โคลงโลกนิติพร้อมคำอธิบายความหมายบทกลอน

ผแู้ ต่ง สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเดชาดศิ ร





ความรูผ้ ปู้ ราชญน์ นั้ นกั เรยย น ฝนทงั่ เทา่ เข็มเพยยร ผา่ ยหนา้ คนเกยยจเกลยย ดหน่ายเวยย น วนจติ กลอุทกในตะกรา้ เปย่ยมลน้ ฤามย

เวน้ วจิ ารณว์ า่ งเวน้ สดบั ฟัง เวน้ ทถ่ย ามอนั ยงั ไป่ รู้ เวน้ เลา่ ลขิ ิตสงั เกตวา่ ง เวน้ นา เวน้ ดงั กลา่ ววา่ ผู้ ปราชญไ์ ดฤ้ ามย

รูน้ อ้ ยวา่ มากรู้ เริงใจ กลกบเกดิ อยใู่ น สระจอ้ ย ไป่ เหน็ ชเลไกล กลางสมุทร ชมวา่ นา้ บอ่ นอ้ ย มากลา้ ลกึ เหลอื

พระสมุทรสุดลึกลน้ คณนา สายดงิ่ ท้งิ ทอดมา หยง่ั ได้ เขาสงู อาจวดั วา กาหนด จติ มนุษยน์ ้ยไซร้ ยากแทห้ ยง่ั ถึง

รกั กนั อยขู่ อบฟ้ า เขาเขยยว เสมออยหู่ อแหง่ เดยย ว รว่ มหอ้ ง เขาสูงอาจวดั วา กาหนด จติ มนุษยน์ ้ยไซร้ ยากแทห้ ยงั่ ถึง

สนิมเหล็กเกดิ แตเ่ น้ือ ในตน กนิ กดั เน้ือเหล็กจน กรอ่ นขรา้ บาปเกดิ แตต่ นคน เป็นบาป บาปยอ่ มทาโทษซา้ ใสผ่ ูบ้ าปเอง

นกนอ้ ยขนนอ้ ยแต่ พอตวั รงั แตง่ จเุ มยยผวั อยูไ่ ด้ มกั ใหญย่ อ่ มคนหววั ไพเพิด ทาแตพ่ อตวั ไซร้ อยา่ ใหค้ นหยนั

เหน็ ทา่ นมอย ยา่ เคล้มิ ใจตาม เรายากหากใจงาม อยา่ ครา้ น อตุ สา่ หพ์ ยายาม การกิจ เอาเยย่ย งอยา่ งเพื่อนบา้ น อยา่ ทอ้ ทากนิ

คณุ แมห่ นาหนกั เพ้ยยง พสุธา คณุ บิดรดุจอา- กาศกวา้ ง คณุ พ่ยพา่ งศขิ รา เมรุมาศ คณุ พระอาจารยอ์ า้ ง อาจสสู้ าคร

กา้ นบวั บอกลกึ ต้นื ชลธาร มารยาทสอ่ สนั ดาน ชาตเิ ช้อื โฉดฉลาดเพราะคาขาน ควรทราบ หยอ่ มหญา้ เหยย่ วแหง้ เร้อื บอกรา้ ยสลายดนิ

โคควายวายชพย ได้ เขาหนงั อยไู่ ซร้ เป็นสง่ิ เป็นอนั ยงั ขารรา่ ง คนเด็ดดบั สูญสงั - แตร่ า้ ยกบั ดย เป็นชอื่ เป็นเสยย งได้

เพ่ือกนิ ส้นิ ทรพั ยแ์ ลว้ แหนงหนย มากได้ หางา่ ย หลายหมนื่ มย วาอาตม์ เพื่อนตาย ถา่ ยแทนช-ย ยากแทจ้ กั หา หายาก ฝากผไย ข้

ออ่ นหวานมานมิตรลน้ เหลอื หลาย หยาบบม่ เย กลอกราย เกลอ่ื นใกล้ ดุจดวงศศิฉาย ดาวดาษ ประดบั นา สุรยิ ะสอ่ งดาราไร้ เพ่ือรอ้ นแรงแสง

คาศพั ทน์ ่ารู้

ผเู้ ป็นนกั ปราชญน์ น้ั มกั ใฝ่ รูใ้ ฝ่ เรยย นอยู่ตลอดเวลาและมย ความมานะอดทนตอ่ ความยากลาบาก เพ่ืออนาคตของตน แตค่ นโงเ่ ขลานน้ั มกั เกยย จครา้ นทจย่ ะใฝ่ หาวชิ าความรู้ เหมือนกบั การเทนา้ ลงในตะกรา้ นา้ ยอ่ มไหลออกไปหมด เพราะเก็บนา้ ไมอ่ ยู่

การเวน้ ทจย่ ะพดู แสดงความคดิ เห็น การเวน้ ทจย่ ะรบั ฟังคน อน่ื การเวน้ ทจย่ ะถามในเรอ่ื งทตย่ นเองไมร่ ู้ ไมเ่ ขา้ ใจ และการ ไมเ่ ขยย น ไม่สงั เกต ยอ่ มเป็นนกั ปราชญห์ รือผูร้ อบรไู้ มไ่ ด้

คนทมย่ คย วามรูน้ อ้ ย มกั ทะนงตนวา่ มคย วามรูม้ าก เหมือนกบั กบทอ่ย ยใู่ นสระนอ้ ยๆ ไมเ่ คยไปเห็นทะเลและ มหาสมุทรอนั กวา้ งใหญม่ ากอ่ น ก็คดิ วา่ สระนอ้ ยๆ ทต่ย น อาศยั อยนู่ น้ั ชา่ งกวา้ งใหญเ่ สยย เหลือเกนิ

มหาสมุทรแมว้ า่ จะลึกสุดจะนบั สกั เพยยงใด ก็สามารถใช้ สายดง่ิ (เครอ่ื งวดั ความลกึ ของนา้ ) หยง่ั วดั ได้ ภูเขาแมจ้ ะ สงู สกั เพยยงใด ก็สามารถใชเ้ ครอ่ื งมอื วดั ความสูงได้ แต่ จติ ใจของคนนนั้ ไมส่ ามารถจะหาสง่ิ ใดมาหยง่ั หรอื วดั ไดเ้ ลย

ถา้ รกั กนั ถึงแมต้ วั จะอยหู่ า่ งกนั ไกลแสนไกลสกั เพยย งใดก็ ตามก็เหมือนอยรู่ ว่ มหอ้ งเดยย วกนั เพราะมคย วามรกั ความ ผกู พนั ตอ่ กนั แตถ่ า้ เกลยย ดกนั ถงึ แมว้ า่ จะอยู่ใกลก้ นั ก็ เหมอื นกบั มขย อบฟ้ ามาขวางกน้ั หรือป่ าไมม้ าปิดบงั ไว้

สนิมเหล็กนน้ั ทแย่ ทแ้ ลว้ ก็เกดิ ข้นึ จากเน้ือในของเหล็กเอง และสนิมนน้ั ก็จะกดั กนิ เน้ือเหล็กใหผ้ ุกรอ่ นไป จนใชก้ าร ไมไ่ ด้ เปรยย บไดก้ บั ความชว่ั นนั้ เกิดข้ึนจากคนชวั่ เป็นผทู้ า ข้นึ แลว้ ผลแหง่ การทาความชว่ั นนั้ ก็จะใหท้ กุ ขใ์ หโ้ ทษหรอื ทาลายผทู้ าชว่ั นนั้ ใหย้ อ่ ยยบั ลง

นกตวั นอ้ ยๆ ควรทจย่ ะหากินตามกาลงั ของตน ถา้ จะทารงั ก็ควรใหพ้ ออยกู่ นั ไดต้ ามประสาผวั เมยย ไมค่ วรทาใหใ้ หญ่ เกินตวั หรอื เกินกาลงั ความสามารถของตน เพราะคนเขาจะ หวั เราะหรอื ตะเพิดเอา ควรทาแตพ่ อตวั เพื่อไมใ่ หค้ นเยาะเยย้ ได้

เมื่อเห็นผอู้ นื่ ทเ่ย ขามง่ั มยทาสง่ิ ใด ก็อยา่ งไดเ้ ผลอตวั หลงทา ไปตามเขา แมว้ า่ เราจะยากจนหากมยจติ ใจงามไมเ่ กยยจครา้ น มคย วามมานะ อดทนทางานไปโดยเอาเยย่ย งอยา่ งจากเพ่ือน บา้ นทเย่ ขาขยนั ทามาหากนิ แลว้ เราก็จะประสบความสาเร็จ ในชวย ติ ได้

พระคณุ ของมารดานนั้ ยงิ่ ใหญเ่ ปรยย บไดก้ บั แผน่ ดนิ พระคณุ ของบดิ านน้ั เลา่ ก็กวา้ งขวางเปรยย บไดก้ บั อากาศ พระคณของพ่ยนนั้ สงู เทา่ กบั ยอดเขาพระสุเมรุ และพระคณุ ของครูบาอาจารยก์ ็ลา้ ลึกเปรยย บไดก้ บั นา้ ในแม่นา้ ทง้ั หลาย

กา้ นของบวั สามารถบอกถึงความต้นื ลกึ ของนา้ ไดฉ้ นั ใด กริ ยิ ามารยาทก็สามารถบง่ บอกถงึ นิสยั และชาตติ ระกลู ได้ ฉนั นน้ั คนจะฉลาดหรอื โง่เขลาสงั เกตไดจ้ ากคาพูดจา เปรยย บไดก้ บั หญา้ ทเย่ หย่ย วแหง้ ยอ่ มแสดงวา่ ดนิ ไม่มยคณุ ภาพ

ววั ควายเมื่อตายไปแลว้ ยงั เหลอื เขาและหนงั ไวใ้ ชเ้ ป็น ประโยชน์ สว่ นคนนนั้ เมอ่ื ส้นิ ชวย ติ ไปแลว้ ไม่มอย ะไรเหลืออยู่ เลย นอกจากความดกย บั ความชว่ั ทไ่ย ดส้ รา้ งไวเ้ ทา่ นนั้ ฉะนนั้ จงทาแตค่ วามดงย ามเถิด

เพ่ือนกินนน้ั เมื่อทรพั ยส์ นิ เงินทองของเราหมดแลว้ ยอ่ มจะหนยหนา้ หายไป เพื่อนชนิดน้ยหาไดง้ า่ ยทสย่ ุด แต่ เพ่ือนตายชนิดทส่ย ามารถตายแทนเราได้ หรอื เราสามารถ ฝากผยฝากไขไ้ ดน้ น้ั หาไดย้ าก

คนทพ่ย ูดจาไพเราะออ่ นหวานยอ่ มจะมยเพ่ือนมากมาย สว่ น คนทพ่ย ูดจาหยาบคาย ก็จะไมม่ ผย คู้ บคา้ สมาคมดว้ ย เปรยย บ คนทพย่ ดู จาออ่ นหวานเหมอื นดวงจนั ทร์ กลา่ วคอื เม่อื ดวง จนั ทรข์ ้นึ ก็จะมยดวงดาวหอ้ มลอ้ มเป็นเพื่อนมากมาย สอ่ ง แสงระยบิ ระยบั สวยงามมาก สว่ นคนทพ่ย ูดจาหยาบคาย เปรยย บเสมอื นดวงอาทติ ย์ กลา่ วคอื เมื่อดวงอาทติ ยข์ ้นึ จะ สอ่ งแสงรอ้ นแรง ทาใหด้ วงดาวซง่ึ เปรยย บเสมอื นเพ่ือน หายไปหมด

คนทพ่ย ูดจาไพเราะออ่ นหวานยอ่ มจะมยเพ่ือนมากมาย สว่ น คนทพ่ย ูดจาหยาบคาย ก็จะไมม่ ผย คู้ บคา้ สมาคมดว้ ย เปรยย บ คนทพย่ ดู จาออ่ นหวานเหมอื นดวงจนั ทร์ กลา่ วคอื เม่อื ดวง จนั ทรข์ ้นึ ก็จะมยดวงดาวหอ้ มลอ้ มเป็นเพื่อนมากมาย สอ่ ง แสงระยบิ ระยบั สวยงามมาก สว่ นคนทพ่ย ูดจาหยาบคาย เปรยย บเสมอื นดวงอาทติ ย์ กลา่ วคอื เมื่อดวงอาทติ ยข์ ้นึ จะ สอ่ งแสงรอ้ นแรง ทาใหด้ วงดาวซง่ึ เปรยย บเสมอื นเพ่ือน หายไปหมด