Παχγαλκιδικός Λόγος, τεύχος32

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»ΜΑΝΤΩΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ 23 - Τ.Κ. 542 49, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΕΥΧΟΣ 32ο • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2017ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ RESS POSP ΤΕΛΟΣ X+5 ST T Ταχ. Γραφείο ESS POPR Θεσ/νίκης 16 Αριθμός Αδείας 020050

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιοδική έκδοση ■ Κύριο άρθρο. Ανοιχτή επιστολή του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης προς τους νέους που εισήχθησαν στα ΑΕΙ και ΤΕΙ 1 «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» Έτος ιδρύσεως 1903 ■ Καδάς Ν. Σωτήριος, Μαντώς Μαυρογένους 23, Τ.Κ. 542 49 Θεσ/νίκη Τα εικονογραφημέρνα χειρόγραφα του Αγίου Όρους 2Τηλ. 2310/323-839, κιν. 6946/470 157, φαξ 2310/326-108 ■ Κωλέσης Δημήτρης, 4 Ηλεκτρ. δ/νση: www.panchalkidikos.gr E-mail Συλλόγου: [email protected], Αφιέρωμα στη Μεγαλόχαρη E-mail Προέδρου: [email protected] ■ Ζωγραφάκης Ι. Γιώργος, ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Σημαντικά, άγνωστα στοιχεία για τη μάχη Επιτροπή Έκδοσης: της Αγίας Αναστασίας 6Αυγολούπης Σταύρος, Καθηγητής Αστρονομίας του ΑΠΘΚαραμίχος Ιωάννης, Φιλόλογος ■ Μακρογιάννης ΤιμολέωνΚαρτσιώτης Μιχαήλ, τ. Εκπαιδευτικός, πρόεδρος του Δ.Σ. Το φιρμάνι αμνηστίας των Κασσανδρινών του Παγχαλκιδικού Συλλόγου ΘεσσαλονίκηςΚοντογιαννόπουλος Κωνσταντίνος, Μαθηματικός μαχητών το 1821 10Τσαμουρτζή Μαρία, ΑρχιτέκτωνΤσίκουλας Ιωάννης, Καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ ■ Καραμίχος Χ. Γιάννης,Ιδιοκτήτης: Παγχαλκιδικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Η Ελλάδα και η θάλασσα 11Εκδότης - Διευθυντής: Μιχαήλ Θ. Καρτσιώτης, Πρόεδροςτου Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου. ■ Αυγολούπης Σταύρος,Το περιοδικό εκδίδεται με χορηγίες συμπατριωτών, Μια μεγάλη πλημμύρα στη Μεγάλη Παναγίαφίλων και φορέων και αποστέλλεται δωρεάν. στα μέσα της δεκαετίας 1950-60 13Σελιδοποίηση, Εκτύπωση: GRAFISΝέα Ραιδεστός Θεσσαλονίκης, Τηλ. 2310.466.776 ■ Πούλιος Μαυρουδής,e-mail: [email protected] Θεσσαλονίκη: Η έδρα του Παγχαλκιδικού.Αρ. Λογαριασμού: Πειραιώς 6 2 3 3 0 4 0 0 3 2 5 7 2 Που οφείλει το όνομά της 15Α.Φ.Μ.: 0 9 0 1 4 5 9 7 7 Δ.Ο.Υ.: Ζ΄ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ■ Γιαννόπουλος Εμμανουήλ, Η έκδοση του παρόντος 32ου τεύχους πραγματοποιείται από τα έσοδα του ταμείου Ο μακαριστός π. Διονύσιος Φιρφιρής 16 του ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ. ■ Μπακατσέλου-Τσίκουλα Τασούλα, 17Εικόνα εξωφύλλου: Η Κοίμηση της Θεοτόκου. Τοιχογραφία στο Καθολικό Η ζωή μου στη Χαλκιδική με έναν Χαλκιδικιώτητης Μονής Βατοπεδίου, αρχές 14ου αι. (βλ. σελ. 5). ■ Τσίκουλας Γιάννης,Εικόνα οπισθοφύλλου: Επίτιτλο κόσμημα σε τετραευάγγελο της ΜονήςΔιονυσίου, 13ος αι. (βλ. σελ. 5). Οι \"καλημέρες\" και τα ανάμια που άφησαν ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ οι συμπατριώτισσές μας στη Σαλονίκη 20Πρόεδρος: Μιχαήλ Θεμ. Καρτσιώτης (Πετροκέρασα) ■ Γρίβα Μαρία, 21Αντιπρόεδρος: Θεόδωρος Τσαμούρης (Αρναία)Γεν. Γραμματέας: Ιωάννης Κοτσάνης (Αρναία) Το πανηγύρι της Παναγιάς στη ΒουρβουρούΤαμίας: Αβραάμ Παπαδόπουλος (Βράσταμα)Ειδ. Γραμματέας: Αστέριος Λυρτζής (Ταξιάρχης) ■ ΕΜΣ. Παγκόσμιο συνέδριο για τη Μακεδονία 23Μέλος: Θεόδωρος Φλώρος (Αρναία)Μέλος: Ανδρομάχη Κωστοπούλου (Άθυτος) ■ Μαυροδής Βαγγέλης,Μέλος: Αναστασία Σούστα-Δάφφα (Νεοχώρι)Μέλος: Άννα Εμμανουήλ (Άγιος Νικόλαος) Η γκαζόλαμπα 29Αναπληρωματικά μέληΠάνος Βερροιώτης (Πολύγυρος) ■ Κανατάς Γιάννης, 31Μαρία Τσαμουρτζή (Πολύγυρος)Άννα Τσότσου-Κυργιαφίνη (Βραστά) Σαν απόψι τέτοια μέρα...Βασίλειος Μαυρουδής (Στρατονίκη) - Η δράση του Συλλόγου μας 33Εξελεγκτική ΕπιτροπήΦώτης Ταλέας (Νέα Ρόδα) - Καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσειςΑστέριος Βαμβακάς (Πολύχρονο)Μαρία Λαθούρη-Πάργα (Συκιά) των 5 Δήμων και άλλων φορέων 37Αναπληρωματικά μέλη - Νέα της ΧαλκιΔικής μας, ολίγα..! 43Γεώργιος Χαλκιάς (Αγ. Νικόλαος)Αθανάσιος Χατζηπαπάς (Ν. Μουδανιά) - Βιβλία και λοιπά έντυπα που λάβαμε 45 - Τα τμήματα που θα λειτουργήσουν εφέτος 46 - Ευχαριστίες και ανακοινώσεις 47 - Ευχαριστίες και πένθη 48 - Η χορηγία και οι χορηγοί 49 - Παραρτήματα, αντιπρόσωποι και ανταποκριτές 50 - Πρόγραμμα εκδηλώσεων και εκδρομών 53 Φιλολογική επιμέλεια : Αθανάσιος Χριστιανός Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους. Όσα δεν φέρουν υπογραφή συντάσσονται από τον εκδότη. Υπενθυμίζεται ότι αυτά δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 1800 - 2000 λέξεις ή 9000 περίπου χαρακτήρες (χτυπήματα). Αυτό το τελευταίο παράκληση να τηρείται πιστά.

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Νέα ανοιχτή επιστολή-πρόσκληση ΠΡΟΣΟΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΛΑ ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Αγαπητά μας παιδιά Αγαπητά μας παιδιά, Τα αποτελέσματα για την εισαγωγή στα ΑΕΙ και όλα αυτά, μαζί με τις εκδόσεις του Συλλόγου (περι-ΑΤΕΙ, που με τόση ανυπομονησία περιμέναμε όλοι, οδικό ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ κ. ά.) σας προσφέ-ανακοινώθηκαν ήδη. Χαρές, χαμόγελα, αγκαλιές και ρονται εντελώς δωρεάν, χωρίς εγγραφές και συνδρο-φιλιά γέμισε η κάθε οικογένεια από την επιτυχία του μές. Πληρώνουν οι μεγαλύτεροι για εσάς. Ο σκοπόςπαιδιού της. Ωραίες στιγμές, ωραίες ώρες! Τα συγχα- του Συλλόγου μας είναι ένας: να σας βοηθήσουμε ναρητήρια, τα κεράσματα, τα λουλούδια και τα τηλέφω- βρείτε αυτό που θα σας προσφέρει ευχαρίστηση, ψυχα-να που κουδουνίζουν δίνουν ένα ξεχωριστό τόνο στα γωγία αλλά και κοινωνική παιδεία, ώστε να γεμίσετεσπίτια. Πολύχρονες προσδοκίες και όνειρα των νέων το χρόνο σας επωφελώς για τη συγκρότηση της προ-και των οικογενειών τους παίρνουν το δρόμο για την σωπικότητάς σας.πραγμάτωσή τους. Πέραν τούτου, στον «Παγχαλκιδικό» θα γνωρίσετε Μαζί χαίρεται και ελπίζει ολόκληρη η ελληνική και πολλούς από τους καθηγητές σας. Πολλοί είναι οικοινωνία, που βλέπει χιλιάδες νεαρά κορίτσια και αγό- Χαλκιδικιώτες καθηγητές στα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ, τακτικάρια με όνειρα και δυναμισμό έτοιμα να ριχτούν στον μέλη του Συλλόγου μας, που συμμετέχουν στην έκδο-αγώνα για την κατάκτηση της γνώσης και της ζωής. ση του περιοδικού, στην πραγματοποίηση επιστημο-Έτσι, κάθε χρόνο τούτες τις μέρες, ξαναγεννιέται η νικών εκδηλώσεων, αλλά και γενικά στη διοίκηση καιελπίδα: τούτα τα παιδιά θα μορφωθούν, θα ζυμωθούν τη λειτουργία τού Συλλόγου. Θα συγχρωτιστείτε μαζίστο καμίνι των Πανεπιστημίων και των άλλων Ανωτά- τους και θα χαρείτε αυτή τη συναναστροφή.των Ιδρυμάτων και, όταν με το καλό ολοκληρώσουντις σπουδές τους, θα οδηγήσουν τον τόπο μας σε ένα Και βέβαια ΠΡΩΤΑ ΟΙ ΣΠΟΥΔΕΣ! Χρόνος πρώτακαλύτερο αύριο. για τα μαθήματα, τα εργαστήρια, τη μελέτη και μετά ο ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ, λοιπόν! ΚΑΛΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ και «Παγχαλκιδικός». Συμπληρωματικά και ψυχαγωγικά.ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΠΟΡΕΙΑ! Η παρούσα πρόσκληση δεν αφορά μόνο τις νέες φοι- Ο Παγχαλκιδικός Σύλλογος τήτριες και τους νέους φοιτητές. Απευθύνεται και αφορά όλα τα νεαρά παιδιά, που είναι ήδη φοιτητές, σπουδαστές ο παλαιότερος Σύλλογος της Θεσσαλονίκης, δεδο- από προηγούμενα έτη, τα παιδιά που δεν τα κατάφερανμένου ότι ιδρύθηκε το 1903, χαίρεται κι αυτός με την εφέτος και θα προετοιμασθούν για μια δεύτερη ευκαιρία,επιτυχία σας και αλλά και εκείνα που εργάζονται ή είναι άνεργα και προ- σπαθούν για την ανεύρεση εργασίας. σας καλεί Η νεολαία για τον Παγχαλκιδικό είναι ενιαία χωρίς με την ιδιότητα της φοιτήτριας και του φοιτητή διαχωρισμούς και αποκλεισμούς.πλέον, Φίλοι γονείς, να έρθετε και να πλουτίσετε τα τμήματά του. προτρέψτε τα παιδιά σας είτε αυτά πέτυχαν εφέτος Εδώ, όπως γράψαμε και πέρυσι και κάθε χρόνο, είτε τα προηγούμενα χρόνια, είτε εργάζονται ή προ-θα γνωρίσετε κι άλλους νέους, κορίτσια και αγόρια, ετοιμάζονται για τη ζωή, να έρθουν στον Παγχαλκι-συμπατριώτες σας. Θα δημιουργήσετε νέες φιλίες κι δικό Σύλλογο, που καλύπτει όλη τη Χαλκιδική και τηελπίζουμε ότι θα βρείτε διέξοδο στις αναζητήσεις σας: Θεσσαλονίκη. Εδώ μέσα σε ένα περιβάλλον σοβαρό,τραγουδώντας στη νεανική χορωδία, χορεύοντας στο σύγχρονο, υπεύθυνο και ασφαλές, ταυτόχρονα με τιςνεανικό χορευτικό τμήμα, μετέχοντας σε νεανικές εκ- σπουδές τους, πολλά έχουν να ωφεληθούν. Τα περιμέ-δρομές και στις ποικίλες άλλες εκδηλώσεις που εσείς νουμε…θα επιλέξετε. Εδώ θα παρακολουθήσετε ενδιαφέρου- ΚΑΛΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣσες διαλέξεις από σοφούς καθηγητές, θα συμμετέχετεσε φιλολογικά βραδινά κι επιστημονικές ημερίδες, σε Το Δ.Σ.μουσικές βραδιές κι αφιερώματα κλπ., κλπ. Δ/νση των γραφείων και επικοινωνία στη σελίδα 5 1

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οTΑ EIKONOΓPAΦHMENΑ XEIPOΓPAΦΑ TOY AΓIOY OPOYΣ ΣΩTΗΡΙΟΣ Ν. KAΔAΣ Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφικής Α.Π.Θ.Tο Άγιον Όρος είναι η πλούσια παρακατα- να», όπως ονομάζονταν παλαιότερα, χειρόγραφα.θήκη της βυζαντινής τέχνης, όπως αυτή εκφράζεται με Στο Άγιον Όρος σώζονται πάνω από 600 εικονο-την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική και τη μι- γραφημένα ελληνικά χειρόγραφα, τα περισσότερα κώ-κροτεχνία. Μάλιστα, και τα τέσσερα αυτά είδη αντιπρο- δικες και ελάχιστα ειλητάρια. Σ’ αυτά προστίθενταισωπεύονται από ένα πλήθος έργων, που καταπλήσσουν πολύ λίγα σπαράγματα και ένας μικρός αριθμός ξενό-με την υψηλή ποιότητά τους και παράλληλα ζωντανεύ- γλωσσων χειρογράφων. Εντοπίζονται όλα στις βιβλιο-ουν το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού και της ορ- θήκες του Πρωτάτου και των είκοσι μονών, καθώς καιθόδοξης πίστης και παράδοσης. ορισμένων σκητών. Στην πλειονότητά τους είναι θρη-Στη ζωγραφική, που ενδιαφέρει σκευτικά (Οκτάτευχοι, Ψαλτήρια, Τε-εδώ, ανήκουν λίγα ψηφιδωτά, μεγάλα τραευάγγελα ή και ολόκληρη η Καινήτοιχογραφικά σύνολα, χιλιάδες φορη- Διαθήκη, Ευαγγέλια, Πραξαπόστολοι,τές εικόνες και αρκετά εικονογραφη- Λειτουργίες, Ακολουθίες, Μηνολόγια,μένα χειρόγραφα της βυζαντινής και Λόγοι Πατέρων, Τυπικά κ.ά.) και ελά-μεταβυζαντινής περιόδου. Για τη δη- χιστα κοσμικά (Βοτανικές, Γεωγραφί-μιουργία όλων αυτών, κατά τη μέση ες, Μυθιστορήματα, Προσκυνητάριακαι ύστερη βυζαντινή περίοδο, έρ- Αγίων Τόπων κ.ά.). Παράλληλα, υπάρ-χονταν στο Άγιον Όρος καλλιτέχνες χουν και τέσσερα σπουδαία κειμήλια,από διάφορα μέρη της αυτοκρατορί- στις μονές Xιλιανδαρίου και Aγίουας. Αντίθετα, στα χρόνια της οθωμανι- Παύλου (δύο δίπτυχα, ένας σταυρόςκής κυριαρχίας εγκαταστάθηκαν στις και μία υαλογραφία), που κοσμούνταιαγιορειτικές μονές και εργάστηκαν επίσης με υαλόφρακτες περγαμηνέςεκεί πολλοί ζωγράφοι, εγκαταλείπο- μικρογραφίες πάνω στην ξύλινη επι-ντας κυρίως την Kωνσταντινούπολη φάνειά τους. Σε όλα αυτά, δηλ. χειρό-και αναζητώντας καταφύγιο στον ανε- Ο Ευαγγελιστής Μάρκος γραφα και κειμήλια, περιέχονται 3.500νόχλητο από τους κατακτητές Άθω. (Κουτλουμουσίου 61, φ. 112β). περίπου μικρογραφίες, στις οποίεςΈτσι, μαζί με τούς δικούς του αγιογρά- αντιπροσωπεύονται και τα τέσσερα 13ος αι. Ευαγγέλιο.φους, έγινε ένα καινούριο καλλιτεχνικό κέντρο συνεχί- είδη τους: α) ολοσέλιδες, β) μικρότερες που καταλαμ-ζοντας στην τέχνη τη βυζαντινή παράδοσή της και χω- βάνουν μέρος της γραμμένης επιφάνειας, γ) παρασελί-ρίς να επηρεάζεται καταλυτικά από τη Δύση. διες και δ) συνδυασμένες σε επίτιτλα, αρχικά γράμματαΩστόσο, από όλα τα παραπάνω, το Άγιον Όρος σε- και άλλα κοσμήματα (μεμονωμένες μορφές ή πολύ μι-μνύνεται ιδιαίτερα για τις πλούσιες και καλά οργανω- κρές εικόνες).μένες βιβλιοθήκες, που λειτουργούν στο Πρωτάτο, στις Μερικά από τα σπουδαιότερα εικονογραφημέναείκοσι μονές, στις δώδεκα σκήτες και σε μερικά από τα αγιορειτικά χειρόγραφα είναι τα εξής: Πρωτάτου 11άλλα ιερά καθιδρύματά του. Οι μεγαλύτερες από αυτές (Ευαγγέλιο), Μεγίστης Λαύρας χ.α. («Ευαγγέλιο τουδιαιρούνται συνήθως σε δύο τμήματα: α) των εντύπων Φωκά»), Β100 (Ερμηνεία στον Ιώβ), Λ164 (Στιχηράριο)και β) των χειρογράφων. Στα πρώτα σώζονται μερικές και Ω75 (Βοτανική Διοσκουρίδη), Βατοπεδίου 590 (Ερ-εκατοντάδες χιλιάδες βιβλίων, μεταξύ των οποίων ξεχω- μηνεία στον Ιώβ), 602 (Οκτάτευχος), 655 (Γεωγραφίαρίζουν ορισμένα αρχέτυπα – θεωρούνται αρκετά πολύ- Πτολεμαίου και Στράβωνος), 1199 (Τυπικό) και τα πε-τιμα – και πολυάριθμα παλαίτυπα ή παλαιότυπα, που ρισσότερα από τα νέα χειρόγραφα του σκευοφυλακίου,ενδιαφέρουν και αυτά την έρευνα. Στα δεύτερα τμήμα- Ιβήρων 1 (Ευαγγέλιο), 5 (Τετραευάγγελο), 463 (Μυθι-τα διατηρούνται τα χειρόγραφα, ελληνικά και ξένα, τα στόρημα Βαρλαάμ και Ιωάσαφ) και 1392 (Ευαγγέλιο),οποία ανέρχονται ήδη σε 16.000 περίπου, και χαρακτη- Χιλιανδαρίου 105 (Ευαγγέλιο), Διονυσίου 8 (Καινή Δια-ρίζονται ανεκτίμητοι θησαυροί συγκροτώντας ταυτό- θήκη), 61 (Λόγοι Γρηγορίου Θεολόγου), 65 (Ψαλτήριο),χρονα, μαζί με τα άλλα αξιόλογα κειμήλια, την κινητή 587 (Ευαγγέλιο) και 588 (Τετραευάγγελο με ερμηνεία),αγιορειτική κληρονομιά. Aνάμεσά τους εντελώς ξεχω- Κουτλουμουσίου 60-62 (Ευαγγέλια), 69-70 (Τετραευάγ-ριστή θέση κατέχουν τα εικονογραφημένα ή «ιστορημέ- γελα) και 412 (Ακολουθίες του έτους), Παντοκράτορος 2

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 201747 (Τετραευάγγελο), 61 (Ψαλτήριο) και 234 (Τετραευά- την αρχή και το τέλος τους, όπου, όπως είναι φυσικό,γελο κ.ά.), Δοχειαρίου 5 (Μηνολόγιο), Καρακάλου 250 παρατηρούνται οι περισσότερες φθορές στα χειρόγρα-(Λειτουργία Ιωάννου Χρυσοστόμου), Φιλοθέου 3 (Τε- φα εξαιτίας της χρήσης τους. Και από άλλα όμως σημείατραευάγγελο), Σίμωνος Πέτρας 128 (Ευαγγέλιο), Σταυ- τους είναι δυνατόν να λείπουν μικρογραφίες, που οφεί-ρονικήτα 43 (Τετραευάγγελο) και 51 (Κλίμαξ Ιωάννου), λονται σε διάφορες αιτίες. Υπογραμμίζουμε ιδιαίτεραΓρηγορίου 159 (Προσκυνητάριο Αγίων Τόπων), Εσφιγ- την περίπτωση της μονής Σίμωνος Πέτρας, της οποίαςμένου 14 (Μηνολόγιο), Αγίου Παντελεήμονος 2 (Ευαγ- καταστράφηκε όλη η παλαιότερη συλλογή των χειρο-γέλιο) και 6 (Λόγοι Γρηγορίου Θεολόγου) και άλλα. γράφων κατά την πυρκαγιά του έτους 1891 που έκαψεOι μικρογραφίες, ειδικά στα βυζαντινά και μάλιστα μεταξύ των άλλων και τη βιβλιοθήκη της (σώθηκε μόνοστα πιο επίσημα χειρόγραφα, όπως είναι τα κωνστα- το Ευαγγέλιο αρ. 128, του 17ου αι., το οποίο δεν βρισκό-ντινουπολίτικα, αποδίδονται με αξιόλογη τέχνη και με ταν στη βιβλιοθήκη, αλλά σε άλλο σημείο της μονής).εξαιρετική πολυχρωμία, ενώ πλούσια και πολύ ενδιαφέ- Επιπλέον, αν και σπάνια, σώζονται και μερικά περγαμη-ρουσα εμφανίζεται και η θεματολογία τους. Πιο αναλυ- νά σπαράγματα ενός ή περισσοτέρων φύλλων με ανά-τικά, εικονίζονται στα περισσότερα οι συγγραφείς των λογη διακόσμηση. Μερικά από τα τελευταία προέρχο-κειμένων, κυρίως οι τέσσερις ευαγγελιστές (Mατθαίος, νται από τα παραπάνω χειρόγραφα και ήδη ταυτίζονταιMάρκος, Λουκάς και Iωάννης), σε διάφορες στάσεις και και επιστρέφουν στην αρχική τους θέση.κινήσεις, αρκετές μορφές αγίων, προ- Τέλος, χάθηκαν κατά καιρούς αρκε-φητών, αποστόλων, ένας ή περισσότε- τά από τα συγκεκριμένα χειρόγραφα,ροι άγγελοι κλπ. Ακολουθούν οι συν- καθώς δεν μπόρεσαν να σταματήσουνθέσεις, άλλοτε με λίγα πρόσωπα και τις «αποδημίες» τους ούτε οι κρύπτες,άλλοτε πολυπρόσωπες, που απεικο- όπου τα διατηρούσαν σε κρίσιμες στιγ-νίζουν επεισόδια ή γεγονότα από την μές οι Αγιορείτες μοναχοί, καθώς πρό-αρχαία ελληνική μυθολογία και φιλο- κειται για κινητές αξίες, που εύκολαλογία, την Aγία Γραφή (Παλαιά και περιέρχονται από τόπο σε τόπο, αλλά-Kαινή Διαθήκη), τους βίους και τα ζοντας πολλούς κατόχους. Έτσι, αυτήμαρτύρια αγίων, την εκκλησιαστική τη στιγμή έχουν απομακρυνθεί από μο-ιστορία και παράδοση και την καθη- νές ή σκήτες του Αγίου Όρους ολόκλη-μερινή ζωή, δημόσια ή ιδιωτική. Πα- ρες συλλογές ή μεμονωμένα χειρόγρα-ράλληλα, παρατηρείται μία μεγάλη φα, ιδιαίτερα κλασικών κειμένων, ταποικιλία σε ζώα και πτηνά, που συνο- οποία αφαιρέθηκαν με ποικίλους τρό-δεύουν τη διακόσμηση των εν λόγω πους (κλοπή, αγορά κλπ.) και κοσμούνχειρογράφων. διάφορες βιβλιοθήκες της Ευρώπης καιΑντίθετα, τα νεότερα χειρόγρα- των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερι-φα, που προέρχονται δηλαδή από τα κής. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τα χει-χρόνια μετά την Άλωση (1453), σπά- Ο Άγιος Τάφος και άλλα κτίσματα, ρόγραφα της σκήτης του Αγίου Αν- αρχικό γράμμα Κ (Γρηγορίου 159,νια διαθέτουν κάποια αξιόλογη εικονο- φ. 2σ). 17ος αι. Προσκυνητάριο δρέα στις Καρυές, που μεταφέρθηκανγράφηση. Σ’ αυτά απαντούν συχνά λα- Αγίων Τόπων. στις ΗΠΑ από τον T. Whitemore καιϊκότροπες εικόνες ζωγραφισμένες μόνο με τη μελάνη του αγοράστηκαν από τον R. Garrett το 1925, από τον οποίοκειμένου, ή με την προσθήκη κάπου κάπου μιας δεύτερης, αποδόθηκαν το 1942 στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίουσυνήθως κόκκινου χρώματος, και αρκετές υδατογραφί- του Princeton (συλλογή Garrett). Γενικά, είναι δύσκολοες, καθώς και απλά σκίτσα. Εξάλλου, και το θεματολόγιό να υπολογιστούν με ακρίβεια τα χειρόγραφα που απομα-τους παρουσιάζεται πολύ περιορισμένο: προσωπεία σε κρύνθηκαν από τον Άθω κατά τους περασμένους αιώνες,επίτιτλα, τετράποδα και ψάρια σε πρωτογράμματα, ρό- από τα βυζαντινά χρόνια (Λατίνοι, πειρατικές επιδρο-δακες συμπλεκόμενοι με σταυρούς, μεμονωμένοι οπλί- μές) και σε όλη τη μεταβυζαντινή περίοδο, κυρίως κατάτες ή γενικότερα ανδρικές και γυναικείες μορφές, όπως, τον 19ο αι. (οργανωμένες αποστολές, μεμονωμένα άτο-για παράδειγμα, ιππέα, φουστανελλοφόρου άνδρα και μα). Ευτυχώς, κατά τα νεότερα χρόνια, δηλαδή από τογυναίκας με αρχαιοπρεπή ενδυμασία, κεφάλι Mέδουσας, τέλος του 19ου αιώνα και σε όλον τον 20ό, μέχρι και σή-στέμματα, πύργοι, πλοία κλπ. Προσθέτουμε εδώ και τις μερα, ελάχιστα χειρόγραφα του Αγίου Όρους έχουν μετα-απεικονίσεις μονών, σκητών και λοιπών ιερών καθιδρυ- κινηθεί από τη θέση τους. Σ’ αυτό βοήθησαν ουσιαστικάμάτων του Aγίου Όρους, αλλά και των προσκυνημάτων οι εξής δύο παράγοντες: α) η καταγραφή και δημοσίευσήτων Αγίων Τόπων της Παλαιστίνης. τους σε έντυπους Καταλόγους και β) η διαφύλαξή τουςΣχετικά με τη σημερινή κατάσταση των εν λόγω χει- με περισσή ευλάβεια από τους αγιορείτες πατέρες, στουςρογράφων, αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από μέ- οποίους θα πρέπει και γι’ αυτό να είμαστε για πάντα ευ-τρια έως άριστη. Απουσιάζουν συχνά μικρογραφίες από γνώμονες. 3

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32ο ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ (Μέ ἀφορμή τόν Δεκαπενταύγουστο) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΩΛΕΣΗΣ Θεολόγος - Συγγραφέας1. Ἡ Παναγία Θεοτόκος ἀπό τή στάση στήν ὁποία εἰκονίζεται, ἤ ἀπό διάφοραΤό ὄνομα τῆς Παναγίας, ἀπ’ τή στιγμή πού συνδέθη- θαύματά της, ἤ ἀκόμη καί ἀπό λάθη τοῦ ἁγιογράφου.κε μέ τή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, συγκεντρώνει τήν ξεχω- Σέ καθένα ἀπ’ αὐτά τά ἐπωνύμια ἔχουν ἀφιερωθεῖ ἀμέ-ριστή λατρεία, τιμή καί προσκύνηση τοῦ χριστιανικοῦ τρητες ἐκκλησίες καί μοναστήρια.κόσμου, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλο ἱερό πρόσωπο,γιατί σάν Μάνα τοῦ Χριστοῦ θεωρεῖται καί μάνα ὅλου 3. Ἡ Παναγία καί ὁ Ἑλληνισμός Στό Βυζάντιο, ἀφ’ ὅτου κατέστη κέντρο τοῦ μεσαιω-τοῦ κόσμου. Γι’ αὐτό μέσα στούς Ὀρθόδοξους ναούς, νικοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἡ Παναγία κατέλαβε ἐντελῶς ἐξαιρε-μετά τό Χριστό, κυριαρχεῖ ἡ Μορφή της, τό ἴδιο καί σέ τική θέση. Ὅ,τι ἦταν γιά τήν καρδιά τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνι-ὅλη τή Λατρεία καί τήν Ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας. σμοῦ, τήν Ἀθήνα, ἡ Παρθένος Ἀθηνᾶ, ἡ θεά τῆς σοφίαςὉ Θεός στρέφει τό οὐρά- τό ἴδιο ἀπέβη γιά τήν πρωτεύ-νιο βλέμμα του στή γῆ καί ουσα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τό Βυ-σταματᾶ πάνω στήν ταπεινή ζάντιο, ἡ Θεοτόκος. Ἡ Παλ-κόρη τῆς Ναζαρέτ, γιά νά τήν λάς Ἀθηνᾶ ἦταν πολιοῦχοςκάνει ἔμψυχο θρόνο τοῦ Βα- τῆς ἀρχαίας Ἀθήνας καί ἡ Πα-σιλέως τῆς δόξης, ἁγιώτατο ναγία πολιοῦχος τῆς Κων-σκήνωμα τῆς Θεότητας. Τό σταντινουπόλεως. Αὐτή τήνμέγα μυστήριο τῆς σαρκώσε- πραγματικότητα ἀναλύει καίως τοῦ Θεοῦ Λόγου γίνεται ἑρμηνεύει ὁ μεσαιωνοδίφηςπράξη στό πρόσωπο τῆς Πα- Σπυρίδων Ζαμπέλιος στή με-ναγίας. Ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ λέτη του περί τοῦ «Μεσαιωνι-τήν παραλαμβάνει φτωχό καί κοῦ Ἑλληνισμοῦ»:ἄσημο κορίτσι καί τήν τοπο- «Τοιουτοτρόπως ἡ Ἀει-θετεῖ Πλατυτέρα στήν Κόγχη πάρθενος Μαρία ἀνεκη-τῆς Ἁγια-Σοφιᾶς, δίπλα στόν Από την περιφορά της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας ρύχθη προστάτις τοῦ Πα-Τροῦλλο τοῦ Παντοκράτο- το Δεκαπενταύγουστο στο προσκύνημα νελληνίου καί ἀρωγός τῆς της Μεγ. Παναγίας Χαλκιδικής (δεκ.,50).ρα, στίς κόγχες ἑκατομμυρί- Την κρατάει ο μακαριστός Ιερέας Ιωάννης Χάιτας. σωτηρίας, τῆς δόξης καί τῆςων ναῶν μέσα στούς αἰῶνες, ἐλευθερίας, ἡ σωτηρία καί ἡΘεοτόκο Ἀειπάρθενο στή συνείδηση ἑκατομμυρίων ἀσφάλεια τῆς ἐθνικότητος».λυτρωμένων. Ἐξ ἄλλου ἔτσι πρέπει νά κατανοοῦμε καί τό κτίσιμο τοῦ ὑπέρλαμπρου δημιουργήματος τῆς Ἁγίας Σοφίας2. Τό ὄνομά ΤηςΤό ἱερό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου λατρεύεται ἀπό καί τήν Ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου τῆς Ἐκκλη-τούς Χριστιανούς σέ Ἀνατολή καί Δύση. Κι ἄν πρόκει- σίας μας.ται γιά λατρεία σέ διαφορετική ἐκκλησιολογική βάση 4. Δεκαπενταύγουστος: «Τό δεύτερο Πάσχα τῶνστούς δύο αὐτούς χώρους, σημασία ἔχει ὅτι ἡ Παναγία Ἑλλήνων»εἶναι ἡ μόνη Ἅγια μορφή πού κατέχει ἰδιαίτερη θέση Ὅμως, τί γιορτάζουμε τόν Δεκαπενταύγουστο;στή συνείδηση ὅλων τῶν χριστιανῶν. Στή Δύση μάλι- Ἡ Παναγία, λέει ἡ παράδοση, γερόντισσα πιά, λίγοστα, σέ μιά διάθεση νά «ὑπερτιμήσουν» τήν Παναγία, πρίν γείρει τό κεφάλι της στήν ἀγκάλη τοῦ ἀγαπη-ἔφτασαν σέ μιάν «ὑπερ-Μαριολογία», στό δόγμα καί μένου μαθητῆ τοῦ Χριστοῦ, Ἰωάννη, εἶδε ἄγγελο νάστήν ἑορτή τῆς «ἀσπίλου συλλήψεως» (ὅτι ἡ Θεοτό- μπαίνει στό φτωχικό σπιτάκι τῆς Γεσθημανῆ. Τῆς ἔφε-κος ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς μητρός αὐτῆς ἀπηλλάγη τῆς κα- ρε μήνυμα ὅτι ὁ Θεός Γιός Της τήν περιμένει στήν αἰώ-τάρας τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος διά τινος κα- νια κατοικία της. Ἡ Παναγία τότε ἔγειρε στό στῆθοςθαγιάσεως). τοῦ Ἰωάννη καί ἀποκοιμήθηκε γλυκά.Στήν ἑλληνική ὀρθόδοξη συνείδηση, πέρα ἀπό δογ- Αὐτή τήν ἤρεμη κλίση τῆς κεφαλῆς, τόν ὕπνοματικές ἀκρότητες, ἡ Θεοτόκος κατέχει ἰδιαίτερη θέση, καί ὄχι τό θάνατο, γιορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας στίς 15ὅπου ἐκτός ἀπό Παναγία, πού εἶναι ἡ ἐπικρατέστερη Αὐγούστου, γι’ αὐτό καί ὀνομάζει τή γιορτή αὐτήἐπωνυμία της, ἀποκαλεῖται μέ πλῆθος ἐπωνύμια (ξε- «Κοίμηση τῆς Θεοτόκου».περνοῦν τά 700) προερχόμενα ἀπό τίς ἰδιότητές της, ἤ Ἡ Κοίμηση, λοιπόν, τῆς Θεοτόκου δέν εἶναι ξόδι, 4

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017δέν εἶναι λείψανο, ἀλλά χαρμόσυνο πανηγύρι. Στίς γλεντοκόπια. Τό ἔθιμο, γιά παράδειγμα τοῦ «Τρανοῦἐκκλησίες δέν ψάλλουν νεκρώσιμα τροπάρια ἀλλά χοροῦ» τόν Δεκαπενταύγουστο, συναντιέται κυρίωςχαρμόσυνους ὕμνους: στά Βλαχοχώρια, καί σέ κάποιες περιοχές ὁ ἑορτασμός αὐτός κρατάει τριήμερος καί τετραήμερος καί μέ πα- «…Ἐν ταῖς τοῦ Υἱοῦ χερσί, σήμερον τήν Παναγίαν ράθεση μεγάλου τραπεζιοῦ στήν πλατεία τοῦ χωριοῦ.παρατίθεται ψυχήν, καί σύν αὐτῇ πληροῦται τά σύμπα-ντα χαρᾶς…» (Ἑσπερινός). Λόγω ἄμεσης σχέσης τοῦ περιοδικοῦ μας μέ τή Χαλκιδική, θά θυμίσουμε ἐδῶ τό μεγάλο πανηγύρι τόν Ὁ θάνατός Της εἶναι ἡ Κοίμηση. Δέ χωράει δάκρυα καί Δεκαπενταύγουστο στή Μεγάλη Παναγία, πού ἐκτόςλύπες. Σήμερα, 15 Αὐγούστου, οἱ καμπάνες στίς ἐκκλη- ἀπό τό προσκύνημα οἱ ἐπισκέπτες ἀνεβαίνουν στήνσίες χτυποῦν χαρμόσυνα. Ἀκούγονται παντοῦ χοροί καί Παναγούδα μέ τήν ἐκπληκτική θέα ὁλόκληρης τῆςτραγούδια. Ὁλόκληρη ἡ Ἑλλάδα, γύρω ἀπό μιά εἰκόνα Χαλκιδικῆς καί τοῦ Ἄθωνα μέ τά μοναστήρια καί τόπού παριστάνει σκηνή θανάτου, χορεύει, γλεντάει, ξεφα- ἀπέραντο γαλάζιο τοῦ Αἰγαίου.ντώνει. Σήμερα ἡ Παναγία γιορτάζεται τό ἴδιο λαμπράκαί μεγαλόπρεπα, ὅσο τό Πάσχα καί τά Χριστούγεννα. Γι’ Ὁ Δεκαπενταύγουστος εἶναι ἕνα ἀπό κεῖνα τά θρη-αὐτό καί ὁ Δεκαπενταύγουστος ὀνομάστηκε «τό δεύτερο σκευτικά γεγονότα μέ ἰδιαίτερη ἀπήχηση στόν ἑλλη-Πάσχα τῶν Ἑλλήνων» καί «τό Πάσχα τοῦ Καλοκαιριοῦ». νικό λαό καί ἀποτυπώνεται στούς θρύλους καί στίςΚαί ὅπως τό εἶπε ὁ ποιητής Ἰωάννης Βηλαρᾶς: «λείπουν δοξασίες, στήν Τέχνη, στήν ποίηση, στίς εἰκονογραφη-μοναχά τά κόκκινα αὐγά γιά νά δώσουν τήν ἐντύπωση μένες ἀφηγήσεις, στίς γιορτές καί στά πανηγύρια σέτοῦ Πάσχα σέ πολλά πανηγύρια τῆς Παναγίας». κάθε γωνιά τῆς Ἑλλάδας. Εἶναι πραγματικά μοναδικό φαινόμενο νά ὑμνεῖται Γιατί, λοιπόν, αὐτός ὁ γενικός ξεσηκωμός μπροστάὁ θάνατος – Κοίμηση – σάν πανηγύρι. Κι ὅμως ἔτσι τό στή θεσπέσια μορφή τῆς Παναγίας;ἔνιωσε καί ὁ λαός μας. Ὁ Παλαμᾶς στό «Δωδεκάλογοτοῦ Γύφτου» λέει σ’ ἕνα στίχο του: «Μέ τή χαρά σου Διότι «Αὐτή ἦτο καταφυγή τοῦ πιστοῦ Γένους τῶνχαίρεται, Χαριτωμένη, ἡ πλάση!». Ρωμαίων εἰς ἡμέρας χαλεπάς». Δέν ὑπάρχει ἄλλη γιορτή πού ὁ «θάνατος» καί ἡ Καί διότι «οἱ αἶνοι πρός τήν Θεοτόκον βγῆκαν ἀπό«κηδεία» προσώπου νά γιορτάζεται μέ πολυήμερα τά τρίσβαθα τῆς Ἑλληνικῆς ψυχῆς καί δέν μεταφράζο- νται εἰς καμμίαν γλῶσσαν τοῦ κόσμου». ***συνέχεια από τη σελίδα 1 στηκε η ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΩΡΑ 8.00΄ΒΡΑΔΥ. Σας Επικοινωνία: Τα ιδιόκτητα γραφεία του Συλλόγου μας περιμένουμε.βρίσκονται στην περιοχή της Νέας Ελβετίας, Υψηλάντου και Τηλέφωνα: Γραφεία: 2310323839, κ. Στ. Λυρτζής:Μαντώς Μαυρογένους 23, Τ.Κ. 54249, δίπλα (βόρεια 50 μ. 6944779345, κ. Μιχ. Καρτσιώτης Πρόεδρος: 2310318840 καιπερίπου) από τη γέφυρα της Βούλγαρη. Εξυπηρετούν οι λε- 6946470157, fax 2310326108, e-mail panchalkidikos@gmail.ωφορειακές γραμμές Νο 10 Χαριλάου ή 31 Βούλγαρη. Η κα- com και [email protected], ηλεκτρονική δ/νση www.θορισμένη μέρα για το νεανικό τμήμα είναι προς το παρόν η panchalkidikos.grΔευτέρα. Κάθε Δευτέρα, λοιπόν, ώρες 18.00-21.00, βρίσκεταιεκεί ο υπεύθυνος για τη νεολαία Ειδ. Γραμματέας του Συλ- Σημ. Αυτή η Επιστολή-Πρόσκληση απευθύνθηκε και πέ-λόγου κ. Στέργιος Λυρτζής, πτυχιούχος πολιτικός μηχανικός. ρυσι με το 28ο τεύχος προς τη νεολαία και θα δημοσιεύεταιΑπό αυτόν μπορείτε να πάρετε κάθε πληροφορία. Ως επίσημη κάθε χρόνο, ώσπου να μπορέσουμε να προσελκύσουμε τουςημερομηνία έναρξης λειτουργία των νεανικών τμημάτων ορί- νέους μας, που είναι η ελπίδα και το μέλλον του Παγχαλκιδι- κού αλλά και της ΧαλκιΔικής μας. ΕΥΧΕΣ Στους μαθητές και τους δασκάλους όλων των βαθμίδων της Εκπαίδευσης, μαζί με τους Προϊσταμένους, τους Σχολικούς Συμβούλους και το προσωπικό των Διευθύνσεων και των Σχολείων,ευχόμαστε ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑΟ Παγχαλκιδικός θα συνεχίσει καιεφέτος να στηρίζει, με όσες δυνάμεις και τρόπους διαθέτει, το έργο του Σχολείου, γιατί πιστεύει ότι σήμερα το Σχολείο είναι ο πρώτος παράγων που, αν λειτουργήσει σωστά, μπορεί ν’ αλλάξει και να γίνει καλύτερη η κοινωνίας μας. Άλλωστε τη δράση αυτή την έχει σημαία του από την ίδρυσή του. Το Διοικητικό ΣυμβούλιοΕἰκόνα ἐξωφύλλου: Ἡ τοιχογραφία τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὸ ὑπέρθυρο τῆς βασιλείου πύλης τοῦ Καθολικοῦτῆς Μονῆς Βατοπεδίου. Ἔργο τῶν ἀρχῶν τοῦ 14ου αἰῶνος, ἀποδιδόμενο στὸν περίφημο Θεσσαλονικέα ζωγράφο κυρ Μα-νουήλ Πανσέληνο. Ἐπιζωγραφήσθηκε τὸ 1789 ἀπὸ τὸν μοναχὸ Μακάριο Γαλατσιάνο, μὲ δαπάνες τοῦ παπᾶ-Γιάννη «ἐκΚάστρου τοῦ Γησβέρου» (σημερινὰ Στάγειρα) καὶ τῶν τέκνων του Χριστοδούλου καὶ Βασιλείου. Ἰ. Ἀ. Π.Εικόνα οπισθοφύλλου: Επίτιτλο κόσμημα και αρχικό γράμμα Ε στην αρχή του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου. Χειρόγραφοαρ. 4, φύλλο 279α της Μονής Διονυσίου (13ος αι.). Σ. Ν. Κ. 5

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οΣΗΜΑΝΤΙΚΑ, ΑΓΝΩΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ (Μετά τη δημοσίευση του κειμένου μου για τη ΓΙΩΡΓΟΣ Ι. ΖΩΓΡΑΦΑΚΗΣ Πρώην Εκπαιδευτικός - Συγγραφέαςμάχη της Αγ. Αναστασίας, θυμήθηκα και αναζήτησα ένασχετικό μικρό βιβλίο, εντελώς άγνωστο στο ευρύ κοι- ως μαθητής του Ιεροδιδασκαλείουνό, αλλά και στις βιβλιοθήκες. Πρόκειται για το 62 σελί- Αγ. Αναστασίας και ως δημοδιδάσκαλος αργότερονδων βιβλίο του γνωστού στη Χαλκιδική Στρατηγού Ι. Σ.Αλεξάκη, με τίτλο «ΑΙ ΑΔΕΛΦΑΙ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΧΑΛ- εις Βασιλικά και εις Λειβάδι.ΚΙΔΙΚΗ», γραμμένο από τον ίδιο και έτοιμο να εκδοθεί, Είμαι δε γόνος της ευάνδρου Χαλκιδικής, καταγόμε-αλλά πριν σταλεί στο τυπογραφείο, αιφνιδίως ο στρα-τηγός πέθανε (24-5-1980). Το βιβλίο εκδόθηκε από τους νος εκ Παλαιοχώρας Χαλκιδικής.δικούς του λίγους μήνες μετά τον θάνατό του. Το ειδικό ‘Ηλθον εις επαφήν με πρόσωπα άτινα είδον και εφιλο-ενδιαφέρον του βιβλίου είναι ότι περιλαμβάνει επιστο-λή προς τον στρατηγό και εκτενές «ιστόρημα», σχετικό ξένησαν στο σπίτι των τον Νταφώτην. Άλλοι παρέστησανμε τη μάχη της Αγ. Αναστασίας του συνταξιούχου, τότε, πλησίον του πεδίου της μάχης, άλλοι έθαψαν τους φονευ-δασκάλου Δημητρίου Β. Τσιότρα, «εκ Παλαιοχώρας», θέντας, συνέλεξαν αργότερον τα οστά, έκαμαν μετά τριε-προϊόν έρευνας του ιδίου, όπως λεπτομερώς αναφέρει. τίαν την ανακομιδήν, και εφύλαξαν και φυλάγουν ακόμηΠαρά το γεγονός ότι το «ιστόρημα» του Δ. Τσιότρα δι- εις ιδιαιτέραν κάσαν τα οστά εν τω Κοιμητηρίω Βασιλικών.αφέρει σε αρκετά σημεία από τα γνωστά, αλλά και γιατίσυνεισφέρει πολλά νέα στοιχεία, το καθιστά εξαιρετικά Τέλος κατώρθωσα από κάτοικον Λειβαδίου, εκτόςενδιαφέρον. Ευελπιστώ ότι θα βρεθεί τρόπος να δει τη των άλλων πληροφοριών, να ανακαλύψω το τραγούδιδημοσιότητα από τις στήλες του «ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ». το οποίον η λαϊκή μούσα συνέταξε και ετραγούδησε τονΕυχαριστώ τον κ. Μιχάλη Κ. Ζαμπούνη για τον δανει- αγώνα του ήρωα Νταφώτη.σμό του βιβλίου). Άπαντες οι κάτοικοι, μετά χαράς και προθυμίας εδέ- Η επιστολή του δασκάλου Δημ. Βασ. Τσιότρα στον χθησαν να παράσχουν πάσαν πληροφορίαν. Μάλιστα δεστρατηγό Ιωάννη Σ. Αλεξάκη οι κάτοικοι των Βασιλικών επιθυμούν και την μετάβα- σίν σας, Στρατηγέ μου, εις Βασιλικά, όπου θα σας φανούν (διατηρείται η ορθογραφία του κειμένου) πολύ χρήσιμοι. Εν Πολυγύρω τη 22 Απριλίου 1973 Εξ όλης δε της συμπεριφοράς των αποδεικνύεται η Προς τον σεβαστόν Στρατηγόν κ. Αλεξάκην Ιωάννην αγάπη, ο Ελληνισμός, ο πατριωτισμός των κατοίκων των Στρατηγέ μου, Βασιλικών, Γαλατίστης, Λειβαδίου, Γαλαρηνού και Πολυ- Εγκατασταθείς προσωρινώς εκ Θεσσαλονίκης εις Πο- γύρου…λύγυρον, λόγω διορισμού της θυγατρός μου ως Καθηγη-τρίας, και πληροφορηθείς εκ του αγαπητού φίλου Γεωργί- (στη συνέχεια ο Δ. Τσιότρας προτείνει «να μεταφέρω-ου Δέλλιου εκ Πολυγύρου την μεγάλην σας επιθυμίαν δια μεν δια τ ε λ ε τ ή ς, τη συμμετοχή Αρχών κλπ τα φυλατ-την συγκέντρωσιν ιστορικού υλικού γύρω από τους αγώ- τόμενα οστά εις την ιδιαιτέραν των Πατρίδα, την μεγά-νας του Νταφώτη, οπλαρχηγού του Μακεδονικού αγώ- λην Αδελφήν της Χαλκιδικής, την Κρήτην… Ούτω, ημείςνος κατά το έτος 1905, εκ Κρήτης καταγομένου, ευχα- μεν εκτελούμεν το καθήκον μας προς τους νεκρούς ήρω-ρίστως εδέχθην την προσφοράν ταύτην, ίνα και ο ίδιος ας εις δε τους κατοίκους Βασιλικών, Πολυγύρου, και λοι-προσωπικώς ικανοποιήσω και την ιδικήν μου επιθυμίαν. πών, εκφράζομεν την ευγνωμοσύνην μας…».Αλλά και αξιωθώ δια της προσφοράς ταύτης ν’ ανάψωένα κερί για την ψυχήν των ηρώων αυτών, που εθελοντι- Μετ’ απείρου σεβασμούκώς εδέχθησαν να χύσουν το πολύτιμον αυτών αίμα δια Δημήτριος Βασ. Τσιότρας, Συντ/χος Δημοδιδάσκαλοςτην τότε μαρτυρικήν Μακεδονίαν. Ανέλαβα με την πεποίθησιν ότι θα δυνηθώ να αντα- Συνοδευτικά ο Δ. Τσιότρας στέλνει «εκτενές ιστόρη-ποκριθώ εις τούτο, διότι γνωρίζω καλώς την περιοχήν και μα», όπως προέκυψε από την έρευνα που είχε κάνει, τατα πρόσωπα εκ των οποίων θα ήντλουν τας πληροφορίας. σημαντικότερα σημεία του οποίου είναι τα εξής: Έχω ζήσει εις την περιοχήν αυτήν πάνω από 20 έτη, ΙΣΤΟΡΗΜΑ. ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΝΤΑΦΩΤΗ Α. Η Μακεδονία το 1905. Αίτια του Μακεδονικού Αγώνος Εκ των μαρτυριών τας οποίας έχομεν εκ ζώντων προ- σώπων επί της εποχής Νταφώτη, εκ των χωρίων Βασιλι- κών, Λειβαδίου και άλλων, καταφαίνεται ότι ο Νταφώτης ως οπλαρχηγός εθελοντικώς και κατόπιν αδείας της Ελ- ληνικής Κυβερνήσεως, ήλθεν εις Μακεδονίαν με 108 περί- που εκλεκτά παλληκάρια της Κρήτης το έτος 1905, δια να εκδιώξουν τους Βουλγάρους κομιτατζήδες, οίτινες ήρχισαν 6

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017να εκβουλγαρίζουν τους Έλληνας της Μακεδονίας, ήτις Εις το ολιγοχρόνιον αυτό διάστημα και μέχρι οριστικήςήτο ακόμη εις την κυριαρχίαν του Τουρκικού Κράτους. τοποθετήσεως των ανδρών του, ασφαλώς είχαν τον χρό- νον οι στρατιώται του Νταφώτη να κινούνται ελευθέρως. Οι Βούλγαροι είχον σκοπόν... (στη συνέχεια ο Δ.Τσιόρδας αναφέρεται στον Μακεδονικό Αγώνα και κα- Γι’ αυτό μανθάνομεν ότι μερικά παλληκάρια του Ντα-ταλήγει): φώτη εις τας 2 Μαΐου 1905, ημέραν εορτής του Αγ. Αθα- νασίου, οπότε εώρταζε το Λειβάδι, κατά το απόγευμα της Ούτω απεστάλησαν και έδρασαν εις την Μακεδονίαν ίδιας ημέρας ενεφανίσθησαν και πιάστηκαν (μετέσχον)από το έτος 1903 -1909 διάφοροι ψυχωμένοι άνδρες ως εις τον Δημόσιον χορόν του χωριού.οπλαρχηγοί, ως είναι ο Παύλος Μελάς και πολλοί άλλοι,μάλιστα Κρήτες και άλλοι καταγόμενοι εκ Μακεδονίας. Καθ’ ον χρόνον τα παλληκάρια εχόρευον, εκυκλώθη το χωριό από Τούρκους. Μεταξύ των ψυχωμένων εθελοντών ήτο και ο οπλαρ-χηγός Ιωάννης Νταφώτης εκ Κρήτης, όστις έφθασεν εις Επήλθε πανικός και οι κάτοικοι με πολλήν επιμέλειαντην Μακεδονίαν το έτος 1905 με 108 περίπου παλληκά- έκρυψαν τα παλληκάρια και τα εφυγάδευσαν για το λη-ρια, εθελοντάς εκ Κρήτης. μέρι των. Τούτο δεικνύει ότι κατόπιν προδοσίας οι Τούρ- κοι ευρίσκοντο κατά πόδας του Νταφώτη. Β. Άφιξις και δράσις του Σώματος Νταφώτη Το μεταφέρον το Σώμα πλοίον, αντί να αποβιβασθή Συγχρόνως συνελήφη και ο σύνδεσμος του Νταφώ-εις Συκιάν Χαλκιδικής, ως ήτο εντεταλμένον, μετέφερεν τη Άγγελος Μπαζούκας ή Ντέντας από τους Τούρκους,αυτό κατά λάθος εις Σταυρόν Χαλκιδικής… Εις Σταυρόν όστις από το λημέρι του Νταφώτη μετέβαινε στο χωριόο Νταφώτης επληροφορήθη ότι εις τα πλησίον βουνά των του Λειβάδι.Κερδυλλίων και Σταυρού υπήρχε μία βουλγαρική ομάδακομιτατζήδων εκ 30 περίπου Βουλγάρων, οίτινες την ημέ- Ούτος επιέσθη, εδάρη ανηλεώς και μη δυνάμενος ναραν δήθεν εργάζονταν διασκορπισμένοι ως υλοτόμοι κλπ δικαιολογηθή, ηναγκάσθη να φανερώση το κρησφύγετονκαι το βράδυ συνεκεντρώνοντο και εκακοποιούσαν τους του Νταφώτη. Ήτο απόγευμα της 2 Μαΐου 1905.Έλληνας*. Τότε ο Νταφώτης έστησε νύκτα ενέδραν επί μιας χα- Προ της μάχης είχε καταταγή εις το Σώμα Νταφώτηράδρας και εφόνευσε όλους σχεδόν. Τούτο γνωσθέν ενε- και ο εκ Γαλατίστης ονόματι Γεώργιος Πλούσιος.θάρρυνεν μεν τους Έλληνας, αλλ’ εξερέθισε τους Βουλ-γάρους, οίτινες διεμαρτυρήθησαν εις την Τουρκικήν Ακόμη δε καλά καλά δεν είχαν εγκατασταθή εις τηνΚυβέρνησιν, με την δικαιολογίαν ότι ήσαν δήθεν αθώοι Μονήν οι άνδρες του Νταφώτη και ξαφνικά ακούεται μιαεργάται και διατί επιτρέπει η Κυβέρνησις μίαν τοιαύτην φωνή: τ ε σ λ ί μ, δηλαδή παραδοθείτε.κατάστασιν. Θιγέντες τότε οι Τούρκοι και πεισθέντες ότι ο ομα- Τόσο πολύ βιαστικά και πρόχειρα αμύνθη ο Νταφώ-δικός αυτός φόνος τόσον ανδρών οφείλετο εις οργανω- της δια βομβών κλπ, αλλ’ ήτο αδύνατον να αμυνθή πλή-μένην ομάδα Ελλήνων μικροενόπλων, εκινήθησαν από ρως. Ήτο απόγευμα και προσεπάθει να κρατήσει άμυναπαντού ομάδες Τουρκικού στρατού. Τότε παρετηρήθη μέχρις ότου σκοτεινιάση, δια να εκμεταλλευθή το σκό-ανήσυχος κίνησις με επιτάξεις ζώων κλπ και ανεχώρησεν τος της νυκτός.εκ Πολυγύρου στρατιωτική Τουρκική δύναμις προς κα-ταδίωξιν. Όταν εσκοτείνιασεν οπισθοχώρησεν ο Νταφώτης, Γ. Μάχη εις Μονήν Αγίας Αναστασίας την 2 Μαΐ- μάλλον ατάκτως δια των χαραδρών και κατευθύνθηου 1905 προς Νοτιο-δυτικά εις τα υψώματα του χωρίου Γαλαρι- Μετά το κατόρθωμα εκείνο ο Νταφώτης, κατόπιν νός περί την 1.30 ώραν.ασφαλώς εντολής του Προξενείου, ίνα σωθή, μετέβη ειςτην Μονήν της Αγίας Αναστασίας, παρά τα Βασιλικά. Είχεν ειδοποιηθή το Προξενείον παρά του πράκτορος Διερχόμενος από το ορεινόν χωρίον Λειβάδι, πλησίον Αναστασίου Πατίκα εκ Βασιλικών και την ιδίαν ημέρανκαι άνωθεν της Μονής, έλαβε ως οδηγόν τον τότε αγρο- μετέβη δι’ αμάξης μετά της συζύγου του ο Κάκαβος, διαφύλακα Άγγελον Μπαζούκαν (επονομαζόμενον Ντέ- να προσκυνήση δήθεν εις την Μονήν, με σκοπόν όμως ναντας), ίνα τους οδηγήση, ως είχαν εντολήν, εις την το- συνεννοηθή μετά του Νταφώτη.ποθεσίαν «Πέτση Βράχον» άνωθεν των αποκρήμνωνβράχων της Μονής, όπου υπήρχε ίσιο μέρος για λημέρια- Δυστυχώς όμως δεν επρόλαβε. Την ώραν όπου ευρί-σμα και νερό κοντά εκεί στο εξωκκλήσι του Αγίου Θεωνά. σκετο ο Κάκαβος κοντά εις το Μετόχι, κάτωθεν της Μο- Όλος ασφαλώς ο ορεινός όγκος άνωθεν της Μονής νής, ήρχισεν η συμπλοκή και ηναγκάσθη να επιστρέψηκαι η θέσις «Κουρί» Λειβαδίου θα ελέγχετο υπ’αυτών. άπραγος εις Θεσσαλονίκην. Κατά την ώραν της μάχης ευρίσκετο εκεί μετά του πατρός του και ο Δημήτριος Β. Πατίκας εκ Βασιλικών και ήκουε τους πυροβολισμούς και έβλεπε τους άνδρας του Νταφώτη να φεύγουν προς το χωρίον Γαλαρινόν. Εις τον τόπον της μάχης την επαύριον ευρέθησαν 10- 12 παλληκάρια φονευθέντα. Συνελήφθη και ο εκ Γαλατίστης Γεώργιος Πλούσιος,* (ο στρατηγός Αλεξάκης σημειώνει ότι το περιστατικό της εξόντωσης της βουλγαρικής αυτής ομάδας, έγινε στο βουνό Σο-γλιάνι, κατά μαρτυρία του Πολυγυρινού Γ. Δέλλιου) 7

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οόστις εδάρη και δικαιολογηθείς ότι συνελήφη και βιαί- –Δικηγόρου). Όταν αυτός έμαθεν ποίοι είναι και για κα-ως εκρατήθη από τον Νταφώτην, απεστάλη εις εξορίαν λύτερη ασφάλεια, όστις ήτο άνθρωπος δραστήριος, πα-υπό των Τούρκων εις Αραβίαν, όπου παραμείνας αρκε- τριώτης, ενημερωμένος εις την κίνησιν του αγώνος, δι-τά έτη κατώρθωσεν αργότερον δια μέσου της Μασσαλίας πλωμάτης και μέσα εις τους Τούρκους ακόμη.της Γαλλίας να επανέλθη εις Γαλάτισταν. Τότε ο Πρόεδρος της Κοινότητος Σαραφιανός, μετά Εκεί εις τον κήπον της Μονής, τον οποίον διετήρει ο μεγίστης προθυμίας διέταξε να πάνε εις το σπίτι του Βά-κηπουρός Μπάρμπα Βασίλης, έκρυψεν έναν στρατιώ- σου (Βασιλείου) Γακούδη, εις την άκραν του χωριού νο-την του Νταφώτη. Την ώραν εκείνην που προσεπάθει να τιο-ανατολικά, το οποίον ήτο εκ των προτέρων σπίτι ωρι-τον κρύψη, ενεφανίσθη ξαφνικά ένας Τούρκος. Ακαριαίως σμένο για τέτοια πρόσωπα, με ιδιοκτήτη κατάλληλον διαοπλισθείς ο στρατιώτης του Νταφώτη, εφόνευσε τον Τούρ- φιλοξενίαν και προφύλαξιν.κον και ευρίσκεται εισέτι θαμμένος κάτω από μίαν ελιάν,δυτικά του κήπου. Τούτο δεν έγινεν αντιληπτόν τότε. Τον Μόλις έφθασαν εκεί, ο σύνδεσμος του είπε να ανάψη τητάφον τον γνωρίζει ο απόφοιτος της Σχολής Αγ. Αναστασί- λάμπα, γιατί του φέρνει φίλους. Πριν όμως ανάψη το φως,ας ιερεύς Θεσσαλονίκης Παπα-Αλέξανδρος Παπαχρίστος. ο Γακούδης εζήτησε να μάθη τι άνθρωποι είναι. Μόλις έμα-Τον υπέδειξεν ο μπαξεβάνος Μπάρμπα –Βασίλης. θε, διέταξε να περάσουν στο σπίτι σκοτεινά και αφού έκανε συσκότιση στα παράθυρα, τότε άναψε τη λάμπα. (Στο σημείο αυτό ο στρατηγός Αλεξάκης παρεμβάλ-λει απόσπασμα επιστολής του Γ. Δέλλιου, στο οποίο λέ- Επειδή όμως ήσαν ένδεκα άτομα και δεν είχεν αρκετάγει ότι «…Για την υπόθεση Νταφώτη βρήκα άνθρωπον τρόφιμα, ειδοποίησε τον Πρόεδρον Σαραφιανόν και εκεί-όπου… μου είπε ότι το μέρος όπου έγινε η μάχη λέγεται νος διέταξε τους ξενοδόχους, εμπίστους του, αμέσως όσαΠλαταριά και εκεί είναι ο βράχος όπου ήτο ταμπουρωμέ- ψωμιά και υπόλοιπα φαγητά είχαν να τα δώσουν. Ούτωνος ο Νταφώτης και σήμερα ακόμη λέγεται «η Πέτρα του και έγινε.Νταφώτη». Στα Βασιλικά είχε δοθή εις μίαν οδόν το όνο-μα «οδός Νταφώτη»). Συνέχεια της εξιστόρησης Τσιότρα: Εκεί έφαγαν καλά, ξεκουράστηκαν, ίσως και τραύμα- τα να επέδεσαν και παρέμειναν εν ασφαλεία όλην την νύ- Δ΄ Μετά την μάχην ο Νταφώτης εις Βασιλικά και κτα εις το σπίτι αυτό.Θεσ/νίκην Τότε με τον θόρυβον τόσων ατόμων εξύπνησαν και Μετά την οπισθοχώρησιν ο Νταφώτης με 10 παλλη- τα παιδιά του Βάσου Γακούδη, μεταξύ των οποίων και οκάρια του (ίσως το επιτελείον του), ευρέθη άνωθεν και αφηγούμενος ταύτα σήμερον Νέστωρ Β. Γακούδης.δυτικά του χωρίου Γαλαρινός. Ήτο σκότος και δεν εγνώ-ριζε πού ευρίσκετο. Έβλεπε φώτα εις τα γύρω χωριά και Αγουροξυπνημένα ως ήσαν τα παιδιά, έτριβαν τα μά-εφοβείτο μήπως είναι Τουρκικοί Συνοικισμοί. τια των και όλο έβλεπαν τους αρματωμένους στρατιώ- τας. Περιγράφων δε ο σήμερον ογδοήκοντα ετών και πλέ- Ο Νταφώτης, έμπειρος εις τα πολεμικά, είχε διδάξει ον Νέστωρ Γακούδης τον Νταφώτην, λέγει ότι ήτο έναςτους άνδρες του, μεταξύ των άλλων και το σύνθημα και λεβέντης γεροδεμένος άνδρας, ξανθός, υψηλός, μπρατζο-παρασύνθημα κατά την νυκτερινήν διαφυγήν εκ της Μο- μένος και τον παρομοιάζει με έναν πατριώτην του Βασι-νής οι άνδρες το χρησιμοποίησαν εις το σκοτάδι της νύ- λικιώτην, τον Πέτρον Καμπούρην.κτας προς αναγνώρισιν και αποφυγήν εχθρικής ενέδρας.Είχε δώσει σύνθημα –παρασύνθημα το «Κόραξ – Κρήτη». Την επομένην πρωί –πρωί, χαράματα θαμπά, (έφε- ραν;) χωριάτικες ενδυμασίες (της εποχής εκείνης) τους Εκεί κοντά ήσαν κάτι άλογα και κατά την ώραν εκεί- ένδυσαν όλους χωρικούς, έκαμαν δέμα τα στρατιωτικάνην επήγε κάποιος εκ του Γαλαρινού να τα συμμαζέψη. των ρούχα και με δύο σούστες (κάρρα) τους έστειλαν μεΛόγω της εορτής της πανηγύρεως του χωριού Αγίου Αθα- προφύλαξιν εις το Προξενείον στην Θεσσαλονίκην.νασίου την 2 Μαΐου και λόγω της μάχης είχε καθυστερήσεινα τα παραλάβη. Τότε τον επλησίασαν μερικοί άνδρες του Κατά τον Δημήτριον Β. Πατίκαν μανθάνομεν ότιΝταφώτη, για να μάθουν πού ευρίσκονται και ποία χω- εκείθεν ο Νταφώτης έφυγεν εις την Αίγυπτον και έκτοτεριά είναι τα γύρω. Τότε έμαθαν ότι ευρίσκονται σε Ελληνι- απωλέσθησαν τα ίχνη του.κά χωριά και ότι δεν διατρέχουν κίνδυνον. Όταν δε έμαθενο Νταφώτης ότι το μεγαλύτερο χωριό ήσαν τα Βασιλικά, Ε’ Ταφή των νεκρώνεζήτησε να τους οδηγήση εκεί ο πληροφοριοδότης. Την επαύριον, μόλις έμαθαν το κακόν αυτό που έγι- νε για τον Νταφώτην, ομάδες ένοπλες και μυστικές εβγή- Με μεγάλην προθυμίαν ο άνθρωπος αυτός τους ωδή- καν δια βοήθειαν και περισυλλογήν των υπολειμμάτωνγησε. Σε μια ώρα περίπου έφτασαν εις τα Βασιλικά. Εκεί των ανδρών του Νταφώτη. Περί του αποτελέσματος αυ-συνεδέθησαν με άλλον σύνδεσμον έμπιστον και ανεχώ- τής της ενεργείας ουδέν γνωρίζομεν.ρησεν ο εκ Γαλαρινού. Μετά την αποχώρησιν των Τούρκων εκ του πεδί- ου της μάχης, οι Βασιλικιώτες και εκ των γύρω άλλων Εις τα Βασιλικά απετάθησαν κατ’ αρχάς δια φιλοξε- χωριών κάτοικοι, Γαλαρινού, Γαλατίστης και Λειβαδίουνίαν εις τον παπά Παναγιώτου (Παπαφιλίππου) το σπί- προέβησαν εις την συλλογήν και ταφήν των νεκρών τουτι. Μη έχων δε χώρον ούτος δια τόσα άτομα, τους έστει- Νταφώτη. Ευρέθη δε και ο ιερεύς του Λειβαδίου Παπα-λεν εις του δασκάλου το σπίτι Καρακώττα (Δασκάλου γιάννης (Οικονόμος). Συνελέγησαν περίπου 10-14 φονευθέντες άνδρες του 8

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017Νταφώτη, τους οποίους έθαψαν κατά τας διατάξεις της 1. Τρίτη, Τετάρτη φοβερή,εκκλησίας εις την Μονήν της Αγίας Αναστασίας. Πέμπτη φαρμακωμένη ετύλιξ’ όλη η Τουρκιά Ύστερα από τρία χρόνια, κατά τα κεκανονισμένα, οι τους κλέφτες στο λημέρι.κάτοικοι των Βασιλικών έκαναν την ανακομιδήν τωνοστών, τα οστά δε αυτά συνεκέντρωσαν εις μίαν μεγάλην 2. Ο Κόλασης εφώναξεκάσαν ξυλίνην και τα μετέφεραν εις το Κοιμητήριον των τον καπετάν Νταφώτη:Βασιλικών, όπου και ο ναός Μεταμορφώσεως. Εκεί και «παιδιά, τεσλίμι γίνετε,σήμερον φυλάσσονται ακόμη μετά των άλλων οστών των να σώσετε τη νιότη».κατοίκων των Βασιλικών. 3. Κι ο καπετάνιος φώναξε: Κατά ομολογίαν του κ. Σκαρλατούδη, όστις, μικρός παιδιά μη φοβηθήτε.τότε, ανακάτεψε με άλλους την κάσαν των νεκρών, εύρε Κτυπάτε τους, ώσπου νύχτωσεκαι ένα δάκτυλον χεριού άλυωτον που είχε και δακτυλί- Και έπειτα σκορπιστήτε».δι, όπερ δεν το επείραξεν. Εν Πολυγύρω τη 29 Απριλίου 1973 Ο συλλέξας τας πληροφορίας Σήμερον οι κάτοικοι των Βασιλικών, απονέμοντες τι-μήν εις τον Νταφώτην, τον δρόμο που κατευθύνεται προς Δημήτριος Β. Τσιότρας, συνταξιούχος διδάσκαλοςτο σπίτι του Γακούδη, όπερ παραμένει ως ήτο, το ονόμα- Εκ Παλαιοχώρας Χαλκιδικήςσαν οδός Νταφώτη. Τέλος, ο Δ. Τσιότρας, σημειώνει τα ονόματα των γε- ΣΤ΄ Αιχμάλωτοι τραυματίαι ρόντων, οι οποίοι του έδωσαν τις σχετικές πληροφορί- Κατά πληροφορίαν του κ. Γεωργίου Δέλλιου, εις την ες και ήταν:μάχην εις την Μονήν της Αγ. Αναστασίας συνελήφθησανπέντε άνδρες του Σώματος Νταφώτη και μετεφέρησαν 1. Γεώργιος Αναστ. Πατίκας, ετών 75, Βασιλικάεις τον Πολύγυρον, εγκλεισθέντες εις τας εκεί φυλακάς. 2. Γεώργιος Δέλλιος, ετών 82, Πολύγυρος Εξ αυτών οι τρεις ήσαν τραυματίαι και τους εβοήθη- 3. Νέστωρ Βάσου (Βασιλείου) Γακούδης, ετών 80, Βα-σεν εκεί ο ιατρός Αθανάσιος Ιατρού. σιλικά Τους φυλακισμένους αυτούς οι άρχοντες Πολυγύρου 4. Αθανάσιος Εμμ. Βαρής, ετών 80, Λειβάδιεπεριποιήθησαν πάρα πολύ δια του μικρού τότε Γ. Δέλλι- 5. Δημήτριος Β. Πατίκας, ετών 80, Βασιλικάου, ως ανυπόπτου λόγω της μικράς του ηλικίας και της 6. Αλέξανδρος Παπαχρίστου, ιερεύς, Θεσ/νίκη, εκ Τα-συχνής επαφής μετά των Τούρκων. ξιάρχου Χαλκ/κής Τον συνεβούλευσαν πώς θα φερθή εν περιπτώσει συλ- 7. Τάκης (Δημητράκης) Λογοθέτης, Ηπειρώτης, Βα-λήψεως, πώς να καλύπτεται κλπ. σιλικά Εις το γάλα που τους επήγαινε στη φυλακή, μέσα σε Μετά την παράθεση του «ιστορήματος» του Δ.χωμάτινη κούπα, έρριχναν τα μεταλλικά νομίσματα (δί- Τσιότρα, ο στρατηγός Αλεξάκης σημειώνει πληροφο-γροσα και γροσάκια) και δεν εφαίνοντο. ρίες σχετικές με τους πέντε αιχμαλώτους του σώματος Το φαγητό που τους επήγαινε, έλεγε ότι του το έδιναν Νταφώτη δύο των οποίων δίνει τα ονόματα, Γεωργα-κάτι γυναίκες για χαΐρι ή χαϊράτι (καλωσύνη), ελεημοσύ- κάκης και Τζικάκης, «νεανίαι 20-21 ετών». Τα ονόματανη, πράγμα το οποίον οι Τούρκοι εσέβοντο. των άλλων τριών, ηλικίας περίπου 30 ετών, «δεν ενθυ- Εστέλλετο μάλιστα το φαγητόν και εις τους εκεί φυ- μείται σήμερον ο κ. Δέλλιος». Ούτε για την τύχη τωνλακισμένους δύο Τούρκους, δια να φαίνεται ότι δι΄ ελεη- αιχμαλώτων είχε κάποια πληροφορία ο Γ. Δέλλιος. Ση-μοσύνης τροφοδοτούν αδιακρίτως. μειώνει ακόμη ο στρατηγός Αλεξάκης, ότι στην Κρήτη Ύστερα από αρκετόν καιρόν έλαβον οι προύχοντες συνάντησε, το 1973, έναν από τους άνδρες του Νταφώ-Πολυγύρου την απόφασιν να τους φυγαδεύσουν. Τους τη, τον Μανώλη Πατσιδιώτη, ο οποίος του έστειλε επι-επρομήθευσαν κρυφίως κατάλληλα εργαλεία δια να τρυ- στολή, στην οποία, μεταξύ άλλων σημειώνει ότι, «μετάπήσουν έσωθεν τα θεμέλια της φυλακής και να δραπε- την διάλυση του σώματος Νταφώτη… συνετάχθη έτεροντεύσουν, καθοδηγούμενοι έξωθεν. σώμα εις το Προξενείον Θεσσαλονίκης και κατεσκηνώ- Δυστυχώς την τελευταίαν στιγμήν όταν έφταναν εις σαμεν στον Βάλτον… εναντίον των βουλγαρόφωνων χω-το τέρμα, ένας άλλος άρτι φυλακισθείς, ήκουσε κρότον ρίων. Μετά 3 μήνας ησθένησα από ελώδεις πυρετούς καικαι μη γνωρίζων την υπόθεσιν επρόδωσεν εις τους Τούρ- με έστειλαν στο Νοσοκομείον… Το έτος 1912 κατέβηκακους, οίτινες, αφού τους έδειραν ανηλεώς, τους μετέφε- εθελοντής (από Γαλλία) με 300 άλλους και κατετάχθηνραν εις την Θεσσαλονίκην, απ’ όπου αγνοούμεν την τύ- εις το 1ον Έμπεδον Κρητών… (και σημειώνει την πορείαχην των. του Τάγματός του προς την Ήπειρο – προφανώς σε ένα Η λαϊκή όμως μούσα, εκτιμώσα τας προσπαθείας και από τα δύο τάγματα του Συντάγματος Κρητών που πή-τους αγώνας του Νταφώτη, εις το Λειβάδι τους έψαλε το γαν στο μέτωπο της Ηπείρου, το 1ο ήλθε στη Χαλκιδικήπαρακάτω τραγούδι, όπερ ο 80ετής Αθανάσιος Εμμ. Βαρής κλπ Σημαντική επίσης η πληροφορία ότι οι περισσότε-εκ Λειβαδίου μου απήγγειλε, όπερ και το εχόρευον τότε: ροι από τους άνδρες του Νταφώτη συνέχισαν, μέσω του Προξενείου, τον αγώνα τους από άλλα σώματα). 9

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οΤΟ ΦΙΡΜΑΝΙ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΣΣΑΝΔΡΙΝΩΝ ΜΑΧΗΤΩΝ ΤΟ 1821 Είναι γνωστόν ότι μετά το «χαλασμό» της ΤΙΜΟΛΕΩΝ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου ΘεσσαλονίκηςΚασσάνδρας, κατά το 1821, όσοι Κασσανδρινοί διέφυγαν στίας. Γι΄αυτό και υπό την προϋπόθεση ότι θα εκτελέσουντη σφαγή και την αιχμαλωσία, κατέφυγαν στο Άγιο Όρος, πλήρως τους όρους αυτούς, τους οποίους και εσύ αποδέχθη-στις Σποράδες, στην Αίγινα, Ύδρα και Ψαρά. Η Κασσάν- κες, επέτρεψα και εξέφρασα την υψηλή θέλησή Μου όπωςδρα έμεινε έρημος χώρα. Αυτό το γεγονός ήταν προφανώς συγχωρηθούν και λησμονηθούν τα προηγούμενα εγκλήμα-ασύμφορο οικονομικώς και για το Τούρκικο θησαυροφυ- τά τους. Προς ανακήρυξη δε και αναγγελία της εκδόσεωςλάκιο. Ο Κασσανδρινός Καπετάν Αναστάσιος Χυμευτός, μεγαλοπρεπούς αυτοκρατορικού Φιρμανίου Μου, εκδόθη-ευρισκόμενος στην Αταλάντη, κάποια στιγμή, περί το κε και στάλθηκε το παρόν δια του …. Μόλις πάρεις αυτό,1827, έστειλε επιστολή προς τον Σουλτάνο, όπου εξιστο- να καταργήσεις την επωνυμία «καπιτάν» από τον Χυμευτόρούσε κυρίως το οικονομικώς ασύμφορο γι΄ αυτούς, με μια και να τον χρησιμοποιήσεις στην υπηρεσία του κοτζαμπά-Κασσάνδρα ακατοίκητη. Με άλλα λόγια ζητούσε αμνη- ση. Να εκλέξεις δε και να διορίσεις εσύ έναν διοικητή, έμπι-στία, ώστε να επανέλθουν οι Κασσανδρινοί και όχι μόνο, στο και νοήμονα και να τον στείλεις και εγκαταστήσεις στηστα σπίτια τους και πάλι. Πράγματι ο Σουλτάνος είδε ευμε- χερσόνησο αυτή, σύμφωνα πάντα προς την αυτοκρατορικήνώς αυτό το αίτημα του Χυμευτού και αμέσως έστειλε προς θέλησή Μου. Εις το εξής εφόσον οι ραγιάδες αυτοί δεν πρά-τον Ομέρ πασά της Θεσσαλονίκης το παρακάτω ¨φιρμάνι¨ ξουν κάτι το αντίθετο, να σκιάζονται και προστατεύονται αυ-(σε ελεύθερη μετάφραση..) τοί υπό τη φιλόστοργη αιγίδα Μου. Εκτός από την προστα- σία και ασφάλεια καμία άλλη μεταχείριση δεν θα τύχουν. Να «Εξοχότατε ¨μουτεσαρίφη΄ των ΄σαντσακίων΄ Θεσσα- ανακοινώσεις το γεγονός αυτό σε όλους τους ραγιάδες τηςλονίκης και Καβάλας, Βεζύρη Μου Ομέρ πασά. Εσύ ο έξο- χερσονήσου και να επιδείξεις την απαιτούμενη ικανότηταχος στρατάρχης, ο ρυθμιστής του κόσμου, που με την ορθή και εμπειρία αποφεύγοντας κάθε αντίθετη ενέργεια.κρίση σου διευθύνεις τις υποθέσεις του κόσμου και θέτειςτα θεμέλια του κράτους και την ευημερία του, να είναι διαρ- Διατάσσω, μόλις πάρεις αυτό, να ενεργήσεις σύμφωνακές το κλέος σου. Ο καπετάν Αναστάσιος, κάτοικος κυρίως προς το άξιο υποταγής περιεχόμενό του. Γνωρίζοντας αυτάτης Κασσάνδρας, που ύστερα από την εκεί επανάσταση κα- να σέβεσαι το ιερό σύμβολό Μου. Κωνσταντινούπολη 27τέφυγε στα νησιά της άσπρης θάλασσας, ζήτησε συγγνώμη Ιουλίου 1827».και αμνηστία. Υποσχέθηκε να συγκεντρώσει στη Χερσόνη-σο αυτή όλους τους ραγιάδες, στα σπίτια τους. Η χερσόνη- Σημ. Είναι γνωστό ότι ο Καπετάν Αναστάσιος Χυμευ-σος αυτή προς το παρόν είναι κατεστραμμένη και έρημος. τός πληροφορήθηκε τα σχετικά με το Φιρμάνι αυτό, αλλάΛηστές κατοίκησαν και οχυρώθηκαν, κατά καιρούς, σ΄αυ- τελικά δεν δέχθηκε να επανέλθει στην Κασσάνδρα. Παρέ-τή. Επιβάλλεται, πρωτίστως, η εξόντωση των ληστών αυ- μεινε μαζί και με άλλους Κασσανδρινούς στην Αταλάντη.τών, ώστε οι τίμιοι ραγιάδες να αποκτήσουν σχετική ευη- Λέγεται ότι ακόμη και σήμερα υπάρχει στην Αταλάντη οι-μερία. Εσύ ο διακεκριμένος Βεζύρης Μου να δηλώσεις σ΄ κογένεια με το επώνυμο Χυμευτός. Ύστερα από αρκετάαυτόν ότι γίνεται δεκτή η συγνώμη του και θα χορηγηθεί χρόνια, το 1854 ο Καπετάν Αναστάσης επισκέφθηκε τηναμνηστία υπό τον όρο βέβαια ότι θα αρθεί η προσωνυμία Κασσάνδρα, ως σύμβουλος του Τσάμη Καρατάσιου, που ως«καπιτάν» και θα του παραχωρηθεί η υπηρεσία και ο τίτλος γνωστόν, ήθελε να την κάνει ορμητήριο του απελευθερω-του «κοτζαμπάση» της χερσονήσου αυτής. Να διοριστεί τικού αγώνα της Μακεδονίας. Οι πρόκριτοι της Κασσάν-κατάλληλος μουσουλμάνος διοικητής στη χερσόνησο αυτή δρας βέβαια δεν συμφώνησαν, λέγοντας στον συμπατριώ-και να μετακληθούν και εγκατασταθούν οι υπό των αρχών τη τους ότι δεν είναι επιτυχής η εκλογή της Κασσάνδρας ωςτης επανάστασης φυγόντες ραγιάδες. Έτσι θα υπάρξει πρό- ορμητήριο του αγώνα, γιατί ο ισθμός στην Ποτίδαια δεν εί-οδος και ευημερία στη χερσόνησο αυτή, με την προϋπόθε- ναι κομμένος, όπως το 1821, και ως εκ τούτου εύκολα θα ει-ση βέβαια της εκπλήρωσης των απαιτουμένων τύπων της σέλθουν τα Τούρκικα στρατεύματα.υποτέλειας, υποταγής, πίστεως και τιμιότητας. Πρέπει βέβαια να λεχθεί ότι, ύστερα από αυτό το Φιρ- Όπως, κατά το ιερό δίκαιο, επιβάλλεται η τιμωρία και ο μάνι, πολλοί Κασσανδρινοί και όχι μόνο επανήλθαν καισωφρονισμός των ραγιάδων που εστασίασαν κατά της βα- εγκαταστάθηκαν στην Κασσάνδρα. Στη Βάλτα επανήλθανσιλείας Μου, έτσι επιβάλλεται και στα ευγενή ήθη του κυρι- αρχικά 17 οικογένειες. Αυτές ήταν των: Τσελεπή, Καμπου-άρχου βασιλέως να αξιώσει αυτούς συγγνώμης και στοργής, ροβασίλη, Μουρμουρή, Πετεινάρη, Παπαγιάννη, Καλέ-ώστε να ζήσουν ήσυχα και με ασφάλεια πάντοτε υπό την φι- μη, Μπαρή, Μοσχάρα, Πανταζόπουλου, Παραθυρά, Πα-λάνθρωπο και κοσμοκρατορική αιγίδα. Για όσους ζητούν σχάλη, Αλεξού, Ρηγόπουλου, Καπλάνη, Σιμώνη, Κάψασυγγνώμη πρέπει να διαπιστωθεί ότι οι λόγοι, οι πράξεις, η και Οικονόμου.διαγωγή και η συμπεριφορά τους είναι σύμφωνοι με τους τύ-πους της υποταγής και ανάλογοι με τους όρους της αμνη- ΥΓ) Στο τεύχος 31ο του Παγχαλκιδικού Λόγου, ο συγ- γραφέας Νίκος Ε. Παπαοικονόμου, αναφέρει περισσότερα σχετικά με τη δράση-βιογραφία του καπετάν Αναστάσιου Χυμευτού. 10

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙΗ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΘΑΛΑΣΣΑ Το πλοίο της Γραμμής χάνεται στο βάθος, κό- ΓΙΑΝΝΗΣ Χ. ΚΑΡΑΜΙΧΟΣ Φιλόλογος- Ποιητήςντρα στην ασθμαίνουσα πνοή των μελτεμιών, ενώ οιολόλευκοι γλάροι με συνεχείς εφορμήσεις δροσίζονται πρώτου και του δεύτερου ελληνικού αποικισμού δημι-στα αφρισμένα σμήνη των κυμάτων. Μια σειρά από ουργεί τις προϋποθέσεις για τη διακίνηση ανθρώπωνπλοιάρια σε διατεταγμένη παράταξη κατευθύνονται και εμπορευμάτων σε μεγάλη έκταση.στο λιμάνι, ενώ στον ουρανό υπερίπτανται αεροπλά-να σε σχηματισμούς, συμμετέχοντας στην έναρξη της Οι Έλληνες σε αντίθεση προς τους Φοίνικες απόΝαυτικής Εβδομάδας. Καβάλα, Ιούνιος 2017. τους οποίους απέσπασαν την κυριαρχία στη θάλασσα, δεν ταξιδεύουν μόνο για το κέρδος, χωρίς να σημαί- Επιστρατεύω την ιστορική μνήμη και βυθίζομαι νει βέβαια πως αυτό δεν είναι στους άμεσους στόχουςστην μακρόχρονη θαλασσινή διαδρομή της χώρας τους. Παράλληλα με την εμπορική και εξερευνητικήμας. Αβίαστα συνάγεται η διαπίστωση πως κοιτίδα του τους στόχευση ικανοποιούν την περιέργεια και τη φι-Ελληνισμού είναι η θάλασσα, καθώς τα νησιά και τα λομάθειά τους, ανακαλύπτοντας ευρύτερους ορίζο-παράλια δίνουν έντονο το πολιτισμικό τους στίγμα σε ντες. Η αποικιακή τους εξάπλωση συντελεί σε πρω-όλες τις εκφάνσεις της δραστηριότητάς τους. Για αυτό τοφανή άνθηση του εμπορίου και της βιομηχανίας σεκαι δεν είναι συμπτωματικό πως από τα βάθη των αιώ- τόπους μεγάλης παραγωγής, όπως η Αίγυπτος, ο Καύ-νων οι ναυτικοί αγώνες των πατεράδων μας βρίσκουν κασος, η Σκυθία, αλλά και πέραν του Γιβραλτάρ απότην πιο ευρηματική έκφρασή τους στους θρύλους και τους Μασσαλιώτες Έλληνες, Πυθέα και Ευθυμένη.την ελληνική μυθολογία: θαλάσσια τέρατα παραμο-νεύουν να καταβροχθίσουν τους ναυτιλλόμενους. Συ- Η Αθήνα χάρη στη ναυτική της υπεροχή μετατρέ-μπληγάδες πέτρες δοκιμάζουν επώδυνα την προσπά- πεται σε σημαντικό εισαγωγικό και εξαγωγικό κέντροθειά τους για εξασφάλιση ομαλού απόπλου, ενώ από εμπορευμάτων, αλλά και διακίνησης αντιλήψεων, ιδε-το φρύδι της τρικυμισμένης θάλασσας ο Τριαινοφόρος ών και νεωτερισμών. Δίκαια στον «Επιτάφιό» του ο Πε-Ποσειδώνας εποπτεύει το υγρό του Βασίλειο. Η Αργώ ρικλής επαίρεται αυτάρεσκα: «Επέρχεται εκ πάσης γηςτου Ιάσονα στη βασανιστική του θαλάσσια περιπέτεια τα πάντα». Η ίδια υπεροχή θα καθορίσει και το αποτέ-αναζητά το Χρυσόμαλλο δέρας και η Ελένη της Σπάρ- λεσμα της Πελοποννησιακής σύρραξης.της στην αγκαλιά του εραστή της βρίσκει το κουρά-γιο να παλέψει με τα κύματα στο ταξίδι για την άγνω- Θαλάσσια είναι και η νίκη στη ναυμαχία της Σα-στη Τροία. λαμίνας που σηματοδοτεί την τύχη του κόσμου, εκμη- δενίζοντας τον Περσικό Κολοσσό και τον κίνδυνο της Άρρηκτη η σχέση της Ελλάδας με τη θάλασσα. Από ασιατικής βαρβαρότητας. Η θετική έκβαση του αγώ-αυτήν αντλεί δύναμη και με αυτή επιβάλλεται. να της εθνικής μας εξέγερσης το ΄21 οφείλεται σε με- γάλο βαθμό στην καίρια παρέμβαση του εμπορικού Μια σύντομη περιδιάβαση ανά τους αιώνες επι- ναυτικού. Καθώς ο φόβος των πειρατών δικαιολογείβεβαιώνει το διαρκή αγώνα για την κατάκτηση του τον εξοπλισμό των πλοίων, η υπόδουλη Ελλάδα διαθέ-υγρού στοιχείου. Στον αγώνα αυτό ο σκοτεινός πόντος τει πάνω από εξακόσια καράβια με 18.000 ναύτες καιπολλούς έσυρε στα ανεξερεύνητα βάθη και «πολλὰς 6.000 κανόνια στις παραμονές του Αγώνα.ἰφθίμους ψυχάς ηρώων Άϊδι προΐαψεν». Καθοριστικός είναι και ο ρόλος των ναυτικών στην Η Κρήτη αναδεικνύεται θαλασσοκράτειρα, ενώ η επιτυχή έκβαση των βαλκανικών πολέμων. Η απελευ-Μεσόγειος και ο Εύξεινος Πόντος μετατρέπονται σε θέρωση της Ελλάδας και η πολιτιστική αναγέννησηελληνική λίμνη, όχι βέβαια με την έννοια της κρατι- που ακολουθεί χρωστά πολλά στην ελληνική ναυσι-κής κυριαρχίας, αλλά με την έννοια της επικράτησης πλοΐα που χάρη στη θαυμαστή προσαρμοστικότητατου εμπορικού ναυτικού δαιμονίου. Η ναυτική ιδιο- της αντιμετωπίζει τον αθέμιτο ανταγωνισμό ισχυρώνφυία των Ελλήνων κυριαρχεί στη Μεσόγειο, κέντρο ναυτικών κρατών, που αδυνατούν να ανεχθούν την ελ-του γνωστού τότε κόσμου που ενώνει και χωρίζει τρεις ληνική υπεροχή.ηπείρους. Οι Έλληνες, κόντρα στο αρχαίο ρητό «πιστόν γη, Η διασπορά των Ελλήνων στη Μεσόγειο, Εύξει- άπιστον θάλασσα», επιλέγουν συνειδητά την ανασφά-νο Πόντο και παράλια της Μ. Ασίας, στη διάρκεια του λεια και τους κινδύνους της, διαμορφώνοντας τα ιδι- αίτερα χαρακτηριστικά ανθρώπων απόλυτα εξοικειω- μένων μαζί της που θαρρείς πως δεν γεννήθηκαν από 11

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οτην κοιλιά της Μάνας τους, αλλά από τα έγκατα της από τη στεριά και προπαντός η διαρκής και άμεση επα-θάλασσας. Σαν το ιχώρ των θεών κυλάει στις φλέβες φή των κατοίκων της με τη θάλασσα διαμορφώνει καιτους η αρμύρα της θάλασσας, ενώ οι Λαιστρυγόνες τα εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κουλτού-των προκλήσεων και της περιπέτειας ατσαλώνουν τη ρας τους. Στα νησιωτικά τραγούδια αντανακλάται εύ-θέλησή τους για κατακτήσεις και φιλογνωσία. γλωττα η σιαμαία σχέση τους με το υγρό στοιχείο. Για αυτούς η θάλασσα είναι Μάνα, ερωμένη και μοιρολο- Κάτω από κάθε λογής αντιξοότητες η ελληνική γήτρα. Πηγή ζωής, ομορφιάς, αλλά και υγρός τάφος.ναυτιλία κατορθώνει να ανταπεξέλθει και να προσαρ- Πολύ χαρακτηριστική είναι η ρήση του Εράσμου για τομοστεί στα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα που απαι- δέος που προκαλεί η φουρτουνιασμένη θάλασσα καιτούν οι καιροί. για την ανάγκη επικοινωνίας με το θεό. «Όποιος θέλει να μάθει να προσεύχεται πρέπει να πάει στη θάλασσα». Στο σημερινό γκρίζο κλίμα της οικονομικής αβε-βαιότητας το ελληνικό εμπορικό δαιμόνιο επιτρέπει Η Μεσόγειος, μήτρα πολιτισμού για τους Έλληνες,σκέψεις αισιοδοξίας, αν οι Έλληνες πλοιοκτήτες εκ- κρύβει στα σωθικά της αρχαιολογικούς θησαυρούςμεταλλευτούν τις χρυσοφόρες παραμέτρους σε συν- αμύθητης πολιτιστικής αξίας που περιμένουν τους ει-δυασμό με τον οργανωμένο εγχώριο και παγκόσμιο δικούς να τους φέρουν στο φως. Είναι οι αδιάψευστοιθαλάσσιο τουρισμό. Φυσικοί τους σύμμαχοι είναι τα μάρτυρες του μακροχρόνιου εναγκαλισμού των πο-διάσπαρτα νησιά με τις δαντελωτές ακτές, το ήπιο κλί- ντοπόρων ελληνικών καραβιών με τους ακκισμούς καιμα και τον καθαρό ουρανό, ενώ το μοναδικό ιστορικό τη μανία των κυμάτων της.παρελθόν της χώρας μας αποτελεί σημαντικό πόλο έλ-ξης για την ανάπτυξή της. Ο Έλληνας χρόνια τώρα θέλγεται, γεύεται και απο- λαμβάνει εναλλακτικά το αιώνιο δίπολο της στεριάς Η εκβιομηχανοποίηση της αλιείας και η αξιοποίηση με τη θάλασσα που συγκροτούν την αέναη γεωγραφι-του υποβρύχιου πλούτου ενθαρρύνουν τις προοπτικές κή συνύπαρξη δυο πολύ σημαντικών στοιχείων της φι-για κερδοφόρα αποτελέσματα. λοσοφικής οντολογικής αναζήτησης, γιατί «Ο Ωκεα- νός (νερό) πάντα βάζει ερωτήματα και τα διατυπώνει Στους Έλληνες πλοιοκτήτες απομένει σήμερα να ανοιχτά στις ακτές όλης της γης». (Ρόμπινσον)αφουγκραστούν το κάλεσμα των προγόνων τους καινα αξιοποιήσουν το επιχειρηματικό τους δαιμόνιο εμ- Τον Ποσειδώνα των αρχαίων χρόνων αντικατέστη-μένοντας σε δυο βασικούς στόχους : την κυριαρχία σε ο Άγιος Νικόλαος των χριστιανικών χρόνων πουτης γαλανόλευκης στο σύνολο του στόλου ελληνικής τυλιγμένος στη λευκή μοναξιά των νησιών και τωνπλοιοκτησίας και την ανάπτυξη της ναυπηγικής βιο- παράκτιων περιοχών προσεύχεται για το καλό κατευ-μηχανίας σε μια από τις πλέον σύγχρονες και ανταγω- όδιο των ναυτικών μας. Στην πολύπαθη πορεία τουςνιστικές. από την αρχαία Τριήρη μέχρι το σύγχρονο κρουαζιε- ρόπλοιο διαγράφονται ο μόχθος, η εφευρετικότητα, το Η ευλογημένη αυτή γωνιά της γης, που περιβάλ- ρίσκο, η γοητεία του άγνωστου, στοιχεία σύμφυτα μελεται κατά τα τρία τέταρτα από θάλασσα, είναι διά- τη ναυτική τους ταυτότητα.σπαρτη από αναρίθμητα γκριζοπράσινα νησιά «ριγμέ-να στο πέλαγο» κατά τον ποιητή. Η απομόνωσή τους 12

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1950-60 (Για να θυμούνται οι μεγάλοι και να μαθαίνουν οι νέοι ) Στα μέσα της δεκαετίας 1950-1960 θυμού- ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΥΓΟΛΟΥΠΗΣ Καθηγητής Αστρονομίας, Α.Π.Θ.μαι μια πάρα πολύ μεγάλη πλημμύρα στο χωριό μου, Εκεί κάτω από αυτό το δένδρο κοιμόμασταν ταστη Μεγάλη Παναγία Χαλκιδικής. Βρισκόμασταν στα βράδια, όχι μόνο για την απόλαυση του έναστρου ου-τέλη Ιουνίου, ο θερισμός των χωραφιών βρισκόταν πε- ρανού και της γλυκύτατης απόγειας αύρας, που κάθερίπου στα μέσα και τα σχολεία ήταν πλέον κλειστά. βράδυ μας χάιδευε τα πρόσωπά μας, αλλά και διό-Έτσι σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του χωριού βρίσκονταν τι έτσι φυλάγαμε και τα ζώα από τους λύκους, διό-στην ύπαιθρο. τι και αυτά διανυκτέρευαν έξω από την καλύβα. Στο σπίτι μας στο χωριό πήγαινε μόνο η μητέρα μας μία ή Πολλοί από αυτούς διανυκτέρευαν στις αγροτικές δύο φορές την εβδομάδα, άλλοτε για να ζυμώσει ή νακαλύβες τους για να κερδίζουν το χρόνο της διαδρο- πλύνει και άλλοτε για να μας φέρει από το σπίτι οτι-μής τους για το χωριό. Μ’ αυτόν τον τρόπο εκμεταλ- δήποτε τελείωνε από τα αποθηκευμένα στην καλύ-λεύονταν και το τελευταίο φως τού λυκόφωτος, αλλά βα τρόφιμα.και το πρώτο φως τού λυκαυγούς για τις αγροτοκτη- Το πλύσιμο γινόταν στις αυλές των σπιτιών όπουνοτροφικές δουλειές τους. Αυτοκίνητα δεν υπήρχαν υπήρχε το καζάνι με το ζεστό νερό πάνω στη φωτιά καικαι οι μετακινήσεις, αλλά και οι μεταφορές γίνονταν στην άκρη τής κουπάνας ένα πανί γεμάτο στάχτη γιαμε τα ζώα. Όλες οι οικογένειες είχαν τουλάχιστον ένα τη διήθηση του νερού, ώστε να μην έχει πολλά άλα-γαϊδουράκι ή ένα μουλάρι. Στο χωριό μας των 3.000 τα. Έτσι, κάνανε και οικονομία στο σαπούνι, το οποίοκατοίκων υπήρχε μόνο ένα φορτηγό για τις προμήθει- έφτιαχναν οι ίδιες οι μητέρες μας από τα λίπη τωνες των καταστημάτων με συγκεκριμένα προϊόντα από ζώων και ειδικά των μοσχαριών μας, όταν τα πουλού-τη Θεσσαλονίκη. σαμε στους εμπόρους. Το ψήσιμο του ψωμιού γινόταν στο φούρνο, που υπήρχε σε κάθε γειτονιά, δίνοντας Η δική μας οικογένεια, επειδή είχαμε πέντε αγε- ως ενοίκιο στην ιδιοκτήτρια ένα ψωμί που λεγότανλάδες και περίπου δέκα κατσίκες, από την ημέρα που «φουρνάδικο», ειδικά φτιαγμένο γι’ αυτόν τον σκοπό.έκλειναν τα σχολεία μέχρι την ημέρα που θα ξανάνοι- Τα κλαδιά για άναμα του φούρνου και τα ξύλα για τογαν, μέναμε στην καλύβα μας, όπου βρίσκονταν τα πλύσιμο τα κουβαλούσαν οι γυναίκες από τα χωράφιαζώα μας και τα περισσότερα κτήματά μας. Όχι μόνον τους με τη βοήθεια της «τρόκνιας».εμείς, αλλά ούτε και τα ζώα δεν κοιμόντουσαν καθ’ Η τρόκνια ήταν ένα ορθογώνιο πολύχρωμο ύφα-όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού μέσα στην καλύβα, σμα, φτιαγμένο στον αργαλειό με μάλλινο νήμα,λόγω ζέστης. το οποίο είχε στις κορυφές του τέσσερα γερά σχοι- νιά φτιαγμένα με πολύχρωμες μάλλινες κλωστές σαν Μπροστά από την καλύβα και πάνω από το αλώνι πλεξούδες, που λέγονταν «τροκνόσχοινα». Αυτά ταυπήρχε μια τεράστια βελανιδιά. Με το πέρασμα των τροκνόσχοινα κρατούσαν στην πλάτη την τρόκνιαχρόνων, από το βάρος των πραγμάτων που κρεμού- από τους ώμους. Μέσα σ’ αυτήν την τρόκνια μεγάλω-σαμε από τα κλαδιά της, αυτά είχαν λυγήσει προς τα ναν και τα μικρά παιδιά των αγροτοκτηνοτροφικώνκάτω και δημιουργούσαν γύρω από τον κορμό της το οικογενειών, μέχρις ότου αρχίσουν να περπατούν.χώρο ενός σπιτιού. Αυτό ήταν το καλοκαιρινό σπί- Η μητέρα μου είχε κανονίσει τις δουλειές της, ώστετι μας. εκείνη την ημέρα, που δεν θα δούλευαν στο θερισμό, λόγω της εορτής των Αγίων Αποστόλων, να πήγαι- Από ένα κλαδί, στο οποίο ποτέ δεν έφταναν οι ζε- νε στο χωριό για το ζύμωμα και το πλύσιμο. Είχε ήδηστές ακτίνες του Ήλιου, κρεμόταν το «φανάρι». Το φα- φορτωθεί στην πλάτη της με τη βοήθεια της τρόκνιαςνάρι ήταν σαν τα σημερινά ψυγεία χωρίς την ανάγκη τα απαραίτητα κλαδιά, κυρίως πουρναριών, και ήταντου ηλεκτρικού ρεύματος για τη λειτουργία του, αλλά έτοιμη να ξεκινήσει για το χωριό. Η μητέρα τού πατέραμε σίτες στις τρεις πλευρές του για τον εσωτερικό του μου, βλέποντας μια ξαφνική αλλαγή του καιρού, συμ-αερισμό. Από άλλο κλαδί του δένδρου κρεμόταν η βούλεψε τη μητέρα μου να καθυστερήσει λίγο την ανα-«τσαντήλα» για το στράγγισμα του τυριού και γενικώςαπό κάθε κλαδί κρεμόταν και από ένα χρήσιμο αντικεί-μενο για τις οικογενειακές ανάγκες. 13

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οχώρησή της για να μην την πιάσει η βροχή στο δρόμο. τέτοια θεομηνία, κάθε τόσο ξυπνούσε και προσευχό- Σε λίγα λεπτά άρχισε πράγματι μια δυνατή βρο- ταν. Η ελπίδα μας να σταματήσει αυτή η θεομηνία το πρωί της άλλης ημέρας με τη συμπλήρωση του εικοσι-χή. Τα ζώα μας διαισθάνθηκαν την μεγάλη κακοκαιρία τετράωρου δεν ευοδώθηκε. Δυνατότητα επικοινωνίαςπου έρχονταν και έτρεξαν μόνα τους μέσα στην καλύ- με άλλους ανθρώπους δεν υπήρχε, αλλά ούτε και ραδι-βα. Σε μια γωνιά της καλύβας, μαζί με τις αγελάδες και όφωνα υπήρχαν τότε στις αγροτοκτηνοτροφικές οικο-τις κατσικούλες, βολευτήκαμε και εμείς. γένειες. Νιώθαμε αποκομμένοι από τον κόσμο και στο έλεος του Θεού. Έστρωσε η μητέρα μου κάτω στο χωμάτινο δά-πεδο της καλύβας μια κουρελού και κυκλικά βρήκα- Η πείνα μεγάλωνε αυτό το συναίσθημα της μονα-με τις θέσεις μας, η γιαγιά, ο πατέρας, η μητέρα και ξιάς και το φόβο του τέλους. Σε τέτοιες στιγμές αι-τα τρία αδέλφια. Η βροχή συνοδευόμενη από δυνατό σθάνεσαι το πόσο μικρός είναι ο άνθρωπος μπροστάαέρα όλο και δυνάμωνε. Τις πρώτες ώρες της βροχής η στις δυνάμεις της φύσεως. Απογυμνώνεσαι από το αί-χαρά μας ήταν απερίγραπτη, σκεπτόμενοι το μέγεθος σθημα του εγωισμού και της υπεροψίας και ζητάς τοτων καρπουζιών στο μπουστάνι μας, συζητώντας για έλεος. Ρολόγια δεν υπήρχαν και η έννοια του χρόνουτο πόσο ανάγκη για βροχή είχαν τα καλαμπόκια και τα είχε χαθεί με την εξαφάνιση του Ήλιου. Το σκοτάδιαμπέλια μας και γενικά για την παράταση των πράσι- από τα βαριά σκοτεινά σύννεφα δεν άφηνε τη δυνα-νων χόρτων για τη βοσκή των ζώων. τότητα να ξεχωρίσεις ούτε καν το διαχωρισμό ημέ- ρας και νύχτας. Οι ώρες περνούσαν, τα λαγκάδια άρχισαν να βουί-ζουν και οι χείμαρροι άρχισαν να γίνονται απειλητικοί. Τη δεύτερη ημέρα ξεχάσαμε πλέον τη συζήτηση γιαΗ βροχή ήταν τόσο πολύ πυκνή και με τόσο μεγάλες τη μεγάλη ζημιά που δημιουργούσε η πλημμύρα αυτήσυνεχόμενες σταγόνες που έμοιαζε με καταρράκτη. Για στις καλλιέργειες και επομένως και στην ετήσια οικο-μια στιγμή προς το απόγευμα, με μια λαμαρίνα στο κε- γενειακή αυτάρκεια της παραγωγής μας που ονομάζα-φάλι για ομπρέλα, βγήκε έξω από την καλύβα ο πα- με «ανώνα». Η συζήτηση μετατράπηκε πλέον σε ικεσίατέρας μου για να δει την κατάσταση, που επικρατού- προς το Θεό για την επιβίωσή μας. Ο πατέρας μου, πουσε στα αθέριστα ακόμη χωράφια μας που ήταν χαμηλά από μικρό παιδί βρισκόταν πάντα στο ψαλτικό της εκ-στη ρεματιά. κλησίας και γνώριζε τους ψαλμούς και τις προφητείες, μας παρηγορούσε ότι θα φανεί όπου νά ‘ναι το περι- Μόλις που πρόλαβε να αντικρύσει μια λίμνη στην στέρι με το κλαδί της ελιάς στο στόμα του που θα ση-οποία είχε μεταβληθεί το χωράφι μας και γύρισε στην μάνει το τέλος της θεομηνίας.καλύβα με βαρύγδουπους αναστεναγμούς. Πρώτα μαςεξήγησε πως ήταν τόσο πυκνή η βροχή που δεν μπο- Πράγματι, την Τρίτη ημέρα το απόγευμα σταμά-ρούσες να αναπνεύσεις και ένιωθες ότι θα πνιγείς σαν τησε η βροχή, έφυγαν τα βαριά σκοτεινά σύννεφα καινα ήσουνα μέσα στο νερό και δεύτερο μας κατατρόμα- πρόφθασε ο Ήλιος, λίγα λεπτά πριν από τη δύση του,ξε για τις μεγάλες καταστροφές που προέβλεπε. να φανεί και να σχηματίσει το ελπιδοφόρο πολύχρω- μο ουράνιο τόξο προς τη μεριά του Άθωνα. Ο χρόνος Η χαρά των πρώτων ωρών μεταβλήθηκε σε θρήνο. ήταν πολύ λίγος για να εκτιμήσουμε τις μεγάλες ζη-Σκεφτόμασταν την καταστροφή των σιτηρών. Τα αθέ- μιές στις καλλιέργειές μας πριν πέσει το σκοτάδι. Αυτάριστα δημητριακά είχαν ήδη ξαπλώσει στο χώμα και τα που έπαθαν τη μεγαλύτερη ζημιά ήταν τα σιτηρά. Ταακουβάλητα δεμάτια από τα θερισμένα χωράφια από χωράφια που ήταν ιδιαίτερα κοντά σε ρεματιές και σετο νερό και τον αέρα είχαν εξαφανιστεί. Ο πατέρας μου επίπεδα μέρη έγιναν λίμνες και τα στάχυα, είτε ήτανάρχισε να συγκρίνει αυτήν την πλημμύρα με την πλημ- ακόμη πάνω στις καλαμιές είτε δεμένα σε δεμάτια, εξα-μύρα της Παλαιάς Διαθήκης και μας μιλούσε για την φανίστηκαν στη θάλασσα της Ορμύλιας. Ακόμη και τοΚιβωτό του Νώε. σιδερένιο άροτρό μας παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά ενός συνοριακού λαγκαδιού και το βρήκαμε ευ- Το ψωμί είχε τελειώσει και γι’ αυτόν εξάλλου τον τυχώς περιπλεγμένο στις ρίζες ενός γεροπλάτανου.λόγο θα πήγαινε η μητέρα μου για το ζύμωμα στο σπί-τι. Ευτυχώς για την πρώτη βραδιά έβρασε η μητέρα Την τέταρτη ημέρα το πρωί, όλο το χωριό μιλού-μου λίγα φασόλια. Το νερό το παίρναμε κάθε μέρα με σε για τις μεγάλες ζημιές, που επώνυμα πλέον είχε πά-τις πήλινες στάμνες και με τη βοήθεια του γαϊδουριού θει ο κάθε συγγενής μας και ο κάθε συγχωριανός μαςαπό μια κοντινή πηγή σε απόσταση περίπου ενός χι- στις αγροτικές του καλλιέργειες αλλά και στα κοπα-λιομέτρου. Η πηγή αυτή βρισκόταν στις όχθες ενός δίσια ζώα του. Από τους κτηνοτρόφους τη μεγαλύ-μικρού ποταμού και στις ρίζες ενός μεγάλου γέρικου τερη ζημιά είχε πάθε τότε ο Αϊδώνης, ο μεγάλος κτη-πλατάνου. Τους μικρούς αυτούς ποταμούς τους ονο- νοτρόφος του χωριού μας, που είχε τα χίλια περίπουμάζουμε λάκκους και τις πηγές αυτές «τοπκά». Το νερό γίδια του ψηλά στο βουνό σε πολύ πρόχειρο καλοκαι-είχε βέβαια τελειώσει, αλλά το νερό της βροχής από τα ρινό μανδρί χωρίς υπόστεγα, χάνοντας περισσότερακεραμίδια της καλύβας ήταν άφθονο. από τα μισά γίδια. Η νύχτα ήταν εφιαλτική και η γιαγιά, που δεν είχεδει αλλά ούτε και ποτέ της είχε ακούσει αφηγήσεις για 14

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Η ΕΔΡΑ ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ. ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ. Πριν από λίγους μήνες ήρθε στο φως της δη- ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ ΠΟΥΛΙΟΣ Φιλόλογος - Θεολόγοςμοσιότητας μια είδηση σχετική με έναν τάφο που βρέ-θηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών για τη διάνοιξη δρο, δολοφονήθηκε από τον Παυσανία, έναν απ' τουςτου μετρό της Θεσσαλονίκης στο σταθμό Βενιζέλου. επτά σωματοφύλακές του, οπότε αμέσως μετά ανα-Οι αρχαιολόγοι έχουν κάθε λόγο να ελπίζουν πως πρό- κηρύχτηκε από το στρατό βασιλιάς της Μακεδονίαςκειται για μια σημαντική ανακάλυψη, καθώς ο τάφος, ο Αλέξανδρος.που ανέσκαψαν στα έγκατα του σταθμού Βενιζέλου καικάτω από το βυζαντινό σταυροδρόμι, πιθανόν να ανή- Η Θεσσαλονίκη γεννήθηκε το 353 π. Χ. και ο Φί-κει στην κόρη του Φιλίππου και αδελφή του Μ. Αλεξάν- λιππος της έδωσε αυτό το όνομα, επειδή η γενέθλι-δρου και σύζυγο του ος ημέρα της συνέπεσε με τη νίκη του εναντίον τωνΚασσάνδρου Θεσσα- Θεσσαλών. Θεσσαλών - νίκη= Θεσσαλονίκη. Επειδή ηλονίκη. Σ' αυτό συνη- μητέρα της πέθανε κατά τη γέννα, την ανατροφή τηςγορεί και η επιγρα-φή που υπάρχει στον ανέλαβε η Ολυμπι-τάφο \"Θεσσαλονίκη άδα, που αγαπούσεειμί Φιλίιππου\". ιδιαίτερα τη μικρή Θεσσαλονίκη, ενώ Ας πάρουμε όμως και η Θεσσαλονί-τα πράγματα από την κη ανέλαβε υπό τηναρχή. Ο Φίλιππος ο προστασία της τηνΒ' άρχισε να κυβερνά Ολυμπιάδα, όταν οτο κράτος της Μακε- Αλέξανδρος εκστρά-δονίας το 359 π.Χ. ως τευσε εναντίον τηςεπιτηρητής του ανήλικου ανιψιού του Αμύντα, μετά το Περσίας και μετά τοθάνατο σε πόλεμο του βασιλιά Περδίκκα, ενώ δυο χρό- ανεπάντεχο θάνατόνια αργότερα εκλέχτηκε βασιλιάς στη θέση του Αμύντα. του το 323 π. Χ. στηΓρήγορα οργάνωσε μεθοδικά το μακεδονικό στρατό και Βαβυλώνα, οπότε αυτή έχασε το μεγάλο της στήριγμα.άρχισε να κατακτά τον έναν μετά τον άλλον τους γειτο- Βασιλιάς στη Μακεδονία έγινε αμέσως μετά ονικούς και άλλους λαούς, μεγαλώνοντας κατά πολύ το Κάσσανδρος, ο οποίος είχε ήδη παντρευτεί τη Θεσ-κράτος του. Το 357 συμμάχησε με το ισχυρό κράτος της σαλονίκη, φρόντισε όμως κάποια στιγμή να απαλ-Ηπείρου, τους Μολοσσούς και παντρεύτηκε την κόρη λαγεί από το νόμιμο διάδοχο του μακεδονικού θρό-του βασιλιά τους την Ολυμπιάδα, απ' την οποία απέ- νου, γιο του Μ. Αλεξάνδρου από το γάμο του με τηνκτησε δυο παιδιά, τον Αλέξανδρο και την Κλεοπάτρα. Ρωξάνη, Αλέξανδρο τον Δ',που ήταν μικρό παιδί,'Όμως και από άλλες γυναίκες που κατά καιρούς πα- τον οποίο μαζί με τη μητέρα του ο Κάσσανδρος τουςντρεύτηκε απέκτησε αρκετά παιδιά, ανάμεσα στα οποία εγκατέστησε σ' ένα παλάτι στην Αμφίπολη, χωρίς νααπό τη Φιλίννα το Φίλιππο τον Αρριδαίο και από τη τους επιτρέπει την επικοινωνία με τον έξω κόσμο καιθεσσαλή Νικησίπολη τη Θεσσαλονίκη, όπως και άλλα χωρίς να μάθει ποτέ κανείς τι απέγιναν αυτοί τα επό-παιδιά, τα οποία πέθαναν από φυσικό θάνατο ή σκοτώ- μενα χρόνια.θηκαν σε πολέμους. Κατά τα χρόνια της βασιλείας του ο Κάσσανδρος έκτισε στη Χαλκιδική, στη χερσόνησο Παλλήνη την Καθώς ισχυροποίησε πολύ το κράτος του και αφού πόλη Κασσάνδρεια, στην οποία έδωσε το όνομά τουπρώτα ένωσε όλους τους Έλληνες, έβαλε ως σκοπό και η οποία χερσόνησος έτσι είναι γνωστή ως σήμε-να εκστρατεύσει εναντίον των Περσών, Δεν πρόλα- ρα.Το δε 315 π.Χ. συνενώνοντας διάφορα πολίσματαβε όμως να πραγματοποιήσει το σχέδιό του αυτό, - έκτισε την πόλη της Θεσσαλονίκης, δίνοντας σ' αυ-το οποίο, όπως είναι γνωστό ανέλαβε να υλοποιήσει τήν το όνομα της γυναίκας του. της Θεσσαλονίκης.και υλοποίησε πολύ γρήγορα ο γιος του Αλέξανδρος, Αν ο τάφος λοιπόν, που βρέθηκε τους τελευταί-- γιατί το Φθινόπωρο του 336 π.Χ. στις Αιγές, κατά ους μήνες στο σταθμό Βενιζέλου, ανήκει πράγματιτη διάρκεια των τελετών του γάμου της κόρης του στη Θεσσαλονίκη, στην κόρη δηλαδή του ΦιλίππουΚλεοπάτρας με το βασιλιά των Μολοσσών Αλέξαν- και αδελφή του Μ. Αλεξάνδρου, ασφαλώς έχουμε μπροστά μας ένα ιδιαίτερα σημαντικό αρχαιολογι- κό εύρημα.- 15

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οΟ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ π. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΦΙΡΦΙΡΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Επ. Καθηγητής Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ. Ένας από τους πιο εμβληματικούς αγιορείτες ευρύτατο κύκλο ανθρώπων. Η παντελής έλλειψη βια- σύνης στην ψαλμώδηση, η βίωση και των μικρότερωνιεροψάλτες του 20ου αιώνα ήταν ο π. Διονύσιος (κατά λέξεων, φράσεων και μουσικών κινήσεων, η απόλυτηκόσμον Δημήτριος Κούκος), ο οποίος έγινε γνωστός αίσθηση του χρόνου, η ανεπανάληπτη έκφραση τωνμε το παρωνύμιο «Φιρφιρής», που προέρχεται από πλατύτερων μελών είναι λίγα μόνο από τα χαρίσμα-τους παλαιότερους γέροντες του κελιού όπου διέμε- τα με τα οποία ήταν προικισμένος. Η ιδιότυπη, βρο-νε για όλη του την ζωή, στις Καρυές του Αγίου Όρους. ντώδης, εύστροφη και συνάμα αρχοντική φωνή τουΟ π. Διονύσιος καταγόταν από την Μεγάλη Παναγία ηχούσε παράξενα και ίσως περίεργα για τα θύραθεντης Χαλκιδικής και οκταετής, ορφανός από μητέρα, μουσικά κριτήρια των πολλών, αποτύπωνε όμως μιαπροσήλθε στο Άγιον Όρος για εργασία με τον πατέ- αυθεντικότητα και μια κατανυκτικότητα που μπορούνρα του, το έτος 1920. Έμεινε εκεί κοντά στον θείο του, να σταθούν στο πλάι άλλων αντίστοιχων μορφών τηςμοναχό και ιεροψάλτη Χαράλαμπο, μορφώθηκε μουσι- τέχνης, όπως η ζωγραφική του Θεόφιλου, η γραφή τουκά κοντά σε παλαιούς σπουδαίους αγιορείτες ψάλτες, Μακρυγιάννη, η λαϊκή αισθητική της λιτής αλλά γνή-και αναδείχτηκε σε κορυφαίο, όσο και ιδιότυπο ερμη- σια καλαισθησία αρχοντιάς. Ψαλμωδία δωρική, καλο-νευτή της εκκλησιαστικής μουσικής. Το αμίμητο ύφος γερική, πλούσια σε αίσθημα και βίωμα, στοχευμένητου στην μελωδική απόδοση των ύμνων συνταριασμέ- στον σκοπό της εκκλησιαστικής λατρείας, απαλλαγμέ-νο με την πλούσια φωνή του, διαμορφώθηκε από την νη από περιττά στοιχεία εντυπωσιασμού.βαθιά γνώση της ψαλτικής σημειογραφίας και των πα-ραδοσιακών τρόπων έκφρασής της, την στέρεη και άρ- Ο π. Διονύσιος, γνήσιο τέκνο του αγιορείτικου μο-ρηκτη βιωματική του σχέση με την λατρεία του Θεού, ναχισμού παιδιόθεν, συνεχιστής των λαμπρών αγιορει-και την τιμή στην σκέπη του Αγίου Όρους Υπεραγία τών ιεροψαλτών των προηγούμενων αιώνων και υπό-Θεοτόκο και στους αγίους. Με μια εσωτερικότητα μο- δειγμα ο ίδιος για σειρά ολόκληρη νεώτερων εραστώνναδική στην τέχνη του, άφησε εποχή ως ιεροψάλτης και διακόνων της υπερχιλιόχρονης ψαλτικής παράδο-στον κεντρικό ναό του Αγίου Όρους, το Πρωτάτο, σε σης αναπαύτηκε στις 24 Μαρτίου του έτους 1990. Οιόλο το περιβόλι της Παναγίας όπου έψαλε επί δεκαετί- γλυκύτατες μελωδίες της καρδιάς και του στόματόςες στις διάφορες πανηγύρεις, αλλά και ευρύτερα στην του ηχούν και θα ηχούν πάντα από πληθώρα ηχογρα-ορθόδοξη εκκλησία, καθώς όσοι έρχονταν σε επαφή φήσεων, οι οποίες είναι διαθέσιμες σε οργανωμένες εγ-μαζί του και, από ένα σημείο και μετά, ηχογραφού- γραφές επιλεγμένων μελών και ολόκληρων μουσικώνσαν τις ακολουθίες στις οποίες προΐστατο του χορού βιβλίων, ή σε ιδιωτικές εγγραφές στο κελί του και, κυ-των ψαλτών, μετέφεραν τις ανεπανάληπτες εμπειρίες ρίως, σε ζωντανές εγγραφές κατά την ψαλμώδησή τουτους και τα ηχητικά ντοκουμέντα και τα διέδιδαν σε σε ακολουθίες στο αγιώνυμο Όρος.ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΧΟΡΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΛΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Προ πενταετίας περίπου με δωρεά του κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΩΝ. ΒΛΑΧΑΚΗ, ο οποίος ανακηρύχθηκε ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ, το χορευτικό μας συγκρότημα απέκτησε 25 ωραιότατες πλήρεις φορεσιές, 15 γυναικείες και 10 ανδρικές σε χαλκιδικιώτικη ραφή. ΄Ηδη προκύπτει η ανάγκη να υπάρχει και άλλη μια σειρά από στολές. Για το λόγο αυτό ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΧΟΡΗΓΟΣ για τη ραφή-προμήθεια των νέων στολών.Η χορηγία μπορεί να αναφέρεται στην κατασκευή του συνολικού αριθμού των στολών ή μέρους αυτών, ανάλογα με τη διάθεση και τη δυνατότητα του χορηγού. Για κάθε πληροφορία στο τηλέφωνο του προέδρου του Δ.Σ. κ. Μιχ. Καρτσιώτη 6946470157. 16

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΜΕ ΕΝΑΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΙΩΤΗ ΤΑΣΟΥΛΑ ΜΠΑΚΑΤΣΕΛΟΥ-ΤΣΙΚΟΥΛΑ«Εγώ δεν πρόκειται να ξαναπατήσω ποτέ στην Βαρβάρα αγνοώντας πια τις ατέλειωτες στρο-στον Πολύγυρο. Δεν μου αρέσει. Δεν μπορώ και τις φές του δρόμου, που περνούσε μέσα από την καρδιάστροφές του δρόμου του. Ζαλίζομαι. Δεν θα έρθω του Χολομώντα εκείνα τα χρόνια. Στην Βαρβάρα ήρθα πρώτη φορά σε επαφή μεξανά μαζί σας αν πάτε στον Πολύγυρο».Αυτή την μεγαλόστομη και επαναστατική δήλωση τους Χαλκιδικιώτες, με την τραχειά και ντόμπραέκαμα στους γονείς μου τω καιρώ εκείνω. Πρέπει να γλώσσα τους, με τις συνήθειες τους, που με παραξέ-ήμουν τότε στην τρίτη η τέταρτη δημοτικού. Οι γο- νεψαν αλλά και με γοήτευσαν. Αυτό που δεν θα ξε-νείς μου και ιδιαίτερα ο πατέρας μου αγαπούσε πολύ χάσω ποτέ ήταν όταν είδα στην αυλή ενός σπιτιούτην Χαλκιδική και ιδιαίτερα τον Πολύγυρο. Ήταν γο- απλωμένο ένα άσπρο σεντόνι με λεκέδες από αίμα.ητευμένοι με το κλίμα του, με το άφθονο πράσινό Περνούσε ο κόσμος, στεκόταν, το κοίταζε και σχο-του, με τα άφθονα νερά του και με την ομορφιά του, λιάζε ψιθυριστά. Πληροφορήθηκα τελικά ότι αυτόόπως έλεγαν. Έτσι, πηγαίναμε ήταν το σεντόνι στο οποίοσυχνά εκεί κατά τις κυριακά- κοιμήθηκε την πρώτη νύχτατικες εκδρομές μας. του γάμου το ζευγάρι του σπι-Εμένα, γεννημένη στην τιού, που έγινε την προηγού-Θεσσαλονίκη και μεγαλώ- μενη μέρα. Το αίμα στο σεντό-νοντας εκεί, δε με συγκινού- νι αποδείκνυε ότι η νύφη ήτανσε ιδιαίτερα, σε εκείνη την παρθένος και εκθέτονταν σεηλικία, ούτε το κλίμα, ούτε κοινή θέα για να μην υπάρξειη αφθονία του πράσινου και ουδεμία αμφιβολία περί τού-των νερών, ούτε η ομορ- του!φιά του Πολυγύρου. Εκεί- Στην Βαρβάρα άκουσανο όμως που με εξουθένωνε πρώτη φορά τις λέξεις ντρα-και με έκανε να τον αντιπα- λίζομα ή έχω ντράλη, που ση-θώ ήταν οι ατέλειωτες στρο- Πολύγυρος, Έξι βρύσες, 1958. μαίνουν έχω αστάθεια, ναυτίαφές του δρόμου μέσα από τα βουνά μέχρι να φτά- και συνόδευαν πάντα την λέξη ζάλη. Όλες οι γιαγιά-σουμε στον Πολύγυρο, που με ζάλιζαν, με κούραζαν δες που πήγαινα να εξετάσουν την πίεση τους στοκαι με έκαναν τελικά να αποφασίσω κάποια στιγμή αγροτικό ιατρείο το πρώτο πράγμα που έλεγαν ήτανκαι να δηλώσω επίσημα ότι δεν θα ξαναπατήσω ποτέ «έχω μία ντράλ(ι) κι μια ζάλ(ι), γιατρέ μ’». Στη Βαρ-στον Πολύγυρο. Έτσι, στέρησα και από την οικογέ- βάρα επίσης έμαθα ότι αν κάποιος ήταν αμαρτωλόςνεια μου και ιδίως από τον πατέρα μου τις εκδρο- και ασπαζόταν την εικόνα ενός Αγίου, «ο Άγιος τονμές στον Πολύγυρο. Ο λαός μας όμως αποδείχτηκε δάγκανε» και έβγαζε ένα σπυρί στα χείλια του!και στην περίπτωση μου ακόμα μία φορά πολύ σο- Η Βαρβάρα μου άφησε πολύ καλές αναμνήσεις.φός, έχοντας ήδη πει το «μεγάλη μπουκιά να φας, Το απαράμιλλο τοπίο, η φιλοξενία και η αυθεντικότη-μεγάλο λόγο να μην πεις». Και εγώ είχα πει μεγάλο τα των ανθρώπων. Οι Βαρβαριώτες μας έδειξαν πολ-λόγο, καθώς ήταν γραφτό μου να παντρευτώ Χαλκι- λή αγάπη. Θα θυμάμαι πάντα ιδιαίτερα την Μαρίκαδικιώτη και μάλιστα Πολυγυρινό! Ο Χαλκιδικιώτης την μαία και τον άντρα της τον Γιώργο και την Μα-αυτός λεγόταν Γιάννης Τσίκουλας, ήταν γιατρός και ρία την Παπά που έγινε φίλη μου και μου έμαθε μετα-την εποχή της γνωριμίας μας ετοιμαζόταν να υπηρε- ξύ άλλων το κους κους που έκαναν στη Βαρβάρα, τοτήσει ως αγροτικός γιατρός στο χωριό Βαρβάρα της ζεύγος Καρίνα τους δασκάλους, τον Γιάννη τον δα-Χαλκιδικής. Έτσι η πρώτη μου ουσιαστική γνωριμία σικό, την Ρήνα, την Βαγγελιώ και πολλούς άλλους.με τους Χαλκιδικιώτες και την Χαλκιδική άρχισε από Θα με συνοδεύει πάντα η ευωδιά της ρίγανης και τουτην Βαρβάρα. φλαμουριού, που μας πρόσφεραν σε κάθε ευκαιρία.Εγώ άκουγα πρώτη φορά την ύπαρξη του χωριού Μετά την Βαρβάρα ήρθε η γνωριμία μου με την ιδιαί-αυτού, που ήταν κρυμμένο μέσα στα δάση της Βό- τερη πατρίδα του Γιάννη, τον Πολύγυρο.ρειας Χαλκιδικής, κυριολεκτικά πίσω από τον κόσμο Τότε άρχισε να μου ανοίγεται ένας καινούργιοςεκείνη την εποχή. Η Βαρβάρα από την πρώτη στιγμή κόσμος, καθώς γνώριζα σε βάθος την ψυχή, τη γλώσ-μας γοήτευσε και τους δύο. Ένα πανέμορφο ορεινό σα, τα έθιμα, τις συνήθειες και την κουλτούρα τωνχωριό με αξιολάτρευτους κατοίκους. Πήγαινα συχνά Πολυγυρινών και των υπολοίπων Χαλκιδικιωτών. 17

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32ο Εκτός βέβαια από το Γιάννη δύο άλλα άτομα έπαι- σθέτουμε τη σάλτσα» ή «τσιγαρίζουμε το κρέας» ήξαν καθοριστικό ρόλο για να μπω στην ψυχή και τις «τηγανίζουμε τις πατάτες». Εκείνη η μυρωδιά τουσυνήθειες του τόπου. Το ένα άτομο ήταν η πεθερά μου τσιγαρισμένου κρεμμυδιού, του τσιγαρισμένου κρέ-η Χρυσάνθη, που μου στάθηκε σαν δεύτερη μάνα, με ατος και της τηγανητής πατάτας που έβγαινε από ταγνώρισε με τις φιλενάδες της και μου έμαθε την γο- Πολυγυρινά σπίτια εκείνης της εποχής ήταν μεθυ-ητεία των αλληλοεπισκέψεων μεταξύ τους, τον πρω- στική. Τώρα απαγορεύτηκαν τα τσιγαριστά, απαγο-ινό καφέ και τον απογευματινό σόμπορο. Μου έμα- ρεύτηκαν τα τηγανητά, η ανάμνησή τους όμως χαϊ-θε τις ανεκτίμητες χωριάτικες συνταγές για φαγητά δεύει τις αισθήσεις.και γλυκά και πολλά άλλα. Το άλλο άτομο ήταν η συ-νυφάδα της πεθεράς μου η Νίτσα, η οποία ήταν σχε- Συναρπαστικότερη από την πρωινή συγκέντρωσηδόν συνομήλική μου. Αυτή μου στάθηκε σαν αδελφή ήταν η απογευματινή συγκέντρωση ο σόμπουρους.με γνώρισε και αυτή με τις φιλενάδες της και με εισή-γαγε στην κοινωνική ζωή του Πολυγύρου της νεότε- Κάτι πρωτόγνωρο και γοητευτικό για μένα. Μερης γενιάς. τον ερχομό του δειλινού, οι γυναίκες της γειτονιάς, πότε στο σπίτι της μιάς πότε της άλλης, κάθονταν Θα αναφέρω κάποια ιδιαίτερα στοιχεία της Πολυ- στο κατώφλι του σπιτιού, στα σκαλοπάτια, σε σκα-γυρινής ζωής, τα οποία ήταν πρωτόγνωρα για μένα μνάκια ή σε καρέκλες όπου συνέχιζαν την πρωινήκαι τα οποία, είτε με παραξένεψαν, είτε με γοήτευ- αλληλοενημέρωση, ενώ στους γύρω δρόμους και τιςσαν, είχαν, μαζί με πολλά άλλα, σαν τελικό αποτέλε- αλάνες τα παιδιά της γειτονιάς ξεσήκωναν τον κό-σμα να μπω στην ψυχή του τόπου και στις συνήθειες σμο με τα παιχνίδια τους και τις χαρούμενες φω-του και να νιώσω την ζεστασιά της ανθρώπινης συ- νές τους. Ερχόταν σιγά σιγά η νύχτα γοητευτική μενύπαρξης. Από τις πρώτες εντυπώσεις μου ήταν το ήχους τριζονιών, γαβγίσματα σκυλιών και φωτάκια«ακλείδωτο» στις εξώπορτες των σπιτιών. Μεγαλω- από πυγολαμπίδες, που ακόμα υπήρχαν στις γειτο-μένη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης το έβρισκα αδι- νιές του Πολυγύρου. Στην ιεροτελεστία του πρωινούανόητο να αφήνουν στα σπίτια τους τις εξώπορτες καφέ και του σόμπουρου με εισήγαγε, όπως είπα, ηξεκλείδωτες, με αφημένο μάλιστα μερικές φορές και αλησμόνητη πεθερά μου, η οποία ήταν μία γυναίκατο κλειδί στην κλειδαριά. Επίσης οποιαδήποτε στιγ- συντηρητική, μετρημένη, νοικοκυρά, οικονόμα αλλάμή ήθελε κάποιος γείτονας, φίλος ή συγγενής, μπο- γενναιόδωρη και φιλόξενη. Έμαθα πολλά από αυτήν.ρούσε να επισκεφτεί ένα σπίτι χωρίς προειδοποίηση. Έπλεκε και κεντούσε κυριολεκτικά αριστουργήμα-Και ήταν πάντα ευπρόσδεκτος σε οποιαδήποτε κα- τα. Από αυτά λίγα μπόρεσα να μάθω. Φυλάω όμωςτάσταση κι αν βρισκόταν οι οικοδεσπότες. Ήταν συ- σαν ανεκτίμητο θησαυρό τα κεντήματά της και τανηθισμένο να ακούς «Περνούσα από το δρόμο σας πλεκτά της. Περισσότερα έμαθα για την παραδοσι-και είπα να μπω να σας πω μια καλημέρα» ή «σας ακή κουζίνα του Πολυγύρου. Έτσι έμαθα να βάζωεπιθύμησα και ήρθα να δω τι κάνετε». Αυτά με πα- πάντα στις χορτόπιτες λίγο γλυκό τραχανά. Θυμά-ραξένευαν αλλά με έκαναν να νιώθω μία συνεχώς μαι να μου λέει: «Ζήσεις χρονίσεις, κορίτσι μ’, νααυξανόμενη οικειότητα και ζεστασιά με τους Πολυ- βάζεις λίγα τραχανά στις χορτόπιτες για να απορ-γυρινούς. ροφούν τα υγρά». Οι χορτόπιτες με τον τρόπο αυτό γίνονται πράγματι πεντανόστιμες και έχουν μία θε- Απολαυστικός ήταν ο πρωινός καφές. Οι γει- σπέσια διαφορετική γεύση. Μέχρι τώρα έχω πάρειτόνισσες, πότε στο σπίτι της μιάς, πότε στης άλ- πολλούς επαίνους, όταν κάνω τις χορτόπιτες με τηλης, έπιναν τον καφέ, έβλεπαν το φλιτζάνι και σχο- συνταγή της πεθεράς μου! Άλλη υπέροχη συνταγήλίαζαν την επικαιρότητα του μικρού τους κόσμου. της ήταν οι τουρσί μελιτζάνες γεμιστές με ψιλοκομ-Η μεταξύ τους ενημέρωση άρχιζε πάντα με το «τι μένα λαχανικά και τυλιγμένες με σέλινο. Ανεκτίμη-καλό φαΐ έχετε σήμερα», που ρωτούσε η μία την τες γεύσεις προσφέρουν τα φιογκάκια, τα κλικού-άλλη. Ήταν μία κλασική ερώτηση της πρωινής αυ- δια, τα πτάρια, τα τυροπίτια, τα απαράμιλλα γλυκάτής συγκέντρωσης. Ήταν βασική έγνοια της νοικο- της του κουταλιού, στα οποία οι Πολυγυρινές γενι-κυράς τότε η ετοιμασία του καθημερινού φαγητού κά είναι μαστόρισες. Μαγείρευε πάντα σε μασίνα, ηκαθ’ όσον και περισσότερος χρόνος χρειαζόταν για οποία έδινε μία άλλη διάσταση στα φαγητά και στονα παρασκευαστεί και περισσότερος κόπος να βρε- χώρο. Αξέχαστη θα μου μείνει η συμβουλή που μαςθούν τα υλικά. Είναι αξέχαστη η ευωδία που έβγαι- έδινε όταν γευματίζαμε μαζί: «Ποτέ να μην αφήνε-νε από τα σπίτια από τα φαγητά που μαγειρεύονταν. τε αφάγωτη την τελευταία χαψιά γιατί θα σας αφή-Με όχι ιδιαιτέρα εξεζητημένα υλικά, αλλά με πολλή σει το τυχερό!».τέχνη και μεράκι οι νοικοκυρές παρουσίαζαν πιάταγευστικότατα και λαχταριστά. Και πως να μην είναι Ο πεθερός μου ο Τζώρτζης ένας χρυσός άνθρω-πεντανόστιμα όταν όλες οι συνταγές αρχίζουν με το πος πάντα έφερνε από το κρεοπωλείο του για εμάςκλασσικό «τσιγαρίζουμε ένα κρεμμύδι, μετά προ- και τα εγγόνια του που τα λάτρευε, εκλεκτές λιχου- διές στις οποίες μόνο οι χασάπηδες είχαν πρόσβαση: 18

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017γλυκάδια, αμελέτητα, σπληνάντερα, σκέπες κλπ. ρίτζιφλους ο λάρυγγας, ψουμουσάκ’λου το στομά-Παράλειψη θα ήταν να μην αναφέρω τα εκλεκτά Πο- χι, άντιρου το έντερο, βούζα η κοιλιά, μπρικούδ’ τολυγυρινά λουκάνικα που τα έκαναν με μία δική τους «πουλάκι» των αγοριών, ζ(ι)νίχ(ι) το σβέρκο, κατίνασυνταγή και την συνέχισε ο αγαπημένος κουνιάδος η ωμοπλάτη, σταυρί το κάτω μέρος της σπονδυλικήςμου ο Τάκης στο κρεοπωλείο του. Ο Τάκης επίσης εί- στήλης και νουρίτσα το παρακάτω. Τα απολάμβαναναι ο καλύτερος «ψητάς» που έχω γνωρίσει. και τα απολαμβάνω τα «Πολυγυρινά». Εντύπωση μου έκανε όταν πρωτοπήγα στον Πο- Ο κόσμος του Πολυγύρου και της Χαλκιδικής μαςλύγυρο η βραδινή βόλτα, που άρχιζε από τις Έξι Βρύ- αντάμειψε με την αγάπη του, που την νιώθαμε καισες και έφτανε για τους πιο ρομαντικούς μέχρι το εκ- εξακολουθούμε να την νιώθουμε κάθε στιγμή. Ήτανκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνα και τη «Ράχη». Ήταν συγκινητικά τα δώρα που μας έφεραν και που είχανη καθημερινή διασκέδαση των Πολυγυρινών εκεί- αρχίσει με τη ρίγανη και το φλαμούρι των κατοί-νης της εποχής. Εκεί επιδείκνυαν τα καινούργια τους κων της Βαρβάρας και συνεχίστηκαν με αυγά, ελιές,φορέματα οι δεσποινίδες και οι κυρίες, εκεί φλέρτα- φρούτα, λαχανικά και άλλα καλούδια από την ευλο-ραν οι νεαροί, εκεί συναντιόνταν οι φίλοι, εκεί μαθαί- γημένη γη της Χαλκιδικής. Όπου σταθώ και οπούνονταν τα νέα. Ήταν εκπληκτικό. Μόλις σουρούπω- βρεθώ διακηρύττω ότι δεν υπάρχει ωραιότερος τό-νε γέμιζε ο κεντρικός δρόμος από πλήθος ανθρώπων πος από τον Πολύγυρο και την Χαλκιδική και ότιπου πηγαινοερχόταν. Ήταν η βραδινή βόλτα! Θεσμός δεν υπάρχουν ωραιότεροι άνθρωποι από τους Πο-ισχυρός και αδιαπραγμάτευτος! λυγυρινούς και τους Χαλκιδικιώτες. Είναι άνθρωποι ντόμπροι και αυθεντικοί. Σίγουρα δεν είμαι απόλυ- Τέλος η ντοπιολαλιά των Πολυγυρινών υπήρ- τα αντικειμενική. Πολλά ίσως τα ωραιοποιεί η αγάπηξε για μένα μία ξένη, γοητευτική γλώσσα. Συνέχεια μου για τον Χαλκιδικιώτη σύντροφό μου. Σίγουραρωτούσα να μου εξηγήσουν τι έλεγαν ιδίως οι παλιό- όμως αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό την πραγ-τεροι. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι, μεταξύ άλλων ματικότητα.πολλών, χρειάστηκε να μάθω στα Πολυγυρινά όλητην ανατομία του ανθρώπινου σώματος για να συ- Όσο για τη δήλωση που έκανα μικρή στους γο-νεννοούμαι. Έτσι έμαθα ότι πατσί ή κρατούν’(ι) εί- νείς μου ότι «δεν θα ξαναπατήσω στον Πολύγυρο»,ναι το κεφάλι, αγκρέφαλους είναι το πρόσθιο μέρος την διέψευσα παταγωδώς και εμπράκτως. «Ξαναπά-του κεφαλιού, δηλαδή το μέτωπο, και ανικούτ’κας το τησα και ξαναξαναπάτησα» χιλιάδες φορές έκτοτεοπίσθιο μέρος του κεφαλιού. Αχείλια είναι τα χείλια, και εύχομαι να αξιωθώ «να ξαναπατήσω» πολλές φο-στόμας είναι το στόμα, καταπιόνας ο οισοφάγος, κα- ρές ακόμα. *** ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΙΩΤΕΣ: ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ Ο Παγχαλκιδικός σαν Σύλλογος, που υπηρετεί ολόκληρη τη Χαλκιδική από το 1903, για να έχει δύναμη και κύρος και να επιτελεί σωστά το έργο του χρειάζεται να έχει πολλά-πολλά μέλη.Καλούμε όσους επιθυμούν να μπουν στη μεγάλη οικογένεια του Παγχαλκιδικού να σπεύσουν να εγγραφούν.Αίτηση υπάρχει στην πρώτη σελίδα της ηλεκτρονικής διεύθυνσής μας www.panchalkidikos.gr, αλλά και σαςτη στέλνουμε με όποιο τρόπο θέλετε (φαξ, e-mail, ΕΛΤΑ κλπ.). Αφού τη συμπληρώστε δώστε την στον τοπικό Ανταποκριτή ή Αντιπρόσωπό μας μαζί με 20 ευρώ (5 εγγραφή και 15 ετήσια συνδρομή) ή στείλτε την στηδιεύθυνση του Προέδρου κ. Μιχαήλ Καρτσιώτη Μαρασλή 10, ΤΚ 54248 Θεσσαλονίκη και καταθέστε το ποσό των 20 ευρώ στον λογαριασμό: Πειραιώς 6233 040032 572. Η απόδειξη θα σας σταλεί από τον ταμία ταχυδρομικώς στο σπίτι σας μαζί με τον αριθμό Μητρώου και το περιοδικό θα το λαμβάνετε τακτικά στο σπίτι σας ή μέσω των Αντιπροσώπων και των Ανταποκριτών μας. Η λειτουργία των Γραφείων του ΣυλλόγουΤα γραφεία του Συλλόγου είναι ανοιχτά κάθε Δευτέρα-Τρίτη-Τετάρτη και Πέμπτη 18.00΄- 21.00΄. Πριν από κάθε επίσκεψη καλόν είναι να γίνεται ένα τηλεφώνημα στο 2310 323839. 19

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οΟΙ «ΚΑΛΗΜΕΡΕΣ» ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΑΜΙΑ ΠΟΥ ΑΦΗΣΑΝ ΟΙ ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΙΣΣΕΣ ΜΑΣ ΣΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΗ Η γιαγιά μου η Όλγα, γέννημα Γαλατσιάνα, ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΚΟΥΛΑΣ Ομ. Καθηγητής Παιδιατρικής Α.Π.Θ.θρέμα Πολυγυρ(ι)νή, κάθε φορά που πήγαινε στη πράματα. Έτσι της ήρθε πραγματικός ταμπλάς, ότανΣαλονίκη πάθαινε την πλάκα της, αλλοφρονούσε, βγαίνοντας στην Εγνατία και αρχίζοντας να λέει κα-πάθαινε ψυχικό τραλαλά (κατά τη σημερινή … επι- λημέρα ακατάπαυστα σε όλους όσους συναντούσεστημονική ορολογία). γυρνώντας μια από ‘δω και μια από ‘κει το πρόσω- πό της για να προλάβει να τους καλημερίζει όλους, «Τι κακό, καλή μ’, τι κακό ίνι αυτό», έλεγε και συνάντησε μια παγερή αδιαφορία στα καλημερίσμα-ξανάλεγε, όταν επέστρεφε στην πατρώα γη. «Κα- τά της.νένας δε σι λέει καλημέρα στ’ Σαλουνίκ’(ι). Σι Κανένας δεν της ανταπέδιδε την καλημέρα καισγκντάει στου δρόμου κι δε σι λέει τίπουτα. Κανέ- μάλιστα κάποιοι, μόλις τους καλημέριζε, την κοί-νας δε στέκιτι να σι κρίν’(ι), να σι ρουτήσ’ τι καμς, ταζαν κοροϊδευτικά και γελούσαν με το ανάμι πουπως ίσι. Τι κακό ίνι αυτό καλή μ’. Τι χάλια πράματα άφηνε. Τελείως απογοητευμένη από την απαράδεκτηίνι αυτά». Φυσικά όταν πρωτοπήγε η γιαγιά η Όλγα αυτή στάση των Σαλονικιών κάποτε σταμάτησε και ηστη Σαλονίκη το θεωρούσε απόλυτα δεδομένο και ίδια, προφανώς με πολλή προσπάθεια και με πολλήαδιαπραγμάτευτο ότι θα καλημέριζε όλους όσους θλίψη, να τους καλημερίζει.θα συναντούσε στο δρόμο και με κάποιους βέβαια Μέχρι όμως που πέθανε παρηγοριά δεν το ‘χε,θα έκρενε και λίγο και θα τους ρωτούσε «τι καμς, «δεν το χωρούσε ο νους της», πώς είναι δυνατόν ναπως ίσι», όπως βέβαια γινόταν αναντάμ παπαντάμ συναντιώνται οι Σαλονικιοί στο δρόμο και να μη λένεστη Γαλάτιστα και στον Πολύγυρο. Νοικοκυρίσια μια καλημέρα μεταξύ τους! Μια καλημέρα του Θεού!ΟΙ ΣΩΡΗΔΟΝ «ΚΑΛΗΜΕΡΕΣ» ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΑΓΓΕΛΟΥΣΣΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΗ Η θειά η Αγγέλου γέννημα θρέμμα Λουκου- να καλημερίσω τον καθένα σας ξεχωριστά»! Έτσι μεβίτσα (Ταξιαρχιώτισα), όταν πρωτοπήγε στη Σαλονί- τον λίαν εκφραστικό και λίαν ευρηματικό αυτό τρό-κη και βγήκε να περπατήσει στην Εγνατία θεώρησε πο, η θειά η Αγγέλου ανταπεξήλθε επιτυχώς στηνκι αυτή, σαν τη γιαγιά την Όλγα, απόλυτα δεδομένο υποχρέωσή της να καλημερίσει όλο το πλήθος τωνκαι αδιαπραγμάτευτο ότι θα καλημέριζε όλους όσους περιπατητών της Εγνατίας, που συνάντησε εκείνηθα συναντούσε στο δρόμο της, όπως βέβαια γινόταν την ημέρα.και στον Ταξιάρχη επίσης αναντάμ παπαντάμ. Άρχισελοιπόν να λέει καλημέρα σ’ αυτούς που έβλεπε μπρο- Υ.Γ. Η θειά η Αγγέλου εκτός από τις καλημέρες,στά της, να λέει καλημέρα σ’ αυτούς που έβλεπε να που έστειλε σουρούδια-σουρούδια καταμεσής στηνπερνούν δεξιά της, να λέει καλημέρα σ’ αυτούς που Εγνατία, άφησε κι άλλο ανάμι στη Σαλονίκη. Ότανέβλεπε να περνούν αριστερά της. Γέμισε ο τόπος από πήγε να ανέβει για πρώτη φορά σε τραμ έβγαλε πριντις καλημέρες της θειάς Αγγέλους. Το πλήθος όμως μπει τις παντόφλες της για να μη το λερώσει! Έμεινετων ανθρώπων, που έβλεπε μπροστά της, που έβλε- έκπληκτη δε, όταν είδε τους άλλους συνεπιβάτες ναπε δεξιά της, που έβλεπε αριστερά της ήταν ατέλειω- μην έχουν βγάλει τα παπούτσια τους. Σε όλη τη δια-το. Οι δυνάμεις της άρχισαν να την εγκαταλείπουν. Η δρομή δεν έπαψε να μουρμουρίζει όλως απαξιωτικά:δύστυχη η θειά η Αγγέλου βρέθηκε σε οικτρή θέση. Τιήταν αυτό που έπεαθε. Πώς να προλάβει να τους κα- «Μαρή, τι βρουμιάρδις είνι αφν(ι)οί οι Σαλουν(ι)λημερίσει όλους που έρχονταν σαν κύματα. Και τότε κοί, τι σβαρνιάρδις. Κανένας δε βγάζ(ι) τα παπού-μέσα στην απόγνωσή της στάθηκε στη μέση του δρό- τσια τ’ μεσ’ του τραμ. Τι χάλια ίνι αυτά»!μου και ανέκραξε με στεντόρεια φωνή: «Καλημέρα Ευχαριστώ τον παιδιόθεν καρδιακό μου φίλο αρχί-σας. Καλημέρα σας … σουρούδια-σουρούδια». Του- ατρο Χρήστο Παπαγιάννη, που μου διηγήθηκε τα ανά-τέστιν «σας στέλνω την καλημέρα μου κατά σουρού- μια της συμπατριώτισσάς του θειας Αγγέλου προσφέ-δια (κατά μικρούς σωρούς), αφού δεν είναι δυνατόν ροντάς μου άφατη ιλαρότητα. 20

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗ ΒΟΥΡΒΟΥΡΟΥ «Τ’ς Βουρβουρούς του Παναΐρ» ΜΑΡΙΑ ΓΡΙΒΑ τ. ΕκπαιδευτικόςΚαλά που ήταν! Θμάσι Διαλιχτή; γυαλισμένος «τζέτζιρς» ή «του μπακράτς» τέντζερης-Τι πάλι; – κατσαρόλα ή «η μπατνιότς» - πήλινη κατσαρόλα.Τς Βουρβουρούς του παναΐρ, μαρή. Αύριο γιορ- Κοντά και τα καδιά για το νερό που φέρνουν από τοντάζ’ η Παναγούδα, η Βουρβουρίστρα. Αχ, κουρημά- Κακόλακκα – Πηγή στα Ριζά του Τραγουντέλη. Έναδα μ’, τ’ αστόϊσις! Και… σκοινί από τη μια ελιά στην άλλη και στην άλλη και ηΟχτώ του Σεπτέμβρη. Οι Χριστιανοί γιορτάζουν «ιδιοκτησία» οριοθετήθηκε.τη γέννηση της Θεοτόκου. Στη Βουρβουρού, περί- Στο χωριό, ο ξεσηκωμός. Οι «κουμπάνιες» έτοιμες.τρανο πανηγύρι γίνεται. Σε μια «ταγαριά» - τεράστια καλάθια – όλα τα κου-Όλο το χωριό, ο Άγιος Νικόλαος Χαλκιδικής, για ζενικά. Και το βρυσούδ. Μουσλούκι το λεν αλλού.μια περίπου εβδομάδα, θα Να πλένονται το πρωί.μετακομίσει εδώ. Πίσω θα Στην άλλη τα τρόφιμα. Κιμείνουν τα μικρά παιδιά ο τραχανάς και τα «φύλ-και οι γιαγιάδες για να τα λα», χειροποίητα ζυμαρι-προσέχουν. κά, πεντανόστιμα και ταΜέρες πριν, οι άνδρες «πλαστά» καρβέλια ζυμω-θα πάνε να ετοιμάσουν τό ψωμί. Και…και …την πανηγυριώτικη κατοι- Στους μπόγους ο ρου-κία τους. Κόβουν δοκά- χισμός. Και τα καλά γιαρια. Έχει ο Τραγουντέλης. την εκκλησία ρούχα καιΚαι μέσα στον ελαιώνα τα άλλα για τον ολονύ-του Ξενοφώντα του Τσε- κτιο χορό πάνω στο μαύροκούρα επιλέγουν το «οι- χώμα, και τα καθημερινά,κόπεδό τους». Όσοι δεν και η «τάβλα» - τραπεζο-φοβούνται την κριτική κο- μάντηλο φαγητού, πλου-ντά στην εκκλησία. Οι άλ- Στο πανηγύρι της Βουρβουρούς τη δεκαετία 1950. μιστό του αργαλειού μελοι παραπέρα. Στρέμματα (Αρχείο Άννας Παρδάλη) τελείωμα χειροποίητηςο ελαιώνας. Αφήνουν χώρο για το χοιροστάσι. Το κα- δαντέλας, και πλεχτές πιάστρες με το βελονάκι καιφενείο και το περίπτερο, έχουν κιόλας εγκατασταθεί. η μπροστέλα για το μαγείρεμα και το μαντλούδ γιαΜπήγουν σε τετράγωνο τα δοκάρια. Σε ύψος μισού, το κεφάλι.περίπου, μέτρου από τη γη θα δέσουν με σκοινιά ή Και το καμάρι της καλής υφάντρας. Τα πλουμιστάμε φλούδες από βέργες μουριάς, λεπτότερα δοκάρια. «στρωσίδια». Μάλλινες υφαντές, χρωματιστές, κου-Πάνω σ’ αυτό το πλαίσιο θα στρώσουν φτέρες. Το πά- βέρτες και τα «σιντουνούδια», άσπρες, βαμβακερέςτωμα έτοιμο. Εκεί, οι νοικοκυρές, που θα ΄ρθούνε αρ- με λεπτή, μάλλινη ρίγα.γότερα, θα απλώσουν τις καλοϋφασμένες πολύχρω- Έργα τέχνης που ύφαινε με μεράκι στον αργαλειό,μες κουρελούδες ή χοντρά στρωσίδια. Το τσαρδάκι σαν γύριζε από το χωράφι ή τέλειωνε τη λάτρα τουθα ολοκληρωθεί με σκεπή της ίδιας αρχιτεκτονικής, σπιτικού. Και απλωμένες κάθε πρωί, θα ξομπλιάζο-που θα ενισχυθεί με πλατανόφυλλα και χώμα για να νται απ’ τις «γειτόνισσες» η λεπτή υφαντική της επι-αντισταθεί στο φύσημα του ανέμου. δεξιότητα, το περίτεχνο παραμάτισμα-σχέδια και ηΠλάι στο τσαρδάκι – σαλόνι, η κρεβατοκάμαρη δαντέλα ή το δέσιμο τους.Αρναιώτικης υφαντικής τέχνης, τριγωνικά ενωμένα, Και αρχίζει η έξοδος. Κάποιοι καβάλα. Άλλοι περ-σαΐσματα. Αντέχουν στην βροχή. Και τότε θα εμφα- πατούν. Αγκομαχούνε τα μουλάρια. Θα κατεβούννιστούν πολύ αργότερα. Μεγάλη πολυτέλεια! Πιο κει στον Όρμο της Παναγιάς. Θα φορτωθούνε στα ψαρο-η κουζίνα «χαρκόλακκας» ένα ημικύκλιο, πέτρα στην κάικα και βίρα τις άγκυρες για το ωραίο τους ταξίδι.πέτρα- φραγή στην φωτιά μην και ξεφύγει και προ- Τα παλικαρόπουλα, καβάλα στ’ άλογα, με τα χρω-στασία απ’ τον αέρα, μην και τη σβήσει. Εκεί θα στη- ματιστά στρωσίδια στο σαμάρι, όπου ξακρίνουν τηνθεί η πυροστιά. Σιδερένιο τρίγωνο πάνω σε τρίποδο. κοπελιά που βάλανε στο μάτι, θα πισωγυρίσουν, θαΠάνω της θα θρονιαστεί ο φρεσκογανωμένος, καλο- κάνουν μια γυροβολιά, θα σπιρουνίσουν τ’ άλογο και 21

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οκαλπάζοντας θα χαθούν σαν σίφωνες. Ο δρόμος στε- πλός, τριπλός ο κύκλος. Και ζωηρεύει ο χορός. Κι αρ-νός, μόνο για ζώα, μέσα απ’ το δάσος, θα τους φέρει χίζουν τα χασαποσέρβικα. Γρήγορα, δυναμικά. Σύννε-στη Βουρβουρού. φο το μαύρο χώμα. Ποιος το λογαριάζει; Στη Βουρβουρού αράζουν τα καΐκια. Άνθρωποι Και κατεβαίνει η αύρα απ’ το βουνό, με μυρωδιέςκαι αποσκευές γεμίζουν την ακροθαλασσιά. Εκεί κι κι αρώματα, κυριαρχεί το πεύκο, από σκίνους, κου-αυτοί που περιμένουν. Παραλαμβάνουν και κουβα- μαριές, φτέρες, μυρτιές, λαδανιά, σταφύλια, μέντα.λούν. Τακτοποιούν και συγυρίζουν. Πανέτοιμο το Σμίγει με τη θάλασσα και με των χορευτών τα «όπα»νοικοκυριό. φουντώνει το κέφι, κι αγγίζει τον ουρανό. Κανένας δεν νυστάζει, κανένας δεν κουράζεται. Έτσι θα τους Οι νέοι εξερευνούν τις λαγκαδιές του Τραγουντέ- εύρει ο ήλιος το πρωί να τους καλημερίσει.λη. Οι «γραμματιζούμενοι», φοιτητές, μαθήτριες Γυ-μνασίου κάποια αγόρια και κορίτσια του χωριού, απ’ Οι μανάδες των κοριτσιών και των αγοριών, άλλητο Λιβάρι, τραγουδώντας ρομαντικά, κανταδόρικα έχουν έγνοια. Παρατηρούν, ενημερώνονται, αξιολο-τραγούδια της εποχής «Το γιασεμί στο στήθος σου» γούν και επιλέγουν ταίρι για το καμάρι τους.και άλλα, γυαλό – γυαλό φτάνουν στην Ξιγάρα. Ξε-κουράζονται κάτω από τις αρμιχιές. Πειράζονται και Ξεχωρίζουν κάποια. Όμορφ’ αυτή η κουπέλα! Καιαπολαμβάνουν τη ζωή. η καλοθελήτρια – απού θιουρία – εμφάνιση – καλή εί- ναι. Αλλ’ έχει μια μάνα! Ντ’ γκουρδέλα στου κεφάλ(ι) Θα ‘θελα τόσα να σας πω, μα ο χώρος δεν με παίρ- κι στου σουκάκ(ι), στου σόμπουρου. Τν’ άλλη κοίτανει. ισύ. Πουλύ προυκουμέν’ – προυί – προυί θα σκουθεί, θα δεσ’ σφιχτά – σφιχτά του μαντλούδ στου κιφαλ(ι), Και βέβαια έχει αρχίσει το πανηγύρι. Και βέβαια θα φουρκαλίς τα’ αυλές, θα φερ’ νηρό, θα ζμώσ’ καιέχει και εσπερινό. Μα ας πάμε στο ανήμερα. θα καθήσ’ στουν αργαλειό. Σαν ντ’ βιρβιρίτσα, ουλ’ τ’ μέρα, δε σταματάει. Σημαίνει η καμπάνα. Στολίζονται. Πλεξούδες ταμαλλιά οι παντρεμένες. Χωρίστρα στο πλάι κι εκεί ο Αρετές και ελαττώματα και για τ’ αγόρια. Κα-φιόγκος της κορδέλας που τυλίγει το κεφάλι. Κι «η ταγράφονται. Και όταν γυρίσουν στο χωριό, θα ’χειμπόους», υφαντή, ολομέταξη, μαντήλα. Θα παν στην πολλή δουλειά η προξενήτρα.εκκλησιά. Θα γίνει η απόλυση. Θα πάρουν το αντί-δωρο απ’ του παπά το χέρι. Θα ανταλλάξουνε ευ- Τ’ς Βουρβουρούς του παναΐρ, δεν ήταν απλά έναχές. Θα αλληλοκεραστούν. Καφέ και γλυκό του κου- πανηγύρι γλεντιού, χαράς και ξεφαντώματος. Δενταλιού. Θα βγάλουν τα καλά τα ρούχα. Θ’ ανάψουν ήταν μια ανάσα απ’ το ολόχρονο κάματό τους. Ήταντο χαρκόλακκα, και θα πλημμυρίσει όλη η περιοχή με όλα. Όλα όσα συνθέτουν μια κοινωνία ενός μεγάλουμυρωδιές και γεύσεις. Τι πανδαισία! Κόκορας με τον χωριού. Μια συνεχής έκθεση. Όλα, για μια εβδομάδα,τραχανά. Τράγος με πατάτες μέσα, γίδα με τα φύλ- στο στόχαστρο όλων.λα, κότα με μανέστρα. Ροφούν τα τσιπουράκια τουςοι άνδρες στον καφενέ. Και σαν γίνει το φαγητό, θα Αυτό το παναΐρ θμάσει θειά μ’ Αγγελικό: ΗΤΑΝστρωθεί η τάβλα. Θα σερβιριστεί ο πατέρας πρώτα, Αλλά, παραφράζοντας τον ποιητή: ΤΩΡΑτα’ αγόρια και μετά οι άλλοι. Ιεραρχικά με τάξη και Το πανηγύρι που λαχτάριζες να πας για να γιορ-σέβας. Παρακολουθούν οι γείτονες. Κι ύστερα γεμί- τάσεις τώρα να το ξεχάσεις, Άγιο – Νικολάτικε λαέ.ζει η ακρογυαλιά γυναίκες και πιατικά. Θα πλυθούν Μιαν αυγινή το κούρσεψαν ανίδρωτοι λοτό-με θάλασσα, θα ξεπλυθούνε με νερό. μοι(τουρισμός) κι εκεί’ ναι τώρα, ξενοδοχεία, βίλες, δράμα, καλέ μου εσύ συγχωριανέ. Ο ήλιος παίρνει τον κατήφορο. Γεμίζουν τα τραπέ- Και μάτι που βραχνόκραζε με μια φωνή ανθρώ-ζια γύρω απ’ το χοιροστάσι. Κι οι πρώτες νότες απ’ το που, στο ημέρωμα του τόπου βουβάθηκε κι αυτό. Τοβιολί και ούτι των αδερφών Μιγδάνη ταράζουν τον πήρανε στα τρίστρατα περίτρανα φτερά τους, κι όλωναέρα. Και παίρνει το κλαρίνο ο Γιώργος ο Πατρέλης. των λαών της γης, θ’ ακούσεις τη λαλιά τους τώρα,Κι αντιλαλούν τα πλάγια και οι λαγκαδιές. Και χά- στον τόπο εδώ αλλά και στο χωριό, όπου μια ομάδανουν τη λαλιά τους τα τριζόνια, οι γρύλοι κι όλα τα Κινέζων περιηγείται. Η θειά η Θωμαή, που σ’ όλη τηςνυκτόβια. τη ζωή δεν πήγε ούτε ως τη Νικήτη, απολαμβάνει το ντουβαρίσιο της τον ίσκιο έξω στο κατώφλι της. Και γεμίζει ο ελαιώνας μ’ όλο το ψυχολάσι. Κι αρ- Ο Κινέζος σταματά να τη φωτογραφίσει. Κι η θειάχίζει ο χορός. Αργόσυρτος. Ιεροτελεστικός, Νότα και η Θωμαή: Από πού ’σει συ καλό μ’;βήμα. Φθόγγος και λύγισμα. «Γιάννενα, Γιαννάκαινα - Από την Κίνα (Ξέρει Ελληνικά)να μην πας για λάχανα». Και μ’ ένα νεύμα, ο πατέρας -Α, α απ’ τη Κίνα! Κι από ποιο χωριό είσει καλό μ’;– αφέντης καλεί τη σύζυγο και τη θυγατέρα. Και σαν - Από το Πεκίνο.σύρουν πρώτες το χορό, φτου τα χιλιάρικα στο μέ- - Α, α, α απ’ του Πικίνου.τωπο τα παλικάρια, πλάι στο κορίτσι π’ αγαπούν. Να - Κι …τίνους πίδουδ είσει καλό μ’;κρατήσουνε το χέρι. Να π[άρουν και να δώσουνε το Κρατάμε ακόμα.μήνυμα. Κι έρχονται κι άλλοι, κι άλλοι και γίνεται δι- 22

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ (Δ.Ε.Ο.Μ.)ΛΗΞΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ \"Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ\" Με μεγάλη επιτυχία έληξαν οι Εργασίες του Σημαντικό γεγονός θα χαρακτήριζε κανείς τη ση- μερινή μας Παγκόσμια Επιστημονική Συνάντηση, έναΠαγκοσμίου Επιστημονικού Συμποσίου της Εταιρείας πνευματικό Συμπόσιο, μία Γιορτή με καθαρά εθνικό,μας, με τίτλο «Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝΑΙΩΝΩΝ Ιστορικά δεδομένα και σύγχρονες προ- πατριωτικό και επιστημονικό χαρακτήρα, η οποίακλήσεις» που διοργανώθη-κε στη Θεσσαλονίκη στις ως ευτυχής συγκυρία συ-23 Ιουλίου 2017 με παράλ- μπίπτει με την έναρξη τωνληλη έναρξη του 12ου Πα- Εργασιών του 12ου Πα-γκοσμίου Συνεδρίου Παμ- γκοσμίου Συνεδρίου Παμ-μακεδονικών Ενώσεων και μακεδονικών Ενώσεων καιτου 71ου Παμμακεδονικού του 71ου Παμμακεδονι-Συνεδρίου Αμερικής, στην κού Συνεδρίου Αμερικής.αίθουσα Διαλέξεων της Όλους τους συνέδρους πουΕταιρείας. παρίστανται και μας τι-Το Συμπόσιο τίμησαν μούν σήμερα με την πα-με την παρουσία τους οι ρουσία τους τούς ευχαρι-πολιτικές, πολιτειακές, στούμε από καρδιάς. Αυτήστρατιωτικές και προξενι-κές Αρχές της Θεσσαλο- Ο Αναπλ. Υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Αμανατίδης η σύμπτωση μας δίνει τηννίκης, Πολιτιστικοί Σύλ- κηρύσσει την έναρξη των εργασιών του Παγκόσμιου ευκαιρία να μιλήσουμε γιαλογοι της Μακεδονίας και Επιστημονικού Συμποσίου της ΕΜΣ παρουσία της Συντ. ένα Αντάμωμα, με προσκε- κλημένους συμπατριώτες Επιτροπής (Β. Πάππας, Ε. Τέγου, Γ. Τσότσος) μας από όλον τον κόσμο μεγενικότερα του ελλαδικού χώρου, Ομογενείς Μακε- κοινή καταγωγή τη Μακεδονία μας. Ανθρώπους, πουδόνες από την Αμερική, Καναδά, Αυστραλία, Ευρώπη για πολλούς το όνειρο της επιστροφής μπορεί μερικέςκαι Αφρική, οι εταίροι μας και πλήθος κόσμου. φορές να ξεθωριάζει, αντικαθίσταται όμως από τηνΠριν από την έναρξη των Εργασιών του Συμποσί- επιθυμία να βοηθήσουν την Πατρίδα τους, την Ελλά-ου προηγήθηκε αρχιερατική δοξολογία στον Ι. Ναό δα όλων μας, να αναγνωριστεί η προσφορά τους. Καιτου Αγίου Δημητρίου, χοροστατούντος του Πανα- αν το όνειρό τους αυτό, όπως το εννοεί ο Καβάφης,γιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κκ. Ανθίμου, είναι της αναγνώρισής τους από τη Μητροπολιτικήο οποίος στη συνέχεια, καλωσορίζοντας τους Ομογε- Ελλάδα, τότε ναι, έχει γίνει πραγματικότητα. Και όχινείς, εκφώνησε θερμό πατριωτικό λόγο. Ακολούθη- μόνον η προσφορά των Μακεδόνων της Διασποράςσε κατάθεση στεφάνων εκ μέρους των Αρχών και των στην ανάπτυξη της Μακεδονίας αναγνωρίζεται κα-ομογενειακών Οργανώσεων στο άγαλμα του Μεγ. θημερινά, αλλά όλη η Ελλάδα, όλο το Έθνος, αισθά-Αλεξάνδρου (στη Νέα Παραλία). νεται πλέον περήφανο για σας, που δημιουργήσατεΟι Εργασίες άρχισαν με την Εκκλησιαστική Βυζα- και προκόψατε εκεί που πήγατε, που διακριθήκα-ντινή Χορωδία Θεσσαλονίκης \"Άγιος Ιωάννης ο Κου- τε σε όλους τους τομείς: επιστήμες, πνεύμα, έρευνα,κουζέλης\", που διηύθυνε με επιτυχία ο χοράρχης και τέχνες, καθημερινός μόχθος, κατάληψη νευραλγι-άρχων υμνωδός κ. Εμμ. Δασκαλάκης. κών θέσεων στις νέες σας Πατρίδες. Εσείς που γίνα-Ακολούθως, ο Πρόεδρος της Συντονιστικής Επι- τε οι καλύτεροι πρέσβεις της χώρας μας στο εξωτερι-τροπής του Συμποσίου, Γενικός Γραμματέας της Εται- κό, που δημιουργήσατε την Ελλάδα της Οικουμένης.ρείας και Υπεύθυνος του Δικτύου Επικοινωνίας Ομο- Γνωρίζουμε βεβαίως καλά, ότι και σεις έχετε τουςγενών Μακεδόνων Δρ Ιστορίας κ. Βασίλειος Ν. προβληματισμούς σας, τις ανησυχίες σας για τη χώραΠάππας καλωσόρισε τους συνέδρους λέγοντας: μας, για τις μελλοντικές εξελίξεις, για την προάσπι- 23

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οση των εθνικών μας δικαίων. Τώρα που οι φίλοι μας Μέρτζο για τα Δίκαια της Μακεδονίας μας και γενι-λιγοστεύουν και οι κίνδυνοι είναι ορατοί. Τώρα που η κότερα για τη διαχρονική εθνική του προσφορά. Οι εισηγήσεις των πανεπιστημιακών ΚαθηγητώνΜακεδονία μας, η χώρα μας δοκιμάζονται, αμφισβη-τούνται από ανιστόρητους και μη συμμορφούμενους που επακολούθησαν ήταν υψηλού επιστημονικούγια τα εθνικά μας δίκαια από τους κανόνες του Διε- επιπέδου και προκάλεσαν ευρύτατες συζητήσεις μετάθνούς Δικαίου. Ναι, τώρα αγαπητά μας αδέλφια εί- το πέρας της συνεδρίασης, καθόσον εμπεριστατω-ναι η πιο κατάλληλη στιγμή, στηριζόμενοι στην 3χι- μένα ανέδειξαν τις ιστορικές ρίζες των θεμάτων πουλιετή ιστορία μας, με ενωτικό πάντα πνεύμα, χωρίς ανεπτύχθησαν, προσφέροντας παράλληλα απαντή-κομματικές αντιπαραθέσεις, με ενίσχυση της ενυπάρ- σεις στις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουνχουσας αμφίδρομης σχέσης Ορθοδοξία - Ελληνισμός, οι Έλληνες Ομογενείς Μακεδόνες στη Διασπορά. Δεννα τονώσουμε την εθνική μας συνείδηση, να επιχει- ήταν λίγες οι φορές που το πολυπληθές ακροατήριορήσουμε έναν ειλικρινή διάλογο προς κάθε αμφισβη- των ομογενών διέκοπτε τους ομιλητές από τα χειρο-τία των Δικαίων της Πατρίδας μας. Να φυλάμε όλοι κροτήματα. Οι παραπάνω διακεκριμένοι επιστήμονες με τα-τούτη τη στιγμή- Θερμοπύλες, να εναγκαλιστούμεαυτούς που αγαπάνε παθολογικά τον τόπο μας και αντίστοιχα θέματα που διαπραγματεύθηκαν ήσαν οι: Χρήστος Μπαλόγλου, Δρ. Οικονομικών Επι-εμείς τους παραμελήσαμε, τους Φιλέλληνες και συγ- στημών Πανεπιστημίουχρόνως να σταθούμε άτε- Φρανκφούρτης, «Αριστο-γκτοι και ανυποχώρητοι τέλης, Δάσκαλος του Μεγ.σε όσους επιβουλεύονται Αλεξάνδρου». Γεώργιοςτην εδαφική μας ακεραιό- Π. Νάκος, Ομότιμος κα-τητα, την ιστορία και τον θηγητής της Νομικής Σχο-πολιτισμό μας. Ως υπεύ- λής του Α.Π.Θ., \"Η επικαι-θυνος του Δ.Ε.Ο.Μ. (του ρότητα των πολιτευμάτωνάλλοτε γνωστού σε όλους του Αριστοτέλη στη σύγ-μας Κέντρου Αποδήμων χρονη εποχή\". Κωνστα-Μακεδόνων) που αποτελεί ντίνος Σισμανίδης, Δρ.Τμήμα της Ε.Μ.Σ., στην Κλασσικής Αρχαιολογί-οποία έχω την τιμή να εί- ας ΑΠΘ, «Η ανασκαφική του Τάφου και του Ηρώ-μαι ο Γενικός Γραμματέας Μακεδόνες της Διασποράς από όλη την υφήλιο έδωσαν ένα ου του Αριστοτέλη στητης, αλλά και ως παλαιός βροντερό παρών στο Παγκόσμιο Επιστημονικό Συμπόσιο που γενέτειρά του». Μελίνακαλός σας φίλος, από διά- πετυχημένα οργάνωσε η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.φορες θέσεις ευρισκόμενοςπάντα κοντά σας και ιδιαίτερα ως επί 15ετία μέλος Παϊσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Αρ-του Ελληνικού Κοινοβουλίου, (έχων και την ευθύνη χαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., \"Ητου Αποδήμου Ελληνισμού), πάνω απ' όλα όμως ως Θεσσαλονίκη κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Η αρ-Χαλκιδικιώτης Μακεδόνας, σας καλωσορίζω και σας χαιολογική τεκμηρίωση\". Αναστάσιος Τάμης, Κα-εύχομαι υγεία και πάντα μπροστάρηδες στους αγώ- θηγητής University of Notre Dame, Australia, Πρό-νες της Πατρίδας μας. Εμείς ως Ε.Μ.Σ., για πολλά εδρος του Αυστραλιανού Ινστιτούτου Μακεδονικώνχρόνια, με τον δικό μας τρόπο, στηρίζουμε κάθε καλή Σπουδών της Μελβούρνης, \"Ο ρόλος της Ομογένει-προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση και τους κοι- ας στην εθνική μας πορεία\". Χρήστος Αραμπατζής,νούς μαζί σας αγώνες. Σας ευχόμαστε καλή διαμονή Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., \"Ορ-στην Πατρίδα και καλή επιτυχία στα Συνέδριά σας θόδοξη Εκκλησία και Ελληνισμός στη Διασπορά\". Ιά- κωβος Μιχαηλίδης, Αν. Καθηγητής του Τμήματοςπου θα ακολουθήσουν.Ακολούθως την εκδήλωση χαιρέτησαν ο Πρό- Ιστορίας & Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολήςεδρος της ΕΜΣ Ομότ. Καθηγητής Α.Π.Θ. κ. Αθ. Ε. του Α.Π.Θ., \"Σύγχρονες προκλήσεις στη Μακεδονία\".Καραθανάσης και οι εκπρόσωποι όλων των Παμμα- Η εξαιρετικά πετυχημένη εκδήλωση έκλεισε μεκεδονικών Ενώσεων της Διασποράς. Την έναρξη του δεξίωση προς όλους τους Συνέδρους και με παραδο-Συμποσίου κήρυξε ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξω- σιακούς χορούς από το φημισμένο χορευτικό συγκρό-τερικών κ. Ιωάννης Αμανατίδης ως εκπρόσωπος της τημα Νέων της Βοστώνης (ΗΠΑ) και το εξαίρετο χο-Κυβέρνησης. ρευτικό συγκρότημα του Λακκώματος ΧαλκιδικήςΚατόπιν, με εισήγηση του Δ.Ε.Ο.Μ., το Διοικητι- υπό τους ήχους λύρας και άλλων παραδοσιακών ορ-κό Συμβούλιο της Εταιρείας, τίμησε τον διακεκριμέ- γάνων των Ποντίων, που ενθουσίασαν τους παρευρε-νο Δημοσιογράφο και Συγγραφέα, πρώην Πρόεδρο θέντας πολυπληθείς Ομογενείς Μακεδόνες άλλα καιτης Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών κ. Νικόλαο Ι. τους Γηγενείς. 24

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Από τον εορτασμό της 196ης επετείου της μάχης των Βασιλικών. (11-6-2017) (βλ. ρεπορτάζ σελ. 35)Οι επίσημοι καλεσμένοι στην τέλεση του μνημοσύνου. Ο κ. Αστέριος Σαμαράς εκφωνεί τον πανηγυρικό λόγο.Οι επίσημοι καλεσμένοι μπροστά στον ανδριάντα του καπετάν Χάψα.Η επιμνημόσυνη δέηση. Η χορωδία του Παγχαλκιδικού. Κατάθεση στεφάνωνΑπό τον υφυπουργό Από τον βουλευτή Από τον αντιπεριφερειάρχη Από τον πρ. του ΠαγχαλκιδικούΙ. Αμανατίδη. Γ. Βαγιωνά. Ι. Γιώργο. Μ. Καρτσιώτη με τα εγγονάκια του. 25

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οΑπό την 6ήμερη εκδρομή στην Πελοπόννησο 21-26/05/2017 (βλ. ρεπορτάζ σελ. 33)Μεσολόγγι. Στον κήπο των Ηρώων. Πάτρα. Στο ναό του Αγ. Ανδρέα.Στην μονή της Αγίας Λαύρας. Καλάβρυτα. Στον τόπο της θυσίας.Μυστράς. Επίδαυρος. Στο θέατρο.Μυκήνες. Στην Πύλη των λεόντων. Στην Σπάρτη. 26

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Από την εκδρομή στα πομακοχώρια της Ξάνθης 3/6/2017 (ρεπ. σελ. 34)Η υποδοχή από τον Δεσπότη. Ο Δ/τής της προκεχωρημένης μονάδας ΛΟΚ ενημερώνει. Ο Μητροπολίτης Ξάνθης κ. Παντελεήμων ενημερώνει τους εκδρομείς σε αίθουσα του γηροκομείου της Μητροπόλεως.Από την παρουσίαση του βιβλίου του κ. Δ. Αντωνίου, με θέμα «Έτσι είναι η ζωή» 7/6/2017 (ρεπ. σελ. 35)Το ακροατήριο. Σε πρώτο πλάνο οι πρόεδροι των δύο Συλλόγων Ο συγγραφέας Δημ. ΑντωνίουΚηφισιάς-Βότση Σωτ. Υψηλάντης και Παγχαλκιδικού Μ. Καρτσιώτης. και οι παρουσιάστριες Γ. Πούλου και Ζ. Ντελή. Από τις εμφανίσεις του χορευτικού (ρεπ. σελ. 35)Νέα Τρίγλια 28/7/2017 Νέα Τρίγλια 28/7/2017 27

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΔΗΜΩΝ ΜΑΣ Δήμος Πολυγύρου (ρεπ. σελ. 37) Δήμος Ν. Προποντίδας (ρεπ. σελ. 38) Δήμος Κασσάνδρας (ρεπ. σελ. 38) Δήμος Σιθωνίας (ρεπ. σελ. 39) Δήμος \"Αριστοτέλης\" (ρεπ. σελ. 40) 28

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017ΤΑ ΤΙΜΑΛΦΗ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΛΛΑ ΤΗΣ... ΝΥΧΤΑΣ)Η ΓΚΑΖΟΛΑΜΠΑ Τώρα, θα απορήσουν πολλοί, και με το δίκιο ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΔΗΣ τί από τότε που γνώρισα τον εαυτό μου, αυτήν είδατους, και μπορεί να αναρωτηθούν τι είναι αυτά που στο σπίτι μας, αυτήν την Γκαζόλαμπα και μάλιστα απόφαίνονται στη φωτογραφία, αλλά όσοι μένουν με την τις τρεις που φαίνονται στη σειρά, στο σπίτι είχαμε μίααπορία θα είναι σίγουρα κάτω από τα 50, γιατί το...επί- σαν αυτή τη γυάλινη που φαίνεται πρώτη, αυτή που εί-καιρο αντικείμενο του θέματος, αυτή η «Γκαζόλαμπα» ναι μεγαλύτερη από τις άλλες δυο.μάλλον τούς είναι άγνωστη, εκτός κι’ αν την είδανκρεμασμένη παράμερα σε κάποιο καρφί στο πατρικό Η άλλη η μεσαία στη σειρά η μεταλλική, δεν πολυ-τους σπίτι και στην ερώτησή «τι το θέλουμε αυτό;» πή- φάνηκε στα μέρια μας, ίσως γιατί ναι μεν ήταν πιο γερήραν την απάντηση, ότι «άφκη του, bουρεί να χρειαστεί και δεν εσπαζε, ήταν όμως και ακριβότερη.άμα κουπεί του ρεύμα...» και εκείέμεινε η απορία τους. Η Γκαζόλμπα ήταν η μόνη πηγή φωτός κατά τη νύχτα στα χωριά και μ’ αυτήν Και για τους μη γνωρίζοντες φέγγομάσταν τη νύχτα, μ’ αυ-λοιπόν αυτά τα παράξενα τιμαλ- τήν διαβάζαμε και συντροφιά μ’φή, (αντικείμενα να τα πω;) είναι αυτήν με κατεβασμένο το φυ-τρεις...συνταξιούχες πλέον Γκα- τίλι και τη φλόγα «ταπεινωμέ-ζόλαμπες, από εκείνες τις πάλαι νη», έπλεκε η Μάνα για όλουςποτέ γνωστές και απαραίτητες σε από κάλτσες μέχρι πουλόβερ καικάθε σπίτι. άλλα, καθισμένη κοντά στο τζά- κι, όταν εμείς κοιμόμασταν νω- Τις βλέπω έτσι, καί θλιμμένες ρίς νωρίς, αφού δεν αντέχαμεκαί απορημένες τις τρεις λάμπες, μια και ξυπνούσαμε αξημέρωτα.τις βλέπω να έχουν εκείνο το ύφος των υπέργηρων συ-νταξιούχων, εκείνο το ύφος της παραίτησης που παίρ- Η Γκαζόλαμπα μάς συντρόφεψε χρόνια και χρόνια,νουν αυτοί μπροστά στο φακό τού φωτογράφου, όταν αφού ήταν η μοναδική πηγή φωτισμού, και μ’ αυτήνχρειαστεί στα γεράματα να ξαναβγάλουν ταυτότη- διαβάσαμε τις νύχτες, γράψαμε τα μαθήματά μας, κι’τα γιατί έχασαν την παλιά... «κι πού τ’ ν έβαλα σάματι αυτή την Γκαζόλαμπα βρίσκαμε να μας περιμένει χα-θμούμι;...» και οι γύρω ξέρουν τι σκέφτονται οι γέροι, μηλωμένη στο τραπέζι δίπλα στο σκεπασμένο πιάτοτο καταλαβαίνουν από το βλέμμα και το παρατημένο με το φαγητό, όταν αρχίσαμε να «αργούμε» τα βράδιαύφος... που λέει άφωνα... «τί να την κάνω την ταυτότη- λόγω ηλικίας, τότε που μας επιτρέπονταν να «αργού-τα τώρα....για πότε;...» με», τότε που στη σιγανή γκρίνια του πατέρα, άκουγες τη Μάνα να λέει με κρυφό καμάρι, «άφκι τουν τράνι- Έτσι από το ράφι του παλαιοπωλείου οι τρεις Γκα- ψι τώρα...» και την άλλη μέρα οι μικρότεροι στο σπίτιζόλαμπες μάς κοιτάζουν με απορία, αναπολώντας σί- ρωτούσαν «πού ήσαν ιψιέ;» και μας κοιτούσαν με θαυ-γουρα (ιδίως η μεσαία που ήταν του «Σαλονιού»), ανα- μασμό, περιμένοντας τη σειρά τους να...μεγαλώσουν...πολώντας τα μεγαλεία και τις στιγμές που έζησαν πριν να ζήσουν...να τις παραμερίσει η πρόοδος, τότε που ήταν απαραί-τητες σε γλέντια και ξενύχτια, σε αρραβώνες και γά- Νομιζαν....κι’ αυτοί....μους, σε προξενειά και νυχτέρια και σε στιγμές μεγα- Η Γκαζόλαμπα λοιπόν, άμα τη μελετήσεις δεν είναιλείου που έζησαν ως μάρτυρες με υψωμένη τη φλόγα απλό κατασκεύασμα, είναι ένα τέλειο φωτιστικό σώμαστα νυχτερινά γενητούρια και στο «αφαλόκομμα» και και αρκετά...σύνθετο.με χαμηλωμένη τη φλόγα και ακόμα και...σβηστές.., Διαθέτει το γυάλινο κάτω μέρος το «δοχείο» μέσαστην πρώτη και σε πολλές επόμενες νύχτες στα νιόπα- στο οποίο μπαίνει το καθαρό πετρέλαιο, διαθέτει τηντρα ζευγάρια.... και τώρα;… «Μηχανή» που βιδώνει πάνω στο «στόμα» του κάτω μέρους-δοχείου, και αυτή η αρκετά σύνθετη «Μηχα- Περιμένουν τον αγοραστή, να τις κρεμάσει κάπου, νή», παίρνει μέσα στη σχισμή της το βαμβακερό φυτί-ως είδος διακοσμητικό χωρίς καμιά άλλη χρησιμότητα, λι το οποίο με τη ροδέλλα-ρεγουλατόρο, το ανεβάζειςνα μένουν εκεί και να θυμούνται.... και το κατεβάζεις, ανάλογα με το πόσο φωτεινή θέλεις να είναι η φλόγα. Προσωπικά δε θυμάμαι τα....φωτιστικά που χρη- Δεν μπορείς βέβαια να σηκώσεις το φυτίλι πολύσιμοποιήθηκαν πριν από την Γκαζόλαμπα ( κεριά και και να υπερθερμάνεις με τη φλόγα το λαμπογιάλι γιατίλαδοκάντηλα και πιο παλιά δαδιά και άλλα), και για- 29

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οαυτό το λαμπογυάλι είναι το λεπτό σημείο της Γκαζό- τα, έπρεπε το λαμπογυάλι να είναι καθαρό, και κάθελαμπας, γιατί είναι το μόνο που μπορεί εύκολα να σπά- μέρα η μάνα το έπλενε με σαπουνάδα, και όταν δενσει και τρεχα στον μπακάλη να πάρεις άλλο, και όσες ήταν πολύ μουτζουρωμένο, το καθάριζε με ένα πανίφορές έσπασε στο σπίτι μας, πάντα τύχαινε νάναι..νύ- που έβαζε μέσα, και το κλωθογύριζε με το αδράχτι μέ-χτα και άντε να βρεις...Έτσι σε παρόμοιες δύσκολες πε- χρι να γίνει λαμπίκος.ριπτώσεις καταφεύγαμε στα γκαζοκάντηλα και αν δενυπήρχε λόγος σοβαρός να κυκλοφορήσουμε εντός και Υπήρχε όμως και ένα μοναδικό « μέτρο ασφαλεί-ιδίως «εκτός» σε σταύλους ή προς «ανάγκην» περιορι- ας» θα το έλεγα για το λαμπογιάλι, και δεν ήταν τίπο-ζόμασταν στη «σκοτίδα» μέχρι να ξημερώσει.... τα άλλο, από ένα πιαστράκι που το έβαζε η Μάνα στην πάνω μεριά του λαμπόγυαλου, ένα πιαστράκι απ’ αυτά Εκτός όμως από το κύριο «σώμα» και το λαμπογυά- που συγκρατούν οι γυναίκες τα μαλιά τους, και τόβα-λι, η Γκαζόλαμπα διαθέτει και... κάτοπτρο, ένα σρόγγυ- ζε, για να εμποδίσει την ξαφνική υπερθέρμανση και ναλο και γυαλιστερό κομμάτι από λαμαρίνα, στηριγμένο αποφύγει το μοιραίο σπάσιμο.. Πάντως από ότι θυμά-σε ένα χοντρούτσικο σύρμα περίτεχνα στραβωμένο, το μαι, τα λαμπογυάλια έσπαζαν ξαφνικά και μάλλον «χω-οποίο σύρμα «πιάνει» και συγκρατεί μια λεπτή ταινία ριζε» το επάνω μέρος τους το στενό, έτσι που κόνταινανμεταλλική κι’ αυτή. σε ύψος και αφού χάνονταν η ισορροπία της «απαγω- γής» των καυσαερίων η λάμπα «κάπνιζε» και το υπόλοι- Αυτή η μεταλλική ταινία αγκαλιάζει σφιχτά από πο του λαμπογυαλιού μαύριζε ολόκληρο, οπότε, ούτετη μέση την Γκαζόλαμπα και την αγκαλιάζει «ερωτι- έφεγγε και το πετρέλαιο καίγονταν τζάμπα.. και έτσι,κά», θα έλεγα, και το σύρμα που τη συγκρατεί είναι κα- «τρέχα στον μπάρμπ’ Αριστείδη να πάρεις άλλο....»τάλληλα γυρισμένο στο πάνω μέρος έτσι, που η λάμπανα μπορεί να κρεμαστεί με ασφάλεια σε κάποιο καρ- Αυτά τα λαμπογυάλια ήταν γνωστά με νούμερα καιφί στον τοίχο. εμείς για τη λάμπα μας παίρναμε το Νο 9... Και αν παρατηρήσετε τη φωτογραφία,αυτό το σύρ- Έτσι συνεπής με τα παλιά και τα παλιότερα, εδώμα και το κάτοπτρο φαίνονται καθαρά στις δύο ακρια- που είμαι, πήγα και βρήκα, βρήκα και αγόρασα μια Γκα-νές γυάλινες λάμπες. ζόλαμπα με λαμπογυάλι νούμερο εννιά, τη γέμισα κα- θαρό πετρέλαιο και την έχω κρεμασμένη στο κατώι για Η μεσαία Γκαζόλαμπα η μεταλλική,δεν διαθέτει κά- τις...διακοπές του ρεύματος, και σας βεβαιώ ότι αρκε-τοπτρο, ούτε κρεμιέται στον τοίχο, αλλά αυτή ήταν κά- τές φορές χρειάστηκε, αλλά οι νεότεροι που αγνοούνποτε πιο...επίσημη, ήταν ας πούμε του...σαλονιού και τη μυρωδιά της Λάμπας, διαμαρτυρήθηκαν,και με τοτην είχαν στα σπίτια τους οι κάποιοι....!!! δίκιο τους, αφού τέτοια πράγματα δεν τα γνώρισαν... Πάντως στο σπίτι θα έπρεπε να είχαμε λαμπογυάλι Και βέβαια εκεί που την έχω κρεμασμένη τη Λά-ανταλλακτικό για την περίπτωση που θα έσπαζε αυτό μπα, θυμήθηκα αυτό που έβλεπα παλιά, και πάνω στοτης λάμπας, αλλά κανείς ποτέ στη γειτονιά μας τουλά- λαμπογυάλι έβαλα ένα χωνάκι χάρτινο, για να μηνχιστον εκεί στο «Καραούλι» δεν είχε φροντίσει να έχει... σκονιζεται και νάναι πάντα έτοιμο για...όποτε... Βέβαια η εναλλακτική λύση ήταν η δεύτερη Γκα- Δεν είναι γνωστή η Γκαζόλαμπα στους νεότερους,ζόλαμπα, που πάντα υπήρχε στα περισσότερα σπίτια, αλλά αυτή η ταπεινή λάμπα, σημάδεψε μια εποχή,αλλά το λαμπογιάλι, πάντα ήταν το κατεξοχήν αντι- αφού δεν υπήρχε τίποτα άλλο για να «φεχτείς» να κά-κείμενο που το χειρίζονταν και το καθάριζε η Μάνα νεις τις δουλειές στο σπίτι τη νύχτα, να σε συντροφέ-με πολλή προσοχή. Στην Γκαζόλαμπα συνέβαιναν και ψει στα ξενύχτια και στα νυχτέρια.«ατυχήματα» από το σπάσιμο και την ολική απώλεια,μέχρι το ξεκόλημμα της «μηχανής». Δεν υπήρχε άλλος τρόπος να γράψεις και να δια- βάσεις, ακόμα και να «δεις» το θερμόμετρο τη νύχτα. Και όσο για το σπάσιμο δεν υπήρχε «θεραπεία»,αλλά για το ξεκόλλημα της μηχανής η πενία βρήκε δι- Και από όσο θυμάμαι, και στο Δημοτικό και παρα-άφορες τέχνες-τρόπους να μπαλώσει τη ζημιά. πέρα, με την Γκαζόλαμπα διάβασα, και μ’ αυτήν έγρα- ψα, μέχρι που πριν από 60 ακριβώς χρόνια, ήρθε το Έτσι, αν θυμάμαι καλά, για να ξανακολλήσει η Μη- ρεύμα στο χωριό και οι λάμπες κρεμάστηκαν στο καρ-χανή, έκαιγαν στίψη (ή ζάχαρη;) και κολλούσαν τη μηχα- φί δια βίου....νή, μέχρι να ξαναξεκολλήσει και άντε πάλι απ’ την αρχή. Και από την εποχή που είχα αρχίσει να μεγαλώνω Εκτός όμως από το ξεκόλλημα της «Μηχανής» (και και να «αργώ» να γυρίσω στο σπίτι τα βράδυα, θα μούαν κάνω λάθος στο συγκολλητικό υλικό ας με διορ- μείνει για πάντα η εικόνα της Μάνας που με περίμε-θώσει κάποιος), η βλάβη, η οποία θεωρούνταν σοβα- νε πλέκοντας δίπλα στην «ταπεινωμένη» (χαμηλωμέ-ρή, ήταν αυτή που παρουσίαζε η Μηχανή να σηκώ- νη) λάμπα και χαμογελώντας περήφανη με καλωσόρι-σει ή να κατεβάσει το φυτίλι και εκεί ήταν που έπρεπε ζε λέγοντας.... Καλώς τον....Ήρθες;....να αντικατασταθεί αυτή η «Μηχανή» γιατί δεν υπήρ-χε γιατριά. Με τις ευχές μου σε όλους για Καλές Γιορτές και,. υπομονή...θα έρθουν και καλύτερες μέρες...αλλά όσο Βέβαια για να λειτουργήσει η Γκαζόλαμπα και να για το πότε θάρθουν....Άγνωστο....αποδώσει τη μέγιστη «φωτοδοτική» της δυνατότη- 30

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΣΑΝ ΑΠΟΨΙ ΤΕΤΟΙΑ ΜΕΡΑ... ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΚΑΝΑΤΑΣ - ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΡΟΧΡΙΣΤΟΣ • Ειδήσεις, τοπικά νέα, συμβάντα και σχόλια από τα χωριά της Χαλκιδικής, δράσεις και πεπραγμένα του Παγχαλκιδι- κού Συλλόγου, όπως τα διαβάσαμε κι εμείς σε παλιές εφημερίδες της Χαλκιδικής, της Θεσσαλονίκης, των Αθηνών, ακόμη και της Κωνσταντινουπόλεως. Επιδίωξή μας είναι να φιλοξενούμε κάθε φορά όσο το δυνατόν περισσότερες εφημερίδες, σε θέματα που αφορούν τα χωριά της Χαλκιδικής και τον Παγχαλκιδικό, που το καθένα δίνει το κλίμα της εποχής που αναφέρεται.ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ προς πλήρη άσκησιν των καθηκόντων των ας μη δι- στάσουν να προκαλέσουν την διαδοχήν των.31 Αυγούστου 1930: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑΑνεχώρησε δια τας τάξεις του στρατού προς εκ- 18 Ιουλίου 1954: ΟΙ ΕΙΣΑΧΘΕΝΤΕΣ ΜΑΘΗΤΑΙπλήρωσιν των στρατιωτικών υποχρεώσεων ο εκλεκτός ΕΙΣ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥσυνεργάτης μας Δικηγόρος κ. Στέφανος Κότσιανος. Εκ των υποστάντων εισιτηρίους εξετάσεις εις το Γυ- μνάσιον Πολυγύρου, εισά- γονται: Ασημηνάρης Γεώρ-ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ γιος, Βασιλάκη Αναστασία,11 Αυγούστου 1940: Η Βασιλειάδης Χαράλαμπος,ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ κ. ΚΑΝΑ- Βερροιώτης Νικόλαος, Γα-ΒΟΥΣύμφωνα με το πρό- ρυφάλλου Κυριακή, Γκλά-γραμμα την 6ην απογευ- βα Μαρία, Γκολόης Δη-ματινήν θα εγένετο συγκέ- μήτριος, Δημητρακούδηςντωσις του λαού και της Ελευθέριος, Ζήση Ευμορ-ΕΟΝ εις τον προ του Ηρώ- φία, Ηλία Χριστοδουλιά,ου χώρον, όπου επρόκειτο Θεοδωρούδη Φωτεινή, Κα-να ομιλήσει ο κ. Καναβός. τσίκης Γεώργιος, ΚρικέλαςΑπό ενωρίς ολόκληρος ο Ιωακείμ Ναΐδου Αικατερί-Πολύγυρος ευρίσκετο επί Γιορτή της ΕΟΝ εις τον προ του Ηρώου χώρον 11-8-1940. νη, Παπαγιάννης Χρήστος,ποδός και οι κάτοικοι και οι παραθεριστές κατέκλυ- Παπαδοπούλου Ελένη, Σάλιαρης Φίλιππος, Σάλτη Γε-σαν τον ορισθέντα χώρον. Την 6ην μ.μ. έφθασε συγκε- ωργία, Σαράντης Μαυρουδής, Σπυριάδου Σοφία, Στερ-ντρωμένη η ΕΟΝ Αρρένων και Θηλέων με επικεφαλής γιούδης Μενέλαος, Τάσιος Παύλος, Τσεκούρα Μαρία,την Μουσικήν. Το πλήθος επί τη εμφανίσει της ΕΟΝ, Τσάτσαρη Ελένη, Τσίκουλας Ιωακείμ, Καλλέας Γεώρ-ής τα μέλη εκράτουν εις τας χείρας σημαίας, ξεσπά γιος, Μάντσιος Άγγελος, Σαρίγγελος Απόστολος.εις ενθουσιώδη χειροκροτήματα. Ολίγον βραδύτερον 17 Ιουλίου 1955: ΕΚΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙ-προσήλθεν ο Νομαρχών κ. Κέντρος μετά του Περ. Δι- ΔΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ…οικητού ΕΟΝ κ. Καναβού. Την 24ην Ιουλίου ημέραν Κυριακήν και ώραν 6Ακολούθως η μουσική επαιάνισε τον Ύμνον της π.μ. τα μέλη του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσα-4ης Αυγούστου και ο κ. Καναβός συνοδευόμενος από λονίκης «Αριστοτέλης» θα εκδράμωσι εις την Αρναί-τα μέλη της Λαϊκής Επιτροπής Εορτασμού ανήλθεν εις αν εις την γραφικωτάτην τοποθεσίαν της «Αγίαν Πα-τον εξώστην του εξοχικού κέντρου «Τζώρτζη», οπόθεν ρασκευή»…εξεφώνησε έναν υπέροχον και μνημειώδη λόγον. Οι εκδρομείς δύνανται να διανυκτερεύσωσι εις Αρ- ναίαν εις δωμάτια καθαρώτατα, τα οποία θα παραχω- ρήσωσι οι φιλόξενοι Αρναιώται τη επιμελεία του Δη-ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ2 Αυγούστου 1953: Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟ- μάρχου των… Προς αναψυχήν των εκδρομέων ο ΠαγχαλκιδικόςΝΙΚΗΣΠολλά ανεμέναμεν από την Διοίκησιν του εν Θεσ- Σύλλογος θα δώσει χοροεσπερίδα εις Αρναίαν εις μα-σαλονίκη Συλλόγου των Χαλκιδικέων, αλλ’ ουδέν δυ- γευτικώτατον εξοχικόν κέντρον της τη συμμετοχή τηςστυχώς εγένετο. Ούτε καν μια εκδρομή προς την μητέ- μουσικής του Δήμου ταύτης…ρα Χαλκιδικήν διοργανώθη. Κι όμως, όπως και άλλοτεετονίσαμεν, δεν λείπουν από τους απαρτίζοντας το ΟΙ ΕΚ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ ΕΚΔΡΟΜΕΙΣ Η εφημερίς μας εκτιμώσα την αξιαίπενον προσπάθει-προεδρείον αι ικανότητες. Εάν αι ιδιαίτεραι ασχολίαι αν του… Παγχαλκιδικού Συλλόγου, όπως δι εκδρομώντων δεν τους καταλείπουν τον απαιτούμενον χρόνον φέρει εις επαφήν τους εν Θεσ/νίκη συμπατριώτας μας 31

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οπρος τους εν Χαλκιδική αδελφούς των… ανέλαβε να δι- Κατόπιν ανασυνθέσεως του Διοικητικού Συμβου-οργανώσει και εκ της πόλεώς μας εκδρομήν εις την μα- λίου συνεκροτήθη τούτο ως εξής: Πρόεδρος Αθανά-γευτικήν τοποθεσίαν της Αρναίας «Αγία Παρασκευή»… σιος Παπαγεράκης, Ατιπρόεδρος Αστέριος Τσάκαλος, Γενικός Γραμματεύς Παναγιώτης Καδής, Ταμίας Γεώρ- Οι εντεύθεν εκδρομείς θα συναντηθώσιν εις Πα- γιος Παπαδήμος, μέλη Μιλτιάδης Γεωργούλας, Βασί-λαιόκαστρον μετά των εκ Θεσ/νίκης εκδρομέων και λειος Κουτσός, Γεώργιος Ιερισσιώτης, Βασίλειος Τερ-εκείθεν τα λεωφορεία θα συνεχίσωσιν ομού προς Αρ- τιλίνης και Γεώργιος Παπαθανασίου.ναίαν την πορείαν των. 19 Σεπτεμβρίου 1976: Ο κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΑΤ- 2 Αυγούστου 1959: ΝΑ ΛΗΦΘΟΥΝ ΑΥΣΤΗΡΑ ΣΑΟΥΝΗΣΜΕΤΡΑ Με τον τελευταίο ανασχηματισμό της Κυβερνή- Μερικοί εκ των πολλών παραθεριζόντων εις τας σεως έγινε Υφυπουργός Βιομηχανίας ο συμπατριώτηςακτάς του Νομού μας αδιαφορούντες και δια τους λοι- μας δικηγόρος κ. Αριστείδης Κατσαούνης.πούς λουομένους και δια τους παρευρισκομένους κα-τοίκους των παρακειμένων χωρίων, εκδύονται ενώπιον Η επιλογή του τιμά την Χαλκιδική. Ο κ. Κατσαού-όλων προκαλούντες την αγανάκτησιν των ακουσίων νης έχει τις ικανότητες και ημπορεί να διακριθεί στονθεατών της γυμνότητός των, ήτις προσβάλλει την δη- δύσκολο και νευραλγικό τομέα που ανέλαβε…μοσίαν αιδώ. Αλλά και δια την Χαλκιδική η υπουργοποίησίς του Αι λιμενικαί αρχαί μας δέον να λάβουν τα εν προκει- θα αποβεί επωφελής. Το υπέδαφος του νομού μας εί-μένω ενδεικνυόμενα μέτρα, ώστε οι αναιδείς αυτοί κύριοι ναι πλούσιο σε μεταλλεύματα, που πρέπει να αξιοποι-να παύσουν την γυμνιστικήν αυτήν συμπεριφοράν των. ηθούν. Ο κ. Κατσαούνης, μολονότι είναι βουλευτής Θεσσαλονίκης, είναι αδύνατο να μη προσέξει με ιδιαι- 20 Σεπτεμβρίου 1964: ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΙΣ ΔΙΟΙ- τέρα φροντίδα και προσοχή την δικαιουμένη καλυτέ-ΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ ρα τύχη της Χαλκιδικής…ΣΥΛΛΟΓΟΥ***Γιάννη Κανατά σ’ ευχαριστούμεΟ Γιάννης Κανατάς, εκ Νικήτης ορμώμενος διαμένει στον Πολύγυρο, εργάζεται ως εκπαιδευτικός και δι-ατηρεί αυτή τη σελίδα «Σαν απόψι τέτοια μέρα…» οχτώ ολόκληρα χρόνια, ως τακτικός συνεργάτης τουπεριοδικού , χωρίς να απουσιάσει ούτε μια φορά. Ήταν παρών και στα 32 τεύχη του Παγχαλκιδικού Λόγου,που έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα. Διαλέγει κάθε τρίμηνο με επιμέλεια τα πιο ενδιαφέροντα θέματα απότον τοπικό και τον πανελλήνιο, μπορώ να πω, τύπο, που έχουν σχέση με τη Χαλκιδική και τα παρουσιάζειασχολίαστα και αυθεντικά. Για όλον αυτόν τον κόπο δεν μπορούμε παρά να του εκφράσουμε για άλλη μιαφορά ένα μεγάλο, πολύ μεγάλο ευχαριστώ με την ευχή να συνεχίσει την παρουσία-συνεργασία του με τιςπεριοδικό και να είναι βέβαιος ότι η υπηρεσία που προσφέρει είναι πολύτιμη προς τον Παγχαλκιδικό καικατ΄ επέκταση στη ΧαλκιΔική μας και εκτιμάται από όλους.Σημειώνεται ότι Γιάννης είναι πολυγραφότατος. ΄Εχει γράψει και έχουν εκδοθεί βιβλία του με ιστορικά θέματακαι διηγήματα και εκδίδει το εξαίρετο περιοδικό «ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ» που κυκλοφορεί κάθε τρίμηνο με πλούσια ύλη καιάφθονο φωτογραφικό υλικό από τον Πολύγυρο και την περιοχή. Τα ενδιαφέροντα του είναι πολλά, τώρα ετοιμάζεινένες «δουλειές» που θα δουν το φως της δημοσιότητας σίντομα. Τέλος μπορούμε να πούμε ότι ο Πολύγυροςείναι πολύ τυχερός που ο Γιάννης βρέθηκε να ζει στην όμορφη και ιστορική πρωτεύουσα της Χαλκιδικής. Το Δ.Σ. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΓια την αποκατάσταση της αλήθειας σας αναφέρουμε ότι στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Παγχαλ-κιδικός Λόγος» (31ο) και στο άρθρο μου που αφορούσε το Ολοκαύτωμα των Βασιλικών, από παράλειψηδεν αναφέρθηκε ότι χρησιμοποιήθηκε απόσπασμα από το εξαιρετικό άρθρο του φιλόλογου καθηγητή κουΔημητρίου Κύρου, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 35, Δεκέμβριος 2016 σελίδες 22-25 του περιοδικού «ΟιΑγιαναστασίτες» με τίτλο: « Η μάχη των Βασιλικών και νεότερα ιστορικά για το μετά από αυτήν ολοκαύτωματης Μονής Αγίας Αναστασίας κατά την Επανάσταση του 1821». Μιχαήλ Δ. Καραντάλης ΔάσκαλοςΣ.Σ. Το ανωτέρω σημείωμα το λάβαμε από τον κ. Μιχ. Καραντάλη και το δημοσιεύουμε αυτούσιο. 32

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017Η δράση του Συλλόγου μαςΕξαήμερη εκδρομή στην Πελοπόννησο 21- λωσε, θρηνώντας άφωνοι, επί χρόνο άπειρο!26/05/2017 Προσκύνημα στην Αγία Λαύρα και την Ιερά ΜονήΜε τις ευχές του Προέδρου μας Μ. Καρτσιώτη και του Μεγάλου Σπηλαίου και οι επιβαίνοντες τουτου οργανωτή της εκδρομής Γ. Γραμματέα Ι. Κοτσά- ογκώδους 60θέσιου λεωφορείου προσκυνητές – πε-νη, ξεκινήσαμε από την πλατεία Χάψα ημέρα Κυρια- ριηγητές, μετά την καταιγιστική πλημμυρίδα των συ-κή πρωί της 21ης Μαΐου για την 6ήμερη περιοδεία γκινήσεων, βρίσκονται στο δίλλημα εάν, βγαίνονταςστην Πελοπόννησο του μύθου, της ιστορίας και του από την Εθνική Οδό προς την Τρίπολη, πρέπει να πά-φυσικού κάλλους. ρουμε τον επαρχιακό δρόμο της Δημητσάνας. Παρ’Η Εγνατία και η Ιονία οδός μας έφεραν, χωρίς καθυ- όλο που ο χρόνος πίεζε επικράτησε η άποψη της τή-στέρηση, στης Άρτας το γεφύρι που το στοίχειωσε ρησης του προγράμματος και στην πορεία ανταμεί-του πρωτομάστορα η όμορφη γυναίκα. Στο Μεσο- φθηκε και η κατανόηση που επέδειξαν πολλοί συνεκ-λόγγι και στο Άλσος των Ηρώων, Μπάιρον, Σουλιώ- δρομείς. Κι αυτό γιατί, κάπου πριν τη στενή γέφυρατες και Καψάλης φόρτισαν την ψυχή μας με ιστορικές που την περάσαμε χάρη στην δεξιοτεχνία του οδη-θύμισες, ηρωισμούς και αυτοθυσίες. γού, στο μυαλό του..παντογνώστη ξεναγού μας μη-Αποχαιρετώντας την λιμνοθάλασσα και σε τρία τέ- ρύκασε κάτι από την τοπική ιστορία και παράδοσηταρτα της ώρας ήμασταν στη Ναύπακτο και κάτω που θέλει να πέρασε από εδώ, τον δεύτερο μ. Χ. αιώ-από το βενετσιάνικο κάστρο της μαγευτήκαμε περ- να, ο περιηγητής και ιστορικός Παυσανίας ο οποίοςπατώντας στο καλντερίμι του μικρού ονομαστού της περιέγραψε με πολλές λεπτομέρειες τις γεωγραφικέςλιμανιού με το άγαλμα του βρακοφόρου μπουρλο- και ιστορικές εντυπώσεις του από την Πελοπόννησο.τιέρη στη μια προβλήτα και απέναντι το μπρούτζι- Αυτός λοιπόν ο Μικρασιάτης από την Μαγνησία, αρ-νο, μικροκαμωμένο άγαλμα του Μίγκε Θερβάντες χαίος τουρίστας που έγραψε με άτεχνη αρχαΐζουσαπου πολέμησε, χάνοντας το αριστερό του χέρι, στο γλώσσα ένα ημερολόγιο(10 βιβλία) εντυπώσεων,πλευρό της Χριστιανικής Ευρώπης της Τούρκικης είχε μαζί του και φύτεψε στον τόπο αυτό ένα βλαστόΑρμάδας στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571). Η αμπέλου που ρίζωσε και γιγαντώθηκε, κατά την πα-ζωή του περιπετειώδης, δίδαξε στον Θερβάντες να ράδοση και πέρασε έρποντας ο κορμός κι ανέβηκαντην αντιλαμβάνεται με χιούμορ και έτσι, μέσα από τη τα κλαδιά και παρακλάδια στους θάμνους και τα δέ-φυλακή, έγραψε τον «Δον Κιχώτη» μια σάτιρα για τα ντρα και γέμισε εκείνη η πλαγιά που πατήσαμε και μειπποτικά ήθη, που αμέσως έγινε best seller για την δέος και θαυμασμό στο λυκόφως του δειλινού, κά-εποχή(τριάντα χιλιάδες αντίγραφα). πως παράξενα, αποχαιρετήσαμε!Το πέρασμα από την ηπειρωτική Ελλάδα, μέσω του Με επιφωνήματα ειλικρινούς θαυμασμού αντικρί-σύγχρονου τεχνολογικού θαύματος της γέφυρας του σαμε, στη συνέχεια, την ιστορική κωμόπολη τηςΡίου, στην Πάτρα, ενίσχυσε την ψυχή μας με ψήγμα- Γορτυνίας, Δημητσάνα. Δεν υπήρχε πλέον χρονικότα αισιοδοξίας που τόσο ανάγκη έχουμε οι νεοέλλη- περιθώριο να επισκεφθούμε την Ιερατική Σχολή τηςνες! Καταλύσαμε στο 4στερο ξενοδοχείο «Αστήρ». Μονής του Φιλοσόφου απ’ όπου αποφοίτησαν προ-Την επομένη ο ξεναγός Τάσος Παπαδόπουλος μας σωπικότητες όπως ο Π.Π Γερμανός, ο Γρηγόριος Ε’οδήγησε εκεί δίπλα στον Άγιο Ανδρέα, με τον τερά- κ.ά. Η σπουδαία βιβλιοθήκη της καταστράφηκε στηνστιο τρούλο, τον πιο επιβλητικό Ναό των Βαλκανίων. επανάσταση του ΄21, όταν τα βιβλία χρησιμοποιή-Από τα αναγνώσματα μας των παιδικών χρόνων μια θηκαν, κατ’ ανάγκην, για την κατασκευή «φυσεκιών»ανάβαση με τον οδοντωτό σιδηρόδρομο μέσω της καθώς η Δημητσάνα θυσίασε, εκτός από την βιβλιο-φανταστικής κοιλάδας του Βοραϊκού από το Διακο- θήκη, τους υδρόμυλους που μετατράπηκαν σε μπα-φτό (Διακοφτό με φ. Στον ομώνυμο σταθμό γράφει: ρουτόμυλους για να δράσει το μακρύκανο ένδοξοΣταθμός Διακοπτού) στα Καλάβρυτα, θα μπορούσε καρυοφύλλι.να είναι καταλύτης του ονείρου. Όλοι σαν μικρά παι- Με καθυστέρηση ενός 4ώρου «εκπορθήσαμε» τηνδιά με επιφωνήματα θαυμασμού, δεν προλαβαίνα- Τριπολιτσά. Διανυκτερεύσαμε στο ξενοδοχείο «Αρ-με τις εικόνες που περνούσαν κι άλλαζαν σε δέκατα καδία» στην πλατεία.του δευτερολέπτου, γεωλογικά πετρώματα, καταρ- Την Τρίτη 23 Μαΐου αφήνοντας δεξιά μας τον Ταΰγετοράκτες, θάμνοι, χρώματα, χίλια μύρια θαύματα που που μας ακολουθούσε σκληρός και λακωνικά λιτός πα-απαθανατίζονταν από την τελευταία λέξη της τεχνο- ρέα με τον αφυδατωμένο, πλέον, Ευρώτα μας υποδέ-λογίας, τα κινητά! χθηκε στη Σπάρτη ο Λυκούργος και ο Λεωνίδας! Κατευ-Στο Ηρώο των Καλαβρύτων, λαξευμένος ο θρήνος θυνθήκαμε αμέσως στην καστροπολιτεία Μυστρά τωνστο γρανίτη, για την εκατόμβη επτά φορές περισσό- Κατακουζηνών και των Παλαιολόγων. Το λεωφορείοτερων ανδρών από τους βαρβάρους Ναζί, μας καθή- μας ανέβασε στην πόλη της «πάνω χώρας». Περπατή- 33

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οσαμε στα δύσκολα καλντερίμια κι η ψυχή μας λειτουρ- βασίστηκε στην οργανωτική της δομή και στη συ-γήθηκε στην Αγία Σοφία απέναντι από τα παλάτια των νέπεια όλων, όπως του ξεναγού Τάσου, του οδηγούΑρχόντων και των Δεσποτών. Ο Άγιος Δημήτριος και η Γιώργου και των αρχηγών, μελών του Δ. Σ. Άννας καιΠαντάνασσα, οι φιλόσοφοι και πνευματικοί άνθρωποι Αναστασίας, καθώς επίσης, στο υψηλό πολιτιστικόΒησσαρίων, Χρυσολωράς, Σχολάριος, Χαλκοκονδύλης επίπεδο του συνόλου των εκδρομέων…!και ο σπουδαιότερος Γ. Πλήθων Γεμιστός, πέρασαν απόμπροστά μας σκιές αμνημόνευτες… Εκεί, φεύγοντας, Μανώλης Γκουνάγιαςβγήκε αυθόρμητα από τους προσκυνητές και τραγού- Ημερήσια εκδρομή στην Ξάνθη-Πομακοχώρια μεδησαν με την ομάδα των δασκάλων «τα κακοτράχαλα δύο λεωφορεία. Σάββατο 3 Ιουνίου 2017.βουνά» του Μάνου Χατζηδάκη. Πραγματοποιήθηκε με δυο λεωφορεία και 80 εκδρο-Στη μεσαιωνική καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς μείς η προγραμματισμένη εκδρομή-επίσκεψη στηνπερπατήσαμε στα στριφογυριστά καλντερίμια και Ξάνθη και τα Πομακοχώρια, το Σάββατο 3 Ιουνίουπροσκυνήσαμε στην εκκλησία του Ελκόμενου Χρι- 2017. Με ώρα αναχώρησης 7.30΄το πρωί και ύστεραστού. Εκεί κοντά και το απέριττο σπίτι και η προτομή από ολιγόλεπτη στάση στη Μουσθένη, φθάσαμε στιςτου Νομπελίστα Γιάννη Ρίτσου, μια ευγενική ποιητική 10.30΄στην ανατολική είσοδο της πόλεως της Ξάνθηςμορφή! όπου μας ανέμενε αυτοκίνητο της ΜητροπόλεωςΔιανυκτερεύσαμε στο ξενοδοχείο «Μανιάτης», όπου Ξάνθης και μας οδήγησε στο Πνευματικό Κέντρο τηςοι συνοδοί Εμμανουήλ Άννα και Δάφφα Αναστασία Μητροπόλεως (Γηροκομείο), όπου μας περίμενε οετοίμασαν ένα βραδινό διασκέδασης όπου διακρί- Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου κ. Παντελε-θηκαν στο χορό, δίνοντας τον τόνο της ευφορίας, ήμων, συμπατριώτης μας από τα Πετροκέρασα. Μαςπολλοί συνδαιτυμόνες. υποδέχθηκε με ιδιαίτερη χαρά, μας χαιρέτισε όλουςΤην επόμενη 24/05 ξεκινήσαμε για τα Λακωνικά Πα- με τη σειρά, μας πρόσφερε γλυκά και αναψυκτικάράλια. Στο Γύθειο, σκαρφαλωμένο στο βραχόβουνο, και μας ενημέρωσε για τους Πομάκους και τα χωριάμείνανε καμιά ντουζίνα εκδρομείς και οι υπόλοιποι, τους, που βρίσκονται στα βόρεια σύνορα του νομούπιο τυχεροί, μαγεύτηκαν πλέοντας στα σμιλεμένα, Ξάνθης και Ροδόπη αλλά και στη νότια Βουλγαρία,στο βράχο, κανάλια του Δυρού. στα σύνορα με την Ελλάδα.Νωρίς το απόγευμα φτάσαμε στην πρώτη πρωτεύ- Μετά την ενημέρωση και τις ερωτήσεις, με συνοδόουσα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, το Ναύ- το Δεσπότη περάσαμε από τη Μύκη και σταθμεύσα-πλιο και καταλύσαμε στο ξενοδοχείο «PARK» απέ- με στη Γλαύκη, στο χώρο της ελληνικής στρατιωτι-ναντι από το άγαλμα του Θ. Κολοκοτρώνη. Αμέσως, κής μονάδος ΛΟΚ που εδρεύει εκεί. Ο Διοικητής μεχωρίς ξεκούραση, το πούλμαν με του περισσότερους τους ΛΟΚατζήδες του μας υποδέχθηκαν θερμά, μαςεκδρομείς, επισκέφτηκε την Επίδαυρο όπου η Βέτα ενημέρωσε για την αποστολή της μονάδος και για τητραγούδησε από το κέντρο της «ορχήστρας» για να γύρω περιοχή, τους προσφέραμε δώρα και ξεναγη-επιβεβαιωθεί το άριστον της ακουστικής του αρχαί- θήκαμε στους γύρω χώρους. Στη συνέχεια πορευθή-ου θεάτρου. καμε προς τον Εχίνο, το μεγαλύτερο από τα Πομα-Στις πολύχρυσες Μυκήνες του Αγαμέμνονα και της κοχώρια (περίπου 3.000 κάτοικοι), όπου ήταν και οΚλυταιμνήστρας, στον μυκηναϊκό τάφο και στα έπη τερματικός σταθμός μας. Εδώ υπάρχουν ελληνικέςτου Ομήρου μας ταξίδεψε του Τάσου η πολύτιμη δημόσιες υπηρεσίες, Αστυνομία, Τάγμα Εθνοφυλα-γνώση και προσφορά, όπως επίσης την επομένη στο κής, Ορθόδοξος Χριστιανικός Ναός κλπ. Περιπλανη-Μπούρτζι και στον Άγιο Σπυρίδωνα, στο φονικό του θήκαμε στους δρόμους της κωμοπόλεως, που ήτανΚυβερνήτη, Καποδίστρια, του πλέον αδικημένου από έρημοι λόγω της καπνοφυτείας, με την οποία ήταντην ιστορία! απασχολημένοι οι κάτοικοί της την εποχή αυτή. Πή-Παρασκευή 26/05 ύστερα από τη διήμερη παρα- ραμε καφέ κι ψώνια από τα ανοιχτά καταστήματα,μονή στην πανέμορφη στολισμένη από ολάνθιστες ξεναγηθήκαμε από το Δεσπότη και αφού τον ευχα-βουκαμβίλιες πόλη του Ναυπλίου, με τα βυζαντινά, ριστήσαμε θερμά για τη φιλοξενία και τη συνοδείαοθωμανικά, ενετικά και νεοκλασικά κτίρια και φρού- του στα χωριά της επαρχίας του, αναχωρήσαμε γιαρια, η επιστροφή επεφύλαξε την ανάδειξη κάποιων την Ξάνθη, όπου γευματίσαμε και αργά το απόγευμαπαλιών ή και νέων ταλέντων του τραγουδιού και των ξεκινήσαμε για τη Θεσσαλονίκη.ανεκδότων, όπως η Θεώνη, η Βέτα, η Άννα, η πολύ- Σημειώνεται ότι ήταν περίοδος του Ραμαζανίου τωνπειρη και χαρισματική δασκάλα, η Μαρία Γρίβα και μουσουλμάνων την εποχή αυτή και ακούσαμε πολ-άλλοι, καθώς μας έφτιαξαν τη διάθεση, χαρίζοντας λές φορές το Χότζα να φωνάζει ψηλά από τους μι-μας το ελληνικότατο κέφι. ναρέδες.Συμπερασματικά, θα μπορούσα με βεβαιότητα να Τους εκδρομείς συνόδευσαν ο πρόεδρος Μ. Καρ-πω πως ήταν μια εκδρομή πλήρως επιτυχημένη που τσιώτης και τα μέλη του Δ.Σ. Ι. Κοτσάνης, Αβραάμ 34

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017Παπαδόπουλος, και Αναστασία Δάφα. Ο εορτασμός της 196ης επετείου της μάχης τωνΔυο λόγια για τους Πομάκους: Οι Πομάκοι είναι Έλλη- Βασιλικών του Ιουνίου του 1821 (καπετάν Χά-νες πολίτες και μιλούν τα πομακικά, ένα κράμα πολ- ψας). Κυριακή 11 Ιουνίου 2017.λών διαλέκτων. Αρκετοί γνωρίζουν και μιλούν και τα Πραγματοποιήθηκε και εφέτος την Κυριακή 11 Ιουνί-ελληνικά. Παλαιότερα ήταν χριστιανοί, αλλά η αβελ- ου 2017 ο καθιερωμένος πλέον επίσημος εορτασμόςτηρία και η έλλειψη κατάλληλης πολιτικής και χειρι- επετείου(196ης εφέτος) της μάχης των Βασιλικών καισμών εκ μέρους της Ελλάδας, συνετέλεσαν ώστε να του ολοκαυτώματος της Μονής της Αγ. Αναστασίαγίνουν όλοι τους σήμερα μουσουλμάνοι. Έτσι σε όλα τον Ιούνιο του 1821.τα πομακοχώρια, που είναι περίπου στον ελλαδικό Στο Καθολικό της Μονής της Αγ. Αναστασίαςχώρο εξήντα, με συνολικό αριθμό κατοίκων 35.000- Το πρωί της Κυριακή, παρουσία των επισήμων εκ-45.000, υψώνονται μιναρέδες και ακούγεται η φωνή προσώπων της πολιτείας των τοπικών Αρχών, μελώντου χότζα. του Παγχαλκιδικού Συλλόγου και αρκετού κόσμου,Χριστιανικές εκκλησίες και παρεκκλήσια υπάρχουν με χοροστατούντα τον Γεν. Αρχιερατικό Επίτροποσε μερικά χωριά για τις ανάγκες των στρατιωτών, των της Μητροπόλεως Ιερισσού αρχιμανδρίτη π. Ιγνάτιουπαλλήλων του ελληνικού κράτους και των επισκε- Ριγανά, τελέσθηκε η Θ. Λειτουργία και στη συνέχειαπτών. εψάλη το θρησκευτικό μνημόσυνο υπέρ αναπαύσε-Πομάκοι υπάρχουν και στη νότια Βουλγαρία. Εκεί μά- ως των ψυχών των φονευθέντων και αναιρεθέντωνλιστα είναι πολύ περισσότεροι. Κάποιες πηγές τους κατά τη φονική εκείνη μάχη κληρικών τε και λαϊκών.ανεβάζουν σε 150-200.000. Παρόντες ο υφυπουργός εξωτερικών Ι. Αμανατίδης,Γενικά, στενοχώρια και κατήφεια μας κυρίευσε από ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο βουλευτής Γ. Βα-τις εμπειρίες που λάβαμε από την εκδρομή-επίσκε- γιωνάς ως εκπρόσωπος της Βουλής των Ελλήων, οψη αυτή στα πομακοχώρια. Ίσως σε άλλο σημείωμά αντιπεριφερειάρχης Χαλκιδικής Ι. Γιώργος, εκπρόσω-μας να γράψουμε περισσότερα.Τώρα ένα μόνο λέμε: ποι των συνδιοργανωτών τριών Δήμων: ΠολυγύρουΠρέπει κάποτε να ξυπνήσουν οι δικοί μας αρμόδιοι (Ιωάννης Σιμώνης αντιδήμαρχος), Θέρμης και Συ-και να κατευθύνουν το ενδιαφέρον τους στη Θράκη, κιάς, εκπρόσωποι των τοπικών ΟΤΑ (Πρόεδροι Γαλά-όπου η τουρκική προπαγάνδα για τον εκτουρκισμό τιστας, Γαλαρινού και Βασιλικών), αξιωματικοί-αντι-των Πομάκων και όχι μόνο, οργιάζει, πριν είναι πολύ πρόσωποι των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτωναργά. Μ.Κ. ασφαλείας, ο πρόεδρος των Γαλατιστέων Θεσσαλο-Κοινή εκδήλωση με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κη- νίκης, ο πρόεδρος και αντιπροσωπεία του Συλλόγουφισιάς-Βότση, για την παρουσίαση του βιβλίου Εμμανουήλ Παπάς (Δουβίστα Σερρών), 100 μέλη τουτου λογοτέχνη κ. Δημήτρη Αντωνίου με θέμα « Παγχαλκιδικού Συλλόγου που προσήλθαν με δύο λε-Έτσι είναι η ζωή». Τετάρτη 7 Ιουνίου 2017. ωφορεία με συνοδό τον πρόεδρο και άλλα μέλη τουΠραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 7 Ιουνίου 2017 και Δ.Σ. και τη χορωδία του Συλλόγου η οποία κατά τηνώρα 20.00΄σε αίθουσα του 17ου Δημ. Σχολείου του τέλεση του μνμημοσύνου έψαλε το ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗ-Καλαμαριάς η παρουσίαση του νέου βιβλίου του κ. ΜΗ και στο μνημείο τραγούδησε δυο παραδοσιακάΔημήτρη Αντωνίου με τίτλο «Έτσι είναι η ζωή». Στο πά- τραγούδια που το ένα υμνεί τον καπετάν Χάψα και τονελ παρακάθισαν οι κυρίες Γεωργία Πούλου, φιλόλο- άλλο τον Εμμανουήλ Παπά, κ.α.γος, συντονίστρια των τμημάτων φιλαναγνωσίας του Τον θαυμάσιο πανηγυρικό εκφώνησε μέσα στο ναόδύο Συλλόγων, του Παγχαλκιδικού και του Συλλόγου ο Αστέριος Σαμαράς από τον Γαλαρινό, πρώην εκ-της Κηφισιάς και η δασκάλα κ. Ζωή Ντελή,μέλος του παιδευτικός, επίτιμο μέλος του Παγχαλκιδικού Συλ-Παγχαλκιδικού, οι οποίες παρουσίασαν το βιβλίο με λόγου και επί εικοσαετία κοσμήτωρ του μνημείουυπέροχες ανακοινώσεις που εντυπωσίασαν. Στη συνέ- Στο μνημείοχεια πήρε το λόγο ο συγγραφέας ο οποίος περιέγρα- Στο μνημείο έγινε επιμνημόσυνη δέηση, τηρήθηκεψε την αιτία της συγγραφής του βιβλίου και ανέλυσε ενός λεπτού σιγή, κατατέθηκαν από τους προανα-πολλά σημεία του. Ακολούθησε συζήτηση στην οποία φερθέντες παρισταμένους στεφάνια και η τελετήπήραν μέρος μέλη και των δύο Συλλόγων και η εκδή- έκλεισε με τον εθνικό ύμνο από τη χορωδία μας.λωση έκλεισε με πολλά συγχαρητήρια σε όλους και Η καθιερωμένη λιτή δεξίωση του αντιπεριφερειάρχηκυρίως στον συγγραφέα, τον συμπαθέστατο Δημή- Ι. Γιώργου, λόγω της βροχής η οποία έπεφτε καταρ-τρη, με ευχές για συνέχεια. Στην όμορφη βραδιά, που ρακτωδώς από το πρωί και μόλις για λίγο σταμάτη-έκλεισε με λιτή δεξίωση, παρευρέθηκαν οι πρόεδροι σε κατά επιμνημόσυνη δέηση και τις καταθέσεις τωντων Δ. Σ. των δύο Συλλόγων Σωτήρης Υψηλάντης και στεφάνων, δεν δόθηκε στην ύπαιθρο αλλά στο κατά-Μιχαήλ Καρτσιώτη, οι οποίοι χαιρέτισαν την εκδήλω- στημα του Φ. Γαβανά στη Γαλάτιστα.ση, και μέλη των Διοικητικών τους Συμβουλίων. Την όλη οργάνωση της εκδήλωσης, η οποία ομολο- γουμένως υπήρξε από κάθε πλευρά άψογη, είχε και 35

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οπάλι η Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής (αντιπε- λώσεις, με δυο λεωφορεία, τα οποία παραχώρησεριφερειάρχης Ι. Γιώργος και υπεύθυνος υπάλληλος δωρεάν, ειδικά για την ημέρα αυτήν, το πρακτορείοΔ. Λοκοβίτης), ενώ τον ευπρεπισμό του χώρου του ταξιδίων ΑΘΩΣ, μετέβησαν ψηλά στον Χολομώνταμνημείου και των πέριξ επιμελήθηκε, με ιδιαίτερη όπου στη γνωστή ταβέρνα Ο Τζίμης παρακάθισανφροντίδα εφέτος, ο Δήμος Πολυγύρου (δήμαρχος σε συνεστίαση και διασκέδασαν ομαδικά μέχρι τοΑστ. Ζωγφράφος) δια του αντιδημάρχου του Ι. Σιμώ- απόγευμα με τους ήχους δικής μας ορχήστρας πουνη (Γαλάτιστα). την απετέλεσαν μέλη του Συλλόγου μας: Σάκης Δερ-Σημειώνεται για άλλη μια φορά ότι ο Παγχαλκιδι- μιτζάκης πλήκτρα, Γιώργος Ζορμπάς ακορντεόν,κός Σύλλογος ο οποίος με φροντίδα και δαπάνη του Γιώργος Χίνος κιθάρα και Γιώργος Ζιούπος και Πανα-έστησε τον ανδριάντα του καπετάν Χάψα, την αναπα- γιώτης Μαυρόπουλος τραγούδι. Ο χορός και το γλέ-ράσταση της μάχης των Βασιλικών και τοποθέτησε ντι έγινε στην κλειστή αίθουσα του καταστήματος,τα λοιπά παρακολουθήματα στο χώρο του μνημείου, γιατί η βροχή από το πρωί που είχε αρχίσει δεν έλε-είχε την ευθύνη της διοργάνωσης του ετήσιου μνη- γε να σταματήσει. Όμως το κέφι ήταν αδιάπτωτο καιμόσυνου και του κατ΄ έτος τελούμενου εορτασμού για αρκετές ώρες η αίθουσα σειόταν από τα χορο-της επετείου της ιστορικής μάχης από το 1998. Εδώ πηδήματα και πλημμύριζε από τα τραγούδια. Ήτανκαι τρία χρόνια όμως, για την καλύτερη συντήρηση μια χαρούμενη μέρα, όπως ταίριαζε για τη λήξη μιαςτου μνημείου και την πληρέστερη και επισημότερη ολόκληρης περιόδου. Παρόντες ο πρόεδρος τουδιοργάνωση της εκδήλωσης, παραχώρησε: Την κυρι- Δ.Σ., ο ειδικός Γραμματέας κ. Στέργιος Λυρτζής καιότητα του ανδριάντα και όλων των άλλων παρακο- η έφορος κ. Αναστασία (Νατάσα) Δάφφα. Και τουλουθημάτων που υπάρχουν στο χώρο του μνημείου χρόνου.στο Δήμο Πολυγύρου, την φροντίδα και ευθύνη για Οι εμφανίσεις του χορευτικού μας.την πραγματοποίηση του ετήσιου εορτασμού της Το χορευτικό τμήμα του Συλλόγου μας το καλοκαίριεπετείου στην Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής. Για που πέρασε εμφανίστηκε και χόρεψε:τον εαυτό του κράτησε τη φροντίδα για την προετοι- 1. Στην Ν. Τρίγλια, την Παρασκευή 28 Ιουλίου 2017,μασία και δαπάνη του μνημόσυνου (κολύβων) και στη μεγάλη συνάντηση χορευτικών συγκροτημάτωντην εύρεση καταλλήλου ομιλητή. που διοργανώνει κάθε χρόνο ο Δήμος Ν. Προπο-ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. ντίδας, με τίτλο «Καλώς ανταμωθήκαμε…». ΕφέτοςΣυνεστίαση όλων των τμημάτων του Παγχαλκι- στην εκδήλωση πήραν μέρος 42 χορευτικά από όληδικού επί τη λήξει της περιόδου 2016-2017 ψηλά την Ελλάδα αλλά και την Κύπρο και δημιούργησανσε ταβέρνα του Χολομώντα. Κυριακή μεσημέρι ένα υπερθέαμα.11 Ιουνίου 2017. 2. Στον Ταξιάρχη, το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου 2017,Απόφαση του Δ.Σ. ήταν εφέτος, με τη λήξη της Συλ- στην εκδήλωση που οργανώνει κάθε χρόνο, το πρώ-λογικής περιόδου 2016-2017, να γιορτάσουν από το Σάββατο του Σεπτεμβρίου ο τοπικός Σύλλογοςκοινού τα τμήματα (χορωδία, χορευτικό κλπ.) που των Απανταχού Ταξιαρχιωτών με θέμα «Ετήσιο Αντά-λειτούργησαν τη χρονιά που πέρασε με εκδρομή, μωμα των Απανταχού Ταξιαρχιωτών και Φίλων».συνεστίαση και διασκέδαση. Έτσι την Κυριακή 11 Και στις δύο παρουσίες το τμήμα συνόδευαν εκΙουνίου 2017, μετά τις εκδηλώσεις μνήμης και τιμής μέρους του Δ.Σ. ο υπεύθυνος κ. Στέργιος Λυρτζής,στη Μονή της Αγίας Αναστασίας και στο μνημείο του ειδικός Γραμματέας του Δ.Σ. του Παγχαλκιδικού καικαπετάν Χάψα, τα μέλη των τμημάτων, που σημει- ο χοροδιδάσκαλος και μέλος του Δ.Σ. κ. Θεόδωροςώνεται παρέστησαν και στις πρωινές εθνικές εκδη- Φλώρος. ΙΝΤΕRNET Ο Σύλλογός μας διαθέτει στο διαδίκτυο (internet) δική του ιστοσελίδα με διεύθυνση www.panchalkidikos.gr στην οποία καταχωρούνται ανακοινώσεις, το πρόγραμμα των εκδηλώσεων, η δράση γενικά του Παγχαλκιδικού Συλλόγου, τα τεύχη του Παγχαλκιδικού Λόγου, το Καταστατικό, έντυπο αιτήσεως εγγραφής, πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις εκδηλώσεις κ.α.Καλό θα είναι όσοι χειρίζεστε Η/Υ να την επισκέπτεσθε για να έχετε άμεση και γρήγορη ενημέρωση. Τέλος σας ενημερώνουμε ότι η ιστοσελίδα σε λίγο θα βελτιωθεί και η αναζήτηση των στοιχείων που επιθυμεί να βρει ο καθένας, θα γίνει ευκολότερη. 36

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Από την πολιτιστική δράση των 5 Δήμων μας και άλλων φορέωνΣτο τεύχος αυτό δημοσιεύονται οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις πολιτισμού των Δήμων και άλλων Οργανισμώντης Χαλκιδικής, με σκοπό να προβληθεί συνολικά και ευρύτερα η εικόνα του πολιτιστικού προσώπου τηςΧαλκιΔικής μας. Όπως κάθε χρόνο έτσι και εφέτος η μικρή μας πατρίδα πλημμύρισε από επισκέπτες καιέσπασε όλα τα ρεκόρ. Οργανώθηκαν σ' αυτήν και πραγματοποιήθηκαν εκατοντάδες εκδηλώσεις από τουςΔήμους και άλλους Οργανισμούς σε όλες τις κωμοπόλεις και τα χωριά μας. Εκδηλώσεις πολιτισμού με αφά-νταστη ποικιλία και προπαντός ποιοτικές και θα ήταν κρίμα να μην καταγραφούν συνολικά στο επίσημοόργανο του Συλλόγου μας, ώστε να αποθησαυρισθούν και να βγουν προς τα έξω για να σταλεί το μήνυμα,πως η Χαλκλιδική εκτός από τη θάλασσα, τις ακρογιαλιές της, τα βουνά της, το μέλι, το λάδι, τα κρασιά της,τους ανθρώπους της και όλες του κόσμου τις ομορφιές, προσφέρει και εκλεκτά πολιτιστικά προϊόντα, γιαόλες τις προτιμήσεις, για όλα τα ενδιαφέροντα, σε όλα τα χωριά της σε όλες τις κωμοπόλεις της. Έτσι τίποταδεν της λείπει.Σημειώνεται ότι η καταχώριση των πολιτιστικών εκδηλώσεων και των άλλων δράσεων έγινε με βάση τα ΔελτίαΤύπου και τα σημειώματα (e-mail) που λάβαμε από τους Συλλόγους, τους Δήμους και τους άλλους φορείς. Στο Δήμο ΠολυγύρουΔήμαρχος Αστ. Ζωγράφος. Πρόεδρος Ν.Π. Ιφιγ. Κυριάκου«Γεύση-παράδοση-πολιτισμός» Κορυφαία εκδήλωση δειξης των τοπικών προϊόντων και των πολιτιστικώνΜε τη συμμετοχή δεκάδων Συλλόγων αλλά και με τη εκδηλώσεων «ΓΕΥΣΗ – ΠΑΡΑΔΟΣΗ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»,μεγαλύτερη από κάθε άλλη χρονιά προσέλευση θε- και υποσχόμαστε να είναι ακόμη πιο «δυνατή» σεατών και επισκεπτών πραγματοποιήθηκαν οι εκδη- ένταση, έκταση και συλλογικότητα».λώσεις «ΓΕΥΣΗ – ΠΑΡΑΔΟΣΗ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ» από τις Φεστιβάλ Πολυγύρου.17 έως τις 20 Αυγούστου 2017, στον πεζόδρομο του Το Φεστιβάλ Πολυγύρου, (Καλοκαίρι τέχνης και πο-Πολυγύρου. λιτισμού 2017), που φέτος συμπληρώνει 9 χρόνιαΗ γιορτή ανάδειξης τοπικών προϊόντων και πολιτι- ζωής, πραγματοποιήθηκαν τέσσερις θεατρικές πα-στικών εκδηλώσεων, θεσμός πλέον για την πόλη, ραστάσεις, δύο από επαγγελματικούς θιάσους καιδιοργανώθηκε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά από το δύο από ερασιτεχνικούς θιάσους του νομού, οι οποί-Μορφωτικό – Πολιτιστικό – Αθλητικό και Κοινωνι- οι πάντα βρίσκουν ανοιχτή τη σκηνή του θεάτρουκό Νομικό Πρόσωπο του Δήμου Πολυγύρου «ΑΡΙΣ- στον Πολύγυρο για να παρουσιάσουν τη δουλειάΤΟΤΕΛΗΣ» και περιελάμβανε πλήθος εκδηλώσεων τους. Συγκεκριμένα το κοινό της περιοχής χειρο-δωρεάν για όλους, όπως χορευτικές και θεατρικές κρότησε την προσπάθεια της θεατρικής ομάδας τουπαραστάσεις, εκθέσεις, δρώμενα για τα παιδιά, ομι- Πολιτιστικού Συλλόγου Ν. Μουδανιών «Ο Φάρος» μελίες, μουσική και τραγούδι, ξεχωριστές γεύσεις, με τον «Επιθεωρητή» του Ν. Γκόγκολ και την ομάδα τουεπίκεντρο την τοπική παράδοση, τα εκλεκτά τοπικά Πολιτιστικού Συλλόγου Πολυγύρου με το έργο τουπροϊόντα της Χαλκιδικής, τον πολιτισμό. Ντάριο Φο «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω».Τους επισκέπτες υποδέχτηκε ο Δήμαρχος κ. Αστέ- Πλήθος συναυλίες, γιορτές, εκθέσεις πλούτισαν τοριος Ζωγράφος αλλά και μέλη Συλλόγων του Δή- πρόγραμμα σε αντίστοιχες εκδηλώσεις, που πραγμα-μου, για να τους ξεναγήσουν, να τους κεράσουν, να τοποιήθηκαν στον Πολύγυρο και σε τοπικά διαμερί-τους μιλήσουν για την παράδοση αυτού του ευλο- σματα. (Σχετική αναφορά υπάρχει στη στήλη Τα νέαγημένου τόπου. Πίτες, μεζέδες, παραδοσιακά, γλυκά της Χαλκιδικής μας).και ποτά, που έφτιαξαν οι γυναίκες αποκλειστικά για Αγώνας δρόμου.τη μεγάλη αυτή γιορτή, έκλεψαν τις εντυπώσεις του Μεγάλη επιτυχία είχε και ο 1ος αγώνας δρόμου Πο-κόσμου, που έμεινε απόλυτα ικανοποιημένος από τη λύγυρος Run Χαλκιδική με 300 περίπου συμμετοχέςζεστή φιλοξενία. αθλητών και αθλητριών κάθε ηλικίας την Κυριακή 27Η Πρόεδρος του Ν.Π «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» Ιφιγένεια Αυγούστου σε δύο υπέροχες διαδρομές πόλης-βου-Κυριάκου, στην λήξη ευχαριστώντας ανέφερε: « Η νού των 5,2 και 15 χιλιομέτρων.εθελοντική προσφορά και η ομαδική - συλλογική Γιορτή κτηνοτροφίας-γεωργίας στη Γαλάτιστα. Τηνπροσπάθεια όλων βοήθησε στην πραγματοποίηση ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές ανακοινώνεταικαι την επιτυχία της γιορτής με απώτερο σκοπό την και το πρόγραμμα της 7ης Γιορτής Κτηνοτροφίας Γε-καθιέρωση και την εξέλιξή της σε ένα από τα σημα- ωργίας στη Γαλάτιστα για το τριήμερο 1 έως 3 Σεπτεμ-ντικότερα πολιτιστικά δρώμενα του Δήμου μας. Ανα- βρίου με αξιόλογη την παρουσία στην έναρξη τουνεώνομε το ραντεβού μας για την 4η γιορτή ανά- Αναπληρωτή Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέρ- 37

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32ογειας, Σωκράτη Φάμελλου, λίγες μέρες πριν τη λήξη για την Τετάρτη 6/9 εκδήλωση αφιερωμένη στοντης προθεσμίας για τους δασικούς χάρτες, η οποία Αλέκο Σακελλάριο με τίτλο «Λες και ήταν χθές» απόαναμένεται να σημειώσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από το θίασο του πολιτιστικού φορέα «Έννεπε Μούσα»τους κτηνοτρόφους και γεωργούς της περιοχής. σε σενάριο και σκηνοθεσία Μιλτιάδη Π. Μαρέτα καιΣτην Ορμύλια επίσης τούτη τη στιγμή ετοιμάζεται τη μουσική συντροφιά «Αργάς». Στο Δήμο Ν. ΠροποντίδαςΔήμαρχος Εμμ. Καρράς. Πρόεδρος Ο.Π.Α. Εμμ. ΜπέηςΑντάμωμα χορευτικών στην Ν. Τρίγλια με τίτλο: δίες, φιλαρμονικές και επιδείξεις πολεμικών τεχνών«Καλώς ανταμωθήκαμε…». και αθλημάτων συνέθεσαν το πλούσιο καλλιτεχνικόΓια ακόμα μια χρονιά χορευτικά συγκροτήματα από πρόγραμμα, όπου πλήθος κόσμου διασκέδαζε γεμί-τη Βόρειο Ελλάδα αλλά και από την Κύπρο ανταμώ- ζοντας τις πλατείες. Ευχαριστούμε όλους τους Συλλό-θηκαν στο Δημοτικό Στάδιο Ν.Τρίγλιας, την Παρα- γους που συμμετείχαν στις Εκδηλώσεις Πλατείας τουσκευή 28 Ιουλίου 2017 στο πλαίσια του Φεστιβάλ Δήμου Ν. Προποντίδας και του Οργανισμού Πολιτι-Παραδοσιακών Χορών Β. Ελλάδος “Καλώς Ανταμω- σμού και Αθλητισμού του Δήμου Ν. Προποντίδας γιαθήκαμε..., που διοργανώνει ο Δήμος Νέας Προποντί- τα υπέροχα προγράμματα που παρουσίασαν.δας και ο Οργανισμός Πολιτισμού και Αθλητισμού Το Φεστιβάλ της θάλασσας.του Δήμου Ν.Προποντίδας, όπου περισσότεροι από Για ακόμη μία χρονιά ολοκληρώθηκε με επιτυχία το800 χορευτές παρουσίασαν χορούς από όλη την Φεστιβάλ Θάλασσας του Δήμου Ν. Προποντίδας.Ελλάδα.Το φετινό Φεστιβάλ ήταν αφιερωμένο στη Η στήριξη του κοινού με την τεράστια προσέλευσήμαρτυρική Κύπρο, όπου τα δύο χορευτικά συγκρο- του και οι ξεχωριστές και επιτυχημένες μουσικές καιτήματα από τη μεγαλόνησο, το “Μουσικοχορευτικό θεατρικές παραστάσεις έκαναν για ακόμη μία χρονιάΠολιτισμικό Λαογραφικό Εργαστήρι Κοράκου” και ο το Φεστιβάλ Θάλασσας του Δήμου Ν. Προποντίδας“Χορευτικός Όμιλος Ακακίου Σερράχης” μας μετέφε- το πλέον πετυχημένο Φεστιβάλ και αποτελεί θεσμόραν τα τραγούδια, τα έθιμα, τους χορούς και τις μου- στα πολιτιστικά δρώμενα του Δήμου Ν. Προποντί-σικές τους, αποδεικνύοντας τους στενούς δεσμούς δας. Το Φεστιβάλ Θάλασσας, που φέτος έκλεισε ταφιλίας και συνεργασίας. 19 χρόνια παρουσίας του, οργανώνεται από το ΔήμοΕκδηλώσεις πλατείας. Ν. Προποντίδας με Δήμαρχο τον Εμμ. Καρρά και τονΓια ακόμη μία χρονιά, το μεγάλο ενδιαφέρον του Οργανισμό Πολιτισμού και Αθλητισμού του Δήμουκόσμου προσέλκυσαν οι Εκδηλώσεις Πλατείας του με πρόεδρο τον ιατρό Εμμ. Μπέη και παρέχει ποιο-Δήμου Ν. Προποντίδας που πραγματοποιήθηκαν τική και υψηλού επιπέδου διασκέδαση και ψυχαγω-για τρίτη συνεχόμενη χρονιά στις πλατείες όλων γία με τις μοναδικές καλλιτεχνικές παραστάσεις πουτων Δημοτικών και Τοπικών Κοινοτήτων του Δήμου έχουν επιλεγεί με κριτήρια υψηλής αισθητικής. Για τοΝ. Προποντίδας. Ποιοτικές μουσικές παραστάσεις καλοκαίρι του 2017 πραγματοποιήθηκαν 11 ξεχωρι-αλλά και παραδοσιακός και μοντέρνος χορός, χορω- στές παραστάσεις. Στο Δήμο ΚασσάνδραςΔήμαρχος Βασ. Κυρίτσης. Πρόεδρος Κ.Ε.ΔΗ.Κ. Χαρ. ΚουκοβίνοςΤο φεστιβάλ της Κασσάνδρας. διού 11-8-2017, η Ιφιγένεια εν Αυλίδι με τους ηθο-Υπέροχες βραδιές χάρισε και εφέτος το Φεστιβάλ ποιούς Αιμίλο Χειλάκη, Αθηνά Μαξίμου και Λένα Πα-Κασσάνδρας στο κοινό της περιοχής και στους πο- παληγούρα 13-8-2017, που καθένας υποδύθηκε δύολυπληθείς επισκέπτες με την παρουσία σπουδαίων ρόλους με μεγάλη επιτυχία και το Φεστιβάλ έκλεισεκαλλιτεχνών μεγάλου βεληνεκούς, όπως η Νατάσα με το παιδικό θεατρικό Το όνειρο της Πέπα. Συγχαρη-Θεοδωρίδου, εξαίρετη σύγχρονη τραγουδίστρια τήρια στους διοργανωτές και τους συντελεστές. Και4-8-2017, ο Πέτρος Φιλιππίδης, που ξαναζωντάνεψε του χρόνου.τη Λυσιστράτη 8-8-2017, τα χάλκινα του Βοΐου που Κασσανδρώμενα:ανέβασαν στα ύψη την αδρεναλίνη των ντόπιων Παράλληλα με το φεστιβάλ της Κασσάνδρας καικυρίως μερακλήδων , η τριπλέτα Μαρινέλα-Βιτάλη- συνέχεια, μπορούμε να πούμε, ο γνωστός για τηνΓλυκερία, οι τρεις γόησσες του ελληνικού τραγου- πλουσιότατη δράση του Πολιτιστικός Σύλλογος τηςδιού, που ερμήνευσε η κάθε μια χωριστά και όλες Κασσάνδρειας « Η ΚΑΣΑΝΔΡΑ», κατάρτισε όπωςμαζί κομμάτια που τραγουδούν όλες οι γενιές και κάθε χρόνο και εκτέλεσε ένα πλούσιο πρόγραμμα τααποτελούν χρυσές σελίδες του ελληνικού τραγου- γνωστά «Κασσανδρώμενα» με ποικίλες εκδηλώσεις 38

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017απ΄ τις οποίες αναφέρουμε τις δύο κορυφαίες, που την κωμωδία «Κι εσείς για το γιατρό» σε κείμενα Θα-συγκέντρωσαν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του κοινού νάση Λιούνη και σκηνοθεσία Ορέστη Τεάζη 7 και 8και πλούτισαν την πολιτιστική ζωή της πρωτεύουσας Ιουλίου 2017 και οργάνωσε και πραγματοποίησε τηντης χερσονήσου. Η πολιτιστική ομάδα του Συλλόγου 11η Χορωδιακή Συνάντηση Κασσάνδρας με το όνο-παρουσίασε στην αίθουσα του ΕΠΑΛ Κασσάνδρας, μα «Αύρα Εσπερινή…». Στο Δήμο ΣιθωνίαςΔήμαρχος Ι. Τζίτζιος. Πρόεδρος ΔΗ.Κ.Ε.Δ.Σ. Γ. Δαλδογιάννης47ος Κολυμβητικός Διάπλους Τορωναίου. Η βραδιά ποίησης και μουσικής με τίτλο «Πανσέλη-Με επιτυχία διοργανώθηκε στις 15 Ιουλίου ο 47ος νος Έρωτας» διοργανώθηκε για πέμπτη χρονιά μεΚολυμβητικός Διάπλους Τορωναίου Κόλπου. Μετά αφορμή την αυγουστιάτικη πανσέληνο από το Γυ-από 8 ώρες συνεχούς κολύμβησης ο Χρήστος Χα- μνάσιο Νικήτης, υπό την αιγίδα της Δημοτικής Επι-ρατάσος κατάφερε να τερματίσει στην παραλία της χείρησης του Δήμου Σιθωνίας. Η βραδιά πραγματο-Νικήτης! Η εκκίνηση δόθηκε στις 08.47 από την Καλ- ποιήθηκε στη Νικήτη, τη Δευτέρα 7 Αυγούστου, στιςλιθέα της Κασσάνδρας και 19 κολυμβητές από την 21.00, στον αύλειο χώρο του Ιστορικού & Λαογραφι-Ελλάδα και το εξωτερικό έπεσαν στα φιλόξενα νερά κού Μουσείου Νικήτης.του Τορωναίου.Στη βραδιά των απονομών, ως επίση- Ελαίας δρώμενα.μοι προσκεκλημένοι ήταν ο ευρωβουλευτής της ΝΔ, Φεστιβαλικές εκδηλώσεις με τον τίτλο «Ελαίας Δρώ-Γιώργος Κύρτσος και ο πρόεδρος της ΠΕΔ Κεντρικής μενα» διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεταγ-Μακεδονίας και δήμαρχος Αμπελοκήπων Μενεμέ- γιτσίου «Νέα Άσσα» υπό την αιγίδα της Δημοτικήςνης, Λάζαρος Κυρίζογλου. Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Σιθωνίας, γιαΈκθεση φωτογραφίας «Άθως, τα χρώματα της πί- τέταρτη συνεχή χρονιά, στις 23, 24 και 25 Ιουνίουστης». 2017 στον αύλειο χώρο του Δημοτικού σχολείου.Τα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας «ΑΘΩΣ / ΤΑ Το 17ο International Folk & Music Festival πραγμα-ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ» του Στράτου Καλαφάτη τοποίηθηκε στο Νέο Μαρμαρά.πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο 1 Ιουλίου, στον Τε- Χορευτικά από έξι χώρες παρουσίασαν το πρόγραμ-χνοχώρο Αποθήκη, στην παραλία της Νικήτης, από μά τους από 25 έως 30 Μαϊου στην κεντρική προ-το Δήμαρχο Σιθωνίας Ιωάννη Τζίτζιο, παρουσία του βλήτα του Ν. Μαρμαρά . Η εκδήλωση τελούσε υπόκαλλιτέχνη Στράτου Καλαφάτη, του Διευθυντή του την αιγίδα της Δημοτικής Κοινωφελούς ΕπιχείρησηςΜορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης Θεσσα- Σιθωνίας και της Δημοτικής Κοινότητας Ν.Μαρμαρά.λονίκης Ιωάννη Επαμεινώνδα, δημοτικών και τοπι- Το \"1ο Αυγουστιάτικο Μουσικό Σεργιάνι από Ανα-κών συμβούλων και πλήθους κόσμου. τολή σε Δύση\" διοργάνωσε ο Σύλλογος Γυναικών Συ-Φεστιβάλ Ιουλιανής Πανσελήνου στον Όρμο Πανα- κιάς \"Τορώνη\", την Κυριακή 27 Αυγούστου, στις 21.30,γίας. στο Πάρκο Νιόβης στη Συκιά. Από τη Σμύρνη στον Βό-To «Φεστιβάλ της Ιουλιανής Πανσελήνου» στον Όρμο σπορο, από την Κωνσταντινούπολη και την κεντρικήΠαναγίας διοργάνωσε ο Δήμος Σιθωνίας στις 7, 8 και Μακεδονία μέχρι την Ήπειρο. Ένα ταξίδι στις μουσικές9 Ιουλίου, με πολυποίκιλες εκδηλώσεις κάτω από παραδόσεις και στα ακούσματα της Ανατολής και τηςτο φως του φεγγαριού, το οποίο φιλοδοξεί να γίνει Δύσης, στο πάντρεμα του χθες και του σήμερα. Ευτυ-θεσμός τα καλοκαίρια στη Σιθωνία. Αποκορύφωμα χείς συνταξιδιώτες ήταν ο συνθέτης και τραγουδοποι-των εκδηλώσεων ήταν η συναυλία με τους Χρήστο ός Κώστας Φαλκώνης και η γλυκιά φωνή της «Πολίτι-Νικολόπουλο, Πίτσα Παπαδοπούλου, Ζωή Παπαδο- κης Κουζίνας», DilecKoc. Μαζί τους ο διεθνούς φήμηςπούλου και Κώστα Τριανταφυλλίδη. σολίστ και συνθέτης Μάνος Αχαλινωτόπουλος και το«Πανσέληνος Έρωτας». αηδόνι της Βυζαντινής τέχνης, Χρήστος Χαλκιάς. Στο Δήμο «Αριστοτέλης»Δήμαρχος Γ. Ζουμπάς. Πρόεδρος Αρ. Π.Κ. Ελ. ΠαναγιωτοπούλουΚύριο μέλημα του Δήμου «Αριστοτέλης» και του Αρι- ρουμε μερικές:στοτέλειου Πνευματικού Κέντρου του Δήμου ήταν το 28 Μαρτίου - 7 Μαΐου 2017 Αρναία –Ιερισσόςφετινό καλοκαίρι 2017 να μείνει ανεξίτηλο στις καρ- «Μουσικά Απογεύματα», οι μαθητές της Μουσικήςδίες μας με εξαίσιες εκδηλώσεις, με πολύ τραγούδι , Σχολής Αρναίας και Ιερισσού και οι καθηγητές τουςχορό, αναβίωση παλαιών εθίμων και όχι μόνο, όπως μας χάρισαν μοναδικά μουσικά απογεύματα.και έγινε. Από το πλήθος των εκδηλώσεων αναφέ- 8-9 Απριλίου Παραλία Ιερισσού «Πρωτάθλημα Μα- 39

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οκεδονίας- Θράκης, Δρόμος Αντοχής». Για δεύτερη που συμμετείχαν έτυχαν θερμής επευφημίας απόσυνεχόμενη χρονιά στηρίξαμε και υποδεχτήκαμε τους θεατές.την σπουδαία αυτή διοργάνωση με τη συμμετοχή 9 Ιουλίου 2017 πάρκο Αριστοτέλη στα Στάγειραπλήθους κόσμου. «Συνάντηση παραδοσιακών χορωδιών & χορευτι-7 Μαΐου 2017 στο Πολιτιστικό Κέντρο Ιερισσού, κών Δήμου Αριστοτέλη», στην εκδήλωση συμμε-πρόβα τζενεράλε με τον Δημήτρη Ζερβουδάκη και τείχαν όλοι οι πολιτιστικοί σύλλογοι και φορείς τουστις 14 Μαΐου συναυλία στην αίθουσα τελετών του Δήμου και εντυπωσίασε τόσο με τον όγκο των συμ-Α.Π.Θ. Στις εκδηλώσεις συμμετείχαν οι χορωδίες του μετοχών όσο και από την ανταπόκριση του κόσμου.Πολιτιστικού Συλλόγου Ιερισσού ¨Ο Κλειγένης¨ και 21-24 Ιουλίου 2017 παραλία Ιερισσού « Ημέρεςτου Δήμου Βόλβης. τοπικών προϊόντων και παραγωγών». Διοργανώθη-14 Μαΐου 2017 Αρναία «Το Χοροστάσι της Αρναί- κε για 3η συνεχή χρονιά μια γαστρονομική γιορτήας» με τη συμμετοχή των χορευτικών τμημάτων του όπου η γευσιγνωσία και τα γαστρονομικά βιωματικάΑριστοτέλειου Πνευματικού Κέντρου. Το έθιμο του εργαστήρια είχαν το βασικό ρόλοχορού στο Χοροστάσι αναβίωσε μετά από 100 και 7 Αυγούστου 2017 Αρχαία Στάγειρα «Ο βίος τουπλέον χρόνια μπροστά στο Δημαρχείο της Αρναίας Ευστράτιου», θεατρική παράσταση σε κείμενο και18 Μαΐου 2017 Πολιτιστικό Κέντρο Ιερισσού «Ημέ- σκηνοθεσία Θωμά Βελισσάρη.ρα Παραολυμπιακών Αθλημάτων» με την συμμε- 8 Αυγούστου 2017 Αρχαία Στάγειρα «Ένα ταξίδιτοχή των δημοτικών σχολείων της Ιερισσού, Νέων στο φεγγάρι...»Ρόδων, Ουρανούπολης, Αμμουλιανής και τη συνερ- Μια συναυλία με αγαπημένες μελωδίες υπό το φώςγασία του σχολικού Συμβούλου Φ.Α και της Εθνικής του Αυγουστιάτικου φεγγαριού.Αθλητικής Ομοσπονδίας ΑμεΑ. 26 Αυγούστου 2017 πάρκο Αριστοτέλη Στάγειρα.7 Ιουνίου 2017 Πολιτιστικό Κέντρο Ιερισσού. Οι «Βραδιά αστροπαρατήρησης , ουρανογραφίας καιμαθητές των δημοτικών σχολείων της 3ης ΠΕ Χαλκι- μυθογραφίας των αστερισμών» για τους λάτρειςδικής συμμετείχαν σε εκδήλωση για την πολιτιστική αλλά και τους ερασιτέχνες παρατηρητές του ένα-κληρονομιά των μοναστηριών του Αγίου Όρους. ενώ στρου ουρανού.ανακάλυψαν και χαρτογράφησαν τον τόπο τους και Επίσης αξίζει να αναφέρουμε ότι καθ΄ όλη τη διάρκειατο περιβάλλον μέσα από τη διερεύνηση πηγών. του καλοκαιριού πραγματοποιήθηκαν λαϊκές βραδιές2 Ιουλίου 2017 Ολυμπιάδα «5ος Αριστοτέλειος στα χωριά του Δήμου μας κατά την διάρκεια των τοπι-κολυμβητικός διάπλους». Ο αγώνας αγκαλιάστηκε κών πανηγυριών, όπου τουρίστες και δημότες γιόρτα-από όλους τους παραβρισκόμενους ενώ οι αθλητές σαν όλοι μαζί με φαγητό, τραγούδι και χορό.Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Χαλκιδικής (ΙΛΕΧ). Ανακηρύχθηκαν Επίτιμα Μέλη της Ι.Λ.Ε.Χ.Μέσα από το πλούσιο επιστημονικό έργο τους προ- νεπιστημίου Δυτ. Αυστραλίας, είναι βαθύς μελετητήςβάλλουν με πάθος την Μακεδονία μας, την Ελλάδα του Μακεδονικού Ελληνισμού και έχει αποτελέσει, γιαμας γενικώτερα, σε όλα τα πέρατα του κόσμου. Πρό- χρόνια τώρα, έμπνευση προς πολυάριθμους νέουςκειται για τους διακεκριμένους Αυστραλούς Καθηγη- ακαδημαϊκούς και ερευνητές, ήτο δε ο κεντρικός ομι-τές Μάϊκλ Τζον Όσμπορν και Τζον Μέλβιλ Τζόουνς λητής της εκδήλωσης με θέμα «Ρωμαϊκή Μακεδονία»και τον ομογενή καθηγητή και Πρόεδρο του Αυ- στην Αγγλική (με ταυτόχρονη μετάφραση στην ελλη-στραλιανού Ινστιτούτου Μακεδονικών Σπουδών νική). Τέλος ο καθηγητής Α. Tamis, ελληνικής καταγω-Αναστάσιο Τάμη. Μέσα σε μια εκδήλωση με πυκνό γής, έχει επιδείξει μέσω της επιστήμης ακλόνητο ζήλοκαι εκλεκτό ακροατήριο, που πραγματοποιήθηκε στις στην μελέτη της ιστορίας της Μακεδονίας, τον πολι-7 Ιουλίου 2017 στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, τισμό, την κουλτούρα και την ιστορία της. Ως ειδικόςανακηρύχθηκαν Επίτιμα Μέλη της Ιστορικής και Λα- δε στην Ελληνική Διασπορά χαρτογράφησε τους Έλ-ογραφικής Εταιρείας Χαλκιδικής (ΙΛΕΧ) για την ανα- ληνες απανταχού της γης. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναιγνώριση της επί 10 ετίες τεράστιας προσφοράς τους και ο συγγραφέας προσφάτου βιβλίου (στην Αγγλική)στον Ελληνισμό. Ο πρώτος των ανωτέρω, M. Osborn, για τους Χαλκιδικιώτες της Αυστραλίας, (το οποίο τι-καθηγητής της Κλασσικής Φιλολογίας, ειδικός στην μητικά εντάχθηκε στις εκδόσεις της Ι.Λ.Ε.Χ. με προλό-ελληνική επιγραφική, και τ. Πρύτανης του Πανεπιστη- γιση του Προέδρου της). Μετά τις ομιλίες και τις απο-μίου La Trobe Μελβούρνης Αυστραλίας, μεταφύτευσε νομές των τιμητικών πλακετών και των περγαμηνώντο όραμα για τις ανθρωπιστικές Σπουδές και τη μελέ- εκ μέρους του Δ.Σ. από τους κ.κ. Β. Πάππα, Ν. Μερτζι-τη του Ελληνισμού, δημιουργών παράλληλα θέσεις μέκη και Χρ. Αραμπατζή, η εκδήλωση έκλεισε από τονγια τις Ελληνικές Σπουδές. Ο δεύτερος, J. Jones, ομ. αν. καθηγητή ΑΠΘ κ. Ι. Μιχαηλίδη και επηκολούθησεΚαθηγητής Κλασσικής και Αρχαίας Ιστορίας του Πα- δεξίωση. Την έναρξη της εκδήλωσης κήρυξε η Υφυ- 40

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017πουργός Υπ. Μακ. Θράκης κ. Μ. Κόλλια-Τσαρουχά. παραδείγματα τέτοιων ανθρώπων ακόμη από πολύ παλιά,Προσφωνώντας τους προσκεκλημένους ο Πρόε- όταν η χρήση της λέξης «φιλέλλην» αποδίδονταν όχι απο-δρος της Ι.Λ.Ε.Χ. δρ Βασίλειος Ν. Πάππας μεταξύ κλειστικά για τους ξένους, αλλά και για τους Έλληνες πουάλλων τόνισε: εκδήλωναν ιδιάζουσα αγάπη προς την Ελλάδα και γενικά«Δανείζομαι κάποια λόγια από τα πλέον αντιπροσωπευ- προς τους ομογενείς. Σήμερα σ’ αυτήν την καλαίσθητη αί-τικά ποιήματα του μεγάλου Αλεξανδρινού Κωνσταντί- θουσα της ΕΜΣ μετακαλέσαμε για να βραβεύσουμε τρειςνου Καβάφη, τις ‘’Θερμοπύλες’’ και συγκεκριμένα την διεθνούς αναγνώρισης Πανεπιστημιακούς Δασκάλους,επιγραμματική ρήση του ‘’Τιμή σ’ εκείνους που ώρισαν που αγαπούν με πάθος, υπηρετούν με επιστημοσύνη καιστη ζωή τους να φυλάνε Θερμοπύλες’’. Και τούτο για να προβάλλουν απανταχού της Γης την Ελλάδα μας. Πρόκει-τονίσω ότι αυτή την ύψιστη έπαλξη του Χρέους έχει ται για τον ακαδημαϊκό τ. Πρύτανη του Πανεπιστημίουταχθεί να φυλάει άγρυπνα - από την δική της πολυεδρική La Trobe Prof. Michael John Osborne και τον καθηγητήσκοπιά - η συνδιοργανώτρια της αποψινής εκδήλωσης Ιστορικού του Πανεπιστημίου Δυτ. Αυστραλίας Prof. JohnΕταιρεία, η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Χαλκιδικής Melville Jones που θα είναι και ο κεντρικός μας ομιλητής(ΙΛΕΧ). Και μέσα στις επιταγές του Χρέους, που τα τελευ- με θέμα ‘’H Ρωμαϊκή Μακεδονία’’. Ζητήθηκε δε από τηνταία χρόνια αποβαίνει ζωτικώτατα εθνικά, η ΙΛΕΧ , την Διοίκηση της Εταιρείας μας αμφότεροι να αποδεχθούν,οποία για χρόνια τώρα έχω την τιμή να υπηρετώ, ανα- όπως επίσης ο Πρόεδρος του Αυστραλιανού Ινστιτούτουγνωρίζει και επιβραβεύει πρόσωπα με πλούσια εθνική και Μακεδονικών Σπουδών, καθηγητής του Πανεπιστημίουεπιστημονική προσφορά. Αποδίδει τιμητικές διακρίσεις Notre Dame Αυστραλίας Prof. Anastasios Myrodis Tamis,σε Χαλκιδικιώτες, σε Μακεδόνες και εν γένει Έλληνες που να ανακηρυχθούν Eπίτιμα Μέλη της Ιστορικής και Λαο-μένουν μόνιμα στη Μητροπολιτική Ελλάδα ή την Δια- γραφικής Εταιρείας Χαλκιδικής, οι οποίοι απεδέχθησανσπορά και αναζητούν ρίζες, τα προγονικά τους σημάδια, την πρόσκληση και την τιμή που τους αποδίδεται. Εκ τωντο πολιτιστικό τους λίκνο. Η προσφορά δε αυτή αποκτά προτέρων τους ευχαριστούμε θερμά».ιδιαίτερη σημασία, όταν προέρχεται από ξένους που τρέ- (Τα πλήρη κείμενα των ομιλιών, στην ελληνική καιφουν ιδιαίτερα αισθήματα αγάπης για την χώρα μας, την αγγλική, όπως και πλήρες ρεπορτάζ της εκδήλωσηςιστορία και τον πολιτισμό της και εκδηλώνουν αυτήν τους θα δημοσιευθούν στον επόμενο τόμο της περιοδι-την αγάπη λόγω ή έργω. Είναι οι γνωστοί μας Φιλέλληνες κής έκδοσης της ΙΛΕΧ «Χρονικά της Χαλκιδικής»).- για πολλούς αποτιμώνται 2 φορές Έλληνες - με αμέτρητα Από το Γραφείο Τύπου της Ι.Λ.Ε.ΧΠολιτιστικός Σύλλογος Παλαιοχώρας Η ΕΛΠΙΣΠραγματοποιήθηκε στην Παλαιόχωρα, το Σάββατο ρευτικού ομίλου Πολυγύρου και το χορευτικό τμήμα12 Αυγούστου 2017,με μεγάλη επιτυχία και με συρ- Βάβδου. Πριν την παράσταση το ΚΔΑΠ Ζερβοχωρί-ροή πλήθους θεατών το 7ο Αντάμωμα χορευτικών ων παρουσίασε πετυχημένο μουσικοχορευτικό δρώ-συγκροτημάτων. Στην εκδήλωση πήραν μέρος τα μενο, που αναφέρονταν στους σφουγγαράδες τηςχορευτικά τμήματα των Πολιτιστικών Συλλόγων: Ζα- Καλύμνου. Εκ μέρους του Παγχαλκιδικού Συλλόγουγκλιβερίου, Πολυγύρου, Στίβου, Νέου Ριζαρείου Πέλ- παρέστησαν τα μέλη του Δ.Σ. Αστ. Λυρτζής και Θεόδ.λας, Κρητών Χαλκιδικής» Ν. Καζαντζάκης», του χο- Φλώρος. Συγχαρητήρια σε όλους και του χρόνου.Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού ΤαξιαρχιωτώνΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ – ΕΚΛΟΓΕΣ – ΓΛΕΝΤΙ - ΑΛΛΗ- Όπως καθιερώσαμε τα τελευταία χρόνια όποιοι είχανΛΕΓΓΥΗ τη δυνατότητα έφεραν τρόφιμα μακράς διάρκειας πουΠραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 29-1-2017 στην δεν χρειαζόταν ψυγείο, όπως γάλα εβαπορέ, μακαρό-αίθουσα «ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΚΥΡΙΑΦΙΝΗΣ» του Παγχαλκι- νια, ρύζι, λάδια, αλεύρι κλπ., τα οποία διαθέσαμε στοδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ», Φιλόπτωχο ταμείο του χωριού μας. Το νέο Διοικητικόη γενική συνέλευση του συλλόγου μας, η κοπή της Συμβούλιο ευχαριστεί όλους όσους προσέφεραν τρό-πίτας, οι εκλογές και φυσικά η εκδήλωση μας έκλεισε φιμα για την αλληλεγγύη προς τους συγχωριανούς μας.με γλέντι σε ταβέρνα της περιοχής. Η σύσταση του ΕΤΗΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣνέου Συμβουλίου του Συλλόγου μας για την περίοδο Πραγματοποιήθηκε με πολύ μεγάλη επιτυχία και2017 – 2018 είναι: πολύ μεγάλη συμμετοχή των μελών και των φίλωνΠρόεδρος: ΛΥΡΤΖΗΣ ΣΤΕΡΙΟΣ, Αντιπρόεδρος: ΖΙΟΥ- μας, ο ετήσιος χορός του Συλλόγου μας το μεσημέ-ΠΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Γραμματέας: ΚΑΚΑΡΙΚΑΣ ΡΕΝΟΣ, Τα- ρι της Κυριακής 19 Φεβρουαρίου στην ταβέρνα «ΕΞΙμίας: ΜΑΛΑΝΔΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Κοσμήτορας: ΒΛΑΧΟΥ ΒΡΥΣΕΣ» στον Πολύγυρο με ζωντανή μουσική. ΤηνΚΑΤΕΡΙΝΑ, Μέλος: ΠΑΛΛΑΣ ΘΩΜΑΣ, Μέλος: ΜΑΝΑ- εκδήλωση τίμησε με την παρουσία της η ΠρόεδροςΖΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ του χωριού μας κ. Φωτεινή Μπόλματη και ο τοπικός 41

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οσύμβουλος του χωριού μας κ. Ξάκης Γιάννης. νικη μουσική. Θαυμάσαμε την πόλη της ΣιγκισουάραΣε μια κατάμεστη αίθουσα με καλή μουσική, πολύ η οποία είναι ένα υπαίθριο Μουσείο. Η Ακρόπολήκέφι, καλή διάθεση των συμμετεχόντων και πολύ της, χτισμένη τον 12ο αιώνα, παραμένει σχεδόν άθι-χορό, πραγματοποιήθηκε ένα τρικούβερτο γλέντι. κτη. Επίσης είναι η γενέτειρα του Βλαντ Τέπες, γνω-ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ στού ως κόμη Δράκουλα, το σπίτι του οποίου απο-Συναντηθήκαμε και φέτος αρκετά μέλη, συγχωριανοί τελεί ένα από τα αξιοθέατα της πόλης. Στη συνέχειακαι φίλοι του συλλόγου στην καθιερωμένη συνάντη- επισκεφτήκαμε το Σιμπίου το αρχιτεκτονικό κόσμη-ση της Πρωτομαγιάς, στo χωριό μας στο εξωκλήσι μα της Ρουμανίας. Αφού διανυκτερεύσαμε και πάλιΆγιος Νικόλαος, τη Δευτέρα 1 Μαΐου, για πικ νικ και στο Βουκουρέστι, όπου οι βραδιές στην παλιά πόλημπάρμπεκιου, όπου ψήσαμε, τραγουδήσαμε, παίξαμε του Βουκουρεστίου ήταν μοναδικές, επιστρέφονταςκαι χορέψαμε. Όποιος δεν ήρθε, απλά «έχασε» στην Ελλάδα κάναμε στάση και στην πρωτεύουσαΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ 18-22 της Βουλγαρίας τη Σόφια, όπου ξεναγηθήκαμε σταΜαίου αξιοθέατα του κέντρου. Μετά από πέντε θαυμάσιεςΆλλη μια καταπληκτική πενθήμερη εκδρομή του μέρες με το χαβαλέ μας στο λεωφορείο (ανέκδοτα,συλλόγου στη Ρουμανία με λεωφορείο 60 θέσεων. βίντεο, τραγούδια, χορούς τσίπουρα κλπ), επιστρέ-Επισκεφτήκαμε στην πανέμορφη πόλη του Βουκου- ψαμε στην Ελλάδα φορτωμένοι με θαυμάσιες εντυ-ρεστίου το «Σπίτι του Λαού», που σήμερα ονομά- πώσεις από την πενθήμερη αυτή εκδρομή.ζεται Παλάτι του κοινοβουλίου, το 2ο μεγαλύτερο 10ο ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΤΑΞΙΑΡΧΙΩ-κτίριο στον κόσμο μετά το Πεντάγωνο, το σπίτι του ΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΟΝΙΜΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣΤσαουσέσκου, το Πατριαρχείο, τη λίμνη και το Πάρ- ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣκο Χεραστράου και πάρα πολλά άλλα αξιοθέατα. Δι- Με κοσμοσυρροή κατακλύστηκε η πλατεία του χω-ασχίσαμε τμήμα των θρυλικών Καρπαθίων, την πόλη ριού μας και πραγματοποιήθηκε ένα ανεπανάληπτοΣινάια όπου επισκεφτήκαμε το παλάτι Πέλες, θερινή γλέντι, στο «10ο ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΙΩΤΩΝκατοικία του βασιλιά Καρόλου, του 1ου Βασιλιά της ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ», το ΣάββατοΡουμανίας, είδαμε το Μοναστήρι της Σινάϊα, κτίσμα 2/9/2017, όπου συμμετείχαν: Το χορευτικό τμήματου Μιχαήλ Καντακουζηνού, επισκεφτήκαμε την του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιοχώρας \"Η ΕΛΠΙΣ\"πόλη Μπραν για να δούμε τον Πύργο του Βλαντ Τσέ- και το χορευτικό τμήμα του Παγχαλκιδικού Συλλό-πες, γνωστού ως Κόμη Δράκουλα, το οποίο λειτουρ- γου Θεσσαλονίκης \"Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ\". «Να μας έχειγούσε ως τον 20ο αιώνα ως βασιλικό θερινό ανάκτο- ο Θεός γερούς πάντα να ανταμώνουμε και να ξε-ρο και στη συνέχεια αναχωρήσαμε για την πανέμορ- φαντώνουμε, με χορούς κυκλωτικούς κι άλλο τόσοφη πόλη Μπρασόβ. Διανυκτερεύσαμε μια βραδιά ελεύθερους σαν ποταμούς»στη μεσαιωνική πόλη Σιγκισουάρα, όπου έγινε καιένα μικρό γλέντι στο ξενοδοχείο με ζωντανή Ρουμά- Λυρτζής Αστέριος Πρόεδρος Συλλόγου Απανταχού Ταξιαρχιωτών ΧαλκιδικήςΠαγχαλκιδικιώτικος Σύλλογος Αθηνών Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣΤο Δ.Σ. του Συλλόγου αυτού προετοίμασε και πραγ- τα Δουμπιά Χαλκιδικής.Την εκδήλωση, που έγινεματοποίησε, στις 13 Μαΐου 2017, στην Αταλάντη, στην κατάμεστη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρουόπου κατέφυγαν οι Χαλκιδικιώτες αγωνιστές και οι Αταλάντης, χαιρέτισαν ο Δήμαρχος της πόλεως και οοικογένειες τους μετά την καταστολή της επαναστά- πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, ο πρόεδροςσεως και το Χαλασμό της Κασσάνδρας του 1821, και του Συλλόγου των απογόνων των Μακεδόνων αγω-είχε ιδρυθεί εκεί ολόκληρος οικισμός Μακεδόνων νιστών κ. Α. Παπάζογλου και ο πρόεδρος του Παγ-που ονομάσθηκε Νέα Πέλλα, την παρουσίαση του χαλκιδικιώτικου Συλλόγου Γ. Σουλινάρης.περιώνυμου βιβλίου του Νίκου Παπαοικονόμου με Σημειώνεται ότι το βιβλίο παρουσιάστηκε και στοντίτλο: «Προσωπογραφία αγωνιστών του 1821 από τη Παρθενώνα Χαλκιδικής από τον τοπικό ΠολιτιστικόΧαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη». Σήμερα ζουν εκεί Σύλλογο Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝ και η εκδήλωση πλαισιώθη-οι απόγονοί τους και είναι οργανωμένοι σε «Σύλλογο κε με ιστορικά τραγούδια και χορούς. Υπενθυμίζεταιτων εν Νέα Πέλλη Οικιστών Μακεδόνων». ότι το περισπούδαστο και πολυτιμότατο βιβλίο, με«Η συνάντηση με τους απογόνους ήταν συγκινητι- χορηγία του ευπατρίδη ιατρού κ. Γεωργίου Βαγιωνά,κή, η δε φιλοξενία των Αταλαντινών θαυμάσια» μας και με φροντίδα του Παγχαλκιδικού Συλλόγου είχεείπε ο συγγραφέας του βιβλίου. Η παρουσίαση του σταλεί πέρυσι σε όλα τα Σχολεία Πρωτοβάθμιας καιβιβλίου έγινε από τον Χρήστο Ρανταβέλλα, πολιτικό Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Χαλκιδικής και θαεπιστήμονα, καταγόμενο από τον Ταξιάρχη Χαλκιδι- παρουσιασθεί και στην Εστία του Παγχαλκιδικού στηκής και από τον ίδιο το συγγραφέα καταγόμενο από Θεσσαλονίκη στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 42

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017Νέα της ΧαλκιΔικής μας, ολίγα..!Με περισσότερα από 34.000.000 ευρώ ενισχύονται οι Γράφει και επιμελείται ο Γιώργος Διαμαντουλάκηςυποδομές στον Δήμο Πολυγύρου.Δώδεκα μεγάλες παρεμβάσεις, που είτε βρίσκονται σε εξέ- δηλώσεις σε πολλές περιοχές του Νομού. Ενδεικτικά αναφέ-λιξη είτε ξεκινούν το επόμενο διάστημα, θα βελτιώσουν και ρουμε τα εγκαίνια της περιοδικής έκθεσης «Μουσικά όργα-θα αναβαθμίσουν οδικές υποδομές, υποδομές περιβαλλο- να και δρώμενα στην αρχαιότητα» που πραγματοποιήθηκεντικής και αντιπλημμυρικής προστασίας, ύδρευσης, πολι- στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πολυγύρου, γεγονός που «ανοί-τισμού και αθλητισμού, υποδομές που αναδεικνύουν το γει» το μουσείο στο κοινό, έστω και με λιγοστά εκθέματα,κοινωνικό πρόσωπο του Δήμου και κάνουν καλύτερη την ως το τέλος του 2017.καθημερινότητα των δημοτών και των επισκεπτών. Στη Νικήτη για 5η χρονιά έγινε η βραδιά ποίησης και μου-Μεταξύ των άλλων τα έργα που υλοποιούνται είναι: Η αντι- σικής με τίτλο «Πανσέληνος Έρωτας» στο προαύλιο τουπλημμυρική και περιβαλλοντική προστασία του Δήμου Πο- Λαογραφικού Μουσείου Νικήτης, και στη Βουρβουρού στολυγύρου, ο Βιολογικός Σταθμός Καθαρισμού Πολυγύρου, γνωστό λόφο.ασφαλτοστρώσεις, ανακαίνιση – αποκατάσταση Οικίας \"Ιστορίες Μνήμης … μισόφωτης νύχτας … στους δρό-Κότσιανου και κατασκευή Λαογραφικού Μουσείου, η ολο- μους της Αρχαίας Ολύνθου\"κλήρωση του Γηροκομείου Πολυγύρου, η αντικατάσταση Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής & Αγίου Όρους και οτου δικτύου ύδρευσης Βάβδου, η προμήθεια νέων κάδων Δήμος Πολυγύρου με την υποστήριξη της Περιφερειακήςαπορριμμάτων και νέου πλυντηρίου κάδων, η ανακαίνιση Ενότητας Χαλκιδικής και του Τουριστικού Οργανισμούτου Κλειστού Γυμναστηρίου Πολυγύρου και η κατασκευή – Χαλκιδικής οργάνωσαν την Πέμπτη 3 Αυγούστου 2017 μιαανακαίνιση «παιδικών χαρών». ατμοσφαιρική νυχτερινή περιήγηση στην πολυάνθρωπηΓενική Έκθεση Χαλκιδική 10/08/2017 και ανθηρή άλλοτε πρωτεύουσα του «Κοινού των Χαλκιδέ-Με επιτυχία στέφτηκε η τελετή εγκαινίων της έκθεσης «Χαλ- ων», την Αρχαία Όλυνθο.κιδική EXPO 2017» που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη Επίκεντρο της δράσης αποτέλεσαν ζωηρές αφηγήσεις στο10/08/17 στην προβλήτα Νέων Μουδανιών. Πλήθος κό- βόρειο λόφο της θέσης για την εξέλιξη της αρχαίας πόληςσμου και επισήμων κατέκλυσαν από νωρίς τον χώρο τελε- μέχρι την ολοσχερή καταστροφή της από την αρχαιολό-τής των εγκαινίων και όλοι μαζί κήρυξαν την έναρξη της έκ- γο και τμηματάρχη της ΕΑΧ&ΑΟ, Γεωργία Στρατούλη, πουθεσης που διοργανώνεται για 6η χρονιά στα Νέα Μουδανιά. εναλλάσσονταν με μουσικά έργα από τη μαέστρο της Παι-Ο Κώστας Τσολοδήμος και η μουσική παρέα του στον δικής Χορωδίας Πολυγύρου Ντίνα Σπυροπούλου στη βιό-Πολύγυρο λα, τη Βασιλική Τυροβούζη στο βιολί και τη Μαρία ΦωτεινήΗ καθιερωμένη εκδήλωση του πρώην Συλλόγου Πολυγυ- Κωνσταντινίδου στο τσέλο.ρινών Θεσσαλονίκης «Ο Τσουκαλάς» με τη μουσική παρέα Εκδόθηκε το θεατρικό έργο «Απ’ το Χολομώντα στοτου Κώστα Τσολοδήμου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επι- Σαγγάριο…»τυχία την Πέμπτη 10 Αυγούστου στο προαύλιο του Δημαρ- Στην έκδοση του θεατρικού του έργου «Απ’ το Χολομώνταχείου Πολυγύρου. Το πολυπληθές κοινό χάρηκε τραγούδια στο Σαγγάριο…» προχώρησε ο δάσκαλος, του Δημ. Σχο-από χώρες της Μεσογείου, ενώ η εκδήλωση οργανώθηκε λείου Παλαιοχώρας, Χρήστος Φυλαχτός, πρόεδρος τηςφέτος από τον Σύλλογο Τριτέκνων Δήμου Πολυγύρου. Δημοτικής Επιχείρησης Ραδιοφώνου και Τηλεόρασης Πολυ-Αποκαλυπτήρια γλυπτού στη Φώκαια γύρου. Πρόκειται για το δεύτερο θεατρικό του έργο που εκ-Το Σάββατο 12 Αυγούστου έγιναν τα αποκαλυπτήρια του δίδει με περιεχόμενο ιστορικό. Το πρώτο ήταν «Στου Τσάμ’γλυπτού του Βασίλη Παυλή στη Νέα Φώκαια. Πρόκειται για τουν καιρό».ένα γλυπτό του γνωστού και αγαπημένου Χαλκιδικιώτη Λαϊκά παραμύθια της Χαλκιδικήςκαλλιτέχνη Β. Παυλή, που φιλοτεχνήθηκε με σκοπό να θυ- Το νέο βιβλίο του Στέργιου Βαγγλή «Λαϊκά παραμύθια τηςμίζει σε όλους τον ξεριζωμό των Φωκαέων. Χαλκιδικής» παρουσίασε ο Σύλλογος N. Μουδανιών «Φά-Πλωτά αμαξίδια ΑμεΑ σε παραλίες του Δήμου Σιθωνίας ρος» την Πέμπτη 13 Ιουλίου στο αμφιθέατρο της πόλης. ΤοΠλωτά αμφίβια αμαξίδια για ΑμεΑ έχει προμηθευθεί ο Δή- βιβλίο παρουσίασαν οι εκπαιδευτικοί Πίτζα Μετζίκη, Χρι-μος Σιθωνίας για τις πολυσύχναστες παραλίες. Το αμφίβιο στίνα Κογγούλη και Δημήτρης Κουρμπέτης, ενώ ιδιαίτερηαμαξίδιο παρέχει μεταφορά από το αναπηρικό όχημα προς εντύπωση προκάλεσε η ηχητική αφήγηση του Αποστόλητην παραλία, μετακίνηση πάνω στην άμμο και άνωση μέσα Καραγιάννη από την Πορταριά.στο νερό, ανεξάρτητα από το βάθος του. Επιπλέει και κινεί- Συλλήψεις για παράνομο κάμπινγκ στη Χαλκιδικήται στην επιφάνεια του νερού με μεγάλη σταθερότητα. Στο πλαίσιο του γενικότερου επιχειρησιακού σχεδιασμούΑυγουστιάτικη Πανσέληνος κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, για την πρό-Και φέτος η πανσέληνος του Αυγούστου γιορτάστηκε με εκ- ληψη και καταστολή της παραβατικότητας, πραγματοποι- ήθηκαν στοχευμένοι έλεγχοι από κλιμάκια αστυνομικών της Διεύθυνσης Αστυνομίας Χαλκιδικής, σε τουριστικές και παραλιακές περιοχές της Χαλκιδικής. Κατά τη διάρκεια 43

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32οτων ελέγχων συνελήφθησαν συνολικά 12 άτομα για παρά- Εκδήλωση μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων τουνομη ελεύθερη κατασκήνωση σε παραλιακή περιοχή της Πόντου στον ΠολύγυροΣιθωνίας Χαλκιδικής. Σύμφωνα με την Αστυνομία, παρό- Εκδήλωση μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πό-μοιες δράσεις θα συνεχιστούν και στο μέλλον με αμείωτη ντου πραγματοποιήθηκε, με πρωτοβουλία του Αντιπεριφε-ένταση. ρειάρχη Χαλκιδικής κ. Ιωάννη Γιώργου στον Πολύγυρο, την30 χρόνια Αθλητικός Όμιλος Γαλάτιστας Κυριακή 21 Μαΐου 2017, με τη συμμετοχή ποντιακών Σωμα-Με τη παρουσία του μεγάλου Παναγιώτη Γιαννάκη και του, τείων και Συλλόγων της Χαλκιδικής. Τον πανηγυρικό εκφώ-κατά το ήμισυ Γαλατσιάνου, μουσικοσυνθέτη Γιώργου Χα- νησε ο κ. Λεωνίδας Σαρβανίδης, πρόεδρος του Συνδέσμουτζηνάσιου γιορτάζει φέτος τα 30 χρόνια ζωής του ο Αθλη- των Σωματείων Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας.τικός Όμιλος Γαλάτιστας. Στην εκδήλωση θα τιμηθούν όλοι Νέο λεύκωμα του Δήμου Σιθωνίαςόσοι έβαλαν ένα λιθαράκι στο χτίσιμο της ομάδας. Μιας Το νέο λεύκωμα που εκδόθηκε από το Δήμο Σιθωνίας (Κοι-ομάδας που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '80 από νωφελής επιχείρηση) με τίτλο: «Σιθωνία: Ένας προορισμός,μια παρέα παιδιών, έχοντας τη συνδρομή κάποιων μεγαλυ- χίλιες εικόνες» παρουσιάσθηκε, παρουσία του Δημάρχουτέρων κι έφτασε να πρωταγωνιστεί στο πρωτάθλημα Χαλκι- Σιθωνίας κ. Ι. Τζίτζιου, την Κυριακή 21 Μαΐου 2017 στηνδικής και να αναπτύσσει ακαδημίες παιδιών και νέων. αίθουσα του ΕΠΑΛ Νικήτης. Το παρουσίασαν οι γνωστοί47ος Κολυμβητικός Διάπλους Τορωναίου Κόλπου επιστήμονες: Δρ. Αρχαιολόγος Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελος,O 47ος Διεθνής Κολυμβητικός Διάπλους του Τορωναίου Δρ. Βυζαντινής Αρχαιολογίας Νικος Μερτζιμέκης και ο φι-Κόλπου διεξήχθη στις 15 Ιουλίου στη Νικήτη με τη διορ- λόλογος Ιωακείμ Κρικελίκος. Πρόκειται για μια εξαιρετικήγάνωση της Εκπολιτιστικής Εταιρείας Νέων Νικήτης \"Ο εργασία με πλήθος φωτογραφιών και πληροφοριών για τηνΣίθων\" και την υποστήριξη του Δήμου Σιθωνίας. Οι κολυμ- ιστορική και πολιτιστική πορεία και εικόνα ολόκληρης τηςβητές ξεκίνησαν το πρωί του Σαββάτου από την παραλία χερσονήσου της Σιθωνίας και αποτελεί θα λέγαμε την ταυ-της Καλλιθέας διανύοντας την απόσταση των 26 Κm, χω- τότητα του μεγάλου Δήμου.ρίς να χρησιμοποιήσουν πτερύγια ή άλλα βοηθητικά μέσα Διεθνής διάκριση για το μέλι Χαλκιδικήςπλεύσης. Μετά από 8 ώρες συνεχούς κολύμβησης και με Το πευκόμελο Σίθων του Μελισσοκομικού ΣυνεταιρισμούΒΑ ανέμους μέχρι και 5 μποφόρ, ο Χρήστος Χαρατάσος, Νικήτης, έλαβε τη μεγαλύτερη διάκριση για το 2017 καιαθλητής του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, κατάφερε να τερμα- κέρδισε τέσσερα αστέρια σε διαγωνισμό που διεξήχθη στιςτίσει πρώτος! Βρυξέλες από το Διεθνές Ινστιτούτο Γεύσης και Ποιότητας,Οι μαθητές της Αθωνιάδας Ακαδημίας του Αγ. Όρους που είναι ο κορυφαίος οργανισμός για την προώθησε τρο-Κινηματογράφησαν και μόνταραν ένα φιλμάκι (ταινία μι- φίμων και ποτών ανώτερης γεύσης σε όλον τον κόσμο. Στονκρού μήκους) με τίτλο «Δεύτε προς με…», πήραν μέρος διαγωνισμό συμμετείχαν εκατοντάδες επιχειρήσεις προερ-στον 7ο διεθνή διαγωνισμό «Cinemα… διάβασες;» και χόμενες από 120 χώρες.απέσπασαν βραβείο μαζί με άλλες 7 ταινίες σε σύνολο 287 Σημειώνεται ότι ανάλογη διάκριση πήρε πέρυσι (2016) τοσυμμετοχών. Η απονομή έγινε στις 25 Μαΐου 2017 στην «Μέλι Γιωργάκα Αρναίας», κερδίζοντας ένα χρυσό αστέριΑθήνα. στο διεθνή διαγωνισμό γεύσης με τίτλο Great Taste AwardsΔιάκριση για το Ειδικό Σχολείο Πολυγύρου που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στη Βρετανία `από τονΤο Ειδικό Σχολείο Πολυγύρου έλαβε τη διάκριση Silver οίκο Fine Foods.Arward, στην κατηγορία «Δεσμός με την κοινωνία». Τα 70.000 Ρώσοι τουρίστες εφέτος στη Χαλκιδικήσχετικά βραβεία απονεμήθηκαν στις 5 Μαΐου 2017 στην Έκρηξη γενικά παρουσιάζουν τα ποσοστά των ξένων του-αίθουσα Αθηναΐδα, στην οποία παρευρέθηκαν πάνω από ριστών που επέλεξαν και συνεχίζουν να επιλέγουν εφέτος350 εκπρόσωποι από όλες τις βαθμίδες της εκπαιδευτικής τη Χαλκιδική για τις διακοπές τους. Ειδικά η παρουσία τωνΚοινότητας, από όλη την Ελλάδα. Ρώσων, σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου θα ξεπερά-Στολίδι το νέο Δημοτικό Σχολείο Γερακινής-Καλυβών σει τις 70.000 αφίξεις μέσω του αεροδρομίου «Μακεδονία».Εγκαινιάσθηκε με κάθε επισημότητα αλλά και σεμνότητα το Οι περισσότεροι Ρώσοι προτιμούν ξενοδοχεία 4 και 5 αστέ-νέο Δημοτικό Σχολείο Γερακινής-Καλυβών ρων, αφού έχουν κάνει προκρατήσεις από το χειμώνα καιαπό τους εκπροσώπους της πολιτείας και παραδόθηκε έχουν επιτύχει χαμηλές τιμές, ενώ λίγοι καταλήγουν σε ενοι-αμέσως για χρήση στα παιδιά μας. Ο οικοδεσπότης Δήμαρ- κιαζόμενα δωμάτια.χος Αστ. Ζωγράφος εξέφρασε τη χαρά του για το νέο από- Η Χαλκιδική στις 16 πρώτες παραλίες του κόσμου πουκτημα του Δήμου που αποτελεί αποτέλεσμα πολλών κόπων «κόβουν την ανάσα».και ενεργειών και τόνισε ότι η δημοτική Αρχή Πολυγύρου Τη σχετική λίστα με τις παραλίες που «κόβουν την ανάσα»έχει πάντοτε σε πρώτη προτεραιότητα την παιδεία. Πρό- δημοσίευσε το περιοδικό Cosmopolitan. Στην πρώτη θέσηκειται συμπλήρωσε για ένα σύγχρονο σχολικό κτίριο που βρίσκεται η Ζάκυνθος (κόλπος Πόρτο Ζόρο) και ακολου-καταλαμβάνει έκταση 1691,29 τ.μ. με αύλειο χώρο 1084,20 θούν παραλίες στις εξής χώρες: 2. Ίμπιζα, 3.Καραϊβική,τ.μ. και αποτελεί κόσμημα όχι μόνο για τη Χαλκιδική αλλά 4.Κροατία, 5.Τασμανία, 6.Τενερίφη, 7.Ισπανία, 8.Μαϊάμι,και για την εκπαίδευση γενικότερα. 9,10 και 11.Ταϊλάνδη, 12.Κούβα 13.Χαλκιδική Ελλάδα, 14.Γκάμπια και 16Σαρδηνίa. 44

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017Βιβλία και λοιπά έντυπα που λάβαμεΒιβλία ΠεριοδικάΓιάννης Τσίκουλας, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής Πολύγυρος. Περιοδική έκδοση του Λαογραφικού ΟμίλουΑ.Π.Θ. Ο δικός μου Πολύγυρος. Πράματα και θάματα της παι- Πολυγύρου. Εκδότης Γιάννης Κανατάς. Τεύχος 88 Απρίλι-δικής μου ηλικίας. Αυτοέκδοση. Θεσσαλονίκη 2016. ος-Ιούνιος 2017Αθανάσιος Θ. Τσαμουρτζής. Οι μεγάλες δυνάμεις στη Φιλόλογος. Περιοδική έκδοση του Συλλόγου αποφοίτωννεότερη ελληνική ιστορία. Εναλλαγή θριάμβων και μεγάλων της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., Τεύχος 167 και 168καταστροφών. Θεσσαλονίκη 2016. Ιαν.-Ιούνιος 2017.Σύλλογος Πολυγυρινών Θεσσαλονίκης «Ο Τσουκα- Έχουμε Νέα. Περιοδική τρίμηνη έκδοση του Δήμου Πυ-λάς». 25 χρόνια ζωής. Θεσσαλονίκη 2016. λαίας-Χορτιάτη. Τεύχος 21, Μάρτιος 2017. Υπεύθυνος έκ-Αθανάσιος Γ. Μπαντές, φιλόλογος-συγγραφέας. Δύο βι- δοσης ο δήμαρχος κ. Ιγνάτιος Καϊτεζίδης.βλία: 1. Ο Αριστοτέλης και η γέννηση της Πολιτικής Επιστή- Εμμανουήλ Παπάς. Περιοδική έκδοση του ομωνύμουμης και 2. Ο Αριστοτέλης και η αναζήτηση της ιδανικής πό- Συλλόγου Θεσσαλονίκης. Τεύχος 100ό, πανηγυρικό. Δε-λης. Εκδόσεις για αμφότερα: Ερανιστής, Σέρρες 2015. κέμβριος 2016.Χρήστος Αθ. Φυλαχτός, εκπαιδευτικός. Στου Τσάμ’ τα Αρναία. Περιοδική έκδοση ιστορικής και αρχαιολογικήςχρόνια. Θεατρικό έργο. Έκδοση Τουριστικού Οργανισμού ενημέρωσης και καταγραφής. Τεύχος 115, Ιανουάριος-Περιφ.΄Ενότητας Χαλκιδικής, 2014. Μάρτιος 2017. Εκδότης Δημ. Κύρου φιλόλογος-θεολόγος.Φαίδων Γ. Γιαγκιόζης, δημοσιογράφος. Μέρες Χαλκιδικής. Διακονία. Τριμηνιαίο περιοδικό της Ι. Μητρoπόλεως Ξάν-Εκδοτικός οίκος Α/φών Κυριακίδη α.ε. Θεσσαλονίκη 2009. θης και Περιθεωρίου. Τεύχος 86. Απρίλιος-Ιούνιος 2017.Μάρκος Γ. Μάστρακας, υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Πέρασμα Εκδότης ο σεβ. Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίουστην αιωνιότητα. Εξιστόρηση της ζωής του αείμνηστου υπο- κ.κ. Παντελεήμων.σμηναγού Δημ. Μάστρακα (1930-1956). Αυτοέκδοση, Πει-ραιάς 2002. ΕφημερίδεςΓιάννης Καραμίχος. Στάσεις μνήμης. Διηγήματα. Εκδοτι- Ομβριανός. Τριμηνιαία έκδοση του Μορφ. Αθλητ. Συλλό-κός οίκος Μπίμπη. γου «Ομβριανός» Πετροκεράσων. Φ. 94, Οκτ.- Δεκ. 2016.Λεύκωμα του Αριστοτέλειου Κολλεγίου Θεσσαλονίκης Τα Χαλκιδικιώτικα Νέα. Τριμηνιαία εφημερίδα-όργανομε τίτλο: Ο Αριστοτέλης δάσκαλος. 2016 Επετειακό Έτος Αρι- του Παγχαλκιδικιώτικου Συλλόγου Αθηνών «Ο Αριστοτέ-στοτέλη. Θεσσαλονίκη 2016. λης». Φ. 159, Απρίλιος-Ιούνιος 2017, με ένθετο ένα θαυ-Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών μάσιο τετρασέλιδο από την εκδήλωση παρουσίασης τουΑ.Π.Θ. Λεύκωμα με το σκοπό κλπ. του Κέντρου. Αυτοέκδο- βιβλίου του Νίκου Παπαοικονόμου στην Αταλάντη στιςση. Σύνταξη και επιμέλεια έκδοσης: Καθηγήτρια Δήμητρα 13-5-2017.Σφενδόνη-Μέντζου. Θεσσαλονίκη 2016. Η Φωνή του Βάβδου. Εφημερίδα της Ένωσης ΒαβδινώνΥφαίνω την ιστορία του τόπου μου. Λεύκωμα με την Θεσσαλονίκης. Φ. 129, Μάιος-Δεκ. 2016.τοπική ιστορία της Πορταριάς Χαλκιδικής. Πόνημα τωνμαθητών της Στ΄τάξης του Δημ. Σχολείου Πορταριάς με τη CDκαθοδήγηση της δασκάλας τους Αρτέμιδος Καλογερά- Λάβαμε ένα CD με 15 παραδοσιακά τραγούδια των Ζερ-κη. Σχολ. έτος 2014-2015. βοχωρίων. Παραγωγή του Συλλόγου Φίλοι της ΠαράδοσηςΔημήτριος Θεοχ. Κύρου, φιλόλογος - πτ. θεολόγος. Το Πανζερβοχωρίων Χαλκιδικής.εξωκκλήσι της Αγ. Παρασκευής Αρναίας κλπ. Αρναία 2017. ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ Το επόμενο 33ο τεύχος θα κυκλοφορήσει τέλος Νοεμβρίου με αρχές Δεκεμβρίου 2017,εφόσον υπάρξουν συνεργασίες και άρθρα, γιατί τον τελευταίο καιρό έχουμε σχετική \"απροθυμία\". Πέρας αποστολής εργασιών η 10η Νοεμβρίου 2017. Όλες στέλνονται σε ηλεκτρονική μορφή στο e-mail του εκδότη: [email protected] 45

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32ο Τα τμήματα που θα λειτουργήσουν εφέτοςΤο Δ.Σ. στη συνεδρίαση της 6ης Σεπτεμβρίου 2017 αποφάσισε όπως την προσεχή περίοδο 2017-2018λειτουργήσουν τα εξής τμήματα:Η χορωδία Τα μαθήματα θα γίνονται κάθε Τρίτη 7.30΄- 9.00΄ μ.μ. με έναρξη την Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου 2017. Υπεύθυνος του τμήματος θα είναι και πάλι ο πρόεδρος του Συλλόγου κ. Μιχ. Καρτσιώτης (6946470157) με βοηθό την έφορο κ. Νατάσα Δάφφα (6977407320). Διευθυντής της χορωδία θα παραμείνει ο κ. Νίκος Καλαϊτζής (6947468535) και πιανίστας ο κ. Σάκης Δερμιτζάκης (6977025234).Το χορευτικό τμήμα Τα μαθήματα θα γίνονται κάθε Δευτέρα 5.45΄- 8.45΄μ.μ. με έναρξη την Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου 2017. Υπεύθυνος του τμήματος θα είναι και πάλι ο Ειδ. Γραμματέας του Δ.Σ. κ. Αστέριος Λυρτζής (6944779345) με βοηθό την έφορο κ. Άννα Εμμανουήλ (6932412628). Χοροδιδάσκαλος θα παραμείνει ο καθηγητής Φυσ. Αγωγής και μέλος του Δ.Σ. κ. Θεόδωρος Φλώρος (6945361405).Το τμήμα γυναικώνΣτο τμήμα γυναικών θα λειτουργήσουν δύο ομάδες :Η ομάδα της χειροτεχνίας και η ομάδα της φιλαναγνωσίας.Και τις δύο ομάδες θα εποπτεύει ο Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. κ. Θεόδωρος Τσαμούρης (6971897214). α) Η ομάδα της χειροτεχνίας θα λειτουργεί κάθε Πέμπτη 6 - 9 μ.μ. και θα διδαχθεί την τεχνική ντεκουπάζ μέχρι τέλος Δεκεμβρίου 2017. Έναρξη την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου 2017. Υπεύθυνη του τμήματος είναι η έφορος κ. Άννα Εμμανουήλ (6932412628). Στην ομάδα θα διδάξει η κ. Λιζέτα Γιοσμά (6978480156) που δίδαξε και πέρυσι. β) Η ομάδα φιλαναγνωσίας θα συνέρχεται μια φορά το μήνα και συγκεκριμένα την πρώτη Τρίτη κάθε μήνα, 5 - 7 μ.μ. με έναρξη την Τρίτη 3 Οκτωβρίου 2017. Υπεύθυνη της ομάδας είναι η έφορος κ. Μάχη Κωστοπούλου (6932474037). Επιστημονική συντονίστρια η φιλόλογος κ. Γεωργία Πούλου (6934561955), που πρόσφερε τις υπηρεσίες της και πέρυσι.Το τμήμα νεολαίας Λειτουργεί κάθε Δευτέρα 8 - 9 μ.μ. το χορευτικό, με υπεύθυνο τον ειδικό γραμματέα του Δ.Σ. κ. Αστέριο Λυρτζή (6944779345) και χοροδιδάσκαλο τον καθηγητή Φυσικής Αγωγής και μέλος του Δ.Σ κ. Θεόδωρο Φλώρο (6945361405).Γενικά σε όλα τα τμήματα (πλην του νεανικού) εγγράφονται και φοιτούν μόνο τακτικά μέλη του συλλόγου.Δυο λόγια για τη νεολαίαΧρόνια τώρα και ιδιαίτερα εφέτος καλούμε τα νέα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, είτε σπουδάζουν, είτεεργάζονται, να έρθουν στον Παγχαλκιδικό, χωρίς εγγραφές και συνδρομές γιατί αυτά τα πληρώνουν οι με-γαλύτεροι, και είμαστε βέβαιοι ότι θα βρουν διέξοδο στα ενδιαφέροντά τους και θα ικανοποιήσουν τις ανη-συχίες τους. Βλέπετε κύριο άρθρο. Σας περιμένουμε κάθε Δευτέρα 8 - 9 μ.μ. από 25 Σεπτεμβρίου 2017. 46

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑΟ στρατιωτικός ιατρός Μιχαήλ Ιωσηφίδης, με χωριό αναφοράς τη Σάρτη, προήχθη από το βαθ-μό του Γεν. Αρχιάτρου σε Ταξίαρχο του Υγειονομικού Σώματος και τοποθετήθηκε ως διευθυντήςτου 424 Στρατιωτικού Νοσοκομείου (Θεσσαλονίκη).Στον εκλεκτό επιστήμονα και άξιο στέλεχος των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, ο οποίος είναικαι επίλεκτο μέλος του Συλλόγου μας (Α.Μ. 1072), απευθύνομε θερμά συγχαρητήρια ευχόμενοι«και εις ανώτερα». Το Δ.Σ.Κώστας Σλούκας του ΙωάννηΜε καμάρι παρακολουθούμε τις μέρες αυτές (Σεπτέμβριος 2017) να αγωνίζεται σκληρά με τηναγαπημένη όλων των Ελλήνων την Εθνική Ομάδα μπάσκετ, στο Ευρωμπάσκετ 2017, ένας Χαλκι-δικιώτης από τη Στρατονίκη ο Κώστας Ι. Σλούκας.Αγαπητέ μας Κώστα σε συγχαίρουμε , σε ευχαριστούμε που με τον αγώνα σου δοξάζεις την Ελ-λάδα και προβάλλεις τη Χαλκιδική μας και το χωριό σου τη Στρατονίκη και σου ευχόμαστε απόκαρδιάς υγεία και δύναμη για συνέχιση των ωραίων αγώνων που δίνεις.Σε παρακολουθούμε και σε καμαρώνουμε. Το Δ.Σ. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Θέμα: Προετοιμασία για επικοινωνία με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail).Από το 2009 έχουμε καταργήσει την πολυδάπανη, κουραστική και αργή επικοινωνία μας με επιστολές καιανακοινώσεις μέσω των ΕΛ-ΤΑ και καθιερώσαμε τα μηνύματα μέσω κινητών τηλεφώνων (SMS). Ο τρόπος αυ-τός αποδείχθηκε πρόσφορος γιατί και το μήνυμα μεταδίδεται αστραπιαία και το κόστος είναι σχετικά μικρό.Το μόνο μειονέκτημά του είναι ο περιορισμένος αριθμός των λέξεων που έχεις τη δυνατότητα να χρησιμο-ποιήσεις σε κάθε μήνυμα.Από σήμερα αρχίζουμε προετοιμασία, ώστε, αν μπορέσουμε σύντομα, να εγκαινιάσουμε έναν ακόμα, πιοσύγχρονο, τρόπο επικοινωνίας με το «Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο», δηλ. με μηνύματα μέσω ηλεκτρονικούυπολογιστή (e-mail), που είναι ταχύτατα, χωρίς καμιά οικονομική επιβάρυνση και με απεριόριστο αριθμόλέξεων και εικόνων.Προϋπόθεση είναι φυσικά να έχουμε στο αρχείο του Συλλόγου τις δικές σας ηλεκτρονικές διευθύνσεις(e-mail), είτε κάποιου συγγενικού σας προσώπου (παιδιού, εγγονιού, κλπ.). Γι’ αυτό σας παρακαλούμε να αρχίσετε να στέλνετε τα e-mail σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση του Συλλόγου: [email protected] προτάσσοντας το επίθετο και το όνομά σας. Παράδειγμα: Καρτσιώτης Μιχαήλ [email protected] και αμέσως πατάμε αποστολή.Η γραμματέας μας που θα τα παραλαμβάνει, θα σας γνωρίζει αμέσως λήψη και στη συνέχεια θα τα καταχωρείστο ηλεκτρονικό μητρώο. Μόλις συγκεντρωθεί η πρώτη ομάδα διευθύνσεων θα αρχίσει η χρησιμοποίησητου μέσου αυτού της επικοινωνίας. Οι υπόλοιποι θα ενημερώνεστε με sms. 47

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 32ο ΤΟ ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩΤο πιο μεγάλο ευχαριστώ εκφράζουμε ως Δ.Σ., διερμηνεύοντας και τα αισθήματα των μελών τουΠαγχαλκιδικού, στο ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΕΡΓΕΤΗ ΜΑΣ δρ. ΓΕΩΡΓΙΟ ΒΑΓΙΩΝΑγια την υποστήριξη την οποία συνεχίζει να παρέχει προς το Σύλλογό μας με την διάθεση γιαπέμπτη συνεχή χρονιά της κ. Ολυμπίας Σαμαρά, για τη γραμματειακή υποστήριξη των γραφείωντου Συλλόγου. Η εν λόγω γραμματεύς εργάζεται κανονικά στα γραφεία μας τις μέρες και ώρεςτης σύμβασής της, και τη μισθοδοσία της, την ασφάλιση, τις άδειες και κάθε εργασιακό της δι-καίωμα καλύπτει ο κ. Βαγιωνάς.Ένα ευχαριστώ, όσο μεγάλο και αν είναι, δεν μπορεί να εκφράσει το μέγεθος των αισθημάτωνμας. Προσθέτουμε γι αυτό και τη λέξη ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣΤο Δ.Σ. εκφράζει τις ευχαριστίες του προς το γνωστό πρακτορείο ταξιδίων ΑΘΩΣ για τη διάθεσηδωρεάν δύο λεωφορείων για μεταφορά των μελών μας την Κυριακή 11 Ιουνίου 2017 προς συμ-μετοχή στις εκδηλώσεις της 196ης επετείου της μάχης των Βασιλικών του 1821, που πραγματο-ποιήθηκαν στη Μονή της Αγ. Αναστασίας και στο μνημείο του Καπετάν Χάψα και την εν συνεχείαμεταφορά τους στο Χολομώντα για τη συνεστίαση επί τη λήξει της συλλογικής περιόδου 2016-2017. Ευχαριστούμε θερμά.Σημειώνεται ότι ο εκ των ιδιοκτητών του πρακτορείου κ. Βελισσάριος Χωρινός είναι Χαλκιδικιώτηςαπό την Αμμουλιανή και μέλος του Συλλόγου μας με Α.Μ.1156.Έφυγαν απ’ τη ζωή: ΠΕΝΘΗΗ Μαρία Κωδούνη-Σαράφη, δασκάλα από την Αρναία, μέλος του Παγχαλκιδικού με Α.Μ.190, σύζυγος του δα-σκάλου Γεωργίου Σαράφη, μέλους του Συλλόγου μας με Α.Μ. 189, επίσης από την Αρναία.Ο Σωτήρης Κ. Κατσαμούρης, συνταξιούχος της ΔΕΗ, από τα Πετροκέρασα, μέλος του Συλλόγου μας με Α.Μ. 759.Ο Αστέριος (Λάκης) Κων. Πανιώρας, Πολιτικός Μηχανικός από την Αρναία, μέλος του Συλλόγου μας, με Α.Μ.543, εξαίρετος κοινωνικός παράγων της Αρναίας με διαρκή παρουσία και μεγάλη συμμετοχή στα κοινωνικά, πολι-τιστικά, αθλητικά, εκκλησιαστικά και αυτοδιοικητικά δρώμενα της Αρναίας και της Χαλκιδικής γενικότερα, τόνισεμεταξύ πολλών άλλων στον επικήδειο λόγο του ο πρόεδρος του Συλλόγου.Ο Αθανάσιος Γ. Φράγκου, συνταξιούχος της πυροσβεστικής υπηρεσίας από τα Πετροκέρασα, πρώην πρόεδροςτης Τοπικής Κοινότητος των Πετροκεράσων, μέλος του Συλλόγου μας με Α.Μ. 739.Ο Ελευθέριος Κατραντσιώτης, συνταξιούχος ΟΑΕΕ από τη Μεγ. Παναγία, μέλος της χορωδίας και του Συλλόγουμας με Α.Μ.913.Ο Σύλλογος απευθύνει θερμά συλλυπητήρια στους οικείους τους ευχόμενος την «εξ ύψους παρηγορία». ΑΙΩΝΙΑΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ.Σημ. Στις εξόδιες ακολουθίες των τεσσάρων πρώτων κηδειών παρέστη ο πρόεδρος και μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου.Στην τελευταία δεν λάβαμε σχετική ειδοποίηση. Με την ευκαιρία παρακαλούμε τους συγγενείς και φίλους,επειδή ο Σύλ-λογος είναι πλέον μεγάλος σε αριθμό μελών και πολύ μεγάλος σε έκταση, να ενημερώνουν το προεδρείο σε τέτοιεςπεριπτώσεις. Το Δ.Σ 48