ประมวลโครงการในพระราชดำริ

พระอจั ฉริยภาพ ด้านการเกษตร พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดำริวา่ ประเทศไทยเปน็ ประเทศเกษตรกรรม ประชากรสว่ นใหญป่ ระกอบอาชีพทางการเกษตร จำเป็นทีจ่ ะต้องมีการพฒั นาทางด้านความรู้ และ อุปกรณ์ที่ใช้ในการเพาะปลุกให้ทันสมัย  เพื่อเป็นการเพ่ิมผลผลิตซ่ึงจะทำให้ฐานะความเป็นอยู่ ดีขึ้น  จึงทรงสนับสนุนการเกษตรทุกอย่างในทุกด้าน  ไม่ว่าจะเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเย่ียม ราษฎร ณ ท่แี ห่งใด จะพระราชทานคำแนะนำในการทำการเกษตร อยา่ งเช่น เมือ่ ครัง้ เสดจ็ ฯ ภาคใต้ ในปี พ.ศ.๒๕๐๒ ทรงทราบวา่ ชาวนาทนี่ น่ั เกบ็ เก่ียวข้าวโดยใช้เครอ่ื งมอื ทเี่ รียกว่า แกระ ซึ่งตดั ข้าว ไดท้ ีละรวงเป็นการลา่ ช้าเสยี เวลา จึงไดพ้ ระราชทานคำแนะนำใหใ้ ช้ เคียวเกยี่ วแทนข้าว

99 นอกจากน้ีแล้วการทำนาสมัยก่อน  ใช้การสูบน้ำเข้านาโดย  ระหัด  ที่ทำด้วยไม้ใช้ถีบด้วย เท้าหรืออาศัยกระแสลม  ไม่มันต่อความต้องการ  ได้พระราชทานคำแนะนำแก่ผู้เชี่ยวชาญทาง เกษตรวศิ วกรรม ให้ทำเครือ่ งสบู นำ้ โดยใช้เคร่ืองเรือตดิ ทา้ ยหรือเรอื หางกดุ ซึง่ นอกจากจะสบู น้ำ เขา้ นาได้ในเวลาอนั รวดเรว็ แลว้ ยังใชใ้ นการรดนำ้ ตามร่องสวนหรอื เปน็ พาหนะไดอ้ ีกด้วย รวมทั้ง ทรงสนับสนนุ การวจิ ยั คิดค้นการประดิษฐ์เครอ่ื งทนุ่ แรงในการทำนาตา่ งๆ อาทิ เครอื่ งพรวนดนิ เครอ่ื งปลูกข้าว เครอื่ งสีขา้ ว และเครอ่ื งนวดข้าว ตลอดจนการปรับปรงุ พนั ธุ์ขา้ วให้มคี ณุ ภาพและ ผลผลิตท่ีสูงข้ึน  ทำให้ข้าวไทยได้รับการยอมรับจากนานาประเทศ  และเกษตรกรผู้ปลุกมีฐานะ ความเปน็ อยูท่ ดี่ ีขึน้ พระอจั ฉรยิ ภาพทางดา้ นการเกษตรของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทสี่ ำคญั อกี อยา่ งหนง่ึ คอื การพระราชทานพระดำริในการทำ ควายเหล็ก เพื่อใช้ในการทำราเป็นการเพ่ิมผลผลติ และ ลดตน้ ทุนในการเพาะปลูกซ่งึ ควายเหลก็ น้ีเปน็ รถไถ ๔ ล้อ ใชเ้ ครอ่ื งยนตด์ เี ซล ๘.๕ แรงมา้ สำหรบั ใช้ในการเตรียมดินและได้นิยมใช้กันอยู่ในปัจจุบัน  ส่วนการแก้ไขปัญหาการขาดแคลนน้ำในการ เพาะปลกู พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว ทรงพระราชดำริให้ทำฝนเทยี มต้ังแตป่ ี พ.ศ. ๒๕๑๓ โดยฝนเทียม  หรือฝนหลวง  ได้ช่วยให้เกษตรกรมีน้ำสำหรับการเพาะปลูกในช่วงฝนแล้งอย่าง พอเพยี ง และฝนหลวงมิได้มบี ทบาทเฉพาะเพยี งดา้ นการเกษตรเท่านน้ั แต่ยังมีความสำคัญในการ แก้ไขปญั หาภัยแลง้ แกท่ ุกคนทวั่ ท้ังประเทศอกี ดว้ ย

100 ด้านพระพุทธศาสนา พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู ัว ทรง ดำรงพระองค์อยู่ในทศพิธราชธรรม  ทรง ป ร ะ พ ฤ ติ ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม อ ย่ า ง ส ม่ ำ เ ส ม อ  นอกจากจะทรงบำเพ็ญกุศลในฐานะพุทธ มามกะ และอคั รศาสนูปถมั ภกแลว้ ยังมีสาย พระเนตรอันยาวไกล  ทรงคำนึงถึงความ งอกงามไพบูลย์ของพระศาสนา  จึงทรง ส่งเสริมพัฒนาให้พระภิกษุสามเณรมีการ ศึกษามีความรู้มากย่ิงข้ึน  จนทัดเทียมกับ การศกึ ษาของโลกปจั จบุ ัน ทั้งในดา้ นการศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม และการศกึ ษาของพระสงฆ์ระดับ ปรญิ ญา ที่มีการสอนในมหามกฎุ ราชวิทยาลัย และมหาจุฬาลงกรณร์ าชวทิ ยาลัยโดยทรงรบั ไวใ้ น พระบรมราชูปถมั ภ์ สำหรบั สามาเณรรปู ใดทส่ี อบได้เปรียญธรรม ๙ ประโยค เมือ่ จะอุปสมบทจะ ทรงรับไวเ้ ป็นนาคหลวง พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ทรงเลง็ เหน็ ความสำคัญในหลักธรรมคำสอนของพทุ ธศาสนา เม่ือชาวพุทธไม่ได้ศึกษาหลักธรรมคำสอนให้เข้าใจอย่างถ่องแท้แล้ว  ย่อมทำให้นำไปประพฤติ ปฏบิ ตั ิผดิ พลาดเบย่ี งเบนไปจากหลักธรรมคำส่งั สอนที่ถูกต้อง ดงั ที่เปน็ อยใู่ นปจั จุบนั เพราะการ นับถือพระพุทธศาสนาต้องศึกษาทำความเข้าใจให้ถูกต้องจึงโปรดเกล้าฯ  ให้คณะสงฆ์ปรับปรุง พระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง และพระราชทานพระราชดำริใหม้ หาวิทยาลัยมหิดล ขยายงาน การศึกษาพระไตรปิฎกฉบับคอมพวิ เตอร์ เพื่อใหก้ ารศกึ ษาพระพทุ ธศาสนา มคี วามสมบูรณม์ ากข้นึ ซ่ึงจะทำให้การเผยแผ่พระพุทธศาสนา ทันกบั ความเจรญิ ก้าวหน้าของสังคมในยุคโลกาภวิ ฒั น์ นอกจากน้ีแล้ว  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ยังได้ทรงสร้างพระพุทธปฏิมาเพื่อเคารพ สักการบูชา  เป็นพุทธานุสติระลึกถึงคุณพระรัตนตรัย  ซ่ึงได้แก่  พระพุทธนวราชบพิตร  เป็น พระพุทธรปู ปางมารวิชัย ขนาดหนา้ ตัก ๒๓ เซนตเิ มตร สูง ๔๐ เซนตเิ มตร มีพระราชดำรใิ หส้ รา้ ง ขึ้นเพื่อประดิษฐานไว้ ณ จงั หวัดตา่ ง ๆ ทว่ั ราชอาณาจกั ร สว่ นพระพุทธรูปปางประทานพร ภปร. เป็นพระพุทธรูปที่สร้างข้ึนเพื่อพระราชทานให้ประชาชนทั่วไปนำไปสักการบูชามีลักษณะเป็น แบบพทุ ธศลิ ปแ์ ห่งสมัยรตั นโกสินทร์  รวมทั้งไดท้ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหส้ รา้ งพระพทุ ธปฏิ มาชยั วัฒน์ประจำรัชกาล เพอ่ื อญั เชิญไปประดษิ ฐาน ณ หอพระสุลาลยั พมิ าน ร่วมกบั พระพทุ ธ ปฏิมาชยั วัฒน์ทกุ รัชกาล

101 ด้านศลิ ปวัฒนธรรม พ ระบาทสมเด็จพระเจ้า อยูห่ วั หวั ทรงมพี ระอจั ฉรยิ ภาพ ในศิลปะหลายสาขา โดยในด้าน ดุริยางคศิลป์ทรงดนตรีได้หลาย ชนิด และได้พระราชนพิ นธ์เพลง ไว้เป็นจำนวนมาก  จนสถาบัน ดนตรตี ่างประเทศยกยอ่ งวา่ ทรง เป็นเอกในทางดนตรีพระองค์ หน่ึงของโลก  รวมทั้งทรงมีพระ ปรีชาสามารถในงานศิลปะการแสดง  ทรงพระราชนิพนธ์เพลงที่ใช้ประกอบลีลาการแสดงระบำ ปลายเทา้ และการแสดงชุดมโนราห์นี้ รวมทง้ั เพลงพระราชนพิ นธส์ ายฝน ยามเย็น มารช์ ราช นาวิกโยธิน  และมาร์ชราชวัลลภ  วงดนตรีช้ันนำของออสเตรีย  ได้อัญเชิญไปบรรเลง  ณ คอนเสริ ต์ ฮอล์ กรุงเวยี นนา และมกี ารถ่ายทอดวทิ ยกุ ระจายเสียงไปท่ัวประเทศ นับเปน็ คร้ังแรกที่ พระมหากษตั ริย์แหง่ ทวปี เอเชยี ได้ทรงเข้าไปมีบทบาทอันสำคญั ย่งิ ในนครแหง่ ดนตรโี ลก สำหรับทางทัศนศิลป์  ทรงมีความสามารถและเช่ียวชาญในการวาดภาพ  ทรงวาดภาพสี น้ำมันและพระราชทานภาพวาดฝีพระหัตถ์  เข้าร่วมในงานแสดงศิลปกรรมแห่งชาติ  ส่วนด้าน วรรณศิลป์ทรงพระนิพนธ์บทความทรงพระราชนิพนธ์แปลเรื่องสารคดีเกี่ยวกับเศรษฐกิจ การทหาร ไว้หลายเร่ือง รวมทัง้ เรื่องนายอนิ ทร์ผู้ปิดทองหลังพระ นอกจากนี้ ไดพ้ ระราชนพิ นธ์เรื่อง พระมหาชนก   เป็นเรอื่ งในทศชาติชาดก  ทรงใช้ภาษาท่กี ระชับสละสลวยเข้าใจง่าย  โดยทรงตง้ั พระราชหฤทยั ทีจ่ ะให้หนังสอื นีเ้ ปน็ สิ่งแสดงใหเ้ หน็ ว่า ความเพยี รทบ่ี ริสุทธิ์ เปน็ คณุ ธรรมท่ีสำคญั ต่อการดำเนินชวี ติ ของทกุ คน พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ทรงมพี ระปรีชาสามารถดา้ นประติมากรรม ไมน่ ้อยไปกวา่ ศิลปะด้านอืน่ ๆ เช่น พระราชทานพระราชดำรแิ ละพระราชวินิจฉยั เกี่ยวกับลักษณะพระพุทธน วราชบพติ ร พระพุทธปฏมิ าชยั วฒั น์ และพระพทุ ธรูปปางประทานพร ภปร. โดยทรงตรวจสอบ อย่างละเอียดจนพอพระราชหฤทัย  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้นำไปหล่อเป็นองค์พระ นอกจากนี้แล้วทรงให้ฟ้ืนฟูพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนางคัลแรกนาขวัญ  พระราชพิธีเสด็จฯ ถวายผา้ พระกฐนิ โดยกระบวนพระยุหยาตราชลมารค และการเสด็จเลยี บพระนครโดยกระบวน พยุหยาตราสถลมารคขึ้นมาปฏิบัติ  ทั้งนี้  เน่ืองจากทรงห่วงใยในศิลปวัฒนธรรมประเพณีท่ีมีมา แตอ่ ดีต จงึ ทรงส่งเสริมให้มีการอนรุ ักษไ์ ว้เป็นสมบัตชิ าติสืบไป

102 เทคโนโลยี พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ท ร ง มี พ ร ะ อั จ ฉ ริ ย ภ า พ ท า ง ด้ า น เทคโนโลยีเป็นอย่างมาก  และทรงนำ ความรู้เหล่านี้มาใช้ให้เป็นประโยชน์ แกพ่ สกนิกรของพระองค์ อย่างเช่น ทรง พระราชดำรใิ นการทำฝนเทยี ม เพ่อื ช่วย เหลือเกษตรกรทขี่ าดแคลนน้ำ จากการ ที่ฝนท้ิงช่วงหรือไม่ตกต้องตามฤดูกาล ทรงคิดประดิษฐ์เคร่ืองตัดหมอก  เป็น การแก้ปญั หาทนี่ ำ้ มีไม่เพียงพอในการปลกุ ป่าและต้นไม้บริเวณภูเขาสูง ๆ การกำจดั น้ำเนา่ เสยี ด้วย เครื่องกลเติมอากาศอันเนื่องมากจากพระราชดำริ  ซ่ึงเป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการบำบัดการเน่าเสีย ของน้ำจากแหล่งชุมชน แหลง่ อตุ สาหกรรม และแหลง่ เกษตรกรรม อยา่ งได้ผลค้มุ คา่ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ทรงแก้ปญั หาดนิ เปรีย้ วในพื้นทปี่ ่าพรขุ องภาคใต้ตามทฤษฎี แกลง้ ดนิ ด้วยหลกั การเทคโนโลยี โดยทำใหด้ ินแห้งและเปยี กสลับกันไป เพอื่ เรง่ ปฏิกริ ิยาทางเคมี ของดนิ จนทำให้ดินนัน้ กลายเป็นดินดีสามารถเพาะปลูกพชื ต่างๆ อยา่ งได้ผล ส่วนในด้านของขยะ ทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ความเดอื ดรอ้ น จากปญั หาสง่ิ แวดลอ้ ม และการแพรก่ ระจายของเชอ้ื โรค ไดพ้ ระราชทาน พระราชดำรใิ นการกำจดั ขยะแบบครบวงจร ซ่ึงนอกจากจะทำให้ขยะหมดส้นิ ไปแลว้ ยังนำเอาถ่าน ที่เกิดจากการเผาขยะ  ไปผสมกับวัสดุท่ีเหมาะสมอัดเป็นแท่ง  นำไปใช้ประโยชน์ในการก่อสร้าง รวมทัง้ การใชป้ ระโยชน์จากขยะในด้านการผลิตกระแสไฟฟา้ จากแกส๊ หลุมขยะอกี ดว้ ย พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัว ทรงพระปรชี าสามารถในดา้ นคอมพิวเตอร์ ทรงนำวิทยาการ ดา้ นคอมพวิ เตอรม์ าใชใ้ นการทำบตั ร ส.ค.ส. พระราชทานแกพ่ สกนกิ ร รวมทง้ั ทรงคดิ สรา้ งโปรแกรม คอมพิวเตอรอ์ ักษรเทวนาครี เพ่ือประโยชน์ทางการศึกษาและศาสนา นอกจากนท้ี รงเช่ียวชาญ การส่ือสารอตุ ุนิยมวิทยา จนสามารถคาดหมายลกั ษณะอากาศได้อย่างถูกต้อง พระอัจฉรยิ ภาพ ด้านเทคโนโลยีที่สำคัญอกี อย่างหนงึ่ คือ การพระราชทานพระราชดำริในการสรา้ งหนุ่ ยนต์ ขนาด เทา่ คนจรงิ ทส่ี ามารถเดนิ ได้ พูดได้ ทำอะไรตา่ งๆ ได้ ขนึ้ เปน็ ครั้งแรกในประเทศไทย เมอ่ื ๔๕ ปี มาแล้ว  ทำให้เกิดการตื่นตัวในด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเป้นอย่างมาก  จนเป็นผลดีแก่ ประเทศชาติในปัจจุบัน

103 พระอัจฉริยภาพทางดา้ นดนตรี พ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัวนอกจากจะทรงมพี ระปรีชาสามารถในด้านอื่นๆแลว้ ยังทรง มีพระอัจฉริยภาพทางด้านดนตรีอีกด้วย  ผลงานพระราชนิพนธ์เพลงของพระองค์  มิใช่แต่เพียง พสกนิกรชาวไทยจะรู้จักยังเป็นที่ประจักษ์แก่ชาวโลก  แม้แต่สถาบันการดนตรีและศิลปะแห่ง กรุงเวียนนา  ซึ่งเป็นสถาบันช้ันสูงทางด้านดนตรีของโลก  ได้ยอมรับผลงานของพระองค์ในด้าน ดนตรี พรอ้ มกบั ถวายปรญิ ญาสมาชกิ กติ ติมศักดิ์ หมายเลข ๒๓ ของสถาบัน แด่ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว นับเปน็ ชาวเอเชียพระองค์แรกและพระองค์เดยี ว ท่ีทรงไดร้ บั การถวายพระเกยี รติ ใหท้ รงเปน็ สมาชิกกติ ตมิ ศกั ดิ์ นับเปน็ ความภาคภมู ใิ จของพสกนิกรชาวไทยทกุ คนเป็นอยา่ งยิ่ง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั นอกจากจะทรงพระปรชี าสามารถทางด้านดนตรี โดยทรง ดนตรปี ระเภทเคร่ืองเป่าได้เกือบทกุ ชนิด รวมทงั้ เปียโนแล้ว ยงั ทรงพระราชนิพนธ์คำรอ้ ง ทำนอง และการเรียบเรียงเสียงประสาน  เพลงพระราชนิพนธ์ทุกเพลง  ไม่เพียงแต่จะสร้างความซาบซึ้ง ประทบั ใจแก่ผูไ้ ดร้ ับฟังเทา่ นัน้ แตย่ ังสามารถใชเ้ ปน็ สอ่ื สรา้ งความดี ความคิดสรา้ งสรรค์ ตลอดจน กระตุ้นเตือนใหท้ กุ คนรกั ชาติ เสียสละเพ่ือส่วนรวม จึงนบั เป็นโชคดีของปวงชนชาวไทยทกุ คน ทีม่ ี พระมหากษัตรยิ ์ท่นี อกจากจะทรงห่วงใยในความทุกขส์ ขุ ของอาณาประชาราษฎร์ และทรงหาทาง ช่วยเหลือเพ่ือบรรเทาความเดือดรอ้ นแล้ว ยงั ทรงมีพระอจั ฉริยภาพทางดา้ นดนตรี เป็นที่ประจกั ษ์ แกช่ าวโลกอกี ดว้ ย

104 กฬี าเรือใบ พ ระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว ทรง เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวของทวีป เอเชีย  ท่ีทรงชนะเลิศการแข่งขันกีฬาระดับ นานาชาติ  จนได้รับการบันทึกไว้ในประวัติ ศาสตร์กฬี าของโลก ท้งั น้ี เน่ืองจากพระองค์ ได้ทรงเข้าร่วมการแข็งขันกีฬาแหลมทอง หรือซเี กมส์ ครัง้ ที่ ๔ เมื่อวนั ที่ ๑๖ ธันวาคม ๒๕๑๐  ที่ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพจัดการ แขง่ ขนั และทรงได้รบั การทลู เกลา้ ฯ ถวาย เหรยี ญทอง นับเป็นความภมู ิใจของพสกนิกร ชาวไทย  และความปล้ืมติของนักกีฬาชนิด ต่างๆ  ที่ได้มีโอกาสลงแข่งขันกับองค์พระ ประมุขของชาติไทย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงสนพระราชหฤทัยในกีฬาเรือใบมาแต่ยังทรงพระเยาว์ เมอ่ื ครั้งทปี่ ระทบั ณ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ไดท้ รงตอ่ เรือใบด้วยพระองคจ์ นสำเร็จ แต่ไมท่ นั ไดท้ รงใชเ้ นอ่ื งจากต้องเสดจ็ นวิ ตั ปิ ระเทศไทยเสยี ก่อน ตอ่ มาไดท้ รงต่อเรอื ใบขนึ้ อกี หนึ่งลำ โดยทรง ใช้หอ้ งโถงชน้ั ลา่ งของพระตำหนักจติ รลดารโหฐานเปน็ ที่ต่อเรือใบชนดิ เอ็นเตอรไ์ พรซ์ เปน็ เรอื ๒ ท่ีนัง่ แล้วพระราชทานชือ่ วา่ ราชปะแตน จากน้นั ทรงนำเรือราชปะแตน เขา้ รว่ มการแขง่ ขนั เรอื ใบ ชิงชนะเลศิ แหง่ ประเทศไทย เมอ่ื วันท่ี ๗ สงิ หาคม ๒๕๐๗ แตไ่ มท่ รงไดร้ ับชัยชนะ จงึ ไดท้ รงต่อเรอื ใบทน่ี ง่ั เดยี วขึ้นอีกลำหนงึ่ เปน็ เรือประเภท โอ.เค. และพระราชทานช่ือว่า นวฤกษ์ ซ่ึงเรอื ลำน้ไี ด้ทรงนำเข้าร่วมการแขง่ ขันเรือใบในกีฬาแหลมทอง คร้ังที่ ๔ จนทรงได้รับ ชัยชนะ ภายหลังทรงนำเรอื ใบประเภท โอ.เค. ทท่ี รงต่อขึ้นใหม่ชอ่ื ว่า วีก้า เสดจ็ ข้ามอ่าวไทยจาก หัวหนิ ไปยงั สัตหีบรวมทั้งไดพ้ ระราชทานพระราชดำรใิ นการต่อเรือใบแบบมดเพอื่ ใชใ้ นการแข่งขัน พระอัจฉริยภาพแห่ง  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในด้านกีฬาเรือใบเป็นที่ยอมรับของนานา ประเทศ  จึงทรงได้รับการทูลเกล้าฯ  ถวายเหรียญอิสริยาภรณ์โอลิมปิคช้ันสุงสุด  นับเป็นความ ภาคภมู ิใจของชาวไทยทกุ คนเปน็ อยา่ งย่ิง

ดา้ นการสื่อสาร ด้านการส่ือสาร พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ทรงตระหนักวา่ การสือ่ สารเปน็ ปจั จยั ที่สำคัญอยา่ งหนงึ่ ใน การพัฒนาและการรกั ษาความมั่นคงของประเทศ ยิ่งในปจั จบุ ันที่สถานการณ์ของโลกเปลีย่ นแปลง อยู่ทกุ ขณะ การติดต่อส่อื สารท่รี วดเร็วทันตอ่ เหตกุ ารณ์ ย่อมมีความสำคัญมากเป็นพเิ ศษ จึงได้ ทรงสนพระราชหฤทัยในการศึกษาวิชาการสื่อสาร  และทดลองปฏิบัติอย่างจริงจัง  เพื่อที่จะนำ ประโยชน์ของการสื่อสารไปใช้ในการติดตามรับฟังข่าวสาร  ท่ีเป็นความทุกข์สุขของอาณา ประชาราษฎร์ ดังนัน้ ไมว่ ่าจะประทับอยู่ ณ ที่แห่งใด ส่ิงทพ่ี ระองค์จะทรงขาดไม่ไดค้ อื การสดบั รับฟังข่าวเก่ียวกับภัยพิบัติและความทุกข์ท่ีเกิดข้ึนกับประชาชน  ผ่านทางเครื่องมือสื่อสารระบบ ต่าง ๆ เปน็ ประจำ และเมอ่ื เสด็จออกนอกพระตำหนัก จะทรงนำเครื่องรับ-ส่งวทิ ยุชนิดมอื ถือตดิ พระองคไ์ ปด้วยทกุ ครง้ั

106 พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว ทรงสน พระราชหฤทัยในเรื่องการสื่อสารทางวิทยุ อย่างจริงจงั ตัง้ แต่ปี พ.ศ. ๒๕๑๑ ทรงใช้เคร่ือง รับ-สง่ วิทยคุ มนาคมชนดิ มือถือเพอ่ื ท่ีจะได้ทรง ทราบขา่ วคราวตา่ งๆ ทเ่ี ปน็ ความทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ น ของพสกนิกรได้อย่างรวดเร็วตรงกับความเป็น จริง  เพ่ือที่จะได้พระราชทานความช่วยเหลือ เ ป็ น ก า ร บ ำ บั ด ทุ ก ข์ บ ำ รุ ง สุ ข ไ ด้ ทั น ท่ ว ง ที ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ  พระราชทาน พระราชดำริในการค้นคว้าวิจัยด้วยพระองค์ เอง เกีย่ วกับการรบกวนสายอากาศ การทวน สัญญาณ  การถ่ายทอดสัญญาณ  ได้เป็นจุด เริ่มต้นของการพัฒนาระบบการติดต่อสื่อสาร ทางวิทยใุ หก้ ้าวหนา้ และทันสมัยในปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู ัว ทรงสน พระราชหฤทัยในการติดต่อสื่อสารทางวิทยุ  ในเครือข่ายวิทยุสมัครเล่นทรงทดลองการแพร่ กระจายคล่นื วทิ ยุ และการรบั สัญญาณดว้ ยพระองค์เอง ทรงเคร่งครดั ในการปฏิบตั ติ ามกฎระเบยี บ การติดตอ่ ส่ือสาร ท้งั ในด้านความถูกตอ้ งของคำพูดตดิ ตอ่ ส่ือสาร และการใช้เครอ่ื งวิทยคุ มนาคมให้ เป็นไปตามมาตรฐานสากล  ทรงตักเตือนทักท้วงหากนักวิทยุสมัครเล่นผู้ใดไม่ปฏิบัติตามกฎ ระเบยี บ ขณะเดยี วกนั กจ็ ะพระราชทานคำแนะนำ คำอธิบายเกยี่ วกับปัญหาทางเทคนิคดว้ ยภาษา ง่ายๆ ดว้ ยเหตุนี้ เมอ่ื กรมไปรษณยี ์โทรเลขไดจ้ ัดต้งั ชมรมวิทยุอาสาสมัครข้นึ จึงได้ขอพระราชทาน พระบรมราชานุญาต  ทูลเกล้าฯ  ถวายสัญญาณเรียกขาน  วี.อาร์.๐๐๙  แด่  พระบาทสมเด็จ พระเจา้ อยูห่ ัว เมื่อวันท่ี ๕ ธันวาคม ๒๕๒๔

107 อุตุนิยมวทิ ยา พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงสน พระราชหฤทัยในกิจการสื่อสารอุตุนิยมวิทยามาเป็น เวลายาวนาน  เนือ่ งจากทรงพิจารณาเห็นวา่ กิจการ อุตุนิยมวิทยามีส่วนสำคัญต่อชีวิตมนุษย์  โดย เฉพาะอย่างยิ่ง  ผู้ท่ีประกอบอาชีพทางการเกษตร เพราะการทราบสภาวะอากาศล่วงหน้าย่อมจะเป็น การดี  ท้ังในด้านการป้องกันภัยธรรมชาติที่อาจ เกิดขึ้น  และการอำนวยประโยชน์ในการเพาะปลูก เนื่องจากสามารถเลือกพืชและช่วงเวลาท่ีจะปลูก ได้อย่างเหมาะสม  อันเป็นประโยชน์ต่อพสกนิกร ของพระองค์ จงึ ได้ทรงศึกษาหาความร้ดู ้านอตุ นุ ิยม วิทยามาโดยตลอด  จนทำให้ทรงมีพระปรีชา สามารถในการพยากรณล์ กั ษณะอากาศได้อย่างถูกต้องแม่นยำ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัว ทรงใช้ข้อมลู ทางอุตนุ ยิ มวิทยา ในการคาดหมายลักษณะ อากาศไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งทรงสามารถพยากรณ์ได้ล่วงหนา้ วา่ จะเกดิ พายหุ รอื มรสมุ เม่ือไหร่มีผลทำให้ เกิดภัยธรรมชาตขิ ้นึ ณ ท่ีใด ซ่งึ เกือบทกุ ครัง้ เม่ือเกิดอทุ กภัยหรือวาตภัย มูลนิธิราชประชานเุ คราะห์ ซึ่งเป็นหน่วยบรรเทาทุกข์ในพระองค์  จะไปถึงพ้ืนที่ท่ีมีภัยธรรมชาติ  เพ่ือให้การช่วยเหลือผู้ที่ ประสบภัยกอ่ นหน่วยงานอ่นื ๆ ทงั้ น้ี เปน็ ผลมาจากพระปรชี าสามารถและพระอัจฉริยภาพในด้าน อุตนุ ิยมวิทยา ของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว ทำให้ทรงทราบสภาพของอากาศล่วงหนา้ และ พระราชทานความชว่ ยเหลือผู้ประสบภยั ได้ทันเวลา พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรงศกึ ษาลกั ษณะอากาศจากขอ้ มูลท่ี กรมอุตนุ ิยมวทิ ยา นำข้ึนทูลเกล้าฯ ถวายทกุ วัน ประกอบกบั ขอ้ มูลจากต่างประเทศท่ีทรงเลือกจากระบบสื่อสารต่าง ๆ เพือ่ พยากรณแ์ ละวิเคราะห์ลกั ษณะอากาศ ตลอดจนผลกระทบท่ีมตี อ่ ประเทศไทย โดยเฉพาะใน ช่วงท่ีมีสภาวะอากาศผิดปกติจะทรงติดตามอย่างใกล้ชิดพร้อมท้ังพระราชทานคำแนะนำเก่ียวกับ เส้นทางของพายทุ พ่ี ัดผ่านประเทศไทย ว่าจะมแี นวโน้มไปทางใดและมีผลกระทบต่อพ้นื ท่ีส่วนใด ของประเทศ เพือ่ ใหห้ นว่ ยงานที่เกย่ี วขอ้ งนำไปแจ้งเตอื นแกป่ ระชาชน รวมทั้งหาทางปอ้ งกัน แก้ไข พระปรีชาญาณด้านอุตุนิยมวิทยาแห่ง  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ได้ช่วยเหลืออาณา ประชาราษฎรเ์ ป็นอยา่ งมาก

108 คอมพวิ เตอร์ พ ระบาทสมเด็จพระเจ้า อยู่หัว นอกจากจะทรงมพี ระปรีชา สามารถในด้านการเกษตร  ดนตรี กฬี า และอ่นื ๆ แล้ว ยงั สนพระราช หฤทยั ในดา้ นวทิ ยาศาสตร์โดยเฉพาะ อย่างย่ิงในด้านการสื่อสารโทร คมนาคม ดังจะเหน็ ไดจ้ ากบรเิ วณ รอบนอกพระตำหนักท่ีประทับ ทุกแห่งจะมีเสาอากาศชองวิทยุ สอื่ สารตา่ งๆ มากมาย ส่วนภายในพระตำหนักจะเตม็ ไปด้วยเครอื่ งมอื ส่ือสารนานาชนดิ และเคร่ือง คอมพิวเตอร์  ทั้งน้ี  เพ่ือทรงใช้ในการติดตามรับฟังข่าวสารที่เป็นความเดือดร้อนของอาณา ประชาราษฎร์ เน่ืองจากทรงตระหนักว่า การส่อื สารเป็นปัจจัยสำคัญอย่างยงิ่ ในด้านการพัฒนา และรกั ษาความมนั่ คงปลอดภยั ของประเทศชาติ สำหรับคอมพิวเตอร์ ซง่ึ เป็นเครอ่ื งมอื อิเล็กทรอนิกส์แบบอตั โนมตั ิ ทีท่ ำหน้าท่เี ปน็ เหมือน สมองกล เป็นทน่ี ิยมใช้กนั อย่างแพร่หลายในปจั จุบนั นน้ั พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั ทรงสน พระราชหฤทัยมาก่อนหน้านี้เกือบ  ๔๐  ปี  โดยได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเย่ียมโรงงาน คอมพิวเตอรท์ ใ่ี หญแ่ ห่งหน่งึ ในมลรัฐแคลิฟอร์เนยี สหรัฐอเมริกา เมือ่ เดือนกรกฎาคม ๒๕๐๓ หลัง จากนั้นมาจึงได้มีผู้ให้ความสนใจ  และนำคอมพิวเตอร์มาใช้ในประเทศไทย  ในขณะที่พระบาท สมเด็จพระเจา้ อย่หู ัว ทรงศึกษาความก้าวหนา้ ทางวชิ าการคอมพิวเตอรอ์ ยา่ งต่อเน่อื งตลอดมา จน ทรงมคี วามเชยี่ วชาญเป็นอย่างมาก พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกของโลก  ท่ีทรงนำ วิทยาการด้านคอมพิวเตอร์มาใช้ในการทำบัตร  ส.ค.ส.  เพ่ือพระราชทานแก่ข้าราชบริพานและ พสกนิกร ตง้ั แต่ปพี ทุ ธศักราช ๒๕๓๙ นอกจากนไ้ี ด้ทรงคิดสร้างโปรแกรมคอมพวิ เตอร์ตวั อกั ษร เทวนาครีทีท่ รงเรียกวา่ ภาษาแขกซ่งึ ยังไม่เคยมผี ใู้ ดในประเทศไทยคดิ ประดิษฐ์ข้ึนเพอื่ นประโยชน์ ทางการศกึ ษา ดว้ ยสายพระเนตรท่ยี าวไกล ทรงเล็งเห็นความสำคญั ของการส่ือสาร และด้วย พระอัจฉรยิ ภาพในการศึกษาคน้ ควา้ พฒั นาเคร่อื งมือสื่อสารโทรคมนาคมก่อให้เกิดการบำบัดทกุ ข์ บำรงุ สขุ แกอ่ าณาประชาราษฎร์ได้อยา่ งรวดเรว็ และทั่วถงึ นับเป็นพระมหากรณุ าธิคณุ เปน็ ลน้ พน้

109 หนุ่ ยนตค์ ณุ หมอ พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ท ร ง มี ส า ย พ ร ะ เ น ต ร แ ล ะ วิ สั ย ทั ศ น์ ที่ กว้างไกล  ทรงแน่พระราชหฤทัยว่าใน อนาคตอิเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์ จะมีบทบาทสำคัญต่อการศึกษาและ พัฒนา จึงทรงมพี ระราชดำรใิ ห้มีการสรา้ ง หุ่นยนตข์ ้นึ ต้ังแตป่ ี พ.ศ.๒๔๙๗ หรอื เมือ่ ๔๕ ปที ่ีผ่านมา ซ่ึงขณะนน้ั ยังไมม่ ผี ูใ้ ดใน ประเทศไทยรู้เร่ืองหุ่นยนต์เลย  โดยทรง พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้วิทยาลัยเทคนิค กรุงเทพฯเป็นผู้ดำเนินการสร้าง  พร้อมกับพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์  จำนวน ๒๐,๐๐๐ บาท เป็นค่าใช้จา่ ย ซงึ่ หนุ่ ยนต์ทส่ี ร้างนเี้ ป็นผชู้ ายสงู ขนาดเทา่ คนจรงิ สามารถเดินได้ กะพรบิ ตาได้ ยกมือได้ ไหวไ้ ด้ พดู ได้ คิดเลขได้ ตอบปญั หาตา่ งๆ ได้ ด้วยเคร่อื งสง่ วทิ ยคุ วามถแ่ี ละ กำลงั สูงที่มีผคู้ วบคมุ เม่อื สร้างเสร็จแล้วได้นำหุน่ ยนตเ์ ข้าถวายให้ทอดพระเนตร พร้อมทั้งบังคบั หนุ่ ยนตใ์ ห้ปฏบิ ตั ิ ตามพระราชประสงค์  จนเป็นที่พอพระราชหฤทัย  พร้อมกับได้พระราชทานพระราชดำริในการ ปรบั ปรงุ แก้ไขหุ่นยนต์มีความสมบรู ณ์ยง่ิ ขึ้น ทั้งในด้านการเสรมิ โครงสร้างใหแ้ ขง็ แรง จดั โปรแกรม การเดินและการยกมอื ให้ดีขน้ึ แกไ้ ขการเคล่ือนไหวให้ม่ันคง แขง็ แรงและวอ่ งไว ปรับปรงุ เรอ่ื งเสียง ให้ดงั และชัดเจนขึ้น ซึ่งคณะผ้จู ดั ทำได้ดำเนินการตามแนวพระราชดำริ รวมทง้ั ในดา้ นการแต่งกาย ของหนุ่ ยนต์ ไดจัดแตง่ แบบคุณหมอเป็นชดุ ขาว สวมเสอื่ กาวน์ ทห่ี นา้ อกเสื้อดา้ นซ้ายติดกาชาด สีแดง และมเี ครื่องฟงั สำหรบั ใชต้ รวจวเิ คราะห์โรคเพอ่ื ใหเ้ ป็นไปตามราชประสงค์ หนุ่ ยนตค์ ณุ หมอพระราชทานตามพระราชดำริ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ วั โปรดเกลา้ ฯ ให้นำไปแสดงในงานกาชาด  ซึ่งจัดขึ้นฯ  บริเวณสถานเสาวภา  ซึ่งหุ่นยนต์ได้สร้างความแปลก ประหลาดและเรยี กร้องความสนใจไดเ้ ป็นอย่างมาก เพราะไม่เคยปรากฏหุน่ ยนตข์ นาดใหญเ่ ท่าคน ทสี่ ามารถเดินได้ พดู ได้ ทำอะไรตา่ ง ๆ ได้มาก่อนเลย และจากการท่ี พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั ไดพ้ ระราชทานพระราชดำรแิ ละพระราชทานพระราชทรพั ยส์ ว่ นพระองค์ ใหม้ กี ารจดั สรา้ งหนุ่ ยนต์ ขึ้นมานี้ ทำให้เกดิ การตน่ื ตัวดา้ นวทิ ยาศาสตร์ และเทคโนโลยีเปน็ อยา่ งมาก สถาบันอาชวี ศกึ ษา ต่าง ๆ ได้มกี ารพฒั นาการเรยี นการสอนวิชาอเิ ล็กทรอนกิ สใ์ หก้ า้ วหน้า จนเป็นผลดีแกป่ ระเทศชาติ ในปจั จุบนั นับเป็นพระมหากรุณาธคิ ุณอย่างยิง่

110 โทรศพั ท์ เ มื่อคร้ังที่  พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว  เสด็จแปรพระราชฐาน ไปประทับ  ณ  พระตำหนักภูพิงคราช นิเวศน์ จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๓ ไดท้ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้มีการเช่อื มโยงเครือข่ายส่อื สารตำรวจ เกี่ยวกับการรายงานเหตุการณต์ า่ งๆ ที่ เป็นสาธารณภัย  และความทุกข์เดือด ร้อนของประชาชน  รวมทั้งทรงศึกษา การแพร่กระจายคล่ืนในระยะทางไกล การทวนสัญญาณ และการถ่ายทอดสัญญาณ เมือ่ ทรงพบขอ้ บกพรอ่ ง ได้พระราชทานคำแนะนำ ใหแ้ ก้ไข ทำใหร้ ะบบส่อื สารทางไกลมีประสทิ ธภิ าพยง่ิ ข้ึน พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว ทรงสนพระราชหฤทยั ในเรอื่ งการสอ่ื สาร ทั้งในระบบวทิ ยุ และโทรศัพท์เป็นอย่างมาก  รวมทั้งได้ทรงศึกษาค้นคว้าทดลองอย่างจริงจัง  จนทรงมีพระปรีชา สามารถในด้านนี้ ดังเชน่ ทรงสังเกตว่าในช่วงฤดูหนาวที่มีหมอกปกคลมุ การติดตอ่ สื่อสารระหว่าง จังหวัดต่าง ๆ ในภาคเหนอื จะมีปัญหาในเร่ืองสัญญาณคลน่ื วิทยุจางหาย ไมส่ ามารถทจี่ ะตดิ ต่อกัน ไดเ้ ป็นทีเ่ ดือดรอ้ นอย่างย่ิง จึงไดพ้ ระราชทานข้อวนิ ิจฉยั เพอ่ื นำไปแก้ไข โดยการตง้ั จานสายอากาศ รับสัญญาณคลื่นวทิ ยเุ พิ่มขึน้ เพ่อื ดักสญั ญาณทหี่ กั เหเปลย่ี นทศิ ทาง จนปรากฏการณแ์ ปรปรวนใน ชน้ั บรรยากาศ จนทำให้เกดิ การหกั เหของคลนื่ วทิ ยุผดิ ไปจากปกติ นอกจากนแี้ ลว้ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว ทรงแนะนำให้จดั ทำเครอ่ื งทวนสญั ญาณ เพราะการเสดจ็ ฯ เยี่ยมเยยี นประชาชนในทอ้ งทตี่ า่ งๆ น้ัน บางครั้งวทิ ยสุ ื่อสารไม่สามารถตดิ ตอ่ ได้ เพราะระยะทางไกลหรือภูมิประเทศไม่เอ้ืออำนวย  มีส่ิงกีดขวาง  ซ่ึงเครื่องทวนสัญญาณท่ีทรง แนะนำใหท้ ำนี้ สามารถเพิม่ ระยะทางการใช้วิทยุสื่อสารได้มากขึ้น ตอ่ มาไดม้ กี ารนำเคร่ืองทวน สัญญาณน้ี ไปใช้ในการตรวจแก้ขา่ ยโทรศพั ท์ ในพนื้ ท่ีทห่ี ่างไกลไดส้ ะดวกและรวดเร็วย่งิ ขน้ึ เป็น ประโยชน์แก่ผู้ใช้โทรศัพท์เป็นอย่างมาก  จากพระปรีชาญาณและสายพระเนตรที่ยาวไกลของ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว ในการปรบั ปรงุ แก้ไขและประยกุ ตง์ านส่อื สารโทรคมนาคม ไดก้ ่อให้ เกดิ ประโยชนแ์ ก่ประเทศชาติและประชาชนอย่างมหาศาล

111 วิทยุกระจายเสียง พ ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว ทรงตระหนัก ดีว่า วทิ ยุกระจายเสยี งเป็นสอ่ื ทีเ่ ขา้ ถงึ ผู้รบั ได้มากทีส่ ดุ ในเวลาอนั รวดเรว็ ใหท้ ้ังความรู้ ความบนั เทงิ ขา่ วสาร ซ่ึงทุกคนสามารถท่ีจะรับฟังวิทยุกระจายเสียงได้ โดยไม่จำกดั ฐานะ เพศ วัย และการศกึ ษา จึงทรง สนพระราชหฤทัยในเรื่องวิทยุกระจายเสียงมาต้ังแต่ ยังทรงพระเยาว์ เม่อื ครั้งประทับ ณ เมอื งโลซานน์ ประเทศสวติ เซอรแ์ ลนด์ โดยได้ทรงซ้ืออปุ กรณเ์ คร่ือง รับวิทยุ ประกอบด้วยผลกึ แร่ ลวดหนวดแมว คอยล์ คอนเดนเซอร์ และหฟู ัง ในราคาทไ่ี ม่แพง แลว้ ทรง นำมาประกอบเป็นเคร่ืองรับวิทยุชนิดใช้แร่  สามารถ รับฟังรายการต่าง ๆ ของสถานวี ทิ ยใุ นยโุ รปได้ ครัน้ เมื่อทรงขนึ้ ครองราชย์แลว้ มิไดท้ รงละท้ิงความสนพระราชหฤทัยดา้ นวทิ ยกุ ระจายเสยี ง แตอ่ ยา่ งใด กลับทรงสนพระราชหฤทยั มากย่ิงขน้ึ เนือ่ งจากทรงเหน็ วา่ วทิ ยกุ ระจายเสียงมีสว่ นใน การเสรมิ สร้างความเข้าใจ ความรกั สามัคคี และความร่วมมอื ของคนในชาติ จงึ โปรดเกล้าฯ ให้ตัง้ สถานีวิทยุกระจายเสียงขึ้นในบริเวณพระราชวังดุสิตเพ่ือเปิดโอกาสให้พสกนิกรทุกหมู่เหล่า สามารถใกล้ชิดพระองค์ไดม้ ากย่ิงข้ึน โดยทรงใช้สถานวี ทิ ยุ อส. เป็นสื่อในการประชาสมั พนั ธต์ ดิ ต่อ ขา่ วสารกบั ผูฟ้ ังทางบ้าน เม่อื เร่มิ ตง้ั สถานวี ิทยุ อส. ใหม่ๆ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ทรงปรบั เครอ่ื งส่งวิทยุเอง รวมทง้ั ทรงจดั รายการและเปิดแผน่ เสียงด้วยพระองคเ์ อง นอกจากนแี้ ล้ว คร้ังทเี่ กิดวาตภัยทแี่ หลม ตะลมุ พกุ ในเดือนตุลาคม ๒๕๐๕ มผี ปู้ ระสบภัยเปน็ จำนวนมาก ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหส้ ถานวี ทิ ยุ อส. จดั รายการรับบริจาคเงนิ และส่งิ ของเพอื่ ชว่ ยเหลอื ซงึ่ ไดร้ บั เงนิ บริจาคถงึ ๑๑ ล้านบาท ไดพ้ ระราชทานให้นำไปชว่ ยเหลือผู้ทีป่ ระสบภัย ส่วนอีก ๓ ล้านบาท โปรดเกล้าฯ ใหจ้ ดั ตั้งเป็น มูลนิธริ าชประชานุเคราะห์ เพอ่ื ช่วยเหลอื ผู้ทท่ี กุ ขย์ ากเดือดรอ้ นจากภัยต่าง ๆ ท้ังน้ี เป็นผลจากการท่ีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงใช้วิทยุกระจายเสียงเพื่อความผาสุกของ พสกนกิ ร

เพ่อื ความมัน่ คง ของชาติ เพอ่ื ความมน่ั คงของชาติ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั ทรงหว่ งใยในความมน่ั คงของประเทศชาติและความผาสกุ ของอาณาประชาราษฎร์เป็นอย่างย่ิง  ทรงปฏิบัติทุกอย่างด้วยพระวิริยะอุตสาหะ  เพ่ือให้ ประเทศชาติดำรงความเป็นเอกราช  ประชาชนมีความร่มเย็นเป็นสุข  นอกจากจะทรงเตือนสติ คนไทยทุกคน  ให้มีความรักชาติและสามัคคีปรองดองกันแล้ว  ในฐานะท่ีทรงเป็นจอมทัพไทย ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเย่ยี มทหาร ซ่งึ ปฏบิ ัติหน้าท่ปี อ้ งกันประเทศถึงฐานท่ตี ้ัง ท้งั ในยาม ท่ีมีการสู้รบและยามปกติ  รวมท้ังได้พระราชทานความช่วยเหลือแก่ทหารและครอบครัวทหารที่ บาดเจบ็ สาหสั หรือเสยี ชีวติ จากการสรู้ บ ทัง้ ในดา้ นการรักษาพยาบาล การฝกึ อาชีพ และการศึกษา ของบตุ ร

113 พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู ัว ทรงทราบดีวา่ นอกจากทหารแล้ว ตำรวจก็มีบทบาทสำคัญ ในการรักษาความมัน่ คงของชาติ โดยเฉพาะอย่างยงิ่ ตำรวจพลร่มและตำรวจตระเวนชายแดน ซง่ึ มี ภารกิจหลักคล้ายทหาร  จึงได้ทรงติดตามการปฏิบัติงานอย่างใกล้ชิด  เมื่อแปรพระราชฐานไป ประทบั ยงั ตา่ งจังหวัด จะเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมและพระราชทานสง่ิ ของตา่ งๆ ให้เสมอ และทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ใหร้ ว่ มปฏบิ ัตงิ านตามโครงการพระราชดำรเิ พอ่ื เปน็ การชว่ ยเหลือ ประชาชน รวมทัง้ ไดพ้ ระราชทานเงนิ ใหจ้ ดั สร้างโรงเรียนในท้องถนิ่ ทรุ กันดารห่างไกลความเจรญิ แล้วใหต้ ำรวจตระเวนชายแดนเป็นครูสอน ซึ่งเป็นผลดตี อ่ การรักษาความมน่ั คงของชาติ สำหรับประชาชน  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงเห็นว่ามีความสำคัญต่อการรักษา เอกราชและความม่นั คงของประเทศชาติ เน่ืองจากทรงมีพระราชดำรวิ ่าความม่ันคงของชาติจะ มไี ด้ ขนึ้ อยกู่ ับคนไทยทุกคน จงึ ทรงสนบั สนนุ กิจกรรมต่างๆ ที่ประชาชนรวมพลงั กันจดั ต้งั ข้ึน เพ่อื พัฒนาบา้ นเมอื งและรกั ษาความสงบเรยี บรอ้ ยของบ้านเมือง ดังเชน่ ไทยอาสาป้องกนั ชาติ เปน็ ตน้ นอกจากนี้แล้วไดท้ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ รบั กจิ การลูกเสือชาวบา้ นไว้ในพระบรมราชานเุ คราะห์ รวมทัง้ ไดเ้ สดจ็ พระราชดำเนนิ ไปพระราชทานธงประจำรุ่นแก่ลกู เสอื ชาวบ้าน พระมหากรณุ าธิคุณ แหง่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ในด้านความมั่นคงของชาติ ทำใหไ้ ทยเป็นไทยมาไดจ้ นทุกวนั น้ี

114 แสนยานภุ าพ พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำรัสเสมอว่าเมืองไทย อยู่รอดมาได้ทุกกาลสมัย  ด้วยมีกำลัง ทหารที่เขม้ แขง็ จึงทรงเอาพระราชหฤทยั ใส่ในกิจการของทหาร ทรงตระหนักว่า ธงชัยเฉลิมพลมีความสำคัญต่อทหาร  เนื่องจากเป็นจดุ รวมแห่งขวัญ กำลงั ใจ และความสามัคคี จึงเสดจ็ พระราชดำเนิน ไปประกอบพธิ ตี รงึ หมดุ และพระราชทาน ธงชัยเฉลิมพล  ให้กับผู้บังคับหน่วยทหารด้วยพระองค์เองทุกครั้ง  นอกจากนี้แล้วทรงถือว่า การเสดจ็ พระราชดำเนนิ เยีย่ มทหารและตำรวจ ทีป่ ฏบิ ัติหน้าท่ปี ้องกันประเทศตามแนวชายแดน และท้องถน่ิ ทุรกันดาร หรอื ทไี่ ดร้ ับบาดเจบ็ จากการสู้รบ เปน็ พระราชภารกจิ ทสี่ ำคญั และได้ทรง ปฏิบัติเสมอมา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  นอกจากจะพระราบทานขวัญและกำลังใจให้แก่ผู้ที่รักษา ความมั่นคงของชาติ ดว้ ยการเสด็จพระราชดำเนนิ ไปทรงเยี่ยมถงึ ฐานปฏบิ ตั ิการ ทั้งในยามปกติ และในยามที่มีการสู้รบ  รวมทั้งพระราชทานความช่วยเหลือ  แก่ครอบครัวของผู้ท่ีเสียชีวิตและ พกิ ารทุพพลภาพ จากการปฏิบัตหิ นา้ ที่ปอ้ งกันประเทศชาติแล้ว ยงั ไดพ้ ระราชนิพนธ์ทำนองเพลง เพือ่ เปน็ กำลงั ใจ และเตือนสติ ดังเช่น แผ่นดนิ ของเรา ความฝันอันสงู สดุ เกดิ เป็นไทยตายเพอ่ื ไทย เปน็ ตน้ ซึ่งเป็นการให้เจ้าหน้าที่ทกุ คน ไม่วา่ จะเปน็ ทหาร ตำรวจ หรือพลเรอื น ไดต้ ระหนักในภาระ หนา้ ที่ และเกยี รตยิ ศของการทำงานเพื่อชาติ นอกจากนี้แล้ว  ในทุกๆ  ปี  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  จะเสด็จพระราชดำเนินไป พระราชทานกระบ่ีและปริญญาบัตร  แก่ผู้สำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า โรงเรยี นนายเรือ โรงเรียนนายเรอื อากาศ และโรงเรยี นนายร้อยตำรวจ รวมท้ังเสดจ็ พระราชดำเนิน ไปในพธิ ีถวายสัตย์ปฏิญาณตน และสวนสนามของทหารรักษาพระองค์ เปน็ ประจำเสมอมา พร้อม กับพระราชทานพระบรมราโชวาท  ให้ทหารทุกนายมีความจงรักภักดีต่อชาติ  ตั้งม่ันอยู่ในความ ซ่อื สัตย์ สจุ รติ สามัคคี เปน็ ท่พี ่ึงของประชาชนอย่างแทจ้ ริง โดยเหตุน้ี จงึ ทำให้กองทพั เปน็ สถาบัน หลกั ในการรกั ษาความมัน่ คงของชาตอิ ยา่ งแทจ้ รงิ

115 อาวธุ ยทุ โธปกรณ์ พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงสนพระราชหฤทัยในการปรับปรุง อาวุธยุทธภัณฑ์ของทหารและตำรวจ เปน็ อย่างมาก เนื่องจากทางตระหนักว่า การปกป้องเอกราชของประเทศชาติ และการรักษาความสงบเรียบร้อยของ บ้านเมือง  อาวุธท่ีทันสมัยเป็นปัจจัย สำคัญ  แต่มีปัญหาในด้านงบประมาณ ที่มีอยู่อย่างจำกัด  ไม่สามารถจัดซ้ือ อาวธุ ยทุ โธปกรณ์ จากประเทศผูผ้ ลติ ได้ ตามความต้องการ จึงทรงพระราชดำรใิ นการปรับปรงุ อาวธุ ทมี่ ีอยใู่ หท้ ันสมยั โดยโปรดเกล้าฯ ให้ ผ้เู ชีย่ วชาญทดลองประดษิ ฐป์ นื กลเบาติดเฮลิคอปเตอร์ เพ่ือใหน้ กั บนิ ทำการยงิ ปนื กลเบาดังกลา่ ว ด้วยระบบไฟฟา้ ตามแบบทไ่ี ดพ้ ระราชทาน นับเป็นระบบการยงิ ทที่ ันสมัยสำหรบั ประเทศไทยใน เวลาน้นั ภายหลังท่ีมกี ารจัดทำปืนกลเบาสำหรบั ตดิ เฮลคิ อปเตอร ์ ตามพระราชดำรแิ ล้ว  พระบาท สมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว ได้เสด็จฯ ประทบั เฮลิคอปเตอรท์ ี่ตดิ อาวธุ ปนื กลเบา เม่อื วนั ที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๑๓ เพือ่ ทรงอำนวยการใหน้ ักบินยงิ ปนื กลทตี่ ดิ ตัง้ ไว้ไปยงั เป้าหมาย ทง้ั บนพ้ืนดินบนภูเขาและ ในทะเล ซงึ่ ปรากฏวา่ สามารถใชง้ านไดอ้ ย่างมปี ระสิทธิภาพ นอกจากน้ีแล้วไดท้ รงศกึ ษาทดลอง เกีย่ วกบั ปนื เล็กยาว เอ็ม. ๑๖ ทกี่ องทพั ไทยไดส้ ัง่ ซอื้ มาใชใ้ นปี พ.ศ.๒๕๑๒ ทีม่ ีปัญหาเก่ยี วกับ กระสนุ ขดั ลำกลอ้ ง ซง่ึ เปน็ อนั ตรายตอ่ ผใู้ ชจ้ นทรงทราบถงึ สาเหตขุ องการตดิ ขดั และไดพ้ ระราชทาน วิธกี ารแกไ้ ขเพื่อใหน้ ำไปปฏบิ ตั ิ จนสามารถใช้การไดเ้ ปน็ อย่างดี เมื่อคร้ังที่มีการซ้อมรบในการยกพลขึ้นบกของกองทัพเรือไทยกับสหรัฐอเมริกา  ท่ีจังหวัด สุราษฎรธ์ านี ในปี พ.ศ. ๒๕๑๒ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู วั ทรงเข้ารว่ มด้วยโดยทรงนำปนื เล็ก ยาว เอม็ . ๑๖ ทีท่ รงแก้ไขขอ้ บกพรอ่ งแล้วมาใช้ และโปรดให้ทหารนาวิกโยธนิ ใช้ปืน เอ็ม. ๑๖ เปน็ อาวุธประจำกายในการฝึกครง้ั นี้ เมอื่ เสรจ็ สิ้นการซอ้ มรบยกพลขึ้นบกแลว้ ได้เสดจ็ พระราชดำเนิน ไปยงั สนามยิงปืนศูนยก์ ารทหารราบคา่ ย ธนะรชั ต์จังหวดั ประจวบคีรีขันธ์เพอื่ ทรงสาธิตการใชป้ นื เอม็ . ๑๖ ให้ทหารราบไดท้ ราบถึงวิธกี ารใช้ และการแกไ้ ขจดุ บกพร่องต่างๆ ทำให้ทหารทุกนาย มคี วามม่นั ใจในการใช้ ซ่งึ ได้ใชม้ าจนถึงทกุ วันน้ี นบั เป็นพระมหากรณุ าธคิ ณุ อยา่ งยง่ิ

116 เพ่ือผูก้ ลา้ หาญ พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงห่วงใยเจา้ หนา้ ที่ทง้ั ทหาร ตำรวจ พลเรือน ตลอดจนราษฎรอาสาสมคั ร ท่ีปฏิบัติหน้าท่ีในการป้องกันประเทศ ชาติ  ตามแนวชายแดนและท้องถิ่น ทุรกันดารเป็นอย่างมาก  เม่ือครั้งท่ี ผู้ก่อการร้ายได้ขยายเขตการรุกราน  และก่อกวนตามจุดต่างๆ  เกือบทุก พ้ืนที่ทั่วประเทศพระบาทสมเด็จ พระเจา้ อยหู่ วั จะทรงตดิ ตามสถานการณ์ ตลอดเวลา คราวใดที่เกิดการปะทะกนั อยา่ งรุนแรง และมีเจา้ หนา้ ที่เสียชีวิตหรือบาดเจบ็ สาหสั ไม่วา่ เหตุการณ์น้นั จะเกิดข้ึน ณ ทีใ่ ด มีความยากลำบากในการเดินทาง  และเสี่ยงอันตรายเพียงใดก็มิได้ทรงคำนึงถึง  จะต้องเสด็จ พระราชดำเนนิ ไปจนถึงท่เี กดิ เหตทุ กุ คร้ัง เพอ่ื พระราชทานความช่วยเหลอื พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงตระหนักดีว่าความมั่นคงปลอดภัยของประเทศชาติ เกิดจากการเสยี สละของทหารและเจา้ หน้าทีท่ กุ คน เมอ่ื ไดร้ บั บาดเจบ็ สาหัสจากการปฏบิ ตั ิหนา้ ที่ ในการสู้รบ  จนถึงข้ันพิการไม่สามารถประกอบอาชีพอะไรได้  จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดการฝึกวิชาชีพ  โดยได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ให้  องค์การสงเคราะห์ ทหารผา่ นศกึ จัดตัง้ เป็นศูนย์ฝึกอาชีพพระราชทาน ไดส้ ร้างชีวิตใหม่ให้แก่ผทู้ ่ีเสียสละเพือ่ ชาติจน พกิ ารจำนวนมาก สามารถทีจ่ ะประกอบอาชีพการงานได้ โดยไม่ต้องเปน็ ภาระแก่สงั คม นอกจากศนู ยฝ์ ึกอาชีพพระราชทานแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ยงั ทรงสนบั สนนุ ให้ ตง้ั มลู นิธสิ ายใจไทยขึ้น เมอื่ วันที่ ๒ เมษายน ๒๕๑๘ และทรงรับไวใ้ นพระบรมราชปู ถมั ภ์ เพ่ือ สงเคราะห์ช่วยเหลือผู้ท่ีได้รับบาดเจ็บพิการทุพพลภาพหรือเสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าท่ีเพื่อ ปอ้ งกนั ประเทศชาติ ทงั้ ในดา้ นเงนิ เล้ยี งชีพประจำเดือนแก่ผทู้ ีพ่ กิ ารทพุ พลภาพและครอบครัวของ ผู้เสียชวี ติ ตลอดจนการฝึกวิชาชีพในดา้ นเครือ่ งหนงั การเจียระไนแกว้ และการเกษตร ทำให้ ทหาร ตำรวจ พลเรือน และราษฎรอาสาสมคั ราทกุ คนมขี วัญและกำลงั ใจในการสู้รบ เพ่ือปอ้ งกนั เอกราชของประเทศชาติ และรกั ษาความสงบเรียบร้อยของบ้านเมอื ง

117 ลกู เสอื ชาวบ้าน พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ทรง ปฏิบัตทิ กุ อยา่ งทีท่ รงมีพระราชดำรวิ า่ จะนำ ความผาสกุ ร่มเย็นมาสปู่ ระชาชน ทรงส่งเสริม สนับสนุนกิจการทุกอย่างท่ีเป็นประโยชน์แก่ ประเทศชาติ  ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ รับกิจการลูกเสือชาวบ้านเข้าไว้ในพระบรม ราชานเุ คราะห์ เมอื่ วนั ท่ี ๑๙ มีนาคม ๒๕๑๕ หลังจากท่ไี ด้ทอดพระเนตรกิจการของลูกเสือ ชาวบ้าน ท่ีกองกำลังตำรวจตระเวนชายแดน เขต ๔ จงั หวดั อุดรธานี ทง้ั ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้า ใหส้ มุหราชองครักษท์ ำหนังสือถึงกระทรวง มหาดไทย  ขอให้ผู้ว่าราชการจังหวัดทุกจังหวัดสนับสนุนกิจการลูกเสือชาวบ้าน  นอกจากนี้ได้ พระราชทานพระราชทรพั ยส์ ว่ นพระองค์ ให้แก่กองบัญชาการตำรวจตระเวนชายแดนเพือ่ ดำเนนิ การรวมทัง้ พระราชทานผา้ ผกู คอ วอ้ กเกลิ และหน้าเสอื แก่ลกู เสือชาวบ้านทุกคน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงมีพระราชประสงค์ท่ีจะให้กิจการลูกเสือชาวบ้าน ดำเนินไปอย่างมีระเบียบแบบแผน  ทรงมุ่งหวังท่ีจะให้คนไทยทุกคน  มีความสมานสามัคคีเป็น นำ้ หนึ่งใจเดียวกัน เพ่ือนำความสงบสุขมาสูป่ ระเทศชาติ ไมโ่ ปรดใหล้ กู เสอื ชาวบ้านเขา้ ไปเกย่ี วขอ้ ง กับลัทธิการเมอื งใดๆ อยา่ งเดด็ ขาด หรือแสดงแสนยานุภาพในการสวนสนาม แมแ้ ต่เงนิ อุดหนนุ ก็ไม่โปรดให้ใช้งบประมาณแผน่ ดิน ดว้ ยทรงประสงค์ทีจ่ ะใหเ้ ป็นกิจการท่ีดำเนนิ งานโดยประชาชน ลูกเสือชาวบ้านจึงไม่มีเคร่ืองแบบ  นอกจากผ้าพันคอท่ีพระราชทานเม่ือสำเร็จการอบรม  เป็น สัญลักษณ์ของการเป็นลูกเสือชาวบ้าน  และพระราชทานธงประจำรุ่นให้เป็นสัญลักษณ์ของการ รวมกล่มุ กิจการลูกเสือชาวบ้านเป็นภารกิจที่  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ทรงเน้นในเรื่องของ ความสามคั คดี ว้ ยการฝกึ ฝนคนในทอ้ งถน่ิ ใหม้ คี วามรทู้ จ่ี ะชว่ ยเหลอื ตนเองได้ เปน็ ผทู้ ม่ี คี วามเสยี สละ และความรว่ มมอื กนั ทำสง่ิ ทจ่ี ะตอ้ งทำ คอื สรา้ งความมน่ั คงและความเจรญิ ใหแ้ กต่ นเองกอ่ น ตอ่ จาก น้ันก็ทำความเจริญมั่นคงปลอดภัยแก่หมู่ของตนไม่มีความคิดอ่ืนแอบแฝงในด้านที่เป็นการเมือง หรอื จะใหเ้ ปน็ เพอ่ื ตอ่ สูอ้ ะไร ถา้ เรียกวา่ เปน็ กำลังหรอื พลัง ก็เป็นพลังท่รี ่วมแรงกันสรา้ งสรรคค์ วาม เจริญใหแ้ ก่ตนเอง และหมบู่ า้ นของตน จงึ จะเรยี กว่าเปน็ ลกู เสือชาวบ้านอย่างแทจ้ ริง

118 พอ่ ฟ้าหลวง จ ากการที่ประเทศไทยมี ชนชาวเขาหลายเผ่าอาศัยอยู่เป็น เวลาช้านานจนกลายเป็นพลเมือง ของประเทศ ซงึ่ ในอดตี ทีผ่ า่ นมา ช า ว เ ข า เ ห ล่ า น้ี จ ะ อ ยู่ ก ร ะ จั ด กระจายไม่เปน็ ที่ ประกอบอาชีพ ด้วยการทำไร่เล่ือนลอย  มีการ ตดั ไม่ทำลายปา่ และต้นน้ำลำธาร เพื่อทำไร่  ตลอดจนปลูกพืชท่ี เป็นยาเสพติด  ซ่ึงเป็นอันตราย อยา่ งใหญห่ ลวงตอ่ ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม รวมทง้ั ความมน่ั คงปลอดภยั ของประเทศชาติ โดยรฐั บาลไดด้ ำเนนิ การทกุ วิถีทางเพือ่ แกไ้ ข แตไ่ ม่เป็นผลสำเร็จ และเคยมีการต่อสูอ้ ยา่ งรนุ แรง ระหว่างเจ้าหนา้ ที่ของรฐั กับชาวเขาเผา่ แมว้ ที่ไดร้ ับการสนับสนุนจากผกู้ ่อการร้ายคอมมวิ นิสต์ เมื่อ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ทรงทราบถึงปญั หาทีเ่ กดิ ขึ้นและทรงตระหนักวา่ ชาวเขา เหล่านี้อาศัยอย่บู นผนื แผน่ ดินไทย ซ่ึงเป็นพสกนกิ รของพระองคเ์ ชน่ เดียวกับชาวไทยทีอ่ าศัยอยู่ใน ภมู ิภาคอน่ื ๆ ของประเทศ จงึ ไดเ้ สด็จพระราชดำเนินไปทรงเยย่ี มชาวเขาเผา่ ต่างๆ จนถงึ ถิน่ ท่อี ยู่ แม้หนทางทเ่ี สด็จพระราชดำเนินจะยากลำบากหรอื ไกลเพียงไร บางครง้ั ต้องเสดจ็ พระราชดำเนิน ดว้ ยพระบาท ไปกลับไม่น้อยกว่า ๒๐ กิโลเมตรกต็ าม กม็ ิได้ทรงย่อท้อเพราะทรงตระหนักพระราช หฤทัยดีว่า  ความใกล้ชิดระหว่างพระองค์กลับประชาชนย่อมนำมาซึ่งสันติสุขและความเข้าใจที่ดี ต่อกัน นอกจากนีแ้ ล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั ได้ทรงชี้ให้ชาวเขาเหน็ ถงึ ผลเสยี ของการทำไร่ เล่ือนลอยและปลูกฝ่นิ ควบคไู่ ปกบั พระราชทานพระราชดำริใหส้ ว่ นราชการต่างๆเขา้ ไปดำเนินการ ช่วยเหลือแนะนำและจัดท่ีดินให้ชาวเขารวมกันอยู่เป็นที่  มีการเพาะปลูกพืชเมืองหนาวตาม โครงการหลวงภาคเหนือแทนการปลกู ฝนิ่ จัดใหม้ ีโรงเรียนสำหรบั สอนบตุ รหลานชาวเขา อำนวย ความสะดวกในด้านสาธารณปู โภคต่างๆ ทำให้ชาวเขาทกุ เผา่ ที่อาศยั อยู่ในประเทศไทยมีชวี ิตความ เป็นอยทู่ ่ดี ี เลกิ การตัดไมท้ ำลายปา่ เพ่ือทำไรเ่ ลือ่ นลอย พระมหากรณุ าธิคุณแหง่ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวนี้  ชาวเขาทุกคนมีความสำนึกและปลาบปล้ืมปิติเป็นอย่างยิ่ง  ต่างพากันเทิดทูน พระองคเ์ ปน็ พอ่ ฟ้าหลวง ของปวงชนชาวเขา

119 โครงการอนั เน่อื งมาจากพระราชดำรติ งั้ แต่ปี ๒๔๙๕-๒๕๕๖ (มจี ำนวน ๔,๔๔๗ โครงการ /กิจกรรม ข้อมูล ณ เดือนกนั ยายน ๒๕๕๖) ภาค จำนวนโครงการ / กจิ กรรม กลาง ๗๘๑ โครงการ / กจิ กรรม ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ๑,๑๑๕ โครงการ / กจิ กรรม เหนอื ๑,๖๙๑ โครงการ / กจิ กรรม ใต้ ๘๔๖ โครงการ / กิจกรรม ไมร่ ะบุภาค ๑๔ โครงการ / กิจกรรม รวม ๔,๔๔๗ โครงการ / กิจกรรม ทีม่ า : www.rdpb.go.th

บรรณานุกรม หนังสอื “ประมวลโครงการพระราชดำริ ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหา มงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา๖รอบ ๕   ธั น ว า ค ม   ๒ ๕ ๔ ๒ ”   ก ร ม ประชาสัมพันธ์ หนงั สือ “กษตั ริย์นักพัฒนา” สำนกั งาน คณะกรรมการพิเศษเพื่อประสาน งานโครงการอันเนื่องมาจากพระ ราชดำริ (สำนักงาน กปร.) เวบ็ ไซต์http://www.rdpb.go.thสำนักงาน คณะกรรมการพิเศษเพ่ือประสาน งานโครงการอันเนื่องมาจากพระ ราชดำริ (สำนกั งาน กปร.)