แนวการจัดการเรียนรู้รายวิชาเพิ่มเติมหน้าที่พลเมือง

41 ตวั อยา ง โครงสรา งรายวชิ าเพิม่ เตมิ หนาท่ีพลเมือง ๒ รหัสวชิ า ส๑๒๒๐๒ ช้ันประถมศึกษาปท ่ี ๒ ลาํ ดบั ช่ือหนวยการเรยี นรู ผลการเรียนรู สาระสาํ คญั จํานวนชัว่ โมง นา้ํ หนัก ที่ คะแนน ๑ ……………………………….. ……………… ……………… ๑๐ ๒ ……………………………….. ……………… ……………… ๑๐ ๒๕ ๓ ……………………………….. ……………… ……………… ๑๐ ๒๐ ๔ ……………………………….. ……………… ……………… ๑๐ ๒๐ ระหวางป ๒๕ ปลายป/ปลายภาค (การทดสอบคณุ ลักษณะ) ๙๐ รวม ๑๐ ๑๐๐ การออกแบบการวดั และประเมนิ ผลการเรียนรู การประเมินรายวิชาเพิ่มเติมหนาที่พลเมืองจะตองกาํ หนดเกณฑการประเมินใหชัดเจนเหมาะสม เพราะเกณฑการประเมินเปนแนวทางในการใหคะแนนที่ประกอบดวยเกณฑดานตาง ๆ เพ่ือใชประเมินคาผล การปฏบิ ัตขิ องผเู รียน เกณฑเหลา นี้ คอื สงิ่ สําคญั ท่ีผูเรยี นควรประพฤตจิ นกลายเปนลกั ษณะนสิ ยั ครูผสู อนสามารถออกแบบวัดและประเมนิ ผลในระดับชน้ั เรียน ไดดังนี้ ๑. กาํ หนดผลการเรียนรู / คุณลักษณะที่จะประเมนิ ๒. วเิ คราะหพฤติกรรมสําคัญจากผลการเรียนรเู พ่ือกําหนดหลกั ฐานการเรียนรู ๓. เลือกใชว ธิ กี ารเคร่ืองมอื ใหเหมาะสมกบั พฤตกิ รรมทจี่ ะประเมิน ๔. กําหนดเกณฑการประเมินพฤติกรรม (Scoring Rubrics) ตวั อยาง การออกแบบการวัดและประเมนิ ผลการเรยี นรู ผลการเรียนรู พฤติกรรมสําคัญ ช้ินงาน / ภาระงาน การประเมนิ วิธกี าร เครอื่ งมือ ปฏบิ ัติตนตามกฎ ระเบยี บ - การปฏบิ ัติตน - การแตงกายถูกระเบยี บ การประเมิน - เกณฑ และหนาท่ที ี่ตอ งปฏบิ ัตติ น - การเขาแถวเปนระเบียบ การปฏิบตั ิ การประเมนิ ในโรงเรียน - แบบ ปฏิบัตติ นตามบทบาท - การปฏบิ ัติตน - การดูแลพนื้ ท่ีที่ไดร บั ประเมนิ หนา ท่ีในฐานะสมาชิกท่ีดี มอบหมาย การประเมิน - เกณฑ ของหองเรียนและโรงเรียน - การเปน ผนู าํ และสมาชิก การปฏบิ ตั ิ การประเมนิ ทีด่ ี - แบบ ประเมนิ

42 ตวั อยา ง เกณฑก ารประเมนิ ประเดน็ การประเมนิ ระดับคณุ ภาพ การแตง กาย ดี พอใช ปรับปรงุ แตง กายสะอาดเรยี บรอ ย แตงกายสะอาดเรียบรอย แตงกายไมสะอาด การเขา แถว ถูกระเบยี บสม่ําเสมอ แตไมถกู ระเบียบ ตอ งใหค รู และไมถูกระเบยี บ ตกั เตอื น ปฏบิ ัตติ นตามบทบาท เขาแถวตรงเวลา ไมพดู คยุ เขาแถวตรงเวลา ไมพ ดู คุย เขาแถวไมตรงเวลา หนา ที่ ขณะเขาแถว ขณะเขาแถว โดยครตู อง และพดู คยุ ขณะเขาแถว การเปนผูนาํ และ ตกั เตือน สมาชกิ ทีด่ ี ปฏบิ ตั ิหนาท่ีทไ่ี ดรบั ปฏิบตั ิหนา ทท่ี ไี่ ดร บั ไมป ฏิบัตหิ นา ท่ีทไี่ ดรับ มอบหมายไดเ รยี บรอย มอบหมายไดเรียบรอย มอบหมาย ดวยตนเอง โดยมีครูเปน ผใู หคาํ แนะนาํ ปฏิบตั ติ นเปนผนู าํ ท่ดี ี ปฏบิ ตั ติ นเปน ผนู าํ ทด่ี ี ไมป ฏิบตั ิตนเปนผูนําท่ีดี และเปน สมาชกิ ทด่ี ี หรอื เปน สมาชิกท่ีดขี อง หรอื เปน สมาชิกท่ีดี ของกลุม กลมุ โดยมคี รูเปน ผแู นะนํา

43 ตวั อยา ง แบบประเมินพฤติกรรมรายบุคคล ประจาํ หนวยการเรียนรู พฤติกรรม รวม ปฏบิ ัติตนตาม การเปนผนู าํ และ ลําดับท่ี ชอ่ื - สกุล การแตง กาย ระเบยี บแถว บทบาทหนาท่ี เปน สมาชิกท่ีดี ๓๒๑ ๓๒๑ ๑ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๒ ๓ =๓ ๔ =๒ ๕ =๑ ๖ ๗ ๘ ๙ … เกณฑการใหคะแนน ดี ปานกลาง ปรับปรงุ ลงชือ่ ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

44 การตดั สนิ ผลการเรยี น เมื่อครูผูสอนจัดการเรียนการสอนและวัดและประเมินผลในแตละหนวยการเรียนรูจบครบท้ังรายวิชา และประเมนิ ผลปลายป / ปลายภาค (การทดสอบคุณลักษณะ) แลวนําคะแนนทั้ง ๒ สวนมารวมกันเพ่ือตัดสิน ผลการเรยี น ดงั ตวั อยา ง ตัวอยาง การตัดสินผลการเรยี นรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมอื ง หนวยการเรยี นรู คะแนนเต็ม คะแนนทไี่ ด ๑. ……………………………………………………………………………… ๒๕ ๒๐ ๒. ……………………………………………………………………………… ๒๐ ๑๕ ๓. ……………………………………………………………………………… ๒๐ ๑๕ ๔. …………………………………………………….………………………… ๒๕ ๒๐ (๙๐) ๗๐ รวมคะแนนระหวางเรียน (๑๐) ๘ ปลายป/ ปลายภาค (การทดสอบคุณลักษณะ) (๑๐๐) ๗๘* รวม * คะแนนที่นําไปตดั สนิ ผลการเรยี น เม่อื เทยี บกับเกณฑนักเรยี นจะไดผ ลการเรียน ๓.๕ การใหระดับผลการเรียน การตัดสินเพื่อใหระดับผลการเรียนรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมือง สถานศึกษาสามารถใหระดับผล การเรียนดงั น้ี ระดับประถมศึกษาปท่ี ๑ - ๓ สามารถใหระดับผลการเรียนหรือระดับคุณภาพการปฏิบัติของผูเรียน เปน ระบบตัวเลข ระบบตวั อกั ษร ระบบรอยละ และระบบที่ใชค ําสําคญั สะทอนมาตรฐาน ระดับประถมศึกษาปท่ี ๔ - ๖ ใหใ ชตวั เลขแสดงระดบั ผลการเรยี นเปน ๘ ระดบั ระดบั มัธยมศึกษา ใหใ ชต ัวเลขแสดงระดับผลการเรยี นเปน ๘ ระดบั การรายงานผลการเรียน การรายงานผลการเรียนเปนการสื่อสารใหผูปกครองและนักเรียนทราบความกาวหนาในการเรียนรู ของผูเรยี น ซงึ่ สามารถรายงานเปน ระดบั คุณภาพการปฏบิ ัติของผเู รียนทส่ี ะทอนผลการเรียนรู ทั้งน้ีสถานศึกษา ตองสรุปผลการประเมินและจัดทํารายงานผลการประเมินใหผูปกครองและนักเรียนทราบเปนระยะ ๆ หรืออยางนอ ยภาคเรียนละ ๑ ครั้ง

45 ตวั อยาง แบบสรุปผลการประเมนิ ผลการเรยี นรูรายบคุ คล (สาํ หรับคร)ู ลาํ ดบั ชอื่ - สกลุ ปฏิบตั ติ นตาม ความเหน็ ผลการเรียนรู ……………… ความเห็น ที่ กฎ ระเบียบ เพม่ิ เตมิ ปฏิบัตติ นตาม ๓๒๑ เพิม่ เตมิ และหนาที่ท่ี บทบาทหนา ที่ ตอ งปฏิบัติตน ในฐานะสมาชกิ ความเหน็ …… ในโรงเรียน ท่ีดขี องหองเรยี น เพิ่มเติม ๑ ๓๒๑ และโรงเรยี น ๒ ๓๒๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ … ลงชอ่ื ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

บรรณานกุ รม 46 กลมุ Thai Civic Education. (๒๕๕๖). กรอบแนวคดิ หลักสตู รการศึกษาเพ่ือสรางความเปน พลเมือง ในระบอบประชาธปิ ไตยของไทย (Conceptual framework for Thai Democratic Citizenship Education Curriculum). กรุงเทพมหานคร: บรษิ ทั เทคนิค อิมเมท จํากดั . ชยพร กระตา ยทอง. (2552). การพัฒนารายวชิ าเพมิ่ เติมภาษาไทยแบบองิ มาตรฐานดว ยกระบวนการ ออกแบบยอนกลับ เพ่ือเสริมสรางความสามารถการวิเคราะหแ ละการอา นเชิงวเิ คราะห ของนกั เรียนมธั ยมศกึ ษาตอนตน . วทิ ยานิพนธด ษุ ฎีบณั ฑิต สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน บัณฑติ วทิ ยาลยั จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลยั . ทศิ นา แขมมณี และคณะ. (๒๕๔๒). ทฤษฎีการเรยี นรูเพอื่ พัฒนากระบวนการคดิ . กรุงเทพมหานคร: สํานกั งานคณะกรรมการปฏริ ูปการศึกษาแหงชาต.ิ . (๒๕๔๘). ศาสตรก ารสอนองคค วามรเู พ่ือการจดั กระบวนการเรยี นรทู ม่ี ปี ระสิทธภิ าพ. กรุงเทพมหานคร: สํานกั พมิ พแหง จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลัย. พระธรรมปฏ ก (ป.อ. ปยุตโฺ ต). (2546). พุทธธรรม. (พมิ พครงั้ ท่ี 22). กรุงเทพมหานคร: ธรรมสาร. พระพรหมคุณาภรณ (ป. อ. ปยตุ โฺ ต). (254๙). ประชาธปิ ไตยจรงิ แท. ..คอื แคไหน. กรุงเทพมหานคร: ผลธิ มั ม ในเครอื บริษัท สํานกั พิมพเพ็ทแอนดโฮม จาํ กดั . ภูมพิ ลอดลุ ยเดช, พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหา. (๒๕๕๐). คาํ พอ สอน. ประมวลพระบรมราโชวาทและ พระราชดาํ รสั เกีย่ วกับเดก็ และเยาวชน. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พกรงุ เทพมหานคร. ราชบัณฑติ ยสถาน. (๒๕๕๔). พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔. กรงุ เทพมหานคร: บริษทั ศิริวฒั นาอนิ เตอรพริน้ ท จํากัด. วลยั อศิ รางกรู ณ อยุธยา (พานชิ ). (๒๕๕๔). ครสู งั คมศึกษากับการพัฒนาทักษะแกนกั เรยี น.กรุงเทพมหานคร: คณะครศุ าสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลยั . . (๒๕๔๙). ประมวลบทความกิจกรรมพฒั นาผเู รียนสูมาตรฐานการเรียนรู กลุมสาระการเรียนรู สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม. กรงุ เทพมหานคร: ศนู ยต าํ ราและเอกสารทางวิชาการ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. . (๒๕๔๙). หลกั สูตรการศึกษาขน้ั พน้ื ฐานเพ่อื พฒั นาความเปน พลเมืองไทยและพลเมืองโลก: บทบาทสาํ คญั ของกลมุ สาระการเรยี นรสู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม. ประมวลบทความ เร่อื ง หลักสตู รและการพัฒนาหลกั สูตรตามแนวปฏิรปู . กรงุ เทพมหานคร: ศูนยตําราและเอกสาร ทางวชิ าการจฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย. ศภุ ณฐั เพมิ่ พูนวิวฒั น และจารวุ รรณ แกวมะโน. (๒๕๕๗). คูม ือการอบรมสรา งจิตสํานกึ พลเมืองสําหรับ เยาวชนระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน . กรงุ เทพมหานคร: สถาบนั พระปกเกลา. สุคนธ สนิ ธพานท. (๒๕๓๘). การใชวธิ สี อนแบบธรรมสากัจฉาเพือ่ สรางศรทั ธา และวิธีคิดตามหลัก พุทธธรรมแกนกั เรียนชั้นมัธยมศึกษาปท ี่ ๓. นนทบรุ .ี วิทยานิพนธการศึกษามหาบัณฑิต แขนงวิชา หลกั สูตรและการสอน สาขาวิชาศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธริ าช. . (๒๕๕๒). พฒั นาทกั ษะการคิด...พชิ ิตการสอน. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพเลี่ยงเชียง. . (๒๕๕๔). วิธสี อนตามแนวปฏิรูปการศึกษาเพือ่ พฒั นาคุณภาพของเยาวชน. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พเลี่ยงเชยี ง. สมุ น อมรววิ ัฒน. (๒๕๔๙). คา นยิ มศึกษาเพื่อสันติภาพทย่ี ่ังยนื . ประมวลบทความ เรอื่ ง หลักสูตรและ การพัฒนาหลักสูตรตามแนวปฏริ ปู . กรุงเทพมหานคร: ศูนยต ําราและเอกสารทางวชิ าการ จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย.

47 สํานักวชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา. สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพืน้ ฐาน. (2552). ตัวช้ีวดั และ สาระการเรียนรสู งั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพช ุมนุมสหกรณก ารเกษตรแหง ประเทศไทย จาํ กัด. . สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน. (2552). แนวปฏบิ ตั กิ ารวัดและประเมินผล การเรียนรู ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรงุ เทพมหานคร: โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากดั . . สํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน. (2552). แนวทางการจัดการเรยี นรู ตามหลกั สูตร แกนกลางการศกึ ษาข้นั พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพชุมนุมสหกรณ การเกษตรแหง ประเทศไทย จํากัด. . สํานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพื้นฐาน. (2552). แนวทางการจดั กิจกรรมพัฒนาผูเรียน ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพืน้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พช ุมนมุ สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จาํ กัด. . สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน. (2552). แนวทางการพัฒนา การวดั และประเมิน คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขนั้ พื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากดั . . สํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน. (2552). แนวทางการบริหารจดั การหลักสตู ร. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พชมุ นุมสหกรณก ารเกษตรแหง ประเทศไทย. . สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน. (2552). หลกั สตู รแกนกลางการศึกษาข้ันพ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พช มุ นุมสหกรณก ารเกษตรแหงประเทศไทย จํากัด. ASEAN Secretariat, USAID and SEAMEO. (2012). ASEAN Curriculum Sourcebook. USA: Very Memorable, Inc. Department of Education, Science and Training, Australian Government. (2003). Values Education Study Executive Summary, Final Report. Commonwealth of Australia: Australia. Leo, J. D. (2006). Values within EIU/ESD: Reorienting Teacher Education to Address Sustainability & International Understanding. 22-25 August 2006, Penang: Malaysia. (copies) Llewellin, Sandie. (2001) “Planning Lessons and Schemes of work” in Citizenship Learning to Teach Citizenship in the Secondary School. 2nd Edition edited by Liam Gearon, London: Routledge. Ministry of Education, Singapore. (2014). 2014 Syllabus character and Citizenship Education Primary and Secondary. Student Development curriculum Division: Singapore (copies). SEAMEO and UN-HABITAT. (2007). SEAMEO Resource Package: Human Values-based Water, Sanitation, and Hygiene Education. SEAMOLEC Indonesia: Jakarta. Wiggins, G. and McTighe, J. (2005). Understand by design. New Jersey: Pearson Merrill Prentice Hall.

48 ภาคผนวก

49 คําอธบิ ายของคาํ หลกั ในจดุ เนน และขอบขา ยรายวชิ าเพ่ิมเติมหนาทพี่ ลเมือง คําหลักตอไปนี้เปนคุณลักษณะของความเปนพลเมืองดีในระบอบประชาธิปไตยที่ครูควรจะจัดการเรียนรู ใหผูเรียนไดตระหนัก เห็นความสําคัญ มีความเขาใจที่ถูกตอง คิดอยางมีวิจารณญาณและนําไปปฏิบัติไดอยาง ถูกตอ งเหมาะสม คําหลกั คําอธิบาย ความเปน ไทย - หมายถึง สิ่งทีบ่ ง บอกถึงลกั ษณะของคนไทย ศิลปะ วัฒนธรรม ความกตัญูกตเวที ขนบธรรมเนียม และประเพณีของไทย - ผทู รี่ ักความเปน ไทย คือ ผทู ีม่ คี วามภาคภูมิใจ เห็นคุณคา ชน่ื ชม อนุรกั ษ ศลิ ปะ ดว ยการปฏิบัติตน สบื ทอด และเผยแพรค ุณลักษณะของคนไทย ตลอดจน ศลิ ปะ วฒั นธรรม ขนบธรรมเนียม และประเพณที ดี่ งี ามของไทยใหคงอยู สบื ไป - หมายถงึ การรูคุณและตอบแทนคุณผูมีพระคุณ รวมทัง้ ทรพั ยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอ ม ทที่ ุกคนไดพึ่งพาอาศยั ในการดํารงชีวติ - เปน คุณธรรมสําคญั อยางหน่ึงของความเปน มนุษย เพราะมนษุ ยต องพ่ึงพา ซง่ึ กันและกนั รวมทงั้ ตองพง่ึ พาทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ ม เพ่ือให สามารถดํารงชีวติ อยูไดดวยดี - การตอบแทนคุณผูมีพระคณุ ไดแ ก การเช่ือฟงและปฏิบตั ิตามคําแนะนาํ ส่งั สอน ใหค วามเคารพยกยอง ชว ยเหลือและเอาใจใสด แู ล - การตอบแทนคุณของทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม ไดแ ก การใช ทรพั ยากรธรรมชาติอยา งประหยัดและคุม คา การดูแลรกั ษาและไมทาํ ลาย สงิ่ แวดลอม - ศลิ ปะ มคี วามหมายกวา งครอบคลมุ การแสดงออก และการสรา งสรรค ทกุ ดานของมนษุ ย กูรดู านศิลปะหลายคนไดใหความหมายของ “ศลิ ปะ” ไวตา ง ๆ กัน ดงั นี้ ๑. ศิลปะ คือ ส่งิ ท่ีสรางสรรคขึน้ จากการเลียนแบบธรรมชาติ ๒. ศิลปะ คือ การแสดงออกเก่ยี วกับ ความเชื่อ ความศรทั ธา ความงาม ๓. ศิลปะ คือ การถายทอดความรูสกึ โดยใชสดั สวน รปู ทรง และ ความกลมกลนื ขององคป ระกอบตาง ๆ ๔. ศิลปะ คือ ความชาํ นาญในการถา ยทอดประสบการณ และจินตนาการ ใหเ ปน วัตถุทีม่ ีสุนทรียภาพ - ศลิ ปะไทยมเี อกลกั ษณเ ฉพาะ มคี วามงดงาม ทีช่ าวตางชาติชนื่ ชม มีหลายแขนง เชน สถาปต ยกรรมในการสรางวดั วงั จิตรกรรมไทย หตั ถกรรมไทย ดนตรี นาฏศิลป เปน ตน

คาํ หลกั 50 วฒั นธรรม คําอธิบาย ขนบธรรมเนียมประเพณี - วฒั นธรรม หมายถึง ลักษณะทีแ่ สดงถงึ ความเจรญิ งอกงาม อันเปน แบบแผน ในการประพฤติปฏบิ ัติ และการแสดงออกซง่ึ ความรูสึกนึกคิดของคนในสังคม เดียวกนั เปน สิง่ ทเี่ กดิ จากการสงั่ สม เลอื กสรร ปรบั ปรุงแกไข จนถือวา เปนส่ิงดีงาม เหมาะสมกบั สภาพแวดลอ ม และมกี ารสบื ทอดเปน มรดกทางสังคม - ยเู นสโกแบงมรดกทางวฒั นธรรมเปน ๒ สว น คือ มรดกทางวัฒนธรรมทจี่ ับตอง ได เชน โบราณสถาน โบราณวัตถุ และมรดกทางวฒั นธรรมที่จับตองไมได อันเปนเร่ืองเก่ียวกับภูมปิ ญญา ระบบคณุ คา ความเชอื่ พฤติกรรมและวถิ ีชีวิต - วัฒนธรรมมคี วามสาํ คญั ตอ การดาํ รงอยขู องความเปน ชาติ ชาติท่ีไมม ี วฒั นธรรมของตนเองจะคงความเปนชาตอิ ยูไมได ในอดีต จนี เคยถูกชาวตาด เขายดึ ครอง และตัง้ ราชวงศห งวนขึ้นปกครอง แตกถ็ ูกชาวจนี ซงึ่ มีวฒั นธรรม ทส่ี ูงกวา กลนื เปนชาวจีนจนหมดสิ้น - วัฒนธรรมในแตล ะสงั คมอาจคลา ย หรอื แตกตา งกันได กเ็ นือ่ งมาจาก ความเช่อื เช้อื ชาติ ศาสนา และถนิ่ ที่อยู สังคมที่ประกอบดวยผคู น อนั หลากหลายทเี่ รียกวา พหุสังคม ยอ มมีความแตกตา งหลากหลาย ทางวัฒนธรรมดวยเชน กนั การอยูรว มกันในสงั คมที่มีความหลากหลายเชน นี้ จึงตองมีความเขาใจซงึ่ กันและกัน ใหเ กยี รตแิ ละเคารพซึ่งกันและกนั ดว ย - วฒั นธรรมมีการเปลี่ยนแปลงได เน่ืองจากสถานการณที่เปล่ียนแปลงไป และ การแลกเปล่ียนทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะปจจบุ นั ท่เี ทคโนโลยีการสื่อสาร มคี วามเจริญกาวหนา การเล่ือนไหลทางวัฒนธรรมจึงแพรกระจายไปอยางรวดเร็ว การเลือกรับวัฒนธรรมอยา งมีวิจารณญาณจึงเปน สิ่งจําเปน ไมควรรบั วัฒนธรรม ตามกระแสนยิ ม แตควรเลือกรับเฉพาะสิ่งทมี่ คี ุณคาตอการดําเนนิ ชีวติ - เปน คําทีใ่ ชเ รียกรวมกัน หมายถงึ สงิ่ ท่คี นในสังคมหน่ึง ๆ นิยมประพฤตปิ ฏบิ ัติ ตอเนือ่ งกนั มา เพราะถือวา มีคุณคาท่ีกอใหเ กิดความสขุ ความเจริญแกชีวิตและ สังคม ขนบธรรมเนยี มประเพณขี องไทย เชน การมสี ัมมาคารวะตอผใู หญ ชายไทย ตองเปนผูนาํ ครอบครวั หญิงไทยตองมีกริ ยิ ามารยาทเรยี บรอ ย หญงิ ไทยตอง รักนวลสงวนตวั ไมย อมรับการแสดงความรสู ึกทางเพศอยา งเปด เผยในท่ีสาธารณะ คนไทยถอื วาศรี ษะเปนของสงู สวนเทาเปนของต่าํ การลงแขกชวยงานตาง ๆ - ขนบธรรมเนยี มไทยที่เกยี่ วกับศีลธรรม จรรยาเปนส่ิงทม่ี คี ุณคา ตอสงั คม ผใู ดฝา ฝน ถือวา ละเมิดกฎของสงั คม ถือเปน ความผิด ความชวั่ เชน การที่ ชาวไทยพทุ ธแสดงกิริยาลบหลดู ูหมิ่นพระพทุ ธรูป ศาสนสถาน และ ศาสนวัตถุ สวนขนบธรรมเนียมไทยบางเรื่องอาจไมเ ครงครัด ผูที่ไมทําตาม ขนบธรรมเนียมอาจถกู มองวาไมมีการศึกษา ไมมสี มบัติผูดี เชน แตง กาย ไมถ ูกกาลเทศะ ปฏบิ ัติตัวไมเ หมาะสมกบั กาลเทศะ - ประเพณีไทยซ่ึงเปน ท่รี ับรแู ละชน่ื ชมของชาวตา งชาติ เชน สงกรานต ลอยกระทง แหเทยี นพรรษา บญุ บ้ังไฟ นอกจากน้ียงั มีประเพณีในทอ งถ่ิน ตาง ๆ ทเี่ ปน เอกลักษณของทองถ่นิ นั้น อนั เปน สง่ิ ท่ีนักทองเทยี่ วตา งชาติ ซึง่ สนใจดา นวฒั นธรรมชนื่ ชอบ เชน แหเทียนพรรษา จ.อุบลราชธานี ผตี าโขน จ.เลย ปอยสา งลอง จ.แมฮ อ งสอน

51 คาํ หลัก คําอธบิ าย ภมู ปิ ญญาทองถิ่น หมายถงึ องคความรู ความสามารถ เทคนิคของผูค นในแตล ะทองถิน่ ท่นี ํามาใชใ นการแกปญ หาและพฒั นาการดําเนนิ ชวี ิตไดอยา งเหมาะสม กับยุคสมยั ทส่ี บื ทอดมาอยางตอ เนอ่ื ง ภูมิปญญาไทย - หมายถึง องคความรู ความสามารถ เทคนิคของคนไทย ทนี่ ํามาใช ในการแกป ญ หาและพัฒนาการดําเนนิ ชีวิตไดอ ยางเหมาะสมกับยุคสมยั ทีส่ ืบทอดมาอยางตอเนอื่ ง อนั เปน ทยี่ อมรบั ในระดับชาติ - ลกั ษณะทส่ี ําคญั ของภูมิปญญาไทย คือ ๑. เปนท้ังความรู ทักษะ ความเช่อื และพฤติกรรม ๒. แสดงถงึ ความสัมพันธระหวางคนกับคน คนกบั ธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอม คนกบั สิง่ เหนือธรรมชาติ ๓. เปน กิจกรรมทุกอยางในวิถีชีวติ ของคนไทย ๔. เปน เรื่องการแกปญ หา การจัดการ การปรับตวั เพื่อความอยรู อดในการ ดําเนินชวี ิต ๕. มีการเปลย่ี นแปลงใหเหมาะกบั ยุคสมัย ความรกั ชาติ ความรกั ชาติ การแสดงออกถึงความรักชาติ มดี ังน้ี ๑. การแสดงความเคารพ และปฏิบตั ติ นอยางเหมาะสมตอสัญลักษณ ทเี่ กยี่ วกับชาติ เชน รองเพลงชาติ ยนื ตรงเคารพธงชาติ ประดับธงชาตถิ กู ตอง ตามระเบียบทร่ี าชการกําหนด ๒. การเปน พลเมอื งดี และธํารงรกั ษาไวซึง่ ความเปนชาติไทย เชน เสยี ภาษี เคารพกฎหมาย บํารงุ รักษาและไมทําลายสาธารณสมบตั ิ ใชสทิ ธเิ ลือกต้งั สอดสอ งการกระทาํ ท่ีจะทําลายความมน่ั คงและความสงบเรียบรอยของชาติ บานเมือง ยึดมน่ั ในศาสนา การยดึ มัน่ ในศาสนา คือ การศึกษาหลักธรรมคาํ สอนใหเ ขา ใจอยางถองแท ปฏบิ ตั ติ นตามหลกั ธรรมคําสอนของศาสนาที่ตนนับถือ และทาํ หนา ที่ เปนศาสนกิ ชนท่ดี ีในการทาํ นุบาํ รงุ และปกปองคุมครองศาสนา เทดิ ทนู สถาบนั พระมหากษัตรยิ  การเทิดทนู สถาบันพระมหากษัตริย คือ ๑. การแสดงความเคารพ และปฏบิ ัติตนอยางเหมาะสมตอองคพ ระมหากษัตรยิ  และพระบรมวงศานุวงศ ๒. การแสดงความเคารพ และปฏิบตั ิตนอยางเหมาะสมตอสัญลกั ษณทเ่ี ก่ียวกับ สถาบันพระมหากษตั รยิ  ๓. ซาบซึง้ ในพระราชกรณยี กิจ และนอมนําแบบอยางของพระราชจริยวัตร พระราชดาํ รัส หลักการทรงงาน ตลอดจนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาใชใ นการดาํ เนินชีวิตและการงาน เพ่ือความสขุ ความเจรญิ ของตนเอง สงั คม และประเทศชาติ ตลอดจนเผยแพรใหเปนที่ปรากฏแกสังคม

52 คาํ หลัก คาํ อธบิ าย ความมีวินัยในตนเอง หมายถึง ระเบยี บในการดําเนินชีวิต ในทน่ี จ้ี าํ กดั เฉพาะเรื่อง ความซือ่ สัตย สจุ รติ ความขยนั หมนั่ เพยี รและอดทน การใฝหาความรู ความตง้ั ใจปฏบิ ัติ หนา ที่ และการยอมรับผลท่ีเกิดจากการกระทําของตนเอง อันเปน คณุ ลักษณะสาํ คัญที่ตองการปลกู ฝงใหเกิดข้ึนในคนไทย เพือ่ ใหเ ปน คนดี มคี วามรูแ ละความสามารถ เพอื่ ความสขุ ความเจริญในชวี ิต และเปน กาํ ลงั สําคัญในการพฒั นาประเทศชาติ ความซ่ือสัตยสุจริต - หมายถึง การยดึ มั่นในความถูกตอง การประพฤติตามความเปน จรงิ และความถกู ตองตอตนเอง ผอู ่นื และประเทศชาติ ท้งั ทางกาย วาจาและใจ เชน ทําตามสัญญาที่ใหไ วตอ ตนเองและผูอื่น พูดความจรงิ ไมน าํ ส่งิ ของ ของผูอ่นื (ท่ีเจา ของไมอนญุ าต) หรอื ของสว นรวมมาเปน ของตน การหลกี เล่ียงทจ่ี ะปฏิบัตติ ามกฎหมาย - ผทู มี่ คี วามซอ่ื สัตยสจุ ริตจะประสบความสําเรจ็ และความเจริญในชวี ิต และการงาน เปน ที่ไวว างใจ อยูร ว มกับผูอ ่ืนได และเปนพลเมอื งดีของ ประเทศชาติ ความขยนั หมั่นเพยี รและอดทน - หมายถึง การทําหนาที่การงานดวยความพยายาม เขม แข็ง อดทน ไมทอถอย เปน คุณธรรมจรยิ ธรรมทีน่ าํ ไปสูความสาํ เร็จ ใฝหาความรู - หมายถึง ความต้ังใจแสวงหาความรจู ากแหลง เรียนรูตาง ๆ ท่เี ชื่อถือได อยางสมา่ํ เสมอ - การใฝห าความรเู ปนคุณสมบตั ขิ องผูท่ีพฒั นาตนเองอยตู ลอดเวลา เพอ่ื ใหมี ความรู ความสามารถ รเู ทา ทันการเปลี่ยนแปลง เพื่อปรับตัวและพง่ึ ตนเองได ในการดําเนนิ ชีวิตและการงาน ความต้งั ใจปฏิบัติหนา ท่ี - หมายถงึ ความเอาใจใส มงุ มนั่ ในการทําหนาท่ีของตนใหเ กดิ ผลสําเร็จ และ ผลดีตอ ตนเอง สงั คม และประเทศชาติ การยอมรับผลที่เกิดจาก - หมายถึง ความรบั ผดิ ชอบในผลทเี่ กดิ ข้ึนจากการกระทําของตน เมื่อเกดิ การกระทาํ ของตนเอง ผลเสียหายก็ไมโยนความผดิ ใหแกผ ูอน่ื นอ มรบั ความผิดพลาด แลว นํามา พจิ ารณาไตรตรอง เพ่ือปรบั ปรุงแกไขมิใหเกดิ ความเสยี หาย หรอื ความผดิ พลาดขึน้ อีก ผูท่มี ีความรับผิดชอบควรพจิ ารณาไตรตรองใหรอบคอบ ถงึ ความดีงาม ความถกู ตองเหมาะสม ผลดแี ละผลเสยี ทจี่ ะเกิดข้ึน กอนที่จะ ตัดสินใจกระทําการใด ๆ

53 คาํ หลัก คาํ อธิบาย ระบอบการปกครอง - ประเทศที่ปกครองดวยระบอบประชาธปิ ไตยอนั มีพระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ แบบประชาธิปไตย หมายถงึ ประเทศท่ีใชร ะบบรัฐสภา (Parliamentary System) โดยท่พี ระมหากษัตรยิ  อันมี มพี ระราชอํานาจในฐานะที่ทรงเปน ประมุขเทานัน้ สว นอาํ นาจนิตบิ ญั ญัตแิ ละอาํ นาจบริหารนน้ั พระมหากษัตริย เปน ของประชาชนทีเ่ ลือกและมอบอาํ นาจใหตวั แทนใชอ าํ นาจแทน แตตองใชอํานาจ ทรงเปนประมขุ ในพระปรมาภไิ ธยของพระมหากษัตรยิ  เนื่องจากประชาชนเห็นความสาํ คัญของสถาบัน (Constitutional พระมหากษัตริย เพราะการบัญญัติกฎหมาย การออกคําส่งั การบรหิ ารราชการในนามของ Monarchy) ประชาชนดว ยกันเอง อาจไมไดรับการยอมรบั เทา ทคี่ วร หรืออาจขาดเอกภาพในการปกครอง ประเทศได หลกั อาํ นาจอธิปไตย - ประชาธิปไตยหมายถึงระบอบการปกครองที่ถือมตปิ วงชนเปน ใหญ การถือเสียงขางมาก ของปวงชน เปน ใหญ (พจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) เพราะประชาธิปไตยตงั้ อยูบ นหลัก (Popular ปรชั ญามนุษยนยิ มที่เชอื่ วามนุษยมคี ุณคา มีศกั ด์ิศรี มีคุณภาพ สามารถทีจ่ ะปกครองกนั เองได Sovereignty) ไมควรท่ีจะใหอาํ นาจสงู สดุ ในการปกครองประเทศไปอยูก บั ใครคนเดยี ว หรือกลมุ คนสวนนอ ย กลุมเดียว หากแตควรทีจ่ ะใหประชาชนทุกคนมสี ว นในการกําหนดความเปนไปของสังคม และประเทศชาติรว มกัน คงเปนไปไมไ ดทจี่ ะใหทกุ คนมีความคดิ เห็นเหมือนกนั หมดทุกคน หากกลมุ หน่งึ มคี วามคิดเหน็ อยางหน่งึ แตอีกกลุมหน่ึงมคี วามคิดเหน็ อีกอยา งหน่งึ บางคร้ัง การกําหนดความเปนไปของสังคมและประเทศชาติจําเปน ตองเลือกทจ่ี ะปฏบิ ตั อิ ยางใดอยางหนง่ึ เทานั้น ดงั น้ันสงั คมและประเทศท่เี ปน ประชาธิปไตยจงึ ตองใหส มาชกิ ทกุ คนในสังคมลงมติ เพอื่ ใหทราบความคดิ เหน็ ของคนสวนใหญ และนํามาใชเ ปนแนวทางในการกําหนดความเปนไป ของสังคมและประเทศชาติ คารวธรรม - เห็นคณุ คา - เดมิ มนษุ ยก ีดกัน รังเกยี จเดียดฉนั ท เอารดั เอาเปรยี บ ขมเหงรงั แก ทํารา ยประหตั ประหารกนั และเคารพศกั ด์ศิ รี เมื่อมนุษยม ีอารยะขน้ึ จงึ ไดเห็นความสาํ คญั ของการปฏิบตั ติ อกนั โดยคาํ นึงถึงคุณคาและศักดิ์ศรี ความเปน มนุษย ความเปนมนุษยและสทิ ธมิ นุษยชน หรือทีไ่ ทยเราเรยี กวา “เห็นคนเปนคน” นัน่ เอง ในอดีต และสิทธมิ นษุ ยชน สังคมตะวันตกมีการทาํ รา ยกันอยางปาเถื่อนมาก จงึ ตระหนักในเรอ่ื งนส้ี ูง การเหน็ คุณคาและ เคารพศกั ดิ์ศรีความเปน มนุษยแ ละสทิ ธิมนุษยชนหมายถึงการยอมรบั วามนุษยทุกคน ทกุ เชอ้ื ชาติ ลวนมคี ุณคา มีศักดิ์ศรี และมีสทิ ธขิ ั้นพื้นฐาน เชน ความเสมอภาคของบุคคล สทิ ธใิ นรางกายและ ชีวิต สทิ ธใิ นการศกึ ษา สิทธทิ างสาธารณสุข สทิ ธิในการยตุ ิธรรม สิทธิในทางศาสนา สทิ ธิทางการเมือง สิทธใิ นการแสดงความคดิ เหน็ ทัง้ นี้ประเทศสมาชกิ องคการสหประชาชาติ ไดร บั รองปฏญิ ญาสากลวาดวยสทิ ธมิ นุษยชน (Universal Declaration of Human Right – UDHR) เม่ือวันที่ ๑๐ ธันวาคม ค.ศ. ๑๙๔๘

54 คําหลัก คําอธบิ าย - ใชส ิทธิ - สิทธิ หมายถงึ อาํ นาจอนั ชอบธรรม เชน บุคคลมีสิทธิและหนาทีต่ ามรัฐธรรมนูญ เขามีสิทธิ โดยไมล ะทิ้งหนา ท่ี ในทีด่ นิ แปลงน้ี หรอื อาํ นาจท่ีกฎหมายรบั รองใหก ระทาํ การใดๆ โดยสุจรติ ไดอยา งอิสระ แตตอง - ใชเสรีภาพ ไมก ระทบกระเทือนถึงสทิ ธิของคนอ่นื (พจนานุกรมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔) อยา งรบั ผิดชอบ - ระบอบประชาธิปไตยทีม่ ีหลักการพ้ืนฐานสําคญั ท่วี า มนษุ ยม ศี กั ดิ์ศรี มคี ุณคา จึงใหประชาชน มสี ิทธิและเสรภี าพมาก ทั้งนี้ ก็เพื่อใหประชาชนมสี วนรวมพัฒนาสงั คมและประเทศชาตใิ นฐานะ - ซ่อื สตั ยสจุ ริต เจาของอํานาจสงู สุด แทนท่ีจะมีสว นรว มไดเพยี งในฐานะผูใตป กครองเทาทผ่ี ปู กครองจะอนุญาต และมคี วามโปรงใส ใหเ ทานั้น - หลายครัง้ คนสวนใหญม ักคดิ ถึงสิทธทิ จี่ ะได สทิ ธทิ ่จี ะมีเพียงดา นเดียว แตสิทธิในระบอบ ประชาธปิ ไตยนนั้ ประชาชนมีสทิ ธทิ ่ีจะใหสงิ่ ท่ดี ี ส่ิงท่ีมปี ระโยชนตอ สังคมและประเทศชาติ ดว ย ซ่งึ กค็ ือหนาท่ี สิทธิและหนาท่เี ปนสิ่งทต่ี องอยคู ูกนั อยางสมดุลเสมอ บคุ คลยอมไมอาจ มีสทิ ธไิ ดหากไมทาํ หนาท่ี - เสรีภาพ หมายถึง ความสามารถทจี่ ะกระทาํ การใดๆ ไดตามทีต่ นปรารถนาโดยไมมีอุปสรรค ขัดขวาง เชน เสรภี าพในการพดู เสรีภาพในการนบั ถือศาสนา ความมสี ทิ ธิทจี่ ะทําจะพูดได โดยไมละเมิดสิทธขิ องผูอ่นื (พจนานกุ รมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - ในระบอบเผด็จการประชาชนมกั จะถูกจาํ กัดเสรภี าพ พอเปล่ยี นมาเปนระบอบประชาธิปไตย คนท่ัวไปมักเขาใจวาบคุ คลยอมมีเสรภี าพไดอ ยางเต็มทจี่ ะทําอะไรก็ไดตามใจชอบ การใชเ สรภี าพ ของบุคคลนัน้ อาจไปกระทบ หรือละเมิดตอ เสรภี าพของบคุ คลอื่นได หรืออาจกลา วไดว า การใชเสรีภาพตอ งมีความรับผิดชอบกาํ กบั อยูด วยเสมอ อันหมายถึงความรบั ผดิ ชอบตอตนเอง และผูอ่ืน - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยจึงตองเขา ใจถงึ หลักการทว่ี า “ใชสทิ ธแิ ตไมล ะทง้ิ หนาที่” และ “ใชเ สรีภาพอยา งรบั ผดิ ชอบ” แตมิไดห มายความวา เสรีภาพของคนอ่นื ทําใหเราตองมี เสรีภาพนอ ยลงแตอยางใด เพราะมนษุ ยที่มีอยคู นเดยี วและมีเสรีภาพทจ่ี ะทําอะไรก็ไดตามใจ ชอบท้ังหมดไมม ีอยูจรงิ มีแตมนุษยท ่ีอยูรวมกบั คนอืน่ เพราะมนษุ ยเปน สิ่งมีชวี ติ ทต่ี องพึ่งพา อาศยั กัน มนุษยจ งึ ตองอยูรว มกนั เปน สังคม ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยพึงยนิ ดีท่ีจะใช เสรีภาพของตนเพ่ือใหค นอืน่ ไดใ ชเสรภี าพเทา เทียมกบั ตน - สภาพทบ่ี ุคคลมเี สรภี าพท่จี ะทาํ อะไรก็ไดต ามใจชอบโดยไมจํากัดนั้นเปนลกั ษณะของอนาธปิ ไตย ซงึ่ มาจากคาํ วา “อน” ทแ่ี ปลวาไมมี และคําวา “อธิปไตย” ที่แปลวาอํานาจสงู สดุ “อนาธิปไตย” จงึ หมายถงึ สภาวะท่ีไมมีอาํ นาจสงู สดุ ทุกคนใหญหมด ใครจะทาํ อะไรก็ไดตามใจชอบ นา จะเปน ภาวะทีจ่ ลาจล สบั สน วนุ วายเปนอยางยิ่ง ดงั น้นั จะเหน็ ไดวา การเขา ใจวา ประชาชนควรมี เสรีภาพทีจ่ ะทําอะไรก็ไดตามใจชอบนั้นคืออนาธปิ ไตย ไมใชประชาธิปไตย - ซ่ือสตั ย หมายถึง ประพฤติตรงและจรงิ ใจ ไมคิดคดทรยศ ไมค ดโกงและไมห ลอกลวง สจุ ริต หมายถึง ความประพฤติชอบ (พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) ความโปรงใส (Transparency) ในทีน่ ้ีหมายถึงการเปดเผยความจริง ความพรอ มที่จะถกู ตรวจสอบไดท้ังนเี้ พื่อใหเ กิดการทจุ ริตไดยาก คนในระบอบประชาธปิ ไตยตองซื่อสตั ยส ุจริต และมคี วามโปรง ใสดว ย มใิ ชเพยี งเรียกรองใหผ ูอน่ื ซอ่ื สตั ยส ุจรติ และมคี วามโปรง ใสเทา นั้น

55 คําหลกั คําอธิบาย - ยดึ หลัก - เสมอภาค หมายถึง มสี วนเทากนั เทาเทยี มกัน ความเสมอภาค - ยุตธิ รรม หมายถึง ความเทยี่ งธรรม ความชอบธรรม ความชอบดว ยเหตผุ ล เทยี่ งธรรม และความยุติธรรม ไมเอนเอยี งเขาขางใด ชอบดวยเหตผุ ล (พจนานกุ รมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยยอ มมคี วามเสมอภาคในความเปน มนษุ ย เชน สทิ ธิ ทางการเมืองการปกครอง สทิ ธิเลอื กตงั้ สิทธิในฐานะมนษุ ยหรือท่เี รียกวา สทิ ธิมนุษยชน ความเสมอภาคในฐานะท่ีเปนมนุษย ความเสมอภาคในโอกาสทางการศึกษา การเมือง เศรษฐกจิ สังคม เปนตน - การมีความเสมอภาคนน้ั มิไดห มายความวา ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยจะตอ งมี ความเสมอภาคเสมอภาคกันทุกเรอ่ื งท้ังหมด ความเสมอภาคนี้หมายถึงความเสมอภาคกัน ในฐานะมนษุ ย แตป ระชาชนในระบอบประชาธิปไตยอาจมีบทบาท หนาที่ท่ีแตกตา งกันได เชน ครูยอมมีความเสมอภาคกบั นักเรียนในฐานะที่เปนมนุษย และในฐานะท่เี ปน พลเมือง แตก ารท่ีครเู ปนผทู าํ หนา ท่สี อน มอบหมายภารกจิ การเรียน วัดและประเมินผลผูเ รยี น และ นกั เรียนเปน ผูเ รียน รบั มอบภารกิจการเรยี น รับการวดั และประเมินผลจากครนู น้ั มิได หมายความวาครูกบั นกั เรียนไมเสมอภาคกัน สามคั คีธรรม - ภราดรภาพ หมายถึง ความเปน ฉนั พีน่ องกัน - ยดึ หลกั - ปรองดอง หมายถึง ออมชอม ประนีประนอม ยอมกัน ไมแกงแยง กนั ตกลงกนั ดวย ภราดรภาพ ความไกลเ กลีย่ ตกลงกันดว ยไมตรีจิต ปรองดอง สมานฉันท - สมานฉันท หมายถึง ความพอใจรว มกัน ความเหน็ พองกัน (พจนานกุ รมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - ความเสมอภาคในระบอบประชาธปิ ไตยนนั้ ตองเปนความเสมอภาคทย่ี ึดหลักความยดึ เหนี่ยว กนั ในสงั คม (Social Coherence) ไมใชความเสมอภาคแบบตวั ใครตวั มนั (Individualistic) หรอื ความเสมอภาคแบบไมย อมเสยี เปรยี บกนั ถาคนหน่ึงได ๕ สว น คนอืน่ ๆ กต็ อ งได ๕ สวน เทา กัน นอยกวานเ้ี ปน ไมย อมกนั ตองแยงชงิ กนั ขดั แยง ทะเลาะเบาะแวงกัน แตเสมอภาค ในระบอบประชาธปิ ไตยน้หี มายถงึ สขุ ทุกขเ สมอกัน หากใครในสังคมมีความสขุ คนอนื่ ๆ ก็พรอมที่จะสุขดว ย และหากใครในสงั คมมีความทุกข คนอ่ืน ๆ ก็พรอ มทีจ่ ะทกุ ขดวย พรอ มทีจ่ ะชว ยกันทงั้ ยามสุขและทุกข ไมเลือกท่ีรกั มักท่ชี งั ไมก ีดกัน้ กนั มใิ ชค อยแตจะอจิ ฉา รษิ ยา ไมใ หใครไดเปรยี บใครอยตู ลอดเวลา ท้งั หมดน้ีก็คือหลกั ภราดรภาพในระบอบ ประชาธิปไตยน่ันเอง ซึง่ ก็คอื ความเปนพ่นี องกนั ไมแบงแยกรังเกยี จเดียดฉนั ทกนั มีความสมคั รสมานรักใครกลมเกลยี วกนั (Solidarity) - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยตองยดึ หลักการประสานกลมกลืน (Harmony) คือ การกา วไปดว ยกนั ทํางาน และพฒั นาไปพรอมกัน ดวยสํานกึ ความเปนอันหน่งึ อันเดยี วกัน ของสงั คม ไมใชจําใจตองประนีประนอม ยอมลดราวาศอกใหกัน อนั อาจเปน ความจาํ เปน ตองอยรู วมกันที่ไมย ง่ั ยนื

56 คําหลัก คําอธบิ าย * แตกตา ง - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยไมจําเปน ตองมีความคิดเห็น มคี วามปรารถนาตองการ แตไมแตกแยก เหมือนกนั ทกุ เรื่อง ตรงกันขาม ระบอบประชาธิปไตยตองการคนท่ีมีความคิดเหน็ ทแ่ี ตกตาง หลากหลาย เพราะอาจจะทาํ ใหไ ดท างเลือกทีด่ ีท่สี ดุ ของสงั คมก็ได และถา ไมม ีความคดิ เห็น ทีแ่ ตกตางหลากหลาย สังคมโลกก็อาจจะไมพฒั นาเลย เชน อาจจะยังเช่ือวา โลกแบนและเปน ศูนยกลางของจักรวาลอยกู ็ได ประชาธิปไตยจึงไมหลบหนคี วามขดั แยง หากแตประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยจะตองชวยกนั ทาํ ใหความขัดแยงน้ันนําไปสกู ารสรางสรรค - ตามหลกั ประชาธิปไตยสากล หามไมใหเ ลือกปฏิบัตโิ ดยไมเ ปนธรรมตอ บุคคลเพราะเหตุ แหง ความแตกตางในเรอ่ื งถิ่นกําเนดิ เชอ้ื ชาติ ภาษา เพศ อายุ ความพิการ สภาพทางกาย หรอื สขุ ภาพ สถานะของบุคคล ฐานะทางเศรษฐกจิ หรือสงั คม ความเช่อื ทางศาสนา การศึกษาอบรม หรือความคิดเห็นทางการเมือง - ใชห ลักสันติวิธี - สันติวิธี หมายถึง วธิ ีทจ่ี ะกอใหเ กิดความสงบ (พจนานุกรมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - จดุ มุงหมายสาํ คญั ประการหนึ่งของประชาธปิ ไตยกเ็ พ่ือใหประชาชนไมตองทะเลาะ ทาํ ราย ประหัตประหารกนั ดว ยความรุนแรงอนั อาจนํามาซ่ึงความไมสงบสขุ แตกแยกกนั ทว่ั ไป ดังนั้น ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งเรยี นรูทจี่ ะใชห ลกั สันติวิธดี วย - ยึดหลักเสยี ง - ฝายทเ่ี ปนเสยี งขางมาก ไมควรใชเสยี งขางมากละเมิดสทิ ธิและเสรีภาพข้ันพ้นื ฐานของฝายเสยี ง ขา งมากและเคารพ ขา งนอ ย ดงั ที่เรยี กวา “ปกครองโดยเสียงขา งมากและเคารพสทิ ธิของเสยี งขางนอย (Majority Rule สทิ ธิของเสยี งขางนอ ย and Minority Rights)” เชน ฝา ยเสยี งขา งมากไมพ ึงใชม ติเพื่อจดั สรรงบประมาณใหแกพ้ืนทข่ี อง (Majority Rule and พวกตนโดยไมคาํ นงึ ถึงความเดอื ดรอ นและความจําเปน ของคนสว นนอ ย Minority Rights) - เห็นความสําคัญ - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยตองรูจักแยกแยะประโยชนข องสว นตวั กบั ประโยชนของ ในประโยชนข อง สวนรวม ตามปกติคนสวนใหญม กั เหน็ ประโยชนข องสวนตนเปนสาํ คัญ แตในการอยูรว มกัน สว นรวม ในสงั คมทุกคนตองเห็นความสําคญั ในประโยชนข องสวนรวม เชน แมวา ผสู มัครรบั เลือกต้ัง จะหยบิ ยื่นประโยชนใ หแกเราเปนการสวนตวั แตในการใชสิทธเิ ลอื กตัง้ เราตอ งยึดหลกั ประโยชน ของสวนรวมเปน สําคัญ - มจี ิตสํานึก - ประชาธปิ ไตยตงั้ อยบู นพืน้ ฐานการอยรู ว มกันในสงั คม คนในระบอบประชาธปิ ไตยจึงตอ งมี รวมหมู (Team สาํ นึกความเปน กลมุ เปน สังคมเดยี วกนั เสมอ สามารถทํางานรว มกบั ผอู ืน่ ได และพรอมท่ีจะรบั Spirit) และทํางาน ผลทอ่ี าจเกิดข้นึ ไดร วมกัน (Accountability) เปนหมคู ณะ (Team Working) - มจี ิตสาธารณะ - ประชาธปิ ไตยเปน เร่ืองของทุกคนในสังคมและสังคมจะอยูรว มกนั อยางผาสุกไดนน้ั ทุกคน (Public-Mindedness) นอกจากจะมชี ีวติ สวนตัวของแตละคนแลว ทุกคนยงั ตองเสียสละ พรอมท่ีจะเสนอตวั ชวยกัน และการมีจิตอาสา รับผดิ ชอบในกิจการทเ่ี ปนสาธารณะ ท้งั ในครอบครัว โรงเรียน ชุมชน สงั คม ประเทศชาติ และ (Volunteerism) ประชาคมโลก การมีสวนชวยในการ พฒั นาครอบครัว โรงเรียน ชุมชน สังคม และประเทศชาติ อยางยั่งยนื

57 คาํ หลกั คําอธบิ าย ปญ ญาธรรม - ยึดหลกั เหตุผล - การใชเสียงขางมากนน้ั อาจบอกไดแ ตความชอบ ความพึงพอใจ ความตอ งการ แตไมส ามารถ ความจรงิ และ ตดั สินความจริง ความถูกตองไดท ั้งหมด ดงั น้นั ประชาธิปไตยทด่ี จี ําเปนตองต้งั อยูบ นหลัก ความถูกตอง ความจรงิ ความถูกตอง ความดีงาม หรือหลกั ธรรมาธิปไตย ดว ยเหตนุ เ้ี สียงขางมากในระบอบ ประชาธปิ ไตยจงึ จําเปนตองรับฟงเสียงขางนอ ยดวยเหตุผล หากเสยี งขา งนอยมเี หตผุ ลที่ดกี วา ฝายเสยี งขา งมากก็ควรทจ่ี ะยอมรบั ความคดิ เห็นของเสียงขางนอย และความจริง ความถูกตอง การท่ีจะเปนสังคมประชาธิปไตยทยี่ ดึ หลักเหตุผล ความจริง ความถกู ตองได คนในสังคม มีสติปญ ญา มคี วามรู และมีคุณธรรม ดว ยการไดรับการศึกษาท่ีมีคณุ ภาพ - รูทันขอมูล - ในยคุ เทคโนโลยสี ารสนเทศทสี่ ่อื และขอ มูลขา วสารมีความสําคญั มากขึ้น คนในระบอบ ขาวสาร ประชาธปิ ไตยจาํ เปน ตองเห็นความสาํ คัญ ติดตาม และสามารถคดิ อยา งมีวจิ ารณญาณในขอ มลู (Information ขาวสารเพ่ือใหร เู ทาทนั รวมถึงตอ งรแู ละเขาใจวิธกี ารและกระบวนการผลติ ส่ือและเทคโนโลยี Literacy) และ สารสนเทศดพี อสมควร เนอื่ งจากผูผลิตสือ่ สามารถใชสอ่ื และขอมลู ขา วสารโนมนา วใหประชาชน รูทันสอื่ (Media ทุกคนเชื่อ คลอ ยตาม และทําส่งิ ทผี่ ผู ลติ สอ่ื ตอ งการ ยง่ิ ไปกวา นัน้ ในปจ จบุ นั ประชาชน Literacy) ยังสามารถเปนผผู ลิตสอ่ื และเผยแพรข อมูลขา วสารเอง เชน การนําเสนอ หรอื แบง ปน (Share) สาระผา นสื่อสงั คมสมยั ใหมและสือ่ ออนไลนต า ง ๆ การกระทาํ ดงั กลา วจะตอ งกระทาํ ดว ยความมสี ติ พิจารณาไตรตรองถึงผลที่จะเกิดขึ้น - ติดตามตรวจสอบ - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยจําเปนตอ งรทู นั ขาวสาร โดยเฉพาะขา วสารทางการเมอื ง การปฏบิ ัตงิ าน อยางนอยตอ งมขี อมลู เก่ียวกับการปฏิบตั ิงานของบุคลากรทางการเมือง เพ่ือใหทราบวา ของบุคลากร มผี ลกระทบตอประชาชนอยางไร ประชาชนควรสนบั สนนุ หรือคดั คาน ควรเตรียมตัวอยางไร ทางการเมือง และโดยเฉพาะอยา งย่ิงประชาชนตองใชในการตัดสินใจในทางการเมืองและการเลือกต้ัง - มีความกลา หาญ - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยนอกจากจะตองซื่อสัตยสจุ ริตและมคี วามโปรง ใสแลว ทางจรยิ ธรรม จะตอ งกลา ทจ่ี ะยืนหยัดในความจริง ความถูกตอง ไมป ลอยใหค วามเท็จ ความไมถูกตองดํารงอยู (Moral Courage) กลา ที่จะพดู แสดงออก และคัดคาน ท้ังนี้ ครตู อ งฝก ใหผเู รียนมคี วามกลาหาญทางจริยธรรม กลา ที่จะยนื หยดั และกลา ท่จี ะยืนหยัดในสิง่ ทถ่ี ูกตองอยา งมวี จิ ารณญาณโดยคํานึงถงึ ความปลอดภยั ดว ย เพื่อทจ่ี ะ ในสิ่งท่ถี กู ตอง ยืนหยัดในความจริงและความถกู ตองใหย ัง่ ยืนมากทส่ี ดุ (Moral Assertiveness) - มีทักษะการคิด - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งมีทกั ษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ ท้งั คดิ วิเคราะห อยางมีวิจารณญาณ สังเคราะห เปรยี บเทยี บ ประเมนิ คา สบื สาวหาสาเหตุ แกป ญหา สรางสรรค รวมถงึ ทักษะการใช เหตุผล การต้ังคาํ ถาม การวิจัย การคนควา การรวบรวมขอมลู การโตแยง อนั จําเปน ตองใช ในกิจกรรมตาง ๆ ของสงั คม เชน การพดู คยุ แลกเปลยี่ น เสวนา อภิปราย โตว าที การออกเสยี ง ประชามติ การเลือกต้ัง และการมสี วนรว มทางการเมืองอนื่ ๆ - ทกั ษะการสื่อสาร - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งมที กั ษะการสอื่ สารในระบอบประชาธปิ ไตย ไดแก ในระบอบ การฟง การอา น การคน ควา การจบั ใจความ การสรุปความ การยอ ความ การขยายความ ประชาธิปไตย การตคี วาม การแปลความ การพูด การเขียน การโตว าที การอภิปราย การวจิ ารณ การกลาแสดงออก การแสดงความคดิ เหน็ และการรับฟง ความคดิ เหน็ ของผูอน่ื

58 คาํ หลัก คําอธบิ าย - พฒั นาความรู - ในระบอบประชาธิปไตยถือวาประชาชนเปน ผมู ีอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ คุณภาพ ความคดิ จิตใจ ของประชาธิปไตยจงึ อยูที่คณุ ภาพของประชาชน ดังนนั้ ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย พฤติกรรมและ ตอ งพัฒนาความรู ความคดิ เจตคติ พฤตกิ รรมและการทํางานของตนเองอยเู สมอ จงึ จะสามารถ การทํางาน ทาํ ใหประชาธปิ ไตยสาํ เร็จผลดว ยดไี ด ของตนเองอยูเ สมอ - ในระบอบเผด็จการประชาชนมีสวนรวมทางการเมืองอยางจาํ กัดเพียงในฐานะผูใ ตป กครอง - มีสวนรว ม แตประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตองมีสวนรวมทางการเมอื งอยางสรา งสรรคในฐานะ ทางการเมอื ง เจา ของประเทศไดห ลากหลายวธิ ี แตท ้ังนตี้ องพฒั นาประชาชนใหมีสว นรว มทางการเมือง อยา งสรางสรรค อยางมีคณุ ภาพ - มีความรูพ ื้นฐาน - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งมคี วามรูพืน้ ฐานทางการเมือง ไดแ ก ความหมาย ทางการเมือง และความสําคัญของการเมืองการปกครอง ระบอบการเมืองการปกครอง ระบบเศรษฐกิจ (Political ประวัตศิ าสตรก ารเมืองการปกครองของไทย สถาบันและกระบวนการทางการเมืองการปกครอง Literacy) ของไทยในปจ จุบนั การเลอื กตั้งสมาชกิ สภาผูแ ทนราษฎรและการไดมาซึ่งสมาชิกวฒุ สิ ภา การบริหารราชการแผนดินของไทยในปจ จบุ นั การเลือกตั้งสมาชิกสภาทอ งถ่นิ และผูบ รหิ าร ทอ งถน่ิ สภาพปญหา สาเหตุ และแนวทางแกไขปญหาการเมอื งการปกครองของไทย การมสี ว นรวมของประชาชนในการพฒั นาการเมืองการปกครองของไทย

59 การเรียนการสอนรายวชิ าเพิ่มเตมิ หนา ท่พี ลเมอื ง: แนวปฏบิ ัติสําคญั การเรียนการสอนรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมืองมีจุดเนนสําคัญ คือ ตองการใหเยาวชนไทยเปนพลเมือง ท่ีดีของสังคมไทย คือ มีความเปนไทย รักชาติ ยึดมั่นในศาสนา เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย เปนพลเมืองดี ที่มีวิถีชีวิตและมีสวนรวมในการเมืองการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข อยูร วมกนั ในสังคมอยางปรองดอง สมานฉนั ท พรอมดว ยคุณลักษณะความมวี ินัยในตนเอง ดงั นั้น การเรียนการสอน รายวิชาเพิ่มเติมน้ี จึงเนนท่ีการปฏิบัติลงมือทํา (Action) เพื่อใหเปนพลเมืองที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งมีผลตอ กระบวนการเรียนการสอน ผูสอนจะตองทําใหการเรียนการสอนมีความหมายและมีคุณคาแกผูเรียน เพื่อจะทําให เกดิ ประโยชนท ่แี ทจ รงิ แกเยาวชนและสงั คมโดยรวม แนวปฏิบัติสาํ คญั ทจี่ ะทําใหการเรียนการสอนหนา ทีพ่ ลเมอื งบรรลวุ ตั ถุประสงค มีดังนี้ 1. ผูสอนตองเขาใจมโนทัศน (Concept) สําคัญของรายวิชาน้ี นั่นคือ การเขาใจในจุดเนนที่เปนพ้ืนฐาน สําคัญ ซึ่งวัตถุประสงคของรายวิชาน้ีตองการพัฒนาทักษะ คานิยม และคุณลักษณะ ซ่ึงสะทอนดวยการปฏิบัติ (Action) 2. การวางแผนการสอนจะตองเนนการพัฒนาท่ีตอเน่ือง (Continuous Development) ของกระบวนการคิด กระบวนการสืบคน กระบวนการแกปญหา รวมท้ังกระบวนการพัฒนาคานิยม เพ่ือใหผูเรียนเกิดการเรียนรูและ นําไปสูการเปล่ยี นแปลงที่พึงประสงค ดังนัน้ การวางแผนการสอนควรเปด โอกาสใหผ เู รยี นไดท าํ กิจกรรม ดงั น้ี 1) ต้งั คาํ ถามดว ยตนเองเพอ่ื การสืบคน 2) มีสว นรว มในกจิ กรรมทหี่ ลากหลายในการสืบคนขอ มลู 3) ฝกการวิเคราะหโดยใชขอมูลจริง (Real Data) ในสภาพจริง ทั้งนี้ มีผูเชี่ยวชาญการสอน สังคมศึกษาหลายทานเสนอวาตองเปดโอกาสใหผูเรียนไดสํารวจ (Survey) หรือสัมภาษณ จากแหลงขอมูลที่เปน ปฐมภูมิ 4) ผูเรียนทํางานเปนกลุมรวมกันกับเพื่อน รวมทั้งบุคคลอื่นในชุมชนตามโอกาสและวุฒิภาวะ ของผูเ รียน 5) นําเสนองาน หรือผลงานดวยวิธีการท่ีหลากหลาย เชน จัดอภิปราย ทําปายนิเทศ จัดนิทรรศการ แสดงบทบาทสมมตุ ิ จัดทาํ Video Clip เปนตน 3. การสอนหนาที่พลเมืองตองเนนความเช่ือมโยง หรือความเก่ียวของ (Relevant) การลงมือทํา หรือ ปฏิบตั อิ ยา งตอเนอ่ื ง (Engaging) และเรยี นรูอยา งกระตอื รอื รน (Active Learning) 3.1 ความเช่ือมโยง หรือความเกี่ยวของ (Relevant) คือ การใชประเด็นจริง (Real Issue) ท่ีเปน ปจจุบันที่เก่ียวของกับความคิดของคนวาจะถูก หรือผิด ดี หรือไมดี มีคุณคา หรือไมมีคุณคา เพ่ือการเรียนรู ของผูเรียนจะเชื่อมโยงกับประสบการณจริง แตในกรณีใชประเด็นจริง ผูสอนควรใชวิจารณญาณ เพราะ บางประเดน็ อาจมคี วามออ นไหว (Sensitive) ตอสังคม รวมท้งั ควรคาํ นงึ ถงึ วยั และวฒุ ภิ าวะของผูเรียนดว ย 3.2 การลงมือทํา หรือปฏิบัติอยางตอเน่ือง (Engaging) การเรียนจากประสบการณจริง ถือวา เปนหลักการสําคัญของการสอนหนาที่พลเมืองและเปนที่ยอมรับของนักการศึกษาท่ัวโลก ดังนั้น การลงมือทํา (ปฏิบัติ) อยางตอเนื่องกับประเด็นจริง (Real Issue) หรือเหตุการณจริง ท้ังในระดับครอบครัว หองเรียน โรงเรียน หรอื ชุมชน จงึ เปนสิง่ สําคัญ ตัวอยางตอไปนี้ เปนขอเสนอแนะในประเด็นจริง หรือเหตุการณจริง ที่อาจนํามาใชกับ ผลการเรียนรขู องรายวิชาหนาที่พลเมืองได

60 ประชาธปิ ไตยในโรงเรยี น เชน จัดใหมีกรรมการหอ งเรียน สภานักเรียน การแกปญหา เชน จัดกจิ กรรมการดูแลสิง่ แวดลอมและสาธารณสมบตั ิ วันสาํ คัญ / เหตุการณสําคัญ เชน จดั กจิ กรรมการเฉลมิ พระเกยี รติ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั และ สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ จดั กจิ กรรมวันรฐั ธรรมนูญ วนั ประชาธปิ ไตยสากล การรณรงค เชน จดั กิจกรรมรณรงคการตอตานการฉอราษฎรบังหลวง การมีจิตสาธารณะ เชน จัดกิจกรรมชวยเหลือผูประสบภัยตาง ๆ หรือ ผูท่ีเดอื ดรอน การยอมรับ- เชน การทําแบบวัดเจตคติ การทําวจิ ัยเกยี่ วกับ ในความหลากหลาย- ความหลากหลายทางวัฒนธรรม ทางวฒั นธรรม 3.3 เรียนอยางกระตือรือรน (Active) การเรียนอยางกระตือรือรน ก็คือ การเรียนที่ผูเรียนตอง “ทํา” หรือ “do” ทั้งน้ี การเรียนโดยผานการอภิปราย (Discussion) เปนวิธีที่สําคัญในการเรียนรายวิชาหนาที่พลเมือง เพราะการอภิปรายเปนทักษะท่ีสําคัญในการเรียนและทักษะของความเปนพลเมือง (Citizenship skill) เพ่ือแสดงออกซ่ึง สิทธิและเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น การอภิปรายโดยทั่วไปคงไมใชการอภิปรายท่ีเกี่ยวของกับประเด็น ความเปนพลเมือง (Citizenship Discussion) Sandie Llewellin (2001) นักการศึกษาดานความเปนพลเมือง (Citizenship Education) ไดเสนอวา การอภิปรายที่เก่ยี วของกับความเปนพลเมืองควรมลี ักษณะ ดงั นี้ 1. เปนประเด็นทีเ่ กดิ ขึ้นจริง (Real Life Issue) 2. เก่ียวขอ งกับวถิ ชี วี ิตของประชาชน (Deal with Public Dimension of Life ) 3. เกี่ยวของกับเยาวชนในฐานะเปนพลเมืองคนหนึ่ง (Relate to Young People as Citizens) 3.4 การเรียน (Learning) การเรียนรูเรื่อง หนาท่ีพลเมืองจะมีประสิทธิภาพ ตอเม่ือมีบรรยากาศของ หองเรียนที่มีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ไมมีบรรยากาศของการใชอํานาจ หรือทําใหผูเรียนเกิดความไมสบายใจ กลยุทธส าํ คัญที่จะทาํ ใหผ เู รียนในบรบิ ทของสงั คมไทยเรียนรูอยางมีประสทิ ธิภาพ คือ 1. จัดการทํางานเปนกลุมเล็ก เพื่อใหผูเรียนมีโอกาสแสดงความคิดเห็นไดท่ัวถึงกวาการทํางาน ในกลมุ ใหญ 2. เปดโอกาสใหผูเรียนมีสวนกําหนดกติกาในการทํางาน คุณภาพของงาน ประเด็นการอภิปราย หรือประเด็นที่จะศึกษาตลอดจนการจัดกิจกรรมท่ีเกี่ยวของ เพื่อท่ีผูเรียนเกิดความรูสึกวาการเรียน หรือการทํางานนั้น มคี วามหมายและมคี ุณคา จะไดทาํ งานอยางตอเนื่องและตั้งใจ (Engaging) 3. เปดโอกาสใหผูเรียนทุกคนแสดงความคิดเห็นและเมื่อมีขอสรุปความคิดเห็นของทุกคน ควรจะอยูในขอสรุปนน้ั ๆ ดว ย 4. ครูควรสรางความรูสึกวาการประสบความสําเร็จ คือ การเรียนรู หรือการทํางาน โดยผาน กระบวนการตาง ๆ เปนรางวลั ทนี่ าภูมใิ จ 5. ครูควรคํานึงถึงการเรียนรูหลาย ๆ รูปแบบ (Learning Style) ของผูเรียน การจัดกิจกรรม จึงควรมีหลากหลาย เชน การสาธิต การตอบคําถาม การอภิปราย การคนควาวิจัย การทําโครงการ การสํารวจ การแกปญหา การใชเกม การแสดงบทบาทสมมติ การใชสถานการณจําลอง การใชกรณีศึกษา (Case Study) โดยมีการทาํ งานกลุมเลก็ และรายบุคคล

61 6. กรณีการเรียนรูท่ีเปนกระบวนการควรจัดใหครบข้ันตอนอยางตอเน่ือง แตครูก็อาจนํา บางขั้นตอนมาจัดกิจกรรมแยกได เชน กิจกรรมการวิเคราะห ซึ่งเปนกิจกรรมที่อยูในขั้นตอนของกระบวนการเรียน การสอนหลายรูปแบบสามารถนํามาจัดเปนกิจกรรมแยกออกมาไดตามความเหมาะสม เปนการฝกความสามารถ ในการวเิ คราะห หรอื การจดั การกับขอมลู ตาง ๆ แกผ เู รียน 7. ครูควรมีการวัดและประเมินผลการเรียนรูของผูเรียนอยางตอเน่ืองตลอดเวลาในการจัด การเรียนรูเพ่ือสะทอนการปฏิบัติของผูเรียนในสภาพจริง ท้ังน้ี การวัดและประเมินหนาท่ีพลเมืองตองมีการประเมิน ภาระงานที่เก่ียวกับกิจกรรมใหผูเรียนปฏิบัติ การสรางลักษณะนิสัย รวมทั้งกระบวนการทํางานและคุณภาพงาน ดว ยวิธกี ารและเครื่องมือการวดั และประเมินผลทีห่ ลากหลาย จากหลักการสอนท้ัง 4 หลัก ขางตน Sadie Llewellin (2001) ไดสรุปหลักการสอนวาเปน R-E-A-L: Relevant, Engaging and Active Learning และแสดงความเห็นวาการทํางานในลักษณะโครงงาน (Project Work) เปนกิจกรรมท่ีสําคัญในการเรียนการสอนหนาที่พลเมือง เพราะเปนการเปดโอกาสใหผูเรียนไดรับผิดชอบในการเรียนรู มีวินัย และเปนการเรียนรูที่เปน Active Learning ผูเรียนไดมีโอกาสศึกษาประเด็นตาง ๆ ในสังคมท่ีเกิดข้ึนจริง ศึกษา ปญหาอุปสรรค และเรียนรูในการแกไข เรียนรูบทบาทของพลเมืองดีในสังคมเพ่ือการเตรียมตัวเปนพลเมืองดีของชาติ ในอนาคต

62 การจดั เนือ้ หาและกิจกรรมการเรยี นรรู ายวิชาเพิ่มเตมิ หนาทีพ่ ลเมือง ๑. จัดเนือ้ หาตามจดุ เนนแตละจดุ เนน ในทุกชั้นป โดยบูรณาการจุดเนนท่ี ๕ ความมีวนิ ัยในตนเอง ทส่ี อดคลอง กบั ผลการเรยี นรแู ละสาระการเรียนรูข องจุดเนน ที่ ๑ - ๔ ทเ่ี ก่ยี วของ ตวั อยางระดับประถมศกึ ษา ระดับชน้ั จุดเนน ผลการเรียนรู สาระการเรยี นรู บรู ณาการวนิ ยั ในตนเอง ป.๕ ๑. ความเปนไทย ๑. เหน็ คณุ คา และ มารยาทไทย - ต้ังใจปฏิบตั หิ นา ท่ี ปฏบิ ัติตนเปนผมู ี - การสนทนา - ยอมรบั ผลท่ีเกดิ จาก ๑.๑ ลกั ษณะท่ดี ี มารยาทไทย - การปฏิบตั ติ น การกระทําของตนเอง ของคนไทย ตามกาลเทศะ - การตอนรับ ผมู าเยอื น ๒. รคู ุณคาและ บํารงุ รกั ษา ทรพั ยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดลอม กจิ กรรมหลัก 1. สาธิตมารยาทไทย และใหป ฏิบตั ติ าม 2. อธบิ ายประโยชนจากการมมี ารยาทไทยทดี่ ีงาม 3. เขยี นตารางผลกระทบตอการมีมารยาทไทยในเร่ืองตา งๆ 4. กําหนดสถานการณและใหน ักเรียนแสดงบทบาทสมมตติ ามสถานการณนัน้ ๆ 5. นักเรียนเขียนบนั ทึกประสบการณการนาํ มารยาทไทยไปใชจ ริงในชวี ติ ประจาํ วนั 6. นกั เรียนเขียนบนั ทึกประจําวันทแ่ี สดงถงึ การดแู ลรักษาทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอม 7. ครูใหน กั เรยี นทาํ แบบสํารวจความพงึ พอใจตอการมมี ารยาทไทยและการดแู ลรักษา ทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ ม ตัวอยางระดับมธั ยมศึกษา ระดับชนั้ จดุ เนน ผลการเรยี นรู สาระการเรยี นรู บูรณาการวินยั ในตนเอง ม.๒ ๓. ความเปน ปฏิบตั ิตน การติดตามขา วสาร ใฝห าความรู อดทน พลเมอื งดีในระบอบ เปนพลเมืองดี ความกลา หาญ ประชาธปิ ไตยอนั มี ตามวถิ ี ทางจรยิ ธรรม พระมหากษัตรยิ  ประชาธิปไตย การเปนผนู าํ ทรงเปน ประมุข เปน สมาชกิ ท่ดี ี ๓.๑ การดาํ เนิน ชีวติ ตามวถิ ี ประชาธปิ ไตย

63 กจิ กรรมหลัก ๑. ตดิ ตามขา วสาร วเิ คราะห และสรปุ ขา วตลอดสปั ดาห ๒. วิเคราะหขา วทเ่ี ปนประเด็นปญหาทางสังคม การเมือง เศรษฐกจิ และส่งิ แวดลอ ม ๓. เสนอความคิดเห็นทเี่ ปนรูปธรรมในการแกปญหาจากขอ ๒ ในปา ยนิเทศของโรงเรยี น (กจิ กรรม ท้ังหมดเปนกิจกรรมกลมุ ที่ตองมกี ารวางแผน มอบหมายงาน ทาํ งานอยา งตอเนื่อง) ๒. จัดเน้ือหาแบบบูรณาการใน ๕ จดุ เนน โดยตองวิเคราะหผลการเรียนรใู นแตล ะจดุ เนนวา เก่ยี วของ หรือ เชื่อมโยง หรอื มปี ระเด็นรว มกันในเนือ้ หาตาง ๆ และตงั้ เปน Theme (หัวเร่ือง) ตัวอยาง ประถมศึกษาปท่ี ๖ จดุ เนน ท่ี ๓ ความเปนพลเมอื งดีในระบอบประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตริยท รงเปนประมุข ๓.๑ การดําเนินชวี ิตตามวถิ ปี ระชาธิปไตย ผลการเรยี นรู - ปฏิบัติตนและแนะนาํ ผูอนื่ ใหป ฏบิ ัตติ ามขอตกลง กติกา กฎ ระเบยี บ ของหองเรยี น และ โรงเรยี น - เหน็ คุณคาและปฏบิ ัติตนตามบทบาทหนาท่ี มีสว นรว มและรับผิดชอบในการตดั สินใจ จดุ เนนที่ ๔ ความปรองดอง สมานฉันท ๔.๑ การอยูรวมกันในสงั คมแหง ความหลากหลาย ผลการเรยี นรู - ยอมรับความหลากหลายทางสังคมวัฒนธรรมในประเทศไทย และอยูร ว มกบั ผูอ่ืนอยา งสันติ และพงึ่ พาอาศัยกนั จดุ เนน ท่ี ๕ ความมีวนิ ัยในตนเอง ผลการเรียนรู - ปฏิบตั ติ นเปนผูใฝห าความรู - ตัง้ ใจปฏิบตั หิ นา ท่ี - ขยันหมน่ั เพียร Theme: เคารพกตกิ า ปฏบิ ัตติ ามหนา ที่ อยูอยางสนั ตสิ ุข สาระการเรยี นรู - ขอตกลง กฎ กตกิ า ในหองเรยี นและโรงเรียน - บทบาทหนาทตี่ าง ๆ ของการเปนสมาชกิ ทีด่ ี - กิจกรรมตา ง ๆ ของหองเรยี น - ความหลากหลายทางสังคมวฒั นธรรมในประเทศไทย กิจกรรมหลกั ๑. วิเคราะหคณุ คา ขอตกลง กฎ กติกา กบั ชีวติ ประชาธิปไตยในหองเรยี นและโรงเรยี น ๒. เสนอแนวทางในการดูแลสาธารณสมบตั ิ สวนรว มในหองเรียนและโรงเรยี นตามบทบาทของตนเอง ๓. สํารวจและอภิปรายรวมกันถึงการใชสิทธิ หนาที่ และการใชเสรีภาพอยางรับผิดชอบในหองเรียน และโรงเรยี น

64 ๔. สํารวจและอภิปรายรวมกันถึงการทําหนาที่เปนสมาชิกท่ีดีของหองเรียนและโรงเรียน ในประเด็น การเปนผนู าํ การเปนสมาชกิ ทด่ี แี ละการถอื ประโยชนข องสว นรวมตอการรวมกิจกรรมตา ง ๆ ๕. ระดมสมองเสนอแนวทางการอยูรวมกันอยางสนั ตสิ ุข ในขณะท่สี ังคมมีความหลากหลายทางสงั คม- วัฒนธรรม ๖. ทําแบบวดั ทศั นคติของตนเองตอการอยรู ว มกันอยางสนั ติสขุ ในประเดน็ ดังน้ี - เคารพซ่ึงกนั และกัน - ไมแ สดงกริ ยิ าวาจาดูหมน่ิ ผูอ่ืน - ชว ยเหลอื กนั และกัน - แบง ปน ๗. คนควา สถานการณขัดแยงในประเทศไทย และเสนอแนวทางแกไขปญหาในประเดน็ ละเมิดสทิ ธิ และการรักษาสิง่ แวดลอม ตวั อยา ง มัธยมศกึ ษาปท ่ี ๓ จุดเนนท่ี ๑ ความเปน ไทย ๑.๑ ความเปนไทย: ลักษณะทีด่ ีของไทย ผลการเรียนรู - มีสวนรว ม แนะนําผอู ื่นใหอนรุ กั ษแ ละยกยองผมู มี ารยาท - แสดงออก แนะนําผอู น่ื และมสี วนรวมในกิจกรรม เอื้อเฟอ เผอื่ แผ และเสียสละ ๑.๒ ศลิ ปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม และประเพณีไทย ผลการเรียนรู - เห็นคุณคา อนรุ ักษ สืบสาน และประยุกต ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ศลิ ปวัฒนธรรม และ ภมู ิปญ ญาไทย จดุ เนน ท่ี ๕ ความมีวนิ ัยในตนเอง ผลการเรยี นรู ปฏบิ ัติตนเปนผมู ีวนิ ยั ในตนเอง: ความซ่ือสตั ยสจุ ริต ขยนั หม่นั เพียร อดทน ใฝห าความรู ต้งั ใจ ปฏบิ ัติ ยอมรบั ผลที่เกิดจากการกระทําของตนเอง Theme: ภูมิใจในความเปนไทย สาระการเรยี นรู - มารยาทไทย - เอ้ือเฟอ เผอื่ แผ และเสียสละ - ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ศิลปวัฒนธรรมไทย และภูมิปญ ญาไทย กิจกรรมหลกั ๑. นักเรียนจดั กิจกรรมรณรงคม ารยาทไทย - เชญิ วทิ ยากรมาอธิบาย / สาธติ - จดั ประกวดมารยาทไทยของนกั เรียนในระดบั ตา ง ๆ ๒. รวมกันอภปิ รายและจัดกจิ กรรมที่แสดงความเอ้อื เฟอเผ่อื แผและเสียสละในรปู กิจกรรมจติ สาธารณะ

65 ๓. ทาํ แบบสํารวจขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ศิลปวัฒนธรรม และภมู ิปญญาไทยทมี่ ีคุณคาตอการอนุรกั ษ และสบื สาน ๔. วิเคราะหผ ลการสํารวจจากขอ ๓ และนักเรยี นแตล ะช้นั รวมจดั นิทรรศการ แสดงขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ฯลฯ ที่ไดรบั การเสนอ ๔ อนั ดับแรก พรอมทง้ั เสนอแนวทางการประยุกตข นบธรรมเนยี มประเพณี ศลิ ปวฒั นธรรมเหลานน้ั ๓. ผลการเรียนรูบางขอในจุดเนนตาง ๆ เชน จุดเนนที่ ๑ และ ๒ นักเรียนแตละช้ันอาจจัดกิจกรรมตาง ๆ รว มกันได ทง้ั นี้ ขึ้นอยูกบั การวางแผนจดั หนวยการเรียนรูท่ีเอื้อตอการจัดกิจกรรมของทุกชั้นรวมกัน ซ่ึงนาจะ มีผลตอการพฒั นานักเรียนมาก (Impact) ๔. การวางแผนจัดหนว ยการเรยี นรูอาจจดั ใหส อดคลองกบั เหตุการณ สถานการณ ที่เก่ียวของกับจดุ เนน ทง้ั ๕ จุดเนน

66 การใชเ ทคนิค / กระบวนการ / วธิ สี อน ในการจัดกิจกรรมการเรียนรรู ายวิชาเพิม่ เตมิ หนา ทีพ่ ลเมือง การจัดกิจกรรมการเรียนรูหนาที่พลเมืองใหบรรลุเปาหมายตามจุดเนนท้ัง ๕ น้ัน เพื่อใหเยาวชน มีคุณลักษณะที่ดีของคนไทย เห็นคุณคาความสําคัญและมีสวนรวมมือในการอนุรักษศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมและประเพณีไทย เห็นคุณคาและแสดงออกถึงความรักชาติ ยึดมั่นในศาสนา และเทิดทูน สถาบันพระมหากษัตริย เปนพลเมืองดีในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ดวยการดําเนินชีวิตตามวิถีประชาธิปไตย มีสวนรวมทางการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มีความปรองดอง สมานฉันท สามารถอยูรวมกันในสังคม แหง ความหลากหลาย มกี ารจัดการความขดั แยงและสนั ตวิ ิธี ตลอดทัง้ เปนผูมีวนิ ยั ในตนเองดวยการประพฤติตน เปนคนซื่อสัตยสุจริต ขยันหมั่นเพียร อดทน ใฝหาความรู ต้ังใจปฏิบัติหนาท่ี และยอมรับผลท่ีเกิดจาก การกระทําของตนเอง การจัดการเรียนรูใหบรรลุเปาหมายดังกลาวน้ัน ผูสอนจะตองใชกระบวนการ เทคนิค วิธีสอนที่มี ขั้นตอนเนนสูการปฏิบัติจริง อีกทั้งยังตองใชกระบวนการคิดท่ีหลากหลายในการจัดกิจกรรมการเรียนรูอีกดวย ทัง้ น้ี ในการจัดการเรียนการสอนในแตล ะระดับช้ันจะมีผลการเรียนรูท่ีกําหนดไวอยางชัดเจนท่ีจะนําพาผูเรียน บรรลุตามเปาหมายที่กําหนด ดังนั้น ผูสอนจึงควรแสวงหาและเลือกใช กระบวนการ เทคนิค วิธีสอน อยางเหมาะสม ซ่ึงตัวอยางกระบวนการ วิธีสอน วิธีคิดท่ีนําเสนอน้ีเปนเพียงสวนหนึ่งท่ีสามารถนําไปใช ในการจดั การเรียนรูได ๑. การจัดการเรียนรูโ ดยใชท ักษะกระบวนการเผชญิ สถานการณ (Conflict Situation Skills) ทักษะกระบวนการเผชิญสถานการณเปนกระบวนการเรียนรูอยางหน่ึงที่ฝกใหผูเรียนไดเรียนรู ดวยตนเอง ไดมีโอกาสสัมพันธกับส่ิงท่ีจะเรียนรู หรือมีกัลยาณมิตร ชวยใหเกิดการเรียนรู และสามารถนํา ประสบการณจ ากการเรียนรนู น้ั มาเปนแนวทางในการเลือกและตัดสินใจ โดยผานการวิเคราะหและประเมินคา เพอ่ื นําไปสูการปฏิบตั ิ ขัน้ ตอนการจดั กิจกรรมการเรียนรู จากแนวคดิ ของ สมุ น อมรวิวัฒน ไดเสนอการใชกระบวนการเผชญิ สถานการณ ประกอบดว ย ๔ ข้นั ตอน คือ ขน้ั ท่ี ๑ การรวบรวม ขา วสาร ขอมลู ขอเท็จจริง ความรูและหลักการ ขัน้ ท่ี ๒ การประเมนิ คา และประโยชน ข้ันท่ี ๓ การเลือกและการตัดสินใจ ขั้นที่ ๔ การปฏิบตั ิ การนาํ ทกั ษะกระบวนการเผชญิ สถานการณมาใชในการเรียนการสอนในโรงเรียน สามารถดาํ เนินการ ตามข้นั ตอนดังนี้ ๑. ข้ันนําเขาสูบทเรียน ผูสอนอาจจะนําสถานการณท่ีเปนขาว ภาพขาวจากแหลงตาง ๆ ซ่ึงเกิดข้ึน จริง บทความ หรือกรณีศึกษามากระตุนใหผูเรียนไดตอบคําถามในประเด็นสําคัญท่ีผูสอนกําหนด เพื่อใหเกิด ความตระหนักในปญหาท่ีเกิดข้ึน หรือเห็นความสําคัญท่ีจะตองศึกษาในเร่ืองท่ีผูสอนนําเสนอ ซึ่งเปนเร่ืองที่ สอดคลอ งกับบทเรียน

67 ๒. ขั้นสอน ๑) การรวบรวมขาวสาร ขอ มลู ขอเท็จจรงิ ความรู และหลักการ ขน้ั ตอนนเ้ี ปนข้นั พืน้ ฐานของการเผชญิ สถานการณและการแกปญหา ผูสอนอาจจะมอบหมาย ใหผเู รยี นไดไ ปศกึ ษาคนควา หาความรู เพ่อื ใหไดข อมลู เกยี่ วกับเร่ืองท่ศี กึ ษา หรือขาวสารการกระทําท่ีสอดคลอง กับเรื่องที่ศึกษา ซงึ่ ผสู อนอาจจะหาแหลงขอมูล ความรหู รอื แหลง ขา วสารใหแ กผเู รียน ๒) การประเมนิ คุณคา และประโยชน เมื่อผูเรียนไดศึกษาความรู หรือขาวสารขอมูล หรือสถานการณท่ีผูสอนมอบหมายแลว จะตองนํามาศึกษาวิเคราะหคุณคา หรือประโยชน ในข้ันตอนน้ีจะตองฝกใหผูเรียนรูจักหลักและวิธีการคิด ในรูปแบบตาง ๆ เพื่อใหไดขอคิดวาสถานการณ หรือขอมูลท่ีไดศึกษานั้นมีคุณคามากนอย หรือมีประโยชน เพียงไร อาจจะใชเกณฑหรือวิธีการประเมินตามความเหมาะสม ซ่ึงอาจจะใชเกณฑดานคุณธรรม จริยธรรม เกณฑมาตรฐานและคานิยมของสังคม หรือกรอบทฤษฎี การคิดประเมินคามีความสําคัญและมีผลตอการเลือก การตัดสินใจ ในขั้นการประเมินคุณคานี้ ผูสอนอาจจะจัดทําเปนแบบฝกหรือมีคําถามเพ่ือฝกใหผูเรียนไดรูจัก วเิ คราะห เพื่อเปนพืน้ ฐานของการประเมินคา และประโยชนหรือโทษของเรื่องทศ่ี กึ ษากไ็ ด ๓) การเลือกและการตัดสนิ ใจ ขั้นตอนนี้ จะเปนข้ันตอนท่ีตอเน่ืองจากข้ันตอนท่ี ๒ เม่ือผูเรียนไดประเมินคุณคา และประโยชนจากขอมูลและขาวสารแลว จะมองเห็นชองทางวาถาตนเองไดประสบกับสถานการณดังกลาว หรือสถานการณที่คลายคลึงกันนั้น ผูเรียนจะสามารถเลือกและตัดสินใจอยางไร จึงจะถูกตองหรือไดรับ ประโยชนอยางแทจริง เพื่อจะไดไมเ กิดปญหาจากการตัดสินใจทีผ่ ิดพลาด ในขั้นนี้ผูสอนอาจจะสรางสถานการณที่เปนกรณีตัวอยางปญหาในชีวิตจริงของผูเรียน อาจจะเปนปญหาในครอบครัว โรงเรียน สังคม และตั้งประเด็นคําถามใหผูเรียนไดฝกทักษะในการเลือกและ การตดั สนิ ใจในการแกป ญหาอยางมหี ลักการ ๔) การปฏิบตั ิ เม่ือผูเรียนไดฝกทักษะต้ังแตขั้นการรวบรวมขาวสาร ขอมูล ขอเท็จจริง ความรูและหลักการ ไดฝกการประเมินคณุ คาและประโยชน ตลอดจนการเลือกและตัดสนิ ใจไปแลว ขั้นตอนท่ีสําคัญ คือควรจะฝกให ผเู รียนไดรูจักนําไปปฏิบัติ ซ่ึงในบางสถานการณ ผูเรียนสามารถนําไปปฏิบัติไดจริง จะทําใหผูเรียนไดพิสูจนวา การที่ตนไดตัดสินใจเลือกน้ัน เม่ือนําไปปฏิบัติจริงแลว ไดผลดีหรือไดรับประโยชนอยางไร ตัดสินใจถูกตอง หรือไม แตในกรณีสถานการณนั้นไมเหมาะสมกับการนําไปปฏิบัติดวยตนเอง ผูสอนอาจจะออกแบบกิจกรรม ใหผูเรียนไดพิสูจนความรูในแงปฏิบัติ โดยการสัมภาษณจากบุคคล ผูท่ีมีประสบการณหรือผูมีความรู หรือ จากผลงานของนักวชิ าการ ที่ไดพิสูจนหรือทดลองปฏิบัติแลวเปนการยืนยันและเปนการสนับสนุนการตัดสินใจ ของผูเ รียน ๓. ข้ันสรุป เม่ือผูสอนไดดําเนินการใหผูเรียนทํากิจกรรมจนครบทุกข้ันตอนของกระบวนการเผชิญ สถานการณแลว ผูสอนควรใหผูเรียนไดชวยกันสรุปแนวคิดหรือความรูและประสบการณท่ีตนไดรับ เปนการยา้ํ เตือนใหเกดิ ความกระจางชดั ขึ้น ๔. ข้ันการวัดและการประเมินผล ผูสอนควรมีวิธีการวัดและการประเมินผลใหครอบคลุมทั้งดาน พุทธพิสัย จิตพิสัยและทักษะพิสัย มีการกําหนดเครื่องมือวัดและประเมิน พรอมท้ังกําหนดเกณฑการวัดและ การประเมนิ ผลใหช ดั เจน

68 ประโยชน ๑. ทําใหผูเรียนไดฝกทักษะการคนควาหาความรูจากแหลงขอมูลตาง ๆ อยางหลากหลาย ตลอดจน เปนผูทีท่ ันตอ เหตุการณปจ จุบนั ทาํ ใหเปนบคุ คลแหงการเรียนรู ๒. ผูเรียนรูจักวิเคราะหสถานการณ วิเคราะหขอมูลขาวสารท่ีไดรับมาอยางเปนผูที่รูเทาทัน มีหลักเกณฑในการวิเคราะหสถานการณอยางหลากหลาย โดยคํานึงถึงเกณฑมาตรฐานของสังคมและเกณฑ ดา นคุณธรรมจรยิ ธรรม ๓. ผูเรียนรูจักการเลือกและการตัดสินใจ โดยอาศัยพื้นฐานจากสถานการณท่ีเกิดข้ึนจริง ซ่ึง มีหลากหลาย เพ่ือนําไปประยุกตใชในชีวิตปจจุบัน เนื่องจากผูเรียนไมอาจจะเผชิญสถานการณท่ีรุนแรง หรือ รายแรงไดจริง แตการท่ีไดเรียนรูตัวอยางเหตุการณจริง จะทําใหผูเรียนสามารถฝกทักษะการเลือก และการตดั สนิ ใจในการแกป ญ หาอยางมีหลกั การ ๔. ผเู รยี นสามารถปฏิบัติตนในการเผชิญสถานการณและแกปญหาชีวิตจริง ซึ่งจะตองใชวิธีการปฏิบัติ โดยอาศัยหลักธรรมของศาสนามาเปนแนวทาง เพื่อใหการปฏิบัติตนบรรลุผลโดยมีการฝกฝนตนเองใหมี สติสัมปชัญญะ รูเทาทันปญหาและสถานการณท่ีกําลังเผชิญเพื่อจะไดปฏิบัติตนไดอยางถูกตอง การเผชิญ สถานการณม ีหลายระดับ ทั้งในบคุ คล ครอบครวั ชมุ ชน และประเทศชาติ ตลอดจนระดับโลก ซึ่งทุกระดับจะมี การแกป ญหาโดยใชวธิ ีคดิ อยางถกู ตอ ง ขอ จาํ กัด การจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอนท่ีจะไดผลบรรลุจุดประสงคของเร่ืองที่จะสอนน้ัน จะตองใชเวลามาก ผูสอนตองออกแบบกิจรรมใหผูเรียนไดศึกษาความรู และฝกปฏิบัตินอกหองเรียนบาง ซึ่งทําใหผูสอนบางคน จะเห็นวาเปนเรือ่ งยุง ยาก มองขา มการเลอื กนาํ ทกั ษะกระบวนการเผชญิ สถานการณไปใชก ับการเรยี นการสอน ๒. การจัดการเรียนรโู ดยใชกระบวนการ (Learning Process) การจัดการเรียนรูที่เนนกระบวนการ เปนการจัดการเรียนรูท่ีใหผูเรียนเกิดการเรียนรูตามข้ันตอน อยางตอเนื่องจนบรรลุตามเปาหมายที่กาํ หนด ผูสอนเปน ผูว างแผนนาํ ผเู รียนผานขนั้ ตอนตางๆของกระบวนการ ทีละข้ันอยางเขาใจตรงกัน ครบวงจร ผูเรียนเขาใจและรับรูขั้นตอนของกระบวนการน้ัน และยังสามารถนํา กระบวนการนน้ั ไปใชใ นสถานการณใ หมได และสามารถนาํ ไปใชในชีวติ ประจาํ วันจนเปนนิสยั กระบวนการไมใชวิธีสอนแตเปนแนวทางในการดําเนินงานเร่ืองใดเร่ืองหนึ่งอยางมีลําดับข้ันตอน ตอเนอื่ งกันตงั้ แตตนจนจบ ทาํ ใหง านสาํ เรจ็ ตามเปาหมายอยางมีประสิทธิภาพ กระบวนการเปนทักษะที่จําเปน และตองฝกฝนใหผูเรียนมีทักษะในการทํางาน ดังน้ัน ผูสอนจะตองจัดกิจกรรมการสอนที่เปนข้ันตอนชัดเจน และควรมีหลกั การจดั กจิ กรรมดงั น้ี ๑. กจิ กรรมตองมีความนา สนใจ นาติดตาม ไมนา เบื่อหนาย ๒. มีความเหมาะสม สามารถทําใหผูเรยี นบรรลุจุดประสงคการเรยี นรู ๓. เปน กจิ กรรมท่สี รางสรรค ทาทายความสามารถ ย่ัวยุใหผูเรียนรวมกิจกรรมและสนองตอการเรียนรู ของผูเรียน ๔. กิจกรรมตองสอดคลองกับธรรมชาตขิ องรายวชิ า และสอดคลองกับจดุ ประสงค ๕. กจิ กรรมตองเนนใหผ ูเรียนปฏิบัติกิจกรรมดวยตนเอง คนพบการเรียนรูและสรุปผลการเรียนรู ดวย ตนเอง ผเู รียนรจู ักวางแผนการเรยี นรูด วยตนเอง ๖. ผูเรียนตองไดฝกทักษะรายบุคคล ฝกการทํางานเปนกลุม วิเคราะหเปน มองเห็นแนวทางในการ แกปญ หา สามารถทาํ งานไดอยา งเปนระบบ

69 ในการจัดการเรียนการสอนเร่ืองใดเรื่องหน่ึงเพื่อใหบรรลุเปาหมายหรือจุดประสงคการเรียนรู ผูสอน อาจใชก ระบวนการหลากหลาย อาจเปน ๒ – ๓ กระบวนการก็ได กระบวนการทีส่ ามารถนํามาใชในการเรยี นรูหนาท่พี ลเมอื ง ไดแก ๑. กระบวนการสรางความตระหนัก เปนกระบวนการที่ตองการใหผูเรียนสนใจ เอาใจใส รับรู เห็น คุณคา ของสงิ่ ทก่ี าํ หนดหรอื สงิ่ ทศ่ี ึกษา และเกิดความคดิ ทจ่ี ะหาวธิ ีแกป ญ หา ซง่ึ มีข้นั ตอนดงั น้ี ๑) สังเกต ผูส อนจดั สถานการณ หรือใหข อมูลที่เกีย่ วของ ใหผูเรยี นสนใจ รบั รู เอาใจใส และ เหน็ คณุ คา ๒) วิเคราะหวิจารณ ใหตัวอยาง สถานการณ ประสบการณตรง เพื่อใหผูเรียนจําแนกแจก แจงหาสาเหตุของสถานการณที่กําหนด หรือสถานการณตรง พิจารณาผลเสียท่ีเกิดข้ึนทั้งระยะส้ัน และ ระยะยาว ๓) สรุป ใหผูเรียนอภิปรายหาเหตุผล ขอมูลมาสนับสนุนความคิดเห็นของตนเพ่ือประเมิน คณุ คา ของส่ิงทีศ่ กึ ษา และวางเปาหมายเพือ่ พัฒนาตอ ไป ๒. กระบวนการสรางคา นยิ ม เปน กระบวนการทีก่ ําหนดทิศทาง หรือแนวทางในการดาํ รงชวี ิตที่ถกู ตอง เหมาะสม มีขนั้ ตอนดังนี้ ๑) สังเกต ตระหนัก ผูสอนใหผูเรียนสังเกตภาพเหตุการณ สถานการณ แลวพิจารณาส่ิงท่ี กาํ หนดใหวาคืออะไร เหมาะสมหรอื ไม ควรอนรุ กั ษหรือไม เพราะเหตุใด ๒) ประเมินเชิงเหตุผล ใหผูเรียนประเมินส่ิงท่ีกําหนดใหวาคืออะไร ดีหรือไม เพราะเหตุใด ผเู รยี นชอบหรอื ไมชอบ เพราะเหตุใด ๓) กําหนดคานิยม ผูเรียนแตละคนแสดงความเชื่อ ความพอใจ ในการกระทํา สถานการณ ตา ง ๆ พรอมเหตผุ ล ๔) วางแนวปฏิบตั ิ ผูเรยี นชวยกนั กําหนดแนวทางปฏิบตั ิตามเหตุผลทีผ่ เู รยี นกําหนด โดยมี ผสู อนรว มรบั ทราบกติกา การกระทํา ๕) ปฏบิ ัติดว ยความชืน่ ชอบ ผเู รียนปฏบิ ัติตามคานิยมทต่ี นกําหนด เมื่อเกิดความช่นื ชอบ ก็จะปฏิบัติดวยความเตม็ ใจและเหน็ คณุ คา ๓. กระบวนการสรา งเจตคติ เปนกระบวนการที่แทรกอยใู นทกุ เน้ือหา เปนความรูสึกที่มีตอส่ิงท่ีเรียน อาจเปน ความคิด หลักการ การกระทํา เหตกุ ารณ สถานการณ เปน ตน มีข้ันตอนดงั น้ี ๑) สังเกต ผสู อนเสนอขอมูล รูปภาพ สถานการณ ใหผูเรียนพิจารณาการกระทําท่ีปรากฏวา ผเู รยี นมีความรูสึกอยางไร ดีหรือไม เชน ภาพคนท้ิงขยะลงแมน้ําลําคลอง ผูเรียนรูสึกอยางไร ชอบหรือไมชอบ เพราะเหตุใด ๒) วิเคราะห ใหพิจารณาผลท่ีเกิดข้ึน ผลที่ตามมา แยกเปนการกระทําท่ีเหมาะสม ไดผล เปน ทีน่ า พอใจ หรือการกระทําทีไ่ มเหมาะสม ไดผลไมเปนที่นาพอใจ ๓) สรุป ผูเรียนสรุปความรูสึก ความคิดเห็นอยางมีเหตุผลวาจะเลือกปฏิบัติอยางไร แนวความคดิ ที่ถกู ตองควรเปนอยางไร ๔. กระบวนการกลุม เปนกระบวนการท่ีฝกใหท าํ กิจกรรมสาํ คญั คือ ๑) มีผูนําและมีการแบงหนาท่ีรับผิดชอบ กระบวนการกลุมจะตองมีการรวมกลุมต้ังแต ๒ คนขึ้นไป มีบทบาทแตกตางกันไปตามหนาท่ี คือ ผูนํากลุม และสมาชิกในกลุม ผูนํากลุมจะทําหนาท่ี นําในความคิด เสนอความคิด ประสานความคิด กระตุนใหสมาชิกคิดวางแผน และกําหนดภาระงาน รวมท้ัง ติดตามประสานสัมพันธเพ่ือใหงานนั้นสําเร็จดวยดี ถาในกลุมมีบุคคลที่มีภาวะความเปนผูนําหลายคนก็ตอง

70 ผลัดเปล่ียนกันเปนผูนํา หรือผูตาม มีการเสนอความคิดเห็น รับฟงความคิดเห็นของสมาชิกอยางมีเหตุผล มีการแบงหนา ทคี่ วามรับผิดชอบ แตตองชว ยเหลอื กนั เมือ่ มีปญหา ๒) การวางแผน มีการระดมพลังสมอง วางแผนการทํางาน กําหนดจุดประสงค และข้ันตอน หรือวิธีการดาํ เนนิ การ ๓) ปฏบิ ตั ติ ามแผน เมื่อวางแผนงานดวยการพิจารณาไตรตรองจากกลุมอยางดีแลว สมาชิก ในกลุม จะปฏบิ ตั ิตามแผนดวยความรับผิดชอบ ๔) ประเมินผลการปฏิบัติงาน ระหวางการดําเนินงานตามแผน ผูนํากลุมและสมาชิกจะตอง ตดิ ตามผลการปฏบิ ตั งิ านเปนระยะๆ เพือ่ แกไขหรือปรับปรุงงานใหดีขน้ึ ๕) ปรับปรุงและพัฒนา มีการประเมินผลรวมและช่ืนชมในผลงานของกลุม หากยังไมเปน ท่พี อใจ หรอื ไดแ นวทางทีย่ ังไมเหมาะสมจะตอ งมีการปรบั ปรุงและพัฒนาตอไป ๕. กระบวนการปฏิบัติ เปนกระบวนการท่ีทําใหผูเรียนฝกปฏิบัติจนเกิดทักษะ เกิดความชํานาญ จนสามารถทาํ ไดอยา งคลองแคลว มขี นั้ ตอนดงั น้ี ๑) สังเกตรับรู ใหผูเรียนไดเห็นตัวอยางที่หลากหลายจนเกิดความเขาใจและเกิดความคิด รวบยอด ๒) ทําตามแบบ ใหผูเรียนทําตามตัวอยางท่ีแสดงใหเห็นทีละข้ันตอนจากพ้ืนฐานไปสูงาน ทย่ี งุ ยากซับซอนย่ิงข้นึ ๓) ทําเองโดยไมมีแบบ ใหผูเรียนปฏิบัติเองโดยไมตองดูตัวอยาง เปนการฝกใหทําเองตั้งแต ตนจนจบ ๔) ฝกใหชาํ นาญ การฝกขนั้ น้ีผเู รยี นจะสามารถปฏบิ ัตดิ วยความชํานาญจากการฝก ปฏิบัติ ดว ยตนเอง หรอื ทําไดด ว ยตนเองอยางอตั โนมัติจากงานชิ้นเดมิ หรืองานท่ผี สู อนกาํ หนดใหใ หม ๖. กระบวนการสรางความคิดรวบยอด เปนกระบวนการที่ตองการใหผูเรียนเกิดการรับรู บอกได อธบิ ายได และเขาใจในสิง่ ทเ่ี รยี น วาคอื อะไร หมายถงึ สิง่ ใด มีข้ันตอนดังนี้ ๑) สังเกต ใหผูเรียนรับรู ศึกษา พิจารณาส่ิงท่ีผูสอนนําเสนอ วามีลักษณะอยางไร เชน ยกตัวอยา งภาพ คํา ขอความตา ง ๆ ใหผเู รียนพิจารณา ๒) จําแนกความแตกตาง ใหผูเ รยี นบอกขอแตกตางของสิ่งทสี่ ังเกตวาตา งกนั อยางไร ๓) หาลักษณะรวม ใหผูเรียนพิจารณาภาพรวมของส่ิงท่ีสังเกต รับรู วามีอะไรที่เหมือนกัน หรอื คลา ยคลงึ กนั ซ่ึงเปน แนวทางในการนําไปสรปุ เปนหลักเกณฑ วธิ กี าร คําจาํ กดั ความ หรอื นิยามได ๔) ระบุชอ่ื ความคิดรวบยอด ใหผูเรียนระบุวาส่ิงที่รับรู ส่ิงท่ีกําหนดใหคืออะไร เรียกวาอะไร หรือมวี ิธีการอยา งไร ๕) ทดสอบและนาํ ไปใช ใหผเู รยี นนาํ ความรูไปทดลอง ทดสอบ สังเกต ทําแบบฝกหัด ปฏิบัติ หรอื ตรวจสอบคาํ ตอบดวู าใชห รอื ไม นําไปใชต ามคณุ ลักษณะท่ผี ูเ รียนรบั รมู าหรือไม เพ่ือประเมนิ ความรู ๗. ทักษะกระบวนการ ๙ ประการ เปนกระบวนการปฏิบัติหรือกระบวนการทํางานท่ีครบข้ันตอน ต้ังแตแ รกเริม่ จนแลว เสรจ็ อยางดมี ีคุณภาพเปน ท่ีนาพอใจ ทักษะกระบวนการเปนวิธีการทํางานท่ีผูเรียนควรฝก ปฏิบัติจนเปนนิสัย ไมวาปฏิบัติงานใดๆ ก็สามารถปฏิบัติไดจนสําเร็จเปนอยางดี มีประสิทธิภาพ ผูสอนจะใช ทักษะกระบวนการ ๙ ประการ หรืออาจเรียกส้ัน ๆ วา ทักษะกระบวนการ สอดแทรกในการสอนได ข้ันตอน ของทกั ษะกระบวนการ ๙ ประการ มดี ังน้ี

71 1) ตระหนักในปญหาและความจําเปน ผูสอนยกสถานการณตัวอยางใหผูเรียนเขาใจและ ตระหนัก ในปญหาและความจําเปนของเร่ืองที่จะศึกษา หรือเห็นประโยชน เห็นความสําคัญของเรื่องที่จะศึกษานั้น ๆ หรืออาจยกกรณีตัวอยางท่ีสะทอนใหเห็นสภาพท่ีเปนปญหาความขัดแยงของเรื่องที่ศึกษาโดยใชสื่อประกอบ เชน รูปภาพ วีดิทัศน สถานการณจริง ขาว กรณีตัวอยาง สไลด การอภิปราย การซักถาม การพาไปดู สถานการณที่เปน จริง ฯลฯ กระตนุ ใหผูเรยี นเห็นสภาพปญหา เหน็ ความจาํ เปน ดวยตนเอง ๒) คิดวิเคราะห วิจารณ ผูสอนกระตุนใหผูเรียนคิดวิเคราะห วิจารณ ตอบคําถาม หรือ ทําแบบฝก โดยการแสดงความคิดเห็นเปน กลมุ หรอื รายบุคคล เพอ่ื ใหผูเรียนเห็นสาเหตขุ องปญ หาน้นั ๆ ๓) สรางทางเลือกอยางหลากหลาย เปดโอกาสใหผูเรียนแสวงหาทางเลือกในการแกปญหา อยางหลากหลาย โดยรวมกันวิเคราะหขอดี ขอ เสีย หรอื ขอจาํ กัด ๔) ประเมินและเลือกทางเลือกท่ีเหมาะสม ใหผูเรียนวิเคราะหและตัดสินทางเลือก โดย พิจารณาขอดีขอเสีย ขอจํากัด ปจจัย วิธีดําเนินงาน ผลผลิตตางๆ เปนตน และเลือกแนวทางท่ีเหมาะสมท่ีสุด จากการอภิปรายหรอื ระดมพลงั สมองของกลุม ๕) กาํ หนดและลําดับข้ันตอนในการปฏบิ ัติ ใหผูเรียนรว มกันวางแผนปฏบิ ัตงิ านดงั น้ี o การศึกษาขอมูลขน้ั พืน้ ฐาน o กาํ หนดวัตถปุ ระสงค o กาํ หนดข้นั ตอนการทาํ งาน o กาํ หนดผูร บั ผิดชอบ o กําหนดระยะเวลาการทํางาน o กําหนดวิธีการวดั ผลและประเมินผล ๖) ปฏิบัติดวยความช่ืนชอบ เมื่อกําหนดข้ันตอนการทํางานแลว ผูเรียนก็จะปฏิบัติงาน ตามแผน ผูสอนจะติดตาม ดูแล ชวยเหลือ เม่ือมีปญหา หากไมมีปญหาขณะปฏิบัติงานนั้น ผูเรียนก็จะทํางาน ดว ยความสนใจ กระตือรอื รน และเพลิดเพลนิ ในการทํางาน ผสู อนควรชมเชยเพือ่ ใหข วญั กาํ ลงั ใจ ๗) ประเมินระหวางปฏิบัติ ในระหวางทํางานน้ันอาจมีปญหา และอุปสรรคบางใหผูเรียน ประเมินผลการทํางานวามีปญหาอยางไร มีอุปสรรคอะไร ควรหาทางแกปญหาอยางไร นําไปปรับปรุงในการ ทาํ งานขัน้ ตอนตอ ไป ๘) ปรบั ปรุงใหดีขน้ึ อยูเสมอ ใหผูเรียนนําผลการประเมินมาแกไขปญหาเพื่อปรับปรุงงานให ดขี ้ึนและมีประสทิ ธิภาพยงิ่ ขน้ึ ๙) ประเมินผลรวมเพ่ือใหเกิดความภูมิใจ เมอ่ื ผูเรยี นปฏิบัตงิ านตามแผนจนแลวเสร็จ ผูเรียน สรุปผลการดําเนินงานในภาพรวม เปรียบเทียบกับสภาพผลงานกอนดําเนินการและหลังการดําเนินการ หรือ เปรียบเทียบกับวัตถุประสงคท่ีกําหนดวาไดผลเปนท่ีนาพอใจหรือไม มีผลพลอยไดอื่น ๆ อยางไร มีผลกระทบ อยา งไร ผูเรยี นมคี วามพอใจ ภูมิใจในผลงานของตนหรือกลมุ เพียงใด และควรเผยแพรใ หผูอื่นรับรูดว ย ในการจัดการเรียนรูโดยใชทักษะกระบวนการ ๙ ประการนี้ บางขั้นตอนผูสอนอาจรวมข้ันตอนก็ได แมจะเขยี นไมค รบ ๙ ขนั้ แตในการปฏิบตั จิ ริงจะตองครบวงจรของการทํางาน คือ มีการวางแผน มีการปฏิบัติ และมีการประเมนิ ผล กถ็ ือวา เปน ทักษะกระบวนการได ในการเขียนแผนการจัดการเรยี นรู ผูสอนควรศึกษากระบวนการตา ง ๆและสอนกระบวนการควบคูกัน ไปกับเน้อื หา เพ่ือไมใ หหลงกระบวนการ ผูส อนอาจเขียนขน้ั ตอนของกระบวนการกาํ กับไวหนา ขอ กไ็ ด

72 ๓. การจัดการเรยี นรแู บบโมเดลซิปปา (CIPPA Model) โมเดลซปิ ปา (CIPPA Model) เปน แนวคดิ ในการจัดการเรียนการสอน ของ ทิศนา แขมมณี ซ่ึงมาจาก แนวคิดทางการศึกษาของ จอหน ดิวอี้ (John Dewey) ซึ่งเปนผูคิดเร่ืองการเรียนรูโดยการกระทํา (Learning by Doing) ผูเรียนเรียนรูโดยการลงมือปฏิบัติ ผูสอนเปนผูจัดประสบการณการเรียนรูใหแกผูเรียน ผูเรียน มีสวนรวม (Active Participation) โดยการมีสวนรวมอยางกระตือรือรน มีใจจดจอผูกพันกับสิ่งท่ีทํา ศึกษา คนควา รวบรวมขอมูล แลกเปลี่ยนความคิดและประสบการณระหวางกัน ผูเรียนรูจักสรางองคความรูดวย ตนเอง ไดเรียนรูกระบวนการคูก บั การปฏิบตั ิ และสามารถนาํ ไปประยุกตใชไดอ ยา งมีประสทิ ธภิ าพ การจัดการเรียนรู CIPPA Model มาจากแนวคดิ หลัก ๕ แนวคดิ ซงึ่ เปนแนวคิดพื้นฐานในการจดั การศึกษาไดแก 1. แนวคดิ การสรางความรู (Constructivism) ๒. แนวคิดเร่ืองกระบวนการกลุมและการเรียนแบบรวมมือ (Group Process and Cooperative Learning) ๓. แนวคิดเกย่ี วกับความพรอมในการเรียนรู (Learning Readiness) ๔. แนวคิดเก่ยี วกบั การเรียนรูก ระบวนการ (Process Learning) ๕. แนวคิดเก่ยี วกบั การถายโอนการเรียนรู (Transfer of Learning) การจัดกิจกรรมการเรยี นรู ในการจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชโมเดลซิปปา (CIPPA Model) ตามรูปแบบของทิศนา แขมมณี (๒๕๔๘: ๒๘๓ – ๒๘๔) มีข้นั ตอนการจัดกจิ กรรมการเรยี นรูด งั นี้ ข้นั ท่ี ๑ การทบทวนความรูเ ดมิ ข้นั น้เี ปน การดงึ ความรูเดิมของผเู รยี นในเร่ืองทีจ่ ะเรยี น เพ่ือชวยใหผูเรียนมีความพรอมในการเช่ือมโยง ความรูใหมกับความรูเดิมของตน ผูสอนอาจใชวิธีการตางๆ ไดอยางหลากหลาย เชน ผูสอนอาจใชการสนทนา ซักถามใหแกผูเ รียนเลา ประสบการณเดมิ หรือใหผูเรียนแสดงโครงความรูเดิม (Graphic Organizer) ของตน ขั้นที่ ๒ การแสวงหาความรูใหม ข้ันน้ีเปนการแสวงหาขอมูลความรูใหมของผเู รียนจากแหลงขอมูล หรือแหลงความรูตางๆ ซง่ึ ผสู อน อาจจดั เตรียมมาใหผเู รยี นหรือใหคําแนะนําเกย่ี วกบั แหลงขอมลู ตา ง ๆ เพื่อใหผ ูเรียนไปแสวงหาก็ได ในขนั้ นี้ ผูส อนควรแนะนาํ แหลงความรูต า งๆ ใหแ กผูเรยี นตลอดทั้งจดั เตรยี มเอกสารสือ่ ตางๆ ขน้ั ที่ ๓ การศึกษาทําความเขา ใจขอมูล/ความรใู หม และเชื่อมโยงความรใู หมกับความรเู ดมิ ขน้ั นีเ้ ปน ขนั้ ทีผ่ ูเรียนศกึ ษาและทาํ ความเขา ใจกับขอมูล/ความรทู ห่ี าได ผเู รยี นสรา งความหมายของ ขอ มูล / ประสบการณใ หม โดยใชกระบวนการตางๆ ดวยตนเอง เชน ใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุม ในการอภปิ รายและสรปุ ความเขา ใจเก่ยี วกับขอมูลน้ันๆ ซง่ึ จําเปน ตองอาศัยความเช่ือมโยงกับความรเู ดิม ในขั้นน้ีผูสอนควรใชกระบวนการตางๆ ในการจัดกิจกรรม เชน กระบวนการคิด กระบวนการกลุม กระบวนการแสวงหาความรู กระบวนการแกปญหา กระบวนการสรางลักษณะนิสัย กระบวนการทางสังคม เพื่อใหผูเรยี นสรางความรูขน้ึ มาดวยตนเอง ขัน้ ท่ี ๔ การแลกเปลี่ยนความรูความเขาใจกลุม ข้ันน้ีเปนข้ันที่ผูเรียนอาศัยกลุมเปนเคร่ืองมือในการตรวจสอบความรูความเขาใจของตน รวมทั้ง ขยายความรูความเขาใจของตนใหกวางข้ึน ซ่ึงจะชวยใหผูเรียนไดแบงปนความรูความเขาใจของตนแกผูอ่ืน และไดรับ ประโยชนจากความรูความเขาใจของผอู ืน่ ไปพรอม ๆ กัน ผเู รยี นแตล ะคนในกลมุ จะชวยเหลือกนั

73 ขนั้ ท่ี ๕ การสรปุ และการจัดระเบียบความรู ข้ันน้ีเปนข้ันของการสรุปความรูท้ังความรูเดิมและความรูใหม และจัดสิ่งที่เรียนใหเปนระเบียบ เพื่อ ชว ยใหผูเรยี นจดจําส่งิ ทเี่ รียนรูไ ดงาย ผูส อนควรใหผ เู รียนสรปุ ประเดน็ สาํ คัญประกอบดวยมโนทศั นหลกั และมโนทศั นย อยของความรูทั้งหมด แลวนํามาเรียงใหไดสาระสําคัญครบถวน ผูสอนอาจใหผูเรียนจดเปนโครงสรางความรู จะชวยสรางความรูและ จดจําขอ มลู ไดงา ย ขน้ั ท่ี ๖ การปฏิบตั ิและ/หรือการแสดงผลงาน ข้ันน้ีจะชวยใหผูเรียนไดมีโอกาสแสดงผลงานการสรางความรูของตนเองใหผูอ่ืนรับรู เปนการชวยให ผเู รียนไดตอกยาํ้ หรือตรวจสอบความเขาใจของตนเอง และชวยสงเสริมใหผูเรียนใชความคิดสรางสรรค แตหาก ตองมีการปฏิบัติตามขอมูลท่ีได ขั้นนี้จะเปนขั้นปฏิบัติและมีการแสดงผลงานที่ไดปฏิบัติดวย ในขั้นนี้ผูเรียน สามารถแสดงผลงานดวยวิธีตางๆ เชน การจัดนิทรรศการ การอภิปราย การแสดงบทบาทสมมุติ เรียงความ วาดภาพ ฯลฯ และอาจจัดใหม ีการประเมินผลงานโดยมีเกณฑที่เหมาะสม ข้นั ที่ ๗ การประยุกตใ ชความรู ขั้นนี้เปนขั้นการสงเสริมใหผูเรียนไดฝกฝนการนําความรูความเขาใจของตนเองไปใชในสถานการณ ตาง ๆ ท่ีหลากหลาย เพ่ือความชํานาญ ความเขาใจ ความสามารถในการแกปญหาและความจําเปนในเร่ือง น้ัน ๆ เปนการใหโอกาสผูเรียนใชค วามรใู หเปนประโยชน เปนการสง เสริมความคดิ สรางสรรค หลังจากประยุกตใชความรู อาจมีการนําเสนอผลงานจากการประยุกตอีกคร้ังก็ได หรือไมมี การนาํ เสนอผลงานในข้นั ที่ ๖ แตน าํ มารวมแสดงในตอนทายหลังขัน้ การประยุกตใชก็ไดเชน กนั ข้นั ที่ ๑ – ๖ เปนกระบวนการของการสรา งความรู (Construction of Knowledge) ข้ันท่ี ๗ เปนข้นั ตอนท่ีชวยใหผ ูเรยี นนาํ ความรูไปใช (Application) จงึ ทําใหรูปแบบน้ีมีคุณสมบตั ิ ครบถวนตามหลัก CIPPA ประโยชน ๑. ผูเรียนรจู กั การแสวงหาขอ มลู ขอเทจ็ จริงจากแหลง การเรยี นรูตางๆ และสามารถเช่ือมโยง ความรูใหมกับความรเู ดิมเพื่อนาํ มาใชในการเรยี นรู ๒. ผเู รยี นไดฝก ทกั ษะการคดิ ท่หี ลากหลาย เปน ประสบการณท ี่จะนาํ ไปประยกุ ตใชในชีวติ ประจําวัน ๓. ผเู รยี นรจู ักการทํางานรว มกับผูอ่นื รูจกั วธิ ีการแลกเปล่ียนเรียนรรู วมกัน ขอ จาํ กดั ผูเรยี นจะตอ งมีความรับผดิ ชอบในการทาํ กิจกรรมตา งๆ รว มกบั กลมุ จงึ จะทําใหผลงานบรรลุเปาหมาย ไดอ ยา งมีประสทิ ธิภาพ ๔. การจดั การเรยี นรโู ดยใชกระบวนการสืบเสาะหาความรู (Inquiry Process) การจัดการเรียนรูโดยใชกระบวนการสืบเสาะหาความรู เปนกระบวนการท่ีสงเสริมใหผูเรียนไดสืบคน เสาะหา สํารวจ ตรวจสอบ และคนควาดวยวิธีการตาง ๆ จนเกิดความเขาใจและรับรูความรูนั้น อยางมีความหมาย เปน การพัฒนากระบวนการคิดระดับสงู ใหแกผ ูเรียน ฝกใหส งั เกต การถาม – ตอบ การส่ือสาร เช่อื มโยงบรู ณาการการนาํ เสนอ สรา งองคความรู โดยมผี ูสอนเปนผกู ํากับ ควบคมุ ใหคําปรึกษา ชี้แนะ ชวยเหลือ กระตุนใหผูเรียนอยากรูอยากเห็น และสืบเสาะหาความรูจากการถาม พยายามหาคําตอบ หรือสรางองคความรู ใหมดวยตนเองผา นกระบวนการคิด กระบวนการปฏบิ ัติ และสามารถนําไปประยกุ ตใ ชในการดาํ เนินชวี ิต

74 การจัดกจิ กรรมการเรียนรู ๑. ข้ันสรางความสนใจ (Engagement) เปนการนําเขาสูบทเรียนโดยนําเรื่องที่สนใจ อาจมาจาก เหตกุ ารณทก่ี าํ ลังเกิดขึน้ อยูใ นชว งเวลานน้ั หรือเช่ือมโยงกับความรูเดิมท่ีเรียนมาแลว เปนตัวกระตุนใหนักเรียน สรา งคาํ ถามเปน แนวทางทใี่ ชใ นการสาํ รวจตรวจสอบอยา งหลากหลาย ๒. ขั้นสํารวจและคนหา (Exploration) เมื่อทําความเขาใจในประเด็นหรือคําถามท่ีสนใจ มีการ กําหนดแนวทางการสํารวจตรวจสอบ ต้ังสมมติฐาน กําหนดทางเลือกท่ีเปนไปได ลงมือปฏิบัติเพื่อเก็บรวบรวม ขอมูล ขอสนเทศ หรือปรากฏการณตาง ๆ วิธีการตรวจสอบอาจทําไดหลายวิธี เชน การทดลอง กิจกรรม ภาคสนาม การศึกษาขอ มลู จากเอกสารตางๆ ๓. ขั้นอธิบายและลงขอสรุป (Explanation) เมื่อไดขอมูลเพียงพอ จึงนําขอมูลท่ีไดมาวิเคราะห แปรผล สรปุ ผล นําเสนอผลทีไ่ ดในรปู แบบตาง ๆ เชน บรรยายสรปุ สรางแบบจาํ ลอง หรือรปู วาด ๔. ขั้นขยายความรู (Elaboration) เปนการนําความรูที่สรางข้ึนไปเช่ือมโยงกับความรูเดิม แนวคิด ท่ไี ดจะชว ยเชอื่ มโยงกบั เร่ืองตางๆ ทําใหเ กดิ ความรูกวางขน้ึ ๕. ขั้นประเมิน (Evaluation) เปนการประเมินการเรียนรูดวยกระบวนการตาง ๆ วานักเรียน มคี วามรูอะไรบาง อยางไร และมากนอ ยเพยี งใด จากนัน้ จะนําไปสกู ารนําความรไู ปประยุกตใชในเรอ่ื งอื่น ๆ ประโยชน กระบวนการสืบเสาะหาความรูชวยใหนักเรียนเกิดการเรียนรูทั้งเน้ือหา หลักการ ทฤษฎี ตลอดจน การลงมอื ปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหไ ดค วามรู ขอ จาํ กดั ผูสอนจะตองลดบทบาทของการเปนผูอธิบายในข้ันท่ี ๓ ผูสอนจะเปนเพียงผูเสนอแนะ ใหคําแนะนํา และยอมรบั ฟง ความคดิ เห็นของผูเรยี น ๕. วธิ สี อนแบบธรรมสากัจฉา (The Use of Dhammasakaccha) วิธีสอนแบบธรรมสากัจฉา เปนวิธีสอนท่ีใชหลักการสนทนาเปนสําคัญ เปนการสนทนาแลกเปล่ียน ความคดิ เหน็ และอภปิ รายรว มกัน ซึ่งอาจจะเปนการสนทนาระหวางผูสอนและผูเรียน หรืออาจเปนการสนทนา อภิปรายรวมกันในหมูผูเรียน วิธีการสอนแบบธรรมสากัจฉาเปนวิธีการท่ีพระพุทธเจาทรงใชบอย วิธีหนึ่ง พระพุทธเจามักทรงใชถามนําคูสนทนาเขาสูความเขาใจธรรมะ ทรงสงเสริมใหมีการสนทนากันในหมูสาวก ปจจุบันนักการศึกษาไดนําหลักการสอนแบบธรรมสากัจฉามาประยุกตใชในการจัดการเรียนรู โดยแทรกวิธีคิด ตามหลักพุทธธรรมเขาไปในกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู วธิ คี ดิ ตามหลกั พุทธธรรมที่พระพรหมคุณาภรณ (ประยุทธ ปยุตฺโต) ไดอธิบายวิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการไว ๑๐ วิธี คือ วิธีคิด แบบสืบสาวปจจัย วิธีคิดแบบ แยกแยะสวนประกอบ วิธีคิดแบบรูเทาทันธรรมดา วิธีคิดแบบอริยสัจหรือแบบแกปญหา วิธีคิดตามหลักการ และความมุงหมาย (วธิ ีคดิ แบบอรรถสัมพันธ) วิธีคิดแบบคุณโทษและทางออก วิธีคิดแบบคุณคาแทและคุณคา เทียม วิธีคิดแบบอุบายปลุกเราคุณธรรม วิธีคิดแบบเปนอยูในปจจุบัน และวิธีคิดวิเคราะหในลักษณะตาง ๆ (วธิ ีคิดแบบวิภชั ชวาท) ขนั้ ตอนการจดั กิจกรรมการเรียนรู สุมน อมรวิวัฒน และ สุคนธ สินธพานนท ไดเสนอหลักการในการจัดระบบการเรียนการสอน แบบธรรมสากัจฉาไววา ผูเรียนจะตองรูจักแสวงหาความรู เพ่ือนํามาเปนพ้ืนฐานในการคิดวิเคราะห และประเมินคาความรู รวมสนทนาอภิปรายแลกเปล่ียนความคิดเห็นกัน วิจารณ พูดโตตอบกัน และซักถาม กันอยางมีเหตุผล และสามารถนําผลการคิดวิเคราะหไปพิสูจนความรูดวยการปฏิบัติ ผูเรียนตองปฏิบัติตน เปนกัลยาณมติ ร

75 ๑. ขั้นนาํ เขา สูบ ทเรียน ผูสอนนําขาว หรือสถานการณตาง ๆ มาเสนอผูเรียน เพื่อใหเห็นปญหาและหาแนวทางในการ แกไขปญ หา และเหน็ คณุ คา ของการแกป ญ หาอยา งถูกตอง ๒. ขัน้ สอน ๑) แสวงหาความรู ผูสอนออกแบบกิจกรรมหรือกําหนดประเด็น เพื่อใหผูเรียนแสวงหา ความรูดวยการคนควาหาความรูจากเอกสาร ตํารา หนังสือประเภทตาง ๆ ปายนิเทศ สื่ออุปกรณตาง ๆ ตลอดจนแหลง ความรดู านเทคโนโลยี แลวนํามาแลกเปลี่ยนความรูและชวยกันสรุป โดยมีผูสอนคอยชวยชี้แนะ อยางมเี มตตา ๒) คนพบความรู / สนทนาแลกเปลี่ยนความรู ขณะที่ผูเรียนแสวงหาความรูดวยวิธีการ ตาง ๆ อยางหลากหลาย ผูเรียนก็ยอมคนพบความรูไปดวย ซึ่งถาจะใหคนพบความรูที่ตรงประเด็นผูสอน ควรจดั ทําใบงานกาํ หนดหวั ขอ หรอื ตั้งประเด็นคาํ ถามเพื่อเปน การกํากบั ผูเรยี นใหศึกษาขอมูลความรูไดตรงตาม เปาหมาย ๓) การวิเคราะหและประเมินคาความรู ผูสอนควรไดนําวิธีคิดรูปแบบตาง ๆ แทรกเขามา เพื่อใหผ เู รียนไดรจู กั วิเคราะหและประเมินคาความรูอ ยางมเี หตุผล ผูสอนอาจนํากรณีตัวอยางมาใหผูเรียนไดฝก คิดหาสาเหตุของปญหา หรือคิดวิธีแกปญหาโดยใชวิธีคิดวิเคราะหแบบใดแบบหน่ึง เชน วิธีคิดตามหลัก พทุ ธธรรม คดิ วเิ คราะห คดิ สังเคราะห คิดอยางมีวิจารณญาณ ฯลฯ ตอจากนั้นใหผูเรียนไดฝกการสรุปประเด็น ของขอมูลความรแู ละประเมินคา โดยวิธีแลกเปลย่ี นความคิดเห็นกนั ในกลมุ และเสนอตอชัน้ เรยี น ๔) พิสูจนความรูหรือขั้นปฏิบัติ เปนขั้นท่ีผูสอนไดจัดกิจกรรมฝกปฏิบัติ พิสูจนความรู ใหผูเรียนทุกคนไดวางแผนการปฏิบัติตนและเลือกแนวปฏิบัติ เพื่อนําไปปฏิบัติจริงท้ังในเวลาเรียนและ นอกเวลาเรียน โดยจะใหผเู รียนเลือกแนวทางปฏบิ ตั ติ นที่คลายคลึงกันในกลุมของตน เพ่ือจะไดรูถึงปญหาและ สาเหตขุ องปญหาในการปฏบิ ตั ิ และนาํ มาอภปิ รายรว มกันเพอื่ หาแนวทางแกไข ในข้ันปฏิบัตินี้ผูสอนควรใหเวลาผูเรียนไดมีโอกาสปฏิบัติจริงตามแนวทางท่ีกลุมของตนไดเลือกไว ซึ่ง อาจจะใชเ วลาสัก ๑ – ๒ สัปดาห เปน อยางนอ ย ๓. ขั้นสรปุ ๑) ใหผูเรียนทุกคนสรุปผลการปฏิบัติการและพิสูจนความรู ตามทางเลือกของผูเรียน แตละกลุม โดยสมาชิกแตละกลุมนําผลการสรุปมาเลาสูกันฟง ใหทราบถึงผลการปฏิบัติวาเปนอยางไร มีเร่ืองใดที่เปนปญหาอุปสรรค หาสาเหตุของปญหา และชวยกันเสนอแนวทางแกไข ถาบุคคลใดไดผลดีจาก การปฏบิ ตั ิ ใหชว ยกนั หาสาเหตุของผลการปฏิบัตินัน้ ซ่ึงอาจใชวิธคี ิดแบบทผ่ี ูเรยี นคิดวาเหมาะสม ๒) ใหนําผลการสรุปของแตละกลุมมาแลกเปล่ียนกันดวยวิธีการตาง ๆ เชน พูด เขียน ฯลฯ เพอื่ แสดงความม่ันใจวาขอมูลท่ไี ดรบั การพิสูจนด วยการปฏิบตั นิ ัน้ เปนไปได มคี ณุ คา และปฏิบัติไดผ ลจริง ประโยชน การจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชวิธีการสอนแบบธรรมสากัจฉาน้ี ผูเรียนจะไดมีสวนรวมในการ อภิปรายแลกเปล่ียนความคิดเห็นกัน ซ่ึงจะทําใหผูเรียนมีความกระตือรือรนท่ีจะแสวงหาความรูเพื่อมาเปน พ้ืนฐานในการสนทนา อภิปรายรว มกนั ใชก ระบวนการคดิ ซงึ่ จะนาํ ไปสกู ารตัดสนิ ใจปฏบิ ัติ ขอ จํากดั การฝกใหผ ูเ รียนใชท ักษะการคดิ ในข้ันวเิ คราะหแ ละประเมินคาความรู อาจตอ งใชเ วลานานถา ผูส อน ยังไมเ คยฝก ใหผ ูเรียนใหร ูจักคิดมากอน

76 ๖. วธิ สี อนแบบแกป ญหา (Problem Solving) วิธีสอนแบบแกปญหา เปน วิธีสอนทม่ี งุ เนนใหผ เู รียนไดเ รยี นรูดว ยตนเอง เพ่ือใหผูเรียนคิดเปน ทําเปน และแกปญ หาเปน ซ่งึ มรี ากฐานมาจากความจริงในชีวิตของมนุษยที่ตองเผชิญกับปญหาตาง ๆ ทุกขณะ ดังน้ัน ถา มนษุ ยร จู กั แกป ญ หาไดก จ็ ะสามารถดําเนนิ ชวี ิตอยูในสงั คมไดอยา งราบรื่น นอกจากน้นั ยังเปนวิธีสอนที่เปนไป ตามหลักจิตวิทยาแหง การเรียนรูท่วี า “การเรยี นรจู ะเกิดข้นึ ไดเ มือ่ มปี ญ หาเกิดข้นึ ” ขนั้ ตอนการจดั กิจกรรมการเรยี นรู ขัน้ ท่ี ๑ ตัง้ ปญ หา ผสู อนสามารถดําเนินการใหผูเรียนเกิดปญหาหรือขอสงสัย เชน การใชคําถามนําสู ปญ หา การเลา ประสบการณหรอื เหตกุ ารณในชีวิตประจําวัน หรือการสรางสถานการณใหเกิดปญหา ใหผูเรียน คิดคาํ ถาม หรือปญหา ข้ันที่ ๒ ตั้งสมมุติฐาน เปนข้ันตอนที่ใชเหตุผลในการคิดวิเคราะหปญหาและคาดคะเนคําตอบ พิจารณาแยกปญหาใหญออกเปนปญหายอย แลวคิดอยางเปนระบบ โดยนําความรูความเขาใจ ขอมูล และ ประสบการณเ ดิมทเ่ี คยศกึ ษามาแลวมาคดิ แกป ญ หา คาดคะเนคาํ ตอบ ขั้นที่ ๓ วางแผนแกป ญ หา หรือออกแบบวิธีการหาคําตอบจากสมมตฐิ านท่ตี ้ังไว โดยศกึ ษาถงึ สาเหตุ ที่เกิดปญหาขึ้น และใชเหตุผลในการคิดหาวิธีการแกปญหาไดตรงกับสาเหตุ ซ่ึงจะตองสรางทางเลือก หรือ วิธีการแกปญหาใหหลากหลาย แลวใชเหตุผลในการพิจารณาเลือกวิธีแกปญหาท่ีดีท่ีสุด มีความเปนไปไดมาก ท่สี ดุ พรอ มทง้ั เตรยี มอปุ กรณ เครอื่ งมอื ทจ่ี ะใชใ หพ รอ ม ข้ันท่ี ๔ เก็บรวบรวมขอมูลและวิเคราะหขอมูล เมื่อกําหนดหรือวางแผนแกปญหาแลวผูเรียน ลงมือปฏิบัติตามแผนท่ีวางไว จดบันทึกขอมูลที่ไดเพื่อนําเสนอขอมูล ผานการวิเคราะหและการตรวจสอบ ความถูกตองของขอมลู จดั กระทําขอมลู แลว นําเสนอขอ มูลในรูปแบบทเี่ ขาใจไดงา ย ข้ันที่ ๕ สรุปผล เปน ขนั้ ท่ีนําขอมลู มาพจิ ารณา แปลความหมายระหวางสาเหตุกบั ผลท่เี กดิ ขึ้น เพ่อื หาคําตอบตามสมมตฐิ านแลว จงึ สรุปเปน หลักการกวาง ๆ ขน้ั ท่ี ๖ การตรวจสอบและการประเมนิ ผล เมอ่ื ไดขอสรุปเปนหลักการกวา ง ๆ แลว นาํ มาพจิ ารณา อกี คร้ังวาขอ สรุปนา เชื่อถือหรือไม ประโยชน วิธีสอนแบบแกปญหามีประโยชนตอผูเรียน ทําใหไดคิดแกปญหาดวยตนเอง ฝกการสังเกต วิเคราะห การหาเหตุผล ใชข อมลู ในการตัดสินใจ ทาํ ใหม ีประสบการณตรงดวยการลงมอื ปฏิบัติ ขอ จาํ กดั ปญหาท่ีเสนอตองนาสนใจ และเหมาะสมกับวัยของผูเรียน ผูสอนตองมีความสามารถในการชวยให คาํ แนะนาํ ในการแกปญหาใหผเู รียน มกี ารฝกทักษะการคดิ ในการแกปญหาอยา งเปนระบบ ๗. วธิ สี อนแบบสาธติ (Demonstration Method) วิธีสอนแบบสาธิตเปนวิธีการที่ผูสอนเปนผูถายทอดความรูใหผูเรียนเกิดการเรียนรูในเน้ือหาสาระ พรอมทง้ั แสดงกระบวนการปฏิบตั ิประกอบคําอธบิ ายตามขัน้ ตอนการสาธิตนั้นๆ แลวใหผูเรยี นซกั ถาม อภปิ ราย และสรุปผลการเรียนรูจ ากการสาธติ

77 การจัดกจิ กรรมการเรียนรแู บบสาธติ การสาธติ แบง ออกเปน ๓ ลกั ษณะ คือ ๑. การสาธิตสาํ หรบั ผเู รยี นท้ังหอ ง (Class Demonstration) ๒. การสาธติ สาํ หรับกลุมยอย (Group Demonstration) ๓. การสาธิตเปนรายบุคคล (Individual Demonstration ) การสาธิต มีรูปแบบการสาธิตหลายแบบ เชน ผูสอนเปนผูสาธิต ผูสอนและผูเรียนรวมกันสาธิต ผูเรยี นสาธิตเปนกลุม ผูเรียนสาธติ เปนรายบุคคล วทิ ยากรสาธิต ข้ันตอนการจดั การเรยี นรูแบบสาธิต ๑. ข้ันเตรียมการสาธิต กําหนดจุดประสงคของการสาธิตใหชัดเจน ศึกษาเน้ือหาในบทเรียน อยางละเอียด กําหนดขั้นตอนในการสาธิต จัดเตรียมเคร่ืองมืออุปกรณสําหรับสาธิต จัดเตรียมสถานที่สาธิต กอนการสาธิตในชั้นเรียนทุกคร้ังผูสอนจะตองทดลองกระบวนการสาธิตทุกข้ันตอน จัดเตรียมเอกสารและ วิธีการวดั ประเมนิ ผลท่ีชดั เจน กาํ หนดเวลาในการสาธิตใหเ หมาะสม ๒. ข้นั สาธิต ๑) บอกจดุ ประสงคการสาธิตและเร่ืองท่จี ะสาธติ ใหผูเ รยี นทราบ ๒) บอกข้ันตอนของกิจกรรมท่ีผูเรียนตองปฏิบัติ เชน ตําแหนงที่ผูเรียนนั่ง การจดบันทึก การสังเกต การต้งั คาํ ถาม การสรุปข้นั ตอน การสาธติ ๓) แนะนําสื่อการเรียนใหผูเรียนทราบ วาจะใชสื่อประเภทใดและแหลงการเรียนรูที่จะศึกษา คนควา เพ่ิมเตมิ มีอะไรบาง ๔) ดําเนินการสาธิตอยางชาๆ เพ่ือใหผูเรียนไดเห็นข้ันตอนอยางละเอียด แมการสาธิตจะตอง อาศัยทักษะการทํางานท่ีรวดเร็ว แตผูสอนตองทําการสาธิตคร้ังแรกอยางชาๆ เพื่อใหผูเรียนเขาใจข้ันตอน การสาธติ หลงั จากทส่ี าธิตครบทุกขั้นตอนแลว ผูสอนอาจยอนกลับมาสาธิตใหเร็วขึ้น เพ่ือใหเห็นธรรมชาติของ การทํางานท่ตี อ เนื่อง หรอื อาจกลับมาสาธติ เฉพาะบางขั้นตอนท่ีเหน็ วา ซบั ซอน ๕) ใหผูเรียนมีสวนรวมในการสาธิต ผูสอนอธิบายใหผูเรียนฟงไปดวยระหวางการสาธิตแตละ ขั้นตอน โดยเนนใหผูเรียนสังเกตข้ันตอนการทํางานแตละขั้นตอนที่ผูสอนสาธิตในขณะที่มีการสาธิตนั้น ผูสอนอาจต้ังคําถามใหผูเรียนตอบ ซึ่งเปนการเปดโอกาสใหผูเรียนไดมีสวนรวมที่ดี เพราะการซักถามจะทําให ผเู รยี นเขา ใจและมีความมนั่ ใจย่ิงข้นึ วาจะสามารถทําดว ยตนเองได ๓. ขน้ั สรุปการสาธติ ๑) สรุปขัน้ ตอนหรอื สิ่งทส่ี ําคัญ คอื ผูสอนใหผูเรียนสรุปผลจากที่เห็นตามลําดับขั้นตอนตาง ๆ จากการสาธิต เพ่อื ประเมนิ วาผูเรียนมคี วามเขา ใจในการเรียนน้นั ๆ มากนอยเพยี งใด ๒) ผูสอนสรุปดวยการตั้งคําถาม เพื่อใหผูเรียนพิจารณาจากข้ันตอนตาง ๆ ท่ีสาธิต หรือ กระบวนการสาธิต ๔. ขัน้ วดั และประเมินผล ผสู อนอาจใชวิธกี ารตางๆ เพ่ือประเมินวาผูเรยี นมคี วามรู ความเขาใจเก่ยี วกบั เร่ืองทสี่ าธิต ถามี เวลาอาจใหผูเรยี นคนใดคนหนง่ึ ออกมาสาธติ ใหด ู ประโยชน วธิ สี อนแบบสาธิตทําใหผูเรียนมีความเขาใจกระจางชัดในสิ่งท่ีเรียนรู สามารถปฏิบัติตามขั้นตอน ของการสาธิตได ผเู รยี นมีประสบการณตรงจากการฝกปฏิบัตติ ามแบบ

78 ขอจาํ กดั ผูสอนตองใชเวลาในการเตรียมการสาธิต ขณะทําการสาธิตผูสอนจะตองใชเทคนิคในการบริหาร จัดการชั้นเรียนเพ่ือใหผูเรียนติดตามการสาธิตอยางตอเนื่อง ถาผูเรียนกลุมใหญเกินไปอาจทําใหผูเรียน ไมส ามารถมองเห็นการสาธติ ไดท ่ัวถึง การนาํ กระบวนการคดิ มาใชในการจดั การเรยี นการสอนหนา ทพี่ ลเมือง การคิดเปนกระบวนการทางสมอง หรือพฤติกรรมที่เกิดข้ึนในสมองท่ีมีการคนหาหลักการ หรือ ความจริง แลววิเคราะหเน้ือหา ขอสรุป ซึ่งการคิดน้ันอาจจะเกิดจากส่ิงเรา หรือความจริงที่ไดรับรวมกับ ประสบการณเดิมท่ีมีอยู ในการจัดการเรียนรูในรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมือง นอกจากจะเนนการจัด การเรียนรูที่ลงสูการปฏิบัติจริงแลว ครูผูสอนพึงนํากระบวนการคิดในรูปแบบตาง ๆ มาใชในการจัดกิจกรรม การเรียนรูเพื่อใหบรรลุเปาหมายตามผลการเรียนรู กระบวนการคิดมีมากมายหลายวิธี และนักการศึกษา แตละทา นกเ็ สนอข้ันตอนการคิดทแ่ี ตกตา งกนั ไป แตใ นทน่ี จ้ี ะขอยกตัวอยา งบางวธิ ี ดงั น้ี ๑. การคิดวิเคราะห (Analyzing) ทศิ นา แขมมณี และคณะ ไดใ หค วามหมายและข้นั ตอนการคดิ วเิ คราะห ดงั นี้ การคิดวิเคราะหเปนการจําแนกแยกแยะสิ่งใดส่ิงหน่ึง / เรื่องใดเร่ืองหนึ่ง เพื่อคนหาองคประกอบ และความสัมพันธระหวา งองคป ระกอบเหลานั้น เพ่อื ชว ยใหเ กดิ ความเขาใจในเรอื่ งนัน้ ขนั้ ตอนการคิด ๑. ศึกษาขอมูล ๒. ต้ังวัตถปุ ระสงคในการวิเคราะหขอมูล ๓. กําหนดเกณฑในการจาํ แนกแยกแยะขอมูล ๔. แยกแยะขอมลู ตามเกณฑที่กาํ หนดเพือ่ ใหเหน็ องคประกอบของสง่ิ ท่วี เิ คราะห ๕. หาความสมั พนั ธระหวา งองคป ระกอบตางๆ และความสัมพันธของขอมลู ในแตล ะองคประกอบ ๖. นําเสนอผลการวิเคราะห ๗. นาํ ผลการวเิ คราะหมาสรปุ ตอบคาํ ถามตามวตั ถปุ ระสงค ๒. การคิดสังเคราะห (Synthesizing) ทศิ นา แขมมณี และคณะ ไดใหค วามหมายและขน้ั ตอนการคิดสังเคราะหไววา การคดิ สังเคราะหเ ปน การนําความรูทผ่ี า นการวิเคราะหม าผสมผสานสรา งสง่ิ ใหมท่ีมลี ักษณะตางจากเดิม ข้ันตอนการคดิ สังเคราะห ๑. กาํ หนดวัตถปุ ระสงคของสง่ิ ใหมท ีต่ องการสราง ๒. ศึกษาวเิ คราะหขอ มูลที่เก่ียวขอ ง ๓. เลือกขอ มลู ท่ีสอดคลองกับวตั ถปุ ระสงค ๔. นําขอมลู มาทํากรอบแนวคดิ สาํ หรับสิ่งใหม ๕. สรางส่ิงใหมต ามวัตถปุ ระสงคโ ดยอาศัยแนวคดิ ที่กาํ หนด รวมกบั ขอ มูลอ่ืนๆ ทเี่ กยี่ วของ ๓. การคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) การคิดอยางมีวิจารณญาณ เปนกระบวนการคิดท่ีใชเหตุผลโดยมีการศึกษาขอเท็จจริง หลักฐาน และ ขอมูลตาง ๆ เพ่ือประกอบการตัดสินใจ แลวนํามาพิจารณาวิเคราะหอยางสมเหตุผล กอนตัดสินใจวาส่ิงใด ควรเชื่อ หรือไมควรเช่ือ ผูที่มีความคิดอยางมีวิจารณญาณ จะเปนผูมีใจกวาง ยอมรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน

79 อยางมีเหตุผล ไมยึดถือความคิดเห็นของตนเอง กอนจะตัดสินใจในเรื่องใดก็จะตองมีขอมูลหลักฐานเพียงพอ และสามารถเปล่ียนความคิดเห็นของตนเองใหเขากับผูอื่นได ถาผูนั้นมีเหตุผลท่ีเหมาะสมถูกตองกวา เปนผูที่มี ความกระตือรอื รนในการคน หาขอ มลู และความรู กลาวไดว า ผูทมี่ ีความคิดอยา งมีวจิ ารณญาณจะเปนผูม ีเหตผุ ล บลูมและกาเย ไดใ หแ นวคิดเกยี่ วกับกระบวนการคดิ อยา งมีวิจารณญาณวาเปนกระบวนการท่ีเริ่มจาก สัญลกั ษณท างภาษา จนโยงมาเปน ความคิดรวบยอด เปน กฎเกณฑ และนาํ เกณฑไ ปใช โดยมีขัน้ ตอนดังนี้ ๑. สงั เกต ใหผ ูเรยี นสังเกต รบั รู และพจิ ารณาคาํ ขอความ หรือภาพเหตุการณท่ีเกิดขึ้น ใหทํากิจกรรม การรับรู เขาใจ ไดความคิดรวบยอดที่เชื่อมโยงความสัมพันธของส่ิงตาง ๆ สรุปเปนใจความสําคัญครบถวน ตรงตามหลักฐานขอ มูล ๒. อธิบาย ใหผูเรียนอธิบายหรือตอบคําถาม แสดงความคิดเห็น เห็นดวย หรือไมเห็นดวยกับส่ิงที่ กาํ หนด เนนการใชเหตผุ ลดวยหลกั การ กฎเกณฑ อางหลักฐานขอ มลู ประกอบใหน าเช่อื ถือ ๓. รับฟง ใหผูเรียนไดฟงความคิดเห็นท่ีแตกตางจากความคิดเห็นของตน ไดฟงและตอบคําถาม ตามความคิดเห็นที่แตกตางกัน เนนการปรับเปล่ียนความคิดอยางมีเหตุผล ไมใชอารมณ หรือถือความคิดเห็น ของตนเองเปนใหญ ๔. เชื่อมโยงความสัมพันธใหผูเรียนไดเปรียบเทียบความแตกตางและความคลายคลึงของส่ิงตาง ๆ จัดกลุมทเี่ ปนพวกเดียวกนั หาเหตุผล หรือกฎเกณฑมาเชื่อมโยงในลักษณะอุปมาอุปไมย ๕. วิจารณ จัดกิจกรรมใหผูเรียนวิเคราะหเหตุการณ คํากลาว แนวคิด หรือการกระทําที่กําหนด แลว ใหจําแนกหาขอดี ขอดอย สวนดี สวนดอย สวนสําคัญ หรือสวนที่ไมสําคัญจากส่ิงน้ัน ดวยการยกเหตุผล และหลกั ฐานมาประกอบ เชน บอกวา การกระทํานนั้ ไมเหมาะสม เพราะอะไร ทาํ ถกู ตองเพราะอะไร ๖. สรุป ใหผูเรียนพิจารณาการกระทํา หรือขอมูลตาง ๆ ท่ีเช่ือมโยงเก่ียวของกัน แลวสรุปผล อยา งตรงไปตรงมาตามหลักฐานขอมูล เชน การกระทําน้ันผูเรียนเห็นวาเปนการกระทําที่ถูกตอง ควรประพฤติ ปฏบิ ตั อิ ยา งไร มเี หตุผลสนับสนนุ อยางไร ขอความท่ีกลา วมานัน้ เช่ือถือไดหรอื ไมอ ยา งไร กลาวไดวา การฝกทักษะใหผูเรียนรูจักคิดโดยใชวิธีการคิดตาง ๆ น้ัน จะเปนพื้นฐานสําคัญท่ีนําไปสู การตัดสินใจอยางถูกตองเหมาะสม เปนทักษะหน่ึงตามจุดหมายของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ที่มุงพัฒนาผูเรียนใหมีสมรรถนะสําคัญในดานความสามารถในการคิด เนนความสามารถ ในการคดิ วเิ คราะห การคิดสงั เคราะห การคดิ อยา งสรา งสรรค การคิดอยา งมวี จิ ารณญาณ และการคิดอยางเปน ระบบ เพ่ือนําไปสูการสรางองคความรู หรือสารสนเทศเพื่อการตัดสินใจเก่ียวกับตนเองและสังคมไดอยาง เหมาะสม ดังนั้น ครูผูสอนจึงตองศึกษาหาความรูเก่ียวกับกระบวนการคิดตาง ๆ เพ่ือนํามาใชในการพัฒนา ผเู รียน

ตัวอยางหนว ยการเรียนรู 80 ๑. ตัวอยา งหนว ยการเรยี นรูระดับประถมศกึ ษา ส๑๒๒..... หนา ที่พลเมอื ง ๒ กลุมสาระการเรียนรสู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ ประถมศึกษาปที่ ๒ เวลา ๕ ชวั่ โมง ๑. หนวยการเรยี นรูที่ ๓ ชอ่ื หนว ยการเรยี นรู สมาชิกท่ดี ี ๒. ผลการเรยี นรู ๖. ปฏิบัตติ นตามกฎ ระเบยี บ และหนา ทท่ี ่ตี องปฏิบัตติ นในโรงเรยี น ๗. ปฏิบัติตนตามบทบาทหนา ทใ่ี นฐานะสมาชิกทด่ี ขี องหองเรยี นและโรงเรียน ๑๐. ปฏิบัติตนเปน ผมู วี ินยั ในตนเอง 3. สาระสําคญั / ความคิดรวบยอด การปฏิบตั ติ นตามกฎ ระเบยี บ และหนาท่ี ตามบทบาทหนาท่ใี นฐานะสมาชิกที่ดีของหองเรียนและ โรงเรยี น และมคี วามตัง้ ใจปฏิบตั ิหนา ท่ี เปนพื้นฐานของการเปน พลเมืองดี 4. สาระการเรยี นรู ๑. กฎ ระเบียบ และหนาทท่ี ี่ตอ งปฏิบัตใิ นโรงเรียน - การแตงกาย - การเขาแถว - การดูแลพ้ืนท่ีทีไ่ ดร ับมอบหมาย ๒. บทบาทหนา ทีข่ องการเปน สมาชิกท่ีดขี องหองเรียนและโรงเรียน - การเปนผูนาํ และการเปนสมาชกิ ท่ีดี - หนา ท่ีและความรบั ผดิ ชอบ ๓. คุณลักษณะของผมู วี นิ ัยในตนเอง - ต้งั ใจปฏบิ ตั หิ นาที่ ๕. สมรรถนะสําคัญของผูเรยี น ความสามารถในการใชท ักษะชีวติ ๖. คณุ ลกั ษณะอันพึงประสงค มวี นิ ัย ๗. ช้ินงาน / ภาระงาน ภาระงานรวบยอด - การแตง กายถูกระเบียบ - การเขาแถวเปน ระเบียบ - การดูแลพ้นื ทท่ี ่ีไดร ับมอบหมาย - การเปน ผูนําและสมาชิกท่ดี ี ๘. การวัดและประเมินผล ๑. เกณฑการประเมนิ ๒. แบบประเมินพฤตกิ รรมรายบุคคล - ครูประเมินนกั เรียน - นักเรียนประเมนิ ตนเอง - เพื่อนประเมินเพ่อื น ๓. แบบสรุปผลการประเมิน

เกณฑการประเมนิ 81 ประเด็นการประเมิน ระดับคุณภาพ การแตงกาย ดี พอใช ปรับปรุง แตง กายสะอาดเรยี บรอ ย แตง กายสะอาดเรยี บรอย แตง กายไมส ะอาด การเขาแถว ถูกระเบียบสมา่ํ เสมอ แตไมถูกระเบยี บ ตอ งใหค รู และไมถ ูกระเบียบ ตกั เตือน ปฏิบตั ิตนตามบทบาท เขา แถวตรงเวลา ไมพ ดู คยุ เขา แถวตรงเวลา ไมพูดคยุ เขา แถวไมต รงเวลา หนาที่ ขณะเขา แถว ขณะเขา แถว โดยครตู อง และพูดคุยขณะเขา แถว การเปนผนู ําและ ตักเตือน สมาชิกที่ดี ปฏิบตั ิหนา ที่ท่ีไดร ับ ปฏิบตั ิหนาท่ีท่ไี ดรบั ไมปฏิบตั ิหนา ท่ีทไี่ ดรบั มอบหมายไดเ รยี บรอย มอบหมายไดเรียบรอย มอบหมาย ดวยตนเอง โดยมีครูเปน ผูใหคาํ แนะนาํ ปฏิบตั ิตนเปน ผนู าํ ท่ีดี ปฏิบัตติ นเปน ผนู ําที่ดี ไมปฏิบัติตนเปนผนู าํ ที่ดี และเปน สมาชิกทด่ี ี หรอื เปน สมาชิกที่ดีของ หรือเปน สมาชิกที่ดี ของกลุม กลมุ โดยมคี รเู ปน ผูแนะนาํ วธิ กี ารคิดคะแนน การคิดคะแนน ใหนําคะแนนจากผลการประเมินของครู เพ่ือน และตนเอง มาคิดคะแนนรวมกัน โดยกาํ หนดสัดสวนคะแนน ดังน้ี ครู ใหคดิ คะแนนเต็ม ๑๒ คะแนน จากคะแนนเต็ม ๒๐ คะแนน คิดเปน รอ ยละ ๖๐ เพือ่ น ใหคดิ คะแนนเต็ม ๔ คะแนน จากคะแนนเต็ม ๒๐ คะแนน คดิ เปน รอยละ ๒๐ ตนเอง ใหค ดิ คะแนนเต็ม ๔ คะแนน จากคะแนนเตม็ ๒๐ คะแนน คิดเปน รอยละ ๒๐

แบบประเมนิ พฤติกรรมรายบุคคล (สาํ หรบั ครู) 82 ช่ือ - สกุล พฤตกิ รรม รวม สมาชกิ กลุม ปฏิบัติตนตาม การเปนผูนําและ ๑๒ ลําดบั ท่ี การแตงกาย ระเบียบแถว บทบาทหนา ที่ เปน สมาชิกท่ดี ี ๑ ๓๒๑ ๓๒๑ ๒ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑการใหค ะแนน =๓ ดี =๒ ปานกลาง =๑ ปรับปรุง ลงชอ่ื ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

แบบประเมินพฤติกรรมรายบคุ คล (สาํ หรบั ตนเอง) 83 ช่อื - สกลุ พฤติกรรม รวม สมาชกิ กลุม ปฏิบตั ติ นตาม การเปน ผูน ําและ ๑๒ ลําดบั ท่ี การแตง กาย ระเบยี บแถว บทบาทหนาที่ เปนสมาชิกที่ดี ๑ ๓๒๑ ๓๒๑ ๒ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑการใหค ะแนน =๓ ดี =๒ ปานกลาง =๑ ปรบั ปรุง ลงชื่อ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

แบบประเมินพฤติกรรมรายบคุ คล (สาํ หรับเพ่ือน) 84 ชื่อ - สกุล พฤตกิ รรม รวม สมาชกิ กลุม ปฏิบัติตนตาม การเปน ผูน ําและ ๑๒ ลําดบั ท่ี การแตงกาย ระเบยี บแถว บทบาทหนา ท่ี เปนสมาชิกที่ดี ๑ ๓๒๑ ๓๒๑ ๒ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑการใหค ะแนน =๓ ดี =๒ ปานกลาง =๑ ปรบั ปรุง ลงชือ่ ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

แบบสรุปผลการประเมิน (สําหรบั คร)ู 85 รวม ลาํ ดับท่ี ช่อื -สกลุ สรุปผลการประเมิน ตนเอง (๒๐) ๑ สมาชกิ กลุม ครู เพอื่ น (๔) ๒ (๑๒) (๔) ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ลงชือ่ ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

๙. กจิ กรรมการเรียนรู 86 กจิ กรรมที่ ๑ (๑ ชว่ั โมง) ๑. ครูและนักเรยี นรวมกนั พิจารณาวา เพื่อนคนใดแตงกายถูกระเบียบและเรยี บรอย พรอมท้ังใหเ หตุผล ประกอบ ๒. ครูใหน ักเรียนท่ีแตง กายถูกระเบียบและเรยี บรอย เลาวธิ กี ารแตง กายทถ่ี ูกระเบยี บและเรียบรอ ย ครูและนกั เรียนรว มกันสรุป ๓. นกั เรียนสาํ รวจการแตง กายของตนเองวาถูกระเบียบและเรยี บรอ ยหรือไม หากแตงกายถูกระเบยี บ และเรยี บรอย ใหช ว ยเหลือเพื่อนทแ่ี ตง กายไมถูกระเบยี บและเรียบรอย ๔. นักเรียนบันทกึ การแตงกายทถี่ ูกระเบียบและเรยี บรอ ยดวยตนเอง กิจกรรมท่ี ๒ (๑ ชั่วโมง) ๕. ครสู รางสถานการณจําลองการแจกสงิ่ ของใหนักเรียนมารบั และใหน กั เรียนแสดงความรูสกึ และความคดิ เหน็ เก่ยี วกับพฤตกิ รรมการรับสิง่ ของของนักเรยี นและเพ่ือน ๖. กรณีที่นักเรียนแยง กันรับสิ่งของ ใหครสู รางสถานการณจาํ ลองการแจกส่ิงของใหน ักเรียนมารับ โดยใหน กั เรยี นเขาแถวรับสิง่ ของ และใหนกั เรยี นแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกบั พฤติกรรมการรบั สิ่งของของ นักเรียนและเพอื่ น ๗. ครูเชือ่ มโยงใหเห็นความสาํ คัญของการเขาแถวทเ่ี ปน ระเบียบเรยี บรอ ย ๘. นกั เรียนสาธิตการเขาแถวอยางเปนระเบยี บ ในกรณีตา ง ๆ เชน การเขาแถวเคารพธงชาติ การเขา แถวรบั บริการ ๙. นกั เรียนบันทึกการเขาแถวเคารพธงชาติและการเขาแถวรับบริการของตนเองและเพื่อน กจิ กรรมท่ี ๓ (๑ ช่วั โมง) ๑๐. แบง นกั เรยี นเปนกลุม เลนเกมสรา งปราสาท ใหแตล ะกลมุ สงตัวแทนมารบั วัสดุ / อปุ กรณจากครู ๑ ชุด (กระดาษหนงั สือพิมพเ กา ๑ ฉบบั กระดาษกาว ๑ มวน กระดาษ A๔ ๑ แผน ) ๑๑. ครบู อกกติกาและเวลาในการเลนเกมใหทุกกลุมทราบ และใหค ํานงึ ถึง ผลงานจะตอ ง...สูงทสี่ ุด แข็งแรงที่สุด และสามารถยายจากท่หี นงึ่ ไปยังทหี่ นึ่งได โดย...ไมลม ๑๒. นักเรยี นเรมิ่ เลน เกม เม่อื หมดเวลา ใหต วั แทนของแตล ะกลมุ ยกผลงานมาสง และใหแตละกลมุ ออกมาอธิบายวิธที าํ พรอ มทงั้ บอกวาไดอ ะไรจากการเลน เกมนี้ ในประเดน็ ตอไปน้ี - บทบาทผูน ําและการเปน สมาชิกทีด่ ี - กระบวนการทํางานกลมุ - ต้ังใจปฏบิ ัติหนา ที่ ๑๓. ครูและนักเรยี นรวมกนั ตรวจผลงานและรวมกนั สรปุ ขอคดิ ท่ีไดจ ากการเลนเกม ๑๔. ครูเชอื่ มโยงประเดน็ บทบาทผูนํา การเปน สมาชิกท่ีดี และกระบวนการทาํ งานกลมุ ไปสู การปฏบิ ตั ิตนตามบทบาทหนาทีใ่ นฐานะสมาชิกทด่ี ีของหองเรียนและโรงเรียน ๑๕. นักเรยี นชวยกนั บอกบทบาทหนา ท่ขี องตนเองท่ีมตี อหองเรียนและโรงเรียน

87 กจิ กรรมที่ ๔ (๒ ช่วั โมง) ๑๖. นักเรียนเลา ประสบการณก ารดแู ลพืน้ ท่ีท่ีไดร บั มอบหมายในหอ งเรียน ๑๗. ครูเชื่อมโยงใหเห็นความสําคัญของการปฏิบัตหิ นา ที่ท่ีไดรับมอบหมายดวยความรับผิดชอบ ๑๘. นักเรียนแบงกลุม ดูแลพื้นทใี่ นโรงเรยี น และชว ยกนั กาํ หนดบทบาทหนาท่ีและความรบั ผดิ ชอบของ สมาชิกในกลุม และนําไปปฏิบตั ิ ๑๙. ครแู ละนกั เรยี นรวมกนั ประเมนิ การทาํ งานกลุมในพ้ืนที่ท่ีรบั ผดิ ชอบ ๑๐. สื่อการเรียนรแู ละแหลงการเรียนรู ๑. สงิ่ ของท่ใี ชแจกในสถานการณจ าํ ลอง ๒. เกมสรางปราสาท ๓. วัสดุ / อุปกรณป ระกอบการเลน เกมสรา งประสาท (กระดาษหนังสอื พมิ พเ กา ๑ ฉบบั กระดาษกาว ๑ มวน กระดาษ A๔ ๑ แผน ) ตอ ๑ กลุม

88 ๒. ตวั อยา งหนวยการเรยี นรูระดบั มัธยมศึกษา ส๒๑๒..... หนา ที่พลเมือง ๑ กลมุ สาระการเรียนรสู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศกึ ษาปท่ี ๑ ภาคเรียนที่ ๑ เวลา ๖ ช่วั โมง ๑. หนวยการเรียนรทู ่ี ๓ ชอื่ หนวยการเรียนรู พลเมืองดีตามวิถปี ระชาธิปไตย ๒. ผลการเรียนรู ๒. แสดงออกถงึ ความเอ้ือเฟอเผือ่ แผ และเสียสละตอสงั คม ๖. ปฏบิ ัตติ นเปนพลเมืองดตี ามวิถปี ระชาธิปไตย ๑๐. ปฏิบัตติ นเปน ผูมีวินัยในตนเอง ๓. สาระสาํ คัญ / ความคิดรวบยอด พลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยตองมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ ของสังคม ตัดสินใจโดยใชเหตุผล มคี วามเออ้ื เฟอ เผือ่ แผ และเสยี สละตอสังคม มีความขยนั หมั่นเพียรและต้ังใจปฏบิ ัตหิ นาที่ ๔. สาระการเรยี นรู ๑. พลเมอื งดตี ามวิถีประชาธิปไตย - มสี ว นรว มในกิจกรรมตา ง ๆ ของสังคม - การตดั สินใจโดยใชเ หตุผล ๒. ความเออ้ื เฟอเผ่ือแผแ ละเสียสละ ๓. ความขยันหมนั่ เพยี รและตั้งใจปฏิบัตหิ นาที่ ๕. สมรรถนะสําคญั ของผเู รียน ความสามารถในการใชทักษะชีวิต ๖. คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค ๑. มีวนิ ัย ๒. ใฝเ รียนรู ๓. มงุ มัน่ ในการทํางาน ๔. มีจิตสาธารณะ ๗. ช้ินงาน / ภาระงาน ภาระงานรวบยอด - บันทึกการเขารวมกจิ กรรมท่เี ปนประโยชนต อสงั คม ๘. การวดั และประเมนิ ผล ๑. เกณฑการประเมิน ๒. แบบประเมินพฤติกรรมรายบคุ คล

89 เกณฑการประเมนิ ประเด็น ระดบั คุณภาพ การประเมิน ดมี าก ดี พอใช ปรับปรุง ๑. ปฏบิ ัตหิ นาที่ มสี วนรว มในการ มีสว นรวมในการ มีสวนรว มในการ มสี ว นรว มในการ เปนพลเมอื งดี ดาํ เนนิ โครงการ ดาํ เนนิ โครงการ ดําเนินโครงการ ดําเนนิ โครงการ (การมสี วนรวม) หรือกจิ กรรม และ หรอื กิจกรรม และ หรอื กจิ กรรม และ หรือกิจกรรม ๒. มวี ินัยในตนเอง มสี วนรว มในการ มีสวนรว ม มสี วนรว มในการ แตไ มมสี ว นรวม (ขยันหมนั่ เพยี ร และ ตดั สินใจ ในการตัดสนิ ใจ ตัดสินใจในการ ในการตัดสินใจ ตัง้ ใจปฏิบัติหนาท่ี) ในการแกปญ หา ในการแกป ญหา แกป ญหาโดยมี ในการแกปญหา ๓. ความ และรบั ผิดชอบ ครเู ปน ผแู นะนาํ เออื้ เฟอเผ่ือแผ ในผลทเ่ี กดิ ขน้ึ และเสียสละตอสังคม ปฏิบัตหิ นา ทที่ ีไ่ ดรบั ปฏิบัติหนาท่ที ี่ไดรบั ปฏบิ ัติหนาท่ที ่ีไดรบั ไมเ ตม็ ใจที่จะปฏิบัติ มอบหมาย มอบหมาย มอบหมายดวย หนาทีท่ ่ไี ดรบั ดว ยความไมยอทอ ดว ยความไมย อทอ ความไมย อทอโดยมี มอบหมาย และมกี ารตรวจสอบ และมกี ารตรวจสอบ ครเู ปนผแู นะนาํ ปรบั ปรงุ งานทไ่ี ดร บั แตไมน ําผล มอบหมายเพ่ือเพิ่ม มาปรับปรงุ งาน ประสทิ ธิภาพ ของงาน อุทิศกําลังกาย หรือ อทุ ิศกําลงั กาย หรอื อุทิศกําลังกาย หรอื อทุ ศิ กาํ ลงั กาย หรอื กําลังทรัพยใหแ ก กําลังทรัพยใหแก กําลังทรพั ยใหแก กําลังทรัพยใหแก ผูอื่นโดยไมห วงั ผูอ่นื โดยไมห วงั ผอู ืน่ โดยไมห วงั ผอู ่นื โดยหวัง ผลตอบแทนและ ผลตอบแทน ผลตอบแทน ซึง่ มี ผลตอบแทน ไมกระทบตอตนเอง ครูเปนผูแนะนาํ และผอู น่ื

90 แบบประเมนิ พฤติกรรมรายบคุ คล ลาํ ดบั ท่ี ชือ่ - สกุล ความเออ้ื เฟอเผ่ือแผ ปฏบิ ตั ิหนา ที่ มีวินัยในตนเอง ๑ และเสียสละตอสังคม เปน พลเมืองดี (ขยันหม่ันเพียร และ รวม ๒ (การมีสวนรวม) ตัง้ ใจปฏิบัติหนา ท่ี) ๓ ๔ ๓ ๒ ๑ ๔ ๓ ๒ ๑ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑๒ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑก ารใหคะแนน = ๔ ดีมาก = ๓ ดี = ๒ พอใช = ๑ ปรับปรุง ลงชื่อ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………