Tông Huấn Niềm Vui Yêu Thương

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     251252. Những gia đình chỉ có cha hoặcmẹ đơn thân thường xuất phát từ trường hợp“những người mẹ hoặc người cha ruột, chưa hềbao giờ muốn hội nhập vào cuộc sống gia đình,những hoàn cảnh bạo hành trong đó một ngườiđã buộc phải bỏ trốn cùng con cái, cái chết củamột trong hai người cha hoặc mẹ, một tronghai người từ bỏ gia đình, và nhiều hoàn cảnhkhác nữa. Dù nguyên nhân nào đi nữa, ngườicha hoặc người mẹ đơn thân đang sống với connhỏ phải được nâng đỡ và an ủi từ những giađình khác trong cộng đoàn Kitô hữu, cũng nhưtừ các tổ chức mục vụ giáo xứ. Những gia đìnhnày thường chịu ảnh hưởng bởi sức nặng củacác vấn đề kinh tế, sự bấp bênh của công ăn việclàm, khó khăn trong việc nuôi dưỡng con cái,thiếu nhà ở”279.253.Khi cái chết gây đau thương Có những lúc cuộc sống gia đình bịthách thức do cái chết của một người thân yêu.Chúng ta không nên bỏ lỡ dịp mang ánh sángđức tin đến để đồng hành với gia đình đang đauprogetti di riconoscimento legale delle unioni tra personeomosessuali (3.6.2003), 4.279 RF 2015, 80.

252     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUkhổ trong những lúc này 280. Bỏ quên một giađình đang đau đớn vì có người thân qua đời làmột sự thiếu sót lòng thương xót, là đã bỏ mấtcơ hội cho mục vụ, và với thái độ này các cánhcửa có thể sẽ khép lại với chúng ta khiến chokhông thể làm bất cứ điều gì khác để loan báo254.Tin mừng. Tôi hiểu nỗi thống khổ của ngườiđã mất đi một người rất thân yêu, một ngườiphối ngẫu đã từng chia sẻ với mình biết baonhiêu điều. Chính Chúa Giêsu đã xúc động vàđã khóc tại đám tang của một người bạn (x. Ga11,33.35). Và làm sao chúng ta lại không hiểuđược tiếng khóc than của người đã mất mộtđứa con? Quả thật, “khi ấy thời gian như ngừnglại: vực thẳm như mở ra nuốt lấy cả quá khứ vàtương lai. [...] Và có khi đau đớn đến nỗi ta cònlên án Thiên Chúa. Biết bao người – tôi hiểuhọ – nổi giận với Thiên Chúa”281. “Góa bụa làmột kinh nghiệm đặc biệt khó khăn [...] một sốngười cho thấy họ biết dồn sức lực của mìnhnhiều hơn cho con cho cháu, nhờ đó tìm ra đượcmột sứ mạng giáo dục mới qua lối biểu lộ tìnhyêu này. [...] Những người không có người thân280 Cf. RF 2015, 20.281 HG (17.6.2015): L’Osservatore Romano, 18.6.2015,tr. 8.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     253để có thể cậy dựa và để nhận được tình cảm anủi, họ cần được cộng đoàn Kitô hữu hỗ trợ vớisự quan tâm đặc biệt và sẵn sàng giúp đỡ, nhất255.là khi họ lâm vào hoàn cảnh cùng cực”282. Thông thường sự thương tiếc ngườithân qua đời có thể kéo dài một thời gian, và khimột mục tử muốn đồng hành với gia đình theolộ trình này, cần thích ứng với nhu cầu của từnggiai đoạn. Toàn bộ lộ trình này được khơi gợi quacác vấn đề sau: về nguyên nhân của cái chết, vềnhững gì lẽ ra đã có thể làm được, về việc ngườiấy đã sống như thế nào trước khi chết ... Quamột hành trình chân thành và kiên nhẫn của cầunguyện và của giải thoát nội tâm, bình an sẽ trởlại. Đến một lúc nào đó trong quãng thời giantang tóc, ta cũng cần giúp họ khám phá ra rằngcó bao nhiêu người giữa chúng ta cũng đã mấtmột người thân yêu, nhưng chúng ta vẫn còncó một sứ mạng để hoàn thành, và rằng khôngích gì việc kéo dài nỗi đau khổ như thể muốn tỏlòng tôn kính người quá cố. Người thân yêu đãqua đời không cần chúng ta phải đau khổ, họcũng không vui gì khi chúng ta tàn phá cuộc đờimình. Cũng không phải là biểu hiện tốt nhất củatình yêu khi gợi nhớ và gọi tên người ấy liên tục,282 RF 2015, 19.











TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     259con cái những gì. Bởi thế cha mẹ không đượctránh né tự hỏi xem ai là người đang quan tâmcung ứng cho chúng những trò giải trí và niềmvui, ai là kẻ đi vào phòng của bọn trẻ qua cácmàn hình TV hay máy điện tử, ai là người màmình trao phó con cái để họ hướng dẫn chúngtrong những thời gian rảnh rỗi. Chỉ cần chúngta dành thời gian cho con cái, nói với chúng vềnhững chuyện quan trọng một cách đơn giảnvới tâm tình trìu mến, và tạo ra những cơ hộilành mạnh để chiếm hết thời gian của chúng,như vậy sẽ giúp chúng tránh được khỏi bị xâmhại. Cảnh giác thì luôn luôn cần thiết. Bỏ bêcon cái không bao giờ là điều hay. Cha mẹ phảihướng dẫn và chuẩn bị cho con cái, trẻ nhỏ vàthanh thiếu niên, để chúng biết đối phó vớinhững hoàn cảnh mà chúng có thể gặp phải,chẳng hạn như các nguy cơ bị tấn công, lạm261.dụng hoặc nghiện ngập. Tuy nhiên, lo lắng quá đến mức bịám ảnh thì không phải là giáo dục, và chúng takhông thể kiểm soát hết mọi tình huống mà conmình có thể trải qua. Ở đây có thể ứng dụngnguyên tắc “thời gian thì quan trọng hơn khônggian”291. Nói cách khác, điều quan trọng là tạo291 EG, 222: AAS 105 (2013), 1111.

260     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUra các qui trình hơn là kiểm soát các nơi chốn.Nếu một phụ huynh bị ám ảnh muốn biết conmình đang ở đâu và kiểm soát mọi việc làm củanó, thì đó chỉ là tìm cách kiểm soát về nơi chốn.Đó không phải là giáo dục con, không giúp contăng trưởng, không chuẩn bị cho con đối đầuvới những thách đố. Điều đáng quan tâm chủyếu là tạo ra nơi con cái, với cả tình thươngyêu, những tiến trình giúp trưởng thành sự tựdo của con, chuẩn bị, triển nở toàn diện, vuntrồng sự tự lập đích thật. Chỉ như thế đứa conmới có được những yếu tố cần thiết để biết tựbảo vệ và hành động cách thông minh và khônngoan trong các hoàn cảnh khó khăn. Bởi vậy,câu hỏi quan trọng đặt ra không phải là biếtcon mình hiện đang ở đâu, lúc này nó đang ởvới ai, theo nghĩa thể lí, nhưng là hiện giờ nóđang ở đâu theo nghĩa hiện sinh, nghĩa là nóđang đặt những xác tín, mục tiêu, ước muốn,dự tính cuộc đời mình ở đâu. Thế nên, nhữngcâu hỏi mà tôi muốn đặt ra với các bậc cha mẹlà: “Chúng ta có tìm hiểu con mình đang thựcsự “ở đâu” trong hành trình đời sống của chúngkhông? Tâm hồn của chúng đang thực sự ở đâu,chúng ta có biết không? Và nhất là, chúng ta cómuốn biết điều đó không?”292.292 HG (20.5.2015): L’Osservatore Romano, 21.5.2015,tr. 8.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     261262. Nếu trưởng thành chỉ là sự pháttriển một cái gì đó vốn đã có sẵn trong mãdi truyền, thì sẽ không có gì để làm. Sự khônngoan, khả năng phán đoán và lương tri khôngphụ thuộc vào các yếu tố tăng trưởng thuần túyvề lượng, nhưng phụ thuộc cả một chuỗi các yếutố tổng hợp trong thâm sâu tâm hồn con người;chính xác hơn, nằm ngay trong trung tâm củatự do con người. Hẳn nhiên, mỗi đứa con sẽlàm ta ngạc nhiên với các dự tính của chúngxuất phát từ tự do ấy, chúng phá vỡ cả nhữngkhuôn suy nghĩ của cha mẹ, và nếu điều đó cóxảy đến thì cũng tốt. Giáo dục gồm cả nhiệm vụgiúp phát triển sự tự do có trách nhiệm, để tạicác giao điểm của cuộc đời chúng biết lựa chọnvới ý ngay lành và thông minh; đào tạo nhữngngười hiểu rõ rằng cuộc sống của mình và củacộng đoàn mình là do mình định đoạt và sự tựdo này là một quà tặng lớn lao.263.Huấn luyện đạo đức cho con cái Dẫu cha mẹ cần đến trường họcđể bảo đảm cho con cái mình có được một nềngiáo dục cơ bản, nhưng họ không bao giờ cóthể khoán trắng việc huấn luyện đạo đức chocon cái nơi một ai khác. Sự phát triển tình cảm

262     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUvà đạo đức của một con người đòi hỏi một kinhnghiệm cơ bản: tin rằng cha mẹ của mình làđáng tin cậy. Đó là một trách nhiệm trong giáodục: với tình thương và gương sáng cha mẹ tạosự tin tưởng nơi con cái, truyền cho chúng mộtlòng kính trọng trong yêu thương. Khi một đứacon nào đó không còn cảm thấy mình đượcquý yêu trước mặt cha mẹ, dù đó là do khuyếtđiểm của mình, hoặc nó không nhận thấy chamẹ đang quan tâm thật sự đến nó, điều đó gâytổn thương sâu sắc và tạo nhiều nhiều khó khăntrên bước đường trưởng thành của nó. Sự vắngmặt này, tức là sự bỏ rơi do thiếu tình thương,sẽ gây ra một nỗi đau sâu sắc hơn là một sự sửadạy nào đó có thể có do trẻ làm một hành động264.sai trái. Nhiệm vụ của cha mẹ bao gồm cảviệc giáo dục ý chí và phát triển những thói quencũng như khuynh hướng tình cảm hướng thiệncho con cái. Điều đó hàm ý nói đến những cáchcư xử tốt đẹp đáng để học tập và những khuynhhướng cần phát triển dẫn đến sự trưởng thành.Nhưng người ta luôn bàn đến một tiến trìnhkhởi đi từ sự bất toàn đến sự viên mãn hơn. Ướcmuốn thích nghi với xã hội, hoặc thói quen từbỏ được thỏa mãn ngay lập tức để thích ứng vớimột luật lệ và bảo đảm cho mình một cuộc chung

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     263sống tốt đẹp, tự nó đã là một giá trị khởi đầucho tâm hồn hướng đến những giá trị cao hơn.Việc giáo dục đạo đức phải luôn được thực hiệnbằng những phương pháp tích cực và đối thoạigiáo dục liên quan đến sự nhạy cảm và ngôn ngữriêng của con cái. Ngoài ra, việc giáo dục nàyphải được thực hiện theo cách quy nạp, sao chođứa trẻ có thể tự mình khám phá được tầm quantrọng của các giá trị nhất định, các nguyên tắcvà luật lệ, thay vì áp đặt cho nó những điều được265.xem như là những chân lí dứt khoát. Để hành động tốt thì “phán đoánđúng” hoặc chỉ biết rõ những gì phải làm thôicũng chưa đủ, cho dù đó là điều ưu tiên. Nhiềulúc chúng ta không nhất quán với những xác tínriêng của mình, ngay cả khi chúng chắc chắn.Ngay cả khi lương tâm nói cho ta về một phánđoán luân lí nhất định, thì những thứ khác hấpdẫn hơn có khi sẽ lôi cuốn mạnh hơn, nếu tachưa đạt được tới mức sự thiện vốn được tâm trínắm bắt đã bén rễ trong ta như một thiên hướngtình cảm thâm sâu, như ước muốn hướng thiệnvượt trổi hơn những điều hấp dẫn kia và cho tacảm thấy rằng sự thiện mà ta đã nhận biết cũnglà sự thiện “cho chúng ta” tại đây và lúc này. Mộtsự giáo dục đạo đức hữu hiệu bao hàm việc chongười ta biết nên hành động tới mức nào thì tốt.

264     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUNgày nay, thường sẽ không đạt được hiệu quảkhi ta yêu cầu một điều gì đó đòi hỏi cố gắng vàhi sinh từ bỏ mà lại không cho thấy rõ ràng sự266.thiện mà người ta có thể đạt được. Cần phải phát triển những thóiquen. Ngay cả những thói quen mà trẻ đã đắcthủ có một vai trò tích cực, chúng giúp chuyểncác giá trị quan trọng đã được nội tâm hóathành những hành vi bên ngoài lành mạnh vàbền vững. Một đứa bé có thể có tâm tính dễhòa đồng và sẵn lòng đối xử tốt với người khác,nhưng nếu trong một thời gian lâu mà khôngđược người lớn nhắc nhở, không quen nóinhững tiếng “làm ơn”, “xin lỗi”, “cám ơn”, thì tâmhướng tốt lành đó của nó không dễ dàng đượcbày tỏ ra theo cung cách này. Củng cố ý chí vàlặp lại những hành động nhất định nào đó tạonên hạnh kiểm đạo đức, và không có sự lặp đilặp lại có ý thức, tự do và trân trọng những hànhvi tốt thì việc giáo dục hạnh kiểm đó sẽ khônghoàn tất. Những lí do, hoặc sự hấp dẫn mà tacảm thấy về một giá trị nhất định nào đó, sẽkhông trở thành nhân đức nếu không có những267.hành động vốn có động lực thúc đẩy thích hợp. Tự do là một cái gì đó rất kì vĩ,nhưng ta cũng có thể đánh mất nó. Giáo dục

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     265đạo đức là vun trồng tự do qua các gợi ý, cácđộng lực, những áp dụng thực hành, nhữngkhích lệ, phần thưởng, gương lành, mẫu mực,biểu tượng, những suy tư, những lời khuyêndạy, xem xét lại cách hành động và các đối thoạigiúp con người phát triển những nguyên tắcbền vững trong nội tâm, có thể đi đến mức làmđiều tốt một cách bộc phát. Nhân đức là mộtxác tín đã được chuyển hóa thành nguyên tắchành động thuộc nội tâm và bền vững. Bởi thế,đời sống đạo đức xây dựng tự do, củng cố vàgiáo dục tự do, qua việc ngăn chặn con ngườitrở thành nô lệ cho những xu hướng cưỡngbách biến con người thành bất nhân và chốngxã hội. Thật vậy, chính phẩm giá con người đòihỏi mỗi người phải “hành động theo sự lựa chọncó ý thức và tự do, nghĩa là được thúc đẩy và xácquyết bởi những xác tín cá nhân”293.268.Việc sửa phạt có giá trị kích hoạt Tương tự, điều thiết yếu cần giúptrẻ em và thanh thiếu niên nhận ra rằng mọihành động xấu đều có hậu quả của nó. Cần khơidậy nơi chúng khả năng tự đặt mình vào hoàncảnh của người khác và hối hận vì đã gây ra sựdữ làm cho người ta đau khổ. Một số hình phạt293 GS, 17.

266     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU– đối với những hành động hung hăng chống lạixã hội – có thể phần nào đạt được mục tiêu này.Điều quan trọng là kiên quyết dạy cho trẻ biếtxin lỗi và sửa chữa những thiệt hại gây ra chongười khác. Khi tiến trình giáo dục cho thấynhững hoa quả nơi sự trưởng thành tự do cánhân, thì chính đứa trẻ đến một lúc nào đó sẽbắt đầu chân nhận với lòng tri ân rằng thật làquí hóa khi được lớn lên trong một gia đình vànó cũng chịu đựng được ngay cả những đòi hỏi269.mà tiến trình huấn luyện đặt ra. Việc sửa lỗi sẽ là một kích hoạt khicùng một lúc cha mẹ đáng giá cao và nhìn nhậnnhững nỗ lực của con trẻ, còn con trẻ thì nhậnra cha mẹ vẫn tin tưởng kiên nhẫn với nó. Mộtđứa trẻ được ân cần sửa sai sẽ cảm thấy mìnhđược quan tâm, nó nhận thấy mình là một aiđó, cảm thấy cha mẹ nhìn nhận những tiềmnăng của mình. Điều này không đòi hỏi cha mẹphải hoàn hảo, nhưng cần khiêm tốn nhận biếtnhững hạn chế của mình và chứng tỏ rằng mìnhcũng rất nỗ lực để trở nên tốt hơn. Tuy nhiên,một dấu chứng mà con cái cần thấy nơi cha mẹđó là không để cho những cơn giận cuốn mìnhđi. Khi con làm điều xấu, thì phải được sửa lỗi,nhưng không bao giờ xem con như một kẻ thùhoặc như một đối tượng để mình trút cơn nóng

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     267giận. Ngoài ra, người lớn phải biết rằng một sốhành vi xấu gắn liền với sự mỏng manh và giớihạn tuổi tác của trẻ nhỏ. Bởi thế, việc thườngxuyên sửa phạt có thể sẽ gây tác hại chứ khônggiúp trẻ cảm nhận được mức độ nghiêm trọngcủa các hành vi và gây ra sự chán nản bực bội:“Hỡ những người làm cha, đừng làm con cái270.bực tức” (Ep 6,4; x. Cl 3,21). Điều cơ bản là đừng biến kỉ luậtthành một lực kháng hủy hoại ước muốn, nhưngtrở thành một lực đẩy để đi xa hơn. Làm thế nàođể hòa nhập kỉ luật với sức năng động nội tâm?Làm thế nào để đảm bảo kỉ luật là một giới hạncó tính xây dựng của cuộc hành trình mà đứatrẻ phải đảm nhận, chứ không phải là một bứctường ngăn chặn hoặc là một lối giáo dục gây ứcchế? Cần tìm ra sự cân bằng giữa hai thái cự cóhại như nhau. Một đàng đòi phải xây dựng mộtthế giới phù hợp với những ước muốn của concái, chúng sẽ lớn lên với ý thức mình là chủ thểcủa quyền lợi chứ không phải của trách nhiệm.Đàng khác đi đến chỗ con cái sống mà không ýthức về phẩm giá của mình, về căn tính riêng vàcác quyền của mình, chúng bị đè nặng bởi cácnghĩa vụ và phục tùng để thực thi những ướcmuốn của người khác.

268     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU271.Thực tiễn trong kiên nhẫn Giáo dục đạo đức bao hàm việcchỉ đòi hỏi một đứa bé hay một người trẻ chỉnhững điều đối với chúng không là một hi sinhquá mức chịu đựng, và chỉ đòi hỏi trong mứcđộ chúng phải nỗ lực mà không gây phẫn uấthoặc cảm thấy bị cưỡng bức. Hành trình thôngthường là đề ra những bước nhỏ có thể đượchiểu, được chấp nhận và được trân trọng, vàbao gồm một sự từ bỏ hợp lí. Ngược lại, nếuđòi hỏi quá nhiều, thì sẽ không được điều gì cả.Con người ta ngay khi có thể được giải thoátkhỏi quyền bính, có thể sẽ thôi không còn làm272.điều tốt nữa. Việc giáo dục đạo đức đôi khi gặpphải phản ứng khinh thường do con trẻ trảinghiệm mình đã bị bỏ rơi, vì thất vọng, thiếutình thương, hoặc một ấn tượng xấu về chamẹ. Các giá trị đạo đức được phóng chiếu lênnhững hình ảnh méo mó của người cha vàngười mẹ, hoặc những yếu đuối của người lớn.Bởi thế, ta cần giúp thanh thiếu niên biết ápdụng trong thực tế những điều tương tự như:những giá trị đạt được cách đặc biệt nơi mộtsố người rất gương mẫu, nhưng cũng được thểhiện một cách không hoàn hảo và ở các mức

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     269độ khác nhau. Đồng thời, vì những phản khángcủa người trẻ thường gắn liền với những kinhnghiệm tiêu cực, cho nên ta cần giúp họ theocon đường chữa trị vết thương của thế giới nộitâm này, từ đó họ mới có thể đi đến sự thông273.cảm và hòa giải với con người và với xã hội. Trong khi đề ra các giá trị, ta cầntiến hành từ từ, khai triển bằng nhiều cách khácnhau tùy theo độ tuổi và khả năng cụ thể củacon trẻ, không đòi hỏi phải áp dụng các phươngpháp nghiêm ngặt và thiếu uyển chuyển. Nhữngđóng góp có giá trị của tâm lí học và khoa họcgiáo dục cho thấy rằng để làm thay đổi hành vicủa một đứa trẻ cần có một quá trình tiệm tiến,nhưng cũng như tự do nó cần được khai thôngvà kích thích, vì tự nó tự do không thể đảmbảo sự trưởng thành của mình. Tự do được đặttrong hoàn cảnh, thực tế, đó là tự do bị giới hạnvà có điều kiện. Tự do đó không đơn thuần làmột khả năng lựa chọn điều tốt hoàn toàn cótính bộc phát. Ta thường không phân biệt đượccách thỏa đáng giữa hành động “tự nguyện” vàhành động “tự do”. Một người nào đó có thể ướcmuốn rất mạnh mẽ một điều gì đó xấu xa, domột niềm đam mê không thể cưỡng lại hoặc bởimột nền giáo dục tệ hại. Trong trường hợp nhưvậy, quyết định của người ấy đúng thực là tự

270     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUnguyện, không mâu thuẫn với xu hướng của ýchí, nhưng đó không phải là tự do, bởi vì hầunhư người đó không thể không chọn điều xấuấy. Đó là điều xảy ra với người nghiện ngập matúy không cưỡng lại được. Khi người đó muốncó ma túy thì anh làm hết sức để có nó, nhưnganh ta đã bị áp lực cưỡng bức mạnh mẽ đến nỗilúc đó anh không thể có một quyết định kháchơn. Vì vậy, quyết định của anh là tự nguyện,nhưng không tự do. Không có nghĩa gì cả khinói “hãy để anh tự do lựa chọn”, bởi lẽ thật raanh không thể chọn lựa, và càng lao vào ma túyanh càng gia tăng nghiện ngập. Người nghiệncần đến sự giúp đỡ của người khác và một tiếntrình giáo dục.Đời sống gia đình274.như một khung cảnh giáo dục Gia đình là trường học đầu tiên dạycác giá trị nhân bản, nơi đây người ta học biếtsử dụng tự do một cách tốt đẹp. Có những xuhướng đã được hình thành chín chắn trong thờithơ ấu bám rễ sâu trong con người và chúngvẫn còn tồn tại suốt cuộc đời, như một cảmxúc thuận lợi đối với một giá trị, hoặc như mộtsự chối bỏ tự phát những lối cư xử nhất định.Nhiều người hành động trong cả cuộc sống

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     271theo một cung cách nhất định nào đó vì họ xemnhư vậy là đáng giá, cái cung cách hành độngnhư đã thấm sâu và trở thành con người củahọ từ thời thơ ấu: “Tôi đã được dạy như thế”;“Đó là những gì tôi đã học”. Trong bối cảnh giađình, người ta cũng có thể học biết phân địnhvới tinh thần phê bình các thông điệp do cácphương tiện truyền thông đem lại. Thật đángbuồn, một số chương trình truyền hình hoặcmột số hình thức quảng cáo có ảnh hưởng tiêucực và hạ thấp những giá trị hấp thụ được từ275.trong cuộc sống gia đình. Trong thời đại hiện nay, nơi mànhững lo lắng và tốc độ kĩ thuật ngự trị, nhiệmvụ rất quan trọng của gia đình là giáo dục khảnăng biết chờ đợi. Vấn đề không phải là cấmbọn trẻ chơi với các thiết bị điện tử, nhưng phảitìm cách để giúp chúng có khả năng phân biệtcác lí lẽ khác nhau và không áp dụng tốc độ kĩthuật số trong mọi lãnh vực của cuộc sống. Trìhoãn không phải là khước từ ước muốn, nhưnglà làm chậm lại sự thỏa mãn của mình. Khi trẻem hoặc thanh thiếu niên không được giáo dụcđể chấp nhận rằng có những điều phải chờ đợi,chúng sẽ trở thành những kẻ kiêu căng độctài, bắt mọi sự phục tùng để thỏa mãn nhu cầutrước mắt của chúng và chúng lớn lên cùng với

272     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUthói hư muốn có “tất cả ngay lập tức”. Đó là mộtsự lừa dối kinh khủng vốn không giúp cho tựdo triển nở, mà còn làm hại tự do. Trái lại, khingười ta giáo dục để học biết trì hoãn một sốđiều và học biết chờ đợi cho tới thời điểm phùhợp, tức là người ta dạy cho biết làm chủ bảnthân, độc lập trước các xung năng của mìnhnghĩa là gì. Như thế, khi trẻ em kinh nghiệmđược mình có thể chịu trách nhiệm về chínhmình, lòng tự trọng của chúng càng được pháttriển. Đồng thời, điều đó dạy cho chúng biết tôntrọng quyền tự do của người khác. Dĩ nhiên,điều đó không có nghĩa là kì vọng trẻ sẽ hànhđộng như người lớn, nhưng cũng không đượcxem thường khả năng phát triển sự tự do trongtrách nhiệm đến mức trưởng thành của chúng.Trong một gia đình lành mạnh, tiến trình họctập này được thực hiện cách thông thường qua276.những đòi hỏi của cuộc sống chung. Gia đình là môi trường đầu tiên củaviệc hòa nhập xã hội, bởi vì đó là nơi đầu tiêncon người học biết đặt mình đối diện với ngườikhác, để lắng nghe, để chia sẻ, để chịu đựng, đểtôn trọng, để giúp đỡ, để chung sống. Nhiệm vụcủa giáo dục là phải khơi dậy cảm nhận về thếgiới và xã hội như “bầu khí gia đình”, dạy ta biết“sống” vượt ra ngoài giới hạn ngôi nhà riêng

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     273của mình. Trong khung cảnh gia đình ta họcđể làm sống lại sự gần gũi, quan tâm lẫn nhau,chào hỏi nhau. Nơi đó người ta phá vỡ vòng vâyích kỉ nguy khốn để nhận ra rằng chúng ta đangsống cùng những người khác, với những ngườikhác, những người xứng đáng với sự quan tâm,tử tế, và tình cảm của chúng ta. Sẽ không có mốitương quan xã hội nào nếu không có chiều kíchđầu tiên của cuộc sống thường nhật này, xem rarất nhỏ nhặt: sống gần gũi bên nhau, hằng ngàychúng ta gặp nhau lúc này lúc khác, cùng lo đếnnhững điều tất cả chúng ta bận tâm, giúp nhautrong những điều nhỏ nhặt hằng ngày. Mỗi ngàygia đình phải sáng tạo những cách thức mới để277.gia tăng sự nhận biết lẫn nhau. Trong khung cảnh gia đình người tacũng có thể thiết lập lại các thói quen tiêu dùngđể cùng nhau tiên liệu cho ngôi nhà chung: “Giađình là chủ thể chính của một hệ sinh thái toàndiện, bởi lẽ nó là chủ thể xã hội đầu tiên, chứađựng trong chính mình hai nguyên lí-nền tảngcủa nền văn minh nhân loại trên trái đất: cácnguyên lí của hiệp thông và nguyên lí của sựphong nhiêu”294. Cũng vậy, những lúc khó khănvà gian khổ trong đời sống gia đình có thể dạy294 HG (30.9.2015): L’Osservatore Romano, 1.10.2015,tr. 8.

274     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUta rất nhiều điều. Chẳng hạn như khi tronggia đình có một người bệnh, vì “trước hoàncảnh bệnh hoạn, trong gia đình cũng phát sinhnhững khó khăn, nguyên nhân do sự yếu đuốicủa con người. Nhưng, nhìn chung, thời giangia đình có người bệnh lại là thời gian làm tăngsức mạnh gắn kết gia đình. [...] Một nền giáodục mà đánh mất sự nhạy cảm với bệnh tật củacon người, sẽ làm cho con tim người ta trở nêncằn cỗi. Điều đó làm cho trẻ “bị tê liệt” trước nỗiđau khổ của người khác, không có khả năng đốiđầu với đau khổ và sống kinh nghiệm các giới278.hạn”295. Các công nghệ truyền thông và giảitrí ngày càng phong phú có thể tạo điều kiệnthuận lợi hơn hoặc cản trở sự gặp gỡ giữa chamẹ và con cái xét về mặt giáo dục. Khi được sửdụng tốt thì chúng có thể hữu ích để nối kết cácthành viên trong gia đình cho dẫu ở xa nhau. Sựliên lạc thường xuyên có thể giúp giải quyết cáckhó khăn296. Tuy nhiên, cần phải biết rõ rằngchúng không thay thế cho nhu cầu đối thoạicá nhân và sâu xa hơn vốn cần có một sự tiếpxúc thể lí, hoặc ít nhất, nghe được tiếng nói của295 HG (10.6.2015): L’Osservatore Romano, 11.6.2015,tr. 8.296 Cf. RF 2015, 67.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     275người kia. Chúng ta biết đôi khi những phươngtiện này làm cho người ta cách xa nhau thay vìxích lại gần nhau, như khi đến giờ ăn mà mỗingười đều chú tâm vào chiếc điện thoại di độngcủa mình, hoặc khi một người đi ngủ trong khiphải chờ người kia, đang mải mê hàng giờ vớimột thiết bị điện tử. Trong gia đình, đây cũngphải là lí do để đối thoại và thỏa thuận với nhauđể làm sao gia đình dành ưu tiên cho sự gặp gỡcủa các thành viên mà không rơi vào những điềucấm đoán phi lí. Tuy nhiên, chúng ta không thểbỏ qua những nguy cơ của các hình thức truyềnthông mới đối với trẻ nhỏ và thanh thiếu niên,chúng đôi khi làm cho trẻ trở nên thờ ơ, tách rờikhỏi thế giới thực. Bệnh “tự kỉ về kĩ thuật” nàydễ dàng đưa trẻ vào tầm thao túng của nhữngngười tìm cách xâm nhập vào thế giới sâu kín279.của chúng với những bận tâm ích kỉ. Cũng không tốt nếu cha mẹ trở nênđộc tài toàn trị đối với con cái mình, chúng vốnchỉ có thể tin tưởng vào họ, bởi vì như thế làcản trở một tiến trình thích đáng giúp chúnghòa nhập vào xã hội và trưởng thành tình cảm.Để hiệu quả của việc làm cha và làm mẹ đượcnối dài đến với một thực tại rộng lớn hơn, “cáccộng đoàn Kitô hữu được kêu gọi để hỗ trợ cho

276     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUsứ mạng giáo dục của gia đình”297, cách đặc biệtqua huấn giáo khai tâm. Để hỗ trợ một nền giáodục toàn diện, chúng ta cần “làm sống lại giaoước giữa gia đình và cộng đoàn Kitô hữu”298.Thượng Hội đồng đã muốn nêu rõ tầm quantrọng của các trường Công giáo, vốn “đóng mộtvai trò quan trọng trong việc giúp cha mẹ hoàntất bổn phận giáo dục con cái299 [...]. Các trườngCông giáo cần được khuyến khích trong sứmạng giúp các em học sinh lớn lên thành ngườitrưởng thành, những người có thể nhìn thấy thếgiới bằng cái nhìn yêu thương của Chúa Giêsuvà hiểu được cuộc sống như một lời mời gọiphục vụ Thiên Chúa”. Theo nghĩa đó, “cần đượckhẳng định cách dứt khoát về quyền tự do củaHội thánh về việc dạy đạo lí và quyền phản đốitheo lương tâm của các nhà giáo dục”300.280.Cần có giáo dục giới tính Công Đồng Vatican II đề cập đếnsự cần thiết phải có về “một nền giáo dục giớitính tích cực và khôn ngoan”, dành cho trẻ em và297 HG (20.5.2015): L’Osservatore Romano, 21.5.2015,tr. 8.298 HG (9.9.2015): L’Osservatore Romano, 10.9.2015, tr.8.299 RF 2015, 68.300 RF 2015, 58.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     277thanh thiếu niên “dần theo năm tháng khi chúnglớn lên” và “phải lưu tâm đến những tiến bộ củatâm lí học, sư phạm và giáo dục”301. Chúng tanên tự hỏi liệu các tổ chức giáo dục của chúngta đã đảm nhận thách đố này chưa. Thật khó đểnghĩ về vấn đề giáo dục giới tính trong một thờiđại khi người ta có xu hướng tầm thường hóavà làm nghèo nàn tính dục. Người ta chỉ có thểhiểu được nó trong cái nhìn toàn cảnh của mộtnền giáo dục về tình yêu, sống dâng hiến chonhau. Bằng cách đó, ngôn ngữ của tính dục sẽkhông bị làm nghèo nàn đi một cách đáng buồn,nhưng được khai sáng. Xung năng tính dục cóthể được vun trồng trong một tiến trình nhậnbiết chính mình và trong sự phát triển năng lựctự chủ, có thể giúp khơi lên khả năng quí giá281.của niềm vui và sự gặp gỡ thân tình. Giáo dục giới tính cung cấp thôngtin, nhưng không được quên rằng trẻ em vàthanh thiếu niên chưa đạt tới sự trưởng thànhđầy đủ. Thông tin phải đến đúng thời điểm theocách thức phù hợp với lứa tuổi. Sẽ không ích lợinếu cứ chất đầy cho chúng các dữ liệu mà khôngphát triển một ý thức phê bình trước sự xâm lấncủa các ý tưởng đề xướng, các văn hóa phẩm301 CĐ Vatican II, Tuyên Ngôn Gravissimum Educatio-nis về Giáo Dục Công giáo, 1.

278     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUkhiêu dâm thiếu kiểm soát và sự tràn ngập củacác kích thích có thể gây phương hại đến tínhdục. Những người trẻ phải có khả năng nhậnra rằng chúng đang bị tấn công dồn dập bởi cácthông điệp không mang lại ích lợi gì cho chúngvà cho sự trưởng thành của chúng. Cần giúpchúng nhận biết và tìm kiếm những ảnh hưởngtích cực, đồng thời giúp chúng tránh xa tất cảnhững gì làm biến dạng khả năng yêu thươngcủa chúng. Cũng vậy, chúng ta phải chấp nhận“trước hết cần có một ngôn ngữ mới mẻ và phùhợp hơn để giới thiệu cho trẻ em và thanh thiếu282.niên về đề tài tính dục”302. Nền giáo dục giới tính gìn giữ mộtcảm thức e thẹn lành mạnh có một giá trị lớnlao, cho dẫu ngày nay một số người cho rằngđó là một điều đã lỗi thời. Đó là sự phòng vệtự nhiên của một nhân vị bảo vệ cõi riêng tưnội tâm của mình và tránh không để mình biếnthành một sự vật đơn thuần bị người khác sửdụng. Nếu không có cảm thức e thẹn, ta có thểgiản lược tình cảm và tính dục thành nhữngnỗi ám ảnh chỉ chú ý vào hoạt động sinh dục,thành những bệnh lí làm méo mó khả năng yêuthương của ta và những hình thức khác nhaucủa bạo lực tình dục dẫn đến việc đối xử phi302 RF 2015, 56.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     279283.nhân tính hoặc làm tổn hại những người khác. Thông thường giáo dục giới tínhtập trung vào việc kêu gọi người ta “bảo vệmình” bằng cách tìm thực hành một thứ “tìnhdục an toàn”. Những lối nói đó truyền đạt mộtthái độ tiêu cực đối với mục đích sinh sản tựnhiên của tính dục, như thể đứa con có thể cólà một kẻ thù phải đề phòng. Như thế là cổ võthái độ duy kỉ gây hấn thay vì cởi mở đón nhận.Mời gọi thanh thiếu niên đùa bỡn với thân xácvà các thèm muốn của mình, như thể chúngđã có sự trưởng thành, các giá trị, sự dấn thâncho nhau và các mục đích riêng của hôn nhân,quả là một điều vô trách nhiệm. Như thế tức làkhuyến khích họ vui vẻ sử dụng người khác nhưmột đối tượng trải nghiệm để bù đắp các khiếmkhuyết và những giới hạn lớn của mình. Tráilại, điều quan trọng là dạy một khóa học về cácbiểu hiện khác nhau của tình yêu, về việc chămsóc lẫn nhau, về sự dịu dàng tôn trọng nhau, vềviệc thông giao giàu ý nghĩa. Quả thật, tất cảđiều này chuẩn bị cho một sự tự hiến hoàn toànvà quảng đại mà họ sẽ bày tỏ, sau một cam kếtcông khai, qua việc hiến dâng thân xác. Như thếsự kết hợp tính dục trong hôn nhân sẽ thể hiệnnhư dấu chỉ của một sự cam kết toàn vẹn, đượclàm cho phong phú nhờ cả quá trình đi trước.

280     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU284. Không được lừa dối người trẻ khiếnhọ nhầm lẫn giữa các bình diện: sự hấp dẫn tìnhdục “nhất thời tạo ra một ảo tưởng của sự nênmột, nhưng nếu không có tình yêu thì sự “nênmột” này rốt cuộc vẫn để lại tình trạng hai ngườixa lạ và phân li như trước”303. Ngôn ngữ củathân xác đòi hỏi học tập kiên trì để biết diễn giảivà phải giáo dục những ham muốn của mình đểthật sự tự hiến. Khi người ta tưởng mình traohiến tất cả ngay lập tức thì rất có thể là người takhông trao hiến gì hết. Một đàng ta hiểu đó là sựmong manh và nhầm lẫn của tuổi trẻ, đàng kháclà khuyến khích thanh thiếu niên kéo dài sự ấutrĩ của họ trong cách diễn tả tình yêu. Nhưng,ngày nay ai là người sẽ nói về những điều này?Ai có thể quan tâm đến các bạn trẻ? Ai sẽ giúphọ chuẩn bị một cách nghiêm túc để sống chomột tình yêu cao thượng và quảng đại? Ngày285.nay người ta quá coi nhẹ việc giáo dục giới tính. Giáo dục giới tính cũng nên baohàm cả sự tôn trọng và lòng quí trọng sự khácbiệt, điều đó thể hiện nơi mỗi người khả năngvượt qua sự khép kín trong những giới hạn củachính mình để mở ra đón nhận người khác.303 Erich Fromm, The Art of Loving, New York, 1956,tr. 54.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     281Ngoài những khó khăn có thể hiểu được màmỗi người có thể gặp phải, người trẻ cần đượcgiúp đỡ để biết chấp nhận thân xác của mìnhnhư nó đã được tạo ra, bởi vì “nghĩ rằng mìnhlà chủ nhân tuyệt đối của thân xác mình, sẽ dẫntới có khi cách tinh vi nghĩ rằng mình cũng làchủ tuyệt đối trên cả tạo thành [...]. Quí trọngthân xác mình, là người nam hay là người nữ,cũng cần thiết để có thể nhận ra chính mìnhtrong cuộc gặp gỡ với tha nhân, một ngườikhác với mình. Bằng cách đó, chúng ta có thểvui mừng đón nhận tặng phẩm đặc biệt là thanhân nam hay nữ kia, vốn là công trình củaThiên Chúa Tạo Hóa, và giúp làm phong phúcho nhau”304. Chỉ bằng cách bỏ đi nỗi sợ sự khácbiệt người ta mới có thể đạt đến sự giải thoátchính mình để khỏi qui hướng về mình và tìmkiếm chính bản thân. Giáo dục giới tính phảigiúp người ta chấp nhận chính thân xác mình,chứ không tìm cách “xóa bỏ sự khác biệt tínhdục để rồi không còn biết phải đối diện với nó286.ra sao”305. Người ta cũng không thể không biết304 Phanxicô, Thđ. Laudato Si’ về Chăm sóc Ngôi NhàChung (24.5.2015), 155.305 HG (15.4.2015): L’Osservatore Romano, 16.4.2015,tr. 8.

282     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUrằng cấu trúc hình thành nên hiện hữu của mỗingười, nữ cũng như nam, không chỉ là tập hợpnhững yếu tố sinh học hay di truyền, mà cònnhiều yếu tố khác liên quan đến tính khí, lịch sửgia đình, văn hóa, kinh nghiệm sống, nền giáodục ta đã nhận được, những ảnh hưởng của bạnbè, người thân trong gia đình và những người tangưỡng mộ, cũng như những hoàn cảnh cụ thểkhác đòi hỏi một nỗ lực thích ứng. Quả thực làchúng ta không thể tách rời nam tính và nữ tínhra khỏi công trình tạo dựng của Thiên Chúa,vốn là điều có trước tất cả các quyết định vàkinh nghiệm của chúng ta và trong đó có nhữngyếu tố sinh học không thể bỏ qua. Nhưng namtính và nữ tính đúng là cái gì đó không phảicứng nhắc. Cho nên, cách thể hiện nam tính củangười chồng, chẳng hạn, có thể linh động thíchứng với hoàn cảnh công việc của người vợ. Đảmđương việc nhà hoặc một vài công việc chămsóc con cái không hề làm cho người chồng giảmđi nam tính của mình, cũng không hàm nghĩađó là một sự thất bại, một sự nhượng bộ haymột điều gì đáng xấu hổ. Chúng ta phải giúptrẻ chấp nhận là bình thường những “hoán đổi”lành mạnh này mà không hề làm giảm sút phẩmgiá hình ảnh của người cha. Quan niệm cứngnhắc về nam tính hay nữ tính sẽ trở thành quáđáng, và không giáo dục trẻ em cũng như người

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     283trẻ về tính hỗ tương được thâm nhập vào cácđiều kiện thực tế của hôn nhân. Sự cứng nhắcnày, đến lượt nó, có thể cản trở sự phát triểncác năng lực của mỗi người, đến mức có thể coinhững người nam cống hiến cho nghệ thuật haykhiêu vũ là ít nam tính và những người nữ thithành nhiệm vụ điều hành thì ít nữ tính. Điềunày, cảm ơn Chúa, nay đã thay đổi, nhưng tạimột số nơi những quan niệm không phù hợpvẫn tiếp tục gây ảnh hưởng đến sự tự do chínhđáng và làm hư sự phát triển đích thực về căntính cụ thể của con cái và tiềm năng của chúng.287.Thông truyền đức tin Giáo dục con cái phải đi qua mộthành trình thông truyền đức tin, một việc trởnên khó khăn do lối sống hiện tại, giờ giấclàm việc, tính phức tạp của thế giới ngày nay,trong đó nhiều người, để tồn tại, phải chịumột nhịp độ điên cuồng306. Dù sao, gia đìnhvẫn phải tiếp tục là nơi học biết những lí lẽ vàvẻ đẹp của đức tin, để cầu nguyện và phục vụtha nhân. Điều này bắt đầu với bí tích Rửa tội,trong đó, như Thánh Augustinô nói, các bà mẹnuôi dạy con mình là để “cộng tác vào sự sinh306 Cf. RF 2015, 13-14.

284     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUhạ thánh thiêng”307. Sau đó, khởi sự hành trìnhtăng trưởng sự sống mới này. Đức tin là mộtơn huệ của Thiên Chúa mà ta lãnh nhận trongbí tích Rửa tội, chứ không phải là kết quả củamột hành động phàm nhân, tuy nhiên cha mẹ làphương thế Thiên Chúa dùng để giúp cho đứctin của con cái được trưởng thành và phát triển.Bởi thế, “thật tuyệt vời khi các bà mẹ dạy chocon nhỏ của mình làm cử chỉ hôn Chúa Giêsuhay Đức Mẹ. Một cử chỉ dịu dàng tình cảm biếtbao! Khi ấy trái tim của con trẻ sẽ trở thành nơicầu nguyện”308. Thông truyền đức tin giả địnhrằng cha mẹ thực sự sống kinh nghiệm đức tin,tin tưởng vào Chúa, tìm kiếm Ngài, cần đếnNgài, bởi lẽ chỉ bằng cách này “đời nọ tới đờikia, thiên hạ đề cao sự nghiệp Chúa, và truyềntụng những chiến công của Ngài” (Tv 144,4) và“ người cha sẽ dạy cho con cái rõ Ngài là Đấngtín trung” (Is 38,19). Điều này đòi hỏi chúng takêu xin Chúa hành động trong tâm hồn của concái, nơi mà chúng ta không thể chạm đến được.Hạt cải rất bé nhỏ sẽ trở thành một cây lớn (x.Mt 13,31-32), và như thế chúng ta nhận ra sựkhông cân đối giữa việc làm và hiệu quả. Bởi thế,chúng ta biết rằng mình không phải là chủ nhân307 Augustino, De sancta virginitate 7,7: PL 40, 400.308 HG (26.8.2015): L’Osservatore Romano, 27.8.2015,tr. 8.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     285của tặng phẩm nhưng là những người quản lícần mẫn. Tuy nhiên, nỗ lực sáng tạo của chúngta là một đóng góp giúp chúng ta cộng tác vớikế hoạch ​c​ ủa Thiên Chúa. Vì thế, “phải chăm loquí trọng các đôi vợ chồng, những người mẹ vànhững người cha, như những chủ thể tích cựccủa việc huấn giáo [...]. Việc huấn giáo trong giađình là một trợ lực lớn lao, như một phươngpháp hiệu quả nhằm huấn luyện các cha mẹ trẻvà làm cho họ ý thức sứ mạng của mình như lànhững người loan báo Tin mừng cho chính gia288.đình mình”309. Việc giáo dục đức tin biết thíchứng với mỗi đứa trẻ, bởi vì các phương thế đãhọc hoặc các công thức đôi khi không còn tácdụng. Trẻ nhỏ cần các biểu tượng, những hànhđộng, và những chuyện kể. Thanh thiếu niênthường dị ứng với uy quyền và các qui tắc, vìthế tốt hơn nên khích lệ kinh nghiệm đức tin cánhân của các em và cung cấp cho các em nhữngchứng tá sáng ngời nhằm thuyết phục bởi chínhvẻ đẹp của những chứng tá ấy. Cha mẹ muốnđồng hành đức tin với con cái mình cần chú ýđến những thay đổi của chúng, vì họ biết rằngkinh nghiệm tâm linh không áp đặt nhưng đềnghị trong sự tự do. Điều quan trọng là con cái309 RF 2015, 89.

286     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUnhìn thấy một cách cụ thể đối với cha mẹ chúngviệc cầu nguyện thật sự là quan trọng. Bởi thế,những khoảnh khắc cầu nguyện trong gia đìnhvà những diễn tả lòng đạo đức bình dân có thểcó sức loan báo Tin mừng mạnh hơn bất kì việcdạy giáo lý và bài giảng đạo nào. Tôi muốn bàytỏ cách đặc biệt lòng biết ơn đến tất cả các bàmẹ không ngừng cầu nguyện, như Thánh nữMonica, cho những người con của mình đang289.lạc xa Chúa Kitô. Thực hành việc thông truyền đứctin cho con cái, theo nghĩa tạo thuận lợi choviệc biểu lộ và phát triển đức tin, cho phép giađình trở thành nhà rao giảng Tin mừng, và mộtcách tự nhiên gia đình bắt đầu thông truyền đứctin cho mọi người xung quanh, ngay cả nhữngngười bên ngoài phạm vi gia đình. Nhữngđứa con lớn lên trong các gia đình truyền giáothường trở thành những nhà truyền giáo, nếunhư cha mẹ biết cách sống sứ vụ này, bằng cáchđó người khác cảm thấy họ gần gũi và thânthiện, và như thế con cái lớn lên theo cách tươngquan này với thế giới mà không từ bỏ đức tin vànhững xác tín của mình. Chúng ta nên nhớ rằngchính Đức Giêsu đã ăn uống với những ngườitội lỗi (x. Mc 2,16; Mt 11,19), Người đã dừnglại để trò chuyện với người phụ nữ Samaria (x.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     287Ga 4,7-26), và tiếp chuyện với ông Nicôđêmôvào ban đêm (x. Ga 3,1-21), Người còn để chomột cô gái điếm xức dầu bàn chân mình (x. Lc7,36-50), và đã không ngần ngại đụng chạm cácngười bệnh (x. Mc 1,40-45; 7,33). Các Tông đồcủa Người cũng làm như vậy, họ không phải lànhững người xem thường người khác, khôngkhép kín trong những nhóm nhỏ của nhữngngười đặc tuyển, tách khỏi cuộc sống của dânchúng. Trong khi chính quyền bách hại họ, họlại được hưởng lòng yêu mến của toàn dân (x.290.Cv 2,47; 4,21.33; 5,13). “Gia đình như thế là chủ thể củahoạt động mục vụ thông qua việc loan báo Tinmừng cách minh nhiên và sự kế thừa đa dạngcác hình thức chứng tá như: sự liên đới vớinhững người nghèo, sự đón nhận những conngười khác biệt, việc bảo vệ thiên nhiên, sự liênđới tinh thần và vật chất với các gia đình khác,nhất là với những gia đình túng quẫn nhất, việcdấn thân cho sự thăng tiến công ích ngay cả quaviệc làm thay đổi những cơ cấu xã hội bất công,bắt đầu từ địa hạt nơi gia đình đang sống, bằngcách thực hành các việc thương xót về phần xáclẫn phần linh hồn”310. Điều này phải được đặt310 RF 2015, 93.

288     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUtrong bối cảnh của niềm xác tín quí giá nhất nơicác Kitô hữu, đó là: tình yêu của Chúa Cha nângđỡ chúng ta và làm cho chúng ta lớn lên, tìnhyêu ấy được thể hiện trong sự hiến thân trọn vẹncủa Đức Giêsu, Đấng đang sống giữa chúng ta,tình yêu ấy làm cho chúng ta có khả năng mộtlòng một ý đương đầu với mọi bão tố và mọi giaiđoạn của cuộc đời. Ngay giữa lòng mỗi gia đìnhlời loan báo Tin mừng tiên khởi (kerygma) cũngcần phải được vang lên, cả khi thuận lợi cũngnhư không thuận lợi, để khai sáng cho cuộchành trình. Khởi đi từ kinh nghiệm sống tronggia đình, mọi người đều có thể thốt lên rằng:“Chúng tôi đã tin vào tình yêu mà Thiên Chúađã dành cho chúng tôi” (1Ga 4,16). Chỉ từ kinhnghiệm này, mục vụ gia đình mới có thể giúpcác gia đình, vừa là những Hội thánh tại gia vừalà men Phúc âm hóa trong xã hội.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     289 Chương VIII VIỆC ĐỒNG HÀNH, PHÂN ĐỊNH VÀ HỘI NHẬPNHỮNG HOÀN CẢNH CHÔNG CHÊNH291. Các Nghị phụ Thượng Hội đồng đãkhẳng định cho dẫu Hội thánh nói rằng mọi cắtđứt ràng buộc hôn phối đều “chống lại ý muốncủa Thiên Chúa, nhưng cũng ý thức nhiều concái mình đang sống trong hoàn cảnh chôngchênh”311. Được soi sáng bởi cái nhìn của ĐứcKitô, “Hội thánh thương yêu ghé mắt đến nhữnganh chị em đang tham dự vào đời sống của Hộithánh một cách không trọn vẹn, trong khi nhìnnhận rằng ân sủng của Chúa cũng hoạt độngtrong cuộc đời của họ bằng cách ban cho họ sứcmạnh để làm điều thiện, để chăm sóc cho nhaubằng tình yêu thương và phục vụ cộng đoàn311 RS 2014, 24.

290     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUnơi họ sinh sống và làm việc”312. Đàng khác,thái độ này được thúc đẩy thêm trong bối cảnhcủa Năm Thánh dành riêng cho lòng thươngxót. Mặc dù Hội thánh luôn đề xướng sự hoànthiện và mời gọi đáp lại Thiên Chúa cách trọnvẹn hơn, “Hội thánh cũng phải đồng hành bằngsự ân cần chăm sóc những đứa con yếu đuốinhất của mình, vốn ghi dấu bởi tình yêu bị tổnthương và lạc lối, bằng cách khôi phục lại chohọ niềm tin và hi vọng, như ánh sáng của mộtngọn hải đăng hoặc một ngọn đuốc được đặtgiữa mọi người hầu soi sáng cho những ngườiđã lầm đường lạc lối hoặc đang ở giữa bão tốcuộc đời”313. Chúng ta đừng quên rằng thườngcông việc của Hội thánh giống như công việc292.của một bệnh viện dã chiến. Hôn nhân Kitô giáo, phản ánh sựkết hợp giữa Đức Kitô và Hội thánh của Người,được thực hiện một cách trọn vẹn trong sự kếthợp giữa một người nam và một người nữ, họhiến thân cho nhau trong một tình yêu độc hữuvà sự trung thành trong tự do, họ thuộc về nhaucho đến chết và mở ra cho việc truyền sinh, họđược thánh hiến bởi bí tích trao ban ân sủng đểxây dựng một Hội thánh tại gia và men của sự312 RS 2014, 25.313 RS 2014, 28.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     291sống mới cho xã hội. Các hình thức hình thứckết hợp khác đều hoàn toàn nghịch lại với lítưởng này, trong khi một số người lại thực hiệnlí tưởng này ít là một cách phiếm diện hay loạisuy. Các Nghị phụ Thượng Hội đồng đã khẳngđịnh rằng Hội thánh không xem nhẹ các yếutố mang tính xây dựng trong những hoàn cảnhchưa phù hợp hoặc không còn phù hợp với giáohuấn của mình về hôn nhân314.293.Tiệm tiến trong mục vụ Các Nghị phụ cũng xem xét hoàncảnh đặc biệt của một cuộc hôn nhân thuầntúy dân sự hoặc thậm chí, ở đây cần có sự phânbiệt, chỉ là một sự sống chung, trong đó “khisự kết hợp đạt đến một sự ổn định đáng kể quamột mối liên kết công khai nào đó, chứng tỏ cómột tình cảm sâu nặng và trách nhiệm đối vớicon cái, có khả năng vượt qua các thử thách,thì có thể được xem như một cơ hội đồng hànhnhằm phát triển đến bí tích hôn phối”315. Đàngkhác, điều đáng lo ngại là ngày nay nhiều ngườitrẻ không tin tưởng vào hôn nhân và họ sốngchung nhưng trì hoãn vô thời hạn việc cam kếthôn nhân, trong khi những người khác chấm314 Cf. RS 2014, 41.43; RF 2015, 70.315 RS 2014, 27.

292     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUdứt sự cam kết mình đã đảm nhận để rồi lập tứclàm một sự cam kết mới. Những ai “là thànhphần thuộc Hội thánh thì cần được quan tâmchăm sóc mục vụ với đầy lòng thương xót vàkhích lệ”316. Thật vậy, các Mục tử không nhữngchỉ quan tâm thăng tiến hôn nhân Kitô giáo, màcòn phải lo “phân định mục vụ về hoàn cảnhcủa nhiều người không còn sống thực tại ấy”, để“đi vào đối thoại mục vụ với những người nàynhằm xác định rõ ràng các yếu tố của đời sốnghọ có thể dẫn đến một sự cởi mở hơn với Tinmừng về hôn nhân ở mức trọn vẹn của nó”317.Trong việc phân định mục vụ này cần “nhậndiện các yếu tố có thể thúc đẩy việc Phúc Âmhóa và phát triển nhân bản cũng như thiêng294.liêng”318. “Người ta lựa chọn hôn nhân dânsự hoặc, trong một số trường hợp khác nhau,đơn giản chỉ là sống chung, thường không bịthúc đẩy bởi thành kiến h​​ ay phản kháng đối vớikết hợp bí tích, nhưng do hoàn cảnh văn hóahay ngẫu nhiên”319. Trong những hoàn cảnh nàyta có thể trân trọng những dấu chỉ của tình yêu,316 RS 2014, 26.317 RS 2014, 41.318 RS 2014, 41.319 RF 2015, 71.

TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊU     293một cách nào đó chúng phản ánh tình yêu củaThiên Chúa320. Chúng ta biết “liên tục ngày càngcó nhiều người, sau một thời gian dài sống chungvới nhau, xin cử hành hôn phối trong nhà thờ.Việc đơn thuần sống chung thường là sự chọnlựa bởi tâm thức phổ biến đó là chống lại cácđịnh chế và những dấn thân dứt khoát, nhưngcũng vì muốn chờ đợi cho tới khi một cuộcsống Ổn định hơn (có việc làm và mức lươngcố định). Sau hết, tại một số quốc gia, những sựkết hợp trên thực tế có rất nhiều, không chỉ vìhọ bác bỏ các giá trị của gia đình và hôn nhân,nhưng nhất là vì việc kết hôn được xem là mộtviệc rất tốn kém, do những hoàn cảnh xã hội,như thế sự khó nghèo vật chất đã đưa đẩy họđến chỗ sống kết hợp trên thực tế”321. Dù saođi nữa, “tất cả những hoàn cảnh này cần phảiđược đối diện giải quyết một cách xây dựng,bằng cách biến chúng thành những cơ hội đểtiến dần tới hôn nhân và gia đình trọn vẹn trongánh sáng của Tin mừng. Điều quan trọng là đónnhận và đồng hành với họ bằng sự kiên nhẫnvà tế nhị”322. Đó là điều mà Đức Giêsu đã làmvới người phụ nữ Samaria (Ga 4,1-26): Người320 Cf. RF 2015, 71.321 RS 2014, 42.322 RS 2014, 43.

294     TÔNG HUẤN AMORIS LAETITIA NIỀM VUI CỦA TÌNH YÊUđề cập đến khát vọng tình yêu đích thực của chị,để giải thoát chị khỏi những gì làm u tối cuộcđời chị và đưa chị đến niềm vui trọn vẹn của295.Tin mừng. Theo hướng đó, Thánh GioanPhaolô II đề nghị điều gọi là “luật tiệm tiến”, vớinhận thức rằng con người “hiểu biết, yêu mếnvà thực thi sự thiện luân lí theo những giai đoạnphát triển khác nhau”323. Đó không phải là một“sự tiệm tiến của luật”, nhưng là một sự tiệm tiếntrong việc thực hiện cách khôn ngoan nhữnghành động tự do nơi những chủ thể không ởtrong điều kiện hiểu biết, đánh giá hoặc thựchành cách đầy đủ các đòi hỏi khách quan củaluật. Bởi vì ngay cả luật cũng là quà tặng củaThiên Chúa nhằm để chỉ đường, một quà tặngcho tất cả mọi người không trừ một ai để ngườita có thể sống với sự trợ giúp của ân sủng, dẫurằng mỗi người “từ từ thẳng tiến, bằng việc hộinhập dần dần giữa các ơn huệ của Thiên Chúavới những đòi hỏi của tình yêu dứt khoát vàtuyệt đối của Ngài vào trong toàn thể đời sốngcá nhân và xã hội của con người”324.323 FC, 34: AAS 74 (1982), 123.324 FC, 9: AAS 74 (1982), 90.