คู่มือ ชีวิตวิถีใหม่

คำ�นำ� นบั ต้ังแต่เกิดการระบาดของเช้อื โควิด-19 (COVID-19) เราเหน็ การเปล่ียนแปลงมากมาย ในสงั คมท่ีเกิดข้นึ เหน็ การปรบั ตัวในการใชช้ วี ิตและการปรับเปล่ียนสง่ิ แวดล้อม และน่นั คือสิง่ ที่ เราเรียกกันว่า ชีวิตวิถีใหม่ วิถีท่ีเราได้สร้างสุขอนามัยท้ังส่วนตัวและส่วนรวม วิถีท่ีเราได้เรียนรู้ ว่าการมภี มู คิ ุ้มกันรา่ งกายและจิตใจเปน็ สิ่งที่จ�ำเปน็ วิถีท่ีเราได้พบว่าระบบการจัดการเศรษฐกิจ สงั คม ส่ิงแวดล้อม มสี ่วนอย่างมากต่อการปรบั ตัวของคนในสงั คม การเรียนรู้และปรับตัวตลอดช่วงเวลาที่ผ่านมา ได้พิสูจน์ให้เราเห็นว่า หากเราทุกคน ร่วมมอื กัน เราจะผา่ นทกุ วิกฤตปญั หาไปได้ และวิถีชวี ิตแบบใหมท่ ี่เราได้ร่วมกันสรา้ งสขุ อนามยั ที่ดีและสรา้ งภมู คิ ุ้มกันรา่ งกายจิตใจ ชว่ ยใหเ้ ราอยูร่ ่วมกันอยา่ งปลอดภัยจากโรคร้าย ชว่ ยใหเ้ รา มชี วี ิตท่ีมคี วามสขุ ร่วมกัน การมีชีวิตวิถีใหม่ จึงเป็นเสมือนการเริ่มต้นใหม่ของเราทุกคน การเริ่มปรับตัวใช้ชีวิต ในบริบทรูปแบบใหมใ่ หเ้ ปน็ นสิ ยั เพ่ือใหม้ ชี วี ิตที่มคี วามสขุ รว่ มกัน ส�ำนกั งานกองทุนสนบั สนนุ การสรา้ งเสริมสุขภาพ (สสส.)

สารบญั 1 15 ชีวติ วิถีใหม่ ในบ้าน 29 ชีวติ วิถีใหม่ ในตลาด 43 ชีวิตวถิ ีใหม่ ไปวดั 69 สร้างสุขอนามัยสว่ นตัว 79 สร้างสขุ อนามยั ส่วนรวม 109 สรา้ งภมู ิคุ้มกนั ให้ร่างกายและจติ ใจ สร้างภมู ิคุ้มกันให้พรอ้ มรับมือทุกความเปลี่ยนแปลง

1 บทท่ี 1 ชวี ติ วถิ ีใหม่...ในบ้าน การอยู่อาศัยในบ้านท่ีมีสมาชิกครอบครัวหลายวัย แต่ละคนมีกิจกรรม การเรียน และภาระหน้าท่ีการงานที่ต้องเดินทางไปยังสถานที่ต่างกัน ดังน้ัน การดแู ลบา้ นใหเ้ ปน็ ที่อยูอ่ าศยั ท่ีสะอาด จึงเปน็ สว่ นสำ� คัญที่จะชว่ ยใหค้ นในบา้ น มสี ขุ อนามยั ที่ดี ลดความเส่ยี งของการติดเช้ือหรอื แพร่กระจายเช้ือโรคต่างๆ ได้ นี่คือหลักส�ำหรับการเตรียมท่ีอยู่อาศัยและการปฏิบัติตัวอย่างถูกสุขลักษณะ เพ่ือให้บ้านเป็นสถานที่ปลอดภัย ปลอดเช้ือ ส่วนผู้อยู่อาศัยทุกคนก็มีความสุข สขุ ภาพรา่ งกายแข็งแรงสมบูรณ์

ชีวติ วถิ ีใหม.่ ..ในบ้าน 2 การทำ�ความสะอาดพ้นื ท่ี จุดท่ีต้องทำ� ความสะอาดอยา่ งสม�่ำเสมอ หลายครอบครัวมีการท�ำความสะอาดบ้านเป็นประจ�ำอยู่แล้ว แต่อาจจะสนใจพ้ืนที่ใหญ่ หรือจุดท่ีมองเห็นได้ชัด เช่น ช้ันวางของ พ้ืนห้อง หรือครัวท่ีใช้งานบ่อยๆ แต่ยังมีอีกหลายจุด ในบ้านที่สมาชิกในครอบครัวสัมผัสกันบ่อยๆ จึงควรหม่ันเช็ดท�ำความสะอาด เพ่ือไม่ให้กลาย เปน็ จุดสะสมเช้อื โรค แล้วท�ำใหค้ นในบา้ นแพร่เช้อื หรือได้รบั เช้อื จากกัน เคานเ์ ตอร์เตรียมอาหาร เตาปรุงอาหาร เขยี ง สวติ ช์ไฟ ราวจับ สายชำ� ระ ฝาชกั โครก ถงั ขยะ ก๊อกน้ำ� อ่างล้างหน้า

3 เมาส์ คยี บ์ อรด์ ปลอกหมอน ผ้าปทู นี่ อน กลอนเปิด-ปิดหน้าต่าง ลูกบิดประตู แอร์ ราวจบั บันได มอื จบั เปดิ -ปิด พดั ลม ตู้ ลน้ิ ชกั โต๊ะ เกา้ อี้ โซฟา ชั้นวางรองเท้า เคร่ืองใช้ไฟฟา้ ตา่ งๆ

ชีวิตวถิ ีใหม่...ในบ้าน 4 แหลง่ สะสมเชือ้ โรคท่มี ักถูกมองขา้ ม ■ ช้ันวางรองเท้า ■ เมาส์ คยี บ์ อรด์ เม่อื ใสร่ องเทา้ เหยยี บย่ำ� ไปตามสถานทตี่ า่ งๆ เมาส์และคีย์บอร์ดอาจกลายเป็นแหล่งสะสม พ้นื รองเท้าจงึ สะสมเช้อื โรคที่อยูบ่ นพ้นื เหลา่ นนั้ ไว้ ดังน้ันหากมีโอกาส ควรล้างท�ำความสะอาด เช้อื โรคโดยไมร่ ูต้ วั เน่อื งจากไมม่ ใี ครนกึ ถงึ การลา้ งมอื พ้นื รองเท้าและชน้ั วางรองเท้า เพ่อื ไมใ่ หเ้ ปน็ พ้นื ท่ี ก่อนท�ำงาน ซ่ึงต่างจากการล้างมือก่อนกินอาหาร สะสมเช้อื และอาจจะแพรเ่ ช้อื ไปตามพ้นื ท่ีอ่ืนๆ ได้ ที่จะระมดั ระวังมากกว่า ดังน้นั เม่อื มอื ไปจับส่ิงของ แล้วมาใช้งานเมาส์และคีย์บอร์ด ส่ิงที่ใกล้ตัวน้ี ■ ปลอกหมอน ผา้ ปูทนี่ อน จึงสะสมเช้ือโรคไว้มากมาย อาจจะคดิ วา่ นอนหนนุ หมอนและแคพ่ ลกิ ไป พลิกมาอยู่บนเตียงนอนทุกคืน ปลอกหมอนกับ วิธที �ำความสะอาด ผา้ ปูท่ีนอนคงไมส่ กปรกเท่าไรหรอก แต่เหง่ือไคล รังแค เซลล์ผิวท่ีตายแล้ว หรือข้ีไคลตามผิวหนัง ถอดสายอุปกรณ์ สำ� หรับอุปกรณ์ไรส้ ายใหน้ ำ� แม้กระท่ังน้�ำลายท่ีไหลลงไปบนหมอน จะตกอยู่ 1 ท่ีปลอกหมอนและผ้าปูท่ีนอนน่ันแหละ ดังน้ัน หากปลอ่ ยไว้นานๆ ไมซ่ กั ท�ำความสะอาด กจ็ ะเปน็ แบตเตอรอ่ี อกก่อน แหล่งสะสมเช้ือโรคและแบคทีเรีย ถึงจะอาบน้�ำ ก่อนเข้านอนไปก็เหมือนล้มตัวลงไปนอนบนกอง 2 ใช้ผา้ นมุ่ หรอื สำ� ลีก้าน ชุบน้ำ� ผสมสบู่ เช้ือโรคอยู่ดี ดังน้ันควรท�ำการซักปลอกหมอน และผา้ ปูท่ีนอนสัปดาหล์ ะคร้งั เปน็ อย่างนอ้ ย 3 เชด็ พ้ืนผวิ ภายนอกเมาส์ ระมดั ระวังไมใ่ หน้ ้ำ� เขา้ อุปกรณ์ 4 แปน้ พิมพ์ใช้แปรงปดั เศษฝนุ่ ในซอกระหว่างปุม่ แล้วเชด็ ทีละปุม่ 5 ใชผ้ า้ ล้างน้ำ� ใหส้ ะอาด หรอื สำ� ลีก้านชุบน้ำ� หมาดๆ แล้วนำ� มาเชด็ อีกคร้ัง ระวังไมใ่ หน้ ้ำ� หยดลงอุปกรณ์

5 ■ ถังขยะ วิธที �ำความสะอาด หลายคนคิดว่าถังขยะใช้รองรับขยะ 1 สวมถุงมอื ยางก่อนท�ำความสะอาด อยู่แล้ว จึงไม่ต้องท�ำความสะอาดอีก แต่น่ัน ผสมน้ำ� ยาฟอกขาวความเขม้ ขน้ 5% ใช้ 1.3 ช้อนโต๊ะ ก็คือเหตุผลที่ถังขยะเป็นแหล่งสะสมเช้ือโรค ช้ันดี จึงมีกล่ินเหม็นและเป็นอันตรายต่อ 2 ผู้สัมผัสถังขยะ ท้ังสมาชิกในครอบครัวและ ต่อน้ำ� 1 ลิตร ถ้าถังขยะขนาดใหญใ่ หผ้ สมเพิม่ ตามสัดส่วน พนกั งานเก็บขยะด้วย 3 เทน้ำ� ยาท่ีผสมไว้ล้างท�ำความสะอาดถังขยะใหท้ ่ัว 4 ใชแ้ ปรงหรอื ฟองน้ำ� ขดั ใหส้ ะอาด 5 ล้างน้ำ� เปล่าแล้วตากแดดผ่งึ ลมใหแ้ หง้ สนทิ ก่อนนำ� มาใช้ วิธที ำ�ความสะอาดของใช้ใหส้ ะอาดคงทน เลือกใช้น้�ำยาท�ำความสะอาดที่เหมาะส�ำหรับพ้ืนผิวของเคร่ืองใช้และเฟอร์นิเจอร์แต่ละประเภท หรอื ใช้ส่งิ ที่มอี ยูใ่ นบา้ นมาปรบั ใช้ได้ แต่ต้องระวังไมใ่ หท้ �ำลายพ้นื ผวิ จนเสยี หาย เฟอรน์ ิเจอรไ์ ม้ พลาสติก พ้นื ผวิ โลหะ ใชผ้ า้ ชุบน้ำ� ผสมสบูเ่ ชด็ ใช้ผา้ ชุบแอลกอฮอล์ 70% เช็ดใหท้ ่ัว แล้วทิ้งไว้ใหแ้ หง้ แล้วเช็ดด้วยผา้ ชุบน้ำ� ใหส้ ะอาดอีกคร้ัง

ชีวติ วิถีใหม่...ในบา้ น 6 ผลติ ภณั ฑท์ �ำ ความสะอาดทค่ี วรมตี ดิ บา้ นไวเ้ สมอ นำ�้ ยาทำ� ความสะอาดหอ้ งนำ้� นำ้� ยาฟอกขาว นำ�้ ยอาเทนำ�กคปวราะมสสงะคอ์ าด นำ้� ส้มสายชู น้ำ� ยาล้างจาน นำ�้ ยาถพู ืน้ น้�ำสม้ สายชู สารพัดประโยชน์ น้�ำส้มสายชูเป็นวัตถุดิบท่ีมีติดครัวกันทุกบ้านอยู่แล้ว แต่นอกจากน�ำมาเป็นเคร่ืองปรุง ยังสามารถน�ำมาใช้ท�ำความสะอาดคราบสกปรกในบ้านได้เป็นอย่างดี ใช้เช็ดท�ำความสะอาดคราบ ชากาแฟท่ีติดถ้วย รอยไหม้บนเตารีด ก�ำจัดคราบน้�ำ คราบตะกรนั จึงเหมาะส�ำหรับนำ� มาเชด็ กระจก แช่หัวก๊อกน้�ำและฝักบัวท่ีอุดตัน รวมถึงล้างคราบสกปรกติดแน่นในโถส้วม และก�ำจัดคราบเช้ือรา บนผ้ามา่ นก้ันอาบน้�ำได้อีกด้วย

7 การปรบั สิ่งแวดลอ้ มและการจดั การทีจ่ ำ�เปน็ การเตรียมพร้อมบ้านให้เหมาะกับวิถีชีวิตใหม่ ถือเป็นความจ�ำเป็นเพ่ือป้องกันสมาชิก ในครอบครัวให้ปลอดภัยจากเช้ือท่ีจะน�ำมาสู่โรคภัยไข้เจ็บต่างๆ ดังน้ันการปรับพ้ืนท่ีหรือ การจัดการส�ำหรับใช้ชีวิตภายในบ้านน้ัน จึงไม่ใช่เร่ืองยากล�ำบากหรือสร้างภาระเกินไป และยังชว่ ยปลูกฝังและสร้างพฤติกรรมท่ีเหมาะสมใหก้ ับทุกคนในครอบครวั อีกด้วย ■ เปิดประตู หน้าต่าง ใหอ้ ากาศถ่ายเทได้ดี เม่อื มอี ากาศจากภายนอกไหลเวียนเข้ามาในบา้ น ท�ำใหถ้ ่ายเทดี จะช่วยลดการสะสมของเช้ือโรค ต่างจากบ้านที่ปิดประตู หน้าต่าง และมกี ล่ินอับ เทคนิคง่ายๆ เปิดประตู หน้าต่างอยา่ งไร ใหอ้ ากาศถ่ายเท 1 ไมว่ างเฟอร์นเิ จอร์หรอื สิง่ ของปดิ บงั ลม ประตู หนา้ ต่าง 2 เปดิ ประตู หนา้ ต่าง ในทิศตรงกันข้าม เพราะถ้าลมจะเขา้ บ้านได้ก็ต้องมที าง ใหล้ มระบายออกด้วยเหมอื นกัน 3 หอ้ งท่ีมหี นา้ ต่างบานเดียว ใหเ้ ปดิ หนา้ ต่าง แล้วเปดิ พัดลมเปา่ ไปทางหนา้ ต่าง เพ่อื ช่วยระบายอากาศภายในหอ้ ง

ชีวิตวถิ ีใหม่...ในบา้ น 8 ■ สบูแ่ ละเจลแอลกอฮอล์ สบู่ เจลแอลกอฮอล์ วางตามจดุ เหลา่ นเ้ี สมอ กอ๊ กน้ำ� หนา้ บา้ น หากเป็นไปได้ วางไว้ท่ีทางเข้าบ้าน ห้องรับแขก อ่างล้างจาน ห้องน้�ำ อ่างล่างมือ ก๊อกน้�ำ โต๊ะท�ำงาน โต๊ะกินข้าว ส�ำหรับท�ำความสะอาดมือ หลังบ้าน เพ่ือสามารถล้างกับน้�ำเพ่ือท�ำความ เวลาท่ีไมส่ ามารถใชส้ บู่กับน้ำ� ล้างมอื ได้ สะอาดมอื ได้ทกุ คร้ัง ■ ราวตากผา้ ■ ช้ันวางรองเท้า • ผ้าเช็ดมือกับผ้าเช็ดตัว แขวนตากแยก ควรวางช้ันวางรองเท้าไว้นอกบ้าน เพ่ือเป็น ราวสว่ นตัวไมป่ ะปนกัน การป้องกันไม่ให้ส่ิงสกปรกและเช้ือโรคท่ีอยู่บน พ้ืนรองเท้าจากภายนอกเข้ามาอยู่ในบ้าน หากไม่ • วางอยูใ่ นต�ำแหนง่ ที่มลี มโกรก สามารถวางนอกห้องพักหรืออพาร์ตเมนต์ ให้ถอด และแสงแดดส่องถึง รองเท้าก่อนเข้าห้อง แล้วถือไปใส่ชั้นวางรองเท้า หลังจากน้นั ล้างมอื ใหส้ ะอาด ■ เก็บของใหเ้ ป็นระเบยี บ เม่ือบ้านรกหรือวางของระเกะระกะ มักจะมีจุดที่ท�ำความสะอาดไม่ท่ัวถึง ฝุ่นเกาะ เยอะ จึงกลายเปน็ แหล่งสะสมเช้อื โรค การเก็บ ของให้เป็นระเบียบ ช่วยให้ท�ำความสะอาด และรักษาความสะอาดง่าย ลดการสะสมของ เช้ือโรค

9 ■ อุปกรณ์ท�ำอาหาร เขียงและมดี ภาชนะ แยกเขียงและมีดส�ำหรับหั่นผักสดกับ แ ย ก ภ า ช น ะ ส� ำ ห รั บ ล้ า ง แ ล ะ เ ต รี ย ม เน้อื สตั วอ์ อกจากกนั และแยกสำ� หรบั หน่ั อาหาร วัตถดุ ิบของผกั สดและเน้อื สัตว์ออกจากกัน ดิบกับอาหารสกุ ด้วย เน้ือสัตว์อาจมีเช้ือแบคทีเรียปนเป้ ือนอยู่ ซ่ึงก�ำจัดได้ด้วยการปรุงสุก ด้วยความรอ้ น ดังน้ันควรแยกภาชนะ เขียง และมีดส�ำหรับผกั และเน้อื สัตว์ ออกจากกัน บ้านไหนมีมีดและเขียงเพียงชุดเดียว ให้ห่ันผักก่อน ล้างให้ สะอาด แล้วจึงนำ� มาห่นั เน้ือสัตว์ต่อ ■ ถังขยะแยกประเภท ■ ใชป้ ระโยชน์จากพ้ืนทภ่ี ายนอกบา้ น ถังขยะแยกประเภท ได้แก่ • ขยะท่ัวไป (สนี ้ำ� เงิน) • หากมีโรงรถหรือสวน สามารถปรับมาปลูกผัก • ถังขยะย่อยสลาย (สเี ขยี ว) สวนครัวลงกระถางหรือลงดิน เพ่ือมีแหล่งอาหาร • ถังขยะรไี ซเคิล (สเี หลือง) ปลอดสารพษิ ไว้ใหเ้ ก็บกินภายในบ้าน ทั้งปลอดภัย • ถังขยะอันตราย (สีแดง) ต่อสุขภาพและประหยัดเงินด้วย เพ่ือง่ายต่อการจัดเก็บแยกไปรีไซเคิล • ส�ำหรับห้องพักหรืออพาร์ตเมนต์ท่ีมีพ้ืนท่ีน้อย และความปลอดภัยของพนกั งานเก็บขยะ ใช้พ้ืนที่บริเวณระเบียง หรือริมหน้าต่างท่ีแสงแดด ส่องถึง ก็สามารถปลูกผักง่ายๆ ในกระถางได้ เหมอื นกัน

ชีวติ วถิ ีใหม่...ในบ้าน 10 ปรับพฤติกรรมเหล่านีเ้ พือ่ สุขอนามัยท่ดี จี นเปน็ นสิ ยั บางพฤติกรรมท่ีปฏิบัติได้ง่ายและรู้กันอยู่แล้ว อาจถูกมองข้ามและไม่ได้ฝึกจนเป็น นิสัย ท้ังๆ ท่ีหากท�ำเป็นประจ�ำจะสามารถป้องกันการติดเช้ือ ช่วยให้ห่างไกลจากโรคและ ความเจ็บป่วยได้ ดังน้ันลองดูว่าพฤติกรรมแบบไหนท่ีฝึกท�ำเป็นประจ�ำแล้วจะช่วยให้คน ในครอบครวั ไมเ่ ป็นผู้แพรเ่ ช้ือหรอื ติดเช้ือได้ • ล้างมือก่อนเข้าบ้านและ • ล้างมือเม่ือรับพัสดุและหลัง ระหว่างใช้ชีวิตประจ�ำวัน แกะพัสดุ อยูใ่ นบ้าน • ลา้ งมอื กอ่ นและหลงั กนิ อาหาร • แ ย ก ข อ ง ใ ช้ ส่ ว น ตั ว เ ช่ น • อาบน้�ำสระผม หลังกลับจาก • เส้ือผ้าใช้แล้วใส่ตะกร้าผ้า แปรงสีฟัน ผ้าเช็ดตัว เส้ือผ้า ท่ีแออัด แล้วสวมใส่เส้ือผ้า ส�ำหรับเตรียมซัก ไม่ใส่ซ้�ำ ไมใ่ ชป้ ะปนกัน ชุดใหม่ ไมว่ างระเกะระกะ

11 • ใช้จานชามช้อนส้อมส่วนตัว • อาหารที่ซ้ือหรือส่ังมากิน เทใส่จานชามท่ีบา้ นเสมอ ไมค่ วร ไมก่ ินอาหารรว่ มกัน กินอาหารจากห่อหรือกล่องบรรจุอาหารท่ีร้านใช้ส่งมา ก า ร ใ ช้ ภ า ช น ะ ช้ อ น ส้ อ ม ข อ ง ท่ี บ้ า น ช่ ว ย ล ด ค ว า ม เ สี่ ย ง การติดเช้ือได้ และอุ่นอาหารใหร้ ้อนก่อนกินทกุ คร้ัง • แยกขยะให้ถูกประเภท โดยเฉพาะขยะติดเช้ือ เช่น กระดาษเช็ดปาก กระดาษทิชชู่ในห้องน้�ำ หน้ากากอนามัย ใช้แล้ว และถุงมือใช้ครั้งเดียวทิ้ง มัดใส่ถุงแยกทิ้งลงถัง ขยะอันตราย ไมป่ ะปนกับขยะท่ัวไป

ชวี ติ วถิ ใี หม่...ในบ้าน 12 บนั ทึก

13



15 บทท่ี 2ชด วี ติ วถิ ีใหม่...ในตลา ตลาดเป็นศูนย์รวมสินค้าเพ่ือจ�ำหน่ายส�ำหรับทุกคนในชุมชน แต่ละวัน จึงมผี คู้ นและกิจกรรมต่างๆ เกิดข้นึ ในพ้นื ที่ ไมว่ ่าจะเปน็ พอ่ ค้า แมค่ ้า พนกั งาน ขนส่งสินค้า ลกู ค้า และผเู้ ก่ียวขอ้ ง ที่เดินทางมาค้าขายแลกเปลี่ยนและจับจ่าย ใช้สอยรวมกันอยู่ในตลาด นอกจากข้าวของเคร่ืองใช้ในชีวิตประจ�ำวันแล้ว ที่นี่ยังเป็นแหล่งอาหารที่รวมวัตถุดิบของสดประเภทเน้ือสัตว์ ผัก ผลไม้ แล้วยงั มอี าหารสำ� เรจ็ รูป อาหารปรุงสุก ของคาวหวาน และสารพดั ส่งิ ดั ง น้ั น ต ล า ด จึ ง ต้ อ ง มี ก า ร จั ด ก า ร แ ล ะ ค ว บ คุ ม ดู แ ล ใ ห้ ถู ก สุ ข ลั ก ษ ณ ะ รวมถึงหลักการปฏิบตั ิตัวส�ำหรบั ชวี ิตวิถีใหมใ่ นตลาดของผคู้ ้า ลกู ค้า และผดู้ แู ล พ้ืนท่ีตลาด เพ่อื ความสะอาดปลอดภัยของทกุ คนด้วย

ชวี ิตวถิ ีใหม.่ ..ในตลาด 16 การทำ�ความสะอาดพนื้ ที่ จุดทตี่ ้องทำ� ความสะอาดอย่างสมำ่� เสมอ ตลาดแต่ละแห่งมีมาตรฐานการจัดการตลาดให้มีความเรียบร้อยปลอดภัยด้วยการท�ำ ความสะอาดเปน็ ประจ�ำอยูแ่ ลว้ ชวี ิตวิถีใหมท่ �ำใหร้ ูว้ ่าในตลาดที่ผคู้ นจากต่างท่ีเดินทางมารวมตัว กันอยู่เยอะๆ จะมีความเส่ียงต่อการแพร่กระจายเช้ือโรคและการรับเช้ือ แต่สามารถป้องกันได้ หากมีความใส่ใจท�ำความสะอาดจุดต่างๆ ที่มีคนสัมผัสเยอะๆ และระมัดระวังตัวคอยท�ำ ความสะอาดมอื หลังจากสัมผสั สิ่งเหล่านเี้ สมอ บตั รจอดรถ ขวดป๊ัมเจลแอลกอฮอล์ เคร่ืองวดั อณุ หภมู ิ เงนิ ธนบัตรและเหรียญ ปุ่มกดต่างๆ เชน่ ที่เหยียบของอา่ งล้างมือ ปมุ่ บนตู้เอทีเอ็ม แบบเหยียบ ลูกบดิ มอื จับ ส�ำหรับเปิด-ปิดประตู

17 จุดซักลา้ ง ก๊อกนำ้� สายยาง ตะกร้าและรถเขน็ แผงสนิ ค้า ตูก้ ระจก อปุ กรณ์ปดิ ครอบอาหาร ผา้ กันเปื้อน หมวกคลุมผม โต๊ะ เกา้ อี้ และพลาสติกหรือฉากก้ันบนโต๊ะอาหาร

ชีวิตวถิ ีใหม่...ในตลาด 18 แหล่งสะสมเชื้อโรคทมี่ ักถกู มองข้าม ■ บตั รจอดรถ ■ เคร่อื งวัดอุณหภมู ิ เม่อื รบั มาแลว้ ใหใ้ ชแ้ อลกอฮอลเ์ ชด็ ทำ� ความ เจ้าหน้าที่ท่ีท�ำหน้าท่ีวัดอุณหภูมิใช้มือจับ สะอาด ก่อนเก็บแยกจากของสว่ นตัว เคร่ืองทุกวัน วันละหลายช่ัวโมง หากมีเจ้าหน้าท่ี หลายคนควรท�ำความสะอาดเคร่ืองด้วยการใช้ผ้า ชุบน้�ำสบู่เช็ดท�ำความสะอาด แล้วใช้ผ้าเช็ดให้แห้ง ก่อนนำ� มาใชใ้ หมท่ ุกคร้ัง ■ แผงสนิ ค้า ต้กู ระจก อุปกรณ์ปิดครอบอาหาร ก่อนและหลังต้ังแผงสินค้าทุกคร้ัง พ่อค้าแม่ค้าควรท�ำ ความสะอาดแผงสนิ ค้า ต้กู ระจก และอุปกรณป์ ดิ ครอบอาหารกอ่ น เพ่ือความสะอาดของสินค้าที่น�ำมาขาย และความปลอดภัยของ ตัวเองและลูกค้าท่ีจะมาหยิบจับเลือกสินค้าหรือชี้สินค้าหน้าตู้ กระจกด้วยวิธดี ังน้ี ใชน้ ้ำ� ผสมสบู่ ใชผ้ า้ เช็ดใหแ้ หง้ หรอื ผสมน้ำ� ยาล้างจาน ก่อนจัดวางสนิ ค้า เช็ดท�ำความสะอาดแผงหรือโต๊ะ ล้างด้วยน้ำ� เปล่า หรือเช็ดด้วยผา้ ชุบน้ำ� ใหส้ ะอาด หลังเก็บแผงแล้วท�ำความสะอาด ตามข้นั ตอนนอี้ ีกคร้ัง

19 ■ เงิน ธนบตั รและเหรยี ญ เงินสดท่ีได้รับมา เก็บแยกใส่ถุงต่างหาก ไมเ่ ก็บในกระเปา๋ สตางค์ เงนิ ทง้ั แบบธนบตั รและเหรยี ญทใี่ ชส้ ำ� หรบั จบั จา่ ย ใช้สอยในชีวิตประจ�ำวัน มีการหมุนเวียนแลกเปล่ียน หลงั หยบิ จบั ธนบตั รและเหรยี ญตอ้ งลา้ งมอื ผ่านมือคนมาไม่รู้กี่คนกว่าจะถึงมือเรา ถ้ามีคนไอจาม ด้วยน้ำ� สบูห่ รือเจลแอลกอฮอล์ แล้วใช้มือปิดปากเสร็จแล้วมาจับธนบัตร เช้ือไวรัส หรอื เช้อื โรคต่างๆ จะสามารถมชี วี ิตอยูบ่ นธนบตั รใบนน้ั ท� ำ ค ว า ม ส ะ อ า ด เ งิ น ด้ ว ย ก า ร แ ช่ น้� ำ ส บู่ ได้ถึง 4-9 วัน ไหนจะมือคนอ่ืนท่ีจับส่ิงสกปรกต่างๆ น้�ำยาล้ างจาน หรือน้�ำยาซักผ้าเด็ ก มาอีก ดังน้นั ธนบตั รที่เหน็ อยูอ่ าจจะมเี ช้อื โรคสะสมอยู่ เพียงไม่นาน (ถ้าแช่ไว้นานระวังเน้ือ เปน็ หม่นื ตัวเลยทีเดียว กระดาษเป่ ือย) แล้วตากให้แห้งก่อนน�ำ ไปใชต้ ่อ ดังน้ันผู้ค้าหรือลูกค้าที่ได้รับเงินและเงินทอน จากตลาดกลับบ้านแล้ว ควรท�ำความสะอาดเงินก่อน ทุกคร้ัง เพ่ือปอ้ งกันการปนเป้ อื น สำ� หรบั คนท่ีสามารถใชก้ ารโอนจ่ายค่าอาหาร ค่าของใช้ต่างๆ ผา่ นโทรศพั ท์มอื ถือได้ จะปลอดภัยกว่า ■ ปุ่มต่างๆ เช่น ปุ่มบนต้เู อทเี อ็ม ก่อนซ้ือของ บางคนพกเงินสดมาไม่พอ จึงต้องกดเงินท่ีตู้เอทีเอ็มก่อน ดังน้ันปุ่มต่างๆ จึงมีคนกดใช้จ�ำนวนมาก ควรท�ำความสะอาด สม่�ำเสมอ สามารถท�ำความสะอาดได้ด้วยการใช้ ผา้ ชุบแอลกอฮอล์เชด็ ทีละปุม่

ชีวิตวิถีใหม.่ ..ในตลาด 20 การปรับสง่ิ แวดล้อมและการจดั การที่จำ�เปน็ ตลาดมีการท�ำความสะอาดพ้ืนที่เป็นประจ�ำทุกวันอยู่แล้ว แต่ด้วยรูปแบบชีวิตวิถีใหม่ ที่คนต้องหันมาใส่ใจสุขอนามัยกันเพิ่มข้ึน ตลาดจึงควรมีการปรับพ้ืนที่และจัดให้มีจุดส�ำหรับ การท�ำความสะอาดเพ่ิมเติม เพ่ือการรักษาความสะอาดและการป้องกันการแพร่เช้ือหรือ การติดเช้อื ภายในตลาด ใหต้ ลาดเปน็ สถานท่ีปลอดภัยท้ังกับผคู้ ้าและผซู้ ้ือน่นั เอง ■ จุดคัดกรอง ■ จุดล้างมอื จุดล้างมือควรมีท้ังแบบเจลแอลกอฮอล์ บริเวณทางเข้าตลาดควรตั้งจุดคัดกรอง และอ่างล้างมือแบบเหยียบ ในจ�ำนวนท่ีเพียงพอ สำ� หรบั ทกุ คนท่เี ขา้ มาในพ้นื ทตี่ ลาด และท่วั ถึง • วัดอุณหภูมิผู้เข้าตลาดทุกคน ถ้าสูงเกิน 37.5 • จุดวางเจลแอลกอฮอล์ต้องอยู่ในท่ีร่ม และอุณหภูมิ ขอความรว่ มมอื งดเขา้ ตลาด ไม่ร้อนจัด เพราะความร้อนจะท�ำให้แอลกอฮอล์ระเหย และเส่ือมสภาพได้ • ทุกคนต้องสวมหน้ากากอนามัย หรือหน้ากากผ้า ก่อนเขา้ พ้นื ท่ี • อ่างล้างมือแบบเหยียบต้องเตรียมสบู่ไว้ส�ำหรับการ ล้างมือด้วยสบู่และน้�ำเสมอ • เตรียมเจลแอลกอฮอล์ 70% หรือจุดบริการล้างมือ ใหท้ �ำความสะอาดมอื ก่อนเข้า ■ สญั ลักษณ์เว้นระยะ • จัดต้ังจุดคัดกรองทุกจุดเข้าออก ส�ำหรับตลาดใหญ่ ทุ ก ค น รู้ อ ยู่ แ ล้ ว ว่ า ค ว ร รั ก ษ า ร ะ ย ะ ห่ า ง ควรมมี ากกว่า 1 จุด ระหวา่ งกนั แตถ่ ้าทำ� สญั ลกั ษณไ์ ว้ กจ็ ะรูไ้ ด้ว่านค่ี อื ระยะที่เหมาะสม รวมถึงช่วยย้�ำเตือนหากมีคน เผลอด้วย • ท�ำสญั ลักษณเ์ ว้นระยะหา่ งสำ� หรบั การรอคิว 1-2 เมตร • ท�ำเปน็ แนวเส้นตรง จุดวงกลม หรือสเี่ หลี่ยมก็ได้

21 ■ รา้ นอาหารปรุงสำ� เรจ็ ■ อุปกรณ์ท�ำความสะอาด และจุดซกั ล้าง นอกเหนือจากการท� ำความสะอาดแผง และร้านทุกวันแล้ว ร้านท่ีให้บริการอาหารในตลาด ลักษณะพ้ืนที่กว้างที่มีแผงสินค้าจ�ำนวนมาก ควรมพี ้นื ทล่ี า้ งและจดั เตรยี มวตั ถดุ บิ ทสี่ ะอาด อาหาร จึงควรมีจุดซักล้างแยกเป็นสัดส่วน เพ่ือง่ายต่อการ ปรุงสกุ ด้วยความรอ้ นท่ัวถึง และขายอาหารสดใหม่ รกั ษาความสะอาด รวมถึงจัดเตรยี มอุปกรณส์ ำ� หรบั ทกุ วันไมม่ อี าหารค้างคนื ท�ำความสะอาดไว้ให้พร้อม • มตี ้กู ระจกหรือท่ีครอบอาหาร • จุดซักล้าง ควรมคี วามสูงจากพ้ืนไมน่ อ้ ยกว่า 60 เซนติเมตร • ใช้ทัพพีตักอาหาร หรือที่คีบหยิบอาหาร ไม่ใช้มือจับ • จุดซักล้าง ควรมีการแยกส�ำหรับล้างของสด ล้างภาชนะ อาหารโดยตรง และซักผา้ ท่ีใช้เชด็ ท�ำความสะอาดจุดต่างๆ • ลา้ งท�ำความสะอาดจานชาม ชอ้ นสอ้ ม ด้วยน้ำ� ยาลา้ งจาน • อุปกรณ์ส�ำหรับท�ำความสะอาด นอกเหนือจากไม้กวาด แล้วผ่ึงให้แห้งทุกคร้ังก่อนน�ำมาใช้งาน ไม่น�ำของที่ยัง ไม้ถูพ้ืน ผ้าขี้ริ้ว และน้�ำยาท�ำความสะอาดต่างๆ แล้ว ไมแ่ หง้ สนทิ มาใช้ใสอ่ าหาร ควรเตรียมถุงมือยางและรองเท้าพ้ืนยาง ส�ำหรับคนท�ำ ความสะอาดด้วย

ชีวิตวถิ ีใหม.่ ..ในตลาด 22 ■ จุดท้ิงขยะ • ถังสีแดง ขยะอันตราย เป็นขยะท่ีมีสารเคมีหรือ ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ท่ีอันตราย เช่น ถ่านไฟฉาย จุ ด ท้ิ ง ข ย ะ ค ว ร แ ย ก อ อ ก ไ ป จ า ก พ้ ื น ท่ี อ่ ื น ๆ หลอดไฟ ขวดน้�ำยาล้างห้องน้�ำ กระป๋องสเปรย์ เพ่อื ความสะอาดภายในพ้นื ที่ตลาด มกี ารกำ� จัดขยะ ช้ินส่วนคอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ รวมถึง ทกุ วัน และมถี ังขยะแยกประเภท 4 ประเภท ซ่ึงใช้ ขยะติดเช้ือ เช่น กระดาษทิชชู่ หน้ากากอนามัย สำ� หรับท้ิงขยะประเภทต่างๆ ดังนี้ ใชแ้ ล้ว และถุงมอื ใช้แล้ว • ถังสเี ขยี ว ขยะยอ่ ยสลาย เปน็ ขยะอินทรยี ท์ ี่สามารถ ย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ เช่น ใบไม้ เศษอาหาร เปลือกผลไม้ • ถังสีเหลือง ขยะรีไซเคิล ได้แก่ กระดาษหนังสือพิมพ์ • ถังสีน้�ำเงิน ขยะท่ัวไป เป็นขยะที่ไม่สามารถน�ำไป กระดาษลัง ขวดพลาสติก ขวดแก้ว กระปอ๋ งอะลมู เิ นยี ม ผ่านกระบวนการเพ่ือใช้ต่อได้ เช่น กล่องหรือ ถงุ เป้ อื นอาหาร หลอดพลาสติก ซองขนม เศษขยะ

23 ปรับพฤติกรรมเหลา่ นีเ้ พื่อสขุ อนามัยทดี่ จี นเป็นนิสยั ในพ้ืนที่ซ่งึ มคี นหลากหลายมาอยูร่ วมกัน นอกจากจะนกึ ถึงความสะอาดปลอดภัยส่วนตัว แล้ว ทุกคนควรใส่ใจคนรอบข้างด้วย พ่อค้าแม่ค้าควรใส่ใจมอบบริการที่สะอาดส�ำหรับคนท่ีมา ซ้อื ของ และลกู ค้าควรมคี วามรบั ผดิ ชอบต่อผอู้ ่ืนท่ีพบเจอกนั ในตลาดเหมอื นกนั หากท�ำได้เชน่ นี้ ตลาดจะเปน็ พ้นื ที่ปลอดภัยสำ� หรบั ทกุ คนอยา่ งแนน่ อน • พอ่ ค้า แมค่ ้า เจ้าหนา้ ที่ และลกู ค้าทุกคน สวมหนา้ กากก่อนเขา้ พ้นื ที่ • หากรู้สึกไม่สบาย มีไข้สูงเกิน 37.5 มีอาการไอ จาม มีน้�ำมูก งดไปตลาด แล้วกักตัวอยูบ่ า้ นเพ่ือดูอาการก่อน • ผู้ค้า ควรเลือกสินค้าคุณภาพมาขายเพ่ือ • พ่ อ ค้ า แ ม่ ค้ า ใ ส่ ห ม ว ก ค ลุ ม ผ ม มัดใจลูกค้า โดยเลือกของสดใหม่ รู้แหล่ง ผา้ กันเป้ อื น และสวมหนา้ กากไว้ ท่ีมา มีความน่าเช่ือถือ ปลอดภัยส�ำหรับ การอุปโภคบริโภค มีวันหมดอายุ จัดเก็บ • สำ� หรบั รา้ นท่ีขายอาหาร คนเตรยี มอาหาร อยา่ งถกู วิธี ในพ้นื ที่ท่ีเหมาะสม และปรุงอาหารล้างมือให้สะอาด ใส่ถุงมือ ขณะท�ำอาหาร และหม่ันเปล่ียนถุงมือ บ่อยๆ ไม่ใช้ติดต่อกันตลอดท้ังวัน ไม่เก็บ ไว้ใชต้ ่อวันรุง่ ข้ึน

ชีวติ วถิ ีใหม่...ในตลาด 24 • ลกู คา้ พกถงุ ผา้ ตะกรา้ หรอื ป่นิ โตใสอ่ าหาร • ค น ที่ เ ดิ น ท า ง ด้ ว ย ร ถ โ ด ย ส า ร เม่อื มาตลาด เพ่อื เปน็ การลดปรมิ าณขยะ สาธารณะ ใหส้ วมหนา้ กากตลอด เวลาลงรถแลว้ ใชเ้ จลแอลกอฮอล์ ล้างมอื ทันที • คนที่ใช้รถยนต์ส่วนตัว ควรเตรียมกล่อง • ไมส่ บู บุหรีใ่ นพ้นื ที่ตลาด เพราะตลาด พลาสตกิ ไวใ้ นรถ สำ� หรบั ใสส่ งิ่ ของทซ่ี ้อื มา เปน็ เขตปลอดบุหร่ี เพ่ือปอ้ งกันการกระจายเช้ือ • การสบู บหุ รใี่ นพ้นื ทต่ี ลาดผดิ กฎหมาย ฝ่าฝนื มโี ทษปรบั 5,000 บาท

25 บนั ทึก

ชวี ติ วถิ ใี หม่...ในตลาด 26 บนั ทึก

27



29 บทท่ี 3 ชวี ติ วถิ ีใหม่...ไปวัด วัดนับเป็นศาสนสถานท่ีส�ำคัญแห่งหน่ึงในชุมชน เพราะนอกจาก การเป็นที่พักอาศัยของพระสงฆ์และประกอบศาสนกิจส�ำหรับชาวพุทธ แล้ว วัดยังกลายเปน็ สว่ นหน่งึ ของรากฐานทางประเพณีและวัฒนธรรมท่ีอยู่ คู่กับการด�ำเนินชีวิตของพุทธศาสนิกชนมายาวนาน มีทั้งคนท่ีเดินทาง ไปท�ำบุญ ปฏิบัติธรรม หรือแม้กระท่ังสนทนาธรรมแลกเปลี่ยนความรู้ กับพระสงฆ์ท่ีวัดอยา่ งสม่ำ� เสมอ ในการใชช้ วี ิตวิถีใหม่ พระสงฆแ์ ละญาติโยมจึงต้องปรบั การปฏิบตั ิตัว และวิถีของการไปวัด เพ่ือความปลอดภัยของทั้งพระภิกษุสงฆ์และ พุทธศาสนกิ ชนเอง

ชีวิตวถิ ใี หม่...ไปวดั 30 การทำ�ความสะอาดพื้นที่ จดุ ทีต่ ้องทำ� ความสะอาดอย่างสมำ่� เสมอ ภายในวัดมีโบสถ์และศาลาส�ำหรับการปฏิบัติธรรม จัดพิธสี งฆ์ และพิธกี รรมทางศาสนา หลายประเภท จึงมีอุปกรณ์และเคร่ืองใช้ที่ญาติโยมใช้งานร่วมกันเป็นจ�ำนวนมาก รวมถึง บ่อยคร้ังที่วัดเป็นที่พ่ึงพาอาศัยส�ำหรับคนที่เดือดร้อน เป็นสถานที่จัดงานบุญและโรงทาน ดังน้ันนอกจากจะต้องท�ำความสะอาดส่ิงของที่มีคนใช้บ่อยแล้ว ยังควรค�ำนึงถึงสุขอนามัยท่ีดี เพ่อื ไมใ่ หพ้ ระสงฆ์ติดเช้ือหรอื ท�ำใหว้ ัดกลายเปน็ แหล่งแพร่เช้ือด้วย อปุ กรณส์ ำ� หรบั พธิ สี งฆแ์ ละพธิ กี รรม เชน่ เชงิ เทยี น สิ่งของที่คนจบั บ่อย เช่น หมอนรองกราบ ขันนำ้� มนต์ ชดุ กรวดนำ้� กลอ่ งรับบริจาค ไมเ้ คาะระฆัง เครอ่ื งใชส้ ำ�หรับพระสงฆแ์ ละญาติโยม เช่น • พื้นทีภ่ ายในโบสถ์ ศาลา และกุฏิ อาสน์สงฆ์ โต๊ะ เก้าอ้ี • โรงทาน พนื้ ทเ่ี ตรียมอาหารและพ้นื ครวั • ห้องนำ�้ ลกู บิด ก๊อกนำ้� สายชำ� ระ โถสว้ ม และพ้นื หอ้ งน�ำ้

31 วิธีท�ำความสะอาด การท�ำความสะอาดพ้ืนที่สกปรกท่ีมีโอกาสสะสมเช้ือ เช่น ห้องน้�ำ โรงครัว ไม่จ�ำเป็น ต้องฉีดพน่ น้ำ� ยาฆ่าเช้ือ เพราะเส่ยี งท�ำใหเ้ ช้ือโรคฟุง้ กระจาย • คนท�ำความสะอาดควรใสถ่ ุงมอื ยางและรองเท้าพ้นื ยางเสมอ • ผสมน้�ำยาฟอกขาวตามอัตราท่ีเหมาะสม • ใชผ้ า้ ชุบน้�ำเช็ดท�ำความสะอาดของและพ้นื ที่โดยรอบทีละจุด • การถพู ้นื เรมิ่ จากจุดที่สกปรกน้อย ไปยงั จุดท่ีสกปรกมากกว่า • ถพู ้นื โดยเรมิ่ จากมมุ หน่ึงไปอีกมมุ หน่ึงไล่ไปทีละน้อย ไมย่ อ้ นกลับไปถูซ้ำ� ไปมา

ชีวิตวิถีใหม่...ไปวัด 32 การปรบั ส่งิ แวดลอ้ มและการจัดการท่ีจำ�เป็น วัดเป็นศาสนสถานที่มีคนเดินทางเข้าออกมาท�ำกิจกรรมมากมาย ดังน้ันการปรับพ้ืนท่ี และการจัดการภายในวัดส�ำหรับชีวิตวิถีใหม่น้ี จะช่วยให้วัดเป็นสถานที่สะอาด ปลอดภัย และรกั ษาความสงบรม่ เยน็ สำ� หรบั พระสงฆแ์ ละพทุ ธศาสนกิ ชนสบื ต่อไป ■ กฏุ ิ โบสถ์ และศาลาการเปรยี ญ พ้นื ทตี่ า่ งๆ ภายในวดั มกี ารทำ� ความสะอาด เป็นประจ�ำอยู่แล้ว เพียงแต่บางคร้ังหากไม่ได้ ใช้งาน อาจปิดประตูหน้าต่างไว้นานๆ จึงควร หม่ันเปิดประตู หน้าต่าง เพ่ือให้อากาศถ่ายเท ได้ดี สกั วันละ 2-3 ช่ัวโมง เพ่อื ลดการสะสมของ เช้อื โรค หากมกี ารใชส้ ถานที่ในการจัดศาสนพธิ ี ใหเ้ ปดิ ประตู หนา้ ต่างไว้ตลอดเวลา ■ การจัดทนี่ ่ังสำ� หรบั พระสงฆ ์ ■ จุดล้างมือ และฆราวาส จั ด เ ต รี ย ม ส บู่ ไ ว้ ที่ อ่ า ง ล้ า ง มื อ ใ น ห้ อ ง น้� ำ การเตรียมพ้ืนท่ีส�ำหรับการปฏิบัติธรรม ส�ำหรับการล้างมือด้วยสบู่และน้�ำเสมอ โดยวาง หรือศาสนพธิ ี ควรจัดวางอาสนะสำ� หรบั พระสงฆ์ เจลแอลกอฮอล์ส�ำหรับล้างมือเพ่ิมเติมไว้ตาม และเก้าอ้ีส�ำหรบั ฆราวาส ใหม้ รี ะยะหา่ งประมาณ ทางเขา้ โบสถ์ ศาลา เพ่อื ใหพ้ ระสงฆแ์ ละญาติโยม 1-2 เมตร สามารถใชไ้ ด้ทันที

33 ■ การจัดพธิ กี รรมทางศาสนา • จัดเจลแอลกอฮอล์ไว้ใหใ้ ช้อย่างท่ัวถึง • หากมอี าหารเลย้ี งแขก ควรจัดเปน็ กลอ่ งแจกใหก้ นิ เปน็ คนๆ ใ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ชี วิ ต วิ ถี ใ ห ม่ ไ ม่ ไ ด้ เ ป ล่ี ย น รูปแบบของการจดั พธิ กี รรมทางศาสนาแตอ่ ยา่ งใด ไมจ่ ัดกับขา้ วเปน็ ชุดเพ่อื กินร่วมกัน เพียงแต่เพิ่มเติมระบบการจัดการและการปฏิบัติ ตัวให้เหมาะสมส�ำหรับงานที่มีผู้เข้าร่วมจ�ำนวน มาก เพ่ือป้องกันการติดเช้ือหรือการแพร่เช้ือ ได้น่นั เอง • จุดคัดกรอง ตรวจวัดอุณหภมู ผิ รู้ ว่ มงานก่อนเขา้ พ้นื ท่ี • จุดลงทะเบียน เตรียมกระดาษลงทะเบียนไว้ให้ ผู้ร่วมงานทุกคนลงช่ือ เบอร์ติดต่อ เพราะหากมีใคร คนใดคนหน่ึงตรวจพบว่าติดเช้ือ จะสามารถติดตาม ตัวผู้ร่วมงานคนอ่ืนๆ ให้กักตัว และเข้ารับการตรวจ ได้ทันท่วงทีเม่อื มอี าการ ■ เลือกอาหารตักบาตรและถวายพระสงฆอ์ ยา่ งไร ใหพ้ ระสงฆ์หา่ งไกลจากโรค พระสงฆ์ไม่สามารถเลือกฉันอาหารเองได้ ต้องฉันตามที่คนตักบาตรหรือน�ำอาหารมาถวาย ดังน้ันญาติโยมควรใส่ใจเลือกอาหารท่ีดีต่อสุขภาพ และถูกหลักโภชนาการในการตักบาตร เน่ืองจาก ปจั จุบนั มพี ระสงฆจ์ �ำนวนมาก อาพาธด้วยโรคไขมนั ในเลือดสูง โรคความดันโลหติ สงู และโรคเบาหวาน เปน็ ต้น อาหารที่แนะน�ำส�ำหรบั ถวายพระสงฆ์ • เลือกอาหารประเภท ต้ม น่ึง ย�ำ ย่าง เผา อบ หรือน้ำ� พรกิ หากใส่กะทิควรใช้ปรมิ าณนอ้ ย • ข้าวกล้อง เป็นอาหารประเภทแป้งที่อุดมด้วยวิตามินบี และใยอาหาร สามารถเลือกมาถวายสลับกับข้าวขาวได้ • หากเปน็ อาหารประเภทผดั หรอื ทอด ควรลดหวาน ลดมนั และลดเค็ม • เน้อื สัตว์ไขมนั ต่�ำ เช่น เน้อื ปลา • ผกั ตามฤดกู าลและผลไมห้ วานนอ้ ย เชน่ ฝรง่ั สม้ แกว้ มงั กร • น้ำ� ปานะ ควรเลือกเคร่ืองด่ืมน้ำ� ตาลนอ้ ยหรือไมม่ ี น้ำ� ตาล และเพม่ิ โปรตีน เช่น นมจืด นมถ่ัวเหลือง มะละกอ มีใยอาหารช่วยชะลอการดูดซึมของน้�ำตาล น้ำ� เปล่า น้ำ� สมนุ ไพร ลดระดับคอเลสเตอรอล และชว่ ยระบบการขับถ่าย • อาหารกระปอ๋ ง เลือกท่ีมเี คร่อื งหมาย อย. สถานที่ ผลิต วันเดือนปีที่ผลิตและหมดอายุ กระป๋องมี สภาพดี ไมบ่ ุบ ไมบ่ วม ไมม่ รี อยร่ัว และไมเ่ ปน็ สนมิ

ชีวิตวิถใี หม่...ไปวัด 34 ■ โรงทาน ค�ำเตือน! ระวังอยา่ วางเจลแอลกอฮอล์ วั ด ห ล า ย แ ห่ ง มี โ ร ง ค รั ว เ พ่ ื อ อ� ำ น ว ย ค ว า ม ไว้ใกล้ความรอ้ น หรอื เปลวไฟ สะดวกสำ� หรบั ญาติโยมท่ีเดินทางมาทำ� อาหารที่วัด เม่ือมีงานบุญแต่ละคร้ังอยู่แล้ว ดังน้ันอาจจะมี แอลกอฮอล์และเจลแอลกอฮอล์สามารถ การจัดท�ำโรงทานท�ำอาหารแจกคนในโอกาสต่างๆ ติดไฟได้ จึงต้องระมัดระวังในการเก็บและการน�ำ อยูบ่ อ่ ยๆ จึงควรค�ำนงึ ถึงความสะอาด ท้ังสว่ นของ มาใช้ ดังน้ันไม่ควรน�ำไปวางใกล้แหล่งความร้อน คนท�ำอาหารและคนรบั อาหารด้วย หรือเปลวไฟ เช่น เทียน ธูป ดังน้ันหลังจากใช้เจล แอลกอฮอล์ล้างมือแล้ว ควรระวังอย่าเพิ่งจุดเทียน • จัดในบริเวณที่มอี ากาศถ่ายเท หรอื จับเทียน เพราะอาจเกดิ อุบตั ิเหตทุ �ำใหบ้ าดเจ็บ • ครวั แบง่ เปน็ สดั สว่ นเพ่อื ความสะอาด สำ� หรบั ได้ ลา้ งวตั ถดุ บิ หน่ั และเตรยี มสว่ นผสม และพ้นื ที่ ร ว ม ถึ ง ไ ม่ ค ว ร น� ำ แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ แ ล ะ เ จ ล ปรุงอาหาร แอลกอฮอล์มาใชใ้ นครวั โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ คนท�ำ • เ ต รี ย ม ส บู่ ไ ว้ ใ ห้ ค น ท� ำ อ า ห า ร ล้ า ง มื อ ก่ อ น อาหารไม่ควรใช้เจลแอลกอฮอล์ล้างมือแล้วมา และหลังท�ำอาหารเสมอ ท�ำงานใกล้เตาไฟร้อนๆ ให้ใช้สบู่เท่าน้ัน การท�ำ • ท� ำ ค ว า ม ส ะ อ า ด ค รั ว แ ล ะ ก� ำ จั ด ข ย ะ ทุ ก วั น ความสะอาดเคร่ืองครัวและภาชนะ ให้ใช้น้�ำยา เพ่ือลดการสะสมของเช้ือไม่ให้ปนเป้ ือน ล้างจานและล้างน้ำ� ใหส้ ะอาด แล้วผ่ึงตากในจุดที่มี การท�ำอาหารคร้ังต่อไป อากาศถ่ายเทให้แห้งสนิทก็เพียงพอ ไม่ต้องใช้ แอลกอฮอล์เชด็

35 ■ มสี ภาพแวดล้อมทเ่ี หมาะสำ� หรบั ทกุ คน วัดเป็นพ้ืนที่สาธารณะ เป็นศูนย์กลางของ คนทกุ กลมุ่ ทเ่ี ขา้ มาทำ� กจิ กรรมรว่ มกนั นอกจากกลมุ่ ผู้ใหญ่ คนหนุ่มสาว เด็กเล็ก เด็กโต ยังมีผู้สูงอายุ และคนพิการด้วย ดังนั้นหากเป็นไปได้จึงควรมี การออกแบบจัดท�ำพ้ืนที่และสภาพแวดล้อมให้ เหมาะสมสำ� หรบั คนทกุ กลมุ่ สามารถใชพ้ ้นื ทภ่ี ายใน วัดได้อย่างเสมอภาค มที างลาดสำ� หรับรถเขน็ มรี าวจับในหอ้ งน้ำ� ขนาดและส่วนสูงของใชต้ ่างๆ มคี วามเหมาะสม กับผใู้ ชท้ ่ีมคี วามแตกต่างหลากหลาย ■ มจี ุดท้ิงขยะและถังขยะแยกประเภท การรักษาความสะอาดในวัดควรมีการท้ิงขยะ แยกประเภทเหมอื นกับสถานที่อ่ืนๆ ได้แก่ ขยะท่ัวไป (สนี ้ำ� เงิน), ถังขยะยอ่ ยสลาย (สเี ขยี ว), ถังขยะรีไซเคิล (สเี หลือง) และถังขยะอันตราย (สีแดง)

ชีวติ วถิ ีใหม่...ไปวัด 36 ปรับพฤติกรรมเหลา่ นเ้ี พื่อสขุ อนามัยทด่ี จี นเปน็ นสิ ัย • หากรูส้ กึ ปว่ ย ไมส่ บาย มไี ขส้ งู มอี าการไอ จาม • ล้างมือด้วยสบู่และน้�ำ หรือเจลแอลกอฮอล์ มีน้�ำมูก ปวดเม่ือยตัว เหน่ือยหอบ หายใจ ท้ังก่อนและหลังรว่ มงานแล้ว ล�ำบาก ไมค่ วรไปวัด • ไมด่ ่ืมเหล้าในวัด วัดเปน็ สถานท่ีหา้ มขายและ ห้ามด่ืมเหล้า การด่ืมเหล้าในวัดผิดกฎหมาย ฝ่าฝืนมีโทษจ�ำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับ ไมเ่ กิน 10,000 บาท หรอื ท้ังจ�ำท้ังปรบั • ไมส่ บู บุหรใ่ี นวัด วัดเป็นเขตปลอดบุหรี่ การสูบบุหรใี่ นวัดผดิ กฎหมาย ฝ่าฝนื มโี ทษ ปรบั 5,000 บาท

37 • รกั ษาระยะหา่ งระหวา่ งพระสงฆแ์ ละญาตโิ ยม คนอ่ืนๆ 1-2 เมตร งดการพดู คยุ แบบใกล้ชิด • พระสงฆ์ ญาติโยม และเจ้าหนา้ ที่ในวัด ต้องสวมหนา้ กากตลอดการประกอบ พธิ กี รรมทางศาสนา

ชีวิตวิถใี หม.่ ..ไปวดั 38 บนั ทึก

39







43 บทท่ี 4 สขุ อนามัยส่วนตัว สุขอนามัยส่วนตัวเป็นพ้ืนฐานของสุขภาพร่างกายในระดับบุคคล ซ่ึงไม่เพียงส�ำคัญต่อการสร้างชีวิตวิถีใหม่ของตัวเองเท่าน้ัน แต่ยังส�ำคัญ ต่อการอยู่ร่วมกันของคนในครอบครัวท่ีใช้ชีวิตอยู่ในบ้านเดียวกันอีกด้วย การสรา้ งสุขอนามยั สว่ นตัวประกอบไปด้วย 3 สิง่ ได้แก่ 1 การดแู ลรา่ งกายใหส้ ะอาดเสมอ 2 การท�ำพ้นื ที่ใหส้ ะอาดอยูเ่ สมอ 3 การสรา้ งนิสยั การกินใหส้ ะอาดปลอดภัย

สุขอนามัยสว่ นตัว 44 การดูแลร่างกายให้สะอาดเสมอ การท�ำความสะอาดรา่ งกายเปน็ พ้นื ฐานท่ีจะชว่ ยสง่ เสรมิ การมสี ขุ ภาพท่ีดี ชว่ ยใหไ้ มต่ ิดเช้อื หรือน�ำเช้ือไปแพร่สู่ผู้อ่ืน แต่บางครั้งความเร่งรีบอาจท�ำให้หลายคนมองข้ามการรักษาความ สะอาดในชีวิตประจ�ำวันไป ดังน้ันหากกลับมาดูแลร่างกายซ่ึงเป็นสิ่งใกล้ตัวที่สุดให้สะอาดแล้ว ก็จะสามารถป้องกันตัวจากการแพร่กระจายของเช้ือโรคและความเจ็บป่วยเบ้ืองต้น รวมถึง มสี ุขภาพที่แข็งแรงสมบูรณไ์ ด้ สขุ อนามัยส่วนตัวทต่ี ้องดแู ลเปน็ ประจำ� 1 การล้างมือ การล้างมือให้สะอาดถือเป็นสุขอนามัยข้ันพ้ืนฐานท่ีช่วยป้องกันโรคติดต่อได้อย่าง มีประสิทธิภาพ เพราะในชีวิตประจ�ำวันเราใช้มือหยิบ จับ สัมผัส วางบนสิ่งของต่างๆ รวมถึง ใชม้ อื ในการท�ำอะไรมากมายไปหมด ล้างมือเม่อื ไร ล้างมือก่อนการท�ำกิจกรรมต่างๆ เหล่าน้ี กินอาหาร / ปรุงอาหาร / ใสห่ นา้ กากอนามยั / จับใบหนา้ ตัวเอง / ดูแลคนอ่ืน / ก่อนเขา้ บา้ น ล้างมอื หลังจากท�ำกิจกรรมต่างๆ เหล่าน้ี ไอ จาม ส่ังน้�ำมูก / เข้าห้องน้�ำ / ท�ำความ สะอาด / ลงรถโดยสาร / หยบิ จับของนอกบา้ น / จับเงิน / จับของใชส้ าธารณะ หรือของที่มกี ารใช้ ร่วมกับผอู้ ่ืน

45 ล้างมืออยา่ งไร ใช้สบู่ ล้างด้วยน้�ำและสบู่ ฟอกฝ่ามือ หลังมือ ซอกน้ิว และข้อมือ ใหส้ ะอาดท่ัวถึง อย่างนอ้ ย 20 วินาทีแล้วเช็ดมอื ใหแ้ หง้ ใชเ้ จลแอลกอฮอล์ เลือกใช้แอลกอฮอล์ท่ีมีความเข้มข้น 70% ข้ึนไป เป็นเวลา นาน 15-20 วินาที จนมอื แหง้ ล้างมือดีอยา่ งไร การล้างมือเป็นการช�ำระล้างเช้ือโรคหลายชนิดท่ีมืออาจไปสัมผัสโดยไม่รู้ตัว จึงสามารถ ป้องกันโรคติดเช้ือทางระบบทางเดินหายใจ เช่น หวัด ไข้หวัดใหญ่ เป็นต้น โรคติดต่อระบบ ทางเดินอาหาร เช่น ท้องเสีย ท้องร่วง รวมถึงโรคติดต่อจากการสัมผัสโดยตรงอย่าง ตาแดง เช้ือรา ฯลฯ ไปจนถึงโรคติดต่อร้ายแรง เช่น ไวรัสโควิด-19 เพราะโควิด-19 ถูกห่อหุ้มไว้ด้วย ไขมนั จึงสามารถก�ำจัดได้ด้วยน้ำ� สบูท่ ่ีสามารถชะล้างไขมนั ได้

สุขอนามยั สว่ นตัว 46 2 อาบน้�ำ เมืองไทยมีอากาศร้อนช้ืน การใช้ชีวิตประจ�ำวันจึงมีเหง่ือออกแทบจะตลอดทั้งวัน ท้ังฝุ่น ละออง ส่ิงสกปรก เช้ือโรคจึงสะสมอยู่ตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย ดังน้ันการอาบน้�ำจึงเป็น การท�ำความสะอาดรา่ งกายที่ง่ายและดีที่สุด แถมยังใหค้ วามรู้สึกสดช่ืนอีกด้วย อาบน้�ำเม่อื ไร • กิจวัตรประจ�ำวัน อาบน้�ำวันละ 1-2 ครั้ง เช้า หรือเยน็ • หลังการท�ำงานที่สัมผัสส่ิงสกปรก หรือ สถานท่ีท่ีมคี วามเสี่ยงติดเช้อื เชน่ สถานท่ี แออัดที่มคี นจ�ำนวนมาก อาบน้ำ� ทันทีหลัง การลา้ งหอ้ งน้ำ� ทำ� ความสะอาดพ้นื ทท่ี ง้ิ ขยะ อาบน้ำ� อยา่ งไร ใช้สบู่ผสมน้ำ� ฟอกรา่ งกาย โดยเฉพาะขอ้ พบั ต่างๆ ใหท้ ่ัวถึงและสะอาด การใชส้ บูธ่ รรมดาสามารถ ช�ำระล้างเช้ือโรค ไวรัส และแบคทีเรียต่างๆ ได้ เพราะสบู่มีส่วนผสมของสารลดแรงตึงผิวที่ช่วยขจัด ไขมนั และสง่ิ สกปรกได้ ท�ำใหเ้ หง่อื ไคล แบคทีเรยี ไวรสั และจุลนิ ทรยี ท์ ่ีอยูบ่ นผวิ หลดุ ออกไปได้อยา่ งสะอาด หมดจดอยู่แล้ว จึงสามารถป้องกันโรคติดเช้ือต่างๆ ได้ โดยไม่จ�ำเป็นต้องใช้สบู่ที่มีส่วนผสมของสาร ต้านแบคทีเรยี เลย เพราะการใช้สบู่ผสมสารต้านแบคทีเรียโดยไม่จ�ำเป็น อาจไปฆ่าจุลินทรีย์ท่ีดีต่อร่างกาย และเส่ียง ต่อการเปน็ เช้ือด้ือยาอีกด้วย อาบน้ำ� ดีอยา่ งไร เช้ือโรคหลายชนิด โดยเฉพาะ โควิด-19 มีเปลือกที่ห่อหุ้มด้วยไขมัน ดังนั้นการอาบน้�ำด้วยสบู่ เป็นประจ�ำทุกวัน จึงช่วยป้องกันการเจ็บป่วยจากเช้ือโรคท่ีอาจติดส่วนต่างๆ ของร่างกายมาระหว่าง การด�ำเนนิ ชีวิตในแต่ละวัน

47 3 ล้างเท้า เท้าเปน็ อวัยวะท่ีใชย้ นื เหยยี บ เดิน ว่ิง จึงถูกใชง้ านอย่างหนกั และสัมผสั กับพ้ืนผวิ สกปรก มากมาย แต่คนมักมองข้ามเท้าของตัวเอง ต่างจากมือท่ีใช้หยิบจับของใกล้ตัวอยู่เสมอ จึงยิ่ง ท�ำใหต้ ้องดแู ลท�ำความสะอาดเท้าใหด้ ี เพราะเปน็ ส่วนท่ีส�ำคัญไมแ่ พอ้ วัยวะอ่ืนเลย ล้างเท้าเม่อื ไร ล้างเท้าอยา่ งไร • เม่อื เข้าบ้าน ล้างด้วยน้�ำเปล่า หรือใช้สบู่และน้�ำถูที่ • เม่อื กลับถึงบา้ นแล้วควรล้างเท้าก่อนเพ่อื ฝา่ เท้า หลังเท้า ส้นเท้า ง่ามเท้า และรอบข้อเท้า ใหส้ ะอาด อยา่ คิดว่าเวลาอาบน้ำ� แล้วน้ำ� ไหลผา่ น ไม่ให้สิ่งท่ีติดอยู่ที่เท้าเข้ามาเปรอะเป้ ือน เท้าจะสะอาดได้ เพราะถ้าไม่ถูสบู่ให้เท้าสะอาด ในบ้าน ส่ิงสกปรกต่างๆ จะยังติดอยู่ตามฝ่าเท้า ส้นเท้า • หลังเดินลุยพ้ืนท่ีน้�ำขัง ย่�ำดิน โคลน ง่ามนิ้ว แล้วหมักหมมอยู่จนเป็นสาเหตุของโรค เพราะอาจเป็นการสัมผัสเช้ือโรคนานา ต่างๆ ได้ ชนดิ จึงควรล้างเท้าทกุ คร้ัง ล้างเท้าดีอยา่ งไร นอกจากเท้าสะอาดแล้ว การล้างเท้า สามารถป้องกันไม่ให้เช้ือโรคต่างๆ เข้ามา ปนเป้ อื นในบา้ นท่ีอยู่อาศยั เล็บมอื และเล็บเท้า นอกจากการล้างมือและเท้าให้สะอาดแล้ว ควรตัดเล็บมือเล็บเท้าให้ส้ันอยู่เสมอ เพ่ือลดการสะสมของสิ่งสกปรก ควรใช้กรรไกรตัดเล็บส่วนตัวไม่ปะปนกับใคร หรือท�ำความ สะอาดหลังตัดเล็บเสรจ็ ตัดเล็บแล้วล้างมอื และเท้าใหส้ ะอาด ซบั ให้แหง้ เพ่อื ปอ้ งกันเช้อื รา