ขัตติยพันธกรณี (1)

ขัตตยิ พันธกรณี นายอัศม์เดช ไหมศรขี าว เลขที 15 ชันมธั ยมศึกษาปที 6/8

ผูแ้ ต่งเรืองขัตติยพันธกรณี พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั สมเด็จพระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ

ลกั ษณะคาํ ประพนั ธ์ โคลงสีสภุ าพ จํานวน ๗ บท อินทรวิเชยี รฉนั ท์ จาํ นวน ๒๖ บท อนิ ทรวเิ ชียรฉนั ท์

จุดมุง่ หมายในการแต่ง ถา้ เปนสว่ นของบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอย่หู ัวมีจุดมุ่งหมายในการแต่งเพอื อาํ ลาเจ้านายพีนอ้ งแตถ่ ้าเปนสว่ นของพระนิพนธ์ใน สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ จะแตง่ เพือปลอบประโลมใหค้ ลายทุกข์และปลกุ ใจให้ลกุ ขึนสู้กับอุปสรรค

เนือเรอื ง ฝรังเศสได้นําทัพเรอื เข้ามาปดอา่ วไทยเพราะตอ้ งการ ทีจะยึดดนิ เเดนสยามเรอื งนีจึงทาํ ให้พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ ฯเปนทุกข์โทรมมนสั ใจเปนยิงนัก จนถึงกับลม้ ประชวลเพราะต้องเผชิญกบั ความกดดนั จากกองทัพเรอื ฝรังเศสทีนํากองทพั เรือมาปดน่าน นําไทยเพอื ต้องการยึดครองดินเเดน เรืองนีจบลงด้วย การลงนามในสิทธิสัญญากรงุ เทพ เมอื วันที ๓ ตลุ าคม ร.ศ.๑๑๒ ระหวา่ งรฐั บาลไทยเเละฝรังเศสนอกจากนี ฝรังเศสยงั เข้ายดึ ครองจังหวัดจนั ทบุรีไว้เปนประกัน เเละเตรียมเเผนในการยดึ ครองดนิ เเดนอนื ๆของ ไทย ตอ่ ไปอกี ดว้ ย

โครงเรือง - เปนเหตุการณท์ ีเกดิ ขึนจริง - ร.ศ.๑๑๒ -ไทยขัดแย้งกับฝรังเศสเนืองจากไทยใหค้ าํ ตอบชา้ เรอื งเขตแดนทางด้านฝงเขมร - ฝรงั เศสจงึ ประกาศสงครามกับไทย

ตัวละคร พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั - พระองค์ทรงเปนผ้นู ําและเปนผ้ขู บั เคลอื นประเทศให้กา้ วไป ข้างหนา้ และเปนผ้ดู แู ลเมือประเทศพบ กับปญหา เมอื พระองคท์ รงประชวรกเ็ ปรียบเสมอื นกบั เรอื ทีขาด คนบังคบั เรอื สมเด็จกรมพระยาราชานภุ าพ - เปนคนมเี หตผุ ลและเปนผ้ใู หก้ ําลังใจพระบาทสมเดจ็ พระ จุลจอมเกล้าเจา้ อย่หู วั ใหเ้ ปนผ้คู รอง ประเทศต่อไปเพราะพระมหากษัตรยิ เ์ ปนผู้ขบั เคลอื นประเทศ ให้กา้ วไปข้างหนา้

ฉากท้องเรอื ง วกิ ฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒

แกน่ เรือง ขตั ตยิ พันธกรณีเปนเรืองราวเกยี วกบั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจา้ อยูห่ ัวทีมี ความกังวลพระทัยมีต่อพระองค์เองและประชาชนไทยซงึ ในบทนีจะเดน่ ชัดในด้านของ ความรกั ทีพระองค์ท่านมีให้แก่ประเทศชาติและราษฎรจากนนั ต่อดว้ ยการถวายบทตอบ ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอกรมพระยาดํารงราชานภุ าพมเี นือความเกียวกับการให้ กาํ ลังพระทยั แดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอย่หู วั ใหท้ รงลกุ ขึนสู้ตอ่ ไปพรอ้ ม กับการให้ขอ้ คดิ เกยี วกบั สจั ธรรมวา่ ทุกอยา่ งยอ่ มมอี ปุ สรรคเสมอในตอนทา้ ยของบท ถวายตอบเปนการถวายพระพรและถือเปนแสดงออกถึงความจงรักภกั ดีทีมีต่อ พระมหากษตั ริยแ์ ละประเทศชาติ

การสรรคํา เลือกใชค้ ําใหถ้ กู ตอ้ งตรงตามความหมาย “ดจุ เหล่าพละนา- วะเหว่วา้ กะปตนั นายท้ายฉงนงัน ทศิ ทางก็คลางแคลง” ทรงเปรยี บประเทศชาติเปนรฐั นาวามีพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ ฯทรงเปนผู้ บญั ชาการเรอื เมือมา ทรงพระประชวรและไม่ทรงบญั ชาการ ผ้กู ระทาหนา้ ทีต่างๆในเรือก็ ปฏบิ ัตหิ นา้ ทขี องตนไมถ่ กู ซงึ คําวา่ กะปตัน หมายถงึ ผ้นู ําหรือกัปตัน เลอื กใช้คําใหเ้ หมาะสมกบั เรืองและฐานะของบุคคลในเรอื ง ในเรอื งนีมตี วั ละครหลกั คือพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัวและสมเดจ็ กรมพระยา ราชานภุ าพ ได้มีการใชค้ ําราชาศพั ทเ์ พอื ใหเ้ หมาะสมกับฐานะกษตั ริย์ เลือกใชค้ ําเหมาะสมแกล่ ักษณะของคาํ ประพันธ์ เจบ็ นานหนกั อกผู้ บริรักษป์ วงเฮย คดิ ใคร่ลาลาญหัก ปลดเปลอื ง ผแู้ ต่งได้ใชค้ าํ วา่ บรริ กั ษ์ทแี ปลวา่ ดแู ลรักษา เพอื ใหเ้ ขา้ กบั ความหมายของบทกลอน และสอดคล้องตามฉนั ทลกั ษณ์

การเรยี บเรยี งคาํ บทประพนั ธ์ขตั ตยิ พันธกรณีใช้คาํ ฉนั ทใ์ นการแต่งขนึ โดยการใช้คําครุ-ลหซุ ึงไม่ไดเ้ คร่งครดั มากนกั แตท่ รง ใชก้ ารออกเสียง จนิ ตภาพและอารมณท์ ีทําใหเ้ กิดการ สะเทอื นใจเปนหลกั

การใชโ้ วหาร โวหารภาพพจน์ เพอื สอื ถงึ ความเปนผ้นู ําของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หวั ทกี าํ ลงั บังคบั สยาม ประเทศทอี ยู่กลางนําแตเ่ มอื พระองค์ทรงเจบ็ ปวยกเ็ หมือนเรือทีขาดคนนําพา เปรียบเทยี งสิงหนึงเหมือนกบั อีกสงิ หนึง “ตะปูดอกใหญต่ รงึ บาทา อยเู่ ฮย จึงบอ่ าจ คลอ่ งได้ เชญิ ผู้ทเี มตตา แกส่ ัตวป์ วงแฮ ชกั ตะปูนี ใหส้ ่งขา้ อนั ขยม” เปรยี บปญหาและสถาณการณบ์ ้านเมืองตอนนีเปนเหมือนตะปูดอกใหญ่ คอยรงั ไม่ใหไ้ ป ยังภพเบืองหนา้ ไดต้ ามพระทัยหมาย การใช้ชอื สว่ นประกอบทีเดน่ ของสิงหนึงแทนสิงนนั ๆ กลว้ ยเผาเหลอื งแก่กาํ เกนิ พระ ลักษณน์ า แรกกอ็ อกอรอ่ ยจะ ใครกลาํ นานวันยงิ เครอะคระ กลนื ยาก ทนจ่อซอ่ มจมิ จํา แดกสินสุดใบ ทรงเปรยี บเทยี บกับกล้วยทเี มือเรมิ สุกกจ็ ะมีรสชาติอรอ่ ย น่ารบั ประทาน แต่เมือสกุ มากเกนิ ไปกจ็ ะไม่ ชวนรบั ประทานอกี ตอ่ ไป (กล้วยเผาใช้แทนคน, รสชาตอิ รอ่ ยใชแ้ ทนคนวยั เดก็ เรมิ โต)

คณุ คา่ ด้านอารมณ์ แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความเสียสละและความเปนผ้นู ําของ พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยูห่ ัว เพอื ให้อารมณ์ สะเทอื นใจและปลุกฝงใหร้ ักในชาตแิ ละความ เปนผูน้ ําและ ความเสยี สละของพระมหากษัตรยิ ์ คณุ ค่าดา้ นคุณธรรม ในบทประพันธ์โดยพยายามสอื วา่ สภาพสงั คมในสมัยก่อน ซึงเปน สงั คมแห่งการเอาตวั รอด มี การปลุกฝงใหร้ กั ในชาตไิ ทยและตระหนกั ถงึ ความทุกข์ยากและความ ลาํ บากของ บรรพบรุ ษุ ไทยทตี อ้ งสระเลอื ดเนือเพอื ปกปอง ประเทศชาตไิ ว้เช่น “ชีวิตมนษุ ยน์ ี เปลยี นแปลง จรงิ นอ ทกุ ข์และสุขพลกิ แพลง มากครัง โบราณทา่ นจึงแสดง เปนเยยี ง อยา่ งนา ชวั นบั เจ็ดทีทัง เจ็ดขา้ งฝายดี”

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป ขตั ตยิ พันธกรณีมีใช้การเล่นคาํ ซาํ และใชโ้ วหารภาพพจนเ์ พอื เปรยี บเทยี บความเปนผูน้ ําและภาระหนา้ ทขี อง พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจา้ อย่หู วั ขัตติยพนั ธกรณียังใช้ พระราชนิพนธท์ ีทรงใช้โครงสสี ุภาพนําและอินทรวเิ ชียรฉันท์ อกี ทังยงั มีการเล่นสัมผัสตัวอักษรและสมั ผสั นอกและใน