Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі ШҚО ББ «Шәкәрім атындағы облыстық үш тілде оқытатын мамандандырылған дарынды балалар мектебі» ММ КММ Қызықты грамматика 1-4 сыныптарға арналған таңдау пәні бойынша авторлық бағдарлама Құрастырушылар: Л.Д.Аяпбергенова Н.Қ.Мұқанова
Қатысушылардың мәліметтері: Қатысушының Мұқанова Нұргүл Құлжағазықызы Аяпбергенова Ләззат аты-жөні Дәулетқалиқызы Жұмыс орны «Шәкәрім атындағы облыытық дарынды «Шәкәрім атындағы облыстық балаларды үш тілде оқытатын дарынды балаларды үш тілде Лауазымы мамандандырылған мектеп»КММ оқытатын мамандандырылған мектеп»КММ Педагогикалық Бастауыш сынып мұғалімі, бастауыш Бастауыш сынып мұғалімі өтілі сынып кафедрасының меңгерушісі Санаты 22 жыл 17 жыл Марапаты Жоғары І санат Халықаралық интернет олимпиада Халықаралық интернет Грамотасы, Қазақстан Республикасы олимпиада Грамотасы, «Білім Білім және ғылым министрлігінің берудің инновациялық әлеуеті» І Құрмет Грамотасы , Алғыс хаты, ШҚО Республикалық педагогтар әкімі мақтау грамотасы мен сыйлығының слетінің сертификаты, иегері, ШҚО БАИ І-дәрежелі диплом, «Мұғалімді инновациялық бірнеше мәрте Шығыс Қазақстан облысы қызметке даярлау – білім беру білім басқармасының және қалалық білім сапасының басты шарты» бөлімінің диплом, мақтау грамотасымен халықаралық семинар-мәжіліс марапатталған. сертификаты, Республикалық 2009 жылы «Үздік бастауыш сынып әдіс ДАРЫН ҒПО сертификаты, бірлестігінің жетекшісі» қалалық, Қалалық,облыстық білім облыстық сайысының Гран-При бөлімінің грамоталары, мектеп иегері..ҚР Дарын ҒПО әкімшілігінің мақтау грамотасы грамоталары,сертифмкаттары Мекен-жайы, Ертіс көшесі 7-22, 15 мкр-9 үй 22 пәтер телефоны тел.: 8 (7222) 42-05-59 Қызықты грамматика (1-4 сыныпка Қызықты грамматика (1-4 Бағдарлама арналған ) сыныпка арналған ) атауы 1 қыркүйек 2005 жылы 1 қыркүйек 2005 жылы Оқу жоспарына Халықаралық семинар - Халықаралық семинар - енгізу мерзімі мәжіліс«Мұғалімді инновациялық мәжіліс«Мұғалімді қызметке даярлау-білім беру сапасы» инновациялық қызметке Жарияланымның Халықаралық ғылыми-практикалық даярлау-білім беру сапасы» болуы конференция «Абай және ұлттық Халықаралық ғылыми- педагогиканың өзекті мәселелері», практикалық конференция «Абай Респуб.«Мөлдір бұлақ»,«Айгөлек» және ұлттық педагогиканың журналдары,газеттер өзекті мәселелері» Респуб.«Мөлдір Бұрын Республикалық VI «Үздік авторлық бұлақ»,«Айгөлек» Республикалық журналдары,газеттер деңгейдегі шараға бағдарламалар сайысы» қатысуы ІІІорын,Респуб.ІІІ,IV, V «Бастау» матем Республикалық V «Бастау» матем турнирі ІІ ОРЫН турнирі І,ІІ,ІІІ ОРЫНДАР VI, VII Респуб.«Зерде» ІІ,ІІІ ОРЫН
Түсінік хат Пәнді оқытудың мақсаты – оқу және жазу дағдыларын қалыптастасқан, алғашқы тілдік мағлұматтарды, сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін меңгерген, алған тілдік білімдерін өмір жағдайларында қолдана білетін жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау. «Қызықты грамматика» пәнінің міндеті: · дұрыс, түсініп және мәнерлеп оқу, жазу дағдыларын қалыптастыру; · тілдік қарапайым түсінік, орфографиялық, пунктуациялық біліктілік қалыптастыру; · сөйлеу әрекетінің түрлерін (оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым) меңгерту және сөйлеу жанрларын әр түрлі жағдайларда қолдана білуге үйрету; · алғашқы тілдік фактілерді танымдық нысан ретінде меңгерту, оларды талдау, салыстыру, топтау және жинақтау дағдыларын қалыптастыру; · тілдік материалдар негізінде теориялық білім беру арқылы оқушылардың теориялық ойлауы мен тілін дамыту; · оқушылардың сауатты, көркем жазу дағдыларын жетілдіру; · диалогтық және монологтық сөйлеу дағдыларын жетілдіру; · өздігінен мәтін құру, өз ойларын ауызша және жазбаша еркін жеткізе білу дағдыларын жетілдіру; · оқушының бойында адами құндылықтарды: қайырымдылықты, сүйіспеншілікті, елжандылықты, имандылықты дамыту; · қоршаған ортамен ізгі қарым-қатынас жасауға тәрбиелеу. Бастауыш мектепте оқу пәні мазмұнын іріктеуді реттейтін дидактикалық негіздер боынша оқытылатын тілдік материалдар мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне орай ғылымилық, сабақтастық, жүйелілік, түсініктілік дидактикалық ұстанымдары негізінде сұрыпталды. Бағдарлама құруда басты ұстаным ретінде коммуникативтік ұстаным алынды. Бұл ұстаным тілдің сөйлеу және таным құралы екенін терең ұғынуға мүмкіндік береді. «Қызықты грамматика» арқылы оқушылар қоршаған ортаны таниды, ұлттық мәдениетті, моральды, дүниетанымды сезіне бастайды, сөйлеуге дағдыландыруда оқушының өзіндік ерекшелігі айқындала түседі. Бұған қоса тілді оқып-үйрену барысында оқушылар алғашқы тілдік мағлұматтарды меңгереді, олардың ақыл-ойы, сөйлеу дағдылары жетіледі. Қызықты грамматика пәнінде қазақ тілінің дыбыстық, лексикалық жүйесі мен грамматикалық құрылымын меңгеру үдерісі қарастырылады.
Кіріспе Бұл «қызықты грамматика» сабағының басты мақсаты-бастауыш сынып оқушыларының тілін дамыту, сауатын жетілдіру ,өз ойы мен пікірін еркін жеткізуіне , еске сақтау қабілетінің артуына ,логикалық ойының дамуына зор ықпал жасаймыз. Сабақ жоспарының тақырыптарын құруда оқушылардың жас ерекшелігі және түсініктеріне сай негізге алынды. Пәннің негізгі міндеті – оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын, арттыруда сауаттылыын дамытуда ойын түрлері, әртүрлі деңейдегі тапсырмалар ,анаграммалар, метограммалар, жұмбақтар енгізілді. Осы сабақтан алған білімдері арқылы бастауыш сынып оқушылары тілдік мағлұматтарды меңгереді және баланың сөйлеу дағдылары да ұштала түседі. Олар өз ойын ауызекі жазба тілде бейнелеп ,өзгелердің сөзін толық түсінуді үйренеді . сатылай Оқушылардың «қызықты грамматика»таңдау курсында кешенді талдауының ғылыми мазмұны мен жүйесі ,оның сөздік құрамы мен грамматикалық құрылысын сөйлеу тілінің байланыстырып және әдеби тіл нормасын үйретіп дұрыс сөйлеу. Бастауыш сынып оқушыларының тілін дамыту, сауатын жетілдіру, оқуға деген ынтасын және жазба тілде жасауға қажетті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру. Сөйлеу туралы қарапайым түсінік беру. -«Қызықты грамматика» пәні арқылы және құрылымы негізгі тілдік ұғымдарды бір-бірімен өзара тығыз байланыста және сол ұғымдардарға қатысты берілген тапсырмаларға сүйене отырып Қарастыруға мүмкіндік береді. Осы арқылы теориялық білімді ұғыну мен оны сөйлеу қызметінде практикалық тұрғыдан меңгеру процестерінің бірлігіне қол жеткізіледі. -Тілдік құбылыстарды талдап, олардың мәнін ажырата білу дағдыларын қалыптастыру; - оқушылардың сауатты, көркем жазу дағдыларын жетілдіру; - оқушылардың адамгершілік, эстетикалық сезімдерин тәрбиелеу. Білім мазмұны жүйесінің сөйлеу және таным әрекеттерін іс жүзінде қалыптастырып, дамыту мақсатына бағындырылуы – оқу бағдарламасының басты өзгешеліктерінің бірі. Мұнда қарым-қатынас жасауға, танып-білуге талпыныстың пайда болуына жетелейтін коммуникативтік ұстаным басшылыққа алынған. Күтілетін нәтиже: Сөздердің дұрыс жазылуы, сауатты әрі әдемі жазуға дағдыланады. Оқушылардың жылдам әрі жүйелі талдау дағдысына қалыптасады. Грамматикалық тапсырмалардың мағынасына қарай дұрыс, әрі қатесіз орындауға үйренеді. Әр түрлі деңгейдегі грамматикалық тапсырмалар арқылы оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін артады, шығармашылықпен жұмыс істеуге қалыптасады.
«Қызықты грамматика» 1-сынып р/с Тараулар Өтілетін Сағат Жүргізілетін жұмыс I Сауат ашу түрлері тақырыптар саны II Дыбыс Заттарды ортақ белгісіне және әріп мазмұны сай топтастыру Үй құстары мен III Буын және 1) «Кім жылдам?» 1 сағ жануарларын дыбыстары тасымал. арқылы ажырату. Жұмбақ 2) «Қалай 1 сағ шешу, тыйым сөздер дыбыстайды» жаттау. Дидактикалық ойын 3) Мамандық 1 сағ «Кім не істейді?» түрлері 1 сағ Санамақ жаттау Берілген сөздерден 1) « Кім көп сөз тиісіншесөз тіркестерін жасайалады?» құрау. Сөз жұмбақтар шешу. 2) «Тізбектен 1сағ Дидактикалық ойын шығып қалма!» « Қызық сөздер». Метаграммалық 3) «Сөз құра» 1 сағ жұмбақтар шешу дидактикалық 1 сағ Анаграмма «А», ойын «Адасқан әріптерді тап» ойыны 4) «Бұл қай сөздер?» Бірдей дауысты дыбыс қана жазылған бос 5) «Кім тапқыр?» 1сағ торкөзге басқа дыбыс «Буын сөз құрау». 1 сағ жазып, сөз құрату. Жұмбақ, жаңылпаш « Қай буынды 1 сағ жаттау. жоғалттым?» Сөз құрау ойындары арқылы білім, білік дағдыларын бекіту. « Бір буынды, көп буынды» дидактикалық ойын. Берілген дыбыстардан буын құрап, сөз жасау. Жасырынған буындарды тауып, сөз құрау. Буын арқылы ұйқас сөз құрастыру.
III « Кестені толтыр» 1 сағ Бірдей буынға әртүрлі мағыналы сөздер құрап жарысу. « Аз буынды, көп буынды сөздер» ойыны. «Қалай жалғанады?» 1 сағ Үндестік заңына байланысты сөздерге қосымшаларды дұрыс жалғай білуге үйрету. «Тасымалданады, тасымалданбайды» ойыны. «Тізбекті жалғастыр» 1 сағ Сөздің соңғы буынынан сөз құрау. Метаграммалық жұмбақтар шешіп, жаттау. «Кім жылдам?» 1 сағ Көп буынды сөздерді тасымалдау дағдыларын бекіту, сөздерді буынға бөліп жазу. IV Сөз және 1) Сөз мағыналары 1 сағ « Қарсы мағыналы сөз сөйлем ойла» ойыны. «Мәндес сөз ойла» ойыны. 2) «Өз орнына қой» 1 сағ Орнын ауысқан сөздерден сөйлем құрастыру. Жұп дауыстыларды сөз ішінде дұрыс тауып қою. 3) «Сыңарын тап» 1 сағ Сөз мағыналарына орай дұрыс сөз тіркекстерін құрастыру. Схема бойынша сөйлем құрастыру. 4) «Жалғасын тап» 1 сағ Мақал-мәтелдердің жалғасын тауып жаз. 5) «Зат есім құра» 1сағ Берілген буындардан адамға, жануарларға байланысты зат есімдер құрастыру.
«Қызықты грамматика» р/с Тараулар 2-сынып Сағат Жүргізілетін жұмыс I. Дыбыс Өтілетін саны түрлері тақырыптар 1 сағ. және әріп. мазмұны 1 сағ. Дидактикалық ойын II. Мәтін. 1) Дыбыс және әріп. 1 сағ. «Дыбыстарды ата». 1 сағ. Дыбыстардың III. Сөз 2) Дыбыстық талдау түрлерін бекіту. сөз жасау. 1сағ. Буындардан сөз құрау. 1 сағ . Берілген мәтіннің құрамы. 3) Буын. түрін ажырату, сурет 1) Мәтін түрлері 1 сағ. бойынша мәтін құрау. III. Сөйлем. Сөйлем 2) Мәтінді жалғастыр. 1 сағ. Мәтінді оқып, аяқтап жазады. мүшелері. 3) Мәтінге жоспар 1 сағ. Орыны ауысқан құру. абзацты дұрыс 1 сағ. орналастыр. 1) Анаграммалар құру. Интерактивті тақта 1 сағ. көмегімен «А» 2) Сөз сыңарын табу. 1 сағ. дыбысына анаграмма құру. 3) Логорифтер. Мағнасына қарай сөз « Ойнайық та, сыңарын тауып ойлайық !» орналастыру. Етістіктің синонимін 4) Заттардың ұқсас табу. белгілерін тап. Сөз мағнасының өзгеруіне жаттығулар. 1) Сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі. Берілген сөздердің мағынасына орай ұқсас 2) Адасқан сөздерден белгілерін табу. сөйлем құрастыру. Сызба бойынша сөйлемдер құрастыру. Орны ауысқан сөздерден сөйлем құрастыру. 3) Тізбек ойыны. 1 сағ. Соңғы әріптен басталатын зат есімдер ойлап жазу.
IV. Сөз 4) «Кім тапқыр?» 1 сағ. Түбірлес сөздерді таптары. Заттарды ортақ ойлап жаз. белгісіне қарай топтап 1 сағ. жазу. Мақал тауып сөздерді 1) «Менің орным 1 сағ. жалғастыр. қайда?» ойыны. 1 сағ. Зат есімдердің астын 1 сағ. сыз. 2) «Мақал -сөздің «1001 мақал, 101 мәйегі». жұмбақ » сайысы. Берілген сөздерге 3) Тіл ұстарту- жұмбақ пен жұмбақ, жаңылтпаш ойлау. жаңылтпаш. Цифрлар арқылы кодталған сөздерді 4) Жасырын сөзді табу. тап.
Қызықты грамматика 3 сынып р/с Сабақтың тақырыбы Сағ.саны Жүргізілетін жұмыс түрі 1 Тіл және сөйлеу 2 Сөйлем түрлері Дид.ойындар:»Көпшілік орындарда» 1 1 Сурет бойынша әңгіме құрау,сөйлем түрлеріне ажырату 3 Сөз сиқырын ұғайық! 1 Оңнан солға, солдан оңға 4 Графикалық диктант 1 қарай бір сөз ойла. Кім тез! График бойынша жұмыс 5 Кім бұрын? 1 Сөз тіркестерінен ұйқас құрау 6 Кім тез тауып жаза алады? 1 «Жүйесін тап» ойыны бойынша оқу-білім туралы мақал-мәтелдердің жүйесін тауып, жасалу жолдарын талдау 7 «Орнын тап!» ойыны 1 Сызба бойынша сөздерден сөйлем құрау
8 Буындардан өлең құрастыру 1 Буындардан сөз, сөзден ұйқас өлең құрау 9 Шығармашылық диктант 1 Көп нүктеге тиісті сөз 10 Білімдарлар сайысы 1 таптарын қою Дидактикалық ойын арқылы 11 Емлелік жұмбақтар 1 топ бойынша сайыс жүргізу «Ойлансаң,табасың» ойыны 1 Бейне сөздер шешу 12 Сөзжасам.мақал-мәтелдер Таңғажайып алаң ойыны 1 Берілген сөздерге жуық 13 Грамматикалық домино мәндес сөздер табу 14 «Өз орныңды тап» ойыны 1 Орны ауысқан сөздерден сөйлем, сөйлемнен мәтін 15 «Кім жылдам?» ойыны 1 құрастыру Сөзжұмбақтар шешу 1 Мың бір мақал, жүз бір 16 «Жалғасын тап» ойыны жұмбақ сайысы 17 Қай сөзден бастап оқу керек? 1 Пирамида құру, сөз мәнерін түсіндіру 18 Метаграммалар құру 1 Сөз мағынасын түсіндіру
Қызықты грамматика 4- сынып р/с Сабақтың тақырыбы Сағ.саны Жүргізілетін жұмыс түрі 1 Тіл-қатынас құралы Үш тілдікке байланысты 2 Өнер алды-қызыл тіл Полиглот сайысы 1 1 Өнер туралы мақал-мәтел құрастыру 3 Сөз сиқырын ұғайық 1 Сиқырлы сөздерді тап 4 екпін 1 Дидактикалық ойын Менің екпінімді тап 5 Буын үндестігі 1 Дидактикалық ойын 6 Дыбыс үндестігі «Дыбыстар 1 Берілген мәтіннен әлемі» дыбыстарды жікте 7 Лексиклық ойын 1 Мағынасына қарай жаттығулары «Синоним 1 топтау.Жоқ сөөздер арқылы қатарын жаса» Тест арқылы білім тексеру 8 Практикалық сабақ 9 Фонетикалық талдау 1 Адасқан әріптерді орнына қой.
10 Буын түрлерін қайталау 1 Сөздерді фонетикалық талдау 11 Сөз құрамына лексикалық- 1 Кім тез табар екен? грамматикалық мағынасына қарай талдау Берілген сөйлемдерді грамматикалық талдау 12 Синтаксистік талдау 1 жасау. 13 Мәтін түрлері Ауызша ой 1 Берілген сөйлемдерді дамыту синтаксисті талдау.Білім жетілдіру. 14 Сөйлем мүшелерін қайталау 1 Әңгімелеу.Түрлерін 15 Сөз тіркесін қайталау 1 сипаттау. Пайымдау. Мәтін құрау 16 Фонетикалық ойын 1 жаттығулары 1 Сөйлемдерді сызба бойынша байланыстыр 17 Тест Тұрақты сөз тіркесіне сөйлем құрау Дыбыстар емлесін білесің бе? Ойыны Тест алу. Интерактивті тақтамен жұмыс.
I. Сауат ашу кезеңі. Әзір титтей бойымыз Әзір болаң ойымыз, Дегенменен күн санап, Өсіп келе жатырмыз Жетідегі батырмыз «Кім жылдам?» үй жануарлары жабайы аңдар ұй мүліктері құстар оқу құралдары Ойын мақсат: 1) Оқушыларды әртүрлі заттарды ортақ белгісіне орай топтастыра білуге үйрету. Ойын тәртібі: Оқушылар екі топқа бөлінеді. Мұғалім тақтаға әр түрлі заттардың суретін іліп қояды. Әр топ тез арада заттарды ортақ белгілеріне сай топтастырады.
«Кім қалай дыбыстайды?» Ойынның мақсаты: 1) Сауат ашу кезеңіндегі «Үй жануарлары мен үй құстары» тақырыбын бекіту. Ойын тәртібі: Мұғалім арнайы аудио кассетаға жазылған аңдар мен құстардың дауыстарын тыңдатады. Оқушылар алдарындағы суреттердің ішінен қай аң немесе қай құс екенін тауып көрсетуі керек. Бекіту мақсатында мұғалім «Сиыр мөңірейді. Әтеш шақырады.»т.с.с. деп қайталатуына болады. Жұмбақ, өлең. Жұмбақ Есігі бар төбесінде Отырасың келесің де. (парта) Ұрып қалсаң, кері атып Оралады өзіңе Көрсе досың бері атып, Қайтап барар өзіңе. Бір орынды тұру жоқ Деп атайды мұны (доп). Кішкене ғана бойы бар, Айналдырып киген тоны бар. (қой) Басында таяғы бар , Төрт аяғы бар Сегіз тұяғы бар, Иегінде сақалы бар.(ешкі)
Бекіту сұрақтары: 1)Қойдың төлін не дейді? 2) Түйенің неше өркеші бар ? 3) Үй құстарын ата? 4) Үй құстары мен үй жануарларының қандай пайдасы бар? Тыйым сөздер. Малды теппе, Ақты төкпе! Құстың ұясын бұзба! III. «Мамандық түрлері» «Кім не істейді?» Мақсаты: 1) Оқушылардың мамандық түрлері туралы алған білім,білік дағдыларын бекіту. 1-Тапсырма: Мұғалім оқушыларға мамандық түрлеріне байланысты суреттер,жұмбақтар шешкізеді; оқушылар жұмбақтың шешуін шеше отырып, тақтаға ілінген суреттерден сол мамандық иелерін табу керек. 2-Тапсырма: Мамандық түрлеріне байланысты сөйлемдер құрау. Үлгі: Кім? ауруды Не істейді? Дәрігер ........... емдейді. Жүргізуші ............ ............. Қойшы ........... .............. Мұғалім ............ ................ Суретші ......................
Санамақ. Жиналған соң достары Қазтай ойын басқарды. Қызықты ойын басталды. Бірі болды бақташы, Екіншісі –егінші, Үшіншісі-бақшашы, Төртіншісі-теңізші, Бесіншісі –балташы. Алтыншысы-жылқышы, Сегізінші-сырнайшы. Тоғызыншы –тігінші, Оныншысы-орманшы. (Е.Өтетілеуов) Тапсырма: Өлеңдегі мамандық түрлерін табу. Санамақты жаттау. Дыбыс пен әріп. I. « Кім көп сөз жасай алады »? 1. Берілген дыбыстардан тиісінше тіркестіріп сөз жасау. 1) р ,о , б 2) ш , а , ғ , а 3) т ,р, л ,ы, қ 5) а , б , л , ы, қ 6) қ , ы, а , з , қ Ал, бұларды берілген күйінде тіркестірсе , сөз жасала ма? 2.Төмендегі дыбыс тіркестерінен сөз жасауға бола ма? Болмаса, мәні неде? 1) ү, м , н 2) п, у, б 3) ж , д , а 4)ө, ғ , з
Сөзжұмбақтар Апада бар, Атада жоқ. (П) Жанатта бар, Қанатта жоқ. Жорықта бар, Арықта жоқ. (Ж) Оюда бар, Аюда жоқ. Отта бар, Атта жоқ. (О) Талда бар, Тайда жоқ. Малда бар, Майда жоқ. (Л) Шөлде бар, Суда жоқ. Көлде бар , Майда жоқ. (Ө) Мақтада бар, Тақтада жоқ . Малда бар, Балтада жоқ. (М)
II «Тізбектен шығып қалма!» Ойын тәртібі: Мұғалім берілген сөздің соңғы дыбысынан басталатын сөздер тауып тізбектеп айтып шығуды тапсырады. Балалар отырған қатармен бірінен соң бірі жалғастырып айта береді. Мұны жазбаша орындауға болады . Мысалы: Алма- ағаш-шар- ракета. «Қызық сөздер» ата қазақ ана қалақ апа қабақ ара қадақ аға қарақ азат-таза қысым-мысық ақсақ -қасқа Метаграммалық жұмбақ. К-ден басталсам , Маған қарап сабақ айтады. П-дан басталсам, Маған балалар «жүгін артады» (карта-парта) Б-дан егер бастасаң, Бес саусақ боп тұрармын. Қ-дан егер бастасаң, Балық ілер құралмын. (бармақ-қармақ) Көп қолданатын жазу құралы Егер ол сөз Р-ға бітсе. Білдіреді ол малдың түсін Р-ға бітпей, З-ға бітсе (бор-боз)
IV. Бұл қай сөздер? а і 1) аа 2) ыы 3) і 4) ө ө Тапсырма: Жоғарыдағы бос торекөзрдерге жазылмай қалдырылған дыбыстардың әріптерін жазып, сөз құраңдар. Жұмбақ. Туысқан бес кісі, Бірінен-бірі кіші. Бәрінің аты бар, Ең кішісі-шеткісі (Бес саусақ) Тапсырма: І дыбысы бар сөздердерді табыңдар. Жұмбақты жаттап алыңдар. Жаңылтпаштар жаттайық! Есімізде сақтайық! Ар тай ақ па, Қара тай ақ па? Шеше, Кеше неше кесе? Сынды, кеше?
Айнала, айнала Айналды, айнала Айналма, әй, бала. Алфавит. Алфавитті біліңдер, Онда жүйе, қалып бар. Біздің қазақ тілінде Қырық екі әріп бар. Алфавиттің басында А-командир тұрады. Басқалары қасында Әріп сапын құрады. Ой салады балаға Әріптердің парады Кезігінмен алаңда Қатар түсеп барады. (Е. Өтетілеуов) V. Кім тапқыр? (Жарыс ойын) Құрамында төмендегідей әріптер қатар келген сөздер тауып 5 сөзден мысау ойлап жазу. 1) а + й + ы -қайық...... 2)е + й + і -мейіз...... 3)ү + й + ы -ұйық....... Буын және тасымал І. Буындап сөз құрау ойыны. а) Екі буынды сөздер. 1-оқушы + 2-оқушы Ас + пан Са + бақ Пар та
ә) Үш буынды сөздер. 1-оқушы 2-оқушы 3-оқушы ба + ла + лар ға + рыш + кер ас + та + на Есеп-сұрақ 1) Бір буында қанша дауысты болады? 2) Берілген дыбыстарға тиісті дауысты дыбыстарды қосып, буын құрап, сөз жасам. а) с , т, к; ә) к, л , б; б) м, ш, н; в) м, к, т, п; ІІ. Қай буынды жоғалттым? са на ши ла шы на Ұйқас сөз құрау. На – на –на Сырғанайды шана. Са – са – са, Ызылдайды маса. Та – та – та Өтіп кетті бір апта!... Тапсырма: Кез келген буынға ұйқас сөздер ойлап кел.
ІІІ. Кестені толтыр. а на на на на на на а ла ла ла ла ла ла -на, -ла буындарына аяқталатын екі буынды сөздерді тез ойлап, тауып жазу. Дұрыс, әрі бұрын орындалған балалар ортаға шығып оқып береді. Аз буынды, көп буынды сөздер. Ай ба ла лар ____ Бал ас ха на Қант Оқушыларға бір бағанға бір буынды, ал екінші бағанға үш буынды сөздер ойлап жазу тапсырылады. Бұрын болған балалар тақтаға шығып, ойлаған сөздерін жазады.
Үндестік заңы. IV. Қалай жалғанады? лар, лер ға, ге бала сы, сі ны, ні сың, сің ға, ге ды, ді дәптер лар, лер ым, ім дың, дің Мына жұп қосымшалардың қайсысын қай сөзге жалғауға болады? Барлығын бірдей жалғауға бола ма? Болмаса, мәні неде? Тасымалданады, Тасымалданбайды. сұрақтар: 1) Қандай сөздер тасымалданбайды? 2) Тыныс белгілерін тасымалдауға бола ма? Бастауыш ойынға қатысушыларды екі топқа бөледі. I-топқа тасымалданатын, II-топқа тасымалданбайтын сөздер ойлап табуды тапсырады. ойлап тапқан сөздерін балалар тақтаға шығып жазып көрсетеді. Қатесі болса, түзеттіреді. V. Тізбекті жалғастыр Оқушыыларға берілген сөздің соңғы буынынан басталатын сөздер тауып, тізбектеп айтып шығу тапсырылады. Балалар отырған қатармен әрі қарай жалғастырады. Ойынға қатысушылар өз кезегінде лайық сөз тауып айта алмаса, тізбектен шығып қалады. Мысалы: маса-сабақ-бақша-шана-науа. Тапсырманы жазбаша орындауға болады. Метаграммалық жұмбақ. С-дан бастап оқысаң, Шәкірт тыңдар дәріспін. Т-дан бастап оқысаң, Бір ыдыспен таныстың. ( сабақ, табақ)
Жатқа жазу. Сөзін тыңдап ағамның, Айтқан тілін аламын. Апамның мен кішкентай, Қолғанатыболамын ( Т.Мұқанов) Күнде ерте тұрамын, Үйге отын жарамын. Судыда өзім әкелем, Мен елгезекболамын. ( А. Сопыбаев) Буынға бөліп жазу. Өзін, кітап, дәптер, қарандаш, көелек, бақшаға, ойыншық, жүргізуші. VI. Кім жылдам? 3 қатарға көп буынды 2 сөзден берілген. Оқушылар берілген сөздердің тасымалдану үлгісін көрсету керек. Бұл тапсырманы тақтаға да орындауға болады. Ойыншықтар оқушылар кітапхана Дәріханаға мұғалімдермен жұлдызшалардың Үлгі: Ойын-шықтар Ойыншық-тар Жаңылтпаш. Ара,ара, аралар, Орманның бойын аралар. Тапсырма: «Аралар» сөзін тасымалда. Жаңылтпашты жаттап ал.
Сөз және сөйлем. I. Сұрақтар: 1) Қандай сөздер бас әріппен жазылады? Тапсырма: Оқушылар бас әріппен жазылатын сөздерді айтып жарысады. Қарсы мағыналы сөз ойла. Ақ- алыс- арық- Үлкен- жақсы- жуан- Таза- түзу- аласа- II. Өз орнына қой. Тақтаға орны ауыстырылып берілген сөздерден сөйлем құрау тапсырылады. 1) Жиналды, доп, балалар. 2) Көремін, өте, әжемді, жақсы. 3) Бір, әнші, топ, сахнаға, шықты, балалар. 4) Шашты, тауықтарға, Мұрат, жем. Орнына қой. А-ә, ы-і, ұ-ү, о-ө жұп дауыстыларының тиістісін қойып, сөздерді жазыңдар. Ұ о ө --шақ --мір к-- ше ү ө о о і а --зен ки-м с---- лем ө ы ә
IV. Жалғасын тап. Мына мақал –мәтелдердің жалғасын тауып жазыңдар. 1) Ұрлық түбі-........... 2) Еңбек етсең ерінбей-........ 3) Ашу-дұшпан,- .......... 4) Әдепті бала- арлы бала, ...... ....... ....... ......... 5) Оқу-білім бұлағы, ....... 6) еңбектіңнаны тәтті, ....... V. Берілген буындардан зат есім сөздерді құрастырып бағанға түсір. (ла, ші, кі, ба, же, еш, би, та, ұс, қы, жыл) а) Адамға қатысты ә) жануарға қатысты б) мамандыққа қатысты 1. 2. 1. 1. 3. 4. 2. 2. 3. 3. 4. 4. а а ұ --ртық -- сем -- шкір ә ә ү III Сиқырын тап. Қандай ? жасыл Кім? Не? тәтті Алма ақ Қымыз биік Шөп қышқыл Қар Үй Бірінші бағандағы берілген сөздерді екінші бағандағы сөздермен сәйкестендіру.
Сөйлем құрастыру. . ? ? Мәндес сөз ойла. Төмендегі сөздерді қандай сөздермен ауыстырып айтуға болады? Әдемі, .... Тентек, ..... Биік, ....... Мейрімді, .... Бет, ...... ІІІ. «Сөз құра» Қалай қарай оқыса да бірдей мағына беретін, басқы және соңғы дыбыстары бірдей сөздерді кім көп тауып жаза алады? 1) е-е 2) к-к 3) қ-қ 4) м-м 5) н-н 6) с-с 7) т-т 8) ы-ы Адасқан әріптер. Мына мысалдарға қарамен жазылған сөздердегі әріптердің орны қалай ауысқан? Бір сөздегі бір әріптің ауысып келуі сөз мағынасына қалай әсер етеді?
Балалар еден жуды. Арман партаны тақтаға ілді. Даяна мақтаға сурет салды. Көктемде қой боздайды. Жансая кеспе тікті. Анаграмма «А» а Ай Ан а Ал ма Ай до с Ас т а н 1. Түнді жарық қылатын не? 2. Ең жақын адам. 3. Тәтті жеміс. 4. Кісі аты. 5. Еліміздің бас қаласы.
ӘОЖ: 15221.11 Л.Д. Аяпбергенова, Н.Қ. Мұқанова ОЗАТ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ МЕН ИННОВАЦИЯ Шәкәрім атындағы облыстық үш тілде оқытатын мамандандырылған дарынды балаларға арналған мектеп Қазақстан Республикасы, Семей қаласы, А.Байтұрсынов көшесі, 38 үй Мектептерде педагогикалық тәжірибені зерттеу, жинақтау ісі күрделі және шығармашылық мәселелердің бірі болып табылады. Педагогикалық тәжірибе - оқыту, білім беру және тәрбие тәжірибесі, дәлірек айтсақ нәтижесі оқушының жеке тұлғалық сапаларынан көрінетін, белгілі бір мақсатпен ұйымдастырылатын педагогикалық процесс. Көпшілік мұғалімнің педагогикалық тәжірибесі-бұл педагогикалық ғылымының жетістіктерін қолданып жұмыс істеп жатқан білім беру ұйымдарының тәжірибесі. Озат педагогикалық тәжірибе сөзін түрліше түсінеміз. Кең мағынада озат педагогикалық тәжірибе - мұғалімнің шеберлігінің жоғары деңгейі, тұрақты педагогикалық нәтиже беретін оқыту және тәрбие тәжірибесі. Мұғалімнің тәжірибесінде жаңалық болмауы мүмкін, бірақ ол ғылымда белгілі принциптерді, әдістерді табысты түрде қолданып, басқа мұғалімдерге үлгі болып, озат тәжірибесі басқа мектептерге таратылады. Педагогикалық озат тәжірбиенің тар мағынасы: шығармашылық ізденіс, жаңалығы бар тәжірибе, жаңашылдардың тәжірибесі. Мұндай педагогикалық тәжірибе өте құнды, себебі ол мектеп тәжірибесіне жаңалық енгізеді. Сондықтан, бірінші кезекте осы тәжірибені талдап, баға беріп, тарату керек. Жай шеберлік пен жаңашылдық арасындағы айырмашылықты көру қиын, себебі мұғалім ғылымда белгілі принциптер мен әдістерді қолданып, қол жеткен жетістіктермен шектелмейді, жаңа әдістерді қолданып, немесе ескі әдіс-тәсілдерді тиімді етіп үштас-тырып, бірте-бірте жаңашыл болады, олай болса кез келген жақсы тәжірибені мектептің тәжірибесіне енгізуге болады, біраң жаңашыл мұғалімдердің іс-тәжірибесін жан-жақты талдап, қорытындылап, тарату керек. Озат педагогикалық тәжірибенің белгілері, оған қойылатын талаптар. Бірінші белгісі – қоғам дамуының бағытына, әлеуметтік сұранысқа сәйкестігі. Озат мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының қызметкерлері өмір талаптарына сай жұмыс істеп, педагогикалық процесті жетілдірудің тиімді жолдарын табады.
Озат тәжірибенің екінші белгісі – педагогикалық қызметтің тұрақты, жақсы нәтижелері. Педагогикалық «өнім» - оқушылардың білім, іскерлік, дағдыларының, жалпы дамуының, тәрбиелілігінің деңгейі. Мұғалім сабақтарын дұрыс бағалап, оқушылардың білім сапасын тексеріп, жауап алынатын сұрақтар: • оқушылардың бағдарламадағы оқу материалын меңгеруі; • өз беттерімен білім ала білуі; • білімдерін шығармашылықпен тәжірибеде қолдануы; • оқушылардың жалпы дамуы. Білім сапасы оқушылардың байқампаздығынан, талдау, жинақтау, абстракциялау іскерлігінен, оқу материалымен жұмыс істеу жолдарын анықтаудан, іс-әрекеттің жүйесін белгілеуден, өз іс-әрекетін бақылап, оған керек жағдайда түзетулер енгізуінен көрінеді. Оқушылардың тәрбиелілігі олардың пікірлерінен, мінез-құлқынан, жүріс-тұрысынан байқалады. Озат тәжірибенің үшінші белгісі - оқыту, тәрбие, дамуда тұрақты, жақсы нәтижелерге жету үшін мұғалімдер мен оқушылардың өз күштері және құралдарын орнымен жұмсауы. Оқушыларға шамадан тыс қосымша тапсырмалар беріп, басқа пәндерді меңгеруге зиян келтіріп, білім сапасын көтеретін тәжірибе озат тәжірибе деп есептелмейді. Жаңалық – озат тәжірибенің төртінші белгісі. Педагогикалық озат тәжірибе оқу-тәрбие жұмысын үнемі дамытып және жетілдіріп отырады. Сондықтан, әрбір мұғалім еліміздегі жаңашыл ұстаздардың бай тәжірибесін, белгілі педагогтар мен психологтардың ғылыми еңбектерін терең зерттеп, олардың ұсынбаларын өз ісінде шеберлікпен пайдаланғаны жөн. Инновация – педагогикалық процеске оқыту мен тәрбиенің жаңа тұжырымдамаларын, оқу жоспарларын және бағдарламаларын, түрлерін, әдістерін, құралдарын енгізіп, мақсатқа жету. Инновациялық процессіз мектептің дамуы мүмкін емес. Инновациялық мектептердің мақсаты - жеке тұлғаны жан-жақты дамыту. Н.Нұрахметов инновацияны мынадай топтарға бөледі: • білім мазмұнындағы инновация;
Дыбыстар Сөздерді ерекшелігіне қарай үш топқа бөліп жаз. Жуан дауысты Жіңішке дауысты Аралас дауысты Алма, қарақат, бесік, Маржан, ірімшік, әткеншек, жәрмеңке, сандық, мысық, дәріхана, пенал, әсемпаз. Сөзді толықтырып жаз. А. Б. А.. Б.. А... Б... А.... Б.... А..... Б..... Дауыссыз дыбыстарды теріп жаз. 1. н, т, а, ғ, ш, у, л, р, о, п, қ 2. Берілген дыбыстардан бес кісінің атын жаз.
Буын Сөздерді буынға бөліп жаз. Екі буынды Үш буынды Көп буынды Қалам, өшіргіш, терезе, кітапхана, таңқурай, аңшы, шырша, шаруашылық, көмектесті, өрік, бақташы, найзағай, кебеже. Буынға бөлінбейтін сөздерден сөйлем құрап жаз. Жарыс, ит, аң, көкеніс, шие, мал, аңшы, бұлт. Досыңа арнап құттықтау хат жаз. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________
Сөз. Әр сөйлем неше сөзден құралған ? Сөйлемдегі сөздер қалай жазылған ? Аққу- ең сұлу құс. Біздің ауылдың жанында айдын көл бар. Олар сонда мекендейді. Көл бетіне баяу жүзеді. Суға сүңгіп шомылады. Кейде қанатын қағып аспанға көтеріле ұшады. Аққуды атуға болмайды. а) Берілген әріптерден сөз құрастырып жаз. 1. Д, Ы, С, Ы, Б 2. Ә, П, Р,І 3. С, Ө, Л, Е, М, Й 4. М, Ә, Н, І, Т 5. С, З, Ө ә) Берілген сөзден, ондағы әріптерді пайдалана отырып, бірнеше сөз құра. Терек- Қозы- Отан – а ) «Нан- қасиетті тағам» деген тақырыпқа 2-3 сөйлем жаз. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ ә) Сөздерді тиісті орнына қойып, сөйлем құрап жаз. 1. келді, аялдамаға, Аян 2. ұя, балалар, жасады, құстарға 3. ойды, әжем, ою
Сөз Мағнасы жуық сөздерді бір бөлек, мағынасы қарама- қарсы сөздерді бір бөлек жұптап жаз. әдеп, ерте, асығу, абырой, инабат, ірі, жуас, ізет, бедел, аптығу, ұсақ, кеш, тентек, абыржыу, атқыш, жуан, мерген, жіңішке. Мағынасы жуық сөздер Мағынасы қарама-қарсы сөздер атқыш, мерген ірі-ұсақ Айтылуы бірдей, бірақ мағыналары әр басқа сөздерді тап. Оқушылар мақта теруге барды. Мұғалім Айсұлуды мақтады. Серік қой бағып жүр. Кітапты орнына қой. 1. Төмендегі сөздерді қатыстырып сөйлем құрастырып жаз. Мөлдір, таза 1. Мағыналары қарама-қарсы сөздер жаз. ақ – ержүрек- жарық – мейірімді- үлкен- сұлу- кір- биік- 2. Көп нүктенің орнына қарсы мәндес сөздерді қойып, мақалдарды жазыңдар. ... алғыс алса, ... – іс тындырады ... қарғыс алар. ... – тіс сындырады. ... айтсаң білер, ... бала арлы бала, ... айтсаң күлер. ... бала сорлы бала.
Сөйлем, оның түрлері, тыныс белгілері. 1. Сөйлем соңына тыныс белгілерін қой. Бақыт-үлгілі Марат далада ойнадың ба Неткен әдемі сурет 2. Сөйлем құрап жаз. Балалар, шықты, серуенге Қой, жур, Серік, бағып Саябақ, құстардың, естіледі, ішінде, үні 1. Сөйлемді аяқтап жаз. Қыс... Күн.... Қар... Ағаштар... 2. Сөйлемді сұраулы лепті сөйлемдерге айналдырып жаз. а) Дәулет сабақтан келді ә) б) Алғыс Балалар мектептен келе жатты бір әжей құдықтан су алып жатыр еді Дәулет әжейге құдықтан су алып берді әжей қуанып қалды ол алғыс айтты 1. Сөйлемді бас әріптен бастап жаз. 2. Сөйлемнің соңына тыныс белгісін қой. 3. Мәтінде неше сөйлем барын жақша ішіне цифрмен көрсетіп жаз. 4. Екінші сөйлемде қанша сөз барын жақша ішіне цифрмен көрсетіп жаз.
Сөйлем, оның түрлері, тыныс белгілері. Бұл сөйлемдерде сұраулы мағынаны білдіріп тұрған сөздер қайсы? 1. Сен мектептен нешеде қайтасың ? 2. Түскі тамағыңды уақытылы ішесің бе ? 3. Тамақ ішер алдында не істейсің ? 4. Бос уақытыңда немен шұғылданасың ? 1. Төмендегі хабарлы сөйлемдерді сұраулы сөйлемдерге айналдырып жаз. Біз баққа бардық. Сәуле үшінші сыныпта оқиды. М. Әуезов 1897 жылы туған. Абай-ұлы ақын. Ыбырай Алтынсарин балаларға арнап оқулық жазды. 3. Берілген сөздерден сөйлем құрап жаз. Тиісті тыныс белгілерін қой. 1. Шөп, кім, қозыларға, берді. 2. Тақтаны, кезекші ме, сүртті. 3. Таза, ауа, қандай. Туған күн, достар, сыйлық, көңілді, риза, қарсы, алу деген сөздерді пайдаланып «Туған күн», « Менің туған күнім» тақырыптарына шағын әңгіме құрастырып жаз. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________
Тасымал 1. Даланың, ұлымын сөздерін қалай тасымалдауға болатынын жазып көрсет. 2. Жас сөзіне дыбыстық талдау жаса. 3. Мына сөздердің тасымалдауларын көрсетіп жаз. Дәріхана Құрылысшылар Кәсіпкерлер Тасымалданбайтын сөздерді теріп ал, сол сөздермен сөйлем құрап жаз. Өрік, көл, сушы, терек, ағаш, теңіз, бақа, әже, балмұздақ, шөп, арпа, кілт, құлып, орман, ұя. Тақырып бойынша шағын әңгіме құрастырып жаз. Отбасы ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________
Сөйлемдегі сөздердің байланысы Сөйлем құрап жаз. Әже, ауыл, тұр. Болат, жаз, ауыл, бар. Ауыл, жеміс, ағаш, көп. Сөйлемдегі сөздердің байланысын сызып көрсет. Жарысқа озат оқушылар қатысты. Бес оқушы мақтау қағазын алды. Жарыста Марат бірінші орынды иеленді. Берілген сызба бойынша сөйлем құрап жаз. . . .
Мәтін. Мәтіннің астын сыз. Оған ат қой. Лашын құс. Лашын- жыртқыш құс. Марат сабақ оқыды. Оның арқасы көк сұр. Ал алқымы ақ Қонақтар төрге отырды. сұрлау болып келеді. Көзі дөп-дөңгелек. Мәтіндердің түрін ажырат. Мәтінге ат қой. Мен жазда ауылға Менің ауылым үлкен. Мен оқулықтарымды бардым. Онда суға Жері кең. Көшелері түп- таза ұстаймын. Себебі шомылдық. өзеннен түзу. Өзеннің су мөлдір, олардан біз білім балық ауладық. таза. Жағасы жасыл үйренеміз. Менің Ағаштан жидек тердік. шөп. Ауылдағы үйлер, сыныбымның балалары биік, аппақ. оқулықтарын құрметтейді. Оқулықтар- біздің нағыз достарымыз. Сипаттау Пайымдау Әңгімелеу Жоспар бойынша мәтін құрастыр ат қой. 1. Күзгі даланың көрінісі. 2. Құстардың жылы жаққа қайтуы. 3. Күзгі еңбек.
Сөз құрамы. Әрбір сөздің түбірін анықтап, астын сыз. Шыршалар, жұмысшы, дәрігер, татулық, ерлік, өнерпаз, көңілді, бірлік, жазда, мектепте, құрылысшы, балықты. 1. Берілген сөздердің түбірімен қосымшасын бөліп жаз. Таулы, таудан, таушық, көлді, жолдасым, көкшіл, достар, достық. 2. Әр қатардағы сөздерге қосымша қосып сөйлем жаз. Біз тау ... бар ... Көбелек гүл .... қон .... Апа ... Марат ... доп .. әпер ... . 1. Берілген сөздерді кесте ішіне орналастырып жаз. Түбір Жұрнақ Жалғау шы лар Жұмыс Жолаушылар Далада Сабырлы Теңізшілер Бәйгені Жүздік Ішінен 2. Сөздердің түбірін бөліп алып, басқа қосымша жалғау арқылы жаңа сөз жасап жаз. Шанамен- көлде- Балғаны- далада- Домбырамен- орынмен- Жұмысқа- жазды-
Зат есім Сөйлемдегі Кім? Кімдер? Не? Нелер? Деген сұрақтарға жауап беретін сөздердің астын сыз. Құстар жылы жаққа оралды. Малдар өрісте жайылып жүр. Бақша салу жұмысы басталды. Егеншіліер егін егіп жатыр. Тракторшы жер жыртып жүр. Алмат көктемді ұнатады. Кестені толтыр. ( Мәтін бойынша) Жалқы есімдер Жалпы есімдер Қазақстан күн сайын гүлденіп келеді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев елімізді бүкіл әлемге танытуда. Қазақстан қалалры көркейе түсті. Әсіресе Астананың бейнесі мүлдемге өзгерді. Қаланы әсем гүлдер, ағаштар көмкерген. Есілдің бойында әсем үйлер бас көтерді. 1. Сөздердің жұбын сызықпен қос. Досым Сіздің Апаң олардың Сыныбымыз менің Ағасы оның Үйлерің біздің Қаламыңыз сенің Дәптерлері сендердің 2. Ботақан тақырыбына шағын мәтіе құрап жаз. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________
Зат есім Көп түктенің орнына сұраққа сәйкес сөздерді жазыңдар. Кім? Кімдер? Не? Нелер? Мұалім жұлдыз Немере қозы Ғалым тау Шебер гүл Әже оқулық. Көп түктенің орнына тиісті сөздерді қойып, жаз. Не?... – көктем айы. Ұяға не?.... келіп қонды. Кім?... қараторғайға жемшашар жасады. Нелер?... көбейе бастады. Қараторғай ұяға не?... салды. Жұмыртқадан не?... шығады. Нелер?... – бізге пайдалы. 1. Берілген жалпы есімдерге сәйкес сөздер жаз. Төлдер: Өзендер: Балықтар: Гүлдер: Жұлдыздар: 2. Сөздерді кестеге толтырып жаз. Көшпе түрін жаз. Жекеше Көпше Архат, хат, дөңгелек, із, би, бұлт, аспан, ұлт, ел, бала, сушы.
Search
