ເຄມີ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ ​ເຫຼັ້ມ2 (ແປ​ຈາກ​ພາ​ສາ​ໄທ)

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ອຳກຳດໃນລດຍນ, ພຳຍຫງຼັ ສງຄຳມໂລກຄງັື້ ທີ 2 ພບວ່ ຳປ່ ຽນສະຖຳນະ CFC-12 ຈຳກຂອງແຫວຼ ມຳເປັນກຳສຈະ ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ຟອງນອ້ື ຍໆ ໄດໃື້ ນໂຟມພຳສຕກິ ເຮດໃຫມື້ ຄີ ຸນລກັ ສະນະເປັນສະນວນກບັ ຄວຳມຮອ້ື ນໄດ.ື້ CFC-11 (CFCl3) trichlorofluoromrthane ເປັນຂອງແຫວຼ ມຈີ ດຸ ຟດ +240 C ເປັນທຳດເຄມທ່ ໃີ ຊື້ ໃນກຳນເປັນຮູໂຟມປະເພດນ່ ມິ ເພ່ ອຜະລດິ ຕະພນັ ເຄ່ ອງໃຊພື້ ວກໝອນ ແລະ ເບຳະຮອງນ່ ງັ ໃນລດ ທງັ CFC-11 ແລະCFC-12ຍັ ງຖກນຳມຳໃຊເ້ື ປັນກຳສໃນກະປ໋ ອງສະເປຢ່ ຳງຫວຼ ງຫຳຼ ຍ ແລະສບເນ່ ອງມຳ ຈຳກກຳນຫຸຼດລງຂອງໂອໂຊນໃນປີຄ.ສ 1974 ຈ່ ງຶ ໄດມື້ ກີ ຳນປະກຳດໃຫໃ້ື ຊທ້ື ຳດອ່ ນເຊ່ ນັ : ບູຕຳນແທນທຳດທງັ ສອງ ຊະນດິ ນໃີື້ ນກະປ໋ ອງສະເປ່ ໂດຍສະເພຳະໃນອຳເມລກິ ຳ, ຄຳນຳດຳ, ສະວດິ ສະແລນ ແລະ ນອກແວ CFC-13 (CFCl-CF-Cl2) ໄດເື້ ຄຍີ ຖກນຳມຳໃຊເ້ື ປັນນຳ້ື ຢຳເຊດັ ລຳື້ ງອຸປະກອນໄຟຟຳື້ ແຕ່ ບ່ ມກີ ຳນໃຊໃ້ື ນ ປັດຈບຸ ນັ ນີ້ື ຮຳລອນສ່ ວນໃຫ່ ຍຖກນຳມຳໃຊໃື້ ນດຳ້ື ນກຳນດບັ ເພອງ ເນ່ ອງຈຳກເປັນທຳດທ່ ມີ ຄີ ວຳມໜຳແໜນື້ ສູງ ແລະ ຈະແຕກຕວໃຫອ້ື ຳໂຕມຂອງໂບຼມມວທ່ ໄີ ປຈບັ ກບັ ອະນຸມູນຮໂີ ດຣແຊນຂອງຂະບວນກຳນຕດິ ໄຟຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫື້ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຢຸດໄດື້ ແລະບຳງຊະນດິ ກນຳມຳໃຊໃື້ ນກຳນກຳຈດັ ພວກແມງໄມທ້ື ່ ຢີ ່ ູໃນດນິ ເຊ່ ນັ : ເມຕລີ ໂບຼມມວ. 3.1.2 ຜນເສຍຂອງທຳດຊເີ ອຟຊີ ແລະຮຳລອນ ເນ່ ອງຈຳກຄຸນລກັ ສະນະທ່ ໝີ ນັື້ ຄງ້ື ຂອງທຳດຊເີ ອຟຊຈີ ່ ງຶ ພບວ່ ຳເມ່ ອຖກນຳມຳໃຊຫ້ື ຼປ່ ອຍອອກຈຳກທຳມະ ຊຳດແລວ້ື ບ່ ຖກກຳຈດັ ອອກໂດຍຂະບວນກຳນໃດໆເຊ່ ງິ ໄດແ້ື ກ່ ກຳນລະລຳຍ, ກຳນທຳປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ກຳສໃນ ບນັ ຍຳກຳດຫຼປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ແສງທ່ ເີ ບ່ ງິ ເຫນັ ດວື້ ຍຕຳຫກຼ ບັ UV-A ແຕ່ ສຳມຳດເຄ່ ອນທ່ ໃີ ນແນວດງຶ ຈຳກຊນັື້ ໂທຣໂປ ສເຟຍຮໄ໌ ປຢ່ ູໃນຊນັ້ື ສະຕຣຳໂຕສເຟຍຮທ໌ ງັ ໝດ ເຖງິ ແມ່ ນວ່ ຳທຳດຊເີ ອຟຈະມນີ ຳ້ື ໜກັ ຫຼຳຍກວ່ ຳອຳກຳດອນັ ເນ່ ອງມຳ ຈຳກຜນຂອງກຳນຕຳກນັ ແລະປະສມປະສຳນຂອງໂມເລກຸນທ່ ເີ ຄ່ ອນທ່ ໄີ ປຢ່ ູໃນຊນັ້ື ກຳງ ແລະ ເທງິ ສຸດຂອງສະຕຣຳ ໂຕສເຟຍຮ.໌ ຊ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫມື້ ໂີ ອກຳດທ່ ຈີ ະດດູ ກນແສງອູລຕຣຳໄວໂອເລຕຊ່ ວງ UV-C ໄດື້ ແລະ ເກດີ ເປັນອະນຸມນູ ອດິ ສະຫຼະ, ກຼລວທ່ ຈີ ະໄປຫຸດຼ ໂອໂຊນໃນບນັ ຍຳກຳດດ່ ງັ ຕວຢ່ ຳງຕ່ ໄປນ:ີ້ື CF2Cl2 + UV-C  CF2Cl  Cl …………….(1) ອະນຸມນູ ອດິ ສະຫຼະກຼລວຈະເຂຳ້ື ໄປທຳປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ (ທຳລຳຍ) ໂອໂຊນທ່ ມີ ໃີ ນຊນັື້ ສະຕຣຳໂຕສເຟຍຮດ໌ ່ ງັ ນ:ີື້ Cl  O3  ClO  O2 ……………….(2) ເນ່ ອງຈຳກໃນບນັ ຍຳກຳດຊນັ້ື ນຈີ້ື ະມອີ ຳໂຕມອກຊແີ ຊນທ່ ເີ ກດີ ຈຳກໂອໂຊນທຳປະຕກິ ລິ ຍິ ກບັ ແສງ O3  hv  O2  O   320nm ………….(3) ອກຊດິ ກຼລວທ່ ເີ ກດີ ຈຳກ (1) ຈະທຳປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ອກຊແີ ຊນທ່ ເີ ກດີ ຈຳກ (3) ໄດດ້ື ່ ງັ ຕ່ ໄປນີ້ື ClO  O  Cl  O2 ……………..(4) ອະນຸມນູ ອດິ ສະຫຼະກລຼ ວຈຳກ (4) ຈະເຂຳື້ ສ່ ູວງຈອນຂອງປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກຳນທຳລຳຍໂອໂຊນຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ 2-4ຕ່ ໄປອກີ ຕຳຕຳລຳງທີ 6 ສະແດງເຖງິ ຄຸນລກັ ສະນະທ່ ສີ ຳຄນັ ຂອງສ່ ງິ ແວດລອື້ ມຂອງທຳດຊເີ ອຟຊທີ ່ ຖີ ກນຳມຳໃຊື້ ຫຼຳຍ, ຄ່ ຳສກັ ກະຍະພຳບໃນກຳນເຮດັ ໃຫໂ້ື ອໂຊນຫຸດຼ ລງ (ozene depletion potential, ODP)ທ່ ເີ ປັນຫກຼັ ກຳນ ໃນກຳນທຳນຳຍເຖງິ ຄວຳມສຳມຳດຫຳຼ ຍຫຼນອ້ື ຍໃນກຳນທຳລຳຍໂອໂຊນໃນບນັ ຍຳກຳດໂດຍຫກຼັ ກຳນກບັ ມວນສຳນ ຂອງຊເີ ອຟຊຫີ ກຼັ CFC-11 ທຳດຊເີ ອຟຊສີ ່ ວນໃຫ່ ຍຈະມຄີ ່ ຳນຢີື້ ່ ູໃນຊ່ ວງຄ່ ຳລະຫວ່ ຳງ 0,1 – 1,0 ນອກຈຳກຄ່ ຳ ODP ແລວື້ ຈຳນວນອຳໂຕມຂອງຂອງກລຼ ວ ແລະຊ່ ວງເວລຳທ່ ທີ ຳດຈະຢ່ ູໃນບນັ ຍຳກຳດໄດກື້ ເປນປັ ັດໄຈທ່ ສີ ຳຄນັ ໃນກຳນນຳມຳພຈິ ຳລະນຳຮ່ ວມກນັ 101 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຕຳຕຳລຳງ3: ສະແດງຄຸນລກັ ສະນະທ່ ວໄປຂອງທຳດຊເີ ອຟຊີ ທຳດ ອຳຍຸກຳນໃຊງື້ ຳນ ODP3 ອດັ ຕຳກຳນ ຄວຳມເຂມັື້ ຂຸ ນື້ /pptv ກຳນສູນເສຍ ຂອງບນັ ຍຳກຳດ ປ່ ອຍ /106 kg y-1 O3/ % 1977 1993 CFC-11 CFCl3 60 1.0 281 140 272 31 CFC-12 CFCl2 195 1.0 370 255 519 36 CFC-113 CF2ClCFCl2 101 -- CFC-114CF2ClCF2Cl2 236 0.8 138 14 CFC-115 CF2ClCF3 522 1.0 - -- - 0.6 - -- - ສຳລບັ ກ່ ຸມຂອງຮຳລອນກສຳມຳດຫຸຼດປະລມິ ຳນໂອໂຊນໄດເື້ ຊ່ ນັ ກນັ ແລະພບວ່ ຳເມ່ ອທຽບກບັ ກ່ ຸມຊເີ ອຟຊີ ແລວື້ ມຂີ ເື້ ສຍຫຳຼ ຍກວ່ ຳເຊ່ ນັ : ອຳໂຕມໂບຼມມວແຕກຕວໄດງື້ ່ຳຍກວ່ ຳອຳໂຕມກຼລວ ແລະ ມກັ ມຄີ ່ ຳ ODP ສູງເຊ່ ນັ : CBrF2CBrF2 (2402) ມຄີ ່ ຳ ODP 6.0 ຂວກຕວເລກທ່ ໃີ ຊເື້ ອນີື້ ໝຳຍເຖງິ ຈຳນວນອຳໂຕມຂອງກຳກບອນ, ກຼ ລວ, ຟູອລວ ແລະ ໂບຼມມວຕຳມລຳດບັ , ກນໄກກຳນຫຸຼດໂອໂຊນມດີ ່ ງັ ນ:ີື້ BrO  ClO  Br  Cl  O2 Br  O3  BrO  O2 Cl  O3  ClO  O2 ລວມເກດີ 2O3 3O2 ສະຫຸຼບໄດວ້ື ່ ຳທງັ ທຳດຊີເອຟຊີ ແລະ ຮຳລອນຈະໄປຫຸຼດປະລມິ ຳນໂອໂຊນໃນບນັ ຍຳກຳດທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນຊນັື້ ສະຕຣຳໂຕສເຟຍຮຊ໌ ່ ງຶ ສຳມຳດດູດຊບັ ລງັ ສອີ ູລຕຣຳໄວໂອເລຕທ່ ໄີ ດມ້ື ພີ ະລງັ ງຳນສູງທງັ ຊ່ ວງ C ແລະ B ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫື້ ສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຢ່ ູເທງິ ໜຳ້ື ໂລກໄດຮື້ ບັ ລງັ ສອີ ູລຕຣຳໄວໂອເລຕໂດຍສະເພຳະທ່ ຊີ ່ ວງ B ແລະ ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ອນັ ຕະລຳຍຕ່ ສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ດ່ ງັ ນ:ີື້ ກ. ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ໂລກມະເຮງັ ຜວີ ໜງັ ເນ່ ອງຈຳກພບວ່ ຳ 20% ຂອງລງັ ສໃີ ນຊ່ ວງນຈີ້ື ະຖກດູດຊບັ ໂດຍ ເມດັ ສທີ ່ ຜີ ວີ ໜງັ ຊນັື້ ນອກຂອງມະນຸດມກີ ຳນຄຳດໝຳຍວ່ ຳອດັ ຕຳກຳນເກດີ ໂລກມະເຮງັ ນຈີ້ື ະເພ່ ມີ ຫຼຳຍຂນຶື້ 1-2% ເມ່ ອປະລມິ ຳນໂອໂຊນຫຸຼດລງ 1%. ຂ. ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ໂລກທຳງຕຳທ່ ເີ ອນີື້ ວ່ ຳ: ຕກ້ື ະຈອກ(cataracts)ຊ່ ງຶ ມກັ ເກດີ ກບັ ຄນທ່ ມີ ອີ ຳຍຸສູງ ແຕ່ ພບວ່ ຳ ອດັ ຕຳກຳນເກດີ ຂອງໂລກນມີື້ ຫີ ຳຼ ຍຂນຶື້ ໃນໄວໜ່ ຸມ-ສຳວ ເພຳະລງັ ສອີ ູລຕຣຳໄວໂອເລຕຊ່ ວງ B ຫຼຳຍຂນຶ້ື ເມ່ ອລງັ ສີ ອູລຕຣຳໄວໂອເລຕຜ່ ຳນເຂຳື້ ທຳງເລນສຕ໌ ຳແລວ້ື ຈະກະຕຸນ້ື ໃຫສ້ື ຳື້ ງທຳດເຄມທີ ່ ມີ ຄີ ວຳມວ່ ອງໄວ ແລະ ເກດີ ກຳນສຳ້ື ງ ທຳດໃໝ່ ຮ່ ວມກນັ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ເປັນຕກື້ ະຈອກຄຳດວ່ ຳລງັ ສຊີ ່ ວງນເີື້ ພ່ ມີ ຂນຶື້ 10% ຈະເຮດັ ໃຫຄື້ ນທ່ ມີ ອີ ຳຍຸປະມຳນ 50 ປີມໂີ ອກຳດເປັນໂລກນເີ້ື ພ່ ມີ ຫຳຼ ຍຂນຶື້ 6% . ຄ. ພູມຕຳ້ື ນທຳນຂອງມະນຸດຈະຫຸຼດລງ ເຮດັ ໃຫມື້ ໂີ ອກຳດເຈບັ ປ່ ວຍໄດຫື້ ຼຳຍຂນຶື້ ງ. ປະສດິ ທພິ ຳບໃນກຳນສງັ ເຄຳະແສງຈະຫຸດຼ ລງ 3.1.3 ຮູຮ່ ວຂອງໂອໂຊນ ໃນປີ 1957 Dr. Joe Farman ແລະຄະນະເລ່ ມີ ເຮດັ ວຽກສຳຫຼວດປະມຳນໂອໂຊນໃນຊນັື້ ສະຕຣຳໂຕສ ເຟຍຮ.໌ ກ່ ຸມສຳຫວຼ ດນພີ້ື ບຮູຮ່ ວຂອງໂອໂຊນໃນຊນັ້ື ບນັ ຍຳກຳດເຂດຂຳື້ ໂລກໃຕບື້ ລເິ ວນໃກມື້ ະຫຳສະມຸດອດັ ລງັ ຕກິ ເລ່ ມີ ຕງັ້ື ແຕ່ ປີ 1979 ໂດຍຂມື້ ູນທ່ ໄີ ດຊື້ ໃີື້ ຫເື້ ຫນັ ເຖງິ ກຳນຫຸຼດລງຂອງໂອໂຊນຢ່ ຳງຕ່ ເນ່ ອງ, ຮູຮ່ ວໂອໂຊນເລ່ ມີ ຂະ ຫຍຳຍຫຼຳຍຂນຶ້ື . 3.1.4 ທຳດທ່ ນີ ຳມຳໃຊແ້ື ທນ CFCs ມກີ ຳນສກຶ ສຳໂຄງສຳື້ ງຂອງທຳດທ່ ຈີ ະນຳມຳໃຊປ້ື ະໂຫຍດໄດໃື້ ກຄື້ ຽງກນັ ກບັ ທຳດ CFC ແລະສຳມຳດຖກ ກຳຈດັ ໄປກ່ ອນໃນຊນັື້ ໂທໂປສແຟເພ່ ອບ່ ມໂີ ອກຳດທ່ ຈີ ະລ່ ອງລອຍໄປທຳລຳຍໂອໂຊນທ່ ຊີ ນັື້ ສະຕຣຳໂຕສເຟຍຮໄ໌ ດ້ື 102 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ນນັ້ື . ພບວ່ ຳຄວນຈະເປັນທຳດທ່ ປີ ະສມທ່ ມີ ອີ ຳໂຕມຮໂີ ດຣແຊນມຳຈບັ ກບັ ອຳໂຕມກຳກບອນເພ່ ອໃຫເ້ື ກດີ ປະຕກິ ິ ລຍິ ລະຫວ່ ຳງຮໂີ ດຣແຊນແລະ ໄຮດອກຊວີ ແຮດຄີ ລັ ທ່ ມີ ໃີ ນຊນັ້ື ບນັ ຍຳກຳດດ່ ງັ ສມຜນ. OH   HC  HO  C based free radical CO2 ແລະHCl eventually ຕຳຕຳລຳງທີ 7 ສະແດງເຖງິ ທຳດ 2 ກ່ ຸມທ່ ນີ ຳມຳໃຊທ້ື ດແທນຊເີ ອຟຊີ ໂດຍກຳນປ່ ຽນແປງຈຳນວນຂອງຟູອລວ, ກຼ ລວ ແລະຮໂີ ດຣແຊນໃນໂມເລກຸນໃໝ່ ໄດແ້ື ກ່ HCFCs hydrofluorochlorocarbons ເປັນທຳດທ່ ປີ ະກອບດວື້ ຍອຳໂຕມຂອງຮໂີ ດຣແຊນ, ກຼລວ, ຟູ ອລວ ແລະກຳກບອນ ເຊ່ ງິ ເລ່ ມີ ນຳມຳໃຊແື້ ທນ CFCs ຊ່ ວຄຳວ ໃນປີຄ.ສ 1990 ແຕ່ ວ່ ຳມຂີ ເ້ື ສຍບຳງປະກຳນເຊ່ ນັ : ຕດິ ໄຟໄດງື້ ່ຳຍ, ເປັນພດິ ຕ່ ມະນຸດ HFCs, hydrofluorocarbons ປະກອບດວ້ື ຍອຳໂຕມຂອງຮໂີ ດຣແຊນ, ຟູອລວ ແລະກຳກບອນ ເປັນ ທຳດທ່ ໃີ ຊແ້ື ທນຊເີ ອຟຊແີ ບບຖຳວອນ ແລະ ຄອ້ື ນຂຳື້ ງຈະເປັນທ່ ຍີ ອມຮບັ ຫຼຳຍກວ່ ຳເພຳະຈຳກສູດຂອງທຳເຄມພີ ບ ວ່ ຳຈະໃຫຜື້ ນໃນແງ່ ທ່ ບີ ່ ທຳລຳຍໂອໂຊນເນ່ ອງຈຳກບ່ ອຳໂຕມຂອງກຼລວອກີ ທງັ ຟູອລວໃນໂມເລກຸນຈະມຈີ ະມຄີ ່ ຳ ພະລງັ ງຳນພນັ ທະລະຫວ່ ຳງ C - F ແລະ ມຄີ ່ ຳຫຼຳຍກວ່ ຳ C – Cl (C-F =441 kjmol ,C-Cl = 328kjmol) ເຮດັ ໃຫບື້ ່ ມໂີ ອກຳດທ່ ຈີ ະແຕກຕວໂດຍແສງໄດແ້ື ນ່ ນອນຂດື້ ຢີ ່ ຳງອ່ ນຄ ເປັນທຳດທ່ ວີ ່ ອງໄວປຳນກຳງດ່ ງັ ນນັ້ື ຈະສຳມຳດຖກ ອກຊໄີ ດດໄ໌ ດດື້ ວື້ ຍອະນຸມນູ ອດິ ສະຫະຼ ໄຮດອກຊລີ ໃນຊນັື້ ໂທຣໂປສເຟຍຮ໌ ແລະ ເປັນທຳດທ່ ບີ ່ ຕດິ ໄຟ ແຕ່ ມຂີ ເ້ື ສຍ ທ່ ສີ ຳຄນັ ຄລຳຄຳແພງຕວຢ່ ຳງກຳນໃຊທື້ ຳດກ່ ຸມນໄີື້ ດແື້ ກ່ HFC-134 a (CHF-CF) ເປັນທຳດທ່ ມີ ຈີ ດຸ ຟດ -26 0C ໃຊເ້ື ຮດັ ຄວຳມເຢັນໃນຕູເື້ ຢັນ ແລະ ເຄ່ ອງປັບອຳກຳດຂອງລະບບລດຍນ. ຕຳຕຳລຳງ 4 : ທຳດທ່ ນີ ຳມຳໃຊແື້ ທນທຳດ CFC ທຳດທ່ ໃີ ຊແື້ ທນ ທຳດ CFC ODP3 ກຳນໃຊງ້ື ຳນທ່ ສີ ຳຄນັ ແນວທຳງກດລະບຽບ HCFC-222 CHClF2 0.055 - ກດຫມຳຍວ່ ຳດວ້ື ຍກຳນ -ໂຟມເຄ່ ອງປັບອຳກຳນ, ອະນຳໄມອຳກຳດຫຳ້ື ມໃຊື້ ເຄ່ ອງທຳຄວຳມເຢັນລະອອງ ລອຍ ກຳນໃຊອື້ ຳຍແກດັ ໃນ ອຸປະກອນໃຫມ່ ຫຼງັ ຈຳກປີ 2005 HCFC-142b CH3CClF2 0.065 -ໂຟມທຳຄວຳມເຢັນ - EAP ຫຳ້ື ມໃຫໃ້ື ຊອ້ື ຸປະ ກອນໃໝ່ ຫຼງັ ຈຳກປີ 2005 ເປັນຕນື້ ໄປ. HCFC-141b CH3CCl2F 0.11 - ຕວທຳລະລຳຍໂຟມ - EAP ອະນຸມດັ ສະ ເພຳະໂຟມແລະຫຳ້ື ມໃຊອື້ ຸ ປະກອນໃໝ່ ຫງຼັ ຈຳກປີ HCFC-123 CHCl2CF3 0.02 - ໂຟມ, ເຄ່ ອງປັບອຳກຳດ, 2005 ເຄ່ ອງດບັ ເຟິງ - EPA ອະນຸມດັ ໃຫໃື້ ຊ້ື ເຄ່ ອງປັບອຳກຳດເທ່ ຳນນັ້ື ທ່ ີ ໃຊເື້ ຄ່ ອງສນັ ຍຳລກັ ຂອງອຳ ກຳດບລສິ ຸດແລະຫຳ້ື ມໃຊອື້ ຸ 103 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ປະກອນໃໝ່ ໃນປີ 2015. - ບ່ ມຂີ ຈື້ ຳກດັ ທ່ ກີ ຳນດໄວ້ື HFC-134a CH2FCF3 0.0 - ຕູເື້ ຢັນ, ເຄ່ ອງປັບອຳກຳດ HCFC-124 CHClCF3 0.022 - ຕູເ້ື ຢັນ, ເຄ່ ອງທຳຄວຳມ - ກດໝຳຍທຳງອຳກຳດ ເຢັນ ຫຳື້ ມໃຊອື້ ຸປະກອນໃໝ່ ຫຼງັ ຈຳກປີ 2005 HFC-125 CHF2CF3 0.0 -ຕູເ້ື ຢັນ - ບ່ ມຂີ ຈື້ ຳກດັ ທ່ ກີ ຳນດໄວ້ື HFC-22 CH2F2 0.0 ຕູເຢັນ, ເຄ່ ອງປັບອຳກຳດ -ບ່ ມຂີ ຈ້ື ຳກດັ ທ່ ກີ ຳນດໄວ້ື 104 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ບດທີ 7 ນຳື້ ແລະ ມນລະພດິ ທຳງນຳື້ ນຳື້ ຄວບຄຸມພນື້ ທ່ ທີ ງັ ໝດໃນໂລກນີ້ື 71 % ໂດຍພບວ່ ຳ 97 % ຂອງນຳື້ ທງັ ໝດໃຫໂື້ ລກນເີ້ື ປັນນຳື້ ໃນ ມະຫຳສະໝຸດ ທ່ ເີ ຫຼອປະມຳນ 3 % ຈະເປັນພວກແມ່ ນຳື້ , ທະເລສຳບ ແລະ ອ່ ນໆທ່ ມີ ະນຸດສຳມຳດນຳມຳໃຊອ້ື ຸ ປະໂພກ, ບລໂິ ພກ ແລະ ພບວ່ ຳກຳນໃຊນ້ື ຳ້ື ຂອງມະນຸດເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ບນັ ຫຳຕ່ ຄຸນນະພຳບນຳ້ື ຕ່ ຳງໆ ຂນຶ້ື ເຊ່ ນັ ກຳນ ເນ່ ຳເໝນັ , ທຳດປນເປອ້ື ນ I. ຄຸນລກັ ສະນະທຳງຟີຊກິ , ເຄມຂີ ອງນຳ້ື ນຳ້ື ມໂີ ຄງສຳື້ ງທຳງເຄມທີ ່ ສີ ຳຄນັ ຄເປັນໂມເລກຸນຂອງ H2O ທ່ ເີ ປັນຮູບແບນ (planar) ໂດຍເຮດັ ມຸມເປັນ 104.5 0C ລະຫວ່ ຳງພນັ ທະ O – H ດ່ ງັ ໃນຮູບ 1 ຮູບທີ 1 ໄດອະແກຣມສະແດງໂມເລກຸນຂອງນຳື້ ພບວ່ ຳພນັ ທະ O-H ຈະມຂີ ວື້ ແລະ ມຄີ ່ ຳໂມເມນຕຂ໌ ວ້ື ຄ່ ູ (dipole moment )ໂດຍຈະສະແດງໄຟຟຳື້ ບນັ ຈບຸ ວຢ່ ູທ່ ອີ ຳຕອມຂອງຮໂີ ດຣແຊນ. ເນ່ ອງຈຳກຄ່ ຳສະພຳບໄຟຟຳ້ື ລບ (eletronegitivity) ຂອງອກຊແີ ຊນເທ່ ຳ ກບັ 3.5 ແລະ 2.1 ຕຳມລຳດບັ ຄ່ ຳສະພຳບມຂີ ວ້ື ຂອງນຳື້ (polarity) ລວມຈະມຄີ ່ ຳເທ່ ຳກບັ 1.84 ເດໄບສ໌ ເຮດັ ໃຫນ້ື ຳື້ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະທ່ ສີ ຳຄນັ ສະຫຸຼບໄດດ້ື ່ ງັ ນີ້ື 1. ມຄີ ່ ຳຈດຸ ຟດ ແລະ ຄວຳມດນັ ອຳຍທ່ ສີ ູງກວ່ ຳໂມເລກຸນໃກຄ້ື ຽງກນັ ເຮດັ ໃຫນ້ື ຳື້ ສ່ ວນໃຫ່ ຍຢ່ ູໃນສະພຳບ ທ່ ເີ ປັນຂອງແຫວຼ 2. ມຄີ ຸນສມບດັ ພເິ ສດໃນກຳນເປັນນຳ້ື ແຂງຄ ໃນສະພຳບເປັນນຳື້ ແຂງຈະມຄີ ຳມວໜຳແໜນ້ື ຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດທ່ ີ 40 C ເຮດັ ໃຫນື້ ຳື້ ແຂງທ່ ອີ ຸນຫະພູມສູງ ຫຼ ຕ່ ຳກວ່ ຳ 40 C ສຳມຳດຟູຂນຶື້ ເທງິ ຜວິ ນຳ້ື ໄດື້ ແລະ ມຊີ ນັ້ື ນຳື້ ທ່ ບີ ່ ກຳຍເປັນ ນຳ້ື ແຂງຢ່ ູດຳ້ື ນລ່ ຸມທ່ ສີ ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ໃນນຳ້ື ຈະສຳມຳດອຳໄສຢ່ ູໃນຊ່ ວງລະດູໜຳວ 3. ເປັນຕວເຮດັ ລະລຳຍທ່ ດີ ມີ ຜີ ນເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ກຳນເຄ່ ອນຍຳ້ື ຍທຳດອຳຫຳນ ແລະ ພດັ ພຳພວກຂອງເສຍ ແລະ ເປັນຕວກຳງທ່ ຊີ ່ ວຍພຳທຳດອຳຫຳນໃຫເື້ ຄ່ ອນຍຳ້ື ຍໃນລະບບຂອງສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ . 4. ມຄີ ່ ຳຄວຳມຮອື້ ນຈຳເພຳະທ່ ສີ ູງກວ່ ຳທຳດແຫຼວຊະນດິ ອ່ ນຍກເວນັື້ ແອມໂມນຽມ ແລະ ມຄີ ່ ຳຄວຳມຮອື້ ນ ແຝງຂອງກຳນກຳຍເປັນອຳຍທ່ ສີ ູງກວ່ ຳທຳດອ່ ນໆ. ເຮດັ ໃຫເື້ ປັນກນໄກທຳງທຳມະຊຳດທ່ ໃີ ຊຄື້ ວບຄຸມອຸນຫະພູມ ຂອງໂລກ ແລະ ອະໄວຍະວະພຳຍໃນສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ຄສຳມຳດທ່ ຈີ ະເກບັ ພະລງັ ງຳນສູງ ແລະ ປ່ ຽນພະລງັ ງຳນໄດຊື້ ຳື້ . 5. ຄຸນສມບດັ ທ່ ຍີ ອມໃຫແື້ ສງທ່ ເີ ບ່ ງິ ດວ້ື ຍຕຳເປ່ ຳ ແລະ ອູລຕຣຳໄວໂອເລດຊ່ ວງຄວຳມຍຳວ ຄນ້ື ສູງສ່ ອງ ຜ່ ຳນໄດຈ້ື ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫສື້ ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ທ່ ຢີ ່ ູໃນນຳ້ື ເກດີ ຂະບວນກຳນສງັ ເຄຳະແສງໄດ.ື້ II. ປະເພດຂອງນຳື້ ນຳື້ ທ່ ີມະນຸດນຳມຳໃຊປື້ ະໂຫຍດຢ່ ູທຸກມນື້ ໄີ້ື ດແ້ື ກ່ ນຳື້ ໃຕດື້ ນິ (Ground water) ແລະ ນຳ້ື ເທງິ ຜວິ ດນິ (surface water) ຊ່ ງຶ ໄດແື້ ກ່ ແມ່ ນຳ້ື , ທະເລສຳບ ແລະ ແຫ່ ຼງນຳື້ ອ່ ນໆ ເຊ່ ນັ ທະເລສຳບ. ສຳລບັ ນຳ້ື ໃນທະເລສຳບ ອຳດແບ່ ງໄດຕ້ື ຳມຊະນດິ ຂອງທຳດອຳຫຳນທ່ ມີ ຢີ ່ ໄູ ດດ້ື ່ ງັ ນ:ີື້ 1. Oligotrophic lakes ເປັນທະເລສຳບເລກິ ນຳ້ື ມກັ ຈະໃສເນ່ ອງຈຳກມທີ ຳດອຳຫຳນ (nutrient ) 105 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ແລະ ສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ດອຳໄສຢ່ ູນອ້ື ຍ. 2. Eutrophic lakes ເປັນທະເລສຳບນຳື້ ນງິ້ື ນຳ້ື ມກັ ຈະຂຸ່ ນເນ່ ອງຈຳກມທີ ຳດອຳຫຳຫຼຳຍ ຈ່ ງຶ ມສີ ່ ງິ ມີ ຊວີ ດິ ອນັ ໄດແື້ ກ່ : ສຳຫຼຳຍ ແລະ ພດນຳື້ ຂະໜຳດໃຫຍ່ 3. Dystrophic lakes ເປັນທະເລສຳບນຳື້ ຕນ້ື ມພີ ດອຳໄສຢ່ ູ ແລະ ມກັ ຈະມສີ ເີ ມ່ ອຢ່ ູໃນພຳວະ pH ຕ່ ຳ ນຳ້ື ອຳດແບ່ ງໄດື້ 3 ຊນັື້ ໂດຍອຳໄສຄວຳມສຳພນັ ຂອງອຸນຫະພູມ (Themal stratification)ດ່ ງັ ສະແດງ ໃນຮູບ 2 ຮູບທີ 2 ກຳນແບ່ ງຊນັື້ ນຳື້ ຕຳມອຸນຫະພູມ  ໃນແຕ່ ລະຊນັື້ ມລີ ກັ ສະນະສຳຄນັ ດ່ ງັ ນີື້ 1. ອພິ ລິ ມິ ນຽມ (Epilimion ) ເປັນຊນັື້ ທ່ ມີ ອີ ຸນຫະພູມສູງສຸດເນ່ ອງຈຳກມໂີ ອກຳດດູດແສງແດດຫຼຳຍທ່ ີ ສຸດ ແລະ ມຄີ ວຳມໜຳແໜນື້ ຕ່ ຳກວ່ ຳຊນັ້ື ອ່ ນ. ເປັນຊນັື້ ທ່ ມີ ສີ ຳຫ່ ຳຼ ຍຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຫຼວງຫຼຳຍ ເນ່ ອງຈຳກໄດຮ້ື ບັ ແສງ ແດດ, ທຳດເຄມທີ ່ ຈີ ະຢ່ ູໃນຮູບອກຊດິ ເປັນຊນັ້ື ທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນລະລຳຍໄດສ້ື ູງສຸດ 2. ເທຣີ ໂ໌ ມໄຄລນ໌ (Themocline) ເປັນຊນັື້ ທ່ ນີ ຳື້ ມອີ ຸນຫະພູມ ແລະ ຄວຳມໜຳແໜນື້ ທ່ ີ ແຕກຕ່ ຳງກນັ . 3. ໄຮໂປລມິ ນຽມ (Hypolimnion) ເປັນຊນັ້ື ທ່ ມີ ອີ ຸນຫະພູມຕ່ ຳສຸດ ແລະ ມຄີ ວຳມໜຳແໜນ້ື ສູງສຸດມີ ປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນລະລຳຍຢ່ ູນອ້ື ຍຫຼຳຍ ທຳດເຄມຈີ ະຢ່ ູໃນຮູບຣດີ ວິ ຊ໌ III. ກຳນລະລຳຍຂອງກຳສໃນນຳື້ ກຳສຈຳກອຳກຳດ ເຊ່ ນັ : ອກຊແີ ຊນ, ຄຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌ ແລະ ອ່ ນໆ ສຳມຳດລະລຳຍໃນນຳ້ື ໄດື້ ແລະ ສ່ ງຜນຕ່ ທຳດເຄມີ ແລະ ສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ທ່ ຢີ ່ ູໃນນຳ້ື ກຳສເຫ່ ຼຳນມີື້ ຄີ ່ ຳຄວຳມສຳມຳດໃນກຳນລະລຳຍນອ້ື ຍທ່ ຕີ ່ ຳງກນັ ໂດຍ ຈະຂນຶື້ ກບັ ເງ່ອນໄຂຫຳຼ ຍຊະນດິ ອກຊແີ ຊນທ່ ຢີ ່ ູໃນບນັ ຢຳກຳດ 20.95 % ສຳມຳດລະລຳຍລງສ່ ູໃນນຳ້ື ໃນຮູບຂອງ ທຳດລະລຳຍທ່ ີ ເອນີື້ ວ່ ຳ Dissolved ຫຼ DO ຫຼ ອຳດຈະໄດຈື້ ຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳສງັ ເຄຳະແສງຂອງພດທ່ ມີ ສີ ຂີ ຽວໃນນຳ້ື ເຊ່ ນັ ສຳຫ່ ຼຳຍດວ້ື ຍ ອກຊແີ ຊນທ່ ລີ ະລຳຍໃນນຳ້ື ນຈີື້ ະຖກນຳໄປໃຊປ້ື ະໂຫຍດໃນກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍ ແລະ ກຳນຫຳຍໃຈຂອງພດສຂີ ຽວ ໃນນຳ້ື . ຄ່ ຳກຳນລະລຳຍຂອງອກຊແີ ຊນທ່ ພີ ຳວະ 200C 1 ບນັ ຍຳກຳດ ຈະມຄີ ່ ຳເທ່ ຳ 8.11 mg/L ຊ່ ງຶ ເປັນຄ່ ຳຂດີ ຈຳກດັ ຂອງນຳື້ ທ່ ຈີ ະລະລຳຍໄດໃື້ ນນຳ້ື . ຖຳ້ື ມທີ ຳດອງຄະທຳດ ຈຳນວນ 8.11 mg ໃນນຳື້ 1 ລດີ ກຈະເຮດັ ໃຫອື້ ກຊີ ແຊນໝດໄປ ຖຳື້ ບ່ ມກີ ຳນຕ່ ມອກຊແີ ຊນເຂຳື້ ໃນນຳື້ ແຕ່ ແນວໃດກຕຳມພບວ່ ຳໃນສະພຳວະທຳມະຊຳດແລວື້ ພບວ່ ຳມີ ອງປະກອບຫຳຼ ຍຢ່ ຳງທ່ ສີ ່ ງຜນຕ່ ປະລມິ ຳນກຳນລະລຳຍຂອງອກຊແີ ຊນໃນນຳື້ ເຊ່ ງິ ສະຫລຸບໄດດື້ ່ ງັ ນ:ີື້ 106 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 1. ອຸ ນຫະພູມຂອງນຳື້ ປະລມິ ຳນຄວຳມເຂມັ້ື ຂຸ ນ້ື ຂອງອກຊີແຊນໃນນຳ້ື ຈະເປັນປະຕພິ ນັ ກບັ ອຸນຫະພູມ ຂອງນຳື້ ຄ ເມ່ ອອຸນຫະພູມສູງຂນຶ້ື ກຳນລະລຳຍຂອງກຳສຈະຫຸຼດລງ ດ່ ງັ ສະແດງໃນຕຳຕຳລຳງ 1 2. ຄວຳມດນັ ຂອງບນັ ຍຳກຳດ ປະລມິ ຳນກຳນລະລຳຍຂອງອກຊແີ ຊນໃນນຳື້ ຈະປ່ ຽນຕຳມຄວຳມດນັ ຂອງ ບນັ ຍຳກຳດຄ ຖຳ້ື ຄວຳມດນັ ບນັ ຍຳກຳດສູງຂນຶື້ ອກຊແີ ຊນກຈະສຳມຳດລະລຳຍໃນນຳ້ື ໄດຫ້ື ຳຼ ຍຂນຶ້ື . ຕຳຕຳລຳງທ່ ີ 1 ຄ່ ຳກຳນລະລຳຍຂອງອກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື ທ່ ປີ ່ ຽນຄ່ ຳຕຳມອຸນຫະພູມ (ທ່ ຄີ ວຳມດນັ 760 mm) ອຸນຫະພູມ (0C) (mgL-1) 0 14.16 5 12.06 10 10.92 15 9.76 20 8.84 25 8.11 30 7.53 35 7.04 3. ຄວຳມເຂມັ້ື ຂຸ ນື້ ຂອງເກອແຮ່ ໃນນຳ້ື ອກຊແີ ຊນຈະລະລຳຍໄດນ້ື ອ້ື ຍລງຖຳ້ື ນຳື້ ມຄີ ວຳມເຂມັື້ ຂຸ ນ້ື ຂອງ ເກອແຮ່ ຫຼຳຍຂນຶື້ ຫຼ ປະລມິ ຳນກຳນລະລຳຍຂອງອກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື ຈະປ່ ຽນກບັ ຄວຳມເຂມັ້ື ຂຸ ນ້ື ຂອງເກອແຮ່ ໃນນຳື້ 4. ຄ່ ຳພເີ ອສໃນແຫ່ ຼງນຳື້ ປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນໃນນຳື້ ຈະແປຜນັ ຕຳມຄ່ ຳພເີ ອດຂອງແຫ່ ຼງນຳື້ ຄ່ ຳອອກຊເິ ຈນທ່ ລີ ະລຳຍໃນນຳື້ (DO) ຂອງນຳ້ື ໃນປະເທດເຂດຮອ້ື ນທ່ ວໄປບ່ ຄວນຈະຕ່ ຳກວ່ ຳ 5 ppm ນນັື້ ຄ ຄ່ ຳ DO ເປັນຕວເລກທ່ ຈີ ະບອກເຖງິ ກຳນປ່ ຽນແປງທຳງຊວີ ະວທິ ະຍຳທ່ ເີ ກດີ ໃນແຫ່ ຼງນໂີ້ື ດຍແບກັ ທເີ ຣຍຊ່ ງຶ ມີ 2 ແບບ ຄ ແບບໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນ (aerobic system) ແລະ ແບບບ່ ໃຊອື້ ກຊແີ ຊນ (anaerobic system) ຊ່ ງຶ ເປັນແນວທຳງສຳຄນັ ໃນກຳນຄວບຄຸມຄຸນນະພຳບຂອງແຫ່ ຼງນຳ້ື ເພ່ ອໃຫເື້ ໝຳະສມແກ່ ຄວຳມເປັນຢ່ ູຂອງສດັ ໃນນຳື້ ຫຼ ກບັ ລະບບທ່ ຈີ ະໃຊກ້ື ບັ ກຳນບຳບດັ ນຳື້ ເສຍ. IV. ລະບບຄຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌ ແລະ ກຳກໂບນດັ ໃນນຳື້ ລະບບກຳກໂບນດັ ມຜີ ນຕ່ ຄວຳມເປັນອຳຊດິ -ບຳເຊຂີ ອງແຫ່ ຼງນຳ້ື ທຳມະຊຳດຫຼຳຍ ເນ່ ອງຈຳກມສີ ປີຊສີ ໃ໌ ນ ຮູບແບບຕ່ ຳງໆຄ ກຳສຄຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ(໌ CO2(g))ຄຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດໃ໌ ນຮູບທຳດລະລຳຍ (CO2(aq)) ອຳຊດິ ກຳກໂບນກິ (H2CO3) ໄບກຳກໂບນດັ (HCO3) ແລະ ກຳກໂບນດັ (CO32-) ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳລະຫວ່ ຳງສະປີຊີສທ໌ ່ ີເວຳ້ື ນແີ້ື ຕ່ ລະຊະນດິ ໃນນຳື້ ມຜີ ນຢ່ ຳງຫຼຳຍຕ່ ຄວຳມເປັນອຳຊດິ ບຳເຊຂີ ອງ ແຫ່ ຼງນຳື້ ທຳມະຊຳດຕ່ ຳງກນັ ຊ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫນ້ື ຳື້ ຈນບ່ ພບວ່ ຳມຄີ ່ ຳພເີ ອສເທ່ ຳກບັ 7 ເລຍີ ເຊ່ ນັ :ອຳຊດິ ກຳກໂບນກິ ຈະລະລຳຍ ໃນນຳ້ື ທ່ ວໄປໂດຍໄດຈື້ ຳກກຳນລະລຳຍຂອງຄຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດຈ໌ ຳກອຳກຳດລງສ່ ູນຳ້ື ແລະ ຍງັ ໄດຈ້ື ຳກກຳນຍ່ ອຍ ສະລຳຍຂອງທຳດອງຄະທຳດທ່ ຢີ ່ ູໃນນຳ້ື ເຮດັ ໃຫນື້ ຳ້ື ປກກະຕທິ ່ ວໄປມຄີ ່ ຳພເີ ອສ ໃກຄ້ື ຽງອຳຊດິ ນດີື້ ່ ງັ ສມຜນ. CO2(g) + H2O (g)  H2CO3(aq) (pH = 5) Carbronic acid ແຕ່ ຖຳ້ື ເປັນສະປີຊສິ ອ່ ນກຈະມຜີ ນຕ່ ພເີ ອສ ນຳ້ື ຕ່ ຳງຕ່ ຳງໄປໃນແມ່ ນຳື້ ແລະ ທະເລສຳບທ່ ວໆໄປຢ່ ູທ່ ີ ອຸນຫະພູມ 250 C ຖຳ້ື ມຄີ ຳຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌ ແລະ ກຳນຊກີ ຳກໂບນດັ ຢ່ ູອ່ ມິ ຕວນຳ້ື ຈະມຄີ ່ ຳຄ່ ອນໄປທຳງຕ່ ຳງ ໂດຍມຄີ ່ ຳພເີ ອສປະມຳນ 8.3 ນຳ້ື ທ່ ເີ ປັນແຄລຄຳຣຽດ (ລະລຳຍຫນີ ປູນ) ມກັ ຈະມຄີ ່ ຳພເີ ອສຢ່ ູໃນຊ່ ວງ 7-9 ສ່ ວນນຳ້ື ທ່ ບີ ່ ເປັນແຄລຄຳຣຽດກຈະມໄີ ບກຳກໂບນດັ ນອື້ ຍ ເຮດັ ໃຫຄ້ື ່ ຳພເີ ອສຈະຄ່ ອນຂຳ້ື ງໃກຄື້ ຽງກບັ 7 ຍງິ ກລະນທີ ່ ເີ ປັນຝນ 107 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ອຳຊດິ (acid rian ຊ່ ງຶ ມພີ ເີ ອສນອ້ື ຍກວ່ ຳ 5.2) ປະລມິ ຳນ ຂອງໄບກຳກໂບນດັ ແລະ ກຳກໂບນດັ ກຍ່ ງິ ຫຸດຼ ນອ້ື ຍ ລງ ເນ່ ອງຈຳກຖກເຮດັ ໃຫເື້ ປັນກຳງດວ້ື ຍອຳຊດິ ຊ່ ງຶ ມຳຈຳກ ອຳຊດິ ຊຸນຟູຣກິ V. ຄວຳມເປັນດ່ ຳງ (Alkalinity) ຄ່ ຳຄວຳມເປັນດ່ ຳງຂອງນຳື້ ໝຳຍເຖງິ ຄວຳມສຳມຳດຂອງນຳ້ື ໃນກຳນຮບັ ໂປຣຕຣງ (H+) ເປັນຄ່ ຳສຳຄນັ ທ່ ໃີ ຊື້ ໃນເລ່ ອງກຳນບຳບດັ ນຳ້ື ເສຍ. ຂະບວນກຳນທຳງເຄມີ ແລະ ທຳງຊວີ ະວທິ ະຍຳຂອງແຫ່ ຼງນຳ້ື ທຳມະຊຳດ ໂດຍທ່ ວໄປ ຖຳື້ ພບວ່ ຳນຳ້ື ມຄີ ວຳມເປັນດ່ ຳງສູງກມກັ ຈະເປັນນຳ້ື ທ່ ມີ ຄີ ່ ຳພເີ ອສສູງ ແລະ ມຂີ ອງແຂງລະລຳຍຢ່ ູໃນປະລມິ ຳນຫຼຳຍ ຈ່ ງຶ ຈດັ ເປັນຄ່ ຳທ່ ຈີ ະບອກເຖງິ ຄຸນນະພຳບຂອງນຳື້ ທ່ ຈີ ະນຳໄປໃຊໃື້ ນກດິ ຈະກຳຕ່ ຳງໆໄດ້ື ຫຼ ບ່ ເຊ່ ນັ : ໃນຂະບວນກຳນ ຜະລດິ ໃນໝນ້ື ຳ້ື ຫຼ ລະບບນຳ້ື ເພ່ ອຊຸມຊນ ສະປີຊສີ ທ໌ ່ ວໄປທ່ ກີ ່ ຽວຂອື້ ງກບັ ກຳນໃຫຄ້ື ວຳມເປັນດ່ ຳງຂອງນຳ້ື ຄ: HCO3-, CO32-, ແລະ OH- ໂດຍເກດີ ກຳນຮບັ ໂປຣຕຣງດ່ ງັ ສມຜນ. HCO3- + H+  CO2 + H2O CO22- + H+  HCO3- OH- + H+  H2O ຜນຂອງສະປີຊສິ ທງັ 3 ທ່ ເີ ຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ຄວຳມເປັນດ່ ຳງຂອງນຳື້ ສຳມຳດຂຽນຄວຳມສຳພນັ ກບັ ຄ່ ຳ pH ດ່ ງັ ຮູບ ທີ 3 ຮູບທີ 3 ກຳນເກດີ HCO3-, CO32-, ແລະ OH- ໃນນຳ້ື ທ່ ມີ ຄີ ່ ຳ pH ຕ່ ຳງໆ VI. ຄວຳມເປັນອຳຊດິ (acidity) ຄ່ ຳຄວຳມເປັນອຳຊດິ ຂອງນຳື້ ໝຳຍເຖງິ ຄ່ ຳທ່ ບີ ອກເຖງິ ຄວຳມຈຂຸ ອງນຳື້ ທ່ ຈີ ະສະເທນີ ດວື້ ຍ OH- ຊ່ ງຶ ໂດຍ ທ່ ວໄປແລວ້ື ຈະເກດີ ຈຳກອຳຊດິ ອ່ ອນໄດແ້ື ກ່ H2PO4 , CO2, H2O, ໂປຣຕນີ , ອຳຊດິ ໄຂມນັ ແລະ ອອີ ງຂອງ ໂລຫະບຳງປະເພດໂດຍສະເພຳະ Fe3+ ແຕ່ ໂດຍທ່ ວໄປແລວ້ື ຈະພບວ່ ຳພຳວະນຳ້ື ທ່ ມີ ຄີ ່ ຳຄວຳມເປັນອຳຊດິ ນຈີ້ື ະພບ ຫຼຳຍປຳນໃດ ຍກເວນັ້ື ກລະນທີ ່ ມີ ບີ ນັ ຫຳມນລະພດິ ທຳງນຳ້ື ຢ່ ຳງຮຸ ນແຮງ ອນັ ເກດີ ຈຳກພວກ free mineral acid (ອຳດເອນີື້ ວ່ ຳ ອຳຊດິ ແກ່ ) ເຊ່ ນັ H2SO4 ແລະ HCl ໃນນຳື້ ທ່ ຖີ ກປ່ ອຍອອກມຳຈຳກເໝອງແຮ່ ນອກຈຳກນຍີື້ ງັ ພບ ວ່ ຳພວກອອີ ງຂອງໂລຫະທ່ ຢີ ່ ູໃນນຳ້ື ກມຜີ ນຕ່ ກຳນເພ່ ມີ ຄວຳມເປັນອຳຊດິ ຂອງນຳ້ື ດ່ ງັ ສມຜນ. Al(H2O)63+  Al(H2O)5OH2+ + H+ 108 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 VII. ຄວຳມກະດຳ້ື ງ (Hardness) ເປັນສະພຳບທ່ ນີ ຳື້ ບ່ ເກດີ ຟອງກບັ ສະບ່ ູແລະເກດີ ຕະກຣນັ ເມ່ ອໃຫຄື້ ວຳມຮອື້ ນ ຊ່ ງຶ ເກດີ ເນ່ ອງມຳຈຳກເກອ HCO3-, CO32-, SO42-, Cl- ແລະ NO3- ຂອງ Ca2+, Mg2+( ແລະບຳງຄງັື້ Fe2+)ລະລຳຍຢ່ ູໃນນຳື້ ໂດຍ ສະພຳບທ່ ບີ ່ ເກດີ ຟອງກບັ ສະບ່ ູນນັ້ື ພບວ່ ຳຈະໃຫປ້ື ະຕກິ ລິ ຍິ ຳຫຼກັ ທ່ ເີ ປັນ ຜກຶ ຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳເກອນຳຕຼອີ ອມຂອງສະ ບ່ ູເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຳິ ຳກບັ Ca2+ ໃນນຳື້ ດ່ ງັ ຕວຢ່ ຳງນີື້ 2C12H35COONa+ + Ca2+  Ca(C17H35CO2)2(s) + 2 Na+ ກຳນສະແດງປະລມິ ຳນຂອງຄວຳມກະດຳື້ ງຂອງນຳື້ ນນັ້ື ຈະສະແດງໃນຮູບ CaCO3 ໂດຍ ແບ່ ງປະເພດຂອງ ຄວຳມກະດຳື້ ງຂອງນຳື້ ໄດຕ້ື ຳມຊະນດິ ແອນໄອອອນທ່ ມີ ຢີ ່ ູເປັນ 2 ປະເພດ ຄ 1. ນຳື້ ກະດຳ້ື ງຊ່ ວຄຳວ ເປັນຄວຳມກະດຳ້ື ງທ່ ເີ ກດີ ເນ່ ອງຈຳກໃນນຳື້ ມີ HCO3- ຂອງໂລຫະ Ca2+ , Mg2+ ກຳຈດັ ອອກໄດໂ້ື ດຍຂະບວນກຳນຕມ້ື ຊ່ ງຶ ເປັນຂະບວນກຳນປີນ້ື ກບັ ໄດດ້ື ່ ງັ ນີື້ Ca2+ + 2HCO3-  CaCO3(s) + H2O ແລະ ເກດີ ເປັນຕະກຣນັ ສຂີ ຳວຂອງ CaCO3 2. ນຳ້ື ກະດຳ້ື ງຖຳວອນ ເປັນຄວຳມກະດຳື້ ງທ່ ເີ ກດີ ເນ່ ອງຈຳກໃນນຳ້ື ມີ SO42-, Cl- ຫຼ NO3- ຂອງໂລຫະ Ca2+ , Mg2+ ລະລຳຍຢ່ ູ ຊ່ ງຶ ຈະບ່ ສຳມຳດກຳຈດັ ອອກໄດໂື້ ດຍກຳນຕມ້ື ຈະຕອ້ື ງອຳໄສທຳດເຄມີ ເກນທ່ ໃີ ຊບ້ື ອກຄວຳມກະດຳື້ ງຂອງນຳື້ ມດີ ່ ງັ ນີື້ ຊ່ ວງຄວຳມກະດຳື້ ງ (ppm CaCO3) ສະພຳບຄວຳມກະດຳ້ື ງ 0-50 ນຳ້ື ອ່ ອນ 51-100 ນຳ້ື ຄ່ ອນຂຳື້ ງອ່ ອນ 101-150 ນຳ້ື ກະດຳ້ື ງເລກັ ນອື້ ຍ 151-200 ນຳື້ ກະດຳື້ ງປຳນກຳງ 201-300 ນຳ້ື ກະດຳ້ື ງ ຫຼຳຍກວ່ ຳ 300 ນຳ້ື ກະດຳ້ື ງຫຳຼ ຍ VIII . ທຳດປະສມອງຄະທຳດໃນນຳ້ື ທຳມະຊຳດ ທຳດອງຄະທຳດສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະເປັນທຳດທ່ໄີ ດຈື້ ຳກຂະບວນກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍຂອງພດ ແລະ ສດັ ທ່ ຕີ ຳຍລງ ຊ່ ງຶ ໄດແື້ ກ່ ອຳຊດິ ອະມໂິ ນ ແລະ ໂມໂນແຊກຄຳໄຣດຊ໌ ່ ງຶ ເປັນໂມເລກຸນທ່ ມີ ຂີ ະໜຳດນອ້ື ຍເປັນສ່ ວນໃຫຍ່ ທ່ ມີ ເີ ປັນ ສ່ ວນນອື້ ຍຄ ອຳຊດິ ໄຂມນັ , ໄຂມນັ , ຮໂີ ດຣຄຳຣບ໌ ອນ ແລະ ທຳດອ່ ນໆ. ໃນຊຳກພດ ແລະ ສດັ ທ່ ຕີ ຳຍ ແລະ ຢ່ ູໃນນຳື້ ຈະພບວ່ ຳມທີ ຳດທ່ ຢີ ່ ູໃນຕວໃນນຳື້ ເນ່ ອງຈຳກຍຳກແກ່ ກຳນຍ່ ອຍ ສະລຳຍອນັ ໄດແ້ື ກ່ ກ່ ຸມໂປຣລແີ ຊກຄຳໄຣດ໌ (ເຊລລູໂລສ) ໂປຣຕນີ ແລະ ໂປຣລເີ ປບໄຕດ໌ IX. ທຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນ ທຳດນໂີ ຕຣແຊນເປັນທຳດທ່ ໃີ ຊໃື້ ນກຳນຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂອງສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ໂດຍສະເພຳະໃນຂະບວນກຳນບຳ ບດັ ນຳ້ື ເສຍໂດຍວທິ ທີ ຳງຊວີ ະພຳບຈຳເປັນຈະຕອ້ື ງມທີ ຳດນໂີ ຕຣແຊນ ຫຼຳຍພທ່ ໃີ ຫແື້ ບກທເີ ຣຍຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕໄດື້ ໂດຍປະລມິ ຳນທ່ ມີ ຂີ ອງນໂີ ຕຣແຊນ ຈະມຄີ ວຳມສຳພນັ ກບັ ຄ່ ຳອ່ ນດ່ ງັ ນຄີ້ື BOD: N: P=100:5:1 ຫຼ COD : N: P = 150: 5: 1 ຖຳື້ ນໂີ ຕຣແຊນຫຼຳຍເກນີ ໄປກຈະເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ບນັ ຫຳກຳນເຕບີ ໂຕຂອງສຳຫ່ ຼຳຍທ່ ຫີ ຼຳຍໄປ (Algae bloom) ຈ່ ງຶ ຈຳເປັນຈະຕອື້ ງຄວບຄຸມໃຫໄື້ ດ້ື ອດັ ຕຳສ່ ວນທ່ ເີ ໝຳະສມ ທຳດປະກອບນໂີ ຕຣແຊນໃນແຫ່ ຼງນຳື້ ແບ່ ງໄດື້ ເປັນ2 ປະເພດໃຫຍ່ ໆ ຄ: 1. ທຳດປະສມອງຄະທຳດໃນນໂີ ຕຣແຊນປະເພດທ່ ລີ ະລຳຍນຳື້ ໄດໄ້ື ດແື້ ກ່ ອຳຊດິ ອະມໂິ ນ ແລະ ຍູເຣຍ 109 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 2. ທຳດປະສມອະນງຄະທຳດໃນນໂີ ຕຣແຊນໄດແ້ື ກ່ NH3 , NH4+, NO2-ແລະ NO3- ໂດຍທຳດທງັ ສອງປະເພດນີ້ື ເມ່ ອຢ່ ູໃນນຳື້ ຈະມຄີ ວຳມສຳພນັ ຕ່ ກນັ ດ່ ງັ ສະຫຸຼບ ໃນຮູບທ່ ີ 4 ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອອກຊເິ ດຊນັ ຂອງທຳດອງ ຄະທຳດໃນນໂີ ຕຣແຊນໄປເປັນເກອນໂີ ຕຣແຊນຈະເອນີື້ ວ່ ຳ ໄນຕຣຟິ ິເຄຊນັ (Nitrification) ສ່ ວນດໄີ ນຕຣຟິ ິເຄຊນັ (Denitrification) ຈະເກດີ ໃນທຳງກບັ ກນັ ແລະໃນທ່ ສີ ຸດ ທຳດອງຄະທຳດນໂີ ຕຣແຊນ ແລະ ແອມໂມນຽມຈະ ຖກປ່ ຽນເປັນນຕີ ຣດັ (NO3-)ທງັ ໝດ. ຮູບທີ 4 ຮູບແບບກຳນປ່ ຽນແປງນໂີ ຕຣແຊນໃນລະບບແຫ່ ງຼ ນຳື້ ທ່ ວໄປ. X. ຈລຸ ນິ ຊໃີ ນນຳ້ື (Microorganisms in water) ຈລຸ ນິ ຊເີ ປັນກ່ ຸມຂອງຊ່ ງຶ ປະກອບດວື້ ຍເຊລລນ໌ ອ້ື ຍໆ ໂດຍຈະເບ່ ງິ ເຫນັ ໄດໂື້ ດຍກອ້ື ງຈລຸ ະທດັ , ກ່ ຸມຈລຸ ນິ ຊີ ໃນນຳື້ ມທີ ງັ ສດັ ພດ ແລະ ພວກໂປຣທສິ ຕຳ ຊ່ ງຶ ປະກອບດວື້ ຍແບກັ ທເີ ຣຍ (Bacteria), ສຳຫ່ ຼຳຍ (Algae) ຟັງໄຈ (Fungi) ແລະໂປຣໂຕຊວ (Protozoa) ໃນທ່ ນີ ຈີື້ ະເວຳື້ ສະເພຳະ ແບກັ ທເີ ຣຍ, ສຳຫ່ ຳຼ ຍ ແລະ ຟັງໄຈ ຊ່ ງຶ ມບີ ດບຳດ ສຳຄນັ ໃນເລ່ ອງຂອງນຳ້ື ຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດ.  ແບກັ ທເີ ຣຍ ແບກັ ທເີ ຣຍແບ່ ງຕຳມຄວຳມຕອື້ ງກຳນອກຊແີ ຊນແບ່ ງໄດເື້ ປັນ 5 ປະເພດ ຄ 1. Aerobic bacteria ເປັນພວກທ່ ຕີ ອ້ື ງໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນໃນກຳນຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕ 2. Anaerobic bacteria ເປັນພວກທ່ ຈີ ະເລນີ ເຕບີ ໂຕໃນທ່ ບີ ່ ມອີ ກຊແີ ຊນໂດຍອອີ ງນຕີ ຣດັ ແລະ ອອີ ງ ຊຸນຟັດແທນກຳນໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນ 3. Facultative bacteria:ເປັນແບກັ ທເີ ຣຍທ່ ສີ ຳມຳດດຳລງຊວີ ດິ ຢ່ ູໄດທື້ ງັ ແບບbacteria ແລະana- erobicຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນອດິ ສະຫະຼ ຫຼ DO 4. Micoaerophiles ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕໄດໃື້ ນບລເິ ວນທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນນອື້ ຍໆ ແຕ່ ບ່ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕເລຍີ ໃນທບ່ ອນທ່ ບີ ່ ມອີ ກຊແີ ຊນ 5. Aerotolerant anaerobic bacteria ເປັນແບກທເີ ຣຍທ່ ບີ ່ ສຳມຳດໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນຊ່ ວຍໃນກຳນ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕ 110 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2  ສຳຫ່ ຳຼ ຍ ມສີ ູດເຄມຢີ ່ ຳງງ່ຳຍ C5H8O2N ເປັນປະເພດເຊລລດ໌ ຽວ ແລະ ຫຼຳຍເຊລລໃ໌ ຫອື້ ກຊແີ ຊນໃນລະບບທ່ ມີ ີ ກຳນບຳບດັ ນຳ້ື ເສຍໂດຍອຳໄສອກຊແີ ຊນ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຊວີ ະເຄມທີ ່ ເີ ກດີ ຈຳກສຳຫ່ ຼຳຍມດີ ່ ງັ ນີື້ ແສງແດດ ກຳງເວນັ NH3 + 5.7 CO2 + 12.5 H2O → C5.7H8.8O2.3N + 6.25 O2 + 9.1 H2O ກຳງຄນ C5.7H8.8O2.3N + 6.25 O2  5.7 CO2 + NH3 + 3.4 H2O  ຟັງໄຈ ຊ່ ວຍບຳບດັ ນຳີື້ ເສຍໄດຄື້ ແບກັ ທເີ ຣຍແຕ່ ຍ່ ອຍສະລຳຍສະເພຳະທຳດອງຄະທຳດທ່ ຕີ ຳຍແລວື້ ມຫີ ຼຳຍເຊລລຊ໌ ່ ງຶ ບ່ ມີ ກຳນສງັ ເຄຳະແສງ ຂະໜຳດໃຫຍ່ ກວ່ ຳແບກັ ທເີ ຣຍຈະເລນີ ເຕບີ ໃຫຍ່ໄດໃື້ ນບ່ ອນທ່ ມີ ອີ ຳຫຳນນອ້ື ຍ,ພເີ ອສ ແລະຄວຳມ ຊ່ ຸມຕ່ ຳ XI. ທຳດມນພດິ ທຳງນຳື້ (Water pollutants) ຊະນດິ ຂອງທຳດມນລະພດິ ທຳງນຳ້ື ແບ່ ງໄດເ້ື ປັນຫຳຼ ຍແບບໃນນຈີ້ື ະແບ່ ງເປັນ 10 ຊະນດິ ດ່ ງັ ນີ້ື 1. ທຳດທ່ ໃີ ຊອື້ ກຊແີ ຊນໃນນຳື້ 2. ເຊອື້ ໂລກ 3. ດນິ ຜກຶ 4. ທຳດອຳຫຳນຂອງພດ 5. ພຊີ ບີ ີ ແລະ ໄດອອກຊນີ 6. ສະບ່ ູ ແລະ ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນ 7. ນຳື້ ມນັ 8. ທຳດອະນງຄະທຳດ ແລະ ແຮ່ ທຳດ 9. ທຳດກຳຈດັ ສດັ ຕູພດ ແລະ ສດັ 10. ທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ ແລະ ຄວຳມຮອ້ື ນ 11.1 ທຳດທ່ ໃີ ຊອື້ ກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື (Oxygen demand Substances is water)  ຄວຳມຕອ້ື ງກຳນອອກ®ເຈນ (Oxygen demand) ທຳດປະສມທ່ ປີ ນເປອື້ ນມຳກບັ ນຳື້ ມທີ ງັ ສຳນທຳດອງຄະທຳດ ແລະ ທຳດອະນງຄະທຳດ ທ່ ບີ ່ ໝນັ້ື ຄງຈ່ ງຶ ຕອ້ື ງ ອຳໄສ ຫຼ ໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນໃນແຫ່ ຼງນຳື້ ເພ່ ອໃຫທ້ື ຳດເຫ່ ຼຳນກີື້ ຳຍເປັນ ທຳດທ່ ຢີ ່ ູຕ່ ຫຼ ໝນັື້ ຄງຫຼຳຍຂນຶື້ . ສ່ ງິ ປນເປອື້ ນທ່ ີ ຕອ້ື ງໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນໃນນຳື້ ແບ່ ງໄດເື້ ປັນ 3 ປະເພດໃຫຍ່ ໆ ຄ: 1. ທຳດອງຄະທຳດກຳກບອນ ໄດແ້ື ກ່ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ, ໂປຣຕນີ ,ນຳ້ື ມນັ ແລະ ໄຂມນັ ຊ່ ງຶ ສຳມຳດຖກ ຍ່ ອຍສະລຳຍໄດທື້ ຳງຊວີ ະພຳບ ແລະ ໃຊອື້ ກຊແີ ຊນດ່ ງັ ສມຜນ ກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍທ່ ຂີ ຽນທ່ ວໆໄປຂອງທຳດປະສມ ຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ.  CH2O  O2 microogansiCO2  H2O ໂດຍພບວ່ ຳຄຳຣໂ໌ ບໄຮເດຣດ ແລະ ໂປຣຕນີ ນຈີື້ ະຖກຍ່ ອຍສະລຳຍໄດໄ້ື ວກວ່ ຳພວກນຳື້ ມນັ ແລະ ໄຂມນັ ທຳດອງຄະທຳດກຳກບອນທ່ ປີ ນເປອ້ື ນທ່ ວໆໄປນນັື້ ມຳຈຳກພດ ຫຼ ສດັ ທ່ ຕີ ຳຍ ແລະ ສະລຳຍເປັນຊຳກພດ ແລະ ສດັ (detritus) ໃນແຫ່ ຼງນຳື້ ຊ່ ງຶ ຕອື້ ງກຳນອກຊແີ ຊນໃນກຳນສະລຳຍຕວດ່ ງັ ສມຜນ. 2. ທຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນ ໃນແຫ່ ຼງນຳ້ື ຈະມທີ ຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນທງັ ເປັນທຳດອງຄະທຳດໄດແື້ ກ່ ໂປຣ ຕນີ ແລະ ທຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນ ທ່ ເີ ປັນທຳດອະນງຄະທຳດຊ່ ງຶ ມໃີ ນແຫ່ ຼງນຳື້ ໄດແ້ື ກ່ ນຕີ ຣດັ ( NO3-) ນຕີ ຣີດ( NO2-) ແລະ ແອມໂມນຽມ (NH3) ໂດຍພບວ່ ຳໃນສະພຳບຂອງນຳ້ື ທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນລະລຳຍຢ່ ູຫຼຳຍ, ແອມໂມນຽມ ຈະໃຊອື້ ກຊແີ ຊນໃນແຫ່ ງຼ ນຳື້ ເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອກຊເິ ດຊນັ ໄດໃື້ ນສະພຳວະທ່ ມີ ໄີ ນຕຣໄິ ຟອງິ ແບກັ ທເີ ຣຍ (nitrifying 111 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 bacteria ) ກຳຍເປັນທຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນນຕີ ຣດັ ອອີ ງ ນຍິ ມເອນີ້ື ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳນວີ້ື ່ ຳ Nitrification ຊ່ ງຶ ເກດີ ດ່ ງັ ນີື້ NH3  N  O2 bacteria  NO2  N  O2 bacteria  NO3  N ທຳດປະສມນໂີ ຕຣແຊນແອມໂມນຽມໃນແຫ່ ຼງນຳ້ື ຈະຢ່ ູຮູບແອມໂມນຽມຮດີ ດກຊດິ (NH4OH) ພບວ່ ຳ ສ່ ວນໜ່ ງຶ ທ່ ພີ ບໃນແຫ່ ງຼ ນຳ້ື ຄໄດຈ້ື ຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກຳນໄຮໂດຣໄລຊສິ ຂອງທຳດປະສມໂປຣຕນີ ທ່ ມີ ໃີ ນຊຳກພດ ແລະ ສດັ ທ່ ຕີ ຳຍ ໃນນຳື້ ກຳຍເປັນອຳຊດິ ອະມໂິ ນ (amino acid ) ແລະ ສະລຳຍຕວເປັນທຳດປະສມແອມໂມນຽມຮດີ ດກຊດິ ສະຫຸບຼ ໄດດ້ື ່ ງັ ນ:ີື້ ໂປຣຕນີ  ອຳຊດິ ອຳມໂີ ນ  ແອມໂມນຽມຮດີ ດກຊດິ 3. ທຳດອະນງຄະທຳດໃນແຫ່ ຼງນຳື້ ທ່ ຢີ ່ ູໃນຮູບທ່ ຈີ ະສຳມຳດຖກອອກຊໄີ ດຊໄ໌ ດງ້ື ່ ຳຍເຊ່ ນັ : ເຫຼກັ (Fe2+) ແລະ ຊຸນຟິດ (SO32-) ຊ່ ງຶ ຈະໃຊອື້ ກຊແີ ຊນໃນແຫ່ ງຼ ນຳ້ື ໂດຍປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອກຊເິ ດຊນັ ດ່ ງັ ນີື້ Fe2+ + O2 + 10H2O  4 Fe(OH)2 + BH+ 2SO32- + O2  2SO42- ໃນກລະນນີ ຈີ້ື ະເກີດສະເພຳະໃນເງ່ອນໄຂທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນພຽງພ ແລະ ມຈີ ລຸ ນິ ຊທີ ່ ເີ ໝຳະສມທ່ ີ ເອນີື້ ວ່ ຳສະ ພຳວະທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນ (Aerobic conditions) ອດິ ທພິ ນຂອງທຳດເຄມໃີ ນແຫ່ ຼງນຳື້ ໂດຍສະເພຳະ 3 ປະເພດທຳອດິ ມຜີ ນຕ່ ກຳນຫຸຼດລງ ຂອງອຊແີ ຊນໃນ ແຫ່ ຼງນຳ້ື ໂດຍກງ ດ່ ງັ ສະຫຸຼບໃນຮູບທີ 5 ຮູບທ່ ີ 5 ກຳນປ່ ຽນຮູບຂອງອກຊແີ ຊນໃນແຫ່ ຼງນຳ້ື ໃນສະພຳວະທ່ ບີ ່ ມອີ ກຊແີ ຊນລະລຳຍໃນນຳື້ ຕວຢ່ ຳງທ່ ຊີ ດັ ເຈນເຊ່ ນັ ທ່ ີໃຕທື້ ອ້ື ງທະເລສຳບເລກິ ກຈະເປັນ ສະພຳວະທ່ ີ ເອນີື້ ວ່ ຳ ຂຳດອກຊແີ ຊນ (Anaerobic conditions) ຖຳ້ື ມທີ ຳດອງຄະທຳດທ່ ລີ ະລຳຍລງສ່ ູແຫ່ ຼງນຳ້ື ແບກັ ທເີ ຣຍທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນເງ່ອນໄຂນກີື້ ຈະປ່ ຽນທຳດອງຄະທຳດເປັນດອີ ກຊດິ ກຳກບອນ ແລະ ໃນທ່ ສີ ຸດຈະຖກປ່ ຽນເປັນ ເມຕຳນດ່ ງັ ສມຜນ. 2CH2O ແ→ບກັ ທເີ ຣຍ CH4 + CO2 ເນ່ ອງຈຳກເມຕຳນບ່ ລະລຳຍນຳື້ ຈ່ ງຶ ກລຍເປັນຟອກຳສ ແລວື້ ລະເຫຍີ ເປັນອຳຍເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ກ່ ນິ ເໝນັ ທ່ ເີ ອນີື້ ວ່ ຳ ພຳວະກຳນເນ່ ຳເສຍຂອງນຳ້ື ນນັ້ື ເອງ. ປກກະຕແິ ລວື້ ໃນທອ້ື ງນຳື້ ຂອງທະເລສຳບຈະພບວ່ ຳໃນລະດຮູ ອ້ື ນນຳ້ື ຈະຢ່ ູໃນເງ່ອນໄຂທ່ ເີ ປັນທງັ ແບບມແີ ລະ ຂຳດອກຊແີ ຊນ ຄນຳື້ ຊນັື້ ເທງິ ຈະອ່ ຸນກວ່ ຳ ແລະ ມອີ ກຊແີ ຊນຫຼຳຍກວ່ ຳຈ່ ງຶ ເປັນແບບ ມອີ ກຊແີ ຊນ ສ່ ວນຊນັື້ ລ່ ຸມຈະ ເຢັນກວ່ ຳ ແລະ ມອີ ກຊແີ ຊນນອ້ື ຍຈ່ ງຶ ເປັນສະພຳບຂຳດອອກຊເິ ຈນ ຊ່ ງຶ ພບວ່ ຳນອກຈຳກຈະໃຫທ້ື ຳດມກີ ່ ນິ ດ່ ງັ ເມຕຳນ ແລວ້ື ຍງັ ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ທຳດໃນແບບອ່ ນໆ ສະຫຸບຼ ປຽບທຽບຮູບແບບນຳື້ ທ່ ຢີ ່ ູໃນສະພຳວະທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນໄດດ້ື ່ ງັ ນ:ີື້ 112 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ຊະນດິ ຂອງທຳດ ພຳວະມອີ ກຊແີ ຊນ (ຮູບອອກຊໄີ ດຊ)໌ ພຳວະທ່ ບີ ່ ມອີ ກຊແີ ຊນ (ຮູບຣດີ ວິ ຊ)໌ ທຳດກຳກບອນ CO2, H2CO3, HCO3- CH4 ທຳດມຳດ SO42- H2S ທຳດນໂີ ຕຣແຊນ NO3- NH3, NH4+ ທຳດເຫກຼັ Fe(OH)3 Fe2+(aq) BOD (Biochemical oxygen demand) ຄປະລມິ ຳນຂອງອກຊແີ ຊນທ່ ແີ ບກທເີ ຣຍໃຊຍື້ ່ ອຍສະ ເພຳະທຳດອງຄະທຳດທ່ ຍີ ່ ອຍສະລຳຍໄດພື້ ຳຍໃຕສື້ ະພຳວະທ່ ມີ ອີ ກຊແີ ຊນ ໂດຍທ່ ວໄປຈະໃຊເ້ື ປັນຕວວດັ ຄວຳມເປິ ເປອ້ື ນຂອງແຫ່ ງຼ ນຳ້ື . ຈຳກກຳນທດລອງຫຳປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນທ່ ນີ ຳື້ ເສຍໃຊໃ້ື ນກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍ ທຳດອງຄະທຳດ ທ່ ອີ ຸນຫະພູມ 20 0C 5 ມ ້ື ຫຼ ຂຽນຄວຳມສຳພນັ ໄດວື້ ່ ຳg BOD520 = DO0 – DO5 BOD520 ຄ່ ຳກຳນໃຊອື້ ກຊແີ ຊນໃນກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍທຳດອງຄະທຳດ ໂດຍແບກັ ທເີ ຣຍທ່ ອີ ຸນຫະພູມ 20 0C ເປັນເວລຳ 5 ວນັ DO0 ຄ່ ຳປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື ເມ່ ອເລ່ ມີ ຕນ້ື DO5 ຄ່ ຳປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື ເມ່ ອຜ່ ຳນໄປ 5 ວນັ ຖຳື້ ຄ່ ຳ BOD ນຕີື້ ່ ຳນຳື້ ທ່ ວີ ດັ ຈະເປັນນຳື້ ສະອຳດ ແຕ່ ຖຳ້ື ຄ່ ຳ BOD ສູງສະແດງວ່ ຳເປັນນຳ້ື ທ່ ເີ ປິເປອື້ ນຄ່ ຳນຳື້ ດີ ທ່ ວໄປ BOD ປະມຳນ 1 ppm ສ່ ວນນຳ້ື ບລໂິ ພກ BOD ປະມຳນ 3 ppm ສ່ ວນນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳ ຫະກຳຈະກຳນດໃຫມື້ ຄີ ່ ຳບ່ ຫຼຳຍກວ່ ຳ 20 ppm. ໃນແຫ່ ຼງນຳ້ື ທ່ ວໆໄປ ຈະສກຶ ສຳກຳນຫຸດຼ ລງຂອງອກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື (Deoxygenation) ໄດເື້ ມ່ ອມກີ ຳນຕ່ ມ ທຳດຊະນດິ ທ່ ຕີ ອື້ ງໃຊອື້ ກຊແີ ຊນ ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ເປັນເສນັື້ ສະແດງ ທ່ ເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ Oxygen sag curve ດ່ ງັ ຮູບທີ 6 ຊ່ ງຶ ພຳຍຫງຼັ ຈຳກທ່ ມີ ກີ ຳນປນເປອ້ື ນແລວື້ ຄ່ ຳນຳື້ ຈະແບ່ ງເປັນຕຳມເວລຳ ຫຼ ໄລຍະທຳງໄດື້ ເປນ 5 ໄລຍະຄ: ໄລຍະທຳອດິ ປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນທ່ ລີ ະລຳຍໃນນຳ້ື (Dissolved O2, DO)ຈະມຄີ ່ ຳສູງ ແລະ ຄງທເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ Clean zone ໄລຍະທສີ ອງ ທຳດເລ່ ມີ ມກີ ຳນໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນໃນຂະບວນກຳນອອກຊເິ ດຊນັ ເຮດັ ໃຫຄື້ ່ ຳ DO ເລ່ ມີ ຫຸຼດລງ ເນ່ ອງຈຳກບ່ ສຳມຳດຮບັ ອກຊແີ ຊນໃໝ່ ໄດ້ື ເອນີ້ື ໄລຍະະນວີື້ ່ ຳ Decomposition zone ໄລຍະທສີ ຳມ ເອນີ້ື ວ່ ຳ Septic zone ແບກັ ທເີ ຣຍຈະສູງ ແລະ ລະດບັ ຄ່ ຳ DO ຈະຕ່ ຳຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດ ແລະສ ທຳດທ່ ຖີ ກອອກຊໄິ ດຊກ໌ ຈະຖກຍ່ ອຍໝດໄປ. ໄລຍະທສີ ່ ີ Recovery zone ປະລມິ ຳນ DO ເລ່ ມີ ເພ່ ມີ ຂນຶ້ື ແບກັ ທເີ ຣຍເລ່ ມີ ເຮດັ ວຽກນອ້ື ຍລງ ໄລຍະທຫີ ຳື້ Clean zone ເປັນກຳນເພ່ ມີ ຂອງ DO ພດັ ເທ່ ຳກບັ ຕອນເລ່ ມີ ຕນ້ື ອກີ . 113 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຮູບທີ 6 Oxygen sag curve resulting from the addition of oxidizable pollutant COD (Chemical Oxygen demand ) ຄຄ່ ຳທ່ ໃີ ຊວ້ື ດັ ຄວຳມເປິເປອ້ື ນຂອງນຳື້ ໂດຍບອກເປັນປະ ລມິ ຳນອກຊແີ ຊນທງັ ໝດທ່ ຕີ ອື້ ງກຳນ ເພ່ ອໃຊໃື້ ນກຳນອອກຊໄິ ດຊທ໌ ຳດອງຄະທຳດຢ່ ູໃນນຳ້ື ໃຫື້ ກຳຍເປັນນຳື້ ແລະດີ ອກຊດິ ກຳກບອນ ໂດຍອຳໄສຫຼກັ ກຳນທ່ ວີ ່ ຳທຳດອງຄະທຳດເກອບທງັ ໝດສຳມຳດ ທ່ ຈີ ະຖກອອກຊໄິ ດຊໄ໌ ດໂ້ື ດຍຕວ ອອກຊໄິ ດຊຢ໌ ່ ຳງແຮງພຳຍໃຕສ້ື ະພຳວະທ່ ເີ ປັນອຳຊດິ ພອ້ື ມທງັ ພວກອຳຊດິ ອຳມໂິ ນຈະຖກປ່ ຽນແອມໂມນຽມນໂີ ຕຣ ແຊນ ແລະ ທຳດອງຄະທຳດນໂີ ຕຣແຊນຈະຖກປ່ ຽນເປັນນຕີ ຣດັ . ຫຼກັ ກຳນຊອກຫຳຄ່ ຳ COD ຈະຄກບັ BOD ຕ່ ຳງບ່ ອນວ່ ຳກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍສຳນກລະນີ BODຈະໃຊື້ ແບກັ ທເີ ຣຍຊ່ ງຶ ໃຊເື້ ວລຳ 5 ມ ື້ ອຸນຫະພູມ 200 C ສ່ ວນ COD ຈະໃຊຕື້ ວອອກຊໄິ ດຊທ໌ ່ ແີ ຮງໃນສະພຳວະທ່ ີ ເປັນອຳຊດິ ແລະ ໃຊເື້ ວລຳນອື້ ຍກວ່ ຳ ຄນອ້ື ຍກວ່ ຳ 3 ຊ່ ວໂມງ ດ່ ງັ ສມຜນ Organic C + Chemical oxidizing agent H2O CO2 + H2O + Reduced Oxidisinf ປກກະຕແິ ລວື້ ຄ່ ຳ COD ຈະມຄີ ່ ຳຫຳຼ ຍກວ່ ຳ BOD ສະເໝີ ເນ່ ອງຈຳກກຳນວເິ ຄຳະແບບ COD ທຳດອງ ຄະທຳດກຳກບອນຈະຖກປ່ ຽນໂດຍບ່ ຕອ້ື ງອຳໄສກຳນດູດຊມຶ ທຳງຊວີ ະ ຊ່ ງຶ ໃຊເ້ື ວລຳ ແລະ ເງ່ອນໄຂຫຼຳຍກວ່ ຳໃນກຳນ ວດັ ຄ່ ຳຄວຳມເປິເປອື້ ນຂອງນຳ້ື ຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ຈະໃຊຂ້ື ມື້ ນູ ຂອງ COD ເປັນສ່ ວນຫຼຳຍ ເນ່ ອງຈຳກກະທຳ ໄດວ້ື ່ ອງໄວ ແລະ ຄ່ ຳທ່ ໄີ ດໜື້ ຳື້ ເຊ່ ອຖຫຼຳຍກວ່ ຳ ແຕ່ ຂເ້ື ສຍຄບ່ ສຳມຳດໃຊແ້ື ຍກຄ່ ຳທຳດອງຄະທຳດທ່ ຖີ ກອອກຊໄິ ດຊ໌ ທຳງຊວີ ະໄດ້ື ແນວໃດກຕຳມ ຂມ້ື ູນ COD ອຳດຈະໃຊບ້ື ອກຄ່ ຳ BOD ໄດຢ້ື ່ ຳງບ່ ຊດັ ເຈນປຳນໃດ ຈຳກກຳນພລອັ ດ ກຣຳຟລະຫວ່ ຳງ COD ແລະ BOD ເພ່ ອຊອກຫຳຄວຳມສຳພນັ ຂອງຄ່ ຳທງັ ສອງ. 11.2 ເຊອື້ ໂລກ (Disease) ຄພວກເຊອ້ື ພະຍຳດຊ່ ງຶ ເປັນກຳນວເິ ຄຳະທຳງຊວີ ະວທິ ະຍຳໄດແື້ ກ່ 1. Colifrom ເປັນຕວຊທີ້ື ່ ຈີ ະບອກໄດວ້ື ່ ຳ ນຳື້ ມກີ ຳນປນເປອ້ື ນຂອງອຳຈມ ຫຼ ບ່ (ໂດຍກຳນກວດເຊກັ E.Coli) 2. Pathagenic Bacteria ຄພວກທ່ ເີ ຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ພະຍຳດຊ່ ງຶ ມໃີ ນນຳື້ ເສຍໄດແື້ ກ່ Salmonella typhi ຊ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ພະຍຳດໄທຟອຍດ໌ Shigella ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ພະຍຳດບດິ , ກຳນກວດສອບເຮດັ ໄດຫື້ ຍຸງື້ ຍຳກ ເນ່ ອງຈຳກມຊີ ວີ ດິ ສນັ້ື ແລະ ມສີ ະປອຣ໌ ຖຳື້ ກວດສອບບ່ ພບໃນເທ່ ອທຳອດິ ຄວນກຖມິ້ື ໄວ້ື ແລະ ກວດສອບຕ່ ພຳຍ ຫຼງັ . 11.3 ດນິ ຜກຶ (Sediment) ບ່ ໄດເ້ື ກດີ ພດິ ແບບໂລຫະໜກັ ຫຼ ຢຳຂຳ້ື ແມງໄມ ື້ ແຕ່ ເກດີ ຜນກະທບຕ່ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມໃນແງ່ ຄຸນນະພຳບຊວີ ດິ ຂອງຄນ ແລ ະສດັ 114 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2  ກດິ ຈະກຳມະນຸດທ່ ກີ ່ ໃຫເື້ ກດີ ໄດແ້ື ກ່ 1. ກຳນພດັ ທະນຳດຳື້ ນກຳນກະສກິ ຳ 2. ກຳນສຳື້ ງຖະໜນຫນທຳງ ແລະ ສ່ ງິ ກ່ ສຳື້ ງ 3. ກຳນເຮດັ ເໝອງເປີດ  ຈຳກທຳມະຊຳດຈະເກດີ ໄດຈື້ ຳກກຳນຫຸຍຼ ຫຽ້ື ນທ່ ເີ ກດິ ຂນື້ ຕຳມທຳມະຊຳດ *ຜນກະທບ 1. ເຮດັ ໃຫແ້ື ຫ່ ຼງນຳ້ື ເກດີ ຄວຳມຕນ້ື ເຂນີ 2. ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ອນັ ຕະລຳຍຕ່ ສດັ ນຳ້ື ໃນແງ່ກຳນທຳລຳຍແຫ່ ງຼ ອຳຫຳນ ແລະ ບ່ ອນຟັກໄຂ່ 3. ເຮດັ ໃຫນື້ ຳ້ື ເກດີ ນຳື້ ຂ່ ຸນ ຕອື້ ງເສຍຄ່ ຳໃຊຈື້ ່ ຳຍໃນກຳນບຳບດັ ນຳື້ 4. ແສງສະຫວ່ ຳງທ່ ຈີ ະສ່ ອງລງນຳື້ ເຮດັ ໃຫພື້ ດສງັ ເຄຳະແສງໄດນື້ ອື້ ຍລງ ແລະ ມຜີ ນຕ່ ປະລມິ ຳນອກຊແີ ຊນ 5. ມຜີ ນຕ່ ກຳນຊອກຫຳອຳຫຳນຂອງສດັ ນຳ້ື ເນ່ ອງຈຳກເບ່ ງິ ບ່ ເຫນັ 11.4 ທຳດອຳຫຳນຂອງພດ (Plant Nutrients) ທຳດອຳຫຳນຫກຼັ ທ່ ສີ ຳຄນັ ທ່ ພີ ດນຳ້ື ຈະຕອື້ ງໃຊໃື້ ນຂະບວນກຳນສງັ ເຄຳະແສງຄ CO2 + H2O + PO43- + NO3-  Carbohydrate + protein + O2 ນອກຈຳກນພີື້ ດຍງັ ຕອື້ ງກຳນທຳດອຳຫຳນອ່ ນໆ ອກີ ໄດແ້ື ກ່ K, Ca, Mg, S, P, N, C ແຕ່ ໃນແງ່ທ່ ີ ກ່ ຽວຂອ້ື ງກບັ ທຳດພດິ ທຳງນຳື້ ຈະສນໃຈ ນໂີ ຕຣແຊນ (N) ແລະ ຟດສະຟ (P) ເນ່ ອງຈຳກສຳມຳດເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ສະ ພຳວະທ່ ເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ Eutrophication ຊ່ ງຶ ເປັນສະພຳວະທ່ ມີ ທີ ຳດອຳຫຳນໃນນຳື້ ໂດຍສະເພຳະ PO43- ແລະ NO3- ເພ່ ມີ ຫຳຼ ຍເຮດັ ໃຫພ້ື ດນຳື້ ເຊ່ ນັ : ຈອກ, ແໜ, ສຳຫ່ ຼຳຍ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕໄດໄ້ື ວຫຼຳຍປກຄຸມໜຳື້ ນຳ້ື ຢ່ ຳງວ່ ອງໄວ ເກດີ ຜນຕ່ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມໃນແງ່ ຂອງກຳນຫຸຼດລງຂອງ O2 ຈຳກອຳກຳດ ເນ່ ອງຈຳກຄຸມໜຳ້ື ນຳ້ື ຈ່ ງຶ ເພ່ ມີ ກຳນໃຊື້ O2 ໃນ ແຫ່ ງຼ ນຳ້ື ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ພຳວະກຳນຂຳດ O2 ໃນແຫ່ ງຼ ນຳື້ ຂດັ ຂວຳງກຳນສນັ ຈອນ ແລະ ອ່ ນໆ. ກລະນຟີ ດສະຟນນັື້ ຈະສຳມຳດຄວບຄຸມປະລມິ ຳນງ່ຳຍກວ່ ຳນໂີ ຕຣແຊນເນ່ ອງຈຳກສ່ ວນໃຫຍ່ ມຳຈຳກບຳື້ ນ ເຮອນ ຫຼ ໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ(ເຊ່ ນັ ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນ) ຊ່ ງຶ ເປັນແບບຈດຸ (Point sources) ແຕ່ ນໂີ ຕຣແຊນ ແຫ່ ຼງໃຫຍ່ ຈະມຳຈຳກຟຳມລຽ້ື ງສດັ , ປຸ໋ ຍ, ນຳ້ື ລຳື້ ງຈຳກຂະບວນກຳນຜະລດິ ນມຊ່ ງຶ ມແີ ຫ່ ຼງປ່ ອຍແບບບ່ ເປັນຈດຸ (nonpoint sources) ຈ່ ງຶ ຄວບຄຸມໄດຍື້ ຳກກວ່ ຳ ທຳດປະສມຟດສະຟເຂຳ້ື ປນໃນນຳ້ື ທຳມະຊຳດ ແລະ ນຳື້ ເປອ້ື ນໄດຈ້ື ຳກ: 1. domestic sewage ໄດແ້ື ກ່ ຈຳກບຳ້ື ນເຮອນ ຊ່ ງຶ ມກີ ຳນໃຊສື້ ະບ່ ູຝ່ ຸ ນ (ໃນຮູບຟດສະຟັດ ຫຼ ໂປຣລີ ຟດສະຟັດ) 2. industrial sewage ໄດແື້ ກ່ ຈຳກອຸດສຳຫະກຳ, ຈຳກໂຮງງຳນທ່ ມີ ກີ ຳນໃຊອື້ ຳຍນຳື້ ຳ ຈຳກໝຕ້ື ມື້ ນຳ້ື ທ່ ີ ມກີ ຳນຕ່ ມ complex phosphate ເພ່ ອບ່ ໃຫເື້ ກດີ ສ່ ນັ ສະເທອນ. 3. agricultural sewage ໄດຈ້ື ຳກປຸ໋ຍທ່ ໃີ ຊໃ້ື ນກຳນກະສກິ ຳ (ໃນຮູບຂອງອອກໂຕຟດສະຟັດ) 11.5 ພຊີ ບີ ີ ແລະ ໄດອອກຊນິ (Polychlorinated Biphenyls (PCBs and Dioxins) ພຊີ ີບີ (PBCs ) ຖກຜະລດິ ມຳໃຊໂ້ື ດຍມີຊ່ ທຳງກຳນຄຳ້ື ຕ່ ຳງໆກນັ ເຊ່ ັນ: Aroghlor chlophen, Kanechlor ແລະ Fenclor ມກີ ຳນນຳມຳໃຊໃ້ື ນອຸດສຳຫະກຳຫຼຳຍເຊ່ ນັ : ອຸດສຳຫະກຳ ພລຳສຕກິ , ເມກິ ພມິ ໂດຍເລ່ ມີ ເຮດັ ກຳນຜະລດິ ທ່ ອີ ຳເມລກິ ຳເມ່ ອປີ ຄ.ສ. 1929 ຈນເຖງິ ປີ 1960 ແລະ 1970 ພບວ່ ຳເປັນທຳດເຄມທີ ່ ກີ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ບນັ ຫຳກບັ ສ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ. ກຳນຜະລດິ ພຊີ ບີ ີ ເກດີ ຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳຂອງກຳນຕ່ ມກຼໃນໄບ ຟິນລິ (Biphenyl )ໂດຍມເີ ພຣີ ກິ ກລຼ ວ (ferric chloride) ເປັນຕວເລ່ ງັ ດ່ ງັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳດ່ ງັ ນ:ີື້ 115 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຕຳແໜ່ ງຂອງອຳຕອມກຼຈະຖກເອນີື້ ຕຳມໝຳຍເລກຂອງອຳຕອມກຳກບອນທ່ ຢີ ່ ູໃນວງຂອງເຟນລິ ດ່ ງັ ນ:ີ້ື ຕວຢ່ ຳງຂອງທຳດພບີ ຊີ ໃີ ນສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມດ່ ງັ ໃນຮູບທີ 7 ຮູບທີ 7 ໂຄງສຳື້ ງໂມເລກຸນ ແລະ ຊ່ ຂອງທຳດແປງຕຳກລຼ ວໄບເຟນລິ , ອໂີ ຊເມີ ແລະ ພບີ ຊີ ຂີ ອງທຳດອ່ ນໆ ໄດອອກຊນິ (Dioxin) ເປັນຊ່ ທ່ ວໄປທ່ ໃີ ຊເື້ ອນີ້ື ທຳດປະສມກ່ ຸມ polychlorinated debenzodioxin (PCDDs) ແລະ ລວມເຖງິ ຈທຸ ຳດທ່ ເີ ປັນ polychlorinated debenzefurans (PCDFs) ດ່ ງັ ສະແດງໃນ ຮູບທີ 8 116 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 8 ໂຄງສຳ້ື ງໂມເລກຸນ ແລະ ຊ່ ຂອງໄດອອກຊນິ ແລະ ພຊີ ບີ ເີ ອຟ  ແຫ່ ງຼ ທ່ ມີ ຳຂອງໄດອອກຊນິ ແບ່ ງເປັນ 2 ປະເພດຄ: 1. ຈຳກຂະບວນກຳນທຳງເຄມທີ ່ ກີ ່ ຽວກບັ ກຼ ເຊ່ ນັ ອຸດສຳຫະກຳກຳນຜະລດິ ທຳດປະສມອແກໂນກຼລວ (Oganochlorise). 2. ຈຳກຂະບວນກຳນເຜຳໄໝ້ື ເຊ່ ນັ : ກຳນເຜຳຂເີ້ື ຫຍອື້ ທ່ ມີ ພີ ວກຖ່ ຳນຫນີ , ທຳດພຊີ ບີ ,ີ ຢຳກຳຈດັ ສດັ ຕູພດ ທ່ ອີ ຸນຫະພູມຕ່ ຳກວ່ ຳ 7000 ເຊນຕເິ ກຣດ  ກຳນກະຈຳຍໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ ທງັ ພຊີ ບີ ີ ແລະ ໄດອອກຊນິ ລະລຳຍນຳື້ ໄດນ້ື ອ້ື ຍ ແລະ ຍ່ ງິ ລະລຳຍໄດນື້ ອື້ ຍລງເມ່ ອມຈີ ຳນວນອຳຕອມຂອງກຼລວ ເພ່ ມີ ຫຳຼ ຍຂນຶ້ື ຄເມ່ ອທຳດທງັ ສອງມໂີ ອກຳດລງສ່ ູໃນນຳື້ ກອຳດຈະມໂີ ອກຳດ ກະຈຳຍສ່ ູສ່ ງິ ແວດລອື້ ມໃນນຳື້ ດ່ ງັ ນີ້ື 1. ດດູ ຊບັ ທ່ ດີ ນິ ຢ່ ູດຳື້ ນໃຕສ້ື ຸດ 2. ແຂວນລອຍຢ່ ູໃນນຳື້ 3. ລະເຫຍີ ຈຳກນຳື້ ໄປສ່ ູບນັ ຍຳກຳດແລວ້ື ເກດີ ກຳນປ່ ຽນຕ່ ໂດຍເຮດັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກບັ ແສງ ພຊີ ບີ ມີ ກັ ພບວ່ ຳມກີ ຳນປນເປອື້ ນຫຳຼ ຍທ່ ສີ ຸດໃນມະຫຳສະໝຸດໂດຍພບວ່ ຳ 60 % ຂອງພຊີ ບີ ທີ ່ ຖີ ກນຳມຳ ໃຊໃ້ື ນໂລກຈະຢ່ ູໃນນຳື້ ທງັ ໝດ ສ່ ວນໄດອອກຊນິ ສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະຢ່ ູໃນຮູບແຂວນລອຍລວມກບັ ທຳດແຂງ ແລະ ທຳດ ແຫຼວໃນບນັ ຍຳກຳດ. ພດິ ຂອງທຳດທງັ ສອງນມີື້ ກັ ເປັນແບບຊຳເຮອ້ື ເຊ່ ນັ : PCB ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ພະຍຳດ chloracne ຄເປັນເນອ້ື ງອກບລເິ ວນຮ່ ຳງກຳຍມະນດຸ ແລະ ເຊ່ ອວ່ ຳມຜີ ນຕ່ ລະບບສບພນັ ຂອງມະນຸດ ແລະ ເຮດັ ໃຫພື້ ູມຕຳ້ື ນທຳນຫຸດຼ ລງ. 11.6 ສະບ່ ູ ແລະ ສະບ່ ູຝ່ ຸນ (Soaps and Detergents) ຂະບວນຊກັ ລຳ້ື ງຂອງຄນເຮຳປະຈບຸ ນັ ປະກອບດວ້ື ຍກຳນຊກັ ຜຳື້ , ຖວ້ື ຍຊຳມພຳຍໃນເຮອນ ແລະ ອ່ ນໆຈະ ຕອື້ ງອຳໄສທຳດຊກັ ລຳື້ ງຕ່ ຳງໆໄດແື້ ກ່ ສະບ່ ູ, ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນ. ໃນປີ ຄ.ສ. 1994 ຂມ້ື ູນຈຳກອຳເມລກິ ຳພບວ່ ຳໃນປະລມິ ຳນ ທຳດຊກັ ລຳ້ື ງທງັ ໝດ 4 x 109 ກໂິ ລກຼຳມຈະມໃີ ຊສ້ື ະບ່ ູເປັນ 5% ປະລມິ ຳນກຳນໃຊທ້ື ງັ ໝດດ່ ງັ ສະຫຸຼບໃນຮູບທ່ ີ 9 117 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຮູບທີ 9 ສະແດງອດັ ຕຳສ່ ວນກຳນໃຊທື້ ຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ  ທຳດຫຸດຼ ແຮງຕງຶ ຜວິ (Surfactants) ທງັ ສະບ່ ູ ແລະ ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນ ປະກອບດວື້ ຍທຳດສຳຄນັ ທ່ ມີ ຜີ ນຕ່ ກຳນຊກັ ລຳື້ ງທ່ ເີ ອນີ້ື ວ່ ຳ ທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ໂມເລກຸນຂອງທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ຈະມີ 2 ສ່ ວນຊ່ ງຶ ມຄີ ຸນສມບດັ ຕ່ ຳງກນັ ດ່ ງັ ຮູບ ຄ ຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ຕີ ່ ກນັ ເປັນໂຊ່ ຍຳວເປີດເປັນສ່ ວນຫຳງກ່ ຸມໄອໂອນກິ ຄຳຣບ໌ ອກຊລິ ຈະເອນີື້ ວ່ ຳສ່ ວນຫວຊ່ ງຶ ຈະມກັ ນຳ້ື (hydrophilic)ຈ່ ງຶ ຈະຢ່ ູໃນນຳື້ ແຕ່ ສ່ ວນຫຳງ (ຮໂີ ດຣກຳກບອນ) ຊ່ ງຶ ບ່ ມກັ ນຳື້ (hydrophobic) ຈະມກັ ທຳດທ່ ບີ ່ ມຂີ ວື້ ເຊ່ ນັ : ສ່ ງິ ເປິເປອ້ື ນທ່ ເີ ປັນ ໄຂມນັ , ນຳ້ື ມນັ ດ່ ງັ ຮູບ ເມ່ ອທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ລະລຳຍໄດໝ້ື ດແລວ້ື ກຈະສ່ ງຜນໃຫເື້ ກດີ ເປັນໄມເຊລລ໌ (micells) ທ່ ມີ ຜີ ນຕ່ ກຳນຊກັ ລຳ້ື ງ ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 10ໂດຍໜ່ ງຶ ໄມເຊລລນ໌ ອ້ື ຍໆນຈີື້ ະປະກອບດວື້ ຍກ່ ຸມໄອໂອນກິ ຄຳຣບ໌ ອກຊລິ 50-100 ຫວ ໜ່ ວຍ. 118 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 10 Colloidal soap micelles ທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ແບ່ ງໄດຢ້ື ່ ຳງກວຳື້ ງໆ ເປັນ4 ພວກຕຳມໄຟຟຳ້ື ບນັ ຈຂຸ ອງສ່ ວນທ່ ີເປັນຂວ້ື ທ່ ີມກັ ນຳື້ ເມ່ ອ ລະລຳຍນຳ້ື ດ່ ງັ ນີ້ື 1. ແອນໄອໂອນກິ (Anionic ) ເມ່ ອລະລຳຍນຳ້ື ແລວື້ ສະດງໄຟຟຳ້ື ບນັ ຈລຸ ບໄດແື້ ກ່ ສະບ່ ູ, ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນໃນຮູບ ຂອງທຳດແຂງ - 2. ແຄດໄອໂອນດິ (Cationic) ເມ່ ອລະລຳຍນຳ້ື ແລວື້ ສະແດງໄຟຟຳ້ື ບນັ ຈບຸ ວກ ເປັນທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ທ່ ໃີ ຊຫື້ ຼຳຍໃນນຳ້ື ຢຳປັບຜຳ້ື ນຸມື້ ,ຢຳຂຳື້ ເຊອ້ື ພະຍຳດ ແລະ ຄມີ ນວດຜມ - 3. ນອນໄອໂອນດິ (nonionic) ເມ່ ອລະລຳຍນຳ້ື ແລວ້ື ບ່ ສະແດງໄຟຟຳ້ື ບນັ ຈເຸ ປັນທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ທ່ ໃີ ຊື້ ເຮດັ ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນປະເພດທ່ ເີ ປັນທຳດແຫຼວ. - 4. ແອມໂຟເທຣດີ (Amphterics) ເມ່ ອລະລຳຍນຳ້ື ແລວ້ື ສະແດງໄຟຟຳື້ ບນັ ຈທຸ ງັ ບວກ ແລະ ລບໃຊຫື້ ຼຳຍ ໃນເຄ່ ອງສຳອຳງ, ແຊມພູສະຜມ ຕວຢ່ ຳງ ຊະນດິ ທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ທງັ 4 ແບບສະແດງໃນຕຳຕຳລຳງທີ 2 119 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຕຳຕຳລຳງທີ 2 ສະແດງທຳດຫຸດຼ ແຮງຕງຶ ສງັ ເຄຳະທງັ 4 ແບບ  ສະບ່ ູ ອຳຊດິ ສະ ສະບ່ ູຄເກອນຳຕຼອີ ອມຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ ຊ່ ງຶ ຕຽມຈຳກປະຕກິ ລິ ຍິ ຳລະຫວ່ ຳງອຳຊດິ ໄຂມນັ ເຊ່ ນັ : ເຕຣກິ (C17H35COOH) ກບັ ບຳເຊແີ ກ່ ເຊ່ ນັ : ນຳຕຼອີ ອມຮດີ ດກຊດິ ດ່ ງັ ສມຜນ C17H35COOH + NaOH  C17H35COONa Stearic acid Sodium Stearic ສະບ່ ູຈດັ ເປັນທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ໂດຍມອີ ອີ ງສະເຕຣດັ ເປັນສ່ ວນຫຳງທ່ ບີ ່ ມກັ ນຳ້ື ເນ່ ອງຈຳກບ່ ມຂີ ວື້ ແລະ ມີ ໄອໂອນກິ ຄຳຣບ໌ ອກຊລິ ຊ່ ງຶ ມໄີ ຟຟຳ້ື ຈລຸ ບເປັນສ່ ວນຫວທ່ ມີ ກັ ນຳ້ື ເນ່ ອງຈຳກມຂີ ວື້ ຈ່ ງຶ ເອນີ້ື ທຳດຫຸດຼ ແຮງຕງຶ ຜວິ ຈຳກ ສະບ່ ູວ່ ຳເປັນກ່ ຸມທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ແອນໄອໂອນກິ (Anionic surfactant)  ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນ (Detergents) ເນ່ ອງຈຳກສະບ່ ູມຂີ ເ້ື ສຍໃນກຳນໃຊງ້ື ຳນຫຳຼ ຍປະກຳນ ເຊ່ ນັ ໃນນຳ້ື ມສີ ະພຳບເປັນອຳຊດິ ຈະເກດີ ເປັນອຳຊດິ ໄຂມນັ ທ່ ບີ ່ ລະລຳຍນຳື້ ຈ່ ງຶ ບ່ ເກດີ ຜນໃນແງ່ທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ຫຼ ກຳນລະລຳຍໄດນື້ ອື້ ຍລງ ຢ່ ູໃນນຳື້ ທະເລຊ່ ງຶ ມອີ ອີ ງນຳຕຼອີ ອມຢ່ ູ ທ່ ເີ ກດີ ຜນຫຳຼ ຍຄໃນນຳ້ື ກະດຳື້ ງຈະໃຫເ້ື ກອີ ກຳນຊອີ ອມ ຫຼ ມຳເຢຊີ ອອມຂອງອຳຊດິ ໄຂມນັ ດ່ ງັ ສມຜນ. C17H35COOH-Na+ + Ca2+  Ca(C17H35COO)2(s) + 2Na+ ເກອທ່ ເີ ກດີ ນມີ້ື ຜີ ນເຮດັ ໃຫຜື້ ນກຳນຊກັ ລຳື້ ງຫຸຼດລງ ແລະ ຍງັ ເຮດັ ໃຫຄ້ື ຳບຕດິ ໃນເສອື້ ແລະ ເຄ່ ອງຊກັ ຜຳ້ື ອກີ ຈ່ ງຶ ມກີ ຳນສງັ ເຄຳະສະບ່ ູຝ່ ຸ ນຊ່ ງຶ ມຂີ ດ້ື ໃີ ນກຳນໃຊຫ້ື ຳຼ ຍກວ່ ຳສະບ່ ູໃນຮູບທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ສງັ ເຄຳະ ທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ສງັ ເຄຳະຊະນດິ ທ່ ຜີ ະລດິ ອອກມຳໃຊກ້ື ວຳ້ື ງຂວຳງຄ alkylbenzene sulfonates (ABS) ໂດຍໃຊື້ alkylbenzene ເປັນທຳດຕງັ້ື ຕນື້ . ສູດ ABS ທ່ ວໆໄປເປັນດ່ ງັ ນີ້ື 120 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ຈຳກສູດ ABS ພບວ່ ຳເມ່ ອຖກນຳມຳໃຊໃ້ື ນສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມຈະເກດີ ກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍທ່ ຊີ ຳື້ ຫຼຳຍ ຕຳມທຳ ມະຊຳດເນ່ ອງຈຳກໂຄງສຳ້ື ງທ່ ເີ ປັນກ່ ງິ ກຳ້ື ນ ຟອງຂອງ ABS ທ່ ຢີ ່ ູຕວຈະມຜີ ນເຮດັ ໃຫຂື້ ດັ ຂວຳງລະບບກຳນບຳບດັ ນຳື້ ເສຍຄໄປຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ ຂອງນຳ້ື ຈ່ ງຶ ມຜີ ນໃຫທ້ື ຳດແຂງທ່ ມີ ຳກບັ ນຳ້ື ເກດີ ກຳນລອຍຕວ ເກດີ ກຳນແຂວນລອຍຂອງນຳື້ ມນັ ແລະ ກຣຊີ ອກີ ທງັ ຍງັ ມຜີ ນຕ່ ລະບບກຳນເຮດັ ວຽກງຳນຂອງແບກັ ທເີ ຣຍໃນນຳ້ື ອກີ ດວ້ື ຍ. ຈ່ ງຶ ມຜີ ນໃຫເ້ື ກດີ ກຳນ ສງັ ເຄຳະທຳດຫຸດຼ ແຮງຕງຶ ຜວິ ກ່ ຸມໃໝ່ ຄ LAS (Linear alkylbenzene sulfonate)ມສີ ູດດ່ ງັ ນີ້ື ຂດື້ ຂີ ອງ LAS ຄຈະສຳມຳດເກດີ ຂະບວນກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍຕຳມທຳມະຊຳດ (Biodegradation) ຜ່ ຳນ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳອອກຊເິ ດຊນັ ຂອງສ່ ວນທ່ ເີ ປັນຂວື້ ທ່ ບີ ່ ມກັ ນຳື້ ຄຈະເລ່ ມີ ອອກຊໄິ ດຊທ໌ ່ ກີ ຳກບອນຕວຣມິ ສຸດໄດເ້ື ປັນກ່ ຸມ ຂອງຄຳຣບ໌ ອກຊລິ ໂດຍແຕ່ ລະເທ່ ອຂອງກຳນອອກຊເິ ດຊນັ ກຳກບອນຈະຫຸຼດໄປຈຳກໂຊ່ ເທ່ ອລະສອງຕວ ຈນໃນທ່ ີ ສຸດວງແຫວນຈະຖກເປີດໃຫເ້ື ປັນທຳດປະສມສຸດທຳື້ ຍຄ CO2, H2O ແລະ biomass. ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນມທີ ຳດປະສມຫຼກັ ຄ: ທຳດຫຸຼດແຮງຕງຶ ຜວິ 50% ທຳດສ່ ວນອ່ ນໆອກີ ປະມຳນ 50 %ຈະເປັນ ທຳດອະນງຄະທຳດທ່ ຊີ ່ ວຍໃຫສື້ ະບ່ ູຝ່ ຸ ນເຮດັ ວຽກໄດດື້ ຫີ ຼຳຍຂນຶື້  ທຳດອະນງຄະທຳດອ່ ນໆທ່ ຕີ ່ ມໃນສະບ່ ູຝ່ ຸ ນມຄີ : 1. ທຳດເຕມີ ແຕ່ ງ (builders) ຕ່ ມເພ່ ອເພ່ ມີ ປະສດິ ທພິ ຳບໃນຂະບວນກຳນຊກັ ຂອງສະບ່ ູຝ່ ຸ ນຄ: 1.1 ແກຄື້ ວຳມເປັນບຳເຊຂີ ອງນຳື້ ໂດຍລວມຕວເປັນ Ca2+, Mg2+ ແລະ Ba2+ ໃນນຳ້ື 1.2 ເຮດັ ໃຫທ້ື ຳດລະລຳຍເປັບຳເຊເີ ນ່ ອງຈຳກສບ່ ູຝ່ ຸ ນຈະໃຊງື້ ຳນໄດດ້ື ໃີ ນສະພຳວະເປັນບຳເຊທີ ່ ມີ ຄີ ່ ຳພເີ ອສ ຫຼຳຍກວ່ ຳ 9 1.3 ຊ່ ວຍເຮດັ ໃຫສ້ື ່ ງິ ເປິເປອ້ື ນແຂວນລອຍໄດດື້ ີ ແລະ ຖກກຳຈດັ ອອກໄປໄດື້ ທຳດຫຼກັ ພວກນໄີື້ ດແື້ ກ່ ນຳຕຼອີ ອມໄຕຣໂປຣລຟີ ດສະຟັດ ຫຼ STPP (Na5P3O10) ຊ່ ງຶ ມຟີ ດສະຟຢ່ ູໃນ ທຳດປະສມຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫສ້ື ະບ່ ູຝ່ ຸ ນມຜີ ນຕ່ ກຳນເກດີ Eutrophication ດ່ ງັ ໄດກື້ ່ ຳວໄວແ້ື ລວື້ 2. ທຳດທ່ ໃີ ສ່ ເພ່ ອໃຫຜ້ື ຳ້ື ເບ່ ງິ ຂຳວຫຼຳຍຂນຶື້ ເນ່ ອງຈຳກເປັນທຳດເຄມທີ ່ ສີ ຳມຳດດູດກນແສງ ອູລຕຣຳໄວໂອ ເລດ ແລະ ປ່ ອຍແສງສີຟ້ືຳອອກມຳເຮດັ ໃຫຜ້ື ຳ້ື ເບ່ ິງຂຳວຂນຶື້ ທຳດເຄມພີ ວກນໄີື້ ດແື້ ກ່ ຄອມເພັລກ ສຕລິ ບິນ (complex Stilbene) ຊ່ ງຶ ຈະດູດກນແສງອູລຕຣຳໄວໂອເລດ ແລະ ປ່ ອຍແສງສຟີ ຳ້ື ຊ່ ວງທ່ ຕີ ຳເບ່ ງິ ເຫນັ ໄດ.້ື 3. ທຳດທ່ ໃີ ສ່ ເພ່ ອບ່ ໃຫຄ້ື ວຳມເປິເປອ້ື ນກບັ ໄປສ່ ູທ່ ຜີ ຳື້ ອກີ ທຳດທ່ ວໄປທ່ ໃີ ຊຄ້ື Sodium carboxyl cellulose 4. ທຳດຟອກຂຳວທ່ ໃີ ຊຫ້ື ຼຳຍໄດແື້ ກ່ Sodium perborate (NaBO3)ຢ່ ຳງອ່ ນທ່ ໃີ ຊນ້ື ອ້ື ຍກວ່ ຳຄເກອນຳ ຕຼອີ ອມ ຫຼ ແຄລຊຽມໄຮໂປຄໄຣດ໌ (NaOCl ຫຼ Ca(OCl2) ເນ່ ອງຈຳກທຳລຳຍ ເນອ້ື ຜຳ້ື ໃນຂະນະທ່ ໃີ ຊ.ື້ 5. ເອນໄຊມໃ໌ ສ່ ເພ່ ອທຳລຳຍຄຳບສ່ ງິ ເປິເປອ້ື ນ ທ່ ຕີ ດິ ຢ່ ູເທງິ ເນອ້ື ຜຳື້ ຢ່ ຳງໜຳແໜນ້ື ເຊ່ ນັ proteases ຈະ 121 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ໄຮໂດຣໄລຊ໌ ຄຳບພວກໂປຣຕນີ amylases ໃຊໄື້ ຮໂດຣໄລຊ໌ ພວກຄຳບແປງື້ lipases ໃຊໄ້ື ຮໂດຣໄລຊໄ໌ ຂມນັ ແລະ ນຳື້ ມນັ 6. ທຳດອ່ ນໆ ໄດແ້ື ກ່ ນຳື້ ຫອມ, ທຳດເພ່ ມີ ຟອງ ແລະ ອ່ ນ ໆ  ຜນກະທບຂອງສະ ບ່ ູ ແລະ ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນຕ່ ສງິ ແວດລອື້ ມ ສະບ່ ູ ແລະ ສະບ່ ູຝ່ ຸ ນບ່ ມຜີ ນຕ່ ສດັ ລຽື້ ງລູກດວ້ື ຍນມໂດຍສະເພຳະຄນໃນແງ່ຄວຳມເປັນພດິ ແບບກນິ (oral toxicity) ແຕ່ ຈະມຜີ ນໃນສດັ ທ່ ຢີ ່ ູໃນນຳື້ ຊ່ ງຶ ພບວ່ ຳຈະຂຳ້ື ພວກແບກັ ທເີ ຣຍ ແລະ ສຳຫ່ ຼຳຍໃນນຳ້ື ໄດໂື້ ດຍ ສະເພຳະປະເພດແຄດໄອອນກິ . ແຕ່ ແນວໃດກຕຳມສະບ່ ູຝ່ ຸ ນ ຈດັ ເປັນທຳດທ່ ຫີ ຸຼດອກຊແີ ຊນໃນນຳ້ື ແລະ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກີດບນັ ຫຳຂອງ ດ່ ັ Eutrophication ດ່ ງັ ໄດກ້ື ່ ຳວໄວກ້ື ່ ອນໜຳື້ ນແີື້ ລວ້ື 11.7 ນຳື້ ມນັ (Oil) ນຳື້ ມນັ ທ່ ເີ ປັນບນັ ຫຳກບັ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມຄປີໂຕຣລຽມ (Petroleum) ເນ່ ອງຈຳກມກີ ຳນນຳມຳໃຊເື້ ປັນເຊອ້ື ໄຟຫກຼັ ທງັ ຍຳນພຳຫະນະ, ເຮອ, ແລະ ເຄ່ ອງບນິ  ຄຸນລກັ ສະນະທຳງເຄມຂີ ອງປີໂຕຣລຽມ ປີໂຕຣລຽມແຫຼວເກດີ ເອງຕຳມທຳມະຊຳດ ຈຳກກຳນທບັ ຖມຂອງພດ ແລະ ສດັ ເປັນເວລຳດນເປັນລຳ້ື ນປີ ມລີ ກັ ສະນະເປັນນຳື້ ມນັ ຕດິ ໄຟໄດ້ື ແລະ ທຳດປະສມຫຼກັ ຄຮໂີ ດຣກຳກບອນ (hydrocarbons) ທ່ ເີ ຫຼອຈະເປັນ ກ່ ຸມອ່ ນໆ (non-hydrocarbons) ກ່ ຸມຮໂີ ດຣກຳກບອນ ອງປະກອບທຳງເຄມຂີ ອງນຳ້ື ມນັ ດບິ ຫຼ ປີໂຕຣລຽມນນັື້ ພບວ່ ຳ ຄ່ ອນຂຳື້ ງຊບັ ຊອື້ ນ ແລະ ບ່ ແນ່ ນອນ. ແຕ່ ທ່ ວໆໄປແລວື້ ພບວ່ ຳຈະປະກອບດວື້ ຍຮໂີ ດຣກຳກບອນ 50-90% ໂດຍຈະເປັນຮໂີ ດຣກຳກ ບອນ ປະມຳນ 200 ຊະນດິ ສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະເປັນຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ອີ ່ ມິ ຕວ (Saturated hydrocarbon ) ຊງຶ ໄດແື້ ກ່ n-alkanes, branched alkanes ແລະ cycloalkanes ທ່ ເີ ຫຼອຈະເປັນທຳດປະສມອະໂຣມຳຕກິ (aromatics) ສຳລບັ ຮໂີ ດຣກຳກບອນປະເພດບ່ ອ່ ມິ ຕວັ (unsaturated hydrocarbon) ນນັື້ ມນີ ອ້ື ຍຫຼຳຍ ດ່ ງັ ຮູບທີ 11 122 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ຮູບທີ 11 ໂຄງສຳ້ື ງທ່ ວໄປຂອງຮໂີ ດຣກຳກບອນທ່ ພີ ບໃນແຫ່ ຼງປີໂຕຣລຽມ ນອກຈຳກນຍີື້ ງັ ມທີ ຳດກ່ ຸມອ່ ນໆ ອກີ ດ່ ງັ ສະແດງໃນຮູບທີ 12 ຮູບທີ 12 ທຳດປະສມທ່ ມີ ມີ ຳດ, ນໂີ ຕຣແຊນ ແລະ ອກຊແີ ຊນໃນຕວຢ່ ຳງນຳ້ື ມນັ ປີໂຕຣລຽມ  ຜນຂອງມນລະພດິ ຈຳກນຳ້ື ມນັ 1. ຜນທຳງກງ ຕ່ ນກ ຫຼ ສດັ ທະເລ ໂດຍຖຳ້ື ນກບນິ ມຳຕດິ ນຳ້ື ມນັ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ກຳນບນິ ບ່ ໄດ້ື ຫຼ ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ພດິ ຕ່ ສດັ ໂດຍກງ. 2. ຜນທຳງອອ້ື ມ ຄຳບນຳ້ື ມນັ ຈະກນັ ແສງບ່ ໃຫທ້ື ະລຸໄປໃນທະເລ ເຮດັ ໃຫສ້ື ່ ງິ ມຊີ ີວດິ ໄດຮ້ື ັ ແສງນອື້ ຍລງ ເກດີ ກຳນຍຳື້ ຍບ່ ອນຢ່ ູເຮດັ ໃຫປ້ື ະລມິ ຳນຫຸດຼ ລງ ແລະ ເຮດັ ໃຫປື້ ຳທ່ ມີ ະນຸດນຳມຳບໂພກມກີ ່ ນິ ໄດ.້ື 123 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 11.8 ທຳດອະນງຄະທຳດ ແລະ ແຮ່ ທຳດໂດຍສະເພຳະໂລຫະໜກັ ໂລຫະ (Metal) ແບ່ ງໄດເື້ ປັນ 2 ປະເພດຄ: 1. ໂລຫະເບຳ (Light metal )ພວກນມີື້ ຄີ ວຳມໜຳແໜນື້ ນອື້ ຍກວ່ ຳ 5 gm/cc 2. ໂລຫະໜກັ (Heavy metal )ພວກນຈີ້ື ະມຄີ ວຳມໜຳແໜນື້ ຫຳຼ ຍກວ່ ຳ 5 gm/cc ຕວຢ່ ຳງຄ່ ຳມຳດຕະຖຳນບຳງຕວຂອງກ່ ຸມນໄີ້ື ດແ້ື ກ່ Zn 5.0 ppm Cd 0.01 ppm Hg 0.002 ppm  ຄຸນລກັ ສະນະຂອງໂລຫະໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ 1. ໂລຫະບຳງຊະນດິ ມຄີ ວຳມຈຳເປັນຕ່ ກຳນຈະເລນີ ເຕີບໂຕໃນປະລມິ ຳນທ່ ມີ ນີ ອື້ ຍໆ ໂດຍອຳດຈະຢ່ ູໃນ protein ໂດຍເຮດັ ຫນຳື້ ທ່ ເີ ປັນ Co-enzyme ຊ່ ວຍໃນກຳນສງັ ເຄຳະ protein ຫຼ ກລະນີ ໂລຫະໜກັ ບຳງປະເພດ ເຊ່ ນັ : Na, K ຊ່ ງຶ ມໃີ ນຜະໜງັ ເຊລລເ໌ ພ່ ອຊ່ ວຍໃນກຳນຮກັ ສຳສມດຸນ ເຊ່ ນັ : Mo, Co, Zn, Cu, Fe ໂລຫະບຳງຊະນດິ ຈະກ່ ໃຫເື້ ກດີ ພດິ ເມ່ ອມຄີ ວຳມເຂມ້ື ຂນື້ ສູງຫລຳຍເກນີ ໄປ 2. ໂລຫະບຳງຊະນດິ ຈະເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ພດິ ເມ່ ອມຄີ ວຳມເຂມັື້ ຂຸນ້ື ສູງຫຼຳຍເກນີ ໄປ 3. ເມ່ ອໂລຫະຢ່ ູໃນສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມອຳດຈະຢ່ ູໃນຮູບຕ່ ຳງກນັ ເຊ່ ນັ : ໂລຫະເກອ(orgametalic compound) 4. ເປັນພວກທ່ ບີ ່ ຖກຍ່ ອຍສະລຳຍໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ຜນຕ່ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມໃນແງ່ຂອງກຳນ ສະສມຕຳມຫ່ ວງລູກໂຊ່ ອຳຫຳນ. ໂລຫະໜກັ ເປັນທຳດຊະນດິ ທ່ ເີ ປັນພດິ ຕ່ ມະນຸດຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດ ທຳດພວກນສີື້ ່ ວນໃຫຍ່ ຈະເປັນທຳດຢ່ ູທຳງມຸມ ຂວຳມດຳື້ ນລ່ ຸມຂອງຕຳຕຳລຳງທຳດ ແລະ ລວມເຖງິ ເຫກຼັ , ຊນ, ແຄດມຽມ ແລະ ບຳຫຼອດ ທຳດພວກນສີື້ ່ ວນຫຼຳຍແລວື້ ສຳມຳດຈະເກດີ ພນັ ທະກບັ ຊຸນຟວໃນເອນໄຊມ໌ ເຄ່ ອນທ່ ບີ ່ ໄດ້ື ແລະ ຍງັ ເກດີ ພນັ ທະອກີ ກບັ protein carboxylic acid (-CO2H) ແລະ amino (-NH2)ອອີ ງຂອງແຄດມຽນ, ຊນ, ທອງ ແລະ ບຳຫຼອດ ຈ່ ງຶ ລວມກບັ ເຊລລເ໌ ມມເບຣນ ແລະ ເຄ່ ອນຕວຜ່ ຳນເຂຳື້ ໄປໃນຜະໜງັ ເຊລລໄ໌ ດ.້ື ນອກຈຳກນີື້ ໂລຫະໜກັ ຍງັ ສຳມຳດຕກຜກຶ ຟດສະຟັດຊ່ ງຶ ເປັນທຳດປະສມໃນສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຫຼ ໄປເລ່ ງັ ກຳນສະລຳຍຕວຂອງທຳດ ປະສມບຳງຊະນດິ ໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳອະນງຄະທຳດເຄມສີ ່ ວນຫຼຳຍແມ່ ນໃຫໂ້ື ລຫະໜກັ ເຊ່ ນັ : ໂຮງງຳນຜະລດິ ອຳຊດິ ກຼຮດີ ຣກິ , ນຳຕຼອີ ອມໄດໂຄຣເມທ. ໂລຫະໜກັ ເມ່ ອຖກປນເປອື້ ນໃນນຳ້ື ຈະຢ່ ູໃນຫຳຼ ຍຮູບແບບ ດ່ ງັ ໃນຮູບທີ 13 ໃນທ່ ນີ ຈີ້ື ະເວຳ້ື ເຖງິ ໂລຫະໜກັ ບຳງຊະນດິ ຄ: ສຳນໜູ (As), ແຄດມຽມ (Cd), ຊນ (Pb) ແລະ ບຳຫຼອດ (Hg) ຮູບທ່ ີ 13 ຮູບແບບຕ່ ຳງໆຂອງໂລຫະໃນນຳ້ື ແລະ ຊະນດິ ແລະ ຄ່ ຳສະເລ່ ຍຂອງຄວຳມເຂນຂອງພວກໂລຫະ ໃນ ແຫ່ ຼງນຳື້ 124 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2  ສຳນໜ(ູ Arsenic) ລະດບັ ສະເລ່ ຍຂອງປະລມິ ຳນອຳຣເ໌ ຊນກິ ຢ່ ູ 2-5 ppm ແຫ່ ຼງທ່ ມີ ະນຸດເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ອຳຣເ໌ ຊນກິ ຄກຳນເຜຳ ໄໝເ້ື ຊອ້ື ໄຟຖ່ ຳນຫນີ ຊ່ ງຶ ຈະຢ່ ູໃນຮູບທຳດປະສມຟດສະຟັດ ແລະ ສ່ ວນຫຼຳຍ ແລວື້ ອຳຣເ໌ ຊນກິ ຈະຖກປ່ ອຍອອກມຳ ໃນຮູບຂອງ ເລດອຳຣເ໌ ຊນດັ (Pb3(AsO4)2) , ນຳຕຼອີ ອມອຳຣໄ໌ ຊໄນທ໌ (Na3AsO3) ແລະ ທອງອຳຣເ໌ ຊນດັ (Cu3(AsO3)2)  ແຄດມຽມ (Cadmium) ແຫ່ ຼງທ່ ປີ ່ ອຍແຄດມຽມໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມຄເໝອງແຮ່ ແລະ ອຸດສຳຫະກຳ ຄຸນລກັ ສະນະທຳງເຄມໃີ ກຄື້ ຽງ ກບັ ສງັ ກະສີ ສະນນັ້ື ກນໄກກຳນເກດີ ພດິ ແລະ ຜນຕ່ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມຈ່ ງຶ ຄກບັ ພະຍຳດທ່ ເີ ກດີ ຈຳກພດິ ແຄດມຽມຄ ໝ ຳກໄຂ່ ຫຼງັ ອກັ ເສບ.  ຊນ (Lead) ຊນທ່ ຢີ ່ ູໃນນຳ້ື ຈະມຄີ ່ ຳອອກຊເິ ດຊນັ ສເຕດເທ່ ຳກບັ 2 ແຫ່ ຼງສ່ ວນໃຫຍ່ ມຳຈຳກອຸດສຳຫະກຳ ແລະ ເໝອງ ແຮ່ . ສ່ ວນຊນໃນອຳກຳດມຳຈຳກກຳສໂຊລນີ ນນັ້ື ຈະຢ່ ູໃນຮູບຂອງ tetraethyl lead ສະເລ່ ຍຄ່ ຳຂອງກຳນຮບັ ທຳດຊນຂອງມະນດຸ ຈຳກແຫ່ ງຼ ຕ່ ຳງໆ ຄອຳຫຳນ, ນຳ້ື ແລະ ອຳກຳດ. ຮູບແບບຂອງທຳດຊນຊ່ ງຶ ຢ່ ູໃນຮູບທຳດອງຄະທຳດ ແລະ ອະນງຄະທຳດນນັື້ ພບວ່ ຳຮູບທ່ ເີ ປັນທຳດອະນງ ຄະທຳດຈະເຂຳື້ ທຳງຮ່ ຳງກຳຍໂດຍທຳງຜວິ ໜງັ ແລະ ຫຳຍໃຈ ສ່ ວນຮູບທຳດອະນງຄະທຳດຈະໄດໂື້ ດຍກຳນກນິ ແລະ ຫຳຍໃຈ ພບວ່ ຳຊນທ່ ໄີ ດຮື້ ບັ ໂດຍກຳນຫຳຍໃຈຈະຖກດູດຊມຶ ເຂຳື້ ສ່ ູຮ່ ຳງກຳຍຈ່ ງຶ ເປັນໂອກຳດໃຫຊ້ື ນ ເຂຳື້ ສ່ ູຮ່ ຳງກຳຍໄດື້ ຫຼຳຍກວ່ ຳ. ເນ່ ອງຈຳກຊນມລີ ກັ ສະນະຄກບັ Ca2+ ເມ່ ອເຂຳ້ື ສ່ ູຮ່ ຳງກຳຍຈ່ ງຶ ມກັ ຈະລວມຢ່ ູກບັ Ca2+ຖຳ້ື ຮ່ ຳງກຳຍມີ Ca2+ ທ່ ມີ ີ Pb2+ ປະສມຢ່ ູໄປໃຊໃື້ ນພຳວະທ່ ຈີ ຳເປັນກຈະເຮດັ ໃຫເື້ ກດີ ອນັ ຕະລຳຍຂນຶ້ື ໄດ.້ື ພດິ ຂອງຊນ ມີ 2 ແບບຄ ແບບຮຸນແຮງ ເຊ່ ນັ ອ່ ອນເພຍ ຄນື້ ໄສວື້ ນິ ຫວ, ກຳນກະຕຸກຂອງກຳື້ ມຊນີ້ື ແລະ ອ່ ນໆ ແລະ ແບບຊຳເຮອື້ ທ່ ສີ ຳຄນັ ຄພະຍຳດເລອດຈຳງ ກຳນເກດີ ພະຍຳດເລອດຈຳງເນ່ ອງຈຳກຊນຈະຂດັ ຂວຳງກຳນສຳື້ ງ hemoglobin ຂອງເມດັ ເລອດແດງ ຊ່ ງຶ ປະກອບດວ້ື ຍ globin protein ແລະ home ຊນຈະກ່ ຽວຂອ້ື ງກບັ ກຳນສຳ້ື ງ hemoglobin ໃນ 2 ໄລຍະຄ ໄລ ຍະທ່ ີ 1 ຂດັ ຂວຳງກຳນເຮດັ ວຽກງຳນຂອງ ALA (ທ່ ຈີ ະເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ prophyrin ຊ່ ງຶ ຈະລວມກບັ ເຫຼກັ ເກດີ ເປັນ home ) ໄລຍະທ່ ີ 2 ຄຂດັ ຂວຳງກຳນລວມຕວຂອງ home ແລະ globin ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ເປັນ hemoglobin ດ່ ງັ ສະແດງໃນຮູບ 14 ຮູບທີ 14 ສະແດງກຳນຂດັ ຂວຳງກຳນສຳ້ື ງ hemoglobin ເນ່ ອງຈຳກຊນ 125 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2  ບຳຫອຼ ດ (Hg) ມະນດຸ ເຮຳຮູຈື້ ກັ ນຳບຳຫຼອດມຳໃຊເ້ື ຮດັ ເປັນສີ ແລະ ຢຳຂຳ້ື ເຊອື້ ພະຍຳດຕ່ ຳງໆ ເມ່ ອປະມຳນ 2 ພນັ ປີແລວື້ ທຳດປະກອບທ່ ມີ ຫີ ຼຳຍທ່ ສີ ຸດໃນທຳມະຊຳດຄ cinnabar (HgS) ຊ່ ງຶ ມສີ ແີ ດງ ແລະ ບ່ ລະລຳຍນຳ້ື ກຳນສະກດັ Hg ອອກມຳໂດຍເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳກຳນເຜຳກບັ ອກຊແີ ຊນ ດ່ ງັ ນ:ີື້ HgS + O2  Hg(l) + SO2 ບຳຫຼອດມສີ ເີ ງນິ ແລະ ລກັ ສະນະຈະກງິື້ ໄປມຳໄດເ້ື ໝອນນຳື້ ມະນຸດໃນຍຸ ກກ່ ອນຈ່ ງຶ ເອີນ້ື ກນັ ວ່ ຳ “quicksiver” ແລະ ນຳມຳໃຊປື້ ະໂຫຍດໃນແງ່ຂອງກຳນຊຸບເຄອບຜວິ ໂລຫະຕ່ ຳງໆ ເຊ່ ນັ ທອງ,ຄຳ ແຕ່ ຄນໃນຍຸກ ກ່ ອນບ່ ຄ່ ອຍມໃີ ຜນຍິ ມໃຊທື້ ຳດບຳຫຼອດ ເນ່ ອງຈຳກຄຳນງຶ ເຖງິ ພດິ ຂອງບຳຫຼອດທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ື . ໃນປີ ພ.ສ.2506 ທ່ ອີ ່ ຳວມນິ ຳຕະທຳງພຳກໃຕຂື້ ອງຢ່ ີປ່ ຸນໄດກື້ ວດພບວ່ ຳຊຳວປະມງແຖບ ນນັ້ື ມອີ ຳກຳນຜດິ ປກກະຕຄິ ສຳຍຕຳມວ, ເກດີ ອຳກຳນເໜບັ ຊຳ ແລະ ບຳງສ່ ວນເປັນອຳມະພຳດ, ຄວຳມຈຳເສ່ ອມ, ບຳງຄນເສຍສະຕິ ແລະໃນທ່ ສີ ຸດກຕຳຍ. ຈນເຖງິ ປີ ພ.ສ. 2508 ພບວ່ ຳມຄີ ນເກດີ ອຳກຳນນເີື້ ຖງິ 40 ຄນ ຈຳກກຳນສອບສວນ ແລະ ສກຶ ຮູວື້ ່ ຳ ສຳເຫດຂອງພະຍຳດນເີ້ື ກດີ ຈຳກທຳດປະສມພວກບຳຫຼອດ ຊ່ ງຶ ມປີ ະລມິ ຳນສູງທ່ ອີ ່ ຳວມນິ ຳຕະ ຈ່ ງຶ ເອນີ້ື ພະ ຍຳດນວີ້ື ່ ຳ “ມນິ ຳມຳຕະ”ຊ່ ງຶ ເກດີ ຈຳກ Hg(II) ໃນຮູບ HgCl2 ທ່ ໃີ ຊເື້ ປັນຕວເລ່ ງັ ປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໃນກຳນຜະລດິ ພວີ ຊີ .ີ ຄຸນລກັ ສະນະທຳງເຄມີ ແລະ ຟີຊກິ ທ່ ດີ ຂີ ອງບຳຫຼອດ ເຮດັ ໃຫມ້ື ຄີ ຸນສມບດັ ທ່ ຕີ ່ ຳງຈຳກໂລຫະອ່ ນໆຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫມື້ ກີ ຳນນຳໄປໃຊໃື້ ນກດິ ຈະກຳ ແລະ ອຸດສຳຫະກຳຕ່ ຳງໆ ຊ່ ງຶ ຄຸນສມບດັ ທ່ ດີ ຄີ : 1. ບຳຫອຼ ດທ່ ບີ ລສິ ຸດຈະມສີ ະຖຳນະເປັນທຳດແຫວຼ ທ່ ອີ ຸນຫະພູມຫອື້ ງຈດຸ ຫຼອມແຫຼວ -38.87໐ C 2. ມກີ ຳນຂະຫຍຳຍຕວໄດຢື້ ່ ຳງສະໝ່ ຳສະເໝີ 3. ໂລຫະຫຳຼ ຍໆຊະນດິ ເຊ່ ນັ : Cu, Ag ສຳມຳດຈະລະລຳຍໄດໃື້ ນບຳຫຼອດ (ຍກເວນັ້ື Fe ແລະ Pt) ໄດ້ື ເປັນທຳດລະລຳຍທຳດແຂງ ທ່ ເີ ອນີື້ ວ່ ຳ amalgum 4. ສຳມຳດນຳໄຟຟຳື້ ໄດດ້ື ີ ສຳນປະກອບບຳຫອຼ ດມເີ ລກອອກຊເິ ດຊນັ +1 ແລະ +2 ໂດຍທຳດປະສມເມຄີ ວິ ຣສັ ຈະມີ Hg ສອງອຳ ຕອມຢ່ ູນຳກນັ ເປັນລກັ ສະນະໄດເມຣີ ສ໌ ະເໝີ ແລະ ເມ່ ອລະລຳຍນຳ້ື ຈະຢ່ ູໃນຮູບຂອງ Hg22+ ຊ່ ງຶ ຈະມຄີ ຸນລກັ ສະນະ ທຳງເຄມຄີ ກບັ ອອີ ງດ່ ຽວທ່ ວໆໄປ ເຊ່ ນັ : Ag+ ຄເກດີ ຜກຶ ກບັ ກຼ ໄດດ້ື ໄີ ດຜ້ື ກຶ Hg2Cl2 ຊ່ ງຶ ຮຽກທ່ ວໄປວ່ ຳ ຄຳໂລເມລ (calomel) ໃຊເ້ື ປັນອເິ ລດໂຕຣດໃນໃນເຊລໄຟຟຳື້ Hg2Cl2 ເມ່ ອຖກແສງສະຫວ່ ຳງຈະສະລຳຍໃຫ ື້ Hg ແລະ HgCl2 ຊ່ ງຶ ເປັນພດິ ຮຳ້ື ຍແຮງ.  ກຳນໃຊປື້ ະໂຫຍດຂອງບຳຫຼອດມຫີ ຼຳຍຢ່ ຳງໄດແື້ ກ່ 1. ເຮດັ ອຸປະກອນໄຟຟຳ້ື ໄດແື້ ກ່ ຫອຼ ດໄຟ,ສະວກິ , ແບດັ ເຕຣີ ,ີ ວທິ ະຍຸ 2. ອຸດສຳຫະກຳເຈຍ້ື ຊ່ ງຶ ມີ Hg ເປັນທຳດປະສມໃນອຸດສຳຫະກຳຊ່ ງຶ ໃສ່ ເພ່ ອປອື້ ງກນັ ບ່ ໃຫເ້ື ຈຍື້ ຢຸ໋ຍງ່ ຳຍ ແລະ ຂຳື້ ເຊອ້ື ຣຳ. 3. ອຸດສຳຫະກຳ “chlor alkaline ”ຊ່ ງຶ ຜະລດິ NaOH ແລະ Cl2 4. ໃຊເື້ ປັນຢຳກຳຈດັ ສດັ ຕູພດ ແລະ ຂຳື້ ເຊອື້ ຣຳ ໂດຍອຳດຈະຄຸກລວມກບັ ເມດັ ພດເພ່ ອປອ້ື ງກນັ ເຊອ້ື ຣຳ ຫຼ ສດັ ຕູພດ. ອຸດສຳຫະກຳສີ ເພ່ ອໃຊຂື້ ຳື້ ເຊອ້ື ຣຳຫລ 11໓91 ໃນສນີ ຳີື້ 5. ຈະໃຊື້ ລ໓ລເ9ນ໓ ຂອງ ແ9 ໃນກຳນອຸດຕນັ 6. ໃຊເື້ ປັນຕວັ ເລ່ ງັ ປະຕກິ ຣິ ຢິ ຳໃນກຣະບວນກຳນຜະລດິ ໄວນນິ ຄລໄຣດ໌ ຊ່ ງຶ ເປັນສຳນຕງັື້ ຕນື້ ຫລ ໂມໂນເມອນ ໃນກຳນຜະລດິ ພລຳດຕກິ ພວີ ຊີ ີ ກຳນນຳບຳຫອຼ ດມຳໃຊປ້ື ະໂຫຍດຢ່ ຳງຫຼວງຫຼຳຍ ເຮດັ ໃຫບ້ື ຳຫອຼ ດມໂີ ອກຳດກະຈຳຍທ່ ວທຸກຫນ ທຸກແຫ່ ງໃນ ສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ. ເປັນສຳເຫດຂອງກຳນເກດີ ບນັ ຫຳບຳຫຼອດເປັນພດິ ຊ່ ງຶ ພບວ່ ຳບຳຫອຼ ດໃນສຖຳນະທ່ ເີ ປັນທຳດແຫວຼ 126 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ເປັນພດິ ບ່ ເທ່ ຳໃດ ແຕ່ ຖຳື້ ຢ່ ູສະຖຳນະທ່ ເີ ປັນອຳຍຈະເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ພດິ ຢ່ ຳງແຮງ ແລະ ນອກຈຳກ ອຸດສຳຫະກຳດ່ ງັ ກ່ ຳວ ນແີື້ ລວື້ ຍງັ ພບວ່ ຳອຸດສຳຫະກຳກຳນເຮດັ ເໝອງ ຫຼ ກຳນໃຊຖ້ື ່ ຳນຫນີ ຫຼ ຈຳກຂະບວນກຳນກດັ ຂອງແຮ່ ທຳດຕ່ ຳງໆໃນ ທຳມະຊຳດຊ່ ງຶ ຢ່ ູໃນຮູບຂອງໂລຫະ ຫຼ ຊຸນຟວມໂີ ອກຳດ ທ່ ຈີ ະປນເປອ້ື ນຕ່ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມອກີ ດວ້ື ຍ. ຮູບບຳຫຼອດທ່ ອີ ນັ ຕະລຳຍຄຮູບທຳດອງຄະທຳດ monomethyl mercury (CH3Hg+) ແລະ dimethyl mercury ((CH3)2Hg)ໂດຍຈະເຊຳ້ື ໄປສະສມໃນເນອື້ ເຢ່ ອສະໝອງຂອງຮ່ ຳງກຳຍມະນຸດ. 11.9 ທຳດກຳຈດັ ສດັ ຕູພດ ແລະ ສດັ ກຳນຈຳແນກທຳດກຳຈດັ ສດັ ຕູພດ ແລະ ສດັ ຕຳມອງປະກອບເຄມີ ໄດເື້ ປັນ 4 ພວກ 1. ຄລເິ ນດເຕດຮໂີ ດຣກຳກບອນ (Chlorinated Hydrocarbon) ເປັນທຳດເຄມີ ທ່ ມີ ອີ ຳຕອມກຳກບອນ (C) ຮໂີ ດຣແຊນ (H) ແລະ ກຼ (Cl) ເປັນອງປະກອບ, ເປັນກ່ ຸມທ່ ໃີ ຊໃື້ ນກຳນກຳຈດັ ແມງໄມ ້ື (insecticides ) ໄດແ້ື ກ່ ດດີ ທີ ີ (DDT ), ອລັ ຄຣນິ (aldrin), ດລີ ຄຣນິ (dieldrin) ແລະ ຄແດນ (chlordan) ມສີ ູດໂຄງສຳ້ື ງດ່ ງັ ນີື້ ໄລຍະຫຼງັ ນຫີ້ື ຼຳຍປະເທດໄດກື້ ຳຈດັ ກຳນໃຊທື້ ຳດກ່ ຸມນເີ້ື ນ່ ອງຈຳກກຳນຍ່ ອຍສະລຳຍທ່ ເີ ກດີ ໄດຍ້ື ຳກເມ່ ອຢ່ ູໃນ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມ ແລະ ມພີ ດິ ຕ່ ມະນຸດໂດຍສະສມເຂຳ້ື ໃນວງຈອນຕ່ ອງໂຊ່ ອຳຫຳນເປັນສ່ ວນໃຫຍ່ 2. ກ່ ຸມອກຳໂນຟດສະຟັດ (Organophosphates) ເປັນທຳດເຄມທີ ່ ມີ ອີ ຳຕອມຂອງຟດສະຟ (P), ກຳກບອນ (C) , ອກຊແີ ຊນ (O ) ແລະ ຮໂີ ດຣແຊນ (H) ເປັນອງປະກອບ ຈດັ ເປັນກ່ ຸມຢຳຂຳື້ ແມງ ເຊ່ ນັ ດຽວກບັ ກ່ ຸມທຳອດິ ໄດແື້ ກ່ ພຳຣຳໄທອອນ (Parathion), ມຳລຳໄທອອນ (Marathion) ແລະ ໄດອະໄຊນອນ (Diazinon) ມສີ ູດໂຄງສຳື້ ງດ່ ງັ ນີື້ 127 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ຂດ້ື ຂີ ອງຢຳກກ່ ຸມນຄີ້ື ມຕີ ນື້ ທນຶ ໃນກຳນຜະລດິ ທ່ ຖີ ກ ແລະ ໃຫຜ້ື ນໃນກຳນຂຳ້ື ແມງໄດດື້ ,ີ ສະລຳຍຕວໃນ ສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມໄດຢື້ ່ ຳງວ່ ອງໄວໂດຍປະຕກິ ລິ ຍິ ຳໄຮໂດຣໄລຊສິ ຫຼ ອອກຊເິ ດຊນັ ຫຼ ຣດີ ກັ ຊນັ ໃນສ່ ງິ ແວດລອ້ື ມແຕ່ ບນັ ຫຳສຳຄນັ ຂອງກຳນໃຊຢື້ ຳກ່ ຸມນຄີ້ື ຄວຳມເປັນພດິ ຕ່ ມະນຸດ ຕວຢ່ ຳງເຊ່ ນັ : ພຳຣຳໄທອອນ ຊ່ ງຶ ມພີ ດິ ຫຳຼ ຍກວ່ ຳ DDT ເຖງິ 20 ເທ່ ຳ ແລະ ບຳງເທ່ ອຈະເກດີ ທຳດໃໝ່ ຈຳກກຳນສະລຳຍໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມແລວ້ື ເປັນພດິ ກວ່ ຳທຳດ ຕງັື້ ຕນ້ື ອກີ . ພດິ ທ່ ເີ ກດີ ຈະເປັນຕ່ ລະບບປະສຳດ ແລະ ຖຳ້ື ກນິ ເຂຳ້ື ໄປຈະມຜີ ນໃຫເື້ ກດີ ຄວຳມຜດິ ປກກະຕຂິ ອງ ຮ່ ຳງກຳຍ ເຊ່ ນັ ລະບບກຳນເຕນັ້ື ຂອງຫວໃຈທ່ ຜີ ດິ ປກກະຕິ ຖຳ້ື ຫຼຳຍກອຳດຕຳຍໄດ.້ື 3. ອນິ ຊວີ ດັ ຖຸອ່ ນໆ ເຊ່ ນັ ຄຳຣບ໌ ຳເມດ (Carbamate), ໂຣຕໂິ ນນ (Rotenone),ນໂິ ຄຕນິ (Nicotin ) ແລະ ທຳດປະສມອງຄະທຳດທ່ ມີ ມີ ຳດ. ຄຳຣບ໌ ຳເມດສູດໂຄງສຳື້ ງຈະມນີ ໂີ ຕຣແຊນ (N), ກຳກບອນ (C) ແລະ ອກຊແີ ຊນ (O)ເປັນຕວຫຼກັ ໂດຍຈະຕອື້ ງມຈີ ສຸ ຳຄນັ ຄ ຕວຢ່ ຳງ ຄຳຣບ໌ ຳເມຕ ໄດແື້ ກ່ ຄຳຣບ໌ ຳຣລິ (ອເວລໂຟ), ຄຳຣໂ໌ ບຟູແຣນ ແລະ ອລັ ດຄິ ຳຣ໌ ຄຳຣບ໌ ຳເມດສະລຳຍຕວໄດໄ້ື ວໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ ແລະ ພບວ່ ຳມພີ ດິ ຕ່ ສດັ ລຽ້ື ງລກູ ດວ້ື ຍນມເຊ່ ນັ ມະນຸດ ນອື້ ຍກວ່ ຳ ກ່ ຸມອກຳໂນຟດສະຟັດ ແຕ່ ພບວ່ ຳມຜີ ນຕ່ ນກຢ່ ຳງຫຼຳຍ. ສຳນກັ ງຳນປອື້ ງກັ ສ່ ງິ ແວດລອື້ ມແຫ່ ງອຳເມລກິ ຳ (EPA) ຈ່ ງຶ ສ່ ງັ ໃຫຕ້ື ອ້ື ງລະວງັ ໃນກຳນໃຊ.ື້ 4. ອະນງຄະທຳດວດັ ຖຸອ່ ນໆເຊ່ ນັ : ຍບິ ຊຳ (CaSO4), ທອງແດງ (Cu) ແລະ ອກຊດິ ຂອງຊຸນຟວ (SO2) 11.10 ທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ ທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສລີ ງສ່ ູສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ ມີ 2 ທຳງ ຄ ທຳມະຊຳດ ແລະ ມະນດຸ ເຮດັ ຂນຶື້ . ລງັ ສທີ ່ ເີ ກດີ ໃນທຳມະຊຳດມຳຈຳກ: ທຳດແຜ່ ລງັ ສີ (Radionuclides) ໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມໄດແື້ ກ່ ນຳ້ື , ຫນີ , ດນິ , ອຳກຳດ ແລະ ອ່ ນໆ ຊ່ ງຶ ເກດີ ຂນຶື້ ໄດເື້ ອງຕຳມທຳມະຊຳດ ເອນີ້ື ວ່ ຳເປັນຄ່ ຳ back ground ດ່ ງັ ສະແດງໃນຕຳຕຳລຳງ 3 128 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຕຳຕຳລຳງທີ 3 ລະດບັ ຄວຳມເຂມັື້ ຂຸນ້ື ສະເລ່ ຍຂອງທຳດແຜ່ ລງັ ສໃີ ນທຳມະຊຳດ ນວິ ໄຄລດ໌ ຄ່ ຳເຄ່ ງິ ຊວີ ດິ ( t1 )(ປີ) ຊະນດິ ລງັ ສີ ຫຼ ອະນພຸ ຳກ ຄວຳມເຂມັື້ ຂຸນື້ ສະ ຫວໜ່ ວຍຄູຣີ 2 ເລ່ ຍ (ຄູລອມ/ກຼຳມ) ດນິ 14C 5500  4.46 x104 1.5x108 1.3x109 , 1.69 x1011 1.5x1015 40 K  7.25x1012 6.5x1014 87 Rb 4.8x1010 238U 4.5x109 , 1.65 x10 12 1.5x1014 230Th 8.0x104 , 3.88 x10 12 3.5x1014 210 Pb 20 , 3.19 x10 12 2.8x1014 ທະເລ 3H 12.26  1.0 x10 12 1.37 x109 87 Pb 4.8x1010  2.8x1012 3.8x109 1.3x109 , 3.3x1010 4.5x1011 40 K , 1.0 x10 12 1.4x109 238U 4.5x109 ອຳກຳດ 3H 12.26  5.0 x10 13 3.0x106 14C 5500  1.1x10 12 4.0x106 222 Rn 3.825 day  1.0 x10 12  5x107 ທຳດແຜ່ ລງັ ສໃີ ນທຳມະຊຳດຈະໃຫລື້ ງັ ສຊີ ະນດິ ທ່ ຕີ ່ ຳງກນັ ໄປຂນຶື້ ກບັ ແຫ່ ຼງທ່ ເີ ກດີ ດ່ ງັ ນີື້ 1. ຫນີ ໃນຫນີ ແກຣນດິ ທ່ ພີ ບເທງິ ໜຳ້ື ໂລກຈະມທີ ຳດຍູເຣນຽມ 3-4 ppm ແລະ ທຣຽມ 10-15 ppm ກຳລອີ ອມ 2-6 % ຍູເຣນຽມ ໃນທຳມະຊຳດຈະປະກອບດວື້ ຍ 3 ໄອໂຊໂທບ ຄ U-238 (99.2740%),U-235 (0.725%) ແລະ U-234 (0.0056%), - U-238 ເປັນ perent ຂອງ Uranium series ແລະ U-234 ເປັນຊະນດິ ຂອງ daughter ເກດີ ຈຳກ U-238 - U-235 ເປັນ perent ຂອງ Actinum series ຊ່ ງຶ ສະລຳຍຕວຈນໝດສະພຳບກຳຍເປັນ Pb-207 - Th -232 ເປັນ perent ຂອງ Thorium series ຊ່ ງຶ ສະລຳຍຕວຈນໝດສະພຳບກຳຍເປັນ Pb-208 ກຳນສະລຳຍຂອງທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສທີ ງັ ສຳມແບບ ຈະໃຫໄ້ື ອໂຊໂທບເຣດອນໂດຍໃຊເ້ື ວລຳຕ່ ຳງກນັ ຄ 238U ........ 222Rn 218Po  products 3.824ວນັ 232Th ........ 220Rn 216Po  products 55 ວນິ ຳທີ 235U ........ 219Rn 215Po  products 40 ວນິ ຳທີ ເຣດອນ (ເປັນ noble gas ) ສຳມຳດຊມຶ ຜ່ ຳນຊ່ ອງວ່ ຳງຂອງຫນີ ແລະ ດນິ ອອກສ່ ູ ບນັ ຍຳກຳດ ໂດຍສະ ເພຳະ Ra-222 ຈະເຂຳື້ ສ່ ູບນັ ຍຳກຳດ ແລະ ນຳື້ ໃນສ່ ງິ ແວດລອື້ ມ 2. ໃນດນິ ຈະໃຫລື້ ງັ ສແີ ກມມຳທ່ ຄີ ວຳມເລກິ ຈຳກໜຳ້ື ດນິ ເຄ່ ງິ ແມດັ ຈຳກເຣດອນຊ່ ງຶ ເກດີ ຈຳກກຳນສະລຳຍ 129 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ 2 ເກດີ ເປັນທຳດໃໝ່ ເຊ່ ນັ : 222 Rn  214 Bi 40 ນຳທີ 220 Rn  212 Bi 60.6 ນຳທີ 219 Rn  211Bi 36.1 ວນິ ຳທີ ໃນພຳວະປກກະຕິ daughter ທງັ ໝດນຈີື້ ະລອຍຂນຶື້ ມຳເທງິ ໜຳື້ ດນິ ເປັນປະລມິ ຳນຫຼຳຍຊ່ ງຶ ສຳມຳດກວດ ພບໄດໃື້ ນບນັ ຍຳກຳດ. 3. ອຳກຳດ ທຳດກຳມນັ ຕະລງັ ສທີ ່ ສີ ຳຄນັ ໃນອຳກຳດຄ ເຣດອນ ຄວຳມເຂມັື້ ຂຸ ນື້ ຫຼຳຍນອ້ື ຍຂອງເຣດອນ ນນັື້ ຂຶນ້ື ຢ່ ູກັບສະຖຳນທ່ ີ ແລະ ເງ່ ອນໄຂໃນບັນຍຳກຳດ ຊະນດິ ເຣດອນທ່ ີສຳຄັນ ຄ 222 Rn ມີໂດຍສະເລ່ ຍ 1.0x1012Ci / gm ແລະ ຊະນດິ ອ່ ນໄດແກ່ 222 Rn ສຳລບັ daughter ຂອງເຣດອນຄ Pb-210 ແລະ Po-210 ຊ່ ງຶ ຈະເກດີ ກຳນຈບັ ຕວກນັ ເອງກຳຍເປັນອຳຕອມແລວ້ື ເກດີ ເປັນອະນຸພຳກຝ່ ຸ ນ ແລະ ຖກກຳຈດັ ອອກຈຳກອຳກຳດ. 4. ນຳ້ື ນວິ ໄຄລດທ໌ ່ ສີ ຳຄນັ ໃນນຳ້ື ຄ Ra-226 ແລະ daughter ທ່ ໃີ ຫລື້ ງັ ສອີ ລັ ຟຳຄ Rn-222,Po-218 Po-214 5. ອຳຫຳນ ນວິ ໄຄລດກ໌ ່ ຽວຂອ້ື ງ ຄ Ra-226 ຊ່ ງຶ ໄດມ້ື ຳຈຳກນຳ້ື 80-90 % ຈະໃຫລື້ ງັ ສອີ ລັ ຟຳເກດີ ເປັນ daughter Po-210 ທ່ ສີ ຳຄນັ ແລະ ຊະນດິ ອ່ ນຄ R-228 ຊ່ ງຶ ຈະໃຫອື້ ລັ ຟຳກຳຍເປັນ P໐-210 ນອກຈຳກນພີ້ື ບວ່ ຳໃນອຳຫຳນຈະໃຫລ້ື ງັ ສີ  ຈຳກ K-40 ຊ່ ງຶ ມຢີ ່ ູເຊ່ ນັ : ປຳ ພບວ່ ຳມີ 0.3% ໂດຍນຳ້ື ໜກັ ຂອງ K-40 ແລະ ທຳດໃນຊນີື້ ສດັ ກພບວ່ ຳມີ C-14 ຊ່ ງຶ ຈະໃຫລ້ື ງັ ສີ  ດວ້ື ຍ. 6. ໃນຮ່ ຳງກຳຍມະນດຸ ພບວ່ ຳໃນນຳື້ ໜກັ ມຳດຕະຖຳນ 70 ກໂິ ລກຼຳມ ຈະມີ ກຳລອີ ອມ (K) 140 ກຼຳມ ແລະ ເຣດອນ (Ra) 10-10 -10-11 ກຼຳມ ຊ່ ງຶ ໂດຍເຣດອນນຈີື້ ະມຢີ ່ ູໃນສ່ ວນທ່ ເີ ປັນກະດກູ ໃນເນອ້ື ເຍ່ ອອ່ ອນກຳນໃນ ຮ່ ຳງ ກຳຍ ນນັື້ ຈະໄດຮື້ ບັ ລງັ ສເີ ບຕຳຈຳກ K-40 ປະມຳນ 20 mrem/year ແລະ ຍງັ ໄດຈ້ື ຳກ K-14 ທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນ ຮ່ ຳງກຳຍມະນຸດເອງແຕ່ ໃນປະລມິ ຳນທ່ ນີ ອື້ ຍກວ່ ຳ 7. ອຳວະກຳດ ໄດແື້ ກ່ ລງັ ສຄີ ອສມກິ ຊ່ ງຶ ພບວ່ ຳບລເິ ວນຂວື້ ໂລກຈະມໂີ ອກຳດໄດຮ້ື ບັ ຫຼຳຍທ່ ສີ ຸດ ເນ່ ອງຈຳກ ຜນຂອງກຳນດູດຂອງສະໜຳມແມ່ ເຫກຼັ ໂລກ ລວມເຖງິ ມະນດຸ ທ່ ອີ ຳໄສຢ່ ູໃນທ່ ສີ ູງໆ ກມໂີ ອກຳດ ໄດຮ້ື ບັ ຫຼຳຍເຊ່ ນັ ກນັ ສະເລ່ ຍແລວື້ ມະນຸດເຮຳຈະໄດຮື້ ບັ ລງັ ສຄີ ອສມກິ ປະມຳນ 0.001 ເຣນເຈນຕ່ ມຖ້ື ຳ້ື ໄດຮ້ື ບັ ປະລມິ ຳນຫຼຳຍຈະເຮດັ ໃຫື້ ເກດີ ກຳນປ່ ຽນແປງໃນໂຄຣໂມໂຊມ ແລະ ກຳນຜ່ ຳເຫ່ ຼຳ (mutation) ໄດລື້ ງັ ສຈີ ຳກກຳນກະທຳຂອງມະນດຸ . 1. ວງກຳນແພດໃຊໃື້ ນກຳນກວດພຈິ ຳລະນຳພະຍຳດ ຫຼ ປ່ ິນປວພະຍຳດ ເຊ່ ນັ ພບວ່ ຳໃນກຳນທ່ ສີ ຳຍລງັ ສີ ເອກຊທ໌ ່ ປີ ອດ 1 ເທ່ ອ ຮ່ ຳງກຳຍຈະໄດຮ້ື ບັ ລງັ ສປີ ະມຳນ 200 ມນິ ລເິ ຣມ ຫຼ ກຳນກວດຄນທ່ ເີ ປັນພະຍຳດຄພອກ ໂດຍໃຫກ້ື ນິ I-131 ຊ່ ງຶ ຈະໃຫລື້ ງັ ສເີ ບຕຳກບັ ຮ່ ຳງກຳຍໄດດື້ ວື້ ຍ. 2. ຈຳກໂຮງງຳນໄຟຟຳ້ື ປະລຳມຳນູ ໃຫລື້ ງັ ສທີ ່ ເີ ລ໊ດ ລອດອອກມຳ ຫຼ ຈຳກກຳກຂອງເສຍ ນວິ ເຄຼຍເຊ່ ນັ U- 235, Kr-85,Ba-136, Co-58 ແລະ ອ່ ນ ໆ 3. ລງັ ສຈີ ຳກກຳນທດລອງອຳວຸດນວິ ເຄຼຍເຮດັ ໃຫເ້ື ກີດລງັ ສີ ແລະ ອະນຸພຳກກຳມນັ ຕະລງັ ສີ ເອນີື້ ວ່ ຳ radioactive fall out ເຊ່ ນັ Sr-90 ລງັ ສຈີ ຳກແຫ່ ຼງອ່ ນໆ ເຊ່ ນັ ຈຳກໂທຣທດັ ນ,໌ ສຳນທຣຽມ ຊ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫເ້ື ກດີ ກຳນເຮອງແສງເທງິ ໜຳ້ື ປັດໂມງ (ໃຫລ້ື ງັ ສແີ ກມມຳ)  ຄຸນລກັ ສະນະຂອງທຳດກຳມນັ ຕະພຳບລງັ ສີ  ອະນຸພຳກອນັ ຟຳ ກ. Nature ເປັນນວິ ເຄຼຍຂອງ He ມໄີ ຟຟຳື້ ບນັ ຈຸ +2 ມມີ ວນສຳນເປັນ 4 ເທ່ ຳຂອງ H-atom ( 4 He ) 2 130 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ຂ. Velocity ຄວຳມໄວຈະເປັນ 1/10 ຂອງຄວຳມໄວແສງ ຄ 3x109 cm/sec ຄ. Penertration Power (ອຳນຳດກຳນທະລຸ) ເນ່ ອງຈຳກມຂີ ະໜຳດໃຫຍ່ ສະນນັື້ ຈ່ ງຶ ມອີ ຳນຳດໃນກຳນທະລຸ ບ່ ສູງ ໂດຍຈະສຳມຳດຖກດູດ ຫຼ ກນັື້ ໄດໂື້ ດຍແຜ່ ນອຳລູມນີ ອີ ອມໜຳພຽງ 1/10 nm ຫຼ ທຳດແຂງທ່ ມີ ຄີ ວຳມບຳງ ຫຼຳຍ ໄດສ້ື ່ ວນໃນອຳກຳດຈະສຳມຳດທ່ ຈີ ະຜ່ ຳນອຳກຳດໄດພ້ື ຽງ 5 ຊ່ ວໂມງເທ່ ຳນນັື້ ງ. Lionization Gas (ກຳນເຮດັ ໃຫກ້ື ຳສແຕກຕວເປັນອອີ ງ) ມອີ ຳນຳດໃນກຳນເຮດັ ໃຫເື້ ອເລກັ ຕຣງຂອງ ກຳສໃນອຳກຳດຫຸຼດໄດງ້ື ່ ຳຍ ຄ່ ຳ Energy and Relative Biological Effectiveness (RBE)ຈ່ ງຶ ມຄີ ່ ຳສູງ ຫຳຼ ຍປະມຳນ 20 ຈ. Action on Zine sulfide and film ທ່ ຳໃຫເ້ື ກດີ ກຳນເຮອງແສງເທງິ ແລະ ເຮດັ ໃຫຟື້ ຟິລມດ໌ ຳ  ອະນຸພຳກເບຕຳ ກ. Nature ເປັນເອເລກັ ຕຣງ (ຫຼ ໂປສຕິ ອນ) ທ່ ມີ ຄີ ວຳມໄວສູງໄຟຟຳ້ື ບນັ ຈເຸ ປັນລບ ຂ. Velocity ຄວຳມໄວຈະບ່ ເທ່ ຳກນັ ຢ່ ູລະຫວ່ ຳງ 33-99 % ຂອງຄວຳມໄວແສງ ນນັ້ື ສະແດງວ່ ຳ  ມຄີ ຸນສມ ບດັ ທ່ ບີ ່ ສະໝ່ ຳສະເໝ.ີ ຄ. Penetration Power ອຳນຳດກຳນທະລຸຫຼຳຍກວ່ ຳ  (ເນ່ ອງຈຳກມຂີ ະໜຳດນອື້ ຍ ກວ່ ຳ ( ) ສຳມຳດ ຖກດດູ ຫຼ ກນັື້ ໂດຍແຜ່ ນອຳລູມນີ ອີ ອມໜຳ 5 nm ຫຼ ທຳດແຂງອ່ ນທ່ ບີ ຳງໄດ້ື ແລະ ຈະຜ່ ຳນອຳກຳດໄດພື້ ຽງ 3 ຊ່ ວ ໂມງ ງ. Lionization Gas ມພີ ະລງັ ຈລນນ໌ ອື້ ຍ (ເນ່ ອງຈຳກມມີ ວນສຳນນອື້ ຍ) ອຳນຳດທະລຸຈ່ ງຶ ນອື້ ຍເມ່ ອທຽບ ກບັ ອລັ ຟຳ ຄ່ ຳ RBE=1 ຈ. Action on Zine sulfide and film ມຜີ ນຕ່ ZnS ນອ້ື ຍວ່ ຳ  ສ່ ວນຜນຕ່ ຟິລມຈ໌ ະຫຼຳຍກວ່ ຳ  (ເນ່ ອງຈຳກມກັ ເກດີ ລງັ ສີ X-ray ພອື້ ມກນັ )  ລງັ ສແີ ກມມຳ (   rays) ກ. Nature ເປັນຄນ້ື ແມ່ ເຫຼກັ ໄຟຟຳື້ ທ່ ມີ ຄີ ວຳມຍຳວຄນື້ ສນັື້ (0.0001-0.010 A ) ບ່ ມມີ ວນບນັ ຈຸ ບ່ ຫກັ ເຫ ສະໜຳມແມ່ ເຫຼກັ ໄຟຟຳື້ . ຂ. ຄວຳມໄວຈະເທ່ ຳກບັ ແສງຄ 3x1010 cm/sec ຄ. Penetrating ມພີ ະລງັ ງຳນສູງມກັ ຈະເອນີື້  ວ່ ຳ hard ray (ສູງກວ່ ຳລງັ ສີ X) ຈະຖກດູດ ຫຼ ກນັ້ື ໂດຍ ວດັ ຖຸທ່ ໜີ ຳຫຼຳຍ ເຊ່ ນັ ພບວ່ ຳຈະຜ່ ຳນແຜ່ ນຊນໜຳຊງັ ຕແີ ມດັ . ໄດື້ ແລະ ຜ່ ຳນແຜ່ ນເຫຼກັ ໜຳ 8ຊງັ ຕແີ ມໄັ ດື້ ແລະ ຜ່ ຳນແຜ່ ນເຫກຼັ ໜຳ 25 ຊງັ ຕແີ ມດັ ໄດສ້ື ່ ວນໃນອຳກຳດຈະຜ່ ຳນໄດເ້ື ຖງິ ປະມຳນ 4 ແມດັ ງ. Lionization Gas ເກດີ ໄດນື້ ອ້ື ຍພບວ່ ຳຄ່ ຳ RBE  1 ຈ. Action on ZnS and film ຈະມຜີ ນຕ່ ZnS ແລະ ຟິລມເ໌ ລກັ ນອ້ື ຍ  ເນຕີ ຣງ (Nutrons) ກ. Nature ເປັນອະນຸພຳກຂອງທຳດທ່ ບີ ່ ມໄີ ຟຟຳ້ື ບນັ ຈຸ ຂ. Penetration Power ຜ່ ຳນຢ່ ູໃນອຳກຳດໄດຕື້ ະຫຼອດ ຄ. Lionization Gas ເກດີ ໄດຫ້ື ຳຼ ຍພຄວນ ຄ່ ຳ RBE  5 XII. ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ແລະ ແຫ່ ຼງຊຸມຊນ 12.1 ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳຄ່ ອນຂຳ້ື ງຫຍຸງ້ື ຍຳກກວ່ ຳກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກແຫ່ ຼງຊຸມຊນ ແລະຕນື້ ທນຶ ກຳນກຳຈດັ ສູງຫຼຳຍກວ່ ຳ. ເຊ່ ງິ ມສີ ຳເຫດດ່ ງັ ນ:ີ້ື 1. ນຳ້ື ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳທ່ ວໄປເຊ່ ນັ : ຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳຍອື້ ມຜຳື້ ອຳດມອີ ຸນຫະພູມສູງ 131 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ປະມຳນ40-60 0C ຈ່ ງຶ ຕອ້ື ງສຳື້ ງທລະບຳຍຄວຳມຮອ້ື ນເພ່ ອຫຸຼດອຸນຫະພູມ. 2. ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳໂດຍທ່ ວໄປມອີ ຳຊດິ ຫຼບຳເຊປີ ນຢ່ ູຫຼຳຍເຮດັ ໃຫຄື້ ່ ຳpH ຕ່ ຳຫຼສູງກວ່ ຳ7 ຫຼຳຍຈຳເປັນຕອື້ ງປັບຄ່ ຳpH . 3. ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ມກັ ຈະຂຳດອຳຫຳນເສມີ ບຳງຢ່ ຳງທ່ ສີ ຳຄນັ ເຊ່ ນັ : N, ແລະP ຈຳເປັນ ຕອື້ ງມກີ ຳນຕ່ ມທຳດປະສມທ່ ມີ ທີ ຳດທງັ ສອງນລີ້ື ງໄປໃນນຳ້ື ເສຍ. ຫຳກຕອື້ ງກຳນກຳຈດັ ດວື້ ຍຂະບວນກຳນທຳງຊວີ ະ ວທິ ະຍຳ 4. ນຳ້ື ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ມກັ ຈະມຄີ ່ ຳBOD ສູງຫຼຳຍ, ກຳນຫຸຼດຄ່ ຳBOD ຈນເຖງິ 20 mg/l ຕຳມມຳດຖຳນຂອງກະຊວງອຸດສຳຫະກຳຈະເຮດັ ໃຫສ້ື ນິື້ ເປອງຄ່ ຳໃຊຈື້ ່ ຳຍຫຼຳຍແລະຂະບວນກຳນກຳຈດັ ຫຍຸງື້ ຍຳກ ຊບັ ຊອື້ ນຫຳຼ ຍອກີ . 5. ນຳ້ື ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ມກັ ມທີ ຳດອງຄະທຳດຫຼອະນງຄະທຳດທ່ ກີ ຳຈດັ ຍຳກປນຢ່ ູນຳທ່ ສີ ຳຄນັ ທ່ ສີ ຸດໄດແ້ື ກ່ : ສໃີ ນນຳ້ື ຈຳກໂຮງງຳນກຳນຜະລດິ ເຈຍ້ື ກະດຳດແລະໂຮງງຳນຍອື້ ມຜຳື້ . ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳບ່ ມຂີ ະບວນກຳນຫຼແບບແຜ່ ນທ່ ແີ ນ່ ນອນຂະບວນກຳນກຳນ ກຳຈດັ ຂນຶື້ ຢ່ ູກບັ ຊະນດິ ຂອງໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳໃຫລື້ ກັ ສະນະນຳື້ ເສຍທ່ ວໄປຈຳກໂຮງງຳນບຳງປະເພດໂດຍທ່ ວໄປ ນຳື້ ເສຍອະນງຄະທຳດເຊ່ ນັ : ນຳ້ື ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳຊຸບໂລຫະຕອ້ື ງໃຊຂື້ ະບວນກຳນທຳງເຄມໃີ ນກຳນກຳ ຈດັ ແລະບ່ ມວີ ທິ ກີ ຳນອ່ ນໃຫເ້ື ລອກມຳຫຼຳຍ. ສ່ ວນກຳນກຳຈດັ ທຳດອງຄະທຳດດວ້ື ຍຂະບວນກຳນທຳງຊວີ ະວທິ ະຍຳ ນນັື້ ຈະມວີ ທິ ໃີ ຫເ້ື ລອກຫຼຳຍແບບ. ໂດຍທ່ ວໄປນຳ້ື ເສຍທ່ ມີ ຄີ ່ ຳ BOD ສູງເກນີ 300 mg/l ຈະຕອ້ື ງກຳຈດັ ດວ້ື ຍຂະບວນກຳນຊວີ ະວທິ ະຍຳ ແບບບ່ ຕອື້ ງໃຊອື້ ຊແີ ຊນກ່ ອນແລວື້ ຈ່ ງຶ ກຳຈດັ ໃນຂນັ້ື ຕ່ ໄປດວື້ ຍຂະບວນກຳນທຳງຊວີ ະວທິ ະຍຳແບບໃຊອ້ື ກຊແີ ຊນດ່ ງັ ນີ້ື Raw waste Anaerobic lagoon DOD 2500 mg/l Anaerobic lagoon DOD 1250 mg/l Anaerobic lagoon DOD 600 mg/l Anaerobic lagoon DOD 300 mg/l Primary oxidation pound DOD 75 mg/l Secondary oxidation pound Effluent BOD 13 mg/l 132 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນ້ື 2 ວທິ ທີ ຳງເຄມເີ ຊ່ ນັ : ກຳນຕກຜກຶ ດວ້ື ຍທຳດສມື້ ຫຼປູນຂຳວໂດຍທ່ ວໄປຈະບ່ ສຳມຳດຫຸຼດຄ່ ຳBOD ໄດຕ້ື ່ ຳກວ່ ຳ 20 mg/l ເວນັື້ ແຕ່ ໃນກລະນທີ ່ ນີ ຳ້ື ເສຍມຄີ ່ ຳBOD ຕ່ ຳຫຼຳຍເພຳະວ່ ຳເຄ່ ງິ ໜ່ ງຶ ຂອງທຳດອງຄະທຳດໃນນຳື້ ເສຍຈະເປັນ ທຳດລະລຳຍເຊ່ ງິ ບ່ ສຳມຳດຕກຜກຶ ດ່ ງັ ນນັ້ື ກຳນຕກຜກຶ ດວ້ື ຍທຳດເຄມຈີ ່ ງຶ ກຳຈດັ ໄດແ້ື ຕ່ BOD ທ່ ເີ ປັນຜກຶ ແຂວນລອຍ ແລະອະນຸພຳກແຂວນລອຍເທ່ ຳນນັື້ ແລະຈະຫຸຼດຄ່ ຳBOD ໄດບ້ື ່ ເກນີ 50% ດ່ ງັ ນນັ້ື ກຳນກຳຈດັ ດວ້ື ຍວທິ ທີ ຳງເຄມເີ ປັນ ພຽງແຕ່ ກຳນກຳຈດັ ຂນັື້ ຕນ້ື ເທ່ ຳນນັ້ື . ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳຜະລດິ ນຳ້ື ອດັ ລມື້ ສ່ ວນໃຫ່ ຍແມ່ ນນຳື້ ລຳ້ື ງຂວດແລະນຳ້ື ອດັ ລມື້ ທ່ ເີ ຫຼອຕດິ ຂວດປະກອບດວ້ື ຍນຳື້ ຕຳນເປັນສ່ ວນໃຫ່ ຍ. ປະລມິ ຳນນຳ້ື ເສຍຂອງໂຮງງຳນສະເລ່ ຍປະມຳນ52 ແມດັ ກອ້ື ນ/ຊ່ ວໂມງ ຄ່ ຳBOD ສະເລ່ ຍປະມຳນ1300 mg/l. ກຳນເນ່ ຳເໝນັ ເປັນພດິ ຂອງນຳື້ ເສຍເກດີ ຈຳກກຳນກະທຳຂອງຈລຸ ນິ ຊທີ ່ ບີ ່ ຕອື້ ງກຳນອກຊແີ ຊນໃນກຳນດຳລງ ຊວີ ດິ . ວທິ ແີ ກໄື້ ຂແມ່ ນຕອ້ື ງສຳ້ື ງຈລຸ ນິ ຊທີ ່ ມີ ຄີ ວຳມຕອ້ື ງກຳນອກຊແີ ຊນຂນຶ້ື ມຳເພ່ ອໃຫເ້ື ກດີ ພຳວະດຸນດ່ ຽງທຳງຊວີ ະເຄ ມ.ີ ຈຳກກຳນສຳຫວຼ ດພບວ່ ຳກຳນເນ່ ຳເໝນັ ຂອງນຳື້ ມສີ ຳເຫດຈຳກກຳນຂຳດຄວຳມດຸນດ່ ຽງທຳງຊວີ ະເຄມຂີ ອງນໂີ ຕຣ ແຊນແລະຟດສະຟ(BOD : N : P  100 : 5 : 1 )ເຊ່ ງິ ແກໄ້ື ດໂ້ື ດຍກຳນຕ່ ມທຳດຍູເຣຍ(NH2-CO-NH2)ເພ່ ອເປັນ ແຫ່ ງຼ ຂອງນໂີ ຕຣແຊນN ແລະອຳຊດິ ຟດສະຟຣກິ H3PO4ເຊ່ ງິ ເປັນຂອງP ລງໄປໄປໃຫໄື້ ດອື້ ດັ ຕຳສ່ ວນທ່ ເີ ໝຳະສມ. ຕຳຕຳລຳງ4: ຄຸນລກັ ສະນະຂອງລະບບນຳ້ື ເສຍຈຳກໂຮງງຳນອຸດສຳຫະກຳ ປະເພດຂອງໂຮງງຳນ pH Suspended BOD COD Total-N Total-PO43- solids mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l ໂຮງຳນນຳື້ ອດັ ລມ 2.4 - ໂຮງງຳນແປ້ືງມນັ ຕນ້ື 3.8 - 71200 - - - ໂຮງງຳນເຫຳຼ ້ື 4-5 - 6550 - ໂຮງງຳນທ່ ຜຳື້ , ຍອື້ ມຜຳ້ື 7-14 31664 10919 33 - ໂຮງງຳນເຈຍື້ ກະດຳດ 9.4 7640 5700 89797 - - ໂຮງງຳນໄອຊຄີ ຣີມ 7.3-7.6 356 752 16569 1.5 - ໂຮງງຳນໝຳກນດັ ກະປ໋ ອງ - 900 2988 2267 13.1 ໂຮງງຳນໝ່ ສີ ຳເລດັ ຮູບ 6.8 28 1685-3453 4769 nill - ໂຮງງຳນປະກອບລດ 7.5 300 - - ໂຮງງຳນເນຍີ 7.2-8.9 1188 2775 - 45 463 26 6425 - 15.2 172-183 214-321 337 - 1.1 569-650 ນຳ້ື ເສຍຈຳກໂຮງງຳນຜະລດິ ນຳື້ ອດັ ລມ້ື , ເປັບຊຈີ ະຜ່ ຳນເຄ່ ອວຕອງໃນຂນັ້ື ຕອນທຳອດິ ແລະຜ່ ຳນເຄ່ ອງແຍກ ນຳື້ ມນັ ອອກແລວື້ ຜ່ ຳນເຂຳື້ ສ່ ູບ່ ພກັ ເພ່ ອໃຫຜ້ື ກຶ ແລະສະເລ່ ຍຄວຳມເຂມັ້ື ຂຸ ນ້ື ຂອງນຳ້ື ເສຍຫຼງັ ຈຳກນນັື້ ກສູບເຂຳື້ ຖງັ ຕ່ ມ ທຳດພວກຍູເຣຍ ຫຼ ອຳຊດິ ຟດສະຟຣກິ ດວື້ ຍອດັ ຕຳສ່ ວນຕຳມຄວຳມເໝຳະສມຈຳກກຳນວເິ ຄຳະນຳື້ ເສຍແຕ່ ລະວນັ ໃນຖັງນຈີ້ື ະມກີ ຳນຄວບຄຸມຄວຳມເປັນອຳຊດິ - ບຳເຊແີ ລະອຸນຫະພູມທ່ ີເໝຳະສມເພ່ ອໃຫຈື້ ລຸ ນິ ຊຈີ ະເລນີ ເຕີບໂຕ ເຕມັ ທ່ ແີ ລະວ່ ອງໄວ. ຫຼງັ ຈຳກນນັ້ື ກດູດເອຳນຳື້ ທ່ ໄີ ດຮ້ື ບັ ຈຳກກຳນຕ່ ມທຳດເຄມຕີ ຳມອດັ ຕຳສ່ ວນແລວື້ ເອຳຂນຶ້ື ໄປສ່ ູຖງັ ຕ່ ມອກຊີ ແຊນ, ກຳນຕ່ ມອກຊແີ ຊນຈຳກອຳກຳດໃຊກື້ ງຫນັ ໃບພດັ ໝນູ ຕະຫຼອດ 24 ຊ່ ວໂມງເພ່ ອໃຫຈື້ ລຸ ນິ ຊທີ ່ ຕີ ອື້ ງກຳນອກຊີ ແຊນຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕແລະທຳລຳຍຕວກຳນທ່ ເີ ຮດັ ໃຫນື້ ຳ້ື ເນ່ ຳເໝນັ ຈຳນວຜກຶ ຈລຸ ນິ ຊຈີ ະເພ່ ີມຫຼຳຍຂນຶ້ື ເລອື້ ຍໆແລະ ຖກລະບຳຍເຂຳ້ື ສ່ ູຖງັ ຜກຶ ອກີ ຄງັື້ ໜ່ ງຶ ຫງຼັ ຈຳກນນັື້ ກປ່ ອຍໃຫຜື້ ກຶ ຂອງຈລຸ ນິ ຊຕີ ກລງມຳຄ່ ອຍໆລະບຳຍນຳື້ ໃສຖມີື້ ໄປນຳື້ ເສຍທ່ ລີ ະບຳຍຖມີ້ື ຈະມຄີ ່ ຳ BOD ພຽງ 10 -20 mg/l ຕຳມມຳດຖຳນກຳນລະບຳຍນຳ້ື ເສຍຂອງກະຊວງອຸດສຳຫະ 133 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນ້ື 2 ກຳ. 12.2 ກຳນກຳຈດັ ນຳ້ື ເສຍຈຳກແຫ່ ງຼ ຊຸນຊນ ວທິ ກີ ຳນກຳຈດັ ໂດຍທ່ ວໄປປະກອບດວື້ ຍ 3 ຂນັ້ື ຕອນ ຄ primary treatment secondary treatment ແລະ tertiary treatment ດ່ ງັ ສະຫຸຼບໄວໃ້ື ນຮູບ 15 ໂດຍລຳຍລະອຽດຂອງກຳນບຳບດັ ນຳື້ ເສຍທຸກຂນັ້ື ຕອນດ່ ງັ ນ:ີື້ ນຳ້ື ເສຍຈຳກຊຸມຊນເປັນນຳື້ ເປິເປອ້ື ນທ່ ມີ ທີ ຳດອງຄະທຳດທ່ ມີ ທີ ຳດອງຄະທຳດຫຼຄ່ ຳBOD ຕ່ ຳແຕ່ ມອີ ຳຫຳນເສມີ ຈລຸ ນິ ຊເີ ຊ່ ນັ : N ແລະP ຢ່ ຳງພຽງພກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກຊຸມຊນຈ່ ງຶ ບ່ ຫຍຸງ້ື ຍຳກເໝອນກບັ ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກໂຮງ ງຳນອຸດສຳຫະກຳລະບບກຳຈດັ ນຳ້ື ເສຍທ່ ໃີ ຊທ້ື ່ ວໄດອ້ື ກ່ ກຳນກຳຈດັ ດວ້ື ຍວທິ ຊີ ວີ ະວທິ ະຍຳ. ກຳນກຳຈດັ ນຳື້ ເສຍຈຳກຊຸມຊນທ່ ວໄປແບ່ ງອອກເປັນ4 ຂນັ້ື ຕອນຄ: 1). ກຳນກຳຈດັ ຂນັື້ ຕຽມກຳນ(Preliminary treatment) ໄດແ້ື ກ່ ກຳນແຍກສ່ ງິ ເປິເປອື້ ນຂະໜຳດໃຫ່ ຍອອກ ໂດຍໃຊຜ້ື ຶກແລະແຍກຜກຶ ດນິ , ຊຳຍທ່ ມີ ນີ ຳ້ື ໜກັ ຫຼຳຍອອກໂດຍໃຊລ້ື ຳງຕກຜກຶ . ເປຳ້ື ໝຳຍຂອງກຳນກຳຈດັ ໃນຂນັ ຕອນຕຽມກຳນນແີື້ ມ່ ນເພ່ ອປັບປຸງຄຸນນະພຳບນຳ້ື ເສຍໃຫເື້ ໝຳະສມແກ່ ກຳນກຳຈດັ ຂນັ້ື ຕ່ ໄປໃຫມ້ື ສີ ່ ງິ ເປິເປອ້ື ນຂະໜ ຳດໃຫ່ ຍໆໄປອຸດຕນັ ທ່ ຫຼເຄ່ ອງສູບນຳື້ ແລະປື້ອງກນັ ໃຫຂື້ ດີື້ ນິ ຊຳຍທ່ ຕີ ດິ ມຳກບັ ນຳື້ ເສຍໄປຕກຜຶກອຸດຕນັ ທ່ ທຳງລະ ບຳຍນຳື້ ຕ່ ຳງໆໃນລະບບກຳຈດັ ຂນັ້ື ນແີື້ ມ່ ນຫຸຼດຄ່ ຳ BOD ພຽງເລກັ ນອື້ ຍຫຼບ່ ຫຸຼດເລຍີ . 2). ກຳນກຳຈດັ ຂນັື້ ຕນ້ື (Primary treatment) ໄດແ້ື ກ່ ກຳນນຳເອຳນຳ້ື ເສຍມຳຕກຜກຶ ເຊ່ ງິ ສ່ ວນໃຫ່ ຍເປັນທຳດ ອງຄະທຳດອອກຈຳກນຳ້ື ເສຍຜກຶ ທ່ ແີ ຍກອອກຈຳກກນ້ື ຖງັ ຜກຶ ນເີື້ ອນີ້ື ວ່ ຳ: (Primary sludge)ຕອື້ ງນຳໄປກຳຈດັ ຕ່ ໄປ. ກຳນກຳຈດັ ໃນຂນັື້ ຕອນນຈີື້ ະຫຸຼດຄ່ ຳBOD ໄດປື້ ະມຳນ25-40% ແລວ້ື ແຕ່ ລກັ ສະນະນຳື້ ເສຍແລະປະສດິ ທພິ ຳບຂອງ ຖງັ ຕກຜກຶ . 3). ກຳນກຳຈດັ ຂນັື້ ທ່ ສີ ອງ(Secondary treatment) ໄດແື້ ກ່ ກຳນກຳຈດັ ທຳດອງຄະທຳດທ່ ຢີ ່ ູໃນຮູບແບບ ທຳດລະລຳຍຫຼອະນຸພຳກແຂວນລອຍ,ກຳນກຳຈດັ ໂດຍໃຊຂ້ື ະບວນກຳນທຳງຊີວະວິທະຍຳແບບຕ່ ຳງໆເຊ່ ັນ: activates sludge ແລະtrickling filters ເຊ່ ງິ ໃຊແ້ື ບກັ ທເີ ຣຍເປັນຕວທຳລະລຳຍທຳດອງຄະທຳດໃນນຳື້ ເສຍຈະມີ ຜກຶ ທ່ ເີ ກດີ ຈຳກກຳນກຳຈດັ ຂນັື້ ຕນ້ື , ກຳນກຳຈດັ ໃນຂນັ້ື ທ່ ສີ ອງນຈີ້ື ະຫຸຼດຄ່ ຳBOD ໄດປື້ ະມຳນ 75-95 % ຄ່ ຳ BOD ຂອງນຳ້ື ເສຍຈະຕ່ ຳກວ່ ຳ20 mg/l ລະບບນຳ້ື ເສບໂດຍສ່ ວນຫຼຳຍຈະມພີ ຽງແຕ່ ກຳນກຳຈດັ ຂນັ້ື ທສີ ອງເທ່ ຳນນັື້ . 4). ກຳນກຳຈດັ ຂນັື້ ທສີ ຳມ(Tertiary treatment) ໃຊໃື້ ນກລະນທີ ່ ຕີ ອ້ື ງກຳນນຳ້ື ເສຍທ່ ສີ ະອຳດສຳມຳດນຳ ໄປໃຊໃື້ ນກຳນອຸປະໂພກໄດ.້ື ຂະບວນກຳນກຳຈດັ ທ່ ໃີ ຊເື້ ປັນຂະບວນກຳນເຄມລີ ວມກບັ ຂະບວນກຳນຟີຊກິ , ເຄມີ ຈຳກແຜນຜັງຈະເຫນັ ໄດວື້ ່ ຳນຳື້ ເສຍຈຳກກຳນກຳຈດັ ຂນັ້ື ທີສອງຈະຖກນຳມຳຕກຜກຶ ແຍກທຳດປະສມຟດສະຟັດ ດວ້ື ຍນຳື້ ປູນຂຳວຈຳກນນັື້ ຈ່ ງຶ ນຳມຳກຳຈດັ ທຳດອງຄະທຳດທ່ ເີ ຫຼອຢ່ ູດວ້ື ຂະບວນກຳນດູດຊບັ ແລະກຳຈດັ ອຳມໂມຍກັ ແລະທຳດປະສມຂອງໂລຫະຕ່ ຳງໆອອກດວື້ ຍຂະບວນກຳນແລກປ່ ຽນອອີ ງຫຼງັ ຈຳກຂຳ້ື ເຊອ້ື ໂລກແລວ້ື ຈະໄດນ້ື ຳື້ ເສຍ ທ່ ສີ ະອຳດ. ຜກຶ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶື້ ຈຳກກຳນກຳຈດັ ຂນັ້ື ຕນ້ື ແລະຂນັື້ ທສີ ອງຈະຕອ້ື ງນຳມຳກຳຈດັ ໂດຍຂະບວນກຳນຕ່ ຳງໆ. 134 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ

ເຄມເີ ບອື້ ງຕນື້ 2 ເອກະສຳນອຳ້ື ງອງີ 1. ຜູຊ້ື ່ ວຍອຳຈຳນພດິ ທະຍຳ ສສີ ດ, ຜູຊື້ ່ ວຍອຳຈຳນ ດຣ ກຸຍຍຳ ໂອຕຳກຳ, ຜູຊ້ື ່ ວຍອຳຈຳນ ທະຍຳນຮ່ ຸ ງ ເຫອຼ ສນິ ຊບັ ເຄມເີ ບອ້ື ງຕນື້ ເຫຼມັ້ື 2 ມະຫຳວທິ ະຍຳໄລລຳມຄຳແຫງ 2. e-book.ru.ac.th › ebook_files 3. e-book.ram.edu/e-book/inside/html/link.asp?ID=CH 135 ແປໂດຍ: ປຕ ສຄີ ຳ ສວີ ໄິ ລ