Tông Huấn Niềm Vui Yêu Thương

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     201chẳng hạn) ngăn cản cuộc sống gia đình thật sự,dẫn đến sự phân biệt đối xử, nghèo đói, loại trừvà bạo lực. Vì thế, cần phát triển đối thoại vàhợp tác với các tổ chức xã hội, và khuyến khíchvà hỗ trợ các giáo dân đang nỗ lực dấn thân, vớitư cách là Kitô hữu, trong lãnh vực văn hóa và202.xã hội-chính trị”231. “Sự góp phần chính yếu cho mụcvụ gia đình là từ nơi giáo xứ, như một gia đìnhcủa các gia đình, giáo xứ kết hợp hài hòa cácđóng góp của các cộng đoàn nhỏ, các phongtrào và các hiệp hội của Hội thánh”232. Cùngvới một mục vụ chuyên biệt hướng đến các giađình, chúng ta thấy cũng cần có một “công cuộcđào tạo phù hợp hơn cho các linh mục, phó tế,tu sĩ nam nữ, các giáo lý viên và các tác viênmục vụ khác”233 . Các phúc đáp cho việc thamkhảo ý kiến được gửi đến toàn thế giới nêu lênnhận định rằng các thừa tác viên có chức thánhthường được đào tạo thiếu phù hợp để đối phóvới các vấn đề phức tạp hiện nay của gia đình.Theo hướng đó, kinh nghiệm của truyền thốngĐông phương lâu đời về việc linh mục kết hôncũng có thể hữu ích.231 RS 2014, 38.232 RF 2015, 77.233 RF 2015, 61.

202     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU203. Các chủng sinh cần được đào tạorộng hơn theo liên ngành về mục vụ chuẩnbị hôn nhân và hôn nhân, chứ không chỉ đơnthuần về lí thuyết. Hơn nữa, việc đào tạo khôngluôn cho phép họ bày tỏ thế giới tâm lí tình cảmcủa họ. Một số chủng sinh mang trong mìnhkinh nghiệm của một gia đình bị thương tích,không có cha hoặc mẹ, với tình trạng cảm xúcthiếu ổn định. Cần bảo đảm một chương trìnhđào tạo giúp các thừa tác viên tương lai trưởngthành có được sự quân bình tâm lí do nhiệmvụ đòi hỏi. Các mối liên hệ trong gia đình lànền tảng để củng cố lòng tự trọng lành mạnhcủa các chủng sinh. Bởi thế, để giúp họ kiênvững trong thực tế thì việc đồng hành của cácgia đình trong suốt quá trình chủng viện và đờilinh mục là rất quan trọng. Theo nghĩa đó, nêncó sự kết hợp giữa thời gian trong chủng việnvới những thời gian khác trong giáo xứ, điều đógiúp họ tiếp xúc nhiều hơn với thực tế cụ thểcủa các gia đình. Quả thật, suốt cuộc đời mụcvụ linh mục gặp gỡ các gia đình nhiều nhất. “Sựhiện diện của giáo dân và gia đình, đặc biệt là sựhiện diện của người nữ trong việc đào tạo linhmục, giúp họ biết quí trọng sự đa dạng và bổ túccủa nhiều ơn gọi khác nhau trong Hội thánh”234.234 RF 2015, 61.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     203204. Các phúc đáp cho việc tham khảoý kiến cũng bày tỏ cách tha thiết về sự cần thiếtphải đào tạo tác viên giáo dân của mục vụ giađình với sự giúp đỡ của các nhà tâm lí giáo dục,bác sĩ gia đình, bác sĩ cộng đồng, nhân viên xãhội, luật sư cho trẻ em và gia đình, với tinh thầncởi mở đón nhận sự đóng góp của các khoa tâmlí học, xã hội học, tính dục học và cả khoa thamvấn (counseling). Các nhà chuyên môn, đặc biệtlà những người có kinh nghiệm đồng hành, giúpthể hiện các hướng dẫn mục vụ trong nhữnghoàn cảnh thực tế và những bận tâm cụ thể củagia đình. “Các chương trình và các khóa đào tạodành riêng cho các tác tiên mục vụ có thể đàotạo cho họ có khả năng đưa chương trình chuẩnbị hôn nhân hòa nhập vào đời sống năng độngrộng lớn hơn của Hội thánh”235. Một sự chuẩnbị mục vụ tốt là điều rất quan trọng “ngay cảđối với các tình huống khẩn cấp đặc biệt do bạohành trong gia đình và lạm dụng tình dục”236.Tất cả những điều đó không hề làm suy giảm,mà còn bổ túc thêm giá trị nền tảng của việclinh hướng, của các nguồn mạch thiêng liêng vôgiá của Hội thánh và của bí tích Hòa Giải.235 RF 2015, 61.236 RF 2015, 61.

204     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUHướng dẫn những người đính hôn205.trong hành trình chuẩn bị hôn nhân Các Nghị phụ Thượng Hội đồngđã khẳng định bằng nhiều cách khác nhau rằngcần giúp các bạn trẻ khám phá giá trị và sựphong phú của hôn nhân237. Họ phải nhận rađược sự hấp dẫn của một kết hợp trọn vẹn, mộtkết hợp nâng cao và kiện toàn chiều kích xã hộicủa cuộc sống, mang lại cho tính dục ý nghĩacao trọng nhất của nó, và đồng thời cổ võ thiệních của con cái và tạo cho chúng hoàn cảnh tốt206.nhất để được trưởng thành và giáo dục. “Thực tại xã hội phức tạp và nhữngthách đố mà ngày nay các gia đình đang phảiđối diện đòi hỏi toàn thể cộng đoàn Kitô hữudấn thân hơn nữa trong việc chuẩn bị cho cácđôi bạn sắp kết hôn. Cần nhớ tầm quan trọngcủa các nhân đức. Trong số đó đức khiết tịnh làđiều kiện quí báu cho sự tăng trưởng đích thậtcủa tình yêu liên vị. Về sự cần thiết này, các Nghịphụ Thượng Hội đồng đã đồng ý nhấn mạnhđến đòi hỏi phải có sự tham gia nhiều hơn củacả cộng đoàn, đặc biệt là đời sống chứng tá củachính các gia đình, cũng như có một nền tảngchuẩn bị hôn nhân trong hành trình khai tâm237 Cf. RS 2014, 26.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     205Kitô giáo, bằng việc nhấn mạnh đến mối quanhệ hôn nhân với Bí tích Rửa tội và các bí tíchkhác. Đồng thời cũng rõ ràng là cần phải cócác chương trình đặc biệt để chuẩn bị gần choviệc kết hôn, đây thật là một kinh nghiệm thậtsự tham dự vào đời sống của Hội thánh và đểđôi bạn có cơ hội đào sâu hơn những khía cạnh207.khác nhau của đời sống gia đình”238. Tôi mời gọi các cộng đoàn Kitô hữuhãy nhận biết rằng việc đồng hành với nhữngngười đính hôn trong hành trình tình yêu củahọ là một việc thiện ích cho chính họ. Như cácGiám mục Ý đã nói rất đúng rằng những ngườikết hôn, đối với cộng đoàn Kitô hữu, là “mộtnguồn tài nguyên quí giá vì, trong khi chânthành dấn thân lớn lên trong tình yêu và tự hiếncho nhau, họ có thể góp phần đổi mới chínhtấm áo dệt nên toàn bộ thân thể Hội thánh: mộthình thức đặc biệt của tình bạn mà họ đangsống có thể trở thành mẫu dễ làm lan tỏa, vàlàm tăng trưởng tình thân hữu và huynh đệtrong cộng đoàn Kitô hữu mà họ thuộc về”239.238 Cf. RS 2014, 39.239 HĐGM Ý, Ủy Ban Giám Mục về Gia Đình và SựSống, Orientamenti pastorali sulla preparazione al matri-monio e alla famiglia (Những định hướng mục vụ cho việcchuẩn bị hôn nhân và đời sống gia đình) (22.10.2012), 1.

206     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUCó nhiều cách thức hợp pháp để tổ chức việcchuẩn bị gần cho hôn nhân, và mỗi Hội thánhđịa phương sẽ phân định thế nào là cách tốtnhất, nhờ bảo đảm một sự huấn luyện phù hợpđồng thời không làm cho các bạn trẻ xa rời bítích. Không cần phải truyền đạt cho họ toàn bộGiáo lí, cũng không đưa ra cho họ quá nhiềuchủ đề. Thật vậy, cả trong trường hợp này, quảđúng là “không phải biết nhiều mà làm no thỏalinh hồn, nhưng là cảm và nếm thực tại trongtâm hồn”240. Cần quan tâm đến chất lượng hơnlà số lượng, và phải dành ưu tiên – cùng với việcloan báo Tin mừng kerygma cách mới mẻ – chonội dung, nếu được truyền đạt cách hấp dẫn vàsâu sắc, sẽ giúp họ dấn thân vào hành trình trọncuộc đời “với cả trái tim và lòng quảng đại”241.Điều quan trọng là “con đường khai tâm” vào Bítích Hôn nhân khả dĩ cung cấp cho họ nhữngyếu tố cần thiết để có thể lãnh nhận bí tích ấyvới những điều kiện tốt nhất và khởi đầu cuộc208.sống gia đình một cách vững chắc. Hơn nữa, cũng nên tìm ra nhữngphương thế, thông qua các gia đình truyền giáo,các gia đình của chính những người đính hôn vàcác nguồn lực mục vụ khác, để thực hiện một sự240 Inhaxiô Loyola, Linh Thao, Chú thích 2.241 Ibid., Chú thích 5.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     207chuẩn bị từ xa, khả dĩ giúp cho tình yêu của họtrưởng thành bằng một sự đồng hành gần gũivà chứng từ phong phú. Thường thì rất hữu íchnếu qui tụ được các nhóm bạn đang thời kì đínhhôn và đề nghị các buổi nói chuyện chuyên đềdựa trên một vài chủ đề khác nhau mà người trẻthực sự quan tâm. Tuy nhiên, không thể thiếumột vài thời điểm riêng tư, với mục đích chínhyếu là để giúp mỗi người học cách yêu thươngcon người cụ thể này, con người mà người đómuốn chia sẻ cả cuộc đời. Học yêu thương mộtai đó không phải là một cái gì bất ngờ, cũngkhông thể là mục tiêu của một khóa học ngắnhạn trước khi cử hành hôn phối. Thực ra, mỗingười đều chuẩn bị cho cuộc hôn nhân ngay từlúc sinh ra. Tất cả những gì nhận được từ giađình cho phép người ta học được cái gì đó từchính lịch sử của mình và làm cho họ có khảnăng cam kết trọn vẹn và dứt khoát. Có lẽ nhữngngười được chuẩn bị kết hôn tốt nhất là nhữngngười đã học được từ chính cha mẹ mình thếnào là một hôn nhân Kitô giáo, trong đó cả haingười chọn nhau vô điều kiện và tiếp tục làmmới lại quyết định đó mỗi ngày. Theo hướngđó, tất cả các hoạt động mục vụ nhằm giúp cácđôi vợ chồng lớn lên trong tình yêu thương vàsống Tin mừng trong gia đình, đều là sự giúp đỡvô giá để con cái họ tự chuẩn bị cho cuộc sống

208     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUhôn nhân tương lai của mình. Cũng đừng quênnhững đóng góp quý giá của mục vụ đại chúng.Để lấy một ví dụ đơn giản, tôi nhớ đến ngày lễthánh Valentinô, mà trong một số nước ngày lễnày được giới kinh doanh khai thác tốt hơn là209.sự sáng tạo của các mục tử. Việc chuẩn bị cho những người đãchính thức đính hôn, khi cộng đoàn giáo xứ cóthể đồng hành với họ từ trước, cũng cần giúphọ nhận biết những vấn đề và những rủi ro cóthể có. Bằng cách đó, người ta có thể nhận ra làsẽ không khôn ngoan nếu cứ tiếp tục đầu tư vàomối quan hệ đó, tránh không để mình rơi vàomột thất bại có thể thấy trước với những hậuquả rất đau lòng. Vấn đề là trong cái rực rỡ củatình yêu thuở ban đầu người ta hay tìm cách chegiấu hoặc tương đối hóa rất nhiều chuyện, tránhné không để xảy ra những bất đồng, và như thếchỉ là cố xua đẩy ra phía trước những khó khănthôi. Các đôi bạn đính hôn cần được khuyếnkhích và giúp đỡ để có thể bày tỏ những gì mỗingười mong đợi nơi cuộc hôn nhân sắp tới, hiểuthế nào về tình yêu và sự cam kết, mong muốn gìở nhau, muốn cùng nhau xây dựng một lối sốngchung như thế nào. Những cuộc thảo luận nhưthế có thể giúp họ thấy trong thực tế họ có rất ítcác điểm chung, và thấy rằng sự hấp dẫn nhau

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     209thôi sẽ không đủ để kết hợp với nhau. Không cógì bấp bênh, mong manh và bất ngờ cho bằngsự ham muốn, và chúng ta không bao giờ nênkhuyến khích một quyết định kết hôn nếu họkhông tìm thấy những lí do sâu xa khác khả dĩ210.bảo đảm giao ước ấy là thật sự và bền vững. Trong bất kì trường hợp nào, nếungười này nhận ra rõ ràng các điểm yếu củangười kia, thì người ấy cần tin tưởng cách thựctế vào khả năng có thể giúp người kia phát triểnđiểm tốt nhất của bản thân họ để cân bằng vớiđối trọng là những khuyết điểm của họ, với mụcđích kiên quyết là thăng tiến con người. Điềuđó hàm ý chấp nhận với cả quyết tâm khả năngphải đương đầu trước một vài hi sinh từ bỏ,những lúc gian nan và tình huống xung đột, vàquyết tâm vững vàng sẵn sàng cho việc này. Phảinhận ra được các dấu hiệu cảnh báo nguy cơcó thể có về mối quan hệ, để trước khi kết hônhọ tìm thấy phương thế giúp đối mặt với chúngcách thành công. Thật đáng tiếc, nhiều ngườiđến ngày thành hôn mà vẫn chưa biết nhau. Họchỉ vui chơi với nhau, đã có những kinh nghiệmvới nhau, nhưng chưa đối đầu trước thách đốthể hiện chính mình và học biết người kia thựcsự là ai.

210     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU211. Việc chuẩn bị gần cũng như việcđồng hành lâu dài phải làm sao cho đôi bạnkhông xem việc cưới nhau xong là chấm dứtcuộc hành trình, nhưng xem hôn nhân như mộtơn gọi đưa họ tiến về phía trước, với một quyếttâm chắc chắn và thực tế cùng nhau vượt quamọi thử thách và khó khăn. Mục vụ tiền hônnhân và mục vụ hôn nhân trước hết phải là mộtmục vụ của hôn ước, mang lại các yếu tố giúpcho tình yêu đôi bạn trưởng thành và vượt quanhững lúc gian nan. Việc đó không chỉ là truyềncho họ những xác tín về đạo lí, cũng không thểgiản lược vào các nguồn linh đạo quí giá màHội thánh luôn cống hiến, nhưng còn phải cónhững chương trình thực tế, những lời khuyênđược đem ra áp dụng, các chiến lược rút ra từkinh nghiệm, hướng dẫn tâm lí. Tất cả nhữngđiều này làm nên một đường lối sư phạm củatình yêu không thể bỏ qua sự nhạy cảm hiệnnay của người trẻ, để có thể động viên họ từ bêntrong. Đồng thời, trong khi chuẩn bị cho nhữngngười đính hôn, chúng ta cần chỉ cho họ nhữngnơi chốn và con người, những nhà tham vấnhoặc những gia đình sẵn sàng giúp đỡ, để họ cóthể chạy đến tìm kiếm sự trợ giúp khi gặp khókhăn. Nhưng cũng không bao giờ được quên đềnghị họ đến với bí tích Hòa Giải, giúp họ đem











216     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUnhững năm đầu tiên của cuộc sống hôn nhân lạicàng cần thiết, để làm cho quyết định có ý thứcvà tự do thuộc về nhau và yêu nhau cho đến cùngđược phong phú và sâu sắc hơn. Nhiều khi thờigian đính hôn không đủ dài, quyết định cướinhau vội vàng vì nhiều lí do, trong khi có điềuđáng ngại hơn nữa, là tình trạng những ngườitrẻ chậm trưởng thành. Vì thế, các đôi bạn mớicưới có bổn phận phải bổ túc tiến trình đáng lẽ218.đã phải thực hiện trong thời kì đính hôn. Đàng khác, tôi muốn nhấn mạnhrằng một trong những thách đố của mục vụ giađình là giúp các đôi bạn khám phá ra rằng hônnhân không thể được hiểu như là một điều gì đóđã xong rồi. Sự kết hợp đã là hiện thực và khôngthể rút lại, được Bí tích Hôn nhân xác nhận vàthánh hiến. Nhưng trong khi sống kết hợp vớinhau, đôi bạn trở thành những chủ thể, nhữngchủ nhân của chính lịch sử đời mình và là ngườisáng tạo một dự án đòi hỏi phải cùng nhau tiếnhành. Cùng nhìn về tương lai, một tương lai màđôi bạn cần phải xây dựng từng ngày nhờ ânsủng của Thiên Chúa, và chính vì thế đừng aicó tham vọng người phối ngẫu phải hoàn hảo.Cần gạt sang một bên những ảo tưởng và chấpnhận người kia như con người thực của ngườiấy: còn chưa kiện toàn, đang trong hành trình

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     217được mời gọi để lớn lên. Khi nhìn về người bạnđời với ánh mắt thường xuyên chỉ trích, điều đócó nghĩa là bạn còn chưa đảm nhận cuộc hônnhân của mình như một dự án phải cùng nhauxây dựng, với lòng kiên nhẫn, cảm thông, khoandung và quảng đại. Điều này có nghĩa là tình yêuđang dần bị thay thế bởi một cái nhìn tra vấn vàgay gắt, bởi sự kiểm soát công lao và quyền hạncủa mỗi người, bởi những phản kháng, nhữngtranh chấp và tự vệ. Như thế, họ không còn khảnăng nâng đỡ nhau để cả hai cùng trưởng thànhvà lớn lên trong sự hiệp nhất. Cần phải trìnhbày điều này cho các đôi vợ chồng mới cướicách rõ ràng thực tế ngay từ đầu, để họ có thểý thức được thực tại mà họ đang khởi đầu. Lờiưng thuận mà họ trao cho nhau là khởi đầu mộtcuộc hành trình, với mục đích là để họ có thểvượt qua được những rủi ro có thể có do hoàncảnh hoặc những trở ngại mà họ gặp phải. Lờichúc lành họ lãnh nhận là một ân sủng và mộtlực đẩy cho hành trình này luôn được mở ra.Thường thì hành trình này giúp họ ngồi lại thảoluận với nhau để phác họa kế hoạch cụ thể vềcác mục tiêu, các phương tiện của mình trong219.cả các chi tiết. Tôi nhớ một điệp khúc nói rằngnước ao tù thì hư thối. Đó là những gì xảy ra khi

218     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUcuộc sống tình yêu trong những năm đầu hônnhân bị trì trệ, không còn phấn khích, khôngcòn những ưu tư lành mạnh thúc đẩy tiến vềphía trước. Các đôi bạn không được dừng lại vũđiệu mình đang bước hướng về phía trước bằngtình yêu trẻ trung ấy, vũ điệu với đôi mắt bỡ ngỡngập tràn hi vọng. Trong thời kì đính hôn vàtrong những năm đầu của hôn nhân, niềm hivọng vốn là chất men xúc tác giúp cho đôi bạnnhìn xa hơn những mâu thuẫn, những xungđột, những bất tất, niềm hi vọng luôn làm chongười ta thấy xa hơn. Và đây là điều làm chuyểnđộng mọi kì vọng của đôi bạn để duy trì trongcuộc hành trình tăng trưởng. Chính niềm hivọng mời gọi chúng ta sống trọn vẹn giây phúthiện tại, đặt trái tim mình vào cuộc sống giađình, bởi vì cách tốt nhất để chuẩn bị và củng cố220.tương lai là sống tốt giây phút hiện tại. Hành trình này đi qua nhiều giaiđoạn mời gọi đôi bạn quảng đại hiến thân: từcuộc gặp gỡ ban đầu đầy cảm xúc với những néthấp dẫn, đến nhu cầu cảm thấy người kia nhưmột phần của đời mình. Từ đó, đôi bạn đi đếncảm nghiệm hoan hỉ mình thuộc về nhau, đểrồi nhận ra toàn thể cuộc sống là một dự phóngchung của cả hai người, đạt đến khả năng đặthạnh phúc của người kia lên trên nhu cầu của

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     219mình, và vui mừng nhận thấy cuộc hôn nhâncủa mình là một thiện ích đối với xã hội. Tìnhyêu trưởng thành cũng bao hàm cả việc học biết“thương lượng”. Đây không phải là một tháiđộ tìm tư lợi hay trò chơi có tính thương mại,nhưng xét cho cùng đó là một thực hành tìnhyêu thương dành cho nhau, bởi lẽ việc thươnglượng này là một sự đan kết giữa cống hiến và từbỏ vì ích lợi của gia đình. Trong mỗi giai đoạnmới của cuộc sống hôn nhân, đôi bạn cần phảingồi xuống và thương thảo lại các điều đã thỏathuận, làm sao để đừng có người thắng kẻ thua,nhưng là cả hai cùng thắng. Trong gia đình cácquyết định không được thực hiện cách đơnphương, vì cả hai cùng chia sẻ trách nhiệm đốivới gia đình, tuy nhiên mỗi nhà là một nét độcđáo riêng và mỗi cuộc hôn nhân đều có cách221.sắp xếp tốt nhất khác nhau. Một trong những nguyên nhân dẫnđến sự đổ vỡ của hôn nhân là vì có những kìvọng quá cao về đời sống vợ chồng. Khi khámphá ra thì thấy thực tế quả là giới hạn và rắc rốihơn những gì mình mơ ước, vậy thì giải pháp làđừng nghĩ cách vội vàng và vô trách nhiệm vềsự chia tay, nhưng hãy đảm nhận hôn nhân nhưmột tiến trình trưởng thành dần, trong đó mỗingười phối ngẫu là phương tiện Thiên Chúa

220     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUdùng để giúp người kia lớn lên. Mỗi người có thểthay đổi, lớn lên, phát triển các tố chất tiềm tàngmà mỗi người mang trong mình. Mỗi cuộc hônnhân là một “lịch sử cứu độ”, và điều đó giả thiếtrằng chúng ta khởi đầu từ một tình trạng mongmanh, nhờ ơn Chúa và nhờ sự đáp trả sáng tạovà quảng đại từ phía chúng ta, hôn nhân sẽ dầndần trở nên một thực tại ngày càng bền vững vàquí giá hơn. Phải chăng sứ mạng lớn nhất củahai người, một nam một nữ, trong tình yêu là:giúp nhau trở thành người đàn ông hay ngườiphụ nữ đích thực hơn. Làm cho lớn lên là giúpngười kia định hình trong bản sắc riêng của họ.Bởi thế, tình yêu là sản phẩm của một tay nghềtinh xảo. Khi đọc đoạn Thánh kinh nói về việctạo dựng người nam và người nữ, người ta nhậnthấy trước hết Thiên Chúa dựng nên người đànông (cf. St 2,7), rồi thấy thiếu một cái gì đó rấtthiết yếu và Ngài đã tạo nên người đàn bà, bấygiờ Ngài thấy người đàn ông thảng thốt: “Phennày, đây là xương bởi xương tôi, thịt bởi thịttôi!”. Và sau đó dường như người ta nghe thấycuộc đối thoại kì diệu giữa hai người trong đóngười đàn ông và người phụ nữ bắt đầu khámphá lẫn nhau. Thực ra, ngay cả trong những thờiđiểm khó khăn người kia có thể lại làm ta ngạcnhiên và các cánh cửa mới được mở ra để họ lạitìm thấy nhau, như lần đầu tiên gặp gỡ; và trong

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     221mỗi giai đoạn mới họ quay về để “định hình” lạicho nhau. Tình yêu có nghĩa gì khác đâu nếukhông phải là người này chờ đợi người kia vớichính sự nhẫn nại của người thợ thủ công thừa222.hưởng từ Thiên Chúa. Việc đồng hành với các đôi vợchồng phải khuyến khích họ quảng đại thôngtruyền sự sống. «Phù hợp với tính cách cá vịvà hoàn toàn nhân bản của tình yêu vợ chồng,con đường đúng đắn của việc kế hoạch hóagia đình là đối thoại thuận tình giữa vợ chồng,tôn trọng các nhịp thời gian và coi trọng nhânphẩm của người bạn đời. Theo nghĩa đó, Thôngđiệp Humanae Vitae (cf. 10-14) và Tông huấnFamiliaris Consortio (cf. 14; 28-35) cần phảiđược khám phá lại để đánh thức người ta sẵnsàng sinh sản chống lại não trạng ngày nay vốnthường thù địch với sự sống [...]. Sự chọn lựalàm cha làm mẹ có trách nhiệm giả thiết ngườita phải được huấn luyện lương tâm, vốn là “tâmđiểm sâu kín nhất và là cung thánh của con người,nơi đây con người chỉ hiện diện một mình vớiThiên Chúa và tiếng nói của Ngài vang dội trongthâm tâm họ” (GS, 16). Vợ chồng càng cố gắnglắng nghe Thiên Chúa và các lệnh truyền củaNgài trong lương tâm (cf. Rm 2,15), và để mìnhđược hướng dẫn thiêng liêng, thì quyết định

222     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUcủa họ càng tự do thâm sâu hơn, không bị chiphối bởi tính tùy tiện chủ quan và không bị lôikéo bởi lối sống của môi trường xung quanh”248.Những gì Công Đồng Vatican II xác định vẫncòn giá trị: «vợ chồng [...], đồng tâm hiệp lựcvới nhau, họ sẽ tạo được cho mình một phánđoán ngay thẳng: biết xét đến lợi ích riêng củahọ cũng như của con cái đã sinh hay tiên liệu sẽcó, nhận định về các hoàn cảnh vật chất hay tinhthần của thời đại và bậc sống, sau hết biết nghĩđến lợi ích của gia đình, của xã hội trần gian vàcủa chính Giáo Hội. Sự phán đoán ấy, sau cùngchính đôi vợ chồng phải chọn lựa lấy trước mặtThiên Chúa»249. Đàng khác, «việc sử dụng cácphương pháp dựa trên “chu kì tự nhiên của sựthụ thai” (HV 11) cần phải được khuyến khích.Người ta nhấn mạnh rằng “những phương phápnày tôn trọng thân xác của người phối ngẫu,khích lệ sự dịu dàng âu yếm giữa họ, và cổ võviệc giáo dục sự tự do đích thực” (Sách Giáo Lícủa Hội thánh Công giáo, 2370). Cần phải luônnhấn mạnh rằng con cái là một quà tặng tuyệtvời của Thiên Chúa, một niềm vui cho cha mẹvà cho Hội thánh. Qua chúng Chúa đổi mới thếgiới này»250.248 RF 2015, 63.249 GS, 50.250 RF 2015, 63.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     223223.Một số nguồn lực Các Nghị phụ Thượng Hội đồng đãcho thấy “những năm đầu tiên của hôn nhânlà một thời kì rất quan trọng và tế nhị, trongđó các đôi vợ chồng ngày càng ý thức hơn vềnhững thách đố và ý nghĩa của hôn nhân. Bởithế cần phải có một sự đồng hành mục vụtiếp theo sau khi cử hành bí tích (x. FamiliarisConsortio, Phần III). Trong việc mục vụ này sựcó mặt của các đôi vợ chồng có kinh nghiệmrất quan trọng. Giáo xứ được xem là nơi mà cáccặp vợ chồng có kinh nghiệm như thế sẵn sàngphục vụ để có thể giúp cho những đôi vợ chồngtrẻ, có thể cùng với sự hợp tác của các hiệp hội,các phong trào thuộc Hội thánh và các cộngđoàn mới. Cần khích lệ các đôi vợ chồng trẻ cómột thái độ cơ bản sẵn sàng tiếp nhận quà tặngtuyệt vời là con cái. Cần lưu ý đến tầm quantrọng của linh đạo gia đình, việc cầu nguyện vàtham dự Thánh lễ Chúa nhật, khuyến khích cácđôi vợ chồng nên gặp gỡ đều đặn để thúc đẩyphát triển đời sống thiêng liêng và liên đới vớinhau trong những đòi hỏi cụ thể của đời sống.Phụng vụ, thực hành việc đạo đức và thánh lễđược cử hành cho các gia đình, đặc biệt là vàodịp kỉ niệm hôn nhân, đã được đề cập như lànhững điều rất quan trọng để thúc đẩy việc loan

224     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU224.báo Tin mừng qua gia đình”251. Hành trình này là vấn đề của thờigian. Tình yêu cần thời gian sẵn sàng dành chonhau cách vô cầu, mọi cái khác chỉ là phụ thuộc.Cần thời gian để trò chuyện, để ôm hôn nhaukhông vội vã, để chia sẻ các kế hoạch, để lắngnghe nhau, để nhìn vào mắt nhau, để trân trọngnhau, để thắt chặt hơn nữa mối tương quan.Đôi khi nhịp sống cuồng nhiệt của xã hội, hoặcnhững lúc bận rộn gây áp lực sẽ tạo ra các vấnđề. Đôi khi, thời gian đôi bạn sống bên nhaukhông có chất lượng cũng là vấn đề. Đôi bạn chỉchia sẻ một không gian vật lí, mà chẳng chú ý gìđến nhau. Các tác viên mục vụ và các nhóm giađình cần giúp các đôi vợ chồng trẻ hoặc non yếuhọc biết tận dụng những giây phút ấy để gặp gỡnhau, để dừng lại đối diện với nhau, và chia sẻcả những khoảnh khắc thinh lặng buộc họ trải225.nghiệm sự hiện diện của người phối ngẫu. Các cặp vợ chồng đã có một kinhnghiệm “học nghề” tốt theo nghĩa này có thểchia sẻ các phương thế thiết thực mà họ thấylà hữu ích đối với họ như: lên kế hoạch về thờigian dành để ở bên nhau cách vô cầu, thời giangiải trí với con cái, những cách thức khác nhau251 RS 2014, 40.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     225để mừng các sự kiện quan trọng, những khônggian tâm linh chung. Nhưng họ cũng có thểdạy những nghệ thuật giúp đưa vào các khoảnhkhắc ấy nội dung và ý nghĩa, để học cách thônggiao tốt hơn. Việc làm này hết sức quan trọngkhi những gì mới lạ của thời đính hôn đã lịmtắt. Bởi vì khi người ta không biết làm gì vớithời gian dành cho nhau đó, thì rốt cuộc ngườinày hoặc người kia sẽ tự lánh mình vào trongcác thứ thiết bị kĩ thuật, hoặc sẽ bày ra nhữngcông việc khác để làm, sẽ tìm kiếm những vòngtay khác hoặc trốn tránh một sự thân mật không226.còn mấy thoải mái. Các đôi vợ chồng trẻ cũng đượckhích lệ tạo ra những tập quán riêng, để cóđược một cảm giác ổn định và an toàn, đượcxây dựng qua một loạt các nghi tiết chung hằngngày. Điều tốt đẹp ấy có thể luôn là một nụhôn trao cho nhau mỗi buổi sáng, chúc lànhcho nhau mỗi buổi tối, trông chờ và đón đợikhi người kia đi về, thỉnh thoảng cùng nhau đira ngoài, chia sẻ với nhau những công việc giađình. Nhưng đồng thời, cũng hữu ích khi pháđi sự đơn điệu của thói quen bằng tổ chức mộtcuộc lễ, cũng đừng làm mất đi khả năng tổ chứcnhững dịp đặc biệt của gia đình, để vui vẻ vàăn mừng những kinh nghiệm tuyệt vời. Họ cần

226     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUnhững khoảnh khắc ấy để cùng biết ngỡ ngàngtrước những ơn huệ kì diệu của Thiên Chúavà cùng nhau nuôi dưỡng lòng nhiệt thành vìsự sống. Khi người ta biết ăn mừng, là ngườita có khả năng này làm mới lại năng lượng củatình yêu, giải phóng người ta khỏi sự đơn điệunhàm chán và làm cho những những thói quen227.thường nhật đượm đầy màu sắc và hi vọng. Chúng ta, những mục tử phảikhuyến khích các gia đình lớn lên trong đứctin. Vì thế, tốt nhất là khuyên họ thường xuyênxưng tội, thực hành linh hướng, thỉnh thoảngtham dự các kì tĩnh tâm. Nhưng đừng quên mờigọi gia đình dành thời gian hàng tuần cùng cầunguyện, bởi vì “gia đình hiệp nhau cầu nguyệnthì hiệp nhất bên nhau”. Cũng vậy, khi ta đi thămcác gia đình, nên mời mọi thành viên trong giađình qui tụ lại và cầu nguyện cho nhau trongchốc lát và phó dâng gia đình trong tay Chúa.Đồng thời, cũng nên khích lệ người chồngngười vợ tìm thời giờ cầu nguyện một mình vớiThiên Chúa, vì mỗi người có những thập giáriêng phải vác. Tại sao ta không nói với Chúavề những lo lắng của mình, hoặc kêu xin Ngàiban sức mạnh để chữa lành các vết thương vàxin Ngài soi sáng đỡ nâng cho công việc làm củamình? Các Nghị phụ Thượng Hội đồng cũng

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     227nhấn mạnh rằng “Lời Chúa là nguồn mạch sựsống và linh đạo cho gia đình. Mọi mục vụ giađình phải được định hình từ bên trong và huấnluyện các thành viên của Hội thánh tại gia bằngviệc đọc Thánh kinh và cầu nguyện theo hướngdẫn của Hội thánh. Lời Chúa không chỉ là Tinmừng cho đời sống riêng tư của một cá nhân,mà còn là tiêu chuẩn đánh giá và là ánh sánggiúp phân định những thách đố khác nhau mà228.các đôi vợ chồng và gia đình gặp phải”252. Có thể là một trong hai người phốingẫu chưa rửa tội, hoặc không muốn sốngnhững cam kết của đức tin. Trong trường hợpđó, ước nguyện của người kia muốn sống vàtriển nở trong đời sống Kitô hữu gặp phải sựthờ ơ của vợ hoặc chồng, có khi cũng đau đớn.Tuy nhiên, có thể tìm ra một vài giá trị chungđể chia sẻ và nhiệt thành vun đắp. Dù sao, yêungười phối ngẫu không phải là tín hữu, làm chongười ấy được hạnh phúc, xoa dịu những nỗiđau và chia sẻ cuộc sống với người ấy, đó quảthực là một con đường nên thánh. Đàng khác,tình yêu là một quà tặng của Thiên Chúa, và ởđâu tình yêu lan tỏa ở đó người ta sẽ cảm thấycó sức mạnh biến đổi, bằng những cách đôi khihết sức nhiệm mầu, thậm chí đến mức “một252 RS 2014, 34.

228     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUngười chồng ngoại đạo được thánh hóa nhờ vợ,và một người vợ ngoại đạo được thánh hóa nhờ229.chồng”(1 Cr 7,14). Các giáo xứ, các phong trào, trườnghọc và các tổ chức khác của Hội thánh có thể cónhiều cách trợ giúp khác nhau để chăm sóc vàphục hồi các gia đình. Chẳng hạn như: các cuộchọp mặt của các đôi vợ chồng sống gần nhauhay là bạn bè chung với nhau, những cuộc tĩnhtâm ngắn cho các vợ chồng, thuyết trình chuyênđề về những vấn đề rất cụ thể của đời sống giađình, trung tâm tham vấn hôn nhân, các tácviên truyền giáo được chuẩn bị để nói chuyệnvới các đôi bạn về những khó khăn và nguyệnvọng của họ, tham vấn cho những hoàn cảnhgia đình khác nhau (như nghiện ngập, ngoạitình, bạo hành trong gia đình), các chương trìnhphát triển đời sống thiêng liêng, lớp tập huấncho cha mẹ có con cái có vấn đề, các cuộc hộingộ gia đình. Các văn phòng giáo xứ là nơi cầncó khả năng đón tiếp trong thân tình và quantâm đến những trường hợp cứu giúp gia đìnhkhẩn cấp, hoặc chỉ dẫn cách dễ dàng đến nhữngđịa chỉ có thể trợ giúp chuyên môn. Cũng cómột sự hỗ trợ mục vụ trong các nhóm các đôivợ chồng, xét như họ dấn thân phục vụ cho sứvụ, cầu nguyện, đào tạo hoặc nâng đỡ lẫn nhau.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     229Các nhóm này là cơ hội để trao ban, để sống sựcởi mở hướng đến các gia đình khác, để chiasẻ đức tin, nhưng đồng thời những nhóm nàycũng là một phương tiện để củng cố các đôi các230.vợ chồng và giúp họ tăng trưởng. Thực tế có nhiều đôi vợ chồng biếnmất khỏi cộng đoàn Kitô hữu sau khi cưới,nhưng thường chúng ta lại không tận dụngnhững dịp họ quay trở lại để giới thiệu cho họcách hấp dẫn về lí tưởng cao đẹp của hôn nhânKitô giáo và đồng hành gần gũi với họ hơn: tôimuốn nói, chẳng hạn vào dịp lễ Rửa tội của mộtđứa con của họ, dịp Rước Lễ lần đầu, hoặc khihọ tham dự một lễ an táng hay lễ cưới của mộtngười bà con hoặc bạn hữu. Hầu như tất cả cácđôi vợ chồng đều xuất hiện lại vào những dịpnày, đây có thể là những dịp thuận lợi nhất. Mộtphương cách khác để tiếp cận họ là dịp làmphép nhà, hay viếng thăm nhà trong một cuộcrước ảnh tượng Đức Mẹ, đó là những dịp để cóđược một cuộc đối thoại mục vụ về hoàn cảnhcủa các gia đình. Cũng có thể hữu ích là giaophó cho những đôi vợ chồng lớn tuổi nhiệm vụtheo dõi giúp đỡ các đôi bạn mới cưới sống gầnhọ, để gặp gỡ, đồng hành với họ trong giai đoạnkhởi đầu và đề nghị cho họ một lộ trình tăngtrưởng. Với nhịp sống như hiện nay, hầu hết các

230     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUcặp vợ chồng không thể tham dự những cuộcgặp gỡ thường xuyên, và chúng ta không thể thuhẹp việc mục vụ của mình chỉ vào một số ít đôiđặc tuyển (élites). Ngày nay mục vụ gia đình cốtyếu phải là truyền giáo, đi ra, tiếp cận với ngườingoài, chứ không thu mình trong một nhà máysản xuất các khóa học mà có ít người tham gia.Soi sáng những khủng hoảng, những âu lo231.và khó khăn Cũng cần nói một chút với nhữngngười họ đã làm cho thứ rượu mới của thời đínhhôn hóa thành cũ kĩ đi trong tình yêu. Khi rượuđã cũ dần theo giòng thời gian cùng với kinhnghiệm của hành trình này, thì ở đó cũng xuấthiện, triển nở tròn đầy sự trung tín đi qua nhữngkhoảnh khắc nho nhỏ của cuộc sống. Đó là sựtrung tín của mong đợi và kiên nhẫn. Sự trungtín đong đầy những hi sinh và niềm vui nàysinh hoa kết trái theo tuổi tác khi mọi thứ đã trởnên “dày dạn” và lúc này đôi mắt của họ trở nênrạng ngời khi ngắm nhìn lũ cháu đàn con. Tìnhyêu thuở ban đầu đã như thế đó, nhưng bây giờngười ta ý thức, lắng đọng, trưởng thành hơncùng với những tái khám phá hằng ngày làmngỡ ngàng, ngày này qua ngày khác, năm nàyqua năm kia. Như Thánh Gioan Thánh Giá đã

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     231dạy, “những người yêu nhau lâu năm là nhữngngười đã qua thử luyện và kiểm nghiệm”. Họkhông còn “nhiều cảm xúc bừng cháy, sôi bỏngvà lửa nhiệt tình bên ngoài. Bây giờ họ hưởngnếm hương vị ngọt ngào của rượu tình yêu đậmchất, đã dậy men và nằm sâu trong tâm hồn”253.Điều này giả định là họ đã cùng nhau vượt quađược các cuộc khủng hoảng và những thời kì loâu, không tránh né các thử thách hay che đậynhững khó khăn.232.Thách đố của những cuộc khủng hoảng Lịch sử của một gia đình đượcđánh dấu bởi mọi loại khủng hoảng, nhưngđó cũng góp phần tạo nên vẻ đẹp kịch tính củanó. Cần giúp các đôi vợ chồng hiểu ra rằng việcthắng vượt một khủng hoảng không làm chomối tương quan của họ kém mãnh liệt hơn,nhưng cải thiện, làm ổn định và làm cho rượuhiệp nhất được chín muồi hơn. Sống với nhaukhông để hạnh phúc suy yếu dần đi, nhưng đểhọc sống hạnh phúc theo cách thức mới, khởiđi từ các khả năng mở ra từ một giai đoạn mới.Mỗi khủng hoảng là một thực tập giúp cho cuộcsống chung thêm mạnh mẽ, hay ít nhất tìm253 Gioan Thánh Giá, Cantico Spirituale (Khúc LinhCa) B, XXV, 11.

232     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUthấy được một ý nghĩa mới của kinh nghiệmhôn nhân. Dù sao chăng nữa đôi bạn cũngkhông được nản lòng trước một khúc quanhdốc xuống, một sự suy thoái không tránh được,hay một tình trạng tầm thường phải chịu đựng.Ngược lại, khi hôn nhân được coi là một nhiệmvụ gồm cả việc phải vượt qua các trở ngại, thìmỗi cuộc khủng hoảng được xem như một cơhội để có thể uống với nhau thứ rượu ngon hơn.Thật là tốt việc đồng hành với các đôi vợ chồngđể họ có thể chấp nhận các cuộc khủng hoảngcó thể xảy đến, đối diện với chúng và dành chochúng một chỗ trong đời sống gia đình. Cáccặp vợ chồng từng trải và được huấn luyệnphải sẵn sàng đồng hành với các cặp khác trongviệc khám phá này, làm sao để các cuộc khủnghoảng không làm họ kinh hãi cũng không đẩyhọ đến chỗ có quyết định nông nổi. Mỗi khủnghoảng đều ẩn chứa một tin vui mà ta cần biết233.lắng nghe bằng lỗ tai của tâm hồn. Trước những thách đố của một cuộckhủng hoảng, phản ứng tức thời của ta thườnglà chống lại, phòng thủ, cảm thấy mình đangmất kiểm soát bản thân, bởi vì nó cho thấy sựbất cập của chính cách sống của mình, và điềuđó làm ta khó chịu. Bấy giờ ta sử dụng phươngcách chối bỏ, che đậy, tương đối hóa tầm quan

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     233trọng của các vấn đề, chỉ mong đợi nó sẽ quađi theo thời gian. Nhưng làm như thế việc giảiquyết sẽ bị trì hoãn và khiến ta mất rất nhiềusức lực trong việc che giấu vô ích không nhữngthế còn làm tình hình phức tạp hơn. Mối liênkết vợ chồng bị suy yếu dần và sự cách li gây tổnhại tình vợ chồng thân mật ngày càng gia tăng.Trong một cuộc khủng hoảng không được giảiquyết, điều chịu tổn hại nhất là sự thông giaogiữa hai người. Như thế, người mà trước đâylà “người tôi yêu” sẽ trở thành “người bạn đờicủa tôi”, rồi chỉ còn là “người bố hoặc người mẹcủa các con tôi”, và cuối cùng trở thành là một234.người xa lạ. Để đối phó với một khủng hoảng tacần phải hiện diện với nó. Điều đó thật khó, vìđôi khi người ta tự cô lập để tránh nói ra điềumình cảm nhận, họ thu mình vào trong một sựim lặng đớn hèn và lừa dối. Trong những lúcnhư vậy cần tạo ra những cơ hội để trải lòngvới nhau. Vấn đề là đối thoại trong lúc này sẽtrở nên khó khăn hơn nếu đôi bạn chưa baogiờ học cách để làm điều đó. Đối thoại là mộtnghệ thuật đích thực mà đôi bạn cần học biếttrong lúc êm ấm thuận hòa, để đem ra thựchành trong những thời kì khó khăn. Cần giúphọ khám phá những nguyên nhân ẩn kín nhất

234     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUtrong tâm hồn của hai vợ chồng, và đối diện vớichúng, giống như một việc sinh nở, đây là mộttiến trình đau đớn nhưng sẽ vượt qua và để lạimột kho tàng mới. Nhưng những phúc đáp củacuộc tham vấn đã thực hiện cho thấy rằng trongcác hoàn cảnh khó khăn hoặc nguy kịch phầnđông người ta không nhờ đến các trợ giúp củamục vụ đồng hành, vì họ không cảm thấy đượcsự thông cảm, gần gũi, hay không thực tế, cụthể. Bởi vậy, giờ đây chúng ta nên tìm cách tiếpcận với các cuộc khủng hoảng hôn nhân bằngmột cái nhìn nhạy cảm hơn với những gánh235.nặng của đau đớn và thống khổ họ phải chịu. Có những cuộc khủng hoảng phổbiến thường xảy ra trong các cuộc hôn nhân,như khủng hoảng của buổi ban đầu, khi các vợchồng trẻ cần tập thích nghi với những khácbiệt của nhau và khi họ mới tách ra khỏi chamẹ; hoặc khủng hoảng khi họ mới có con kéotheo những thách đố mới về mặt cảm xúc;khủng hoảng khi nuôi dạy con còn nhỏ đòi hỏiphải thay đổi tập quán sống của cha mẹ; khủnghoảng khi con bước vào tuổi dậy thì, đòi hỏimất rất nhiều sức lực, mất sự ổn định của cácbậc cha mẹ và đôi khi căng thẳng nhau; khủnghoảng của “tổ trống trơn” buộc các đôi vợ chồngphải nhìn lại chính mình; khủng hoảng gây ra

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     235bởi hoàn cảnh khi phải chăm sóc cha mẹ giàcủa các đôi vợ chồng đòi hỏi họ phải hiện diện,quan tâm nhiều hơn và đòi phải có những quyếtđịnh khó khăn. Đó là những hoàn cảnh gay gocó thể gây ra lo sợ, cảm giác tội lỗi, bị trầm cảmhay mệt mỏi có thể ảnh hưởng nghiêm trọng236.đến sự kết hiệp vợ chồng. Ngoài ra còn có những khủnghoảng cá nhân ảnh hưởng đến đời sống cáccặp vợ chồng, thường liên quan đến những khókhăn về kinh tế, việc làm, tình cảm, xã hội, tinhthần. Và còn thêm những tình huống bất ngờ cóthể ảnh hưởng đến cuộc sống gia đình đòi hỏimột hành trình của tha thứ và hòa giải. Chínhtrong lúc tìm cách tha thứ, mỗi người phải tựhỏi trong khiêm tốn và yên lặng xem liệu mìnhcó tạo cớ cho người kia phạm lỗi không. Một sốgia đình tan vỡ khi vợ chồng kết án lẫn nhau,nhưng “kinh nghiệm cho thấy rằng, với một sựtrợ giúp thích đáng và với những hành độnghòa giải nhờ ơn sủng, một tỉ lệ lớn các khủnghoảng hôn nhân được khắc phục cách thỏađáng. Biết tha thứ và cảm nhận mình được thứtha là một kinh nghiệm cơ bản trong cuộc sốnggia đình”254. “Nghệ thuật vất vả của việc hòagiải, đòi hỏi sự hỗ trợ của ân sủng, cần sự hợp254 RS 2014, 44.

236     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUtác quảng đại của bà con và bạn hữu, và đôi khicũng cần một sự giúp đỡ bên ngoài và chuyênnghiệp”. “Nghệ thuật kiên trì của hòa giải, vốncần sự nâng đỡ của ân sủng, sự cộng tác quảngđại của bà con và bạn bè, và đôi khi cũng cầnđến sự giúp đỡ từ bên ngoài và những hỗ trợ237.chuyên môn”255. Một sự kiện đã trở thành phổ biếnlà khi một người cảm thấy mình không nhậnđược những gì mình mong muốn, hoặc khôngthực hiện được những gì mình mơ ước, như thếcó vẻ là đủ lí do để kết thúc một cuộc hôn nhân.Như vậy sẽ không có cuộc hôn nhân nào bềnvững cả. Đôi khi, để quyết định tất cả đã chấmdứt thì chỉ cần có một sự bất mãn nào đó, hoặcvì người kia vắng mặt trong lúc người này cầnđến họ, hoặc lòng kiêu hãnh bị tổn thương, haymột nỗi sợ mơ hồ nào đó. Có những hoàn cảnhyếu đuối của con người vốn không thể tránhkhỏi, mà người ta gán cho nó một sức nặng tìnhcảm quá lớn. Chẳng hạn, họ cảm thấy mìnhkhông được trân trọng đầy đủ, những ghentương, những khác biệt có thể lộ hiện ra giữahai người, sự lôi cuốn bởi những người nào đókhác, những quan tâm mới có xu hướng chiếmtrọn tâm hồn, những thay đổi về thể lí của người255 RF 2015, 81.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     237phối ngẫu, và nhiều sự việc khác, là những cơhội để mời gọi bạn tái tạo lại tình yêu một lần238.nữa hơn là tấn công chống lại tình yêu. Trong những hoàn cảnh như thế,một số người có sự trưởng thành cần thiết đểxác nhận lại sự chọn lựa của mình, chọn ngườikia như là người bạn đường của mình, vượt trênnhững giới hạn của tương quan, và chấp nhậncách thực tế rằng người kia không thể đáp ứngmọi ước mơ mình ấp ủ. Họ tránh coi mình nhưlà những người tử đạo duy nhất, quí trọng nhữngkhả năng nhỏ bé và hạn chế mà cuộc sống giađình cống hiến cho họ và nhằm củng cố mốiliên kết hôn phối mà việc xây dựng sẽ đòi hỏithời gian và công sức. Bởi vì, xét cho cùng, họnhận ra rằng mọi khủng hoảng đều có thể nhưlà một lời “ưng thuận” mới, có thể làm cho tìnhyêu tái sinh nên mạnh mẽ hơn, được biến đổi,trưởng thành và được khai sáng. Khởi đi từ mộtcuộc khủng hoảng, người ta có can đảm truytìm những gốc rễ sâu xa của những gì đang xảyra, để đàm phán lại với nhau những thỏa ướccăn bản, để đạt được một sự cân bằng mới vàcùng nhau đi tiếp một giai đoạn mới. Với tháiđộ cởi mở thường xuyên này, họ có thể đối diệnvới nhiều hoàn cảnh khó khăn! Dù bất kì trườnghợp nào, trong khi nhìn nhận hòa giải là việc có

238     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUthể được, ngày nay chúng ta khám phá ra rằng“một sứ vụ dành riêng cho những người có quanhệ hôn nhân bị đổ vỡ, là đặc biệt khẩn cấp”256.239.Những vết thương cũ Thật dễ hiểu gia đình thường gặpnhiều khó khăn khi có một thành viên nào đókhông trưởng thành trong cách sống tươngquan, bởi vì người ấy chưa được chữa lànhnhững vết thương thuộc một giai đoạn nào đótrong cuộc đời. Trải qua thời thơ ấu hoặc thờiniên thiếu trong bất hạnh rất có thể là nguyênnhân cho các cuộc khủng hoảng cá nhân, vàcuối cùng làm tổn thương đến hôn nhân củađương sự. Nếu tất cả mọi người trưởng thànhmột cách bình thường, thì khủng hoảng có lẽ sẽít xảy ra hơn và ít gây đau đớn hơn. Nhưng thựctế cho thấy, đôi khi, một số người phải cần tớituổi ngoài bốn mươi mới có được mức trưởngthành mà lẽ ra họ đã phải đạt được ở cuối giaiđoạn vị thành niên. Đôi khi người ta yêu bằngmột thứ tình yêu ích kỉ đúng của trẻ con, vốngắn với một giai đoạn mà thực tại bị nhìn méomó, và cư xử thất thường cho rằng tất cả mọithứ phải xoay quanh bản thân mình. Đó là mộttình yêu vô độ, rên la và khóc lóc khi không256 RF 2015, 78.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     239đạt được điều mình muốn. Có khi người ta yêubằng một tình yêu của giai đoạn vị thành niên,đặc biệt biểu lộ qua sự đối đầu, những phê phángay gắt, những thói quen kết tội người khác, líluận theo cảm tính và trí tưởng tượng, nhữngngười như thế chờ đợi người khác phải lấp vàochỗ trống rỗng của mình hoặc phải chịu đựng240.tính hay thay đổi bất chợt của mình. Nhiều người bước qua thời thơ ấumà không bao giờ cảm nhận mình được yêuthương vô điều kiện, và điều này làm tổn thươngtới khả năng tin tưởng và tự hiến của họ. Mộttương quan thảm hại với cha mẹ và anh chị em,nếu như không bao giờ được chữa trị, sẽ lại xuấthiện và gây tổn hại cho đời sống lứa đôi. Bởi thế,cần tiến hành một cuộc giải phóng mà ta chưabao giờ đối mặt. Khi quan hệ giữa vợ chồngkhông được êm đẹp, trước khi đưa ra quyết địnhquan trọng, phải đảm bảo rằng mỗi người đãthực hiện tiến trình chữa trị vấn đề của đời mình.Điều đó đòi hỏi phải nhìn nhận sự cần thiết củaviệc chữa trị, ta thiết nài xin ơn tha thứ và đượcthứ tha, chấp nhận sự giúp đỡ, tìm kiếm nhữngđộng lực tích cực và luôn bắt đầu thử nghiệm lại.Mỗi người phải rất chân thành với chính mìnhđể thừa nhận rằng cách sống tình yêu của mìnhnhư thế là còn chưa trưởng thành. Dẫu có vẻ rõ

240     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUràng tất cả là lỗi của người kia, nhưng khủnghoảng không bao giờ có thể vượt qua nếu chỉtrông chờ người kia thay đổi. Cũng phải tự hỏixem những gì trong cuộc sống cá nhân cần đượcphát triển cho chín chắn hay được chữa trị đểtiến tới việc giải quyết sự xung đột.241.Đồng hành sau khi đổ vỡ và li dị Trong một vài trường hợp, xét thấynhân phẩm của mình và thiện ích của con cáicần được bảo vệ yêu cầu ta phải đưa ra mộtgiới hạn chắc chắn trước những đòi hỏi quáđáng của người kia, trước một bất công nghiêmtrọng, trước sự bạo hành hoặc thường xuyênthiếu tôn trọng từ phía người kia. Cần phải nhìnnhận rằng “có những trường hợp việc li thân làkhông thể tránh khỏi. Đôi khi điều đó trở nênthậm chí là cần thiết xét về mặt luân lí, khi đólà cách để giải thoát người phối ngẫu yếu thếhơn, hoặc tránh cho những đứa con nhỏ khỏibị thương tổn nghiêm trọng nhất do sự chuyênchế và bạo hành, và do sự khinh khi và bóc lột,do sự thiếu quan tâm và thờ ơ”257. Thế nhưng,“việc li thân chỉ có thể được xem như phươngdược cuối cùng, sau khi mọi cố gắng hợp lí khác257 HG (24.6.2015): L’Osservatore Romano, 25.6.2015,tr. 8.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     241242.đều tỏ ra vô hiệu”258. Các Nghị phụ đã chỉ cho thấy “cầnphải có một sự phân định đặc biệt để đồnghành mục vụ với những người li thân, li dị,bị bỏ rơi. Cần đón tiếp và trân trọng nỗi đaukhổ của những người phải gánh chịu li hôn, lidị hoặc bị ruồng bỏ một cách bất công, hoặcbuộc phá vỡ cuộc chung sống do sự ngược đãicủa người phối ngẫu kia. Tha thứ cho điều bấtcông mình phải chịu thì không dễ chút nào,nhưng ân sủng sẽ giúp người ta có thể tha thứvới tiến trình thời gian. Do đó, cần có một mụcvụ hòa giải và trung gian thông qua các trungtâm tham vấn chuyên biệt được thiết lập trongcác giáo phận”259. Đồng thời, “những người li dịmà không tái hôn, thường là những chứng nhâncủa lòng trung thành trong hôn nhân, cần đượckhích lệ tìm thấy trong Thánh Thể lương thựcnâng đỡ tình trạng hiện tại của họ. Cộng đoànđịa phương và các mục tử phải đồng hành vớinhững người này một cách ân cần, nhất là khihọ có con cái hoặc lâm cảnh nghèo túng cùngcực”260. Một thất bại hôn nhân trở nên chấnđộng và đau lòng hơn trong trường hợp của258 FC, 83: AAS 74 (1982), 184.259 RS 2014, 47.260 RS 2014, 50.

242     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUngười nghèo, vì họ không có bao nhiêu nguồnlực để định hướng lại cuộc sống. Một ngườinghèo khi không còn môi trường gia đình anổn thì gặp nguy cơ bị bỏ rơi và mọi thứ rủi ro243.tổn hại sự toàn vẹn của nó gấp đôi. Đối với những người li dị đangsống một kết hợp mới, điều quan trọng là làmcho họ cảm thấy rằng họ vẫn là thành phần củaHội thánh, “không bị rút phép thông công” vàkhông bị đối xử như vậy, bởi lẽ họ luôn là thànhphần làm nên sự hiệp thông Hội thánh 261.Những hoàn cảnh này “đòi hỏi phải có sự phânđịnh cẩn thận và đồng hành hết sức tôn trọng,tránh mọi kiểu nói và thái độ làm cho họ cảmthấy bị kỳ thị và khuyến khích họ tham gia vàođời sống của cộng đoàn. Chăm sóc cho nhữngngười như thế không làm cho đức tin của cộngđoàn và việc làm chứng cho sự bất khả phân licủa hôn nhân bị suy yếu đi, mà ngược lại chínhtrong sự chăm sóc này mà cộng đoàn thể hiện244.đức ái của mình”262. Đàng khác, một số lớn các Nghịphụ “đã nhấn mạnh đến sự cần thiết phải làm261 Cf. HG (5.8.2015): L’Osservatore Romano, 6.8.2015,tr. 7.262 RS 2014, 51; cf. RF 2015, 84.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     243cho các thủ tục công nhận các trường hợp hônnhân vô hiệu trở nên dễ dàng tiếp cận và nhanhchóng hơn, và có thể hoàn toàn miễn phí”263.Sự chậm chạp của tiến trình gây khó chịu vànản lòng cho những người liên hệ. Hai Văn kiệngần đây của tôi về vấn đề này 264 đã giúp đơngiản hóa các thủ tục để tuyên bố, nếu có thể, vềhôn nhân vô hiệu. Qua đó tôi cũng muốn “nóirõ ràng rằng trong giáo phận của mình chínhGiám mục được đặt làm mục tử và là ngườiđứng đầu, nên chính ngài cũng là thẩm pháncủa các tín hữu đã được ủy thác cho mình”265.Vì thế, “việc thi hành các văn kiện này là mộttrách nhiệm lớn đối với Đấng Bản Quyền củagiáo phận, các vị được mời gọi đích thân phánquyết một số trường hợp, và trong mọi trườnghợp, các vị bảo đảm sao cho người tín hữu đạtđến công lí một cách dễ dàng hơn. Điều này baohàm việc chuẩn bị đầy đủ số lượng nhân sự, gồmcác giáo sĩ và giáo dân, những người được đặccử cho việc phục vụ này trong Giáo hội. Do đó,263 RS 2014, 48.264 Phanxicô, Tự Sắc Mitis Iudex Dominus Iesus(15.8.2015): L’Osservatore Romano, 9.9.2015, tr. 3-4; cf.Phanxicô, Tự Sắc Mitis et Misericors Iesus (15.8.2015):L’Osservatore Romano, 9.9.2015, tr. 5-6.265 Phanxicô, Tự Sắc Mitis Iudex Dominus Iesus(15.8.2015), Lời nói đầu, III: L’Osservatore Romano,9.9.2015, tr. 3.

244     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUcần phải sẵn sàng cung cấp cho những ngườili thân hoặc các đôi vợ chồng đang gặp khủnghoảng, một dịch vụ thông tin, tham vấn và hòagiải, liên kết với mục vụ gia đình, cũng có thểtiếp nhận những người này trong việc điều trasơ bộ cho tiến trình liên quan đến hôn nhân (x.245.Mitis iudex, khoản 2-3)”266. Các Nghị phụ Thượng Hội đồngcũng nêu rõ “những hậu quả của việc li thânhoặc li dị trên con cái, trong mọi trường hợpchúng đều là nạn nhân vô tội của hoàn cảnh”267.Trên tất cả mọi xem xét mà mình muốn làm,thiện ích của con cái phải là mối quan tâm hàngđầu, không được để cho bất cứ quyền lợi haymục tiêu nào khác che lấp. Tôi khẩn xin các chamẹ li thân: “Đừng, đừng, đừng bao giờ lấy concái mình ra mà làm con tin! Anh chị li thân vìnhiều khó khăn và nhiều lí do, cuộc sống đã traocho anh chị thử thách này, nhưng chớ để con cáilà kẻ phải gánh chịu hậu quả nặng nề của sựphân li ấy, không được sử dụng chúng làm contin chống lại người phối ngẫu kia, chúng cần lớnlên trong khi nghe người mẹ nói tốt về ngườicha, cho dù hai người không còn sống với nhau,266 RF 2015, 82.267 RS 2014, 47.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     245và nghe người cha nói tốt về người mẹ”268. Thậtlà vô trách nhiệm việc làm hư đi hình ảnh củangười cha hoặc người mẹ với mục đích để tranhthủ tình cảm của đứa con, để trả thù hoặc đểtự vệ, bởi vì việc làm đó sẽ gây thiệt hại cho đờisống nội tâm của con cái và sẽ tạo nên những246.vết thương khó chữa lành. Cho dù hiểu những hoàn cảnhxung đột mà vợ chồng phải trải qua, Hội thánhkhông thể ngừng lên tiếng nhân danh nhữngcon người dễ bị tổn thương nhất, đó là nhữngđứa con thường phải âm thầm đau khổ. Ngàynay, “cho dẫu dường như ta có sự nhạy cảm tiếnbộ hơn, và làm mọi phân tích tâm lí rất tinh tế,tôi tự hỏi liệu có phải chúng ta đã bị chai lì trướccả những vết thương trong tâm hồn của trẻ em.[...] Chúng ta có cảm thấy sức nặng của tảng núinghiền nát tâm hồn của một đứa trẻ trong cácgia đình nơi mà người ta đối xử tệ bạc với nhauvà làm tổn thương nhau, đến mức phá vỡ mốidây trung tín trong hôn nhân hay không?”269.Những kinh nghiệm tệ hại này không giúp íchgì cho trẻ em cho đến khi chúng trưởng thành268 HG (20.5.2015): L‘Osservatore Romano, 21.5.2015,tr. 8.269 HG (24.6.2015): L’Osservatore Romano, 25.6.2015,tr. 8.

246     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUđể có khả năng dấn thân dứt khoát. Vì thế, cáccộng đoàn Kitô hữu không nên bỏ rơi các chamẹ đã li dị những người đang sống một mốiquan hệ mới. Ngược lại, cần đưa họ vào cộngđoàn và đồng hành với họ trong vai trò giáodục con cái. Thật vậy, “làm sao chúng ta có thểkhuyên các người cha người mẹ này làm tất cảđể giáo dục con cái trong đời sống đức tin Kitôgiáo, và cho họ mẫu gương về một đức tin xácquyết và thực hành, trong khi chúng ta lại đểcho họ xa cách đời sống của cộng đoàn, như thểhọ đã bị tuyệt thông? Ta phải làm cách nào đểtránh không bồi thêm những gánh nặng khácngoài gánh nặnng con cái mà họ phải mang vác,trong những hoàn cảnh này”270. Giúp chữa lànhcác vết thương của cha mẹ và tiếp nhận họ vềmặt thiêng liêng, cũng là điều tốt ngay cả chonhững đứa con, tất cả họ cần nhìn thấy dungmạo gia đình của Hội thánh tiếp đón họ quakinh nghiệm thương đau này. Li dị là một điềuxấu, và số lượng các vụ li dị ngày càng gia tănglà điều rất đáng lo ngại. Vì thế, không nghi ngờgì nữa, nhiệm vụ mục vụ quan trọng nhất củachúng ta đối với các gia đình, đó là củng cố tìnhyêu và giúp chữa lành các vết thương, để chúngta có thể ngăn chặn sự lây lan của thảm kịch nàytrong thời đại chúng ta.270 HG (5.8.2015): L’Osservatore Romano, 6.8.2015, tr. 7.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     247247.Một số hoàn cảnh phức tạp “Cần có quan tâm đặc biệt đếnnhững vấn đề liên quan đến hôn nhân hỗn hợp.Hôn phối giữa những người Công giáo và nhữngngười đã được rửa tội khác “mặc dù mang mộtsắc thái đặc biệt, vẫn có nhiều yếu tố cần đượctôn trọng và phát huy, hoặc vì giá trị nội tại củachúng hoặc vì chúng có thể góp phần cho tràolưu đại kết”. Nhằm mục đích ấy, “nên tìm cách[...] để có sự cộng tác chân tình giữa thừa tácviên Công giáo và thừa tác viên không Cônggiáo, từ thời gian chuẩn bị hôn nhân cho tới lễcưới”(Familiaris Consortio, 78). Về việc chia sẻThánh Thể, cần lưu ý rằng “việc quyết định chấpnhận bên phối ngẫu không Công giáo có đượcrước lễ hay không phải được thực hiện phù hợpvới các quy định chung hiện hành, cả đối vớicác Kitô hữu Đông phương cũng như đối vớicác Kitô hữu khác, trong khi xét đến hoàn cảnhđặc biệt này, nghĩa là hai người Kitô hữu đãđược rửa tội lãnh nhận bí tích hôn nhân Kitôgiáo. Cho dẫu các đôi vợ chồng trong hôn nhânhỗn hợp có chung bí tích Rửa tội và Hôn phối,việc chia sẻ Thánh Thể chỉ có thể là trường hợpbiệt lệ, và trong mọi trường hợp, cần tuân giữcác quy định đã được đặt ra” (Hội Đồng GiáoHoàng về Thăng Tiến sự Hiệp Nhất Kitô Giáo,

248     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUHướng Dẫn việc Áp Dụng các Nguyên Tắc vàQuy Luật Đại Kết, ngày 25 tháng 3 năm 1993,248.159-160)”271. “Những hôn phối khác đạo là nơiưu việt cho cuộc đối thoại liên tôn [...] có mộtsố khó khăn đặc biệt cả về căn tính Kitô giáocủa gia đình, lẫn về việc giáo dục đức tin chocon cái. [...] Số các gia đình mà đôi vợ chồngkết hợp theo hôn phối khác đạo ngày càng tăngtrong các vùng truyền giáo và ngay cả tại cácnước có truyền thống Kitô giáo lâu đời, đòi hỏikhẩn thiết phải có chương trình chăm sóc mụcvụ đặc biệt tùy theo bối cảnh xã hội và văn hóakhác nhau. Tại một số quốc gia, không có tự dotôn giáo, người phối ngẫu Kitô giáo bị buộc phảicải đạo khác mới có thể kết hôn, và không thểcử hành hôn phối khác đạo theo giáo luật, cũngkhông thể rửa tội cho con cái. Bởi thế, chúng tôitái khẳng định sự tự do tôn giáo thiết yếu phảiđược tôn trọng đối với tất cả mọi người”272. Cầnđặc biệt chú ý đến những người kết hợp trongcác cuộc hôn nhân như vậy, không những chỉtrong thời kì trước lễ cưới. Các đôi vợ chồngvà gia đình trong đó một người là Công giáovà người kia là không phải là tín hữu gặp phải271 RF 2015, 72.272 RF 2015, 73.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     249những thách đố rất đặc biệt. Trong nhữngtrường hợp như thế, cần phải chứng tỏ khảnăng đem Tin mừng cắm sâu vào những hoàncảnh như thế mới mong có thể giáo dục con cái249.của họ theo đức tin Kitô giáo”273. “Khó khăn đặc biệt xuất hiện tronghoàn cảnh liên quan đến việc rửa tội cho nhữngngười đang ở trong một điều kiện hôn nhânphức tạp. Đó là trường hợp những người đã kếtước một hôn phối bền vững trong thời gian ítnhất một trong hai người chưa biết đức tin Kitôgiáo. Trong những trường hợp này, các Giámmục được mời gọi thực hiện việc phân định mục250.vụ thích đáng với lợi ích thiêng liêng của họ”274. Hội thánh chọn thái độ sống phùhợp với Chúa Giêsu, bằng một tình yêu khôngbiên giới mà Người đã tự hiến cho mọi ngườikhông trừ một ai 275. Cùng với các Nghị phụThượng Hội đồng, tôi đã xem xét hoàn cảnh củacác gia đình sống kinh nghiệm trong nhà mìnhcó người mang xu hướng đồng tính, một kinhnghiệm không dễ dàng đối với cha mẹ cũngnhư con cái. Vì vậy, trước hết chúng tôi muốn273 RF 2015, 74.274 RF 2015, 75.275 Cf. MV, 12: AAS 107 (2015), 407.

250     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUkhẳng định lại rằng mọi người, không phân biệtkhuynh hướng tính dục, phải được tôn trọngtheo phẩm giá của họ và phải được đón nhậnvới lòng kính trọng, hết sức tránh “mọi dấu hiệukì thị bất công”276 và nhất là mọi hình thức gâyhấn và bạo lực. Còn đối với gia đình thì cần bảođảm một sự đồng hành trân trọng, để người cóxu hướng đồng tính có thể nhận được sự trợgiúp cần thiết, để họ hiểu và thi hành trọn vẹn251.thánh ý Thiên Chúa trên cuộc đời của mình 277. Trong khi thảo luận về phẩm giávà sứ mạng của gia đình, các Nghị phụ ThượngHội đồng đã nhận định rằng “về các dự tínhxem những kết hợp giữa những người đồngtính đồng nhất với hôn nhân, thì không có mộtnền tảng nào để đồng hóa những kết hợp đồngtính và kế hoạch của Thiên Chúa về hôn nhânvà gia đình hoặc xem là tương tự, hoặc thậm chígiống xa xa”; và không thể chấp nhận “rằng cácGiáo hội địa phương phải chịu sức ép về vấn đềnày và các cơ quan quốc tế đặt điều kiện chonhững viện trợ tài chính cho các nước nghèo đểđưa vào các đạo luật cho phép lập “hôn nhân”giữa những người cùng giới 278.276 GLHTCG, 2358; cf. RF 2015, 76.277 Cf. GLHTCG, 2358; cf. RF 2015, 76.278 RF 2015, 76; cf. BỘ GLĐT, Considerazioni circa i