อยใหเ้ ปน็ ประโยชน์ ทรพั ยน์ น้ั จะมคี ณุ แกต่ นอยา่ งไร เหมอื นผมู้ ี เครอ่ื งประตบั ยนั วจิ ติ รตระการตา แดห่ าไดป้ ระตบั ไม่ เครอ่ื งประตบั นน้ั จะมปี ระโยชนอ์ ะไร รงั แดจ่ ะ กอ่ ความหนกั ใจในการเกบ็ รกั ษา,, “นกชอ่ื มยั หกะชอบเทย่ี วไปตามซอกเขาและทต่ี า่ ง ๆ มาจบั ดน้ เลยี บทม่ี ผี ลสกุ แลว้ รอ้ ง วา่ ของกู ของกู ในขณะทม่ี นั รอ้ งอยนู่ น้ั เอง หมน่ กเหลา่ อน่ื บนิ มากนิ ผลเลยี บตามดอ้ งการแลว้ จากไป นกมยั หกะกย็ งั คงรอ้ งวา่ ของกู ของกู อยนู่ น้ั เอง ขอ้ นฉ้ี นั ใด บคุ คลบางคนในโลกนก้ี ฉ็ นั นน้ั รวบรวม สะสมทรพั ยไ์ วม้ ากมาย แดไ่ มส่ งเคราะหญ์ าตติ ามทค่ี วร ทง้ั มไิ ดใ้ ชส้ อยเองใหผ้ าสกุ มวั เฝาื รกั ษา และภมู ใิ จวา่ ของเรามี ของเรามี ตังน้ี เมอ่ื เขาประพฤตอิ ยเู่ ชน่ น้ี ทรพั ยส์ มบต้ ยิ อ่ มเสยี หายไป ทรุดโทรม ไปดว้ ยเหตดุ า่ ง ๆ มากหลาย เขากค็ งครา่ื ครวญอยอู่ ยา่ งเตมิ นน้ั เอง และดอ้ งเสยี ใจในของทเ่ี สยี ไปแลว้ เพราะฉะนน ผฉู้ ลาดหาทรพั ยไ์ ดแ้ ลว้ พงึ สงเคราะหค์ นทค่ี วรสงเคราะห์ มญี าตเิ ปน็ ดน้ ,, www.kalyanamitra.org

<S)o ๕. “ดกู อ่ นทา่ นทง้ั หลาย!” พระศาสดาตรัสต่อไป “ทรพั ยข์ องคน่!.มด่ ีนน้ั ไมส่ อู้ ำนวยประโยชน์ แกไ่ คร เหมอื นสระโบกขรณอี นั ทง้ั อยไู่ นทไ่ี มม่ มี นษุ ย์ แมจ้ ะไสสะอาดจดื สนทิ เยน็ ดี มที า่ ลงสะดวก นา่ รน่ื รมย์ แตม่ หาชนกห็ าไดด้ ม่ื อาบ หรือใช้สอยดามด้องการ1ม่ นา้ํ นน้ั มอื ยอู่ ยา่ งไรป้ ระโยชน์ ทรพั ย์ ของคนตระหนก่ี ฉ็ นั นน้ั ไมอ่ ำนวยประโยชนส์ ขุ แกไ่ คร ๆ เลย รวมทง้ั ตวั เขาเองดว้ ย ส่วนคนดี เมอ่ื มที รพั ยแ์ ลว้ ยอ่ มบำรงุ มารดา บดิ า บตุ ร ภรรยา ปาวไพรไ่ หเ้ ปน็ สขุ บำรงุ สมณพราหมณาจารยไ์ หเ้ ปน็ สขุ เปรยี บเสมอื นสระโบกขรณอี นั อยไู่ มไ่ กลหมบู่ า้ นหรอื นคิ ม มที า่ ลง เรยี บรอ้ ย สะอาด เยอื กเยน็ นา่ รน่ื รมย์ มหาชนยอ่ มไดอ้ าศยั นา่ ไปอาบ ดม่ื และใชส้ อยดามดอ้ งการ โภคะของคนดยี อ่ มเปน็ ตงั น่ี หาหมดไปโดยเปลา่ ประโยชนไ์ ม”่ “ดกู อ่ นทา่ นทง้ั หลาย! นกั กายกรรมผมู้ กื ำองั มาก หรอื นกั มวยปลา้ํ ซง่ึ มพี ลงั มหาศาลนน้ั กอ่ นทจ่ี ะไดก้ ำลงั มาเขากด็ อ้ งออกกำลงั ไปกอ่ น การเสยี สละนน้ั คอื การไดม้ าซง่ึ ผลอนั เลศิ ในบน้ั ปลาย ผไู้ มย่ อมเสยี สละอะไร ยอ่ มไม่ไดอ้ ะไร จงดเู ถดิ ! มนษุ ยบ์ ง้ั ทลายยอ่ มรดนา้ํ ดน้ ไมท่ โ่ี คน แตไ่ มน่ น้ั ยอ่ ม ใหผ้ ลทป่ี ลาย ทา่ นทง้ั หลายจงพจิ ารณาดคู วามจรงิ ดามธรรมชาตอิ กี อยา่ งหนง่ึ เถดิ คอื แมน่ า้ั สายได เปน็ แมน่ า้ั ตาย ไมไ่ หลไมถ่ า่ ยเทไปสทู่ อ่ี น่ื หยดุ นง่ึ ขงั อยทู่ เ่ี ดยี ว แมน่ า้ั สายนน้ั ยอ่ มพลนั ตน้ื เขนิ และ สกปรก เพราะมไิ ดถ้ า่ ยเท นอกจากนบ่ี รเิ วณใกล้ ๆ แมน่ า้ั สายนน้ั จะหาพชื พนั ธธุ ญั ญาหารทส่ี วยสด กห็ ายาก แตแ่ มน่ า้ั สายไดไหลเออ่ื ยลงสทู่ ะเล หรอื แดกสาขาออกไปไหลเรอ่ื ยไปไมร่ จู้ กั หมดสน้ิ คน ทง้ั หลายไดอ้ าศยั อาบดม่ื และใชส้ อยตามปรารถนา มนั จะไสสะอาดอยเู่ สมอ ไมม่ จื นั เหมน็ เนา่ หรอื สกปรกไดเ้ ลย พชิ พนั ธธุ ญั ญาหาร ณ บรเิ วณใกลเ้ คยี งกเ็ ขยี วสดสวยงาม” “บคุ คลผตู้ ระหน่ี เมอ่ื ไดท้ รพั ยแ์ ลว้ กเ็ กบ็ ตนุ ไรไ้ มถ่ า่ ยเทใหผ้ อู้ น่ื บา้ งกเ็ หมอื นแมน่ า้ั ตาย ไมม่ ปี ระโยชนอ์ ะไรแก,ใคร สว่ นผไู้ มต่ ระหนเ่ี ปน็ เหมอื นนา้ั ทไ่ี หลเออ่ื ยอยเู่ สมอ กระแสกไ็ มข่ าด ทง้ั ยงั เปน็ ประโยชนแ์ กม่ นษุ ยท์ ง้ั หลาย เพราะฉะนน้ั สาธชุ นไดท้ รพั ยแ์ ลว้ พงิ บำเพญ็ ตนเสมอื นแมน่ า้ั ซง่ึ ไหลไสสะอาดไมพ่ งิ เปน็ เชน่ แมน่ า้ั ดาย ยัญญสมั ปทา หรอื ทาน จะมผี ลมากอานสิ งสไ์ พศาล ถา้ ประกอบด้วยองค ๖ กล่าวคอ ๑. กอ่ นให้ ผใู้ หก้ ม็ ไื จผอ่ งไส ชน่ื บาน ๒. เมอ่ื กำลงั ไห้ จติ ใจกผ็ อ่ งใส ๓. เมอ่ื ไหแ้ ลว้ กม็ คื วามยนิ ดี ไมเ่ สยี ดาย ๙. ผรู้ บั ปราศจากราคะ หรอื ปฏบิ ด้ เิ พอ่ื ปราศจากราคะ ๕. ผรู้ บั ปราศจากโทสะ หรอื ปฏบิ ตํ เิ พอ่ื ปราศจากโทสะ ๖ . ผรู้ บั ปราศจากโมหะ หรอื ปฎบิ ตํ เิ พอ่ื ปราศจากโมหะ ทานทป่ี ระกอบดว้ ย องค์ ๖ นแ่ี ล เปน็ การยากทจ่ี ะกำหนดผลแหง่ บญุ วา่ มปื ระมาณเทา่ นน้ั เทา่ น่ี อนั ทจ่ี รงิ เปน็ กองบญุ ใหญท่ น่ี บั ไมไ่ ด้ ไมม่ ปี ระมาณ เหลอื ทจ่ี ะกำหนด เหมอื นนา้ํ ในมหาสมทร ยอ่ มกำหนดไดโ้ ดยยากวา่ มปื ระมาณเทา่ นน้ั เทา่ น”่ี www.kalyanamitra.org

๑0๖ “ดกู อ่ นทา่ นตง้ั หลาย! คราวหนง่ึ พระเจา้ ปเสนทโี กศลราชาแหง่ แควน้ นเ้ื ขา้ ไปหาตถาคต และถามวา่ บคุ คลควรจะใหท้ านในทใ่ี ด เราตอบวา่ ควรใหใ้ นทท่ี เ่ี ลอ่ื มใส คอื เลอ่ื มใสบคุ คลใด คณะใด กค็ วรใหแ้ กบ่ คุ คลนน้ั คณะนน้ั พระองคถ์ ามตอ่ ไปวา่ ใหท้ านในทใ่ี ดจงึ จะมผี ลมาก เราตถาคตตอบวา่ ถา้ ดอ้ งการผลมากกนั แลว้ ละกค็ วรจะใหใ้ นทา่ นผมู้ ศี ลี การใหแ้ กบ่ คุ คลผทู้ ศุ ลี หามผี ลมากไม่ สถานทท่ี ำบญุ เปรยี บเหมอื นเนอ้ื นาเจตนาและไทยธรรมของทายกเปรยี บเหมอื นเมลด็ พชื ถา้ เนอ้ื นาบญุ คอื บคุ คลผรู้ บั เปน็ คนคมื ศี ลี ธรรม และประกอบดว้ ยเมลด็ พชื คอื เจตนาและไทยธรรม ของทายกบรสิ ฑธ้ิ ทานนน้ั ยอ่ มมผี ลมาก การหวา่ นขา้ วลงในนาทเ่ี ตม็ ไปดว้ ยหญา้ แฝกและหญา้ คา ดน้ ขา้ วยอ่ มขน้ึ ไดโ้ ดยยากฉนั ใด การทำบญุ ในคณะบคุ คลผมู้ ศี ลี นอ้ ยมธี รรมนอ้ ยกฉ็ นั นน้ั คอื ยอ่ มได้ บญุ นอ้ ย สว่ นการทำบญุ ในคณะบคุ คลขง้ึ มศี ลี ดมี ธี รรมงาม ยอ่ มจะมผี ลมาก เปน็ ภาวะอนั ตรงกนั ขา้ ม อยดู่ งั น*้ื * พระศาสดา องั พระธรรมเทศนาใหจ้ บลงดว้ ยปจั ฉมิ พจนว้ า่ “เพราะฉะนน้ั บคุ คลไมค่ วรประมาทวา่ บญุ หรอื บาปเพยี งเลก็ นอ้ ยจะไมใ่ หผ้ ล หยาดนา้ํ ไหลลงทลี ะหยดยงั ทำใหห้ มอ้ นา้ั เตม็ ไดฉ้ นั ใด การสง่ั สมบญุ หรอื บาปแมท้ ลี ะนอ้ ย กฉ็ นั นน้ั ผสู้ ง่ั สมบญุ ยอ่ มเปยี มลน้ ไปดว้ ยบญุ ผสู้ ง่ั สมบาปยอ่ มเพยี บแปรไปดว้ ยบาป” พระธรรมเทศนา เปน็ เสมอื นจดุ แสงสวา่ งใหโ้ พลงขน้ึ ในดวงใจของเศรษฐี เขาคลานเขา้ มาถวายบงั คมพระมงคลบาทแหง่ พระศาสดาพรอ้ มดว้ ยกลา่ วสรรเสรญิ วา่ “แจม่ แจง้ จรงิ พระเจา้ ขา้ ! แจม่ แจง้ จรงิ เหมอื นทรงหงายของทค่ี วา่ํ เปดิ ของทป่ี ดิ บอก ทางใหแ้ กค่ นทห่ี ลงทาง สอ่ งประทปี ในทม่ี ดี เพอ่ี ใหผ้ มู้ นี ยั นต์ าไดม้ องเหน็ รปู ขา้ พระพทุ ธเจา้ ขอถงึ พระองค์ พรอ้ มดว้ ยพระธรรมและพระสงฆเ์ ปน็ ทเ่ี คารพสกั การะ เปน็ แนวทางดำเนนิ ชวี ติ ตง้ั แตบ่ ดั น้ื เปน็ ดน้ ไปจวบสน้ิ ลมปราณ** “ดกู อ่ นผแู้ สวงสนั ตวิ รบท!’’ พระอานนทก์ ลา่ วตอ่ ไป “ตง้ั แตบ่ ดั นน้ั มา มคิ ารเศรษฐกี ็ นบั ถอื นางวสิ าขาในสองฐานะ คอื ฐานะสะ!กแั ละฐานะ แม่ จงึ เรยี กนางวสิ าขาวา่ แม่ แม่ ทกุ ดำไป เพราะถอื วา่ นางวสิ าขาเปน็ ผจู้ งู ใหท้ า่ นเดนิ เขา้ ทางถกู จงู ออกจากทางรก เมอ่ื คนตง้ั หลายพดู ถงึ นางวสิ าขากม็ กั จะเตมิ สรอ้ ยดำดามมาขา้ งหลงั วา่ มคิ ารมารดา แมพ้ ระสาวกขง้ึ เปน็ ภกิ ษุ เมอ่ื กลา่ วถงึ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ วา่ ประทบั อยทู่ ป่ี พู พารามกก็ ลา่ ววา่ บดั น้ี พระผปู้ พี ระภาคประทบั อยู่ ณ ปราสาท ของนางวสิ าขา มคิ ารมารดาในปพพาราม,, ดว้ ยเหตทุ บ่ี ดิ าแหง่ สามเี รยี กตนวา่ แม่ และคนตง้ั หลายพากนั เรยี กนางวา่ มคิ ารมารดา นางวสิ าขารสู้ กึ ละอายและกระดาก แตไ่ มท่ ราบจะทำประการใด เมอ่ื มลี กู ชายในระยะตอ่ มา จงึ ตง้ั ชอ่ื ลกู ชายใหเ้ หมอื นชอ่ื ปขู องเดก็ วา่ มคิ าระ เพอ่ี จะไดแ้ ถค้ วามขวยอายและกนั ความละอาย เมอ่ื มผี เู้ รยี กนางวา่ มคิ ารมารดา จะไดห้ มายถงึ มารดาแหง่ มคิ าระลกู ชายของตน ตง้ั แตม่ คิ ารเศรษฐเี ลอ่ื มใสในพทุ ธศาสนาแลว้ ประดบู าั นของนางวสิ าขากเ็ ปดิ ออก สำหรบั ดอ้ นรบั พระสงฆส์ าวกแหง่ พระผมู้ พี ระภาค มเี สมอทน่ี างนมิ นคพ์ ระสงฆจ์ ำนวนรอ้ ย มี พระพทุ ธองคเ์ ปน็ ประมขุ เพอ่ี รบั ภตั ตาหารและเสวยทเ่ี รอื นของนาง มหาสมทุ รยอ่ มไมอ่ ม่ิ ดว้ ยนา้ํ บณั ฑติ และปราชญย์ อ่ มไมอ่ ม่ิ ดว้ ยคำสภุ าษติ ผมู้ ศี รทั ธาเชอ่ื กรรมและผลของกรรม ยอ่ มไมอ่ ม่ิ ดว้ ย www.kalyanamitra.org

๑o ei การทำบญุ นางวสิ าขาเปน็ ผม้ ศื รทั ธา จะใหน้ างอม่ิ ดว้ ยบญุ ไดไ้ ฉน เพราะฉะนน้ั จงึ ปรากฎวา่ นาง ทำบญุ ทำกศุ ลโดยมริ จู้ กั เหนด็ เหนอ่ื ยและเบอ่ื หนา่ ย ความสขุ ใจเปน็ ขมุ ทรพ้ ย'่ อนั ประเสรฐิ ทส่ี ดุ กค็ วาม สขุ ใจอนั ใดเลา่ จะเสมอดว้ ยความสขุ ความอม่ิ ใจ เพราะรสู้ กึ วา่ ตนไดท้ ำความดี เปน็ ความสขุ ทผ่ี อ่ งแผว้ สงบและชน่ื บาน เหมอื นสายนา้ั ทก่ี ระเซน็ จากทบุ ผา กอ่ ความชน่ื ฉาใหแ้ กก่ รชั กาย ฉนั ใดกฉ็ นั นน้ั ตลอดเวลาทพ่ี ระศาสดาประทบั อยู่ ณ กรงสารดั ถี นางจะไปเผา่ พระองคร์ นั ละ ๒ เวลา คอื เวลาเชา้ และเวลาเยน็ เบอ่ื ไปเวลาเชา้ กถ็ อี ยาคแู ละอาหารอน่ื ๆ ตดิ มอื ไปดว้ ย เบอ่ื ไปเวลาเยน็ ก็มื นา้ั ปานะชนดิ ตา่ ง ๆ ทค่ี วรแกส่ มณบรโิ ภคไป นางไมเ่ คยไปมอื เปลา่ เลย ทง้ั ภกิ ษสุ ามเณรและอบุ าสก อบุ าสกิ าตา่ งกพ็ รอ้ มใจทนั เรยี กนางวา่ มหาอบุ าสกิ า เพอ่ื เปน็ เกยี รตแิ กน่ างผม้ ใื จประเสรฐิ คราวหนงึ นางกลบั จากงานมงคลในกรงุ สารตั ถี ชา้ พเจา้ ลมื เลา่ แก'ทา่ นไปวา่ งานมงคล ทกุ งานในกรงุ สารดั ถี เจา้ ของงานจะถอี เปน็ เกยี รตอิ นั อง่ิ ใหญถ่ า้ นางวสิ าขาไดไ้ ปรว่ มงานดว้ ย เพราะ ฉะนน้ั เขาจะเชญิ นางแทบจะทกุ งาน การไปของนางวสิ าขาถอื ทนั วา่ เปน็ การนา่ มงคลมาสบู่ า้ นสงู่ าน นแ่ี หละทา่ น! พระศาสดาจงึ ตรสั วา่ เกยี รตยิ อ่ มไมล่ ะผปู้ ระพฤตธิ รรม ธรรมทบ่ี คุ คลประพฤตดิ แี ลว้ ยอ่ มนำสขุ มาให้ เมอ่ื ไปในงานมงคลนางกด็ อ้ งสวมเครอ่ื งประดบั มหาลดาประสาธนอ์ นั สวยงามและ เลศิ คา่ กลบั จากงานแลว้ นางตอ้ งการจะแวะไปเผา่ พระศาสดา แตเ่ หน็ วา่ ไมค่ วรจะสวมเครอ่ื งประดบั มหาลดาประสาธนเ็ ชา้ ไปจงึ ถอดแลว้ หอ่ ใหห้ ญงิ คนใชถ้ อื ไร้ เบอ่ื เผา่ พระศาสดาพอสมควรแกเ่ วลาแลว้ นางกถ็ วายบงั คมลากลบั ออกมา ถงี หนา้ รดั เซตรนั นางจงึ เรยี กเครอ่ื งประดบั นน้ั จากหญงิ คนใชเ้ พอ่ื จะสวม แตป่ รากฏวา่ หญงิ คนใชล้ มื ไร้ ณ ทป่ี ระทบั ของพระศาสดานน้ั เอง พระผมู้ พี ระภาครบั สง่ั ให้ ขา้ พเจา้ เกบ็ ไรเ้ พอ่ื นางมาในรนั รงุ่ ขน้ึ จะไดส้ ง่ คนื ลกั ครหู่ นง่ื หญงิ รบั ใชก้ ลบั มาเพอ่ื จะรบั คนื ขา้ พเจา้ จงึ นา่ หอ่ เครอ่ื งประดบั นน้ั มาจะมอบให้ หญงิ คนใชม้ ทื า่ ทางดน่ื ตกใจอยา่ งมาก “นเ่ี ครอ่ื งประดบั ของนายเธอ รบั ไปเถดิ ” ชา้ พเจา้ พดู พรอ้ มดว้ ยวางของลง “ชา้ แตพ่ ระคณุ เจา้ !” นางคกุ เขา่ อยเู่ บอ้ื งหนา้ ของชา้ พเจา้ ดว้ ยเสยี งสน่ั เครอื มอี าการ เหมอื นจะรอ้ งไห้ “แมน่ ายสง่ั ไรว้ า่ ถา้ พระคณุ เจา้ จบั ดอ้ งและเกบ็ เครอ่ื งประดบั ไรแ้ ลว้ กไ็ มด่ อ้ งรบิ คนื แมน่ ายบอกวา่ พระคณุ เจา้ เปน็ ทเ่ี คารพของแมน่ ายอยา่ งอง่ิ แมน่ ายไมส่ มควรจะสวมเครอ่ื งประดบั ทพ่ี ระคณุ เจา้ จบั ดอ้ งแลว้ เพราะฉะนน้ั ขา้ พเจา้ รบั คนื ไปไมไ่ ดด้ อก” “นอ้ งหญงิ ” ชา้ พเจา้ พดู “เครอ่ื งประดบั มหาลดาประสาธนน์ ม้ี คี า่ มาก นอกจากนย้ี งั เปน็ เครอ่ื งประดบั ของสตรี ไมส่ มควรทส่ี มณะจะเกบ็ ไร้ อาดมาจะเอาไรท้ ำอะไร จงรบั คนื ไปเถดิ และ บอกนางวา่ อาตมาใหร้ บิ คนื ไป นอ้ งหญงิ ทำดามคำขอรอ้ งของอาดมา นายของเธอคงไมว่ า่ กระไรดอก” “แมน่ ายสง่ั ไรว้ า่ ใหถ้ วายพระคณุ เจา้ ” ศ*.- .:■ *%-r* “อาดมาจะเอาไรท้ ำอะไร” ’ k'vs-Y.r หญงิ คนใชจ้ ำใจดอ้ งรบั เครอ่ื งประดบั คนื ไป นางเดนิ รอ้ งไหไ้ ปพลางเพราะเกรงจะถกู ลงโทษ นางวสิ าขาเหน็ หญงิ คนใชเ้ ดนิ รอ้ งไหก้ ลบั ไปพรอ้ มดว้ ยหอ่ ของ นางกค็ าดเหตกุ ารณไ์ ดโ้ ดยดลอด จึง กลา่ ววา่ “พระคณุ เจา้ อานนทเ์ กบ็ ไรห้ รอื ?” “เจา้ คะ่ ” “แลว้ เธอรอ้ งไหท้ ำไม?” www.kalyanamitra.org

๑0 d “ขา้ เสยี ใจทร่ี กั ษาของแมน่ ายไวไ้ มไ่ ด้ แมน่ ายจะลงโทษขา้ ประการใดกต็ ามเถดิ ขา้ ยอม รบั ผดิ ทกุ ประการ เครอ่ื งประดบั นม้ี คี า่ ยง่ิ กวา่ ชวี ติ ของขา้ มใิ ชเ่ พยี งแตช่ วี ติ ของขา้ เทา่ นน้ั แดม่ คี า่ ยง่ิ กวา่ ชวี ติ ครอบครวั และญาติ ๆ ของขา้ พเจา้ ทง้ั หมดรวมกนั ” วา่ แลว้ นางกร็ อ้ งไหส้ ะอกึ สะอน้ื กลง้ิ เกลอื กอยแู่ ทบเทา้ ของนางวสิ าขา เวลานน้ั เยน็ มากแลว้ พระอาทติ ยโ์ คจรลบั ขอบฟา้ ทางทศิ ตะรนั ตกไปแลว้ แดค่ วามมดี ยังไมป่ รากฏในทนั ที หอ้ งฟา้ ระบายดว้ ยแสงสมี ว่ งสลบั พาี ในบางท่ี และสเี หลอื งออ่ นสลบั ฟา้ ในบางแหง่ กลมุ่ เมฆลอยเลอ่ื นตามแรงลม และปลวิ กระจายเปน็ ครง้ั คราว มองดเู ปน็ รปู ดา่ ง ๆ สลบั สลา้ งสวยงาม นา่ พงึ ชม ลมเยน็ พดั เฉอ่ื ยฉวิ สไบนอ้ ยผนื บางของวสิ าขาพลว้ิ กระฟอ้ ตามแรงลมผมอนั งอนงาม สยายของนางไหวพลว้ิ ปลวิ กระจาย ใบหนา้ ซง่ึ อม่ี เอบิ อยแู่ ลว้ ยง่ิ เพม่ี ความอม่ี เอบิ มากขน้ึ ประดจู ศศธิ ร ในรนั ปรู ณมดี ถิ ี มรี ัศมยี องใยเปน็ เงนิ ยวง และถกู แวดวงดว้ ยกลมุ่ เมฆ เสยี งชะนซี ง่ึ อาศยั อยใู่ นแนวปา่ ใกลร้ ดั เขตรนั ถกู่ อ้ งโหยหวนปานประหนง่ึ เปน็ สญั ญาณวา่ ทวิ ากาลจะลน้ิ สดุ ลงแลว้ หม,ู เดก็ เลย้ี งแกะ และเลย้ี งโคเดนิ ตมุ่ ดอ้ นฝงู แกะและฝงู โคของดน ๆ เขา้ สคู่ อก อชบาลและโคบาลเหลา่ นน้ั ลว้ นมกี ริ ยิ า รา่ เรงิ ฉนั เดยี วกนั กบั สกณาทง้ั หลาย ซง่ึ กำลงั โบยบนิ กลบั สรู่ วงรงั นางวสิ าขายนื สงบนง่ึ กระแสความรสู้ กึ ของนางไหลเวยี นเหมอื นสายนา้ั ในรงั วน นาง ตดิ ถงี ชวี ดิ ทาส อนิจจา! ชวี ติ ทาสชา่ งลำบากและกงั วลเสยี นก่ี ระไร รบั ใชใ้ กลช้ ดิ เกนิ ไปกห็ าวา่ ประจบ สอพลอ เทนิ หา่ งไปหนอ่ ยเขากว็ า่ ทอดทง้ิ ธรุ ะของนาย พดู เสยี งคอ่ ยเขากว็ า่ ไมเ่ ดม็ ใจตอบ พดู เสยี งดงั ไปหนอ่ ยเขากว็ า่ กระโชกโฮกฮาก ใครเลา่ จะสามารถรบั ใชน้ ายไดอ้ ยา่ งสมบรู ณ์ ชวี ติ ทาสเปน็ ชวี ติ ทล่ี ำเคญ็ เหนอ่ื ยยาก ทง้ั ๆ ทเ่ี ปน็ อยา่ งน้ี •คนทาสสว่ นมากกเ็ ปน็ คนซอ่ึ สตั ย์ เสยี สละ และกดญั ญเสยี ดว้ ยซา้ํ ไป ทส่ี ว่ นมากคอยแดต่ ลบตะแลงเอารดั เอาเปรยี บและคดโกง มดี วั อยา่ งทห่ี าไดง้ า่ ยสำหรบั ทาสซง่ึ ซอ่ึ สตั ยก์ ดญั ญและเสยี สละตอ่ นายของตน แดส่ ำหรบั นายแลว้ หาไดย้ ากเหลอื เกนิ ทจ่ี ะเพยี ง แตเ่ สยี สละเพอ่ื ทาสเทา่ นน้ั อยา่ พดู ถงี ความชอ่ื ตรงเลย นายสว่ นมากมกั จะใชท้ าสไมเ่ ปน็ เวลา ใช้ วาจาหวา่ นลอ้ มใหท้ าสหวงั อยา่ งลม ๆ แลง้ ๆ เหนยี วบำเหนจ็ ทำความผดิ นอ้ ยเปน็ ผดิ มาก สว่ นความดี ความชอบนน้ั มคิ อ่ ยจะไดพ้ ดู ถงึ “หญงิ คนใชข้ องเราน”้ี นางวสิ าขาคดิ ตอ่ ไป “เพยี งแตล่ มื เครอ่ื งประดบั ไวแ้ ละนำคนื มาได้ มใิ ชท่ ำของเสยี หายอยา่ งใด ยงั ยอมเอาปวี ดิ ของดนมาถา่ ยถอนความผดิ เราจำจะดอ้ งปลอบนางให้ หายโศก และบำรงุ หวั ใจนางดว้ ยคำหวาน เพราะโบราณคมั ภรี ก์ ลา่ วไวว้ า่ แสงจนั ทรก์ เ็ ยน็ กลืนไมจ้ นั ทน์ กเ็ ยน็ แตค่ วามเยน็ ทง้ั สองประการนน้ั รวมกนั แลว้ ยงั ไมเ่ ทา่ กบั ความเยน็ แหง่ มธรสวาจา อนง่ึ การ แสดงความรกั ใคร่แมต้ อ่ บคุ คลทม่ี ไิ ดร้ บั ใชต้ น เออ้ื อารกี วา้ งขวาง เพม่ี ความรกั ใหร้ ะลกึ ถงึ ความดี แตเ่ กา่ กอน ใหอ้ ภยั ในความผดิ พลาด เหลา่ นเ้ี ปน็ ลกั ษณะของผมู้ ใี จกรณุ า” •1 www.kalyanamitra.org

คo6 ๑๕ พุทธานุภาพ และแลว้ นางวิสาขาก็กลา่ วว่า “สสู ีมา! ลกุ ขน้ึ เถิด อยา่ คราื ครวญนักเลยขอ้ ทเี่ ธอลืมเครองประดับไว้นัน้ เรามิ ได้ถอื เปน็ ความผดิ ประการใด เราเองยงั ลมื ได้ ทำไมเธอจะลืมบา้ งไม่ได้ เครองประดับน้ีมิ ค่าก็จริง แต่กห็ ามิค่าเทา่ ชีวิตของเธอไม่ เครองประดับมหาลดาประสาธบ้นี้ ล้าหายหรือเสีย ไปเพราะเหตใุ ดเหตหุ นง เรากท็ ำใหม่ได้ แต่ชวี ติ ของเธอล้าเสียไปจะทำใหม่ไดท้ ไ่ี หน ดู ค่อนนางผซู้ อสตั ย์ การทเ่ี ธอจะยอมถ่ายถอนเครองประดับนดี้ ว้ ยชวี ิตของเธอน้ันขง้ึ ใจเรา ยงิ่ นัก เธอจงเบาใจเถิด พระธรรมของพระศาสดาได้ชบุ ยอ้ มจติ ใจของเรา ใหม้ องเห็นชีวติ มนษุ ย์และแบ้สตั ว์ท่ัวไปเปน็ สิ่งมคิ ณุ ค่าสูง ไมอ่ าจจะนำสงิ่ 1ของภายนอกม-, '•■ ชณด้ * อนง เธอเปน็ ทร่ี ักไวใ้ จของเรา เธอเปน็ ผู้ทำงานดี ซอตรงทั่งต่อหบ้าและสบั ห CI'J มิ!, :■ น)o n ก นายของตนไม่เสอมคลายและปรวนแปร ด้วยเหตนุ เ้ี ธอจิงไดอ้ ย่รู ับใชใ้ กลช้ ดิ เรเ กทบดี ของเธอนนั้ มอิ ยู่มาก ความพลัง้ เผลอบกพรอ่ งเพยี งเท่านี้จะลบล้างความดขี องเธอได้ไฉน’, ดูคอ่ นภราดา! เมื่อนางวิสาขากลา่ วจบลง หญิงรับใชย้ ิ่งครา่ํ ครวญหนักขน้ึ เธอกอดเท้า ทั้งสองของนายและใช้ใบหนา้ คลอเคลียอยู่ด้วยความรักและกตัญญู และแล้วเมอ่ื นางวิสาขาดึงมอื นางให้ลุกขน้ึ นางกย็ ิม้ ท้งั น้ําดามองดนู ายของตนดว้ ยแววตาทเ่ี หมอื นเปิดลิ้นชักหัวใจให้เห็นไดห้ มด ล้นิ ประดุจแววดาแห่งสตั วเ์ ล้ยิ ง เปน็ ด้นวา่ ลุนัขอันแสดงออกยามเม่อื ไดร้ บั อาหารจากนายของมัน www.kalyanamitra.org

๑® o www.kalyanamitra.org

๏ © <s> ดกู อ่ นมารสิ ะ! มอี ยเู่ หมอื นกนั มใิ ชห่ รอื ทม่ี นษุ ยเ์ ราตอ้ งหวั เราะ หรอื ยม้ิ ทง้ั นา้ํ ตา ทง้ั นเ้ี พราะความเสยี ใจและความดใี จประดงั กนั เขา้ มาในระยะกระชน้ั ชดิ เมอ่ื ความเสยี ใจยงั ไมท่ นั หายไป ความดใี จกเ็ คลอ่ื นเขา้ มา จนผนู้ น้ั ตง้ั ตวั ไมท่ นั ภาพทบ่ี คุ คลยม้ิ ทง้ั นา้ั ตานน้ั เปน็ ภาพท่ี คอ่ นขา้ งจะนา่ ดพู อไข้ อปุ มาเหมอื นฝนซง่ึ โปรยลงมาและยงั ไมห่ าย แดดกแ็ ผดจา้ ออกมาในขณะ นน้ั เปน็ ภาพซง่ึ นานๆ เราจะเหน็ ดกั ครง้ั หนง่ึ คนื นน้ั นางวสิ าขามหาอบุ าสกิ าตอ้ งใขค้ วามคดิ อยา่ งหนกั วา่ จะทำอยา่ งไรกบั เครอ่ื ง ประดบั มหาลดาประสาธนน์ น้ั เรอ่ื งนำมาใขอ้ กี นางไมส่ ามารถทำไต้ จะเกบ็ ไวเ้ ฉย ๆ กด็ จู ะเสยี ประโยชน์ ไป นางจงึ ดดั สนิ ใจวา่ รงุ่ ขน้ึ จะลองบอกขาย ถา้ ไตท้ รพั ยม์ าจำนวนตามราคาอนั เหมาะนหง่ เครอ่ื ง ประดบั แลว้ กจ็ ะนำมาทำบญุ ทำกศุ ลตามตอ้ งการ แดป่ รากฏวา่ ในเมอื งสารดั ถไี มม่ ใื ครสามารถซอ้ื ไต้ พดู ถงี คนมเี งนิ พอซอ้ื ไตน้ น้ั นำจะพอมี แดค่ งจะไมม่ ใื ครกลา้ นำเอาเครอ่ื งประดบั ของนางวสิ าขา ซงึ เปน็ ทเี คารพของคนทง้ั เมอื งมาประดบั ตกแตง่ ไต้ ถา้ ผใู้ ดทำเขา้ แทนทจ่ี ะไตร้ บั การยกยอ่ งชมเชย จะกลบั กลายเปน็ ผถู้ กู เยาะเยย้ หยามหยนั ไป นางวสิ าขาจงึ ดกลงใจซอ้ื ของของตนเองตว้ ยราคา ๙ โกฏหิ รอื ๙๐ ลา้ นบาท แลว้ นำเงนิ จำนวนนน้ั ทง้ั หมดไปสรา้ งอารามใหม่ ชอ่ื วา!/พพารา*/เพราะ อยทู่ างทศิ ตะรนั ออกแหง่ พระนครสารดั ถี การสรา้ งปพพารามเสยี คา่ ไขจ้ า่ ยทง้ั หมด ๒๗โกฏิ คือ ซอ้ื ทด่ี นิ ๙ โกฏิ สรา้ งกฏุ วิ หิ าร ๙ โกฏิ และจา่ ยในการฉลองอกี ๙ โกฏิ คกู อ่ นทา่ นผแู้ สวงสนั ตวิ รบท! ณ ปพุ พารามนเ้ี อง มเี รอ่ื งหนง่ึ ซง่ึ แสดงถงึ พทุ ธจรยิ าอนั ประเสรฐิ คอื รนั หนง่ึ พระผมู้ พื ระภาคเจา้ เสดจ็ ออกจากทห่ี ลกี เรน้ ในเวลาเยน็ แลว้ ประทบั ณ ภาย นอกซมุ้ ประดู ครานน้ั พระเจา้ ปเสนทโี กศลเสดจ็ มาเฝาื เมอ่ื พระองคป์ ระทบั ณ ทส่ี มควรและสนทนา กบั พระศาสดาเปน็ สาราณยี ะอยนู่ น้ั เอง มนี กั บวชหลายนกิ าย กลา่ วคอื นคิ รนถ์ ๗ คน เอกสาฎก ๗ คน อเจลกะ ๗ คน ปรพิ พาชก ๗ คน และชฏลิ อกี ๗ คน รวม ๓๕ คน ซง่ึ ลว้ นมเี ครายาว มขี น รกั แรย้ าว ถอื บรขิ ารตา่ งๆ เดนิ ผา่ นมา พระเจา้ ปเสนทโี กศลเหน็ นกั บวชเหลา่ นน้ั แลว้ จงึ ผนิ พระ- พกั ตรจ์ ากพระผมู้ พื ระภาคหนั ไปทางนกั บวชเหลา่ นน้ั คกุ พระชานขุ า้ งหนง่ึ ลงทำผา้ หม่ เฉวยี งบา่ พลางประกาศพระนามและโคดรของพระองคว์ า่ “ขา้ แดท่ า่ นนกั พรตผปู้ ระเสรฐิ ! ขา้ พเจา้ คอื พระเจไ้ - ปเสนทโี กศล,, -ตงั น้ี ๓ ครง้ั เปน็ การแสดงความคารวะอยา่ งสงู นกั บวชเหลา่ นน้ั หยดุ อยคู่ รหู่ นง่ึ แลว้ เดนิ เลยไป พระเจา้ ปเสนทโี กศลจงึ หนั มากราบทลู พระผมู้ พื ระภาคเจา้ วา่ “ขา้ แดพ่ ระจอมมนุ !ี นกั บวชเหลา่ นน้ั คงเปน็ พระอรหนั ตอ์ งคใ์ ดองคห์ นง่ึ ซง่ึ มอี ยปู่ รากฏอยใู่ นโลกเปน็ แนแ่ ท”้ พระสคุ ตเจา้ มพี ระอาการสงบนง่ึ อยคู่ รหู่ นง่ึ กอ่ นจะตรสั วา่ “มหาบพติ ร!” 'พระองคเ์ ปน็ คฤหสั ถย์ งั บรโิ ภคกามบรรทมเบยี ดโอรสและชายา ทรงผา้ ทม่ี าจากแควน้ กาลี ทดั ทรงชองหอม ลบู ไลต้ ว้ ยจณุ จนั ทน์ จงึ เปน็ การยากทจ่ี ะรไู้ ตว้ า่ นกั บวชเหลา่ นน้ั เปน็ อรหนั ตห์ รอื ไม่ :/• มหาบพิตร! ป*กติของคนเป็นอย่างไร อาจร้ไู ด้ดว้ ยการอยู;่ นรํ่9ม:กirนั และด้องอยู่ร่วมกันนาน ๆ ต้องใสใ่ จและมีป็ญญาสอดส่องกำกบั ไปดว้ ย ป็ญญา ของคนพงิ รู้ได้ดว้ ยการสนทนา ความสะอาดของคนพิงรไู้ ดด้ ว้ ยการงาน ความ กถ้าหาญและเรยี่ วแรงรไู้ ด้ในเวลามอี ันตทย ทั้งหมดน้ดั ้องใช้เหตุ ๓อยา่ งประกอบคือ กาลเวลา ปญ็ ญา และมนสิการ” www.kalyanamitra.org

๑๑ I® ดกู อ่ นผบู้ ำเพญ็ ตบะ! พระผมู้ พื ระภาคทรงตอบอยา่ งบวั มใิ หช้ า้ํ นา้ั มใิ หช้ นุ่ . ถา้ พระองค์ จะตรสั ตรง ๆ วา่ นกั บวชเหลา่ นน้ั มไิ ตเ้ ปน็ อรหน้ คต์ อก ทแ่ี หย้ งั เปน็ ผชู้ มุ่ ไปตว้ ยกเิ ลส กจ็ ะเปน็ การ ยกตนขม่ ผอู้ น่ึ ถา้ พระองคจ์ ะทรงรบั รองวา่ นกั บวชฺ เหลา่ นน้ั เปน็ พระอรหนั ต์ พระจา้ ปเสนฑโิ กศลก็ จะพง็ ลแู คลนพระสพั พญ็ ญตญาณไต้ เมอ่ื พระผมู้ พี ระภาคตรสั ดงั น้ี พระเจา้ บเํ สนฑโิ กศลจงึ กราบทลู วา่ อศั จรรยจ์ รงิ พระเจา้ ขา้ ! อศั จรรยจ์ รงิ ! พระผมู พระภาคทรงเปน็ สพั พญั ญโดยแห้ ขา้ แดพ่ ระผมู้ พิ ระภาคผปู้ ระเสรฐิ ! ความ จรงิ นกั บวชเหลา่ นน้ั คอจารบรุ ษุ ซง้ึ ขา้ พระองคส์ ง่ ไปสอดแนมเหตกุ ารณบ์ า้ นเมอื ง ณ แควน้ ดา่ ง ๆ เมอ่ื ถงึ บา้ นแตว้ บรุ ษุ เหลา่ นน้ั ยอ่ มลบู ไตต้ ว้ ยของหอม นอนเบยี ดบตุ รและภรรยา พรง่ั พรอ้ มตว้ ย กามคณุ ๕ พระสคุ ตเจา้ ทรงเปลง่ อทุ านในเวลานน้ั วา่ “บุคคลไมค่ วรพยายามเสยี ทกุ สง่ิ ทกุ อย่างไป ควรเป็นตัวของตัวเอง ไม่ควรอาศัยผอู้ นเล้ยี งชพี และไม่ฟ้งมีแผนประพฤติธรรม บุคคลจะขอวา่ เปน็ คนดีดวี ยเหตุเพยี งรปู รา่ งผิวพรรณกห็ ามิไดี ไม่ ควรไว้ใจคนท่ีเห็นกันเพยี งครู,เดียว คนชว่ั เปน็ อันมากเท่ยี วไปโดยรูปลักษณะ แห่งคนดี เหมอื นหมอ้ ดนิ และหม้อโลหะซง้ึ ฉาบไวด้ วี ยสวุ รรณ มองแวววาว แตเ่ พียงภายนอก แตภ่ ายไนไม่สะอาด คนช่ัวในโลกนเ้ื ม่ือบริวารแวดล้อมแลว้ ก็เทย่ี วํ ไปไดีอย่างคนดี เขางามแต่ภายนอก แต่ภายไนไม่บรสิ ุทธ” “ดกู อ่ นทา่ นผไู้ มห่ ลงใหลไนปวงมาร!” พระอานนทก์ ลา่ ว “ทา่ นจะเหน็ วา่ พระพทุ ธภาษติ เหลา่ นค้ี มคายเพยี งไร เปน็ พระดำรสั ทถ่ี า้ จะมองวา่ ลกึ ซง้ึ กล็ กึ ซง้ึ ถา้ จะมองวาสาบญั ชนทว่ั ไปพอ จะเขา้ ไจและปฎบิ ต้ ติ ามไตก้ ไ็ ตเ้ ขน่ นน้ั ดอนแรกพระพทุ ธองคท์ รงยา้ํ วา่ บคุ คลไมค่ วรพยายามไปเสยี ทกสง่ึ ๆกรยา่ ง นน้ั หมายความวา่ กอ่ นจะไขค้ วามพยายามในสง่ี ใดสง่ี หนง่ึ กค็ วรจะสำรวจเสยี ใหด้ ี กอ่ นวา่ ความพยายามทท่ี ำไปนน้ั จะไตผ้ ลตม้ เหนอ่ึ ยหรอื ไม่ อปุ มาเหมอื นนกั สำรวจทอง กอ่ นทจ่ี ะ ลงมอื ชดุ กค็ วรจะไขเ้ ครอ่ื งมอื สำรวจเสยี กอ่ นวา่ ท่ี ๆ ตนจะชดุ นน้ั มทื องอยหู่ รอื ไม่ มใิ ชว่ า่ พอจะ ชดุ ทองกเ็ รม่ื ชดุ ไปแดบ่ นั ไดบา้ นทเี ดยี ว ถา้ ทำอยา่ งนน้ั กเ็ ปน็ การเสยี แรงเปลา่ ไตป้ ระโยชนไ์ มต่ ม้ คา่ เปน็ การลงทนุ มากแดใ่ ตผ้ ลนอ์ ย สว่ นเรอ่ื งเปน็ ตวั ของตวั เองกม็ คื วามสำคญั มาก มนษุ ยจ์ ะเปน็ อยา่ งไรก็ ชา่ งเถดิ „ฺ แตข่ อไห้เป็นตัวของตวั เอง คนไมเ่ ปน็ ตวั ของตัวเองเปน็ คนทีใ่ วไ้ จไมไ่ ต้ สว่ นขอ้ ทพ่ี ระพทุ ธองค์ ตรสั วา่ v ใหเ้ ปน็ คนเลย้ี งตวั ไตไ้ มค่ วรอาศยั ผอู้ น๋ึ เลย้ื งชพี นน้ั มคิ วามหมายวา่ บคุ คลเมอ่ื มอื ายพุ อ สม่ ค่ วรจะเลย้ี งตวั ไตแ้ ตว้ กค็ วรประกอบอาชพี อยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ เลย้ี งตน มใิ ขค่ อยแดจ่ ะพง่ึ พาอาศยั ผซู้ น้ึ อยอู่ ยุ า่ งเดยี ว เพราะการอาศยั ผอู้ น๋ึ ไนรยั ทไ่ี มค่ วรอาศยั เปน็ การแสดงถงึ ความเปน็ ผไู้ รค้ วาม สามา่ รถ สว่ นสมณะผอู้ าศยั อาหารจากเรอื นของผอู้ น๋ี แตว้ ยงั ชพี ไหเ้ ปน็ ไปนน้ั กเ็ ปน็ เพราะสมณะ เหลา่ นน้ั อาศยั ศลี ของตน ถา้ ประซาซนรวู้ า่ เปน็ ผไ้ มม่ ศี ลี ไมม่ กี ลั ยาณธรรม เขายอ่ มไมเ่ ลย้ี ง ไม่ ถวายอาหาร เพราะฉะนน้ั สมณะกช็ อ่ื วา่ เปน็ ผพู้ ง็ ตนเอง กลา่ วคอื อาศยั ศลี และสมั มาจารของตน เปน็ อยู่ ขอ้ ตอ่ มาทพ่ี ระพทุ ธองคต์ รสั วา่ บคุ คลไมค่ วรมแี ผนประพฤตธิ รรมนน้ั หมายความวา่ ให้ ประพฤตธิ รรมตว้ ยความสจุ รติ ใจ มใิ ชป่ ระพฤตธิ รรมดว้ ยเจตนาทจ่ี ะหลอกลวงใหค้ นมานบั ถอื ตงั ท่ี www.kalyanamitra.org

S| <3)CD พระพทุ ธองคท์ รงแสดงโปรดพระพทุ ธบดิ า ณ กรงุ กบลิ พสั ดวุ า่ ควรประพฤตธิ รรมใหส้ จุ รติ อยา่ ประพฤติธรรมใหท้ จุ ริต ผปู้ ระพฤตสิ ุจรติ ยอ่ มมคี วามสขุ ทง้ั ในโลกนแ้ี ละโลกหนา้ นอกจากน้ี พระพทุ ธองค์ เคยตรสั เตอื นภกิ ษทุ ง้ั หลายอยเู่ สมอในเรอ่ื งน้ี และทรงแนะใหถ้ อื พระองคเ์ ปน็ เนตตดิ งั พระพทุ ธภาษติ ตอ่ “ภกิ ษุทั้งหลาย! พรหมจรรย์นี้เราประพฤติมิใชเ่ พอหลอกลวงคน มิ ใช่เพอให้คนท้งั หลายมานบั ถือ มิใช่เพออานสิ งสล์ าภสักการะและความสรรเสรญิ มใิ ชจ่ ดุ มง่ หมายเพอเป็นเจา้ ลทั ธแิ ละแก้ลทั ธิอยา่ งนนอย่างนี้ มิใชเ่ พอให้ใคร เจักตวั ว่าเป็นอยา่ งนนอยา่ งน้ี ทีแ่ ทฺพรหมจรรย์น้ีเราประพฤติเพอสงั วระคือความ สำรวม เพอปหานะคอื ความละ เพอวริ าคะคือความคลายกำหนัดยินดี และเพอ นิโรธะ คือความตับทุกข์” ในตอนหา้ ยพระพทุ ธองคท์ รงยา้ํ วา่ บคุ คลจะเปน็ คนตเื พราะชาตหิ รอื ผวิ พรรณกห็ า มไิ ด้ แตจ่ ะเปน็ คนตกื เ็ พราะความประพฤตดิ ี คนชว่ั เปน็ อนั มากปกปดิ ความชว่ั ของดวั ไว เหมอื น หมอ้ ดนิ ทฉ่ี าบทาดว้ ยทองแวววาวแดเ่ พยี งภายนอกเทา่ นน้ั สรปุ วา่ ทรงยา้ํ ใหค้ นทกุ คนมคี วามชอ่ื สตั ย์ สุจริต ไมแ่ สดงอาการลวงผอู้ น่ึ ใหห้ ลงเขา้ ใจผดิ หรอื หลงเคารพนบั ถอื ทัง้ ๆ ทต่ี นเองเปน็ คนเลว “ดกู อ่ นภราดา! ขา้ พเจา้ ขอวกมากลา่ วถงื เรอ่ื งของนางวสิ าขาตอ่ ไป รนั หนง่ึ นางวสิ าขา มผี า้ เปยี กมผี มเปยี ก เดนิ รอ้ งไหเ้ ขา้ ไปเผาิ พระพทุ ธองค์ เมอ่ื พระตถาคตตรสั ถามกไ็ ดค้ วามวา่ นาง วสิ าขาเสยี ใจเพราะหลานสาวอนั เปน็ ทร่ี กั คนหนงึ ตายลง นางรกั เธอมากเพราะเธอเปน็ คนดี ชว่ ย งานทกุ อยา่ งรวมทง้ั งานทเ่ี กย่ี วกบั การบญุ การกศุ ลดว้ ย,* “ขา้ แตพ่ ระผเู้ ปน็ ดวงดาของโลก,, นางวสิ าขาทลู “ขา้ พระพทุ ธเจา้ เสยี ใจในมรณกรรม ของหลานสาวคนนเ้ี หลอื เกนิ เธอเปน็ คนดอี ยา่ งจะหาใครเสมอเหมอื นไดย้ าก,, พระตถาคตเจา้ ทรงดษุ ณอี ยคู่ รหู่ นง่ึ แลว้ เออ้ื นพระโอษฐว์ า่ “ดกู อ่ นวสิ าขา! คนในเมอื ง สารตั ถนื ม้ี ปี ระมาณเทา่ ใด?,, “มหี ลายสบิ ลา้ นพระพทุ ธเจา้ ขา้ !,, นางตอบ “ถา้ คนเหลา่ นน้ั ดเี ชน่ สทุ ตั ดหี ลานของเธอ เธอจะรกั เขาเหลา่ นน้ั หรอื ไม?่ ,, .4 “รกั พระเจา้ ขา้ ,, “แลว้ คนในเมอื งสารดั ถนื ต้ี ายรนั ละเทา่ ไร?,, “รนั หนง่ึ หลาย ๆ คนพระเจา้ ขา้ ” “ดกู อ่ นวสิ าขา! ถา้ อยา่ งนน้ั เธอกด็ อ้ งมผี มเปยี กมผี า้ เปยี กอยอู่ ยา่ งนท้ี กุ รนั ละชี เธอดอ้ ง รอ้ งไหค้ รา่ื ครวญมใี บหนา้ อาบดว้ ยนา้ั ดาอยเู่ สมอ เพราะมคี นตายกนั อยทู่ กุ รนั วสิ าขาเอย! ตถาคต กลา่ ววา่ ความรกุ ความอาลยั เปน็ สาเหตแหง่ ทกุ ข์ เพราะฉะนน้ั คนมรี กั มากเทา่ ใดยอ่ มมที กุ ขม์ าก เทา่ นน้ั รักหนง่ึ มที ุกข์หนง่ึ มีรักสบิ มีทกุ ข์สบิ มรี ักรอ้ ยมีทกุ ขร์ อ้ ย ความทกุ ขย์ อ่ มเพม่ี ขน้ึ ดามปรมิ าณ แหง่ ความรกิ หรอิ สง่ี อนั เปน็ ทร่ี กั เหมอื นความรอ้ นทเ่ี กดิ แดไฟ ย่อมเพิม่ ขน้ึ ดามจำนว!นขอ้ึ ทเ่ี พิม่ ขน้ึ ” www.kalyanamitra.org

๑๑๔ ดกู ่อนผูป้ าเพญ็ ตบะ! นางวสิ าขาได้ฟงั พระพทุ ธโอวาทแลว้ สรา่ งความโศกลงไปใตบ้ า้ ง นางเปน็ โสดาบนั กจ็ รงิ อยู่ แดพ่ ระโสดาบนั นน้ั เพยี งทำใหส้ มบรู ณใ์ นศลี เทา่ นน้ั หามสี มาธแิ ละปญั ญาสมบรู ณ์ ไม่ จงึ มบี างครง้ั ทเ่ี ผลอสตไิ ป แสดงอาการเยย่ี งชนทง้ั หลาย พระอรหนั ตเ์ ทา่ นน้ั ทม่ี สี ตสิ มบรู ณ์ ดกู อ่ นทา่ นภราดา! สง่ิ อนั เปน็ ทร่ี กั ยอ่ มทำใหจ้ ติ ใจกระเพอ่ื มและกระทบกระเทอื นอยเู่ สมอ เมอ่ื ความรกั เกดิ ขน้ึ ความราบเรยี บของดวงใจยอ่ มปราศนาการไป ยง่ิ ความรกั อนั เจอื ดว้ ยนนั ทริ าคะดว้ ยแลว้ ยง่ิ ทา่ ใหจ้ ติ ใจออ่ นไหวและเสยี สมาธเิ ปน็ ทส่ี ดุ ความรกั นน้ั เปรยี บดว้ ยพายุ เมอ่ื มพี ายพุ ดั ผา่ น ความราบเรยี บของนา้ั กห็ มดไป เหลอื ไวแ้ ดร่ อยกระแทกกระทน้ั กระทบกระเทอื น อยตู่ ลอดเวลา มนษุ ยจ์ ะมคี วามสขุ อยา่ งสงบประณตี ถา้ เราสามารถทำใจใหย้ นิ ดตี อ้ นรบความ ขมขน่ื และไมเ่ พลดิ เพลนิ ในความขน่ื สขุ ใหมากนกั อยา่ งนอ้ ยถท้ ำใจมใิ หป้ ฏเิ สธความขมขน่ื ทเ่ี กดิ ขน้ั เปน็ ครงคราว v นางวสิ าขามสี หายทร่ี กิ มากอยู่ ๒คน ศอี นางสปุ ปิยา และนางสปุ ป'วาสา เมอ่ื ฟงั พระธรรม เทศนาจบแลว้ เธอทง้ั สามมกั จะเทย่ี วเดนิ เยย่ี มภกิ ษทุ ง้ั หลาย ถามถงึ สง่ิ ทด่ี อ้ งการและ องั ขาด เมอ่ื ภกิ ษรุ ปู ใดบอกวา่ ตองการอะไรนางจะจดั ถวายเสมอ นอกจากนอ้ี งั ไดถ้ วายอาหารสำหรบั ภกิ ษปุ ว่ ย และผเู้ ตรยี มจะเดนิ ทางเปน็ ประจำอกี ดว้ ย วนั หนง่ึ นางสปุ ปยิ าเทย่ี วเดนิ เยย่ี มภกิ ษอุ ยา่ งเคยไปถงึ กฎภิ กิ ษรุ ปู หนง่ึ ซง่ึ ปว่ ยอยู่ เมอ่ื นางถามถงึ ความดอ้ งการวา่ ทา่ นปรารถนาสง่ิ ใดบา้ ง ภกิ ษรุ ปู นน้ั บอกวา่ อยากไดน้ า้ั เนอ้ี ดม้ ดกู อ่ นมารสิ ะ! พระผมู้ พี ระภาคทรงอนญุ าตนา้ั ขา้ วและนา้ํ เนอ้ี ดม้ ซง่ึ กรองดแี ลว้ ไมม่ ี เมลด็ ขา้ วหรอื กากเนอ้ี ตดิ อยเู่ พอ่ื ภกิ ษอุ าพาธ เธอสามารถฉนั ไดแ้ มใ้ นเวลาวกิ าลคอื หลงั เทย่ี งวนั นางสปุ ปยิ าดใี จเหลอื เกนิ ทจ่ี ะไดถ้ วายอาหารแกภ่ กิ ษอุ าพาธ พระพทุ ธภาษติ กอ้ งอยู่ ในโสตของนางนานมาแลว้ ดกู อ่ นภกิ ษทุ ง้ั หลาย! ผใู้ ดปรารถนาจะปารงดถาคด ขอใหผ้ นู้ น้ั บำรงุ ภกิ ษไุ ขเถดิ ” แดบ่ งั เอญิ วนั นน้ั เปน็ วนั ขน้ึ ๑๕ คา นางหาเนอ้ื ไมไ่ ดเ้ ลย จงึ เขา้ หอ้ งตดั สนิ ใจดดั เนอ้ื ขา ของตนดว้ ยมดี อนั คมกรบิ สง่ิ ใหค้ นใขจ้ ดั การดม้ แลว้ ขอใหน้ ำนา้ํ เนอ้ื ดม้ นน้ั ไปถวายภกิ ษซุ อ่ื โนน้ ซง่ึ อาพาธอยู่ แลว้ ใขผ้ า้ พนั แผลทข่ี าของตนนอนชมเปน็ ไขเ้ พราะพษิ บาดแผลนน้ั สามขี องนางสปปยี ากลบั มาไมเ่ หน็ ภรรยาอยา่ งเคยจงึ ถามคนใช้ ทราบวา่ นางปว่ ยจงึ เขา้ ไปเยย่ี มในหอ้ งนอน เมอื ทราบเรอ่ื งโดยดลอดแลว้ แทนทจ่ี ะโกรธพระและภรรยา กลบั แสดงความ ซน่ื ชมโสมนสั ทภ่ี รรยาของดนมศี รทั ธาแรงกลา้ ในศาสนาถงึ กบั ยอมสละเนอ้ื ขาเพอ่ื ดม้ เอานา้ํ ถวาย ภกิ ษอุ าพาธ จงึ รบี ไปสวู่ ดั เชตวนั ทลู อาราธนาพระศาสดาและภกิ ษสุ งฆ์ เพอ่ื รบั กดั ดาหารทบ่ี า้ นตน ในวนั รงุ่ ขน้ึ พระศาสดาทรงรบั ดว้ ยอาการดษุ ณี วนั รงุ่ ขน้ึ พระพทุ ธองคมพี ระสงฆเ์ ปน็ บรวิ ารจำนวน มากเสดจ็ สบู่ า้ นของนางสปุ ปยิ า เมอ่ื ทอดพระเนตรไมเ่ หน็ นางสปุ ปยิ าจงึ ถามสปุ ปยิ าอบุ าสกผสู้ ามี ทรงทราบแลว้ จงึ รบั สง่ิ ใหค้ นชว่ ยกนั พยงุ นางสปุ ปยี ามาเฝาื เมอ่ื นางถวายบงั คม พระตถาคตเวา้ ตรสั วา่ “จงมคี วามสขุ เถดิ อบุ าสกิ า” เทา่ นน้ั แผลใหญทข่ี าของนางกห็ ายสนทิ และมผี วิ ผอ่ งยง่ิ กวา่ เดมิ เสยี อกี www.kalyanamitra.org

ร) <!><£โ “ดกู อ่ นภราดา! เรอ่ื งนเ้ี ปน็ เพราะพทุ ธานภุ าพโดย,,แท้ พทุ ธานภุ าพนน้ั เปน็ สง่ี ทม่ี อี ยู่ จรงิ และเปน็ ไดจ้ รงิ พระจอมมนุ ศี าสดาแหง่ พวกเรานน้ั เปน็ ผมู้ บี ารมอี นั ทรงกระทำมาแลว้ อยา่ งมาก ลน้ เคยดดั ศรี ษะอนั ประดบั แลว้ ดว้ ยมงกฎทเ่ี พรดิ พราย เคยควกั นยั นต์ าซง่ึ ดำเหมอื นตาเนอ้ี ทราย เคยสละเลอื ดเนอ้ื และอวยั วะมากหลายตลอดถงึ บตุ รภรรยาเพอ่ื เปน็ ทานแกผ่ ดู้ อ้ งการ จะกลา่ วไย ถงึ การสละทรพั ยส์ มบดภายนอก มหาบรจิ าคทง้ั หลายทพ่ี ระองคท์ รงกระทำมาทง้ั หมดนน้ั โดยมี จดุ มงุ่ หมายอยา่ งเดยี ว คอื อนตุ ดรสมั มาสมั โพธญิ าณ กลา่ วคอื ความรอู้ นั เปน็ เหตใุ หส้ น้ิ กเิ ลสโดย ชอบอนั ยอดเยย่ี ม ไมม่ อี ะไรเทยี มถงึ เพอ่ื จะปลดเปลอ้ื งความทกุ ขข์ องเวไนยนกิ รฑงหลายทง้ั ทาง กายและทางใจ ดกู อ่ ,นมารสิ ะ! กค็ วามรใู้ ดเลา่ ในโลกน้ี จะประเสรฐิ ยง่ี ไปกวา่ ความรอู้ นั เปน็ เหตใุ หก้ เิ ลส สน้ิ ไป เพราะเปน็ การดบั ความกระวนกระวายทง้ั มวลเหมอื นคนหายโรคไมด่ อ้ งกนิ ยา บคุ คลผเู้ ปยี มลน้ ดว้ ยบารมนี น้ั ยอ่ มเปน็ ผมู้ วี าจาดกั ดส้ิ ฑิ ธ้ิ พระศาสดาเปน็ ผมู้ พี ระบารมี ธรรมทไ่ี ดล้ ง่ั สมมานานดลอดเวลาทท่ี อ่ งเทย่ี วอยใู่ นสงั สารวฏั เมอ่ื พระองคจ์ ะทรงอยใู่ นชาตนิ เ้ี ปน็ ปจั ฉมิ ชาตแิ ละปจั ฉมิ ภพแลว้ บารมธี รรมทง้ั มวลหลง่ั ไหลมาใหผ้ ลในชาตเิ ดยี ว ทา่ นลองคคิ ลเู กดิ จะ คณนาไดอ้ ยา่ งไร อปุ มาเหมอื นนา้ั ซง่ึ หลง่ั จากยอดเขา และถกู กกั ไวด้ ว้ ยทำนบอนั หนาแนน่ จนเตม็ เปยี มแลว้ และบงั เอญิ ทำนบนน้ั พงั ลง นา้ั นน้ั จะไหลหลากทว่ มทน้ เพยี งใด “ดกอ่ นผเู้ ชอ้ื สายอารยนั ! บารมธี รรมเปน็ สง่ี นา่ ลง่ั สมโดยแท”้ เมอื พระผมู้ พี ระภาคเวา้ เสวยพระกระยาหารเสรจ็ เรยี บรอ้ ยแลว้ จงึ ทรงอนโุ มทนาให้ นางสปปยี าและอบุ าสกสปุ ปยิ ะสมาทานอาจหาญรา่ เรงิ ในกศุ ลจรยิ าสมั มาปฎบิ ติ เพม่ื พนู ศรทั ธา ปสาทะ แลว้ เสตจ็ กสบั สวู่ ดั เชดวนั ทรงใหป้ ระชมุ สงฆแ์ ละตรสั ถามภกิ ษอุ าพาธรปู นน้ั วา่ ‘‘ดกู อ่ !เภกิ ษ! เธอขอนา้ั เนอ้ี ดม้ จากอบุ าสกิ าสปุ ปยี าหรอื ?” ‘‘อยา่ งนน้ั พระเวา้ ขา้ ” พระรปู นน้ั ดอบ ‘‘เมอ่ื เธอจะฉนั เธอพจิ ารณาหรอื เปลา่ ?” ‘‘มไิ ดพ้ จิ ารณาเลย พระเวา้ ขา้ ” ‘‘ดกู อ่ นภกิ ษุ เธอไดฉ้ นั เนอ้ื มนษุ ยแ์ ลว้ เธอทำสง๋ึ ทน่ี า่ ตเิ ดยี น” ตรสั ดงั นแ้ี ลว้ ทรงตำหนิ ภกิ ษนุ น้ั อกี เปน็ อเนกปรยิ าย แลว้ ทรงบญั ญต้ สิ กิ ขาบทวา่ “ภกิ ษใุ ดฉนั เนอ้ื โดยมไิ ดพ้ จิ ารณา ภกิ ษนุ น้ั เปน็ อาปต้ ๆิ กกฏ ถา้ เนอ้ื นน้ั เปน็ เนอ้ื มนษุ ย์ เธอดอ้ งอาบดถิ ลสจั พ,, ดงั น้ื www.kalyanamitra.org

๑ คh ๑๖ นางบุญและนางบาป ภราดา! มีอณี รองหนงซงแสดงถงพุทธานุภาพอันนา่ พศิ วงแหง่ พระผู้มพี ระภาคเจ้า นน่ั คือเรองนางสุปปวาสา โกลยิ ธดิ า นางมคี รรภ์อยูถ่ ึง ๗ปี และเมอจะคลอดบุตรก็ปวด ครรภอ์ ยูต่ ง ๗วนั ไดร้ ับทุกขเวทนาแสนสาหัส นางครวญครางดว้ ยความเจบ็ ปวดอยู่ตลอด เวลา แต่เน่อั งจากนางมศี รทั ธาเลอมใสนัน่ คงในพระผู้มพี ระภาคเจ้า เมอรสู้ กึ วา่ ชวี ิตของ ตัวอยใู่ นระหว่างอันตราย เหมอื นศลิ าซงแขวนอย่ดู ว้ ยเสน้ ดา้ ยเส้นนอ้ ย ๆ จงึ ขอร้องสามใี ห้ ไปเฝืาพระตถาคตเจ้า และกราบพระมงคลบาท แส้วใหท้ ูลว่า “ขา้ แต่พระมหาสมณะ บัดนีน้ างสุปปวาสา โกลยิ ธิดา มคี รรภ์มาเจด็ ปีและปวดครรภ์ อยู่เจ็ดวนั แล้ว นางไลร้ ับทกุ ขเวทนาแสนสาหัส อันดรายแหง่ ขวี ดิ อาจมาถึงนางในไม่ข้า นางระถึก ถึงพระผ้มู ีพระภาค และขอถวายบงั คมพระบาทดว้ ยเศยี รเกลา้ ” สามขี องนางไลไ้ ปเฝืาพระพทุ ธองค์ และกราบทลู ให้ทรงทราบดามคำของนางน้ัน พระ ผู้เป็นนาถะของโลกทรงทราบแลว้ จึงตรัสวา่ “ขอนางสุปปวาสา โกลยิ ธดิ า จงมีความสขุ หาโรคมิ ไล้เถดิ ” ทนั ทีที่พระจอมมุนีตรสั จบลง บดุ รของนางกค็ ลอดไลโ้ ดยงา่ ย เมอ่ื สามกี ลับมาถงึ บา้ น นางสุปปวาสาก็คลอดเรยี บร้อยแลว้ ทง้ั บตุ รและมารดาปลอดภัยเกษมสำราญดี นางและสามตี า่ ง ชนื่ ชมโสมนสั ในพระพทุ ธานุภาพ กลา่ วออกมาพรอ้ ม ๆ กันว่าพระพทุ ธเจา้ มพี ระคุณหาประมาณ มิไล้ พระธรรมมีคณุ หาประมาณมไิ ล้ และพระสงฆม์ คี ุณหาประมาณมิไล้ www.kalyanamitra.org

ร)® ฟ ่ www.kalyanamitra.org

e © ส่ วนั ตอ่ มา นางใหส้ ามไี ปอาราธนาพระพทุ ธองคพ์ รอ้ มดว้ ยภกิ ษสุ งฆ์ เพอ่ื รบั ภตั ตาหาร เปน็ เวลา ๑ สปั ดาห์ ณ เคหะของนาง พอดเี วลานน้ั พระพทุ ธองคไ์ ดร้ บั อาราธนาของอบุ าสกผหู้ นง่ึ ซง่ึ เปน็ อปฎั ฐากของพระมหาโมคคลั ลานะไวเ้ สยี แลว้ พระดถาคดจงึ ใหพ้ ระมหาโมคคลั ลานะเขา้ เฝาื ทรง เลา่ เรอื งใหฟ้ งั แลว้ ตรสั วา่ \"ดลู อ่ นโมคคลั ลานะ เธอพงึ ไปยงั บา้ นของอบุ าสกผนู้ น้ั แลว้ กลา่ วขอเลอ่ื นการนมิ นต์ ของเขาไปสปั ดาหห์ นา้ เขาจะขดั ขอ้ งหรอื ไม่ ลา้ เขาขดั ขอ้ งกจ็ ะไดไ้ มด่ อ้ งรบั อาราธนาของนาง สปุ ปวาสา” อคั รสาวกเบอ้ื งซา้ ย รบั พทุ ธบญั ชาเหนอื เศยี รเกลา้ แลว้ ไปหาอบุ าสกผนู้ น้ั แลว้ บอกเขา ตามพทุ ธบญั ชา อบุ าสกทราบแลว้ กลา่ ววา่ \"ขา้ แตพ่ ระคณุ เจา้ ! ลา้ พระคณุ เจา้ จะรบั รองหรอื เปน็ ประภนั ในเหตสุ ามอยา่ ง ขา้ พเจา้ กจ็ ะยนิ ยอม แตล่ า้ พระคณุ เจา้ รบั รองไมไ่ ด้ ขา้ พเจา้ กย็ นิ ยอมไม,ได”้ \"ดลู อ่ นอบุ าสก เหตสุ ามประการนน้ั มอี ะไรบา้ ง” \"ขาแตพ่ ระคณุ เจา้ ! ลา้ ทา่ นจะรบั รองไดว้ า่ !ภตทรพั ยข์ อ์ งขา้ พเจา้ จะไมเ่ ลอ่ื มสนพนิ าศ ไปดว้ ย เหตอุ ยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ นเ้ี ปน็ ประการทห่ี นง่ึ ประการทส่ี องคอื ชวี ติ ของขา้ พเจา้ จะไมม่ อี นั ดราย เกดิ ขน้ึ และประการทส่ี ามคอื ศรท้ !ทของขา้ พเจ้าจะไมห่ มด คงมอี ยอู่ ยา่ งเดมิ ลา้ พระคณุ เจา้ สามารถ เปน็ ผปู้ ระกน้ เหตทุ ง้ั สามประการนว้ี า่ จะไมเ่ กดิ ขน้ึ แลข่ า้ พเจา้ ภายในเจด็ วนั นแ้ี ลว้ ขา้ พเจา้ กย็ นิ ยอม” พระมหาเถระผเู้ ลศิ ทางมฤี ฑธนง้ั สงบอยคู่ รหู่ นง่ึ แลว้ กลา่ ววา่ “ดลู อ่ นอบุ าสก! อาตมาเปน็ ปาฏโิ ภคประกนั ใหท้ า่ นไดส้ องประการ คอื ขอรบั รองวา่ โภคทรพั ยข์ องทา่ นจะไมเ่ ลอ่ื มและชวี ดิ ของ ท่านจะไมส่ น้ิ !้ ปหรอื เปน็ อนั ตรายใด ๆ ภายในเจด็ วนั น้ี สว่ นศรทั ธาขอใหท้ า่ นรบั รองตวั ทา่ นเอง อาดมา รบั รองใหไ้ มไ่ ด”้ อบุ าสกผนู้ น้ั รบั รองศรทั ธาของตน และยนิ ยอมเลอ่ื นการนมิ นตข์ องตนไปสปั ดาหห์ นา้ พระศาสดามพี ระสงฆข์ ณี าสพเปน็ บรวิ าร เสดจ็ เสวยภตั ดาหาร ณ บา้ นของนางสปปวาสา เปน็ เวลา๗ วนั วนั หนง่ึ พระพทุ ธองคต์ รสั ถามนางวา่ \"สปุ ปวาสา! เธออมุ้ ครรภอ์ ยู่ ๗ ปี และปวด ครรภอ์ ยู่ ๗ วนั ไดร้ บั ทกุ ขเวทนาแสนสาหสั อยา่ งนแ้ี ลว้ เธอยงั จะปรารถนามบี ตุ รอกี หรอื ไม1?” \"ขา้ พระองคย์ งั ปรารถนามไี ดอ้ กี ถงึ เจด็ ครง้ั พระเจา้ ขา้ ” นางสปุ ปวาสาตอบ พระตถาคตเจา้ ทรงเปลง่ อทุ านในเวลานน้ั วา่ “สุปปวาส'แอย! มกั จะเป็นอยา่ งนแ้ื หละ สิง่ ทุ1ไม่น่ายนิ ดีมักจะ ปลอมมาในรปู ทีน่ า่ ยินดี สิง่ ที่ไม่นา่ รกั มกั จะมาในรปู แหง่ ส่ิงท่นี า่ รกั ความทุกข์ มกั จะมาในรปู แหง่ ความสขุ เพราะดังน คนจืงประมาทมัวเมากันนัก,’ ดลู อ่ นผเู้ ปน็ พงศพ์ นั ธแุ หง่ อรยิ ะ! ขา้ พเจา้ ขอยอั นกลา่ วถงึ พทุ ธานภุ าพอกี สกั เลก็ นอ้ ย เพอ่ื บรรเทาความสงสยั ของทา่ น ทา่ นจะเหน็ วา่ อานภุ าพของคนนน้ั มกั จะเปน็ ผลแหง่ บารมธี รรม หรอื คณุ ความดที ส่ี ง่ั สมอบรมมา กพ็ ระศาสดาของเรานน้ั เคยสละชวี ติ เลอื ดเนอ้ี มามากหลาย จดุ มงุ่ หมายกเ็ พอ่ื พระโพธญิ าณอนั ประเสรฐิ พระพทุ ธานภุ าพหรอื ลาภสกั การะทห่ี สง่ั ไหลนน้ั เปน็ เพยี งผลพลอยไดเ้ ทา่ นน้ั เอง พระองคเ์ คยสละชพี ไมเ่ พยี งแตแ่ ลม่ นษุ ยเ์ ทา่ นน้ั ทรงสละใหแ้ ลส่ ตั ว์ ผหู้ วิ โหยกเ็ คยทรงกระทำ www.kalyanamitra.org

®fi6 ครง้ั หนงึ พระองคเ์ ปน็ หวั หนา้ ดาบสบำเพญ็ ตบะอยบู่ นภเู ขา เวลาเยน็ วนั หนง่ึ พระองค์ ประทบั วบั ลมเยน็ อยู่ ณ ชะงอ่ นผา มองลงมาเบอ้ื งลา่ งเหน็ แมเ่ สอื ตวั หนง่ึ เพง่ิ คลอดลกู ใหมย่ งั ออก จบั เนอ้ื กนิ ไมไ่ ด้ มนั จงึ หวิ โหยสดุ ประมาณ กำลงั งน่ งา่ นจะกนิ เนอ้ื ของลกู มนั ดาบสเหน็ ตงั นน้ั จงึ ให้ ดาบสผบู้ รวิ ารรบี ไปเทย่ี วแสวงหาสตั วท์ ต่ี ายแลว้ มาเพอ่ื โยนใหแ้ มเ่ สอื ตวั นน้ั กนิ แตเ่ มอ่ื เหน็ แมเ่ สอื งน่ งา่ นมากขน้ึ ทกุ ที ดาบสบรวิ ารคงหาเนอ้ื มาไมท่ นั เปน็ แน่ เนอ้ื สตั วท์ ต่ี ายเองในปามใิ ชห่ าไดง้ า่ ย พระดาบสโพธสิ ตั วจ์ งึ ตดั สนิ ใจชว่ ยชวี ติ ลกู เสอื ไว้ โดยกระโดดจากเซงิ ผาลงตรงหนา้ แมเ่ สอื พอดี พระ ดาบสตาย เปน็ การสละชพี เพอ่ื ชว่ ยเหลอื สตั วอ์ น่ื และขอ้ มงุ่ หมายสงู สดุ กค็ อื พระโพธญิ าณ ดกู อ่ นภราดไ! ณ กรงุ สาวดั ถอี กี เหมอื นทนั ทแ่ี สดงถงึ พทุ ธจรยิ าอนั ประเสรฐิ อกี หลาย เรอ่ื ง แด,ขา้ พเจา้ ขอนา่ มาเลา่ สทู่ า่ นเพยี งเรอ่ื งเดยี วกอ่ นคอื เรอ่ื งทเ่ี กย่ี วทบั นางจญิ จมาณวกิ า เรอ่ื งเปน็ ตงั น้ื เมอ่ื พระพทุ ธศาสนารงุ่ โรจนโ์ ชตนาการปานประหนง่ึ พระอาทติ ยท์ อแสงขบั วคั มแื หง่ หง่ึ หอ้ ย คอื พาหริ ลทั ธอิ น่ื ๆ ใหด้ อ้ ยลงนน้ั พวกเดยี รถยี น์ คิ รนถท์ ง้ั หลายตา่ งกเ็ สอ่ื มจากลาภสกั การะ และความนบั ถอื อยา่ งไม,เคยเปน็ มากอ่ นเลย นกั บวชเหลา่ นน้ั จงึ เทย่ี วประกาศดามทาง ๓ แพรง่ ๔ แพรง่ และดามถนนอนั เปน็ ทส่ี ญั จร ตา่ งๆ วา่ “ทา่ นผมู้ นี ยั นด์ าทง้ั หลาย! พระสมณโคดมเปน็ พระพทุ ธเจา้ อยา่ งไร เราทง้ั หลายกเ็ ปน็ พระพทุ ธเจา้ เหมอื นทนั ใหท้ านทำบญุ แกพ่ ระสมณโคดมมผื ลมากอยา่ งไร ใหแ้ กพ่ วกเรากม็ ผื ล มากอยา่ งนน้ั ทา่ นทง้ั หลายจงใหแ้ กพ่ วกเราเถดิ ” เมอ่ื นกั บวชเหลา่ นน้ั เทย่ี วประกาศอยอู่ ยา่ งนก้ื ็ หาสามารถชกั จงู คนใหเ้ สอ่ื มใสตามตอ้ งการไม่ ซารา้ ยคนทเ่ี คยเสอ่ื มใสและมปี ญั ญาพอสมควรกเ็ ลกิ เสอ่ื มใส คนทไ่ี มเ่ สอ่ื มใสอยแู่ ลว้ กถ็ งี ทบั เกลยี ดขงั เอาเลยทเี ดยี ว เปน็ อนั วา่ วธิ นี ข้ื องพวกเดยี รถยี ์ ไมไ่ ดผ้ ล พวกเขาประชมุ ทนั ปรกึ ษาทนั วา่ จะทำอยา่ งไรดี ขณะนน้ั มนื กั บวชความคดิ เฉยี บแหลม คนหนง่ึ กลา่ วขน้ึ วา่ “สหายทง้ั หลาย! อบุ ายนน้ั มมี ากหลาย เมอ่ื ไมไ่ ดด้ ว้ ยวธิ หี นง่ึ กค็ วรใขว้ ธิ อี น่ื ตอ่ ไป เปน็ คนไม่ควรจนปญั ญา ธรรมดามอื ยวู่ า่ เมอ่ื ประตหู นง่ึ ปดิ ลง อาจจะมปื ระตอู น่ื พอทจ่ี ะเปดิ ไดล้ อง ๆ ผลกั ตกู อ่ นเถดิ คอื ขา้ พเจา้ ระลกึ ถงึ สานศุ ษิ ยค์ นหนง่ึ ของพวกเรา เธอเปน็ สตรที ง่ี ามมากประตจุ เทพอัปสร ลา้ ไดอ้ าศยั นางชว่ ยเหลอื แผนการของพวกเราคงสำเรจ็ หรอื ทา่ นทง้ั หลายมคี วามเหน็ อยา่ ง ไร?” พดู จบนกั บวชทกุ คนเหน็ ดว้ ย พอดใี นขณะทเ่ี ขาประชมุ ลบั ทนั อยนู่ น้ั นางจญิ จมาณวกิ า กเ็ ขา้ มาเพอ่ื เยย่ี มเยยี นตามปกตอิ ยา่ งทเ่ี คยมา นกั บวชเหลา่ นน้ั ทำเปน็ ไมส่ นใจเธอและไมไ่ ตถ่ ามอะไร ๆ นางรสู้ กึ ประหลาดใจจงึ กลา่ วขน้ึ วา่ “พระคณุ เจา้ ! เมอ่ื ขา้ พเจา้ มาหาครง้ั กอ่ น ๆ พระคณุ เจา้ เคยแสดงอาการยนิ ดแี ละตอ้ นวบั อยา่ งเตม็ ใจ แตค่ ราวนเ้ื หตใุ ดพระคณุ เจา้ จงึ เมนิ เฉย เหมอื นขา้ พเจา้ เปน็ คนแปลกหนา้ และพงึ วงั เกยี จ โปรดแจง้ ขอ้ ผดิ ของขา้ พเจา้ ใหท้ ราบดว้ ยเถดิ ลา้ ขา้ พเจา้ รคู้ วามผดิ ของตวั แลว้ จกั ทำคนื เสยี ” www.kalyanamitra.org

“นอ้ งหญงิ ! นกั บวชคนหนง่ึ กลา่ วขน้ึ “เธอมวั ไปเพลนิ เสยี ทใ่ี ดจงึ ไมท่ ราบความทกุ ข์ ของพวกเรา พวกเราถกู พระสมณโคดมเบยี ดเบยี นอยู่ ทำไหดอ้ ยทง้ั ลาภสกั การและเกยี รตคิ ณุ เธอไม่ เจบ็ รอ้ นแทนเราบา้ งเลยหรอื ?” “ขา้ แดพ่ ระคณุ เจา้ ! โบราณกลา่ วไรว้ า่ เมอ่ึ ยามเดอื ดรอ้ นยอ่ มเหน็ ใจมดิ รและบรวิ าร บดั น้ี พระคณุ เจา้ ทง้ั หลายเดอื ดรอ้ นอยู่ ขา้ พเจา้ เปน็ ทง้ั มดิ รและบรวิ ารไฉนจะเฉยอยไู่ ด้ แดข่ า้ พเจา้ เปน็ ผหู้ ญงิ จะทำอยา่ งไรเลา่ จงึ จะชว่ ยแกป้ ญั หา บรรเทาความเดอื ดรอ้ นของพระคณุ เจา้ ทง้ั หลายได้ จง บอกมาเถดิ ขา้ พเจา้ ยนิ ดปี ฎบิ ต้ เิ พอ่ื ความสขุ ปลอดโปรง่ ของพระคณุ เจา้ ” เดยี รถยี เ์ หลา่ นน้ั พอใจในคำของนางปรพิ พาชกิ ายง่ิ นกั คนหนง่ึ กลา่ วขน้ึ วา่ “ดกู อ่ นนอ้ งหญงิ ! พวกเราจะไมล่ มื ความดขื องนอ้ งหญงิ ในครง้ั นเ้ี ลย กา้ งานใหญค่ รง้ั น้ี สำเรจ็ เธอยอ่ มมคี วามชอบอยา่ งสงู อนึง่ เธอบอกวา่ เธอเปน็ ผหู้ ญงิ จะชว่ ยพวกเราไดอ้ ยา่ งไร นอ้ ง หญงิ ! กเี ธอทราบมใิ ชห่ รอื วา่ อะไรเลา่ จะเปน็ ความเสอ่ึ มเสยี อยา่ งรา้ ยแรงสำหรบั นกั พรต ยง่ิ ไปกวา่ การคลุกคลเี กีย่ วขอ้ งดว้ ยสดรเื พศ เหมิอนหนอนเปน็ อนั ตรายอยา่ งยิง่ สำหรบ้ เนอ้ี จญิ จมาณวกิ าเอย! เธอจง อาศยั ความเปน็ หญงิ ของเธอนน้ั แล ทำลายเกยี รตยิ ศอนั รง่ เรอื งยง่ิ ของพระสมณโคดมใหท้ ลายลง” นางจญิ จมาณวกากลา่ ววา่ “ขา้ แดพ่ ระคณุ เจา้ ! ถา้ อยา่ งนน้ั ไรเ้ ปน็ หนา้ ทข่ี องขา้ พเจา้ เอง คงจะสำเรจ็ สมประสงค”์ แลว้ นางกล็ ากสบั ไป หสงั จากนน้ั สองสามรนั ชาวนครสารตั ถผี เู้ ลอ่ื มใสในพระผมู้ พี ระภาคเจา้ และไปฟงั พระธรรมเทศนาทกุ ๆ เยน็ เมอ่ื กลบั ออกจากรดั เซตรนั จะเหน็ นางจญิ จมาณวกิ าปรพิ พาชกิ าเดนิ สวนทางเขา้ ไปในอาราม เมอ่ื มผี ถู้ ามนางวา่ จะไปไหน กดี อบเพยี งวา่ ธรุ ะอะไรของพวกทา่ นทจ่ี ะ ตอ้ งรู้ และแลว้ กเ็ ดนิ เขา้ ไปในรดั เชดรนั ดอนเขา้ เมอ่ื มหาชนเขา้ สรู่ ดั เชดรนั ถวายยาคแู ละภตั ตาหารแกพ่ ระผมู้ พี ระภาคและ พระสงฆ์ เธอจะเดนิ สวนออกมาจากรดั อกี เมอ่ื ถกู ถามวา่ นางมาจากไหน นางจะตอบอยา่ งเดยี ว กนั วา่ ธรุ ะอะไรของพวกทา่ นทจ่ี ะดอ้ งรู้ เรามาจากทไ่ี หน และนอนทไ่ี หน นางทำอยอู่ ยา่ งนป้ี ระมาณ ๒ เดอื น และทำอยา่ งสมา่ื เสมอทกุ รนั ครานด้ี ว้ ยอาการดงั วา่ จะปลงใจทำบญุ เพราะเหลอื เออื มเสยี ที เมอ่ื มผี หู้ นง่ึ ในมหาชนทกั ถามขน้ึ อกี ในหนนน้ั นางถงึ กลา่ ววา่ “ทา่ นทง้ั หลายไปเฝาื พระศาสดาทง้ั เขา้ และเยน็ เคารพบชู าพระองคอ์ ยา่ งสงู แบพ้ ระ ราชาแหง่ แครน้ โกศลผทู้ รงศกั ดก้ิ เ็ ทดิ ทนู พระองคอ์ ยา่ งหาทเ่ี สมอเหมอื นมไิ ด้ แด1ทา่ นทง้ั หลาย -และพระราชากห็ าทราบไมว่ า่ คนอนั เปน็ ทร่ี กั อยา่ งยง่ิ ของพระสมณโคดมนน้ั ดอื ใคร” นางพดู ทง้ิ ไรแ้ คน่ น้ั แลว้ กย็ ม้ิ อยา่ งเยาะโลก “กใ็ ครเลา่ เปน็ ทร่ี กั อยา่ งยง่ิ ของพระผมู้ พี ระภาคเจา้ พระองคน์ น้ั ทา่ นรหู้ รอื ?” ประชาชน ชกั ถามสบื ไปอกี www.kalyanamitra.org

“ทำไมเราจะไมร่ !ู้ พระสมณโคดมอภริ มยช์ มชน่ื ดว้ ยผใู้ ดทกุ คนื ผนู้ น้ั แหละเปน็ ทร่ี กั อยา่ งยง่ิ ของพระองค์ ทา่ นเอย! ธรรมดาบรุ ษุ ทจ่ี ะวา่ งเวน้ จากสตรเี พศสำหรบั เชยชมนน้ั จะทนอยู่ ไดไ้ ฉน อปุ มาเหมอื นกาสรฤาจะวา่ งเวน้ จากปลกั คนทร่ี กั กนั ยอ่ มไมว่ า่ งเวน้ จากการเชยชม หรอื เหมอื นพญาหงสย์ อ่ มอภริ มยต์ อ่ สระโบกขรณี ดาบสดาบสนิ ยี อ่ มไมว่ า่ งเวน้ ดว้ ยการเขา้ ฌานเปน็ กฬี า ดกู อ่ นทา่ นผมู้ ดื บอดทง้ั หลาย! กพี ระสมณโคดมนน้ั ออกจากพระราชวงั อนั โออ่ า่ เคยแวดลอั มดว้ ย สดรเี พศทค่ี อยแตจ่ ะบำรงุ บำเรอดว้ ยกามรส และบดั นพ้ี ระองคไ์ ดว้ า่ งเวน้ จากสง่ิ เชน่ นน้ั มาเปน็ เวลา นาน เมอ๋ี ไดพ้ บสดรเี พศทม่ี รื ปู ทรงสะคราญดาและลำเพาพกั ตร์ พระองคน์ ะ่ หรอื จะทนได้ พระองค์ ยอ่ มจะกอี โอกาสเชยชมใหส้ มกบั ทว่ี า่ งเวน้ มานาน เหมอื นมจั ฉาชาตซิ ง่ึ กระวนกระวายเพราะขาด นา้ั ในฤดแู ลง้ เมอ่ื ไดย้ นิ ฟา้ รอ้ งมาจากทศิ ตะวนั ดกกย็ อ่ มจะไหวตวั และเมอ่ื พระพริ ณุ หลง่ั ลงมาหา่ ใหญห่ ามรงุ่ หามคา์ ทา่ ใหน้ า้ั เจง่ึ นองทกุ บงึ บาง มจั ฉาชาตเิ หลา่ นน้ั จะพงึ ชน่ื ชมถงึ แกโ่ ลดคะนอง ลกั เพยี งใด ดกู อ่ นทา่ นผมู้ ดื บอด! ขอ้ นฉ้ี นั ใดพระสมณโคดมกฉ็ นั นน้ั *, “กท็ า่ นหรอื เปน็ ทร่ี กั อยา่ งยง่ิ ของพระมหาสมณใคดม?*’ ประชาชนองั ถามอยู่ “ ขา้ พเจา้ บอกทา่ นไวแ้ ลว้ มใิ ชห่ รอื วา่ พระสมณโคดมอภริ มยช์ มชน่ื กบั ผใู้ ดทกุ คนื ผนู้ น้ั ยอ่ มเปน็ ทร่ี กั ยง่ิ ของพระองค์ กข็ า้ พเจา้ นแ่ี หละเปน็ ผทู้ พ่ี ระองคร์ บั ลง่ั หาและอภริ มยด์ ว้ ย อยา่ ให้ ขา้ พเจา้ ดอ้ งแจงอยอู่ กี เลย ทา่ นตรองเอาเองเถดิ วา่ เรอ่ื ง.ควรจะเปน็ อยา่ งไร** วา่ แลว้ นางกเ็ ดนิ เลยไป เพอ่ื ใหน้ า้ั คำดจุ ยาพษิ ทว่ี างไวอ้ อกฤฑธข้ิ องมนั ไปดามลำพงั ไมร่ อคำชกั ถามของประชาชนอกี แลกเ็ ปน็ เชน่ นน้ั คำพดู ของนางกอ่ ความสงสยั ใหเ้ กดิ ขน้ึ ในดวงจดิ ของพทุ ธบรษิ ทั อยา่ งสดุ ทจ่ี ะหา้ มได้ ประกอบกบั มขี อ้ ประจกั ษอ์ ยทู่ ว่ั กนั ใหน้ า่ เชอ่ื คอื เมอ่ื ประมาณ ๒ เดอื นกอ่ นนน้ี างได้ เดนิ เขา้ เดนิ ออกอยใู่ นวดั เชดวนั ทง้ั เขา้ และเยน็ พวกเดยี รถยี น์ คิ รนถท์ ง้ั หลายไดเ้ หน็ เชน่ นน้ั แลว้ ก็ ชว่ ยกนั กระพอื ขา่ วใหล้ กุ ลามเหมอื นไฟซง่ึ มเี ขอ้ึ ดแิ ละไดแ้ รงลม แตใ่ นเหตกุ ารณใ์ นวดั เชดวนั องั คงสงบเงยี บ ภกิ ษทุ ง้ั หลายองั คงบำเพญ็ สมณธรรมและ สาธยายพระพทุ ธพจนต์ ามปกติ มบี างครง้ั ทภ่ี กิ ษบุ างรปู แสดงความจำนงจะแกข้ า่ วน้ี แตพ่ ระพทุ ธองค์ ไดห้ า้ มเสยี สำวกผเู้ ชอ่ื มน่ั ในพระอนาคตตงั สญาณแหง่ ศาสดาตน จงึ คงยนิ ขา่ วลอื ดว้ ยดวงใจสงบ ดกู อ่ นภราดา! ขา้ พเจา้ เองกเ็ ดอื ดรอ้ นกระวนกระวายเกย่ี วกบั เรอ่ื งนม้ี ใิ ชน่ อ้ ย แตก่ ร็ ะงบั ไดด้ ว้ ยพระพทุ ธพจนท์ ด่ี รสั ปลอบวา่ “อานนท!์ อยา่ เดอื ดรอ้ นไปเลย ผทู้ จ่ี บั คถู ปามณฑลพระจนั ทรย์ อ่ มจะประสบความเดอื ดรอ้ น เอง ดว้ ยเหตผุ ลสองอยา่ งคอื มอื ของเขายอ่ มสกปรกเปรอะเปอี นและตดิ กสน่ิ เหมน็ ประการหนง่ึ และ อกี ประการหนง่ึ เขาจะโทมนสั มากขน้ึ เมอ่ื คถู ทเ่ี ขาปาขน้ึ ไปนน้ั ไมส่ ามารถทา่ ใหม้ ณฑลพระจนั ทร์ แปดเปอี นมวั หมองได้ แตก่ ลบั ดกลงมาใหศ้ รี ษะและอวยั วะตา่ ง ๆ ของผนู้ น้ั สกปรกเปรอะเปอี นเสยี เอง ขอ้ นฉ้ี นั ใด ผใู้ ดพยายามใสค่ วามตถาคตกฉ็ นั นน้ั *’ ดกู อ่ นภราดา! ในกรณนี ้ี พระบรมศาสดาเปน็ เหมอื นนายตำรวจใหญผ่ ฉู้ ลาดในการจบั ผรู้ า้ ย เมอ่ื เหน็ และรลู้ าดเลาวา่ ผรู้ า้ ยจะเขา้ ปลน้ บา้ นกห็ าไดจ้ บั ในทนั ทไิ ม่ คาดคะเนกำลงั ของผรู้ า้ ย แลว้ กเ็ ตรยี มกำลงั ตำรวจไวจ้ บั ใหไ้ ดค้ าหนงั คาเขา ใหผ้ รู้ า้ ยไมม่ ทื างดน้ิ รนหรอื แกต้ วั ประการใดเลย www.kalyanamitra.org

อกี ๔ เดอื นตอ่ มา นางจญ็ จมาณวกิ าไดน้ า่ เอาผา้ เกา่ ๆ ทบเปน็ หลายชน้ั ใสไ่ วห้ นา้ ทอ้ ง แลว้ คอ่ ยเพม่ิ ขน ๆ แสดงอาการวา่ มที อ้ งแกข่ นุ ดามลำดบั ๆ พอยา่ งเขา้ เดอื นท่ี ๘ ที่ ๙ นาง ไขไ้ มค้ างโคทบุ ดามหลงั มอื หลงั เทา้ ไทบ้ วมขน้ึ เพอ่ึ ไทส้ มลบั อาการของผม้ คี รรภแ์ กเ่ ตม็ ทจ่ี วนจะ คลอด เรอ่ื งนเ้ี กรยี วกราวทส่ี ดุ ไนเมอื งสาวตั ถใี นปนี น้ั ยกเวน้ พระอรยิ สาวกเสยี แลว้ มหาชน นอกนเ้ี ชอ่ื สนทิ วา่ นางตง้ั ครรภล์ บั พระศาสดา แตพ่ ระพทุ ธองคก์ ย็ งั คงเฉยอยู่ บงั เอญิ อรยิ สาวกมี อยเู่ ปน็ จำนวนมาก จงึ ทำไทพ้ ทุ ธบรษิ ทั ไนวดั เชดวนั ยงั คงดบั คง ทุกหนทกุ แหง่ โจษจันลนั เกรยี วกราวจงึ เรอ่ื งนต้ี ามทางสามแพรง่ สแ่ี พรง่ ในทส่ี าธารณะสถาน และลณั ฐาคารทป่ี ระชมุ ตา่ ง ๆ มกี ารถกเถยี งและแสดงความคดิ เหน็ ลนั อยา่ งกวา้ งขวางวา่ เปน็ เรอ่ื งทเ่ี ปน็ Iใ/ได้ หรอื เปน็ ไใ/ไมไ่ ด้ มนษุ ยท์ ง้ั หลายไดแ้ ยกออกเปน็ ๒ พวก พวกทเ่ี ชอ่ื วา่ เปน็ ไํ ใ/ไดจ้ รงิ กถ็ อยศรทั ธาไนพระศาสดา พวกทไ่ี มเ่ ชอ่ื กช็ ว่ ยแกแ้ ทนไทพ้ ระพทุ ธองค์ วนั หนง่ึ ขา้ พเจา้ รส้ กี กลมุ้ ไจกระวนกระวายเพราะเรอ่ื *งนข้ี น้ึ มาอกี หากจะกราบทลู พระ ศาสดา พระองคค์ งจะนง่ึ เฉยอยา่ งเคย ขา้ พเจา้ จงึ เดนิ ออกจากเซตวนารามมงุ่ ไปทางทศิ ทกั ษณิ ณ ทน่ี น้ั เปน็ ดงไมส้ เี สยี ดยนั รม่ รน่ื ขา้ พเจา้ ดอ้ งการอยทู่ ส่ี งบเพอ่ิ ระงบั ไจทฟ่ี งั ซา่ นยนั เนอ่ึ งดว้ ยความ หว่ งไยพระศาสดาผเ้ ปน็ ทเ่ี คารพรกั ยง่ี ของขา้ พเจา้ ขา้ พเจา้ เชอ่ื วา่ พระศาสดามไิ ดท้ ำกรรมยนั นา่ บดั สนี น้ั แตจ่ ะหา้ มปากคนมไิ ทพ้ ดู ไดอ้ ยา่ งไร ไนฐานะทข่ี า้ พเจา้ เปน็ ผไ้ กลธ้ ดิ อยา่ งยง่ี ของพระองค์ และบางครง้ั เมอ๋ี ขา้ พเจา้ ออกบณิ ฑบาตไนเวลาเขา้ จะมพื ราหมณห์ นมุ่ บางคนและนกั บวชพาหริ ลทั ธิ เยาะเยย้ ถากถางจะไทเ้ จบ็ อาย แตข่ า้ พเจา้ กพ็ ยายามอดกตน้ั ไมแ่ สดงอาการโกรธเคอื งตามพระราช ดำรสั ของพระศาสดา “ท่านเอย! คนในโลกนส้ี ใ่ นใหญ่พอใจแตใ่ นความวบิ ัติลม่ จมของผอู้ น ถอื เปนึ อาหาร ปากอันโอชะ เพอจะไดไ้ ว้เค้ยี วเลน่ ในวงสมาคมเวลาว่าง แม้เขาจะไมด่ ้องการภาวะเช่นนั้น ถา้ เกิดกบั ตวั ของเขาเอง” ในขณะทข่ี า้ พเจา้ รำพงึ อยนู่ น้ั มเื ตก็ หนมุ่ ตระกลู พราหมณส์ องคนเดนิ เขา้ มาโดยไมท่ นั เหน็ ขา้ พเจา้ และแลว้ กน็ ง้ั พกั ณ ไดด้ น้ ไมอ้ กี ดน้ ห้ นง่ึ โดยทนั หลงั ไทข้ า้ พเจา้ “ภารทวาชะ”เดก็ หนมุ่ คนหนง่ึ พดู ขน้ึ “อากาศรอ้ นอบอา้ วเหลอื เกนิ มาพกั ในปาไมส้ ี เสยี ดนค่ี อ่ ยสบายขน้ึ หนอ่ ย ถา้ รดั ดยิ ามาดว้ ยคงจะรน่ื รมยข์ น้ึ อกี มากทเี ดยี ว” นามนน้ั เขาคงหมาย ถงี คนรกั ของเขา “คนกำลงั มคื นรกั ใหมๆ่ กเ็ ปน็ อยา่ งนเ้ี อง” เดก็ หนมุ่ อกี คนหนง่ึ เปรยขน้ึ “เหน็ อะไรไป ทไ่ี หนกค็ ดิ ถงี แตค่ นรกั หายไจเขา้ หายไจออกเปน็ คนรกั ไปหมด” “กฉ็ นั ยงั หนมุ่ แนน่ มกี ำลงั สมบรู ณ์ และมคี รู่ กั นา่ รกั อยา่ งรตั ตยิ า จะไมไ่ ทฉ้ นั ใฝฝ่ นั และ พรา่ื เพอ้ อยา่ งไร อยา่ วา่ แตเ่ รา ๆ เลย แมแ้ ตพ่ ระสมณโคดมบรมศาสดากย็ งั มนี างจญิ จมาณวกิ าไว้ เชยชม เออ! ความจรงิ มนั ไมน่ า่ จะเปน็ ไปไดน้ ะภารทั วาชะ! แตม่ นั กเ็ ปน็ ไปแลว้ !” www.kalyanamitra.org

คเอ cn ขา้ พเจา้ สะดงุ้ ขน้ึ ทง้ั ตวั อนจิ จา! ไมว่ า่ จะหลบหลกี ไปมมุ ใด ขา้ พเจา้ เปน็ ไดย้ นิ แตข่ า่ วอนั ไมน่ า่ ชน่ื ใจนท้ี ง้ั สน้ิ แควน้ โกศลมหารฐั และแควน้ ใกลเ้ คยี งเวลานน้ั อบอวลไปดว้ ยควนั ไฟ คอื ขา่ วลอี เรอ่ึ ง พระศาสดาและนางจญิ จมาณวกิ า ขา้ พเจา้ อดึ อดั เปน็ ทส่ี คุ อยากจะลกุ ขน้ึ ไปขแ้ึ จงไหเ้ ดก็ สองคน นน้ั เขา้ ใจอยา่ งถกู ดอ้ งวา่ กรรมอนั นา่ บดั ลนี น้ั พระศาสดามไิ ดท้ ำ กพ็ อดไ็ ดย้ นิ เสยี งเดก็ หนมุ่ อกึ คน หนง่ึ พดู ขน้ึ วา่ “วาเสฎฐะ!” เธอเชอ่ื หรอื วา่ พระสมณโคดมจะทรงกระทำเชน่ นน้ั จรงิ ?” “พยานหลกั ฐานออกแนน่ หนาชดั เจนอยา่ งนน้ั เธอยงั ไมเ่ ชอ่ื อกึ หรอื ภารทั วาชะ! ผู้ หญงิ เขาเปน็ ฝา่ ยเสยี หายและบอกออกมาโดง้ ๆ วา่ พอ่ ของเดก็ ในหอ้ งคอื ใคร เหตกุ ารณท์ เ่ี ปน็ มา ดลอดระยะเวลาหกเจด็ เดอื นกอ่ นนก้ี พ็ อเปน็ เครอ่ื งพสิ จู นไ์ ด้ นางจญิ จมาณวกิ าเดนิ เขา้ เดนิ ออก อยใู่ นวดั เชดวนั ไมเ่ ทา่ ไรกด็ ง้ั หอ้ ง ใคร ๆ กเ็ หน็ ” “ แตฉ่ นั ยงั ไมเ่ ชอ่ื เรอ่ื งอยา่ งนเ้ี ปน็ เรอ่ื งทใ่ี สร่ ายกนั ได้ ผหู้ ญงิ เปน็ เครอ่ื งมอื อยา่ งดที ส่ี ดุ ของผใู้ จบาปทจ่ี ะใชเ้ ปน็ เครอ่ื งทำลายเกยี รตยิ ศของใครตอ่ ใคร” “ภารฑั วาชะ สหายรกั ! เรอ่ื งนล้ี า้ ไมม่ พี ยานหลกั ฐาน ฉนั จะไมเ่ ชอ่ื เหมอื นกนั แตน่ ห่ึ อ้ ง ของนางจญิ จมาณวกิ าเปน็ พยานปากเอกทจ่ี ะไมย่ อมใหใ้ ครเถยี งไดเ้ ลยวา่ พระสมณโคดมมไิ ดท้ ำ กรรมอนั นา่ บดั สนี น้ั ” “แตฉ่ นั จะยงั ไมเ่ ชอ่ื !” ภารท้ วาชะพดู อยา่ งหนกั แนน่ “จนกวา่ นางจญิ จมาณวกิ าจะคลอด พยานปากเอกจรงิ ๆ คอื เดก็ ทจ่ี ะคลอดออกมา หาใชน่ างจญิ จมาณรกิ าไมด่ อก และแมเ้ ดก็ คลอด แลว้ ลา้ ไมม่ เี ดา้ หนาั แหง่ พระตถาคตเจา้ เลย ฉนั กจ็ ะยงั เชอ่ื ไมส่ นทิ ฉนั เคยเหน็ แมป่ รพิ พาชกิ าคนน้ี เทยี วไปเทยี วมาอยตู่ ามวดั ของพวกเดยี รถยี น์ คิ รนถบ์ อ่ ยไป นางอาจจะดง้ั ครรภก์ บั ใครลกั คนหนง่ึ ก็ ไดใ้ นจำพวกเดยี รถยน์ คิ รนถเ์ หลา่ นน้ั แลว้ พวกนน้ั กเ็ ปน็ ตดั รขู องพระพทธเจา้ ดว้ ย ทัง้ ๆ ทพ่ี ระองค์ ไมเ่ คยเปน็ ตดั รกู บั ใคร เธอเคยไดย้ นิ มใิ ชห่ รอื พวกนน้ั เทย่ี วประกาศปาวๆ เพอ่ื ใหม้ หาชนเลอ่ื มใสตน แต่ กห็ าสำเรจ็ ไม่ พอพวกนน้ั หยดุ ประกาศไมเ่ ทา่ ไร 'เรอ่ื งของนางจญิ จมาณรกิ ากโ็ ผลข่ น้ึ มา เพอ่ื นรกั อยา่ เชอ่ื อะไรงา่ ยเกนิ ไป คอยดกู นั ไปใหถ้ งี ทส่ี ด คนในโลกนช้ี อบใสว่ า้ ยกนั โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ คน ทป่ี ระโยชนช์ ดั กนั ” “ฉนั ไมใ่ ชค่ นเชอ่ื คนงา่ ย เธอกค็ งรู้ ฉนั มน่ั ใจวา่ คนเชอ่ื งา่ ยเปน็ คนงมงาย แตค่ นทไ่ี ม่ ยอมเชอ่ื อะไรเสยี เลยกเ็ ปน็ คนงมงายเหมอื นกนั และดเู หมอื นจะงมงายกวา่ คนเชอ่ื งา่ ยเสยี อกึ ” “ฉนั ไมไ่ ดว้ า่ อะไร” ภารทวาชะพดู ตดั บท “เปน็ แตฉ่ นั บอกวา่ ไหค้ อยดกู นั ไปจนถงึ ทส่ี ดุ เทา่ นน้ั ” แลแลว้ เดก็ หนมุ่ ทง้ั สองกลี ะดงไมส้ เี สยี ดไวเ้ บอ้ื งหลงั ปลอ่ ยใหข้ า้ พเจา้ จมอยดู่ ว้ ยจนิ ตนา- การทล่ี บั สนสดุ พรรณนา www.kalyanamitra.org

นางบาปและนางบุญ แลแลว้ วันอันตนเต้นทีส่ ุดก็มาสงิ มนั เปึนประดจุ วนั ตัดสินความคงอยู่หรอื ความตบั สุญแหง่ พระพุทธศาสนา ล้าเร้ีองของนางจญิ จมาณวกิ าเปน็ เร้อี งจริงกเ็ ปน็ ความ ตบั สูญแหง่ พระพุทธศาสนา ลา้ เรองของนางจิญจมาณวกิ าเปีนเรองเทจ็ ก็เป็นนมิ ติ ว่า พระพทุ ธศาสนาจะร่งุ โรจน์ต่อไป ท้งั น้เื สมอื นคนโงน่ ำมูลค้างคาวไปสาดต้นข้าว ด้วยเจตนาท่ี จะใหต้ ้นข้าวตาย .แต่บงั เอิญมูลค้างคาวเป็นปุยอย่างดีของต้นขา้ ว ยิ่งทำใหต้ ้นข้าวเจรญิ งอกงามเขียวสดยงิ่ ฃึ้น วันนน้ั พระตถาคตเจา้ ประทบั แสดงธรรมอยู่ ณ ธรรมสภา สงา่ ปานดวงจนั ทรใ์ นทอ้ งฟาั ท่ี ปราศจากเมฆหมอก ขณะทพ่ี ทุ ธบรษิ ทั กำลงั ทอดกระแสจติ ไปตามพระธรรมเทศนาอยนู่ น้ั เอง นางจญิ จมาณรกิ ากป็ รากฏกายขนึ ทา่ มกลางพทุ ธบรษิ ทั นางยนื ทา้ วสะเอวดว้ ยมอื ขา้ งหนง่ึ สว่ น อกี ขา้ งหนง่ึ ซพ้ึ ระพกั ตรพ์ ระตถาคตเจา้ ดว้ ยอาการเกรย้ี วกราด “แสดงธรรมไพเราะจรงิ นะ พระโคดม! เสยี งของทา่ นกงั วานซง้ึ จบั ใจของมหาชน ฟนั ของทา่ นเรยี บสนทิ วาจาทเ่ี ปลง่ ออกลว้ นแตไ่ ทค้ นทง้ั หลายสละโลกยี วสิ ยั แตต่ วั พระสมณโคดมเอง เลา่ สละไดห้ รอี เปลา่ บทบาทแสดงธรรมชา่ งทา่ ไดไ้ พเราะหวานชน่ื ไมแ่ พบ้ ทประโลมนางในทอ้ ง- นอน!” พระตถาคตเจา้ หยดุ แสดงธรรม พทุ ธบรษิ ทั เงยี บกรบิ บรรยากาศรอบๆ ชา่ งวเิ วกวงั - เวงเสยี สดุ ประมาณ ดน้ ไมท้ กุ ดน้ ในวดั เขตวนั ยนื ดน้ นง่ึ เหมอื นไมต้ ายซาก... www.kalyanamitra.org

a www.kalyanamitra.org

“ชา่ งดแี ตจ่ ะอภริ มย!์ ” นางจญิ จมาณวกิ าพลา่ มตอ่ ไป “พระโคดมหนั มาดขู า้ พเจา้ ให้ ชดั เจนซิ ทอ้ งของขา้ พเจา้ บดั น้ี ๙ เดอื นเศษแลว้ ตง้ั แตต่ ง้ั ทอ้ งมาจะหว่ งใยสกั นดิ หนง่ึ กมิ ไิ ดม้ ี ดอน แรก ๆ เมอ่ื เรม่ิ อภริ มย์ ชา่ งสรรมาเลา่ แตค่ ำหวานใหเ้ พลนิ ใจ แตพ่ อทอ้ งแกแ่ ลว้ จะจดั หาหมอหายา เพอ่ื ลกู ของตนเองสกั นดิ หนง่ึ กม็ ไิ ดม้ ี เมอ่ื ไมท่ ำเองจะมอบภาระใหส้ านศุ ษิ ยผ์ ศู้ รทั ธา เชน่ นางวสิ า- ขาหรอื อนาถปณิ ฑกิ ะหรอื พระเจา้ ปเสนทโิ กศลกไ็ ด้ ชว่ ยจดั เรอื นคลอดและสรสั ดภิ าพอนื ๆ มใิ ช่ เพยี งแตเ่ พอ่ื คนทต่ี นเคยพรา่ิ วา่ รกั เทา่ นน้ั แตเ่ พอี เดกี สนั เปน็ เลอื ดเนอื เชอ้ื ไขของดนดว้ ย” วา่ จบลง นางกวาดสายดาไปทว่ั “ดกู อ่ นนอ้ งหญงิ ” พระตถาคตเจา้ ตรสั ดว้ ยพระสรุ เสยี งกงั วานซง้ึ อยา่ งเดมิ “เรองนเ้ี ราสองคนเทา่ นน้ั ทร่ึ กู้ นั วา่ จรงิ หรอื ไมจ่ รงิ ” พระจอมมนุ ตี รสั เพยี งเทา่ นน้ั แลว้ ทรงดษุ ณ!ี อยู่ แตพ่ ระดำรสั ดน้ั ๆ กนิ ความลกื ชง้ื นเ่ึ อง พงุ่ เขา้ เสยี บความรสู้ กึ ของนางอยา่ งรนุ แรง เสมอื นผถู้ กู ยงิ ดว้ ยลกู ศรอาบยาพษิ โดยไมร่ สู้ กึ ตวั นางสะดง้ อยา่ งแรง ขอ้ เทา้ และปากเรม่ิ สนอยคู่ รหู่ นง่ึ พอรวบรวมสตใิ หม้ น่ั คงตงั เดมิ แลว้ นางกโ็ ด้ ตอบออกมาทนั ทวี า่ “แนล่ ะซิ พระโคดม! กใิ นพระตนั ธกฎุ สี นั มดิ ชดิ นน้ั ใครเลา่ จะไปรว่ มรเู้ หน็ ดว้ ย นอก จากเราสองคน ชา่ งพดู ไดอ้ ยา่ งไมส่ ะทกสะทา้ นเทยี วนะวา่ เราสองคนเทา่ นน้ั รทู้ นั ” นางพดู ไปเดน้ ไปดว้ ยอารมณโ์ กรธสนั คอ่ ย ๆ พลงุ่ ชน้ื มาทลี ะนอ้ ย “แนน่ อนทเี ดยี วนอ้ งหญงิ ตถาคตขอยนิ สนั คำนน้ั ” ดกู อ่ นภราดา! จะเปน็ ดว้ ยเหตบุ งั เอญิ หรอื เปน็ เพราะวบิ ากแหง่ กรรมสนั สกุ รอบของ นางกสิ ดุ จะอนมุ านได้ เมอ่ื นางรอฺ งดา่ พระตถาคตไปและเดน้ ไป เชอิ กซง่ึ นางไขผ้ กู ทอ่ นไม ซง่ึ พนั ดว้ ยํ ผา้ เกา่ บาง ๆ กขิ าดลง เรอ๋ึ งทง่ั หลายกแิ จม่ แจง้ การมที อ้ งของนางปรากฏแกต่ ามหาชน อยา่ งชดั เจนยง่ี กวา่ คำบอกเลา่ ใด ๆ ทง่ั หมด นางไดค้ ลอดบตุ รคอื ทอ่ นไมแ้ ละผา้ เกา่ ๆ แลว้ ทา่ ม กลางมหาชนนน่ั เอง คนทง่ั หลายดะลงื พรงื เพรดื แตม่ แี ววแหง่ ปตี ปิ ราโมชอยา่ งชดั เจน นางจญิ จ- มาณวกิ าดกใจสดุ ขดี หนา้ ซดิ เฝอ็ ดเหมอื นคนดาย ประชาชนไดเ้ หน็ เหตกุ ารณป์ ระจกั ษด์ าเชน่ นน้ั ตา่ งกโิ ลง่ ใจทพ่ี ระตถาคตเจา้ เปน็ ผบู้ รสิ ฑุ ชโ้ื ดยสนเชงิ แลว้ อารมณใ์ หมก่ พิ ลงุ่ ชน้ื ในดวงใจแทบจะทกุ ดวง นน่ั คอื ความเคยี ดแคน้ ชงิ ชงั นางจญิ จมาณวกิ า ตา่ งกสิ าปแชง่ ใหน้ างประสบทกุ ขส์ มแก่ กรรมชว่ั ราั ยของดน บางคนลอื ทอ่ นไมแ้ ละกอ้ นตนิ ชบั ไลอ่ อกไปจากรดั เชตรนั ตอ่ มานางไดส้ นชพี ลงดว้ ยอาการทน่ี า่ สงั เวช อนจิ จา! เรอื นรา่ งทส่ี วยงามแตห่ อ่ ทมุ้ ใจทโ่ี สมมไว้ ยอ่ มทำใหเ้ จา้ ของเรอื น รา่ งใชเ้ ปน็ เครอ่ื งมอี ประหารดนเองอยา่ งไมม่ ใี ครชว่ ยได้ ลาภสกั การะของเดยี รถยี ท์ งหลายเสอ่ื มลง และเกดิ ขน้ึ แกพ่ ระทศพลเจา้ มากหลาย รนั ตอ่ มาภกิ ษสุ งฆไ์ ดป้ ระชมุ ทนั ณ ธรรมสภากลา่ วกถาวา่ ดว้ ยเรอ่ื งนางจญิ จมาณวกิ า พระตถาคตเจา้ เสดจ็ มาทรงทราบแลว้ จงึ ตรสั วา่ “ภิกษุทั่งหลาย บุคคลเมือ่ ยงั ไม่พจิ ารณา หรือยงั ไม่เหน็ โทษของ ผู้อน โดยชดั เจนแล้ว ก็ไม่พงิ ลงโทษผูใ้ ด อนง บุคคลผ้ลู ะคำสตั ยเ์ สียแลว้ และ ชอบพูดแตม่ สุ า ไม่สนใจในเรอ่ื งปรโลก จะไม่ทำบาปนนเปนี อนั ไมม่ ”ี www.kalyanamitra.org

๑1» c) ดูก่อนภราดา! เหตุการณ์นเ้ี ป็นเรอ่ื งใหญย่ งี่ ท่เี กดิ ขน้ึ แก่พระพุทธองค์ เป็นเรือ่ งท่ีรย้ ัน แพรห่ ลายในหม1ู ชนทุกชั้น ผเู้ ฒ่าผูแ้ กพ่ ยายามสงสอนลกู หลานว่า อยา่ เอาอย่างนางจิญจมาณวิกา และผกู เปน็ คำพังเพยว่า “อยา่ ปาอจุ จาระขนึ้ ฟา้ ” ดูกอ่ นผูแ้ สวงล้นตวิ รบท! ก็พระดถาคดเจา้ เคยดรัสไวเ้ สมอไม่ใชห่ รอื ว่า คนที่เกดิ มาแลว้ ทกุ คนมขี วานดดิ ปากมาดว้ ย สำหรบั ให้คนพาลผชู้ อบพดู ชวั้ ๆ ไว้ฟาดฟนั เชือดเฉอื นตวั เอง อนง่ึ ผใู้ ดติเตยี นคนท่คี วรสรรเสริญหรอื สรรเสรญิ คนท่ีควรตเิ ตยี น ผู้นั้นชอึ่ วา่ แสห่ าโทษใส่ตวั เพราะปาก เขายอ่ มหาความสขุ ไม่ได้เพราะโทษนัน้ การนพการพนนั สิน้ ทรพั ย์'หมดเนีอ้ หมดตัว ยงั ถือวา่ มี โทษน้อยเมอ่ื นำไปเทยี บยับการทำใจใหค้ ดิ ประทุษร้ายในพระสุคด การกลา่ วใสร่ า้ ยพระพทุ ธเจา้ นแ้ี ล มโี ทษมากอยา่ งย่ีง ผ้ประทุษร้ายต่อบคุ คลผไู้ มป่ ระทษุ รา้ ย ผ้บู รสิ ุฑธิ้ไมม่ ีกเิ ลส ยอ่ มไดร้ บั บาปเอง เหมีอน คนปาผงธลุ ชี ืนฟา้ หรือปาธลุ ที วนลม ผูโ้ ลภจด้ ไม่มีศรทั ธา ตระหน่ี ไมเ่ คยใส่ใจในคำขอร้องวิงวอนของผูท้ กุ ข์ยาก ชอบส่อ- เสียด มักจะชอบด่าผู้อ่นึ เสมอๆ เหตุการณ์คร้งั นัน้ เปน็ บทเรยี นตพี อสำหรบั ผปู้ องร้ายตอ่ พระพุทธเจ้าและพระพุทธ- ศาสนา เรื่องใส่รา้ ยปา้ ยลีด่าง ๆ จึงเงียบไปหลายปี ตอ่ มามเี ร่ืองเกดิ ขึ้นอกี คราวน้เี กย่ี วยับการฆาต- กรรม พวกเดยี รถยี ด์ ามเคย จา้ งนักเลงสุราใหฆ้ ่าหญิงคนหนงึ ชือสุนพรี แล้วนำไปหมกไวท้ ีก่ อง ดอกไม้แหง้ ใกลพ้ ระตนั ธกุฎขี องพระผูม้ ีพระภาค แล้วทำทีเป็นเที่ยวโฆษณาวา่ นางสุนทรีหายไป ไม่ทราบหายไปไหน มีการดน้ หายนั มาก ในท่สี ดุ ก็มาพบท่ีใกลพ้ ระคันธกุฎี คราวน้พี วกเดยี รถีย์ ผู้ริษยากเ็ ที่ยวโฆษณาตอ่ มหาชนว่าพระผมู้ พี ระภาครว่ มหยับนอนยับนางสนุ ทรีแล้วฆ่านางเลีย เพ่ือปิดปาก แตใ่ นท่สี ุดเจ้าหน้าทตี่ ำรวจของพระเจา้ ปเสนทโี กศลกจ็ ับผรู้ ้ายฆ่านางสุนทรีได้ใน ร้านสุราแหง่ หน่งึ เพราะพวกนนั้ เมาสรุ าแลว้ ทะเลาะยันเอง และกล่าวถงื เรือ่ งทตี่ นตีนางสนุ ทรีกี่ ครงั้ ๆ ภราดา! ขา้ พเจ้ากล่าวถงื เรือ่ งของนางวิสาขาดา้ งอยู่ จงึ ขอยอ์ นพรรณนาถงื มหา อบุ าสกิ าผมู้ ีอุปการะมากตอ่ พระศาสนาอกี ครัง้ หน่งึ เมอื่ นางกำยังเตรียมสรา้ งอารามน้นั เอง พระผ้มู ีพระภาคอรหนั ดยัมมายมั พทุ ธเจา้ ก็จะ เสดจ็ ลู่ยัฑทียนคร ตังนนั้ รนั หนงึ่ เมอ่ื เสวยที่บา้ นของทา่ นอนาถปณิ ฑกิ ะแล้ว กบ็ า่ ยพระพกั ตรไ์ ป ทางทศี อุดร ขา้ พเจ้าขอแจง้ รายละเอยี ดในเรอ่ื งน้ีเลกี น้อย คือตามปกติ พระศาสดาเมือ่ เสวยท่บี ้าน ของนางวิสาขาเสร็จแล้ว จะเสด็จออกจากประดูทักษิณและเสด็จสรู่ ัดเชดรัน .ล้ารบั ภกิ ษาที่บา้ น ของท่านอนาถปณี ฑิกะ เม่อื เสรจ็ แลว้ จะเสด็จออกทางประดูทีศตะรนั ออก และประหับ ณ ปุพพาราม ของนางวิสาขา แต่ล้าคราวใดทีพ่ ระพทุ ธองคเ์ สวยทีบ่ ้านของอนาถปิณฑกิ ะแล้วเสดจ็ ออกทาง ประดูทีศอดุ ร ก็เปน็ ท่ที ราบยนั วา่ พระองค์ทรงประสงค์จะเสด็จจาริกในท่อี ่ึน ๆ ซงึ่ นาน ๆ จะมยี กั ครั้งหน่งึ www.kalyanamitra.org

๑1®๘ คราวน้ีเม่ือนางวิสาขาทราบว่า พระพทุ ธองคเ์ สวยพระกระยาหารที่บ้านของอนาก­ ปณิ ฑิกะแล้วเสด็จออกทางประตูทิศอุดร จงึ รบี ไปเฝืาโดยเรว็ ถวายบังคมแล้วทลู ว่า “พระองคจ์ ะ เสด็จจารกิ ไปทอี่ ึ่นหรอื พระเจ้าขา้ *, เมอ่ื พระศาสดาทรงรับแลว้ จึงกราบทลู อกี ว่า “พระองคผ์ เู้ จรญิ ! ข้าพระองคส์ ละทรพั ยม์ ากหลายเพ่ือสรา้ งอารามถวายพระองค์ ขอพระองคเ์ สด็จกลับก่อนเถดิ พระเจ้าข้า อย่าเพ่งื เสด็จไปเลย** “ตกู ่อนวสิ าขา! อยา่ เลย อยา่ ให้ดถาคดกลับเลย ไหต้ ถาคตทำกิจของพระพุทธเจา้ โดย สมบูรณ์เถิด’’ นางวสิ าขาดำริวา่ พระพทุ ธองค์น่าจะทรงมเี หดพเิ ศษเป็นแนแ่ ห้ จงึ ทราบทูลวา่ “พระองคผ์ เู้ จริญ! ถาอยา่ งนั้นขอพระองค์รับสง่ั ไหภ้ ิกษุรปู ใดรปู หนงึ่ ผู้รกู้ ิจท่ีควรท่า และไม่ควรทำกลบั เถิด พระเจ้าข้า’’ “ตกู อ่ นวสิ าขา! เธอพอไจภกิ ษุรูปใด ขอไห้เธอนิมนต์ภกิ ษุรปู น้ันไร้เถดิ ” นางวิสาขาคิดว่า ก็พระมหาโมคคลั ลานะเปน็ ผมู้ ฤี ทธ้ิมาก มีอานภุ าพมาก ถ้าอารา- ธนาทา่ นอยู่จะสามารถใหก้ ารสรา้ งอารามสำเรจ็ โดยเร็ว จึงได้อาราธนาพระมหาโมคคลั ลานะ กลบั พระมหาเถระมองตูพระศาสดาเป็นเชงิ ทูลปรกึ ษาและฟังพทุ ธบญั ชา พระศาสดาจึงทรง อนญุ าตใหพ้ ระเถระพรอ้ มด้วยบริวารกลับ ในความอำนวยการของพระอัครสาวกเบื้องซ้าย ปราสาทสองชั้นสำเร็จไปโดยเรว็ มี ทั้งหมด ๑,๐๐๐ ห้อง คือชัน้ ลา่ ง ๕๐๐ หอ้ ง และชัน้ บนอีก ๕๐๐ ห้อง พระศาสดาเสดจ็ จารกิ ไป ๙ เดอื นจงึ เสด็จกลบั การก่อสรา้ งปราสาทกส็ ำเร็จในเวลา ๙ เดือนเช่นกนั นางได้อาราธนาพระศาสดาพรอ้ มด้วยภกิ ษสุ งฆ์ประทับอยู่ ณ ปราสาทนนั้ เปน็ เวลา ๔ เดือนเพ่ือทำการฉลองปราสาท เม่ือพระดถาคดเจ้ารับแลว้ นางกเ็ ตรียมการถวายอาหาร เครอื่ ง- อปุ โภคอนื่ ๆ แด'ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธองค์เปน็ ประมุข ครง้ั นัน้ มีสดรผี เู้ ปน็ สหายของนางวิสาขาคนหนงึ่ นำผ้าซึ่งมีคา่ ถึง ๑,๐๐๐ กหาปณะ เพอ่ื จะปพู นื้ ปราสาท จงึ บอกนางวสิ าขาว่า “สหาย! ขา้ พเจ้านำผา้ มาผนื หนึ่ง ท่านจะให้ปู ณ ทใ่ี ด” นางวิสาขาตอบวา่ “สหาย! ข้าพเจ้าจะตอบวา่ ไมม่ ีสถานทจี่ ะใหป้ ู ท่านกจ็ ะเขา้ ใจว่า ข้าพเจา้ ไม่ ปรารถนาจะให้ท่านรว่ มกุศล เพราะฉะนน้ั ขอใหท้ ่านตเู อาเองเถิด เหน็ สมควรปลู ง ณ ท1่ีใดกป็ ูลง ณ ท่นี ั้น” นางเดินสำรวจทัว่ ปราสาทกม็ องไมเ่ หน็ ทใี่ ดท่จี ะปูดว้ ยผ้ามีราคาน้อยกวา่ ๑,๐ ๐ ๐ กหาปณะเลย นางรูส้ กึ เสยี ใจท่ีไมไ่ ด้สว่ นแห่งบญุ ในปราสาทนน้ั จึงไปยนื รอ้ งไห้อยู่ ณ ท่ีแหง่ หนึ่ง ข้าพเจ้าเดนิ ไปพบเธอเขา้ โดยบงั เอิญ เม่ือไต่ถามทราบความแล้ว ข้าพเจ้าจึงแนะให้ นางปลู าดผา้ นั้นลงในท่ีแห่งหนึง่ พรอ้ มด้วยปลอบโยนวา่ “นอ้ งหญิง! ผ้าซ่งึ ปทู ี่เชงิ บันไดนี้ ย่อมอำนวยผลมากมีอานสิ งสไ์ พศาล เพราะภกิ ษุ ท้ังหลายเม่อื ลา้ งเทา้ แลว้ ยอ่ มเชด็ เทา้ ดว้ ยผ้าซ่ึงอยูด่ รงนี้แลว้ เขา้ ไปข้างใน” นางดืใจอยา่ งเหลือล้นทส่ี ามารถหาทีป่ ูลาดผ้าได้สมปรารถนา ได้ยินว่านางวิสาขาลมื กำหนดทีต่ รงน้ันไป www.kalyanamitra.org

๑1® 6 นางวิสาขาได้ถวายทานแกภ่ กิ ษุสงฆ์มพี ระพทุ ธเจา้ เปน็ ประมุขดลอดเวลา ๔ เดือน ใน วนั สุดท้าย ไดถ้ วายจีวรเนอื้ ดืมรี าคามาก เฉพาะจีวรทีถ่ วายแก่พระซึ่งออ่ นพรรษาทีส่ ดุ กม็ ีราคา ถงึ ๑ ,๐ ๐ ๐ กหาปณะ ไนสมัยเมือ่ พระพทุ ธองค์ยงั ทรงพระชนมอ์ ยู่ ไม่มสี ตรีใดทำบุญเกินหรือแม้ แดเ่ พยี งเทา่ นางวิสาขาเลย ในวนั ทฉี่ ลองปราสาทน่นั เอง เวลาบา่ ยนางวิสาขาผ้อู ันบดุ รและหลานแวดลอ้ มแลว้ เดนิ เรยี นรอบปราสาท เปล่งถอยคำออกมาด้วยความเบิกบานใจว่า ■ บดั นค้ี วามปรารถนาของเราทจ่ี ะถวายวหิ ารทา1แปนี ปราสาทใหมม่ เี ครอ่ื งฉาบทา อยา่ งดสี ำเรจ็ แลว้ ■ บดนค้ี วามปรารถนาของเราทจ่ี ะถวายเสนาสนภณั ฑ์ มเี ดยี งตงและหมอนเปน็ ตน้ สำ- เรจ็ บรบิ รู ณแ์ ลว้ ■ บดั นค้ี วามปรารถนาของเราทจ่ี ะถวายสลากภตั ตว้ ยอาหารทส่ี ะอาดประณตี สำเรจ็ บรบิ รู ณแ์ ลว้ ■ บดั นค้ี วามปรารถนาของเราทจ่ี ะถวายจวี รทานตว้ ยผา้ ทท่ี ำจากแควน้ กาสี ผา้ เปลอื ก ไมแ้ ละผา้ ผา้ ยเปน็ ตน้ สำเรจ็ บรบิ รู ณแ์ ลว้ ■ บดั นค้ี วามปรารถนาของเราทจ่ี ะถวายเภสชั ทานมเี นยใส เนยขน้ นา้ี มน้ นา้ี ผง้ึ และ นา้ี ลอ้ ยเปน็ ตน้ กส็ ำเรจ็ บรบิ รู ณแ์ ลว้ ภิกษุทงั้ หลายได้ฟงั เสียงของนาง แล้วกราบทูลพระศาสดาว่า “พระองค์ผ้เู จริญ ขา้ พระองค์ท้ังหลายไม่เคยไดย้ ินหรือได้เห็นนางวสิ าขาขบั รอ้ งเลย มาวันนน้ื างพรอ้ มดว้ ยบุดรและหลานเดนิ วงเรียนปราสาทขบั ร้องอยู่ ดีของนางจะกำเรบิ หรอื นาง เปน็ บ้าประการใด,, พระศาสดาตรสั ว่า “ภกิ ษุท้ังหลาย! ธิดาของเราหาไดข้ ับรอ้ งไม่ แด่เพราะอัธยาศยั ใน การที่จะบรจิ าคของนางเตม็ บริบูรณ์แลว้ จีงฟลง่ อุทานดว้ ยความเบิกบานใจ” พระธรรมราชา ผู้ฉลาดในการแสดงธรรมเมอ่ื จะทรงแสดงธรรมให้พิสดารออกไป จงึ ตรัสวา่ “ภกิ ษทุ ั้งหลาย! วสิ าขาธิดาของเรา นอ้ มจิตไปเพอื่ ทำกุศลด่าง ๆ เม่ือทำไดส้ ำเรจ็ สม ความปรารถนาก็ยอ่ มบันเทงิ เบิกบาน ปานประหนึง่ นายมาลาการผู้ฉลาดรวบรวมดอกไม้นานา พันธ์ไรแ้ ลว้ ร้อยเป็นพวงมาลยั ให้สวยงามฉะนั้น’, แล้วพระจอมมนุ ีทรงยาํ้ อกี วา่ “นายมาลาการผฉู้ ลาดยอ่ มทำพวงดอกไม้เปีนอันมากจากกองดอกไม้ ทเี่ กบ็ รวบรวมไวฉนั ใด สัตว์ผูเ้ กดิ มาแล้วและจะตอ้ งตาย กพ็ ึงส่ังสมบุญกุศลไว้ ใหม้ ากฉันน้นั ” “อาวโุ ส! บุคคลผนู้ ่ังคัง่ ด้วยทรพั ย์ และสมบรู ณด์ ้วยศรทั ธานัน้ ค่อนขา้ งจะหาไดย้ าก ผู้ มศี รัทธามกั จะมที รัพยน์ อ้ ย ส่วนผมู้ ที รพั ย์มากมักจะขาดแคลนศรัทธา อปุ มาเหมือนนายชา่ ง ผฉู้ ลาดแด่ขาดดอกไม้ สว่ นผู้มดี อกไมม้ ากมูล แดก่ ็ขาดความสามารถในการจัดเสยี อีก ส่วนนาง วิสาขาพรัง่ พร้อมสมบูรณท์ ัง้ ศรัทธาและทรัพย์ เธอจงึ มที ัง้ ทรัพยภ์ ายนอกและทรพั ย์ภายในบริ- บูรณ์” www.kalyanamitra.org

6>eno วนั หนง นางวิสาขาได้อาราธนาพระภิกษุสงฆไ์ ว้เพอ๋ึ รับภตั ตาหารทบ่ี า้ นของนาง เมึอ๋ ถึงเวลาแลว้ นางจึงไหห้ ญงิ คนใช้ไปนมิ นตพ์ ระ แดห่ ญงคนใช้มารายงานวา่ ในวดั เชดวนั ไม่มพี ระ- สงฆอ์ ยู่เลย มแี ดน่ คั คบรรพช้ต (นกิ บวชเปลอื ย) ทั้งสนั กำตังอาบน้ัาฝนอยู่ วนั นน้ั ฝนตกหนกั มาก เวลานั้นพระศาสตายังมไี ด้ทรงบ้ญญิติสิกขาบทหา้ มพระเปลือยกายอาบนั้า เมือ๋ ฝนตก ไหญ่ ภิกษุทง้ั หลายก็ดีใจภนั ใหญ่ เปลือยกายอาบนั้าเกล๋ึอนเขตวนาราม หญงิ คนใชไ้ ม่รจู้ งึ เช้าใจว่า ภกิ ษุเหลา่ นนลว้ นเป็นนกั บวชเปลือยสาวกของนคิ รนถน์ าฎบุตร (พระในศาสนาเซน-ผู้เขียน) นางวสิ าขาเป็นผฉู้ ลาต เม่ือได้ฟงั ตังนน้ั ก็เชา้ ใจเร่อื งโดยดลอต จึงให้คนรบั ใชไ้ ปนมิ นต์ ภิกษอุ ีกครงั้ หนงึ่ นางกตับไปครั้งนีภ้ ิกษไุ ด้อาบน้าั เสร็จเรยี บว้อยแล้วและครองจวี รแล้ว คนรับใช้จึง เหน็ ภิกษุอยู่เตมิ เขตวนาราม และอาราธนาว่าถึงเวลาภตั กิจแลว้ วนั นัน้ เองนางวิสาขาปรารภเรอื่ งนี้ ทลู ขอพรพระผ้มพี ระภาคเจา้ ว่า เมอ่ึ ถึงฤดูฝน เชา้ พรรษา นางขอถวายผา้ อาบนาั้ ฝนแด่พระภิกษทุ งั้ หลายเพีอใชอ้ าบน้ัา พระพุทธองคท์ รง อนุญาตให้ถวายได้ ประชาชนทงั้ หลายพาภนั เอาอยา่ ง ประเพณกี ารถวายผ้าอาบนั้าฝนจึงมีมาจน กระทั้งหตงั พุทธปรนิ ิพพาน1 ดูกอ่ นอาวโส! ผู้ฉลาดยอ่ มหาโอกาสทำความดีได้เสมอ พทุ ธบริษทั ในรน่ หตงั เปน็ หน้ี ความดีของนางวสิ าขา ในฐานะเป็นผรู้ เิ รืม่ ส่งี ที่ดีงามไวใ้ หค้ นท้งั หลายถือเป็นเยีย่ งอย่างดำเนิน ดามมากหลาย ดว้ ยประการฉะนี้ เม่ือพระอานนท์กล่าวจบลงเหน็ พระภมั โพชะยังคงนั้งนีง่ อยู่ ท่านจึงกลา่ วต่อไปวา่ “ภราดา! เรือ่ งพุทธจริยาและบคุ คลผู้เก่ียวชอ้ งอันน่าสนใจน้นั มมี ากหลายเหลอื ท่จี ะพรรณนาให้ หมดในครงั้ เดียวได้ ขา้ พเจ้ารสู้ ึกว่าเทา่ ทน่ี ำมาเลา่ แก่ผมู้ อี ายุก็พอสมควรแล้ว ทา่ นยังมโี อกาสท่ี จะรับทราบและศึกษาในโอกาสตอ่ ไปอีก อนึ่ง เวลานี้ก็เยน็ มากแล้ว ท่านและขา้ พเจ้ายงั มไี ดส้ รง นัา้ ชำระกายให้สะอาดเพอึ๋ เตรียมตัวเชา้ สู่ฑฏิ บธรรมสุขวหิ ารและพิจารณาธรรมตลอดปฐมยามแหง่ ราตร”ี พระก้มโพชะลกุ ข้นึ น่ังกระโหย่ง ประณมมอี เปล่งวาจาสาธสุ ามคร้ังแล้วกล่าวว่า “ขา้ แดพ่ ระพทุ ธอนชา! เปน็ ลาภอนั ประเสรฐิ แหง่ โสตของขา้ พเจา้ ทไ่ี ดฟ้ งั พทุ ธจรยิ า จากทา่ นผเู้ ปน็ เสมอื นองคแ์ ทนแหง่ พระศาสดา ขา้ พเจา้ ขอจารกึ พระคณคอื ความกรณุ าของทา่ น ไจด้ ว้ ยความเคารพอกั การะอยา่ งสงู ยง่ี ” แลว้ พระอมั โพชะกก็ ราบลง ณ บาทมลู แหง่ พระอานนท์ ดว้ ยเบญจางคประดษิ ฐ์ ๑. โปรดฅพู ๘ ประการทนางวสาขาทลู ขอพระพทุ ธองค์ พระวนิ ยั ปฎี ก (จวี รขนั รนะ) เลม่ ๕ ขอ้ ๑๕๓ www.kalyanamitra.org

6)CT>G) ๑๘ ขอรอนกลา่ วถึงจริยาบถแห่งพระอานนท์ พระอนุชารว่ มพระทัย สมยั เมอ พระพทุ ธองทย์ ังทรงพระชนมอ์ ยู่ ตอนสายวันหนง พระอาทติ ย์โคจรขึน้ เกือบจะถึงกง่ึ ฟ้าทางด้านตะวนั ออกแล้ว แต่ ลมเช้าก็ยังพัดมาเบา ๆ ความสดชืน่ แผ่ปกคลุมอยทู่ วั่ พระเชตวันมหาวิหาร ความรม่ รื่นแห่งอา- รามผสมดว้ ยความสงบระงับภายในแหง่ สมณะผ้อู าศัยอยู่ ทำให้อนาถปิณฑิการามปรากฏประ- หนงึ่ โลกทพิ ยซ์ งึ่ มแี ด่ความสงบเย็น เสยี งภกิ ษใุ หมส่ าธยายพระพุทธพจนศ์ ังอย่เู ป็น ระยะ ๆ นอกจากนืย้ ังมบี างท่านเดิน จงกรมพจิ ารณาหัวขอ้ กรรมฐานท่ีอาจารยบ์ อกให้ เพ๋อี ทำลายอาสวะซ่งึ หมกั ตองอยใู่ นจติ ใจเป็น กเิ ลสสานสุ ยั อนั ติดตามมาเป็นเวลาชา้ นาน บางรูปชักและย้อมจีวร บางท่านกวาดลานพระวหิ าร และเตรียมอาคนั ดกภัณฑต์ ่างชนิดเพอ่ื ภิกษตุ ่างถ่ีน ผู้จะเดนิ ทางมาเฝาื พระศาสดา ทงั่ หมดนเึ่ ป็นไป โดยอาการสงบ เปน็ เคร่ืองนำมาซง่ึ ศรัทธาเล่ือมใสแก่ผทู้ ศั นายง่ิ นัก เม่ือพระผมู้ ีพระภาคเจ้าผอู้ นันดชินไดเ้ สดจ็ ผ่านมา ภกิ ษผุ ้นู ง่ั อยู่ก็ลกุ ขน้ึ ยนื ถวายความ เคารพ ผเู้ ดินอย่กู ห็ ยุดเดนิ ภกิ ษผุ ้กู ำลังทำงานอยา่ งใดอยา่ งหน่งึ กห็ ยดุ งานไว้ชัว่ คราวเพ่อื แสดง อาการคารวะ และมองดพู ระศาสดาด้วยสายตาอนั แสดงถงึ ความเลอ่ื มใสสกี ชง้ึ พระจอมมุนที รงหกั ทายภกิ ษุบางรปู และทรงแนะนำชอ้ ธรรมบางประการแลว้ เสดจ็ เลยไป เมื่อถงึ กฏุ หิ ลังหนึง่ พระพทุ ธองคป์ ระหบั ยืนนงึ่ ครู่หนงึ่ แลว้ ผนิ พระพักตร์มาถามภิกษผุ ูต้ าม เสด็จว่า www.kalyanamitra.org

๑ ๓ bo . <* Oi- <k* www.kalyanamitra.org

G)CDCD “อานนท์! ภิกษุรปู ไดอาศัยอยู่ในกฏุ ิหลังน?ี้ ” “ภกิ ษุช่อึ ติสสะพระเจา้ ข้า” พระอานนท์ทลู ตอบ “เธออยหู่ รือ?” “น่าจะอยู่พระเจ้าขา้ ” พระศาสดาเสด็จเข้าไปภายในกฏุ ิ ภาพที่ปรากฏ ณ เบอ้ื งพระพักตร์ทำให้พระองคส์ ัง- เวชสดุ ประมาณ,... ภิกษรุ ปู หน่ึงอยใู่ นมัชฌิมวยั นอนนงิ่ อยบู่ นเตยี งนอ้ ย ร่างกายของท่านปรพุ รุน ไปด้วยรอยแผล มีนาํ้ เหลอื งไหลเยมท่วมกาย เตียงและผ้าของภกิ ษุรูปนัน้ แปดเปีอนด้วยปพโพโลหด ส่งกล่ินคาวคลงุ้ ท่านนอนจมอยู่ในกองเลอื ดและหนอง ซ่ึงแห้งกรงไปแลว้ ก็มี ท่กี ำลงั ไหลเยมิ้ อยู่ กม็ ี เบอ่ื ไดย้ นิ เสยี งภิกษรุ ปู นนั้ ก็ลมื ดาข้นึ ภาพพระศาสดาซ่งึ ประทบั ยินอยู่ ณ ริมเตยี งนัน้ ทา่ ใหั้ ท่านมอี าการตะลงึ จะยกมือข้นึ ถวายความเคารพแด,ยกไม่ข้นึ เหลยี วไปอีกด้านหนงึ่ ของเตยี ง ท่านได้ เห็นพระพุทธอนชุ ายนิ สงบน่งิ อาการ^รา้ ฉายออกมาทางดวงหนา้ และแววตาของพระอานนท์ผู้ ประเสริฐ และแลว้ เม่ึอเหลยี วมาสบพระเนตรซงึ่ สาดแววแห่งพระมหากรณุ าออกมาของพระศ'พดา อกี ครั้งหนึง่ คราฑนี น้ั ความข้ึนศันุใจได้ท่วมทันหทัยของพทุ ธสาวกจนเอ่อล้นออกมาทางดวงตา ทงั้ สอง แล้วค่อย ๆ ไหลขีมลงอาบแกม้ ซ่ึงแห้งและตอบเพราะอานุภาพแห่งโรคน้นั “ดูกอ่ นดสิ สะ” พระศาสดาตวสั “เธอได้วบั ทุกขเวทนามากหรือ?” “มากเหลือเกนิ พระเจ้าขา้ เหมอื นนอนอยทู่ ่ามกลางหนาม” เสยี งซึ่งแหบเครือผา่ น ลำคอของพระตีสสะออกมาโดยยาก “ เธอไม่มเื พอ๋ึ นพรหมจารหื รอื สหธมั มืกหรอื ลัทธวิ ิหารกิ อนั เตวาสกิ คอยปฏปิ ่ดชว่ ย เหลอื อยูบ่ า้ งเลยหรือ?” “เคยมืพระเจา้ ขา้ แด1เวลาน้ีเขาทอดฑงข้าพระองคไ์ ปหมดแล้ว” “ท่าไมจงึ เป็นอยา่ งนน้ั ?” “เขาเบอ่ื พระเจา้ ขา้ เพราะข้าพระองค์ปว่ ยมานานและวกั ษาไม่หาย เขาเลยพากนั ทอดฑงขา้ พระองคไ์ ป” “อาการเรี่มแรกเปน็ อย่างไรนะ ตสิ สะ?” “แรกทีเดยี วเป็นตอ่ มเล็กๆ ประมาณเทา่ เมลด็ ผักกาด ผดขึ้นท้ัวกายพระเจ้าข้า แลว้ คอ่ ย ๆ โดข้ึนดามลำดบั ๆ เท่าเมล็ดถวเขยี ว เทา่ มะดูม และแล้วก็แตก นาั้ เหลืองไหล สรีระทัง้ ส้นิ ก็ เปน็ รนู ้อยรูใหญ่ สบงและจวี รเปรอะไปด้วยเลอื ดและหนอง อย่างนีแ้ หละพระเจ้าขา้ ” ทลู ไดเ้ ทา่ นี้ พระตีสสะกม็ อื าการหอบเลก็ นอ้ ย ออ่ นเพลยี ไมส่ ามารถทูลต่อไปได้อกี พระศาสดาและพระอานนท์เสด็จออกจากุฏินั้นไปส่โรงไฟ พระศาสดาทรงลา้ งหมอ้ น้าั ด้วยพระองค์เอง พระอานนทต์ ิดไฟ เสร็จแล้ววางหมอ้ นัา้ ไว้บนเตา ทรงรอคอยจนน้าั เตีอค แลว้ เสดจ็ ไปหามเตียงภิกษไุ ข้ พระองค์จบั ด้านหน่งึ และพระอานนท์วบั อีกด้านหน่ึง หามมาส่เรือนไฟ ภิกษุหลายรูปเตนิ มาเห็นพระศาสดาทรงกระท่าเช่นนัน้ กช็ ่วยเหลือคนละไมค้ นละมือ ทรงให้ เปขอึ้ งผา้ ของพระติสสะออกแลว้ ซกั ให้สะอาด อาบนั้าใหพ้ ระตสิ สะด้วยนัา้ อน่ ทรงชำระเรือนกาย อนั ปรพุ รุนดว้ ยพระองคเ์ อง พ เะอานนท์คอยช่วยเหลอื อยอู่ ยา่ งใกลช้ ดิ เมือร่างกายน้ันสะอาดพอ สมควรแล้ว และผ้าทซ่ี ักไว้กพ็ อนงุ่ ห่มไดเ้ รียบร้อย คร้ันพระพทุ ธองคท์ รงเหน็ ลงั ขารของพระตสิ สะ คอ่ ยกระปร้ีกระเปร่าข้นึ พอสมควรแลว้ จึงประทานพระโอวาทว่า www.kalyanamitra.org

๑en “ตสิ สะ! รา่ งกายน้ีไม่นานนกั ดอก คงจกั ต้องนอนทบั ถมแผ่นดนิ ร่างกายนเึ๊ มอ่ึ ปราศ- จากวิญญาณครองแลว้ ก็ถูกทอดทงิ้ เหมือนท่อน่Iม้ทไี่ ร้ค่าอนั เขาทิง้ เสยี แลว้ อยา่ งไม่ไยดี จงดกู ายอันเปอี ยเน่านีเ้ ถิด มนั อาดูรไมส่ ะอาด มืสีง่ สกปรกไหลเขา้ ออกอยู่เสมอ ถึง กระนัน้ ก็ดาม มันอังเปน็ ทพ่ี อใจปรารถนาย่ีงนกั ของคนผไู้ ม่ร้คู วามจรงิ ขอ้ นี”้ เม่ึอพระศาสดาแสดงธรรมจบลง พระดิสสะไตส้ ำเรจ็ พระอรทนั ดผ์ ลพรอ้ มต้วยปฏิสมั ­ ภิทา และเน่ืองจากอาการปว้ ยหนักมาก ทา่ นไม่สามารถทนต่อไปไตอ้ กี จึงนพิ พานตว้ ยอนุปาฑิ- เสสนิพพาน พระศาสดาทรงให้กระทา่ ฌาปนกจิ แลว้ ให้กอ่ เจดยี ข์ ้ืนเพ่อื บรรจุพระธาดแห่งพระ- ดิสสะน้ัน ข้อน้พี ระพุทธองคต์ รัสวา่ “ความทไ่ี ฝปโี รคเปน็ ลาภอนั ประเสรฐิ ” น้ันชา่ งเปน็ ความ จริงเสยี นก่ี ระไร! บรรดาโรคทงั้ หลายน้นั พระพทุ ธองค์ตรัสว่า “ความหวิ เปน็ โรคอยา่ งยง่ี ” ก็เป็น ความจรงิ ทไี่ มส่ ามารถจะคดั ต้านไต้ สตั วท์ ้งั หลายอาจจะว่างเรน้ จากโรคอ๋นื ๆ ๑ ปีบา้ ง ๒ ปีบ้าง ๕ ปีบ้าง ๑๐ ปีบ้างกพ็ อมื แตไ่ ครเล่าจะวา่ งเรน้ จากโรคดอี ความหิวแมเ้ พียงวนั เดยี ว โรคดีอความหิว นจึ๊ ึงต้องการบำบัดอยดู่ ลอดเวลาดลอดอายุ การที่มนุษย์ต้องว่งี เต้นชนิด “กลางคนื เปน็ ควนั กลางวนั เปน็ เปลว” นั้น สว่ นใหญ่ก็เพ่อื นำปัจจัยชื่งสามารถบำบดั ความหิวนีเ้ อง มาปรนเปรอร่างกายอัน พร่องอยเู่ สมอ นอกจากโรคประจำคอื โรคหวิ แล้ว องั มโื รคอน่ึ ๆอีกมากหลายคอยบีบคนั้ เสยี ดแทงไห้ มนุษยต์ ้องกระวนกระวายปวดร้าวทัง้ ทางกายและทางใจ และ......จะมืเวลาไดเลา่ ทมี่ นษุ ย์จะตอ้ งการเพอ่ื นผเู้ ห็นใจ เสมอเหมือนเวลาบํวยหรือ อาพาธหนกั ในท่านองเดยี วกนั จะมืมืดรไดเล่าจะเบอ๋ึ หน่ายและรำคาญเพือ่ นไนยากทกุ ขเ์ สมอ ตว้ ยมดื รเทียม ความพอไจชว่ ยเหลือกนั ตามฐานะและโอกาส นา่ จะเปน็ หน้าที่ของมนษุ ยผ์ ูไ้ ตร้ ับการ ศกึ ษาดีแล้ว นอกเสยี จากเขาผูน้ ้นั จะเป็นมนุษยแ์ ต่เพยี งกาย และไตร้ บั การศกึ ษาเพียงครงึ่ ๆ กลางๆ เทา่ น้นั อกี ครั้งหนง พระพทุ ธองคม์ ืพระอานนท์เป็นปจั ฉาสมณะ เสดจ็ ไปดามเสนาสนะต่าง ๆ แอดพระเนตรเหน็ ภิกษุอาพาธหนักรปู หนง่ึ นอนจมกองอุจจาระและปสั สาวะของตนอยู่ ภิกษุรปู นนั้ บํวยเป็นโรคหอ้ งร่วงไมม่ ไื ครพยาบาลเลย ท้ังน้เี พราะเมื่อคราวทา่ นปกดดิ ีอยู่ ท่านไมเ่ คยอุป- การะไคร พระพทุ ธองคอ์ ันพระมหากรณู าเตอื นแลว้ ไต้ไหพ้ ระอานนทไ์ ปน่าน้าั มา พระองค์ราดรด ลง พระอานนทข์ ัดสี พระองคท์ รงยกศีรษะ พระอานนท์ยกเห้า แลว้ วางไรบ้ นเดียงนอน ไหฉ้ นั คลานเภสัชเทา่ ท่พี อจะหาไต้ เยน็ วนั น้นั เองก็ทรงใหป้ ระชมุ สงฆ์ ปรารภขอ้ ทีภ่ กิ ษอุ าพาธไมม่ ผื ูพ้ ยาบาลไต้รบั ความ ลำบาก แลว้ ตรสั พระพุทธพจนอ์ ันจับใจว่า “ภิกษุทั้งหลาย! พวกเธอบดั นัไ้ ม่มีมารดาไมม่ ีบิดาแลว้ . ล้าพวกเธอไม่รกั ษา พยาบาลกันเองใครเลา่ จะพยาบาล ภกิ ษุทง้ั หลาย! ผูใ้ ดมีความประสงค์จะปฏบิ ัตบิ 0ารูงเรา ขอให้ผู้นนปฏบิ ตั บิ ำรงุ ภกิ ษุอาพาธเถิด เท่ากบั ไต้ปฏิบตั ิบำรงุ เรา “ภิกษทุ ั้งหลาย! เมื่อภิกษอุ าพาธลง ภิกษผุ ู้เปนี ศษิ ยพ์ ึงรกั ษาพยาบาลจนกว่า เธอจะหาย ล้าศิษยอ์ าพาธลง อปุ ชฌายะอาจารยพ์ งึ ทำเช่นเดยี วกัน ภกิ ษุรปู ใดไม่ทำ ภิกษุ www.kalyanamitra.org

<J) CT> <ร£ น้นั ยอ่ มเปน็ อาบตั ิ คอื ฝา่ ฝืนระเบียบของเรา ถ้าอุป็ชฌายะอาจารยไ์ มม่ ี ใหภ้ กิ ษผุ รู้ ว่ ม อุบชี ฌายะเดียวกนั ปฏิบตั ิ ถ้าไมท่ ำย่อมเปน็ อาบตั ิ อน้ัง ถ้าภิกษุร่วมอุป็ชฌายะอาจารย์ เดียวกนั ไมม่ ีให้เป็นหนา้ ทีของสงฆ์ที่จะพงึ รักษาพยาบาลเธอจนกกว่าจะหาย อย่าไดที อด ทงึ้ เธอไวเ้ ดียวดาย” ความสำนกึ ในพระพุทธรัจนะน้ีเอง เปน็ เหตุใหภ้ ิกษทุ ั้งหลายแมจ้ ะมาจากวรรณะด่างกนั ตระกูลดา่ งกนั แด่เม่อึ มาสู่ธรรมวนิ ัยน้แี ล้ว กม็ ีความรู้สึกตอ่ กนั ฉันพ่นี ้องซ่งึ มพี ระบรมศาสดาเป็น บดิ า มธี รรมวนิ ัยเป็นมารดามองกนั ดว้ ยสายดาทแ่ี สดงไมดรีจิด มภี ราดรภาพแผป่ กคลุมอยทู่ ว้ั รม่ เงา แห่งกาสาวพัสตร์ นอกจากจะมดี ่อเพีอ่ นพรหมจารีแลว้ ภราดรภาพซ่ึงเอิบอาบอยใู่ นจิตใจของภิกษุ ทง้ั หลาย กงั ไดแ้ ผ่ไปถงึ สามัญชนท้วั ไปและดริ จั ฉานอกิ ด้วย สมณะเปน็ เพศสูง และมีน้าั ใจนา่ รกั น่าเคารพยี่งนัก ทา่ นพร้อมทจี่ ะเขา้ ใจผู้อึ๋น แต่ดเู หมอื นสามญั ชนไมค่ อ่ ยจะเข้าใจท่านเลย ความ เผื่อแผ่และเมตตากรุณาซง่ึ ไดส้ ่ังสมอบรมมานัน้ อยูต่ วั แมบ้ างทา่ นจะประพฤดพิ รหมจรรยอ์ ยูม่ ิได้ ตลอดชวี ติ จำเปน็ ด้องสึกออกมาดำรงชีพเยย่ี งคฤหัสถท์ ้ังหลาย ความเผื่อแผ่และเมตตากรณุ าหวนใจ ตอ่ ความทกุ ขข์ องผูอ้ ่ึนก็หาไดค้ ลายลงไม่ มีความรูส้ กึ เหมอื นมนษุ ยท์ ัง้ โลกเป็นญาดิของตน จงึ คอย หาโอกาสท่ีจะช่วยเหลิอผัอ๋นื ตามฐานะและจังหวะท่ีมาถึงเขา้ จนบางครง้ั ทำใหผ้ อู้ น๋ึ เขา้ ใจผิดไปใน ทางรา้ ย โดยเฉพาะอยา่ งย่ีงผู้,ที่ม1ีใจแคบ มองเหน็ การทำความดิของผอู้ ึ่นด้วยสายตาทไ่ี ม่ไวว้ างใจ คิดวา่ เขาคงจะมเี จตนาไม่บรีลุทธ้ิอยเู่ บื้องหลง คนทีท่ ำความดีโดยมไิ ด้หรังผลตอบแทน จะไม่มอี ยู่ ในโลกบา้ งเชียวหรือ? กระไรเราจะใจแคบจนไมพ่ ยายามมองเจตนาดีของผอู้ น่ึ บา้ งเลย! อีกครงหนง พระผคั คุณะอาพาธหนกั พระอานนท์ไดท้ ราบจึงกราบฑลพระ์ ผ้มู พี ระ­ กาคเพ่ีอไปเยี่ยมไข้ พระองคเ์ สดจ็ ไปเยย่ี ม ตรัสถามถึงอาการปวย พระผัคคุณะทลู วา่ อาการปวย หนกั มาก มีทุกขเวทนากล้าแขง็ ลมเสียตแทงศรี ษะเหมอื นถกู เฉือนด้วยมดี โกนอันคมกรีบ ปวด ห้องเหมอื นบรุ ุษฆา่ โคเอามีดชำแหละโคท่ีคมมาชำแหละหอ้ ง เจบ็ ปวดเร่ารอ้ นฑวกายเหมอื นถูก ยา่ งบนหลุมถา่ นเพลงิ พระผมั ีพระภาคเจ้าแสดงธรรมพรรณนาความทุกขแ์ หง่ สงั ขาร อันมผี ลสึบเน่อึ งจาก กิเลสและกรรมของดน จนพระผคั คุณะไดส้ ำเรจ็ เปน็ โสดาบัน ครงหนง พระคริ ีมานันฑะอาพาธหนัก พระอานนท์ทราบเรื่องนีแ้ ล้วทูลอาราธนาให้ พระศาสดาเสดจ็ ไปเยย่ี ม เน่อึ งจากพระพทุ ธองค์กงั ทรงมีภารกจิ บางอย่างอยู่ จึงเสด็จไปมิได้ แด่ ทรงใหพ้ ระอานนท์เรยี นสัญญา ๑๐ ประการแล้วไปสาธยายให้พระคิรีมานนั ทะฟัง พระอานนท์ ครั้นเรียนสัญญา ๑๐ ประการอยา่ งแม่นยำแลว้ กน็ ำไปสูส่ ำนักของพระคิรมิ าบันทะ สาธยาย สัญญา ๑0 ประการ ใหฟ้ ังโดยใจความดังน “รูป คอื ถอ้ นทกุ ขถ์ ้อนหนง ซึง่ ประกอบขนจากธาตทุ ง้ั ๔ กล่า7คอื ดิน นํ้า ลม และไฟ เป็นไปโดยจักร ๔ คือ ยนื เดิน น้ัง นอน อนั รวมเรียกวา่ อริ ยิ าบถ มีทวาร 6 คอื ตา ๒ห เ®จมกู 1®ปาก ๙) ทวารหนัก ๑ ทวารเบา ๑ อันเปน็ ทหี่ ลงั่ ไหลออกแห่งดัวปลวก คือ www.kalyanamitra.org

(S)cnb ส์ง่โสโครกตา่ ง ๆ ฃต้ื าไหลออกจากตา ขห้ึ ูไหลออกจากชอ่ งหู ฯลฯ ทวั่ สรรพางคม์ ีรเู ล็ก ๆ เปน็ ท่ีหลงั่ ไหลออกแหง่ ล่ังสกปรกอนั หมักหมมอยภู่ ายใน พระศาสดาจิงเปรยี บรูปกายนี้ เหมือนจอมปลวกบา้ ง เหมือนหบ้อตน่ บ้าง เวทนาคือความเสวยอารมณ์ เปน็ สขุ บา้ ง เปน็ ทกุ ข์บ้าง เฉยๆ บา้ ง สัญญา คือความทรงจำไต่หมายรซ้ ง รูป เสียง กลน รส และโผฎฐพั พารมณ์ คอื สงซงคูกต้องไต่ตว่ ยกาย .สงั ขาร คอื สภาพทป่ี รุงแตง่ จติ ใหเ้ ปน็ ทุศลบา้ ง อกศลบ้าง เปน็ กลางๆ บ้าง วญิ ญาณ คอื การรับรูอารมณอ์ ันผา่ นมาทางตา หู จมก ลนั่ กายและใจ ท่งั หมดนร้ี วมเรียกว่าขันธ์ ๕ต่วนมสื ภาพเป็นทุกขเ์ พราะทนอJยไู่ ม่ไต่ ไม่เท่ียง เพราะปรวนแปรอยเู่ สมอ เปน็ อนตั ตาเพราะสืนไม่ไต่ ไมเ่ ป็นไปตามปรารถนาว่าจงเป็น อย่างนเี้ ถดิ อย่าเปน็ อยา่ งนนเลย ทง่ั หมดที่กลา่ วมาน้ี พระผู้มืพระภาครวมเรยี กว่าอนิจจ- สญั ญาและอนัตตาสญั ญา เพอให้สัญญาทัง่ สองประการไตร่ บั อุปถมั ภ์ พระพุทธองภ์ทรงสอนให้พิจารณา อสภุ สญั ญา คือความไม่งามแหง่ กายน้ี โตยอาการว่า กายนตี้ ง้ั แต่ปลายผมลงไป ตั้งแตพ่ นื้ เทา้ ขึ้น มา เตม็ ไปดว้ ยของไม่สะอาดมปี ระการด่าง ๆ กล่าวคือ ผม ขน เลบ็ ฟัน หนัง เนอื้ เอน็ กระดูก เยื่อ ในกระดูก มา้ ม หัวใจ ดบั พังผดื ไต ปอด ไส้ใหญ่ ไส้นอ้ ย อาหารใหม่ อาหารเกา่ ดี เสลด หนอง เลอื ด เหงือ่ 'นามันขน้ น้ํามันเหลว นีา้ ตา น้าี ลาย นา้ี ไขขอ้ น้าี มตู ร อาการหรอื ส่ีงดงั กลา่ วมาน้ี ย่อมใหท้ ุกข์ใหโ้ ทษเมอ๋ึ มอี าการเปล่ยี นแปลง เปน็ บ่อเกิด แห่งโรคนานาชนิด เช่น โรคดา โรคหู โรคในจมูก โรคลำไส้ โรคไต โรคมา้ ม โรคดบั โรคเกีย่ วกับอุจ- จาระ ปัสสาวะ ฯลฯ การพจิ ารณาเห็นโทษแหง่ สง่ิ เหลา่ น้วี า่ เปน็ รงั ของโรคนน่ั แล เรยี กว่า อาทนี วสญั ญา ร่างกายน้ีเป็นทนี่ ำมา คอื เปน็ ส่ือแหง่ ความดรืกในเร่อื งกามบา้ ง เรื่องพยาบาท เร่ือง เบยี ดเบยี นบ้าง วติ กบา้ ง ทัง้ ๓ นี้ เมือ่ จะตัง้ ลงก็ตงั้ ลงในกายนี้ การกำหนดใจประหารกามวิตกพยา­ บาทวติ ก และวิหิงสาวิตก เรียกวา่ ปหานสญั ญา เมอ่ื ประหารไดแ้ ส้ว ความกำหนัดพอใจในสิง่ อนั เปน็ ท่ตี ้งั แหง่ ความกำหนัดพอใจก็ คลายลง พอใจในการทีจ่ ะสำรอกราคะเสยี เรียกว่า วริ าคสญั ญา การดับกเิ ลสทัง้ มวลให้ประสบความสงบเยอื กเยน็ ได้ เรยี กว่า นโิ รธ ความพอใจกำหนด ในนิโรธน้นั เรียกวา่ นโิ รธสญั ญา ความร้สู กึ ว่า โลกนี้เปน็ ที่ต้ังที่เกิดแหง่ ความรุ่นวายนานาประการ หาความสงบสุขได้ โดยยาก ไม่เพียงแตใ่ นโลกน้เี ท่าน้ัน แม้โลกทั้งปวงกต็ กอยูใ่ นสภาพเชน่ เดยี วกนั รอ้ นระออุ ยดู่ ว้ ย เพลงิ ภายในคือกิเลส แส้วไมป่ รารถนาโลกไหนๆ เรยี กว่า สพ่ั พโลเก อนภริ ดสญั ญา www.kalyanamitra.org

ค cr>rr} การกำหนดใจไมป่ รารถนาสงั ขารทงั้ ปวง ไม'่ ว่ามใี จครองหรือไมม่ ีใจครอง ไม่ยึดมัน่ ถอื มน่ั ปลอ่ ยวางซ่ึงส่งี ทเี่ คยยึดถือไว้ ย่อมประสบความเบากาย เบาใจเหมือนคนปลงภาระหนกั ลง เสยี การกำหนดใจดังนเ้ี รยี ก สพั พลงั ขาเรส อนฏิ ฐสญั ญา หรือ อนจิ จสญั ญา การกำหนดลมหายใจเขา้ ออก มสื ดติ ั้งไว้ท่ีลมหายใจ เม่ือหายใจออกยาวกร็ วู้ ่ายาว เมอื่ หายใจออกส้นั ก็รวู้ ่าส้นั ท้งั นเี้ พื่อเป็นการบรรเทากามราคะและความหลงใหล เรียก รานาปานสติ พระคิริมานนั ฑะสง่ กระแสจติ ไปตามธรรมบรรยายของพระอานนท์ รูส้ ึกซาบซงึ้ ซึม ทราบ ปตี ิปราโมชเกดิ ซึน้ เปน็ ปฏิกริ ิยาแห่งธัมโมชปัญญา สามารถข่มอาพาธหนักเสยได้ ทา่ นหาย จากอาพาธนัน้ ด้วยฟงั สัญญา ๑๐ ประการจากพระพทุ ธอนชุ า นอกจากบรรพชติ แลว้ ยงั มคี ฤหสั ถอ์ ีกมากหลายซึ่งพระอานนท์ได้ช่วยเหลอื ในยาม เจบ็ ปว่ ย เป็นดน้ ว่าท่านอนาถปณิ ฑิกเศรษฐี และคฤหบดีนามวา่ สิรวี ้ฑฒะชาวเมืองราชคฤห์ และ คฤหบดนี ามวา่ มานทนิ นะชาวเมืองราชคฤทเ์ ข่นเดียวกัน แนน่ อนทเี ดยี ว การอปุ การะชว่ ยเหลอื ผอู้ น๋ี คราวอาพาธนน้ั ย่อมเปน็ สง่ิ ประทบั ใจอยตู่ ลอด กาลทง้ั แกผ่ รู้ บั และแก,ผ ใู้ ห ้ โรคเปน็ ศตั รขู องชวี ติ การชว่ ยกำจดั โรคเทา่ ทบั ชว่ ยกำจดั ศตั รขู องชวี ติ ทา่ นองเดยี วทบั กเิ ลสเปน็ ศตั รขู องจติ ใจ การชว่ ยกำจดั กเิ ลสจงึ เทา่ ทบั ชว่ ยกำจดั ศตั รู ของจติ พระบรมศาสดาและพระพทุ ธอนชาอานนทน์ น้ั เปน็ กลั ยาณมติ รแหง่ มวลชน เปน็ ทพ่ี ง่ึ ไดท้ ง้ั ทางกายและทางจติ จะหากลั ยาณมติ รใดเลา่ เสมอเหมอื นหรอื ยง่ิ กวา่ ทา่ นผทู้ รงคณอนั ประเสรฐิ น้ี www.kalyanamitra.org

๑๓๘ ๑๙ นา้ํ ใจและจริยา เช้าวนั หนง พระอานนทเ์ ช้าไปบิณฑบาตในเมอื งสาวตั ถี ไดพ้ บพราหมณ์นาม วา่ สังคฑะ ผมู้ ืความเชอถือว่า บุคคลจะบริลุทธไิ ดด้ ้วยการอาบนํ้าในแมน่ ํา้ คงคาวนั ละสาม ครง้ั คือเชา้ กลางวัน และเยน็ บาปอนั ใดท่ีทำในเวลาราตรี บาปน้ันยอ่ มลา้ งไดล้ อยไดด้ ้วย การอาบนาํ้ ในเวลาเชา้ และอาบน้าํ ในเวลากลางวนั เพอล้างบาปท่ที ำตั้งแต่เช้าจนเที่ยง อาบนํ้าในเวลาเยน็ เพอล้างบาปอันอาจจะเกิดฃ้นึ ในเวลาหลังเทย่ี ง นาํ้ ท่ีจะอาบนัน้ ต้อง เปึนนา้ํ ในแมค่ งคา โดยถือว่าไดไ้ หลมาจากแดนสวรรค์ ผา่ นเศยี รพระศิวะผเู้ ปน็ เจา้ มาแล้ว ไม่เพียงแต่ล้างบาปอยา่ งเดียวเทา่ น้ัน แต่สามารถบำบัดโรคภยั ไข้เจ็บอกี ดว้ ย และเมอ อาบน้าั ในแม่นา้ํ คงคาทุกวนั ตายแล้วย่อมไปสูส่ วรรค์ ได้สถติ อยกู่ บั พระผเู้ ปน็ เจ้า ด้วยเหตุ น่ี จง็ เป็นของธรรมดาท่ีจะมองเห็นโยคแี ละผ้บู ำเพญ็ พรตนิกายต่าง ๆ ทัง้ สองส์งแมน่ ้ัไ- คงคาตอนเหนือแถบภูเขาหมิ าลยั ทรมานตนอยู่ด้วยวธิ แี ปลกๆ ตามแต่ตนจะเห็นวา่ อยา่ งไหนดีและสามารถเชา้ ถงี พระผู้เปน็ เจ้าได้ บางพวกนอนบนหนาม บางพวกคลุกตน ด้วยฃื้เลา้ บางพวกยนื ยกขาช้างเดียวอา้ ปากกนิ ลมชมจันทร์ บางพวกยืนเอามอื เหนี่ยวก่ิง- ไม้จนเลบ็ ยาวออกมาแทบจะทะลุหลังมือ บางพวกบูชาไฟและบุชาพระอาทิตย์ แต่ลม็ ือยู่ ไม่น้อยทโิ ยคบี างพวกบำเพญ็ เพยี รทางจิตจนไดบ้ รรลุฌานขน้ั ต่าง ๆ สามารถมองเห็น เหตุการณท์ ง้ั อดีต อนาคต เหมือนประสบมาเอง บางคนสามารถไดเ้ จโตปรยิ ญาณ คอื ! วาระจติ 1ของผู้อน ตอบป็ญหาได้ โดยท่ีผู้ถามเพยี งนืกถามอยใู่ นใจเท่านนั้ พระอานนทไ์ ด้เหน็ สังครวะพราหมณ์ผูถ้ ือการลงอาบนาั้ ในแม่น้าํ คงคาเปน็ อาจิณวัตร ดังนั้นแล้ว มากราบทูลพระผมู้ พี ระภาคเจ้าว่า www.kalyanamitra.org

acng www.kalyanamitra.org

«๔0 “พระองค์ผู้เจรญิ ! ศังครวะพราหมณเ์ วลานอื้ ยู่ในวัยชรา มีอธั ยาศยั งามพอสนทนาได อยู่ แต่อาศัยความเชอื่ ถอื เกา่ ๆ จึงองั มองไมเ่ หน็ ทางปฎปิ ติท่ถี ูกดอง ขอพระผมู้ ีพระภาคจงอาศยั พระมหากรณุ า เสด็จไปโปรดศังครวะพราหมณศ์ ักครงเถดิ ,, พระพทุ ธองค์ทรงวับอาราธนาของพระอานนทด์ ้วยอาการดุษณี วนั รงุ่ .ขึน้ เสดจ็ ไปสู่ นเิ วคนข์ องพราหมณ์น้นั เหมอี นเสดจ็ เย่ียมอยา่ งธรรมดา เม่อึ ศัมโมฑนยิ กถาลว่ งไปแลว พระพุทธ- องค์จึงตวสั วา่ “พราหมณ!์ เวลานืท้ ่านองั อาบนาั้ ดำเกลา้ ในแมน่ ัา้ คงคาวันละ ๓ ครั้งอยู่หรอิ ?,, “องั ทำอยู่พระเจาขา,, พราหมณท์ ูลด้วยอาการนอบนิอม “ทา่ นเหน็ ประโยชนอ์ ยา่ งไรนะพราหมณ์ จงึ ดฺองอาบน้ัาดำเกล้าเฉพาะแต่ในแมน่ า- คงคาเทา่ นั้น ทลี่ น่ื จะอาบไดห้ ริอไม่ ทดี่ ถาคดถามน๊ึ ถามเพอ๋ึ ตองการความรคู้ วามเห็นเทา่ นัน้ อยา่ หาว่าดถาคดละลาบละล้วงในเร่ึองสว่ นศัวเลย,, “พระโคคมผเู้ จริญ! ขา้ พเจ้าได้วับฟงั มาดง้ั แต่อายอุ งั เยาว์ว่า แม่น้ัาคงคาเป็นแมน่ า้ั ศักดิ้สิฑธิ้ สามารถชำระบาปมลทินดัง้ ปวงได้ เพราะไดไ้ หลผา่ นเศียรพระศิวะผู้เป็นเจ้าลงมา เปน็ แมค่ งคาสวรรค์ ขา้ พเจา้ จงึ เลื่อมใสและปฏปิ ตติ ามบุรพุ ชนชืง่ เคยถือปฎปิ ติอันมา และขา้ พเจา้ เชอ่ื วา่ สามารถชำระบาปไดจ้ รงิ ๆ ” พราหมณ์ทลู ดว้ ยความม่ันใจ “พราหมณ์!,, พระผู้มืพระภาคตรัสดว้ ยพระสุรเสียงทอี่ ่อนโยนนึ่มนวลและอย่างอนั เอง “ขอให้ทา่ นนึกว่าเราสนทนาเพฺอแลกเปล่ยี นความรคู้ วามเขา้ ใจอันเถดิ ตถาคตจะขอถามทา่ นว่า บาปมลทินน้นั อยทู่ ่ีกายหรืออยู่ท่ีใจ?,, “อยทใจ1ชิ พระโคดม,, “เมือบาปมลทินอยทู่ ่ใี จ การลงอาบนา้ั ชำระกายนัา้ น้นั จะสามารถขม้ ซาบลงไปลา้ งใจ ด้วยหริอ?,, “แตพ่ ระโคดมด้องไมล่ มื ว่านัา้ นนั้ มใิ ชน่ า้ั ธรรมดา อันเปน็ นาั้ ศกั ดิส้ ิฑธท่เี ชือ่ อันว่าสา- มารถลา้ งบาปมลทนิ ภายในไฺ ด้,, “ท่านคิดวา่ ความเชือ่ สามารถเปล่ยี นแปลงขอ้ เท็จจริงช่ืงมีอยูใ่ นตัวอันเองอย่แู ลว้ ให้ เปน็ อกี อย่างหน่งึ ดามทีเ่ ราเช่ือหรอิ ?,, “เป็นไปมีได้เลย พระโคดม ความเชอ่ื มีอาจบิดเบอื นความจรงิ ได้ ความจริงย่อมทรงตัว ของอันอยตู่ ลอดเวลา ไม่วา่ ใครจะเช่อื หรอิ ไมเ่ ช่ือกต็ าม,, “เป็นอนั ท่านยอมวบั ว่า ความเชือ่ ไม่อาจไปบิดเบอื นความจรงิ ได้ ก็การที่ท่านเชอ่ื วา่ แม่นา้ั คงคาสามารถลา้ งบาปมลทนิ ภายในได้นนั้ อันจะเปน็ จริงอยา่ งท่ีทา่ นเชอื่ ละหริอ? ดกู ่อน พราหมณ!์ อุปมาเหมือนบุรุษผู้หลงทางในปา แล้วบา่ ยหน้าไปทางทคิ หนึง่ ชืง่ ดนเขา้ ใจว่าเปน็ ทิค- ดะวนั ออก แตค่ วามจรงิ อนั เปน็ ทคิ ตะวันตก ความเชอ่ื ของเขาไม่อาจจะไปเปล่ยี นทคิ ดะวันตกให้เปน็ ทคิ ตะวนั ออกได้ ฉนั ใด ความเชือ่ ของพราหมณ์เปน็ อันมากท่ีเช่อื ว่าแม่น้ัาคงคาเปน็ แมน่ า้ั ศักต้ิ- สิฑธิ้สามารถลา้ งบาปได้ ก็ไม่อาจท่าให้แม่นา้ั น้ันล้างบาปไดจ้ รงิ จึงชวนอนั เข้าใจผดิ เหมอื นบรุ ษุ ผ้หู ลงทางในปาน้นั www.kalyanamitra.org

๑๔® ดูก่อนพราหมณ์! เปรยี บเหมือนบรุ ุษผู้หนึ่งมีหมอทองแดงอย่ใู บหนึ่ง มนั ฟ้อนเปรอะ ด้วยส่ีงปฏิกูลฑงภายในและภายนอก เขาพยายามชำระลางดว้ ยนึ่าจำนวนมาก แต่ลางเฉพาะภาย นอกเท่านั้น หาไดล้ างภายในไม่ ท่านคดิ วา่ สีง่ ปฏกิ ูลภายในจะพลอยหมดไปดว้ ยหรอี ?” “เปน็ ไปมไื ดเ้ ลย พระโด่ดมผู้เจรญิ บุรุษผนู้ น่ึ ย่อมเหนอ่ึ ยแรงเปลา่ ไมอ่ าจทำให้ภายใน หมอ้ สะอาดได้ สง่ี สกปรกเด่ยเกรอะกรงั อยู่อย่างไรกด็ ง่ อยู่อย่างนัน้ ” ‘‘ดูกอ่ นพราหมณ!์ เรากล่าวกายทจุ ริต วจที จุ รติ มโนทจุ รติ วำเปนึ สง์ ทำใหจ้ ติ ใจ สกปรก และสามารถชำระล่างได้ด้วยธรรม คอื ความสุจรติ มใิ ช่ดว้ ยการอาบน้าํ ธรรมดา นา- ดมของบคุ คลผู้มกี ายสจุ ริต วจสี จุ ริตและมโนสุจริต ยอ่ มเปน็ นํา้ สักดสทิ ธ!ปในตัวแลว่ นแ่ี นะ่ พราหมณ!์ มาเถดิ มาอาบนีา่ ในฺธรรมวินัยของเราน่ี ซ้ึงลกซ้ึงสะอาด ไม่ ขนุ่ มวั มศี ลี เป็นทา่ ลง บณั ฑติ สรรเสรญิ เป็นที่ทผ่ี ูเ้ นยิ มอาบกนั อาบแลว่ ขา้ มสง์ ได้โดยที่ ตัวไมเ่ ปยี ก เมอื่ พระผ้มู พื ระภาด่ตรัสดงั นี้ พราหมณ์กลา่ วดว้ ยด่วามเบกิ บานใจวา่ “แจ่มแจ้งจริง พระโดด่ ม แจม่ แจง้ จรงิ เหมือนหงายของท่ดี ่วา เปดิ ของทป่ี ีด บอกทางแกด่ น่ หลงทาง ส่องประทปี ในทมี่ ืดให้ผ้มู นื ัยน์ดาดีใดเ้ หน็ รปู ขา้ พระพฑธเุ จ้าขอปฏิญาณตนเปน็ อุบาสก ถึงพระองตพ์ รอ้ มด้วย พระธรรมและพระสงฆ์เปน็ ผ้นู า่ ทางตงแต่บัดนเ้ี ปน็ ดน้ ไป จวบจนสิ้นลมปราณ” พระอานนท์ ทุฑธอนุชาเปน็ ผูม้ ืนัา้ ใจปรารถนาดว่ ามสุขด่วามสำเรจ็ แก่ผ้อู ึ่น ในฐานะท่ี พอชว่ ยเหลือได้ ดังไดก้ ล่าวมาแล้วนี้ คุณธรรมอกี อย่างหนง่ึ ของทา่ น ซงึ่ น่าประทับใจย่ีงนัก ด่อมื ด่วามเดา่ รพยำเกรงตอ่ พระเถระผทู้ รงคณุ ธรรมอันประเสริฐ ซึง่ พระศาสดาทรงยกยอ่ งแลว้ มี พระสารบี ตุ รและพระมหากัสสปเป็นด้น โดยเฉพาะอยา่ งย่งี พระมหากสั สปนนั้ พระอานนท์ไม่ กล้าแม้แต่จะเอ่ยช่อื ท่าน คราวหนง่ี พระมหากสั สปเปน็ อปุ ชั ฌายะใหอ้ ปุ สมบทแกก่ ลบุดรผ้หู นง่ึ จึงสง่ ทูตไป นมิ นตพ์ ระอานนท์เพอึ๋ สวดอนุสาวนา คือสวดประกาศเพอื๋ ขอดว่ ามยินยอมจากสงฆ์ ในการสวดนี้ จะต้องระบุช่อึ ผู้เป็นอปุ ัชฌายะด้วย พระอานนทไ์ ม่รบั ทา่ นลา้ งวา่ ทา่ นไม่สามารถเอย่ ชือ่ พระ- มหากสั สปต่อหนา้ ท่านได้ พระผมู้ ืพระภาด่ทรงทราบเรือ่ งน้แี ลว้ จึงทรงบัญญ้ดิใหส้ วดอนุสาวนา ระบุช่อื โดด่ รกันได้ อกี ครงหน่งี ท่านมีหน้าทต่ี อ้ งให้โอวาทภกิ ษณุ ี ทา่ นขอร้องวงิ วอนให้พระมหากัสสบไ่ ป กับท่านเพอึ่ ให้โอวาทภิกษณุ ีแทนทา่ น เพราะเห็นว่าพระมหากสั สปเป็นนกั ปฏิบคิ ทิ ี่เด่ร่งดร่ ัด โอ- วาทของทา่ นดง่ จะเปน็ ประโยชนแ์ ก่ภิกษุณผี ใู้ ครต่ อ่ การปฏบิ ด้ ิ พระมหากัสสปปฏเิ สธถงึ สองครง้ั เมอ่ื พระอานนทล์ อ้ นวอนเปน็ ด่ร้ังที่สาม ท่านจึงไปอยา่ งขดั พระอานนทไ์ มไ่ ด้ โดยปกติท่านเปน็ ผู้ อยปู่ าไมช่ อบดล่ ุกด่ลดื ว้ ยหมูด่ ณ่ ะ เมือ่ ถึงสำนักภกิ ษุณีและให้โอวาทพอสมด่วรแลว้ ท่านก็ลากอับ ตอ่ มาทา่ นได้ทราบว่า ภกิ ษณุ รี ปู หนึ่งตเิ ตยี นทา่ นว่า พระมหากสั สปไมน่ ่าจะกลา่ วธรรมต่อหนา้ เวเท- นมุนี คอื นกั ปราชญอ์ ย่างเชน่ พระอานนทเ์ ลย การกระทำเชน่ น้ัน เหมือนพอ่ ด่าขายเขม็ น่าเขม็ มาขายแกน่ ายช่างผูท้ ำเข็ม ชา่ งน่าหัวเราะ พระมหากัสสปกล่าวกบั พระอานนทว์ ่า www.kalyanamitra.org

๑<£ls> “อานนท์! เธอหรอื เรากนั แน่ทคี่ วรจะเป็นพ่อค้าขายเข็ม กพ็ ระศาสดาเคยยกย่องเธอ บา้ งหรือว่ามวี ิหารธรรม คอื ธรรมเป็นเครอึ๋ งอยู่ประจำวันเสมอคว้ ยพระองค์ แต่เราน่ีแหละพระ- ศาสดายกย่องในท่ามกลางสงฆเ์ สมอว่ามีธรรมเสมอดว้ ยพระองค์ เช่นเดยี วกบั ที่ยกยอ่ งพระสารี­ บดรวา่ สามารถแสดงธรรมได้เสมอด้วยพระองค์” “ท่านผูเ้ จรญิ ” พระอานนทก์ ลา่ วด้วยเสียงเรยี บปกติ “อย่าติดอะไรเลย สตรสี ว่ นมาก เปน็ คนโงเ่ ขลา มักขาดเหตุผล พูดพล่อย ๆ ไปอยา่ งน้ันเอง” การที่พระมหากสั สปกลา่ วกับพระอานนท์อยา่ งนั้น มิไช่เพราะท่านนอ้ ยใจหรอื เสยี ใจ ในการที่ภกิ ษุณกี ล่าวดูหม่นี ทา่ น แตท่ า่ นกลา่ วด้วยติดวา่ คำพูดของทา่ นคงจะถงึ ภิกษณุ ีและเธอ จะไดส้ ำนึกตนแลว้ กลับความเหน็ เสีย การท่ภี ิกษณุ กี ล่ ่าวเชน่ นนั้ เปน็ การไม่สมควร จะเกดโทษและ ทุกขแ์ ก่เธอเอง ด้วยจิตตดิ จะอนุเคราะหอ์ ย่างนื้ พระมหากสั สปจงึ กลา่ วอยา่ งน้ัน โดยความเป็นจรงิ แล้ว พระมหากัสสปมคี วามสนทิ สนมและกรุณาพระอานนทย์ งิ่ นกั กล่าวกนั ว่า แมพั ระอานนท์จะมีอายุย่างเขา้ สวู่ ยั ชรา เกศาหงอกแล้ว พระมหากัสสปก็เรยี กท่าน ว่า “เดก็ นอ้ ย” อยเู่ สมอและพระอานนท์เลา่ กป็ ระพฤตติ นน่าวักเสยี จรงิ ๆ พระอานนท์เปน็ องค์แทนธรรมรัตนะ คราวหนง มีพราหมณีผหู้ นง่ึ เข้าไปเฝืาพระศาสดาทลู ว่า สำหวับพระพทุ ธเจ้าและ พระสงฆ์สาวกนนั้ เขาไดบ้ ชู าแล้วด้วยการถวายอาหารบ้าง ถวายเครอึ๋ งนุ่งหม่ และเคร่ึองใข้บา้ ง เวลา่ นี่เขาดอ้ งการจะบชู าพระธรรม ควรจะทำอยา่ งไรจงึ เรียกได้ว่าบชู าพระธรรม พระศาสดาตรสั ให็บูชาภกิ ษุผเู้ ป็นพหูสตู ทรงธรรม เขาจึงทลู ถามว่ากใ็ ครเล่าเปน็ พหสู ดู ทรงธรรม พระผู้มพี ระภาค วบั สงให้พราหมณีไปถามภิกษุทั้งหลาย เม๋อึ พราหมณีไปถามภกิ ษุทัง้ หลายกด็ อบเปน็ เสยี งเดียว กนว่า ผ้เู ป็นพทูสูดทรงธรรมลงั กลา่ วนน้ั คือ พระราพพพพพธฺอนชวพราหมณจี ึงใ่ ตน้ ำจึวรไป ถวายพระอานนท์เปน็ การบูชาพระธรรม พระอานนทจ์ งึ เปน็ สาวกที่เปน็ องค์แทนธรรมรตั พะ กล่าวอกี ปริยายหนงึ่ ผตู้ งุ ใจปฏิบัติธรรมโดยชอบ ไมด่ ูแคลนธรรม ให้ความยำ- เกรงแก่ธรรม ไมเ่ หยียบยาธรรม ช้ือวา่ เปน็ ผบู้ ชู าพระธรรม โดยความหมายอย่างสูง แม้ พระพทุ ธเจ้าเองกท็ รงเคารพนบั ถือธรรม ครง้ั หนงั เม่อื ดวัสเใหมๆ่ พระพทุ ธองคป์ ระทับอยู่ ณ ริมม่ืงแมน่ ั้าเนวัญชราใตต้ ้นไทร อนั คนเลยื้ งแพะชอบมาพุกอาลัยเสมอ ชืง้ มีช้ือว่า อชปาลนโิ ครธ ทรงปรวิ ติ กวา่ ผู้ไม่มีท่ีพ่ึงอยู่ ลำบาก ผ้ไู มม่ ีทีเ่ คำรพท่เี กรงใจกอ็ ยลู่ ำบาก ก็พระองค์จะถือใครเปน็ ทเ่ี คารพยำเกรง ไตท้ รงดรวจดู บุคคลทั้งหลายทีพ่ ระองคจ์ ะพงึ เคารพยำเกรงิ แต่ไมท่ รงเหน็ ใครทีเ่ สมอด้วยพระองค์หรอื ย่งิ กว่า พระองคใ์ นเรือ่ งศีล สมาธิ ปัญญา วิมตุ ิ และวิมตุ ญิ าณทสั สนะ แตย่ งั ทรงตระหนกั อยู่วา่ ผ้ไู มม่ ีทพ่ี ่ึงที่ เคารพยำเกรงย่อมอยลู่ ำบาก พระองคค์ วรจะมีใครหรอื อะไรหนอเปน็ ทเี่ คารพ ในทีส่ ดก็ทรงมอง เหน็ พระธรรมทพ่ี ระองคต์ รัสวันัน้ แลวา่ เปน็ ธรรมท่ปี ระณีตลึกซ้ึง ควรแกก่ ารเคารพ พระพุทธ องค์จึงทรงอธิษฐานพระทัย ถอื เอาธรรมเปน็ ทีเ่ คารพแหง่ พระองค์ พระธรรมจงึ เปน็ สง่ี สงู สด แม้ พระพทุ ธเจา้ เองยงั ตอ้ งทรงเคารพ www.kalyanamitra.org

ค ๔o> กลา่ วโดยรวบยอด พระพุทธเจ้า พระธรรม และพระสงฆจ์ ะตา่ งกนั กแ็ ดเ่ พียงชึ่อเทา่ น้นั ส่วนโดยเนื้อความแลว้ เปน็ อนั หนง่ึ อน้ เตยิ วกน้ แยกออก,จากกนั 11ม๊ใด้ เปรียบเหมือนแกว้ หรอื เพชร ๓ เหลยี่ ม ซ่ึงอาศยั อยู่ในเมืดเดยี วกันน้ันเอง พระธรรมเปน็ ความจรงิ ซง่ึ เปน็ อยตู่ ามธรรมชาติ เปน็ กฎแฟงความจรงิ ซง่ึ มอยแู่ ลว้ พระพทุ ธเจา้ เปน็ ผทู้ รงคน้ พบกฎแฟงความจรงิ นน้ั แลว้ นำมาตแี ผ่ ชแ้ี จงแสดงเปด็ เผย พระสงฆเ์ ปน็ ผปู้ ฎบิ ติ ตามพระธรรมและรกั ษาธรรม ทรงธรรมไว้ และแสดง ตอ่ ๆ กันมาเพื่อเป็นประโยชนแ์ กช่ าวโลก เหมอื นผ้รู บั ช่วงดวงประทปี สำหรบั ส่องทางแก่มวลมนุษย์ ผสู้ ญั จรอยู่ในปา่ แห่งชวี ติ นี้ ครงั้ หปงึ พระอานนทน์ ง้ั พ้กอยู่ ณ ท,ี พักกลางวัน ทา่ นมืความคิดขึ้นว่า พระศาสดา เคยตรัสเรอ่ื งเกยี่ วกบั พระพทุ ธเจ้าหลายพระองค์ เช่นเรอื่ งมารดาบิดาของพระพทุ ธเจ้าองคน์ น้ั ๆ เรื่องกำหนดพระชนมายุ เร่อื งการตรัสรู้ เรอ่ื งสาวกสันนิบาด เร่อื งอคั รสาวกตลอดถึงเร่ืองอุปฎ็ ฐาก แต่เรื่องอโุ บสถของพระพุทธเจ้าแตล่ ะองค์ พระพทุ ธเจ้าองั มไิ ดต้ รัสไหทราบเลย อุโบสถของพระ- พทุ ธเจ้าองคก์ ่อน ๆ จะเหมือนกบั ของพระศาสดาของเราหรือไม่ เม๋ึอทา่ นสงสัยศังน้ื จงึ เขา้ เฝืา พระพทุ ธองค์ทลู ถามขอ้ ความนั้น พระผูม้ พื ระภาคตรัสตอบว่า กำหนดอุโบสถของพระพทุ ธเจ้าแตล่ ะองค์ไม,เหมือนกัน สว่ นโอวาทปาฏโิ มกข์ คอื พระโอวาททีเ่ ปน็ หสักของพระพุทธเจา้ ทกุ ๆ พระองค์เหมือนกนั ท้ังสน คอื พระสัมมาสมั พทุ ธเจา้ ทรงพระนามว่าวิปสั สี ทรงกระท่าอุโบสถ ๗ ปี ต่อ ๑ คร้งั ท้งั นเ้ื พราะ พระโอวาททที่ รงประทานวนั หน่ึงเพียงพอสำหรบั ๑ ปี สว่ นพระสขิ ีและพระเวสสภูสมั มาสัมพุทธ- เจ้า ทรงกระทำอโุ บสถ ๖ ปีต่อ ๑ ครง้ั พระสัมมาสมั พุทธเจ้าพระนามว่า กกุสันธะ และโกนาคมนะ ทรงกระทำปลี ะครง พระกัสสปฑสพล ทรงกระทำทกุ ๆ ๖ เดือน สว่ นพระองค์เอง ทรงกระทำ ทุก ๆ ๑๕ วนั กาลเวลาทที่ ำอุโบสถแดกตา่ งกนั อยอู่ ย่างน้ี แต่พระโอวาทนั้นเหมือนกันทกุ ประการ ดังน้ี ตอนแรก ทรงแสดงหลักท่วั ๆ ไปว่า ตีตกิ ขาขันติ คอื ความอดทน อดกล้นั ตอ่ อารมณ์ที่มายั่วเย้าให้โลภ ให้โกรธ และให้ หลง อดทนต่อคำล่วงเกนิ ของผอู้ ึน่ จดั เปน็ ตบะธรรมทย่ี อดยี่ง พระพทุ ธเจา้ ท้งั หลายกลา่ ววา่ พระ- นิพพานเป็นบรมธรรม คือ จุดหมายปลายทางแห่งการประพฤตพิ รหมจรรย์ ผบู้ วชแลว้ แตอ่ งั เบียดเบียนผอู้ ่นึ ใหเ้ ดือดรอ้ นอยู่ หาชอึ๋ ว่าสมณะคือผูส้ งบไม่ ตอนทีส่ อง ทรงวางแนวการสอนพระพุทธศาสนาว่า ศาสนาของพระองค์สรรเสริญการไมท่ ำความชวและสรรเสรญิ การทำความดี ยกย่อง การท่าจติ ใหผ้ ่องใสสะอาด เพราะฉะนนั้ ในการสอนธรรม พีงพงุ่ เขา้ หาจดุ ทั้งสามจุดน้ี พูดให้เขา เหน็ โทษของความชว ให้เหน็ คุณของความดีและการทำใจใหผ้ อ่ งแผว้ ประการหลงเปน็ จุดม่งหมาย ตอนทส่ี าม ทรงกำหนดคณุ สมบตั ิของผเู้ ผยแผ่วา่ -ดอ้ งไมว่ ่าร้ายใคร คอื เผยแผ่ศาสนาโดยไม่ดอ้ งรุกรานใคร -ตอ้ งไม่เบยี ดเบียนเขน่ ฆา่ ผู้ทไี่ มเ่ ช่ือถือ ไมข่ ่มเหงใคร -ดอ้ งสำรวมระวังในสกิ ขาบทปาฎโิ มกข์ สำรวมตนดว้ ยดี ทำตนใหเ้ ป็นตวั อยา่ งทางสงบ www.kalyanamitra.org

๑๔๔ -ดอ้ งไม่เหน็ แกป่ ากแก่ทอง พยายามรกั ษาเกยี รตแิ ละกกั ดิ้ศรแี หง่ สมณะไว้ -ตอ้ งอยู่ไนท่สี งบสงด้ ไมจ่ นุ้ จา้ นพลุกพล่าน -ตอ้ งประกอบความเพียรทางจิตอยู่เสมอ เพอ่ึ ละอกุศลธรรมท่ยี งั มไิ ตล้ ะ เพอึ่ บำเพญี - กุศลท่ียงั มไิ ต้ทำไห้เจริญ โตยท่โี อวาทปาฎิโมกข์ คือพระโอวาททีเ่ ปน็ หลกั ใหญข่ องพระพุทธเจา้ ทกุ พระองค์ เหมือนกนั และลงกันไตอ้ ย่างสนิทอย่างน้เื อง พระกันถรจนาจารยผ์ ูรจนาคัมภรี ์ จงึ กล่าวไวโ้ ดย บุคคล'าธษิ ฐาน,วา่ เมอ่ึ พระศากยมนเึ สวยข้าวมธุปายาสของนางลุชาตาไนดอนเข้าแหง่ รันเพีญเดอื น วสิ าขะแลว้ พระองค์ไต้น่าถาดทองคำทไ่ี สข้าวมธุปายาสนั้นไปลอยเสียไนแม่นา้ั เนรัญช่ รา ถาด นน้ั ลอยทวนกระแสนัา้ ไปหนอ่ ยหนงึ่ แล้วจมลงไปซอ้ นกับถาดของพระพุทธเจ้าองค์ก่อนๆ เสียง กงั กริ๊ก พญานาคราชซ่ึงนอนหลบั เป็นเวลานานกีด่นึ ข้นึ พลางนกึ ไนไจวา่ เร็วจรงิ ยังนอนหลับไมเ่ ตม็ ดึน๋ เลย พระพุทธเจา้ เกตี ขนึ้ อกี องคห์ น่งึ แลว้ มองดถู าดท่ีลงไปซอ้ นกันอยูค่ ร่หน่ึงแล้วหลับต่อไป พญานาคราชน๊ึ จะดึน่ ขึ้นเฉพาะเวลาท่ีพระพทุ ธเจ้าเกดิ ขึน้ เทา่ น้นั เรอ่ื งนถ้ี อดเปน็ ธรรมาธษิ ฐานไดค้ วามดงั น:้ี - ถาดทองคำเปรยี บตว้ ยพระธรรมเทศนาของพระพทุ ธเจ้า ทวี่ ่าลอยทวนกระแสน้ัานั้น หมายถึงลอยทวนกระแสจติ ของคนธรรมดา สภาพจติ ของคนมกไหลเลอ่ื นลงสท่ ต่ี า คอื อารมณย์ ัน น่าไคร่ น่าพอไจ แต่ธรรมของพระพทุ ธองค์เนินหนักไปไนทางไห้ฝกึ ฝนจิต เพอละความไคร่ ความ พอไจ ความเมาตา่ ง ๆ จึงเรียกวา่ ทวนกระแส กงั ที่พระองคท์ รงปรารภเมอึ่ ตรสั ว้ไหม่ ๆ และทรง ดำริจะโปรดเวไนยลดั ร์วา่ “ธรรมทเ่ี ราไดบ้ รรลนุ ล้ี กึ ชง เหน็ ไดย้ าก รตู้ ามไดย้ าก สงบ ประณตี มใิ ยว่ สิ ยั แทง่ ดรรก คอื คดิ เอาไฝได้ หรอื ไมค่ วรลงความเหน็ ดว้ ยการเตา แดเ่ ปน็ ธรรมทบ่ี ณั ฑติ พอจะรไู้ ด้ อนง่ึ เดา่ สตั ว์ ทง้ั ทลายสว่ นมากยนิ ดใี นอาลยั คอื กามคณ สตั วผ์ เู้ หน็ ปานนนยากนกทจ่ี ะเหน็ ปฏจจสมปบาท และพระนพิ พาน ซง่ึ ปสี ภาพบอกคนื กเิ ลสทง้ั มวล ทาดณั หาใหส็ น้ื ดบั ทกุ ข์ เราจะพงึ แสดงธรรม หรือไมห่ นอ ถาแสดงไปแลว้ คนอน่ึ รตู้ ามไมไ่ ด้ เรากจิ ะพงึ ลำบากเปลา่ โอ! อยา่ เลย อยา่ ประกาศ ธรรมทเ่ี ราไดบ้ รรลแุ ลว้ เลย ธรรมนส้ี นั บคคลผเู้ พยี บแปรไปดว้ ยราคะ โทสะ จะรไู้ ดโ้ ดยงา่ ยปไี ด้ เลย บคคลทส่ี งั ยนิ ดพี อใจใหก้ เิ ลสยอ้ มจติ ถกู ความปดี คอื กเิ ลสทมุ ทอ่ แลว้ จะไมส่ ามารถเหน็ ได้ ซง่ึ ธรรมททวนกระแสจติ สนั ละเอยี ดประณตี ลกึ ซง่ึ เหน็ ไดย้ ากน”้ี ทรงดำรอิ ยา่ งนแ้ี ล2้ จงิ นอ้ มพระบยั ไปเพอ่ึ เปน็ ผ'ู้ อยสู่ บาย ขวนขวายนอย ไมป่ รารถนา จะแสดงธรรม www.kalyanamitra.org

6)<sL& IgdO ปุพพปุ การของพระพุทธอนชุ า ลำดับนัน้ พระมหากรุณาซงฝ่งอย่ใู นพระกมลอนั บรสิ ุทธมาเปน็ เวลาช้านาน ตง้ั แตพ่ ระองคท์ รงปรารถนาพทุ ธฦมิ เพอฃนเวไนยสัตวใ์ ห้ชา้ มหว้ งมหรรณพ คือความ เกดิ แก่ เจบ็ และตาย ไตเ่ ตือนพระฬยใหห้ วนรำสกื ถิงพระปฏญิ ญา ซงพระองค์ทรงใหไ้ ว้ แก่โลก พระทยั กรุณาไตท่ ลพระองค์ว่า “ธรรมอนั 1โมบ่ รสิ ุทธทคิ นมมี ลทินคิดกนั ปรากฏอย่ใู นแคว้นมคธนานมาแลว้ ขอพระองคจ์ งเป็ดประตเพอ้ ให้บุคคลเดนิ เช้าไปสแู่ ดนอมตะเถดิ คนทงั้ หลายต่องการฟง้ ธรรม ซงพระองค์ผู้ปราศจากมลทินไต่ตรัส!แล้ว ขอพระองค์ผู้ไมโ่ ศก มปี ็ญญาดี จงเสต่จ ข้นึ สู่ปราสาทซงลำเรจ็ ต่วยธรรม แล้วมองดูหมูส่ ัตวผ์ ยู้ งั กา้ วล่วงความโศกไม่ไต่ ถกู ชาติชรา ครอบงำคราคฑญอยู่ พระองคเ์ ปน็ ประดุจผยู้ ืนอยบู่ นยอดเขา สามารถมองเหน็ หมูช่ นไต่ โดยรอบ โปรดอกุ ขนึ้ เกดิ พระมหาวีระผู้ชนะสงครามภายในแล้ว พระองค์ผู้ประดจุ นาย กองเกวยี นผู้สามารถนำสัตว์ใหช้ า้ มพน้ ห้วงอันตราย พระองค์เปน็ ผ1ู้ไม่มหี นั้ ขอจงเสต่จ เทยี่ วไปในโลกเถิด ขอพระผมู้ พี ระภาคเจา็ จงแสดงธรรมเถดิ ผ!ู้ ตามจกั มีเปน็ แน่แห”้ พระผมู้ พี ระภาค ทรงตรวจดสู ตั วโ์ ลกดว้ ยทพิ จกั ษุ ไดม้ องเหน็ สตั วท์ ง้ั หลาย ผมู้ ธี สุ ใี น จกั ษคุ อื กเิ ลสนอยกม็ ี มากกม็ ี มอี นิ ทรยี แ์ กก่ ลา้ กม็ ี อนิ ทรยี อ์ อ่ นกม็ ี มอี าการคบื า้ ง อาการชว่ั บา้ ง ให!้ ไดโ้ ดยงา่ ยบา้ ง ให!้ ไดโ้ ดยยากบา้ ง เหมอื นตอกบว้ ๓ เหลา่ ในสระนา้ํ พระองคจ์ งึ ทรงปรารภ กบั พระองคเ์ อง ดว้ ยความกรณุ าในหมสู่ ตั วว์ า่ “เราไดเ้ ปดิ ประลอู มดธรรมแลว้ ผอู้ ยากฟงั จงเงย่ี โสตลงเถดิ ทแี รกเราคดิ วา่ จะลำบาก เปลา่ จงึ ไมค่ ดิ จะกลา่ วธรรมทป่ี ระณตี โดยงา่ ย” www.kalyanamitra.org

๑๔๖ www.kalyanamitra.org

๑๔c) พญานาคนนั้ เปรียบด้วยมนษุ ยท์ ั้งหลาย ซึ่งโดยปกติหลับอย่ดู ว้ ยกิเลสนิทรา เม่ือพระ สมั มาส้มพุทธเจ้าอบุ ้ติขึน้ และปลกุ ใหด้ นื่ กด็ น่ื ขนึ้ ชวั่ ระยะหน่ึง แลแล้วก็หลบั ต่อไป สมยั ห,นงพระอานนทเ์ ขา้ สทู่ หี่ ลีกเร้นเพือ่ หาความสงบโดยลำพังและดริกดรองธรรม ท่านคิดวา่ กลนิ่ หอมแหง่ ไมท้ เี่ กดิ จากแก่นกด็ ี เกดิ จากรากก็ดี เกิดจากดอกก็ดี ล้วนแตไ่ ปได้ดามลม เทา่ นนั้ หาหอมหวนทวนลมไม่ กล่นิ อะไรหนอท่สี ามารถหอมฟงั ไปได้ทง้ั ดามลมและทวนลม เมอ่ื ท่านไมส่ ามารถดัดสนิ ดกลงใจได้ด้วยดนเอง จึงเข้าเผ่าพระผ้มู ีพระภาค ทลู ถึงข้อสงลยั นั้น พระผมู้ ี พระภาคตรัสตอบว่า “อานนท์! กลิ่นดอกไม้กลิ่นจนั ทนไ์ ม่สามารถหอมหวนทวนลมได้ พกลน่ี แฟงเกยี รตคิ ณุ ความดงี ามของสตั บรุ ษุ นน้ั แล สามารถจะหอมไปได้ทง้ั ดามลมและทวนลม คนดียอ่ มมีเกียรติคุณฟัง ขจรไปได้ท่ัวทุกทศิ กลนิ่ จนั ทนแ์ ดง กล่นิ อุบล กลน่ิ ดอกมะลิ จดั วา่ เปน็ ดอกไมก้ ล่ินหอม แต่ยังสู้ ภล,ิพศลี ไม่ได้ กลิ่นศีลยอดเยย่ี มกว่ากล่นิ ทง้ั มวล อานนท!์ ศีลน้ีมคี วามไมต่ อ้ งเดอื ดรอ้ นใจ เป็นผล เป็นอานสิ งส์ อานนท์ เราเคยกล่าวกบั ภกิ ษทุ ง้ั หลายไว้วา่ ลา้ ภกิ ษหุ วงั จะใหเ้ ปน็ ทีร่ ักที่เคารพนบั ถอื เปน็ ที่ยกย่องของเพอื่ นพรหมจารี แล้วก็พงึ เปน็ ผทู้ ่าตนใหส้ มบรู ณด์ ว้ ยศีลเถิด” ดังนี้ จริงทเี ดยี ว ที่พง่ื อันประเสริฐของกลุ บตุ รในศาสนาน้ีกค็ อื ศีล ซ่งึ ใคร ๆไมอ่ าจกลา่ วพรรณนา อานิสงส์ใหห้ มดสิ้นได้ แมน่ ้าั ใหญแ่ ละน้าั ใด ๆ กด็ ามไม่อาจชำระมลทินของสตั ว์ในโลก น้ีได้ แต่บคุ คลสามารถชำระมลทินของดนได้ด้วยนา้ั คอื ศีล อะไรเลา่ จะสามารถระงับความเร่ารอ้ น ภายในของสัตวใ์ นโลกนี้ ลมหรอิ ? ฝนหริอ? จนั ทนแ์ ดงหริอ? แสงจันทร์อนั ยองใยหรอิ ? เปล่าเลย! ส่งิ เหล่าน้นั ไมส่ ามารถทำใหค้ วามเร่ารอ้ นภายในสงบลงได้ ศีลตา่ งหากเลา่ สามารถชว่ ยให้บุคคล สงบเยือกเยน็ กลน่ิ อะไรเล่าจะหอมเสมอดว้ ยกล่นิ แหง่ ศีล ซึ่งสามารถฟังไปได้ทง้ั ดามลมและทวน ลม บันไดท่จี ะลา้ วไปสู่ประตูสวรรคแ์ ละเข้าไปสนู่ คร คอื นิพพาน เสมอด้วยบนั ไดคือศีลเป็นไมม่ ี พระราชาผูป้ ระดับด้วยบุกดามณี ยงั ไม่สง่างามเหมอื นนักพรตผู้ประดบั ดว้ ยอาภรณค์ ือศลี ศีลน้ี คอยกำจัดภัยคอื การตเิ ตียนดนเองออกเสยี แล้วกอ่ ใหเ้ กิดความเอิบอมิ่ ร่าเรงิ ประหารโทษต่าง ๆ เป็นด้น เดา้ แหง่ คณุ ความดีตา่ งชนดิ ภิกษผุ มู้ ศี ีลบรสิ ุทธ้ิ หมดมลทิน จะทรงบาตรจีวรกต็ ูนา่ เล่ือมใส การบรรพซาของภิกษุ เช่นนั้นเป็นส่งิ มีผล ผ้มู ีศีลบรลิ ุทธิย้ ่อมมใี จผอ่ งแผว้ เพราะมองไมเ่ ห็นโทษแห่งการทศุ ีล เหมือน พระอาทิตยก์ ำจดั ความมดี ฉะน้ัน ภกิ ษุผสู้ ง่างามอยใู่ นป่าคือตบะเพราะสมบูรณ์ดว้ ยศลี เหมือน พระจันทรส์ วา่ งอยู่กลางฟัามรี ศั มโี ชตชิ ่วง เพียงแตก่ ล่นิ กายของภกิ ษผุ ู้มีศีล ยังทำความปราโมช แก่ทวยเทพทั้งหลาย จะกลา่ วใยถงึ กลน่ิ แห่งศีลเลา่ สกั การะแม้น้อยแต่ทายกทำแลว้ ในท่านผู้มศี ลี ย่อมอำนวยผลไพศาล เพราะฉะนัน้ ทา่ นจงึ เป็นเหมอื นภาชนะสำหรับรองรับสกั การะของทายก จติ ของผู้มีศลี ยอ่ มแล่นไปสู่พระนพิ พานอนั เยือกเยน็ เตม็ ที่ มนุษย์ผ้หู ลงใหลอยใู่ นโลกยี ารมณ์ ผงมตอ่ ความบันเทงิ สขุ อันสบื เนอ่ื งมาจากความมีน เมาในทรัพย์สมป่ติชาตติ ระกลู ความหรูหรา ฟุมเหเื อย ยศดกั ด่ืและเกยี รตอิ ันจอมปลอมในสงั คม ทอ่ี ยอู่ าศัยอนั สวยงาม อาหารและเส้อื ผ้าอาภรณ์ทด่ี อ้ งใจ อำนาจและความทะนงตนทั้งหมดนี้ทำให้ บุคคลมนี ยั นด์ าผา่ ฟาง มองไมเ่ ห็นความงามแห่งพระสัทธรรม ความเมาในอำนาจเปน็ แรงผลกั ดัน www.kalyanamitra.org

ท่มี พี ลังมาทพอให้คนทำทุกสิง่ ทกุ อย่างเพอื่ ให้มอี ำนาจยง่ิ ขึ้นและย่งิ ข้ึน พร้อม ๆ กันนนั้ มนั ทำให้ เขาลมื ทุกส่ิงทกุ อย่าง ไม่แยแสต่อเสียงเรียกรอ้ งของศีลธรรมหรือมโนธรรมใด ๆ มันต่อย ๆ ระบาย จติ ใจของเขาให้ดำมดี ไปทลี ะน้อย ๆ จนเป็นสหี มกี ไมอ่ าจมองเหน็ อะไร ๆได้อกี เลย หวั ใจที่เรา่ รอ้ นอยู่แล้วของเขา ถูกเร่งเรา้ ให้เรา่ รอ้ นมากข้ึนด้วยความทะยานอยากอนั ไมม่ ีขอบเขต ไมท่ ราบว่าจะไปส้นิ สดุ ลงทไ่ี หน วัตถุอันวิจิตรตระการดานั้นช่วยเปน็ เช้อื ใหค้ วามทะยาน อยากโหมแรง กลายเปน็ วา่ ยงิ่ มมี ากยิง่ อยากใหญ่ แม้จะมีเสียงเตือนและเรยี กร้องอย่ตู ลอดเวลาว่า ศลี ธรรมเปน็ เครอ่ื งคา้ํ จนุ สงั คมและคมุ้ ครองโลก แตบ่ คุ คลผรู้ บั รแู้ ละพยายามประคบั ประคองศลี ธรรม มนี อ้ ยเกนิ ไป สงั คมมนษุ ยจ์ งึ วนุ่ วายและกรอบเกรยี มอยา่ งนา่ วติ ก ด้วยเหตนุ มี้ คี วามพยายามตา่ ง ๆ ของมนษุ ยเ์ พอื่ ให้ได้มาซงึ่ ลนั ดิสุข จึงไมอ่ าจบรรลุจดุ ประสงค์น้นั ได้ มีแตค่ วามวนวายมากขนึ้ เหน่อื ยมากข้ึน ผลที่ได้รับไมค่ มุ้ เหน่ือย ถ้าเปรยี บความ พยายามเพอ่ื บรรลุลนั ตสิ ุขนัน้ เหมือนการด้า ก็เปน็ การดา้ ท่ีขาดทุนอยา่ งมาก ทง้ั นเี้ พราะมนุษย์ ได้เพกิ เฉยต่อธรรม เหยียบยาิ่ ทำลายธรรม แสวงหาเกียรติและความม่ันคง โตยไมค่ ำนึงถึงศลี ธรรม ใด ๆ ทงั้ ส้นิ ความทุกข์ยากลำบากและความด้ินรนต่าง ๆ ของเพอ่ื นมนุษย์ ซึ่งกระเสอื กกระสนไป ดว้ ยดวงใจทว่ี า้ เหว่ไรค้ วามหวงั รวมทั้งตวั อย่างชีวิตแห่งผ้ทู ุจรติ คดโกงแล้ว ประสบภัยพิบต้ ใิ นบ้ัน ปลาย นา่ จะเปน็ บทเรียนท่ีตยื ง่ิ แต่บคุ คลผม้ ่งแตค่ วามสขุ สำราญของตน ย่อมไม่อาจมองเห็นส่ิงเหลา่ นี้ ได้ กพ็ ระอานนท์นีเ่ องเป็นผอู้ ำนวยความสุขความสะดวกแกภ่ กิ ษุในพุทธธรมานสมยั คอื กาลเมอ่ื พระพทุ ธองค์ยงั ทรงพระชนมอ์ ย่มู าจนกระทงั้ บัดน้ี ในเรอ่ื งทเ่ี กียวกับจวี รกล่าวคอื เคร่อื ง นุ่งหม่ ชองสมณะ เดมิ ทเี ดยี ว พระตถาคตเจา้ ทรงอนญุ าตให้ภิกษุสาวกมีผา้ ได้เพยี งสามผืนเทา่ นนั้ คอื จีวร สบง และสงั ฆาฏิ ผ้าสองช้ันสำหรับหม่ หนาว อย่างละผืนๆ จะมีมากกวา่ น้ีไมไ่ ด้ ถา้ จะมผี นื ใหม่ตอ้ งสละผืนเกา่ ไปทำอย่างอื่น เช่น เปน็ ผ้าปลู าดเตยี งหรอื ทำเพดาน ทง้ั นีเ้ พ่อื ให้ภิกษุ สาวกไม่สะสมจวี ขว์ ้เกนิ จำเปน็ และเปน็ สัญลกั ษณ์แหง่ ผมู้ กั นอ้ ย สนั โดษ อย่อู ยา่ งเบาสบาย ประพฤติ ตนดุจสกุณา มีบาตรและจีวรเปน็ เสมอื นปีกทั้งสอง อาจโผผนื บนิ ไปในเวหาตามด้องการ หรือเหมือนเนอ้ี ในป่าเท่ยี วไปได้ดามปรารถนา ไมถ่ ูกผกู มดั ดว้ ยบ่วง คือบริขารเคร่ืองกังวลใด ๆ แตพ่ ระผู้มพี ระภาคทรงเป็นการณวสิกบคุ คล ผู้กระทำทกุ ๆ อยา่ งตามสมควรแก่เหตุผลและ ความจำเป็น จงึ ทรงผ่อนผนั สกิ ขาบทบัญญ้ดอิ ย่เู สมอ คราวหนง พระอานนท์ได้จวี รพิเศษมาที่เรียกว่าอดเิ รกจวี ร หมายถึงจีวรท่ีนอกเหนอื จากผ้าสามผนื ตงั กล่าวแลว้ เนอื่ งจากท่านมคี วามเคารพเลอ่ื มใสและรกั ในพระสารบี ตุ รมาก จึง ประสงคจ์ ะกวายจีวรนน้ั แกพ่ ระสารบี ุตร แตเ่ วลาน้ันพระสารีบุตรไมไ่ ด้อยู่ ณ ทีน่ ้ัน จะเกบ็ จวี รไว้ได้ อยา่ งไร เพราะมบี ฑบัญญ่ตหิ า้ มเกบ็ อตเิ รกจวี รไว้ พระอานนทจ์ งึ เขา้ เฝืาพระพุทธองค์ กราบทูล เรอ่ื งนั้นใหท้ รงทราบ www.kalyanamitra.org