1. Konu Anlatımlı 2. Kazanımlı 3. Nitelikli BOYUT Sorularla BOYUT Sorularla BOYUT Sorularla Tam Öğrenme Konu Pekiştirme Konu Tekrarı SOÜRÇU BBAONYKAUSITLU 3. SINIF FEN BİLİMLERİ YENİ Müfredata Tam Uyumlu
www.zekakupuyayinlari.com.tr Copyright © Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Bu kitabın her hakkı saklıdır (Noter huzurunda ve patent merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayınlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve kitabın hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır. Grafik & Tasarım Zeka Küpü Grafik Tasarım Servisi ISBN: 978-605-7534-12-5 Baskı - Cilt () İrtibat Adresi Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Sinanpaşa Mah. Ortabahçe Cad. No: 5 Beşiktaş / İstanbul Telefon: (0 212) 227 00 91 - (0 212) 227 89 00 Bu kitaptaki soruların herhangi bir şekilde fotokopi ile veya diğer kayıt cihazlarıyla çoğaltılmasına, başka bir kaynakta kullanılmasına ve depolanmasına rastladığınızda bu durumu bize bildirirseniz millî gelirin kaybolmasını engellemiş olursunuz. İrtibat telefonu: (0 212) 227 89 00
İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri \"toprak!\" diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâ-mahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeli- Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na'şım; \"Medeniyet!\" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy
ÖN SÖZ Değerli Öğretmenlerimiz, Sevgili Öğrenciler; Bir öğrencinin başarılı olmasını sağlayan temel etkenlerin başında konuyu tam öğrenmesi; doğru kaynaktan, doğru zamanda, doğru yöntemle pekiştirmesi ve tekrar etmesi gelir. “Neden?” başarılı olamadıklarını değil, “Nasıl?” başarılı ola- caklarını düşünenler başarıya ulaşanlardır. Zeka Küpü Yayınları olarak öğrencinin ihtiyaç duyduğu en doğru kaynağı en doğ- ru zamanda hazırlamak amacıyla Türkiye'de ilk olan bir yolculuğa çıktık. Her za- man daha iyisini sunmaya çalıştığımız bu yolculuğun bir ürünü olan Üç Boyutlu Soru Bankası, yalnızca öğretmenlerin rahatlıkla kullanabilecekleri bir yardımcı kaynak değil, aynı zamanda öğrencileri başarı yolculuğunda bir adım öne ta- şıyacak bir başucu kitabıdır. MEB müfredatı dikkate alınarak kazanım kazanım hazırlanan Üç Boyutlu Soru Bankası tüm öğrencilerin eğlenerek öğrenmelerini sağlayacak bir kaynaktır. Üç Boyutlu Soru Bankası'nı farklı kılan özellikler nelerdir? Öğrencinin kazanımları ana hatlarıyla hatırlamasını sağlayan, öğretici ipuçları içeren birinci boyutta, kazanım sırasına uygun olarak hazırlanan sorularla konu- nun tam anlamıyla öğrenilmesi hedeflendi. İkinci boyutta, hazırlanan özgün ve kazanım içerikli sorularla konu pekiştirmesi sağlandı. Üçüncü boyutta ise öğ- rencinin evde çözebileceği ve konuyu tekrar edebileceği nitelikte sorular yer aldı. Üç Boyutlu Soru Bankası'nın bir diğer özelliği ise öğrencilerin yaş ve gelişim dü- zeylerine uygun olarak hazırlanmış görseller içermesidir. Böylece her öğrencinin eğlenerek öğrenmesi ve sıkılmadan ders çalışması amaçlandı. 1. Konu Anlatımlı 2. 3.Kazanımlı Nitelikli Sorularla Sorularla Sorularla BOYUT Tam Öğrenme BOYUT Konu Pekiştirme BOYUT Konu Tekrarı
İÇİNDEKİLER ÜNİTE - 1 GEZEGENİMİZİ TANIYALIM Test - 1: Dünya'nın Şekli Nasıldır? .......................... 7 Test - 3: Dünya'nın Katmanları - 2 ......................... 11 Test - 2: Dünya'nın Katmanları - 1 ........................... 9 Test - 4: Dünya'nın Yüzeyinde Ne Var?...............13 ÜNİTE - 2 BEŞ DUYUMUZ Test - 3: Duyu Organlarının Sağlığı.......................19 Test - 1: Duyu Organlarının Önemi .......................15 Test - 2: Duyu Organlarının Temel Görevleri .....17 ÜNİTE - 3 KUVVETİ TANIYALIM Test - 4: İtme ve Çekme Kuvvetinin Cisimler Üzerindeki Etkisi........................27 Test - 1: Varlıkların Hareket Özellikleri .................21 Test - 2: Hareket Türleri .............................................23 Test - 5: Hareketli Cisimlerin Tehlikeleri...............29 Test - 3: İtme ve Çekme Birer Kuvvettir...............25 ÜNİTE - 4 MADDEYİ TANIYALIM Test - 3: Bazı Maddeler Vücudumuza Zarar Verebilir ..............................................35 Test - 1: Maddeleri Niteleyen Özellikler ...............31 Test - 2: Duyu Organları ile Maddelerin Test - 4: Maddenin Hâlleri.........................................37 Temel Özelliklerinin Algılanması ...........33
İÇİNDEKİLER ÜNİTE - 5 ÇEVREMİZDEKİ IŞIK VE SESLER Test - 1: Işığın Görmedeki Rolü..............................39 Test - 5: Ses Kaynakları ............................................47 Test - 2: Işık Kaynakları .............................................41 Test - 6: İnsan Kulağı Her Sesi İşitir mi? .............49 Test - 3: Ses Her Yöne Yayılır .................................43 Test - 7: Ses Şiddeti ile Uzaklık Test - 4: Ses Kaynağının Yakınlaşıp Arasındaki İlişki ...........................................51 Uzaklaşması .................................................45 Test - 8: Şiddetli Seslerin Zararları ........................53 ÜNİTE - 6 CANLILAR DÜNYASINA YOLCULUK Test - 1: Çevremizdeki Varlıklar ..............................55 Test - 4: Doğal Çevreyi Korumak İçin Yapılması Gerekenler................................61 Test - 2: Ben ve Çevrem............................................57 Test - 3: Doğal ve Yapay Çevre Arasındaki Farklar ......................................59 ÜNİTE - 7 ELEKTRİKLİ ARAÇLAR Test - 4: Pil Atıklarının Çevreye Verdiği Zararlar ...........................................................69 Test - 1: Elektrikli Araç ve Gereçler.......................63 Test - 5: Elektriğin Güvenli Kullanımı....................71 Test - 2: Elektrikli Araçların Kullanım Amaçları .........................................................65 Test - 6: Genel Değerlendirme................................73 Test - 3: Elektrikli Araç Gereçlerin Kullandığı Elektrik Kaynakları .....................................67 Cevap Anahtarı .......................................................................................................................................................................... 75
Test- 1 DÜNYA’NIN ŞEKLİ NASILDIR? 1. Eski zamanlarda dünyanın; 3. I. Bir uçak belirli bir noktadan başlaya- - Düz bir tepsi gibi olduğuna, II. rak sürekli aynı yön- - Öküzün boynuzları ve filin hor- III. de giderse başladığı noktaya geri döner. tumları üzerinde bulunduğuna, - Bir kutuya benzediğine inanılırdı. Güneş tutulmasında Ay’ın gölgesi, Güneş Buna göre, eski zamanlarda Dün- yüzeyine daire ya’nın şekli aşağıdakilerden hangi- şeklinde düşer. sine benzetilmemiştir? Uzaydan çekilmiş A) B) fotoğraf. Yukarıda verilenlerden hangileri C) Dünya’nın küre şeklinde olduğunu kanıtlar? Zeka Küpü Yayınları A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III 2. Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispat 4. etmeye çalışan bilim insanları ol- muştur. Pisagor Biruni Macellan Yiğit, sahilde oturmuş denizi seyredi- yordu. Uzakta bir karartı olduğunu gör- Dünya’nın Dünya’nın Dünya’nın dü. Biraz sonra bu karartının bir ge- yuvarlak yuvarlak oldu- çevresini minin üst kısmı olduğunu fark etti. olduğunu ğunu sayısal dolaşmıştır. Daha sonra kocaman bir gemi limana söyleyen ilk olarak hesap- yanaştı. kişidir. lamıştır. Limana yaklaşan geminin bu şekil- de görülmesinin nedeni aşağıdaki- Buna göre Pisagor, Biruni ve Ma- lerden hangisidir? cellan’ın dünyanın şekli ile ilgili or- tak düşüncesi nedir? A) Dünya’nın küre şeklinde olması B) Dünya’nın dümdüz olması A) Dünya çok büyük değildir. C) Dünya’nın Güneş çevresinde dön- B) Dünya küre şeklindedir. C) Dünya dümdüz tepsi şeklindedir. mesi Gezegenimizi Tanıyalım 7 Ünite - 1
DÜNYA’NIN ŞEKLİ NASILDIR? Test - 1 5. I. Dünya’nın bir bütün olarak görüle- 8. I. Pisagor, Dünya’nın yuvarlak ve meyecek kadar büyük olması dönmekte olduğunu ilk öne süren II. Dünya’nın hareket etmesi kişidir. III. Bilim ve teknolojinin gelişmemesi Eski çağlarda insanlar Dünya’nın şek- II. Aristo, Dünya’nın yuvarlak oluşu- li ile ilgili doğru bilgilere sahip değildi. nu akla uygun şekilde ilk izah eden Bunun sebebi yukarıdakilerden kişidir. hangileridir? III. Macellan, yaptığı gemi yolculuğu A) I ve II B) I ve III C) II ve III ile Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatlamıştır. 6. Dünya’mız alt ve üst kısımlarından Yukarıda verilen bilgilerden hangi- (kutuplardan) basık, orta kısmından leri doğrudur? (ekvatordan) şişkincedir. Yukarıdaki bilgiye göre, Dünya’mı- A) I ve II B) II ve III zın şeklini oyun hamuru ile yapan C) I, II ve III öğrencilerden hangisinin çalışma- sı gerçeğe en yakındır? Zeka Küpü Yayınları 9. Kuzey Kutbu A) B) C) Ekvator 7. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya’mı- Güney Kutbu zın küre şeklinde oluşunu destek- Küre şeklindeki Dünya’mız için aşa- lemez? ğıdakilerden hangisi söylenemez? A) Bir geminin hep aynı yönde gitti- A) Ekvator kısmından basık, kutup- ğinde farklı noktaya ulaşması lardan şişkincedir. B) Güneş doğarken şeklinin yavaş ya- B) Dünya’mızın özel şekline geoit de- vaş görülmesi nir. C) Ay’ın, Dünya’dan farklı şekillerde C) Dünya’mızın kuzey ve güney ol- görülmesi mak üzere iki kutbu vardır. Ünite - 1 8
Test - 2 DÜNYA’NIN KATMANLARI - 1 1. Dünya’mızı en içten en dışa doğru 3. Ateş küre, magma adlı çok sıcak ve oluşturan kısımlarına katman diyo- ruz. Dünya’mız hava küre, su küre, akışkan bir maddeden oluşur. Mag- taş küre, ateş küre ve ağır küre ol- ma bazen yeryüzüne çıkar ve lav mak üzere beş katmandan oluşur. olarak adlandırılır. Lavlar bir süre sonra soğuyarak katılaşır. Taş küre (Yer Kabuğu) Ağır küre, Dünya’nın en iç kısmın- Su da yer alır. Dünya’nın en sıcak ve küre en ağır bu katmanı, Çekirdek olarak da adlandırılır. Ateş küre (Magma) Buna göre, aşağıdakilerden hangi- sinde magmanın yeryüzüne çıktığı Çekirdek yer verilmiştir? A) B) Hava Ağır küre küre C) Yukarıdaki görsele göre, Dünya’nın Zeka Küpü Yayınları katmanları ile ilgili hangi bilgiye ula- şamayız? A) Magma, dünyanın iç katmanıdır. B) Taş küre Dünya’nın dış katmanı- dır. C) Hiç bir katmanı gözle göremeyiz. 2. Dünya’mızın iç katmanlarını gözle 4. I. Dünya katmanlardan oluşmuştur. göremeyiz. Ancak dış katmanlarını II. Kara, su, hava dış katmanlardır. görebiliriz. Dış katmanlar, canlıla- rın yaşamını sürdürdüğü katman- III. Çekirdek ve magma iç katmanlar- lardır. dır. Verilen bilgiye göre, Dünya’nın göz- Yukarıda verilen bilgilerden hangi- lemlenemeyen katmanları hangi se- leri doğrudur? çenektedir? A) I, II ve III B) I ve II A) Taş küre, su küre, hava küre C) II ve III B) Çekirdek, ağır küre, magma C) Yer kabuğu, çekirdek, magma 9 Ünite - 1
DÜNYA’NIN KATMANLARI - 1 Test - 2 6. 5. Dünya’nın katmanlarını oyun hamuru Kule : Fırlatmaya 5 saniye... 5, kullanarak oluşturan öğrencilerin ifa- 4, 3, 2, 1... Kalkış. deleri şu şekildedir: Nur : Gözlemlenemeyen katmanları Mekik : Hızımız bin iki yüz kilo- metre. Dünya’dan hızla oluştururken Eren’in kullandığı uzaklaşıyoruz. Atmosfer- renklerle modeli oluşturdum. den çıkmaya 50 dakika. Esin : Gözlemlenebilir katmanları Nur’un kullandığı mavi ve yeşil Astronot : Dünya’ya ilk kez bu ka- renklerle oluşturdum. dar uzaktan bakıyorum. Eren: En içten dışa doğru beyaz, sa- rı, turuncu, mavi ve yeşil renk- Zeka Küpü Yayınları Kozmonot : Ben de... Şu maviliğe leri kullandım. baksanıza. Öğrencilerinin hazırladığı modelleri in- celeyen öğretmen, üç öğrencisinin de Türkonot : Ya şu yeşil ve kahveren- katmanları doğru oluşturduğunu göz- gi, büyüleyici değil mi? lemlemiştir. Buna göre, aşağıda verilen model- Astronot : Şu beyazlıklara bakın. leme ve öğrenci eşleştirmesinden Bazı yerlerde çok yoğun, hangisi kesinlikle doğrudur? bazı yerlerde hiç yok. A) Türkonot : Dünya’yı yorgan gibi ör- tüyorlar değil mi? Gölge- Eren leri de görünüyor. B) Yukarıda bahsedilen renklerdeki var- lıklar hangi seçenekte doğru veril- Nur miştir? C) Mavi Yeşil Kahverengi Beyaz Esin A) su kara kara buz B) su kara kara bulut C) su su kara bulut Ünite - 1 10
Test - 3 DÜNYA’NIN KATMANLARI - 2 1. Dünya yüzeyinin üst kısmını taş, 3. Kara ve su kürenin etrafını saran toprak, kaya gibi maddelerden olu- gaz tabakası hava küredir. Hava kü- şan taş küre oluşturur. Bu katmana re, canlıların yaşamını devam etti- kara katmanı veya yer kabuğu da rilebilmesi için şarttır. Soluduğumuz denir. havayı, bu küreden sağlarız. Buna göre, bu katmanla ilgili veri- Buna göre, hava küre ile ilgili han- len bilgilerden hangisi yanlıştır? gi ifade yanlıştır? A) Kara katmanının üzerinde bitkiler A) Kara tabakanın etrafını saran su yetişir. tabakasıdır. B) Hayvanların ve insanların yaşam B) Atmosfer veya hava katmanı ola- alanıdır. rak da adlandırılır. C) Bu katman dışında hiçbir canlı ya- C) Yağmur, kar, dolu gibi yağış türle- şayamaz. ri bu katmanda oluşur. Zeka Küpü Yayınları 4. Dünya’mızın Dış Katmanları Kara Su Hava Katmanı Katmanı Katmanı (Yer kabuğu) (Atmosfer) 2. Kara katmanının etrafı su katma- Toprak, taş, Okyanuslar, Görünmez kayalardan nehirler, de- bir örtü gibi nıyla örtülüdür. Karaların bittiği yer- nizler, göller, Dünya’mızı de sular başlar. Suların bittiği yer- oluşur. de ise karalar başlar. buzullar. sarar. Buna göre, aşağıdaki ifadelerden Buna göre, Dünya’mızın katmanla- hangisi söylenemez? rı ile ilgili hangisini söyleyebiliriz? A) Su kürede yaşayan binlerce canlı A) Canlılar sadece kara katmanında çeşidi vardır. yaşar. B) Kara katmanıyla su katmanı iç içe- B) Kutuplardaki buzullar su katmanı- dir. nın bir parçasıdır. C) Karaların kapladığı alan, suların C) Dağlar, ovalar hava katmanını kapladığı alandan fazladır. oluşturur. 11 Ünite - 1
DÜNYA’NIN KATMANLARI - 2 Test - 3 5. 1 6 7. Dünya’nın Gözlenebilen Su Yer altı Tabakaları buharı suları Toprak Ovalar 5 Kara Su Hava 2 Tabakası Tabakası Tabakası Buzullar Taşlar ✤✦ ✹ 34 Yukarıdaki şemada kara, su ve hava Yukarıdakilerden hangileri kara kat- tabakalarında yaşayan canlılar ✤, ✦ manını oluşturur? ve ✹ sembolleri ile belirtilmiştir. Buna göre ✤, ✦ ve ✹ canlıları han- A) 1, 3 ve 6 gileri olabilir? B) 2, 4 ve 5 C) 2, 3 ve 4 ✤✦✹ 6. I. Zeka Küpü Yayınları A) Karınca Midye Kartal B) Tavşan Karga Serçe C) Yengeç Kelebek Solucan Uçurtmanın havada uçması II. Hareket halindeki 8. arabanın camı açıldığında Yukarıdaki Dünya modelini incele- saçlarımızın yen öğrenci, sadece bu modele gö- savrulması re hangi sonuca ulaşamaz? A) Dünya yüzeyinin büyük çoğunlu- III. Sallanan yelpazenin ğunu su tabakası oluşturur. serinlik hissi B) Kara tabakasında yaşayan canlı vermesi çeşitliliği daha çoktur. Yukarıdaki olaylardan hangileri ha- C) Hava tabakası dünyayı tamamen vanın varlığını kanıtlar? sarar. A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III Ünite - 1 12
Test - 4 DÜNYA’NIN YÜZEYİNDE NE VAR? 1. 3. Dünya yüzeyinde karaların kapladığı Yukarıdaki şekilde ✪ ile gösterilen alan bir parça olarak düşünüldüğün- katmanı ile ilgili; de suların kapladığı alan üç parçadır. I. Nefes alıp verebilmemiz için ge- Dünya yüzeyini oluşturan katman- rekli gazların yer aldığı katmandır. ların büyüklüğü düşünüldüğünde hangi canlı türünün yaşam alanı da- II. Diğer adı atmosferdir. ha geniştir? III. Dünya’nın dörtte üçünü kaplar. A) B) ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III 4.Zeka Küpü Yayınları C) 1 a) Okyanus 2 b) Göl 3 c) Irmak 2. Dünya’nın yüzeyini modellemek iste- 4 d) Deniz yen bir öğrenci karaları kahverengi, Su katmanını meydana getiren gör- suları mavi renk oyun hamuru ile gös- sellerin adları ile doğru eşleştirme- terecektir. si hangi seçenektedir? Buna göre, modellemede kullanıl- ması gereken oyun hamuru miktarı A) 1c 3b B) 1c 3d hangi seçenekte doğru verilmiştir? 2d 4a 2b 4a A) C) 1b 3d 2c 4a B) Ünite - 1 C) 13
DÜNYA’NIN YÜZEYİNDE NE VAR? Test - 4 5. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yan- 8. 1. görüş: Dünya’nın içinden dışına lıştır? doğru yolculuk yapılırsa ilk önce kara katmanı, sonra A) Kıtalar büyük kara parçalarıdır. su katmanı ile karşılaşılır. B) Su katmanının en büyük parçala- Bu katmanlardan hemen sonra uzay boşluğu başlar. rı okyanuslardır. Bulutlar da boşlukta oluşur. C) Dünya üzerinde kıtalar, okyanus- 2. görüş: Dünya’mız kara katmanı ile lardan fazla yer kaplar. çevrilidir. Kara katmanının çukur yerlerine sular dola- 6. Hangi seçenekte kara katmanını rak su katmanı oluşmuştur. Kara ve su katmanlarının oluşturan kısımlar doğru adlandı- hemen üzerinde yerçekim- rılmıştır? siz uzay ortamı vardır. Rüz- gar bu uzay ortamında A) B) C) eser. Sahil Ova Ova 3. görüş: Dünya’mız yer kabuğu de- nilen karalarla örtülüdür. Ka- Çöl Sahil Çöl Zeka Küpü Yayınları raların çukurlarına suların dolması nedeniyle su kat- Ova Dağ Dağ manı oluşmuştur. Kara ve su katmanlarından sonra Tepe Tepe Tepe Dünya’yı sarmalayan bir ha- va katmanı vardır. Hava kat- 7. Hava katmanı ile ilgili, manından sonra uzay boş- luğu başlar. I. Ozon tabakası, Dünya’yı Güneş’in zararlı ışınlarından korur. Yukarıdaki görüşlerle ilgili verilen- lerden hangisi doğrudur? II. Uzay boşluğu ile temas halindedir ve uzay boşluğunun başladığı nok- A) 1. görüşün tamamı yanlış, 2. gö- tada son bulur. rüşün tamamı doğrudur. III. Alt sınırı kara ve su katmanıdır. B) 2. görüşün su katmanının oluşma- sı kısmı ile 3. görüşün tamamı doğ- verilen bilgilerden hangileri doğrudur? rudur. A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III C) 1. görüşle 3. görüşün tek ortak nok- tası uzay boşluğunun başladığı yerdir. Ünite - 1 14
Test - 1 VARLIKLARIN HAREKET ÖZELLİKLERİ 1. Hareket, bir varlığın yerini değiştir- 4. Kendiliğinden hareket edemeyen mesidir. Canlı varlıklar kendiliğin- den hareket edebilir. Yürüme, koş- bazı varlıklar rüzgârın etkisiyle ha- ma, zıplama, yüzme gibi. reket edebilir. Aşağıdakilerden hangisinin hare- Buna göre, aşağıda verilen canlı- ketinde rüzgârın etkisi yoktur? lardan hangisinin hareket türü di- A) B) ğerlerinden farklıdır? C) A) B) C) 2. Cansız varlıklar kendiliğinden ha- Zeka Küpü Yayınları 5. reket edemez. Dışarıdan bir etki ile Yükselmeye başlayan yer değiştirebilirler. uçak hızlanan hareket yapar. Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen bilgiye uygun değildir? Yeşil ışık yandığında harekete geçen bir A) Sivrisineğin hareketi otomobil hızlanan ha- B) Yemek masasının yerini değiştirmek reket yapar. C) Yüksekten bırakılan kalemin yer Yukarıda verilen bilgilere göre, aşa- çekimi sebebiyle düşmesi ğıdaki öğrencilerden hangisinin “hızlanan hareket” tanımı doğrudur? 3. Cansızların hareket edebilmesi için A) dışarıdan uygulanan etkiye kuvvet Hızın zamanla arttığı ha- denir. rekettir. Buna göre, aşağıdaki varlıklardan B) hangisi hareket edebilmek için kuv- Hızın zamanla azaldığı vete ihtiyaç duyar? harekettir. A) B) C) C) Hızın zamanla değişme- diği harekettir. Kuvveti Tanıyalım 21 Ünite - 3
VARLIKLARIN HAREKET Test - 1 ÖZELLİKLERİ 6. Melih, yeni aldığı ayakkabılarını giye- 8. Betül Öğretmen, sınıfa küçük bir ha- rek sabırsızlıkla beklediği gezi için ha- lı, bir miktar toprak, iki ufak tahta par- zırlandı. Gittiği yerde amur kaplanı, çası ve aynı oyuncak arabadan altı ta- ala geyik, kıl keçisi, mirket ve lama en ne getirdi. çok dikkatini çeken canlılardı. Gezi sonrasında Melih, bir masaya oturdu. Malzemeleri kullanarak öğrencilerin- Biraz dinlenerek güzel geçen gününü den hızı etkileyen faktörleri tespit et- düşünmeye başladı. melerini istedi. Melih’in güzel geçen gününde ken- Harun, 1. düzeneği hazırladı. di başına hareket edebilen varlıklar hangi seçenekte doğru verilmiştir? Toprak A) kaplan B) masa Toprak 1. durum 2. durum ayakkabı ayakkabı geyik Toprak 1. durum 2. durum keçi mirket Murat, 2.1d.üdzuerunmeği hazırla2d.ı.durum Toprak C) kaplan Toprak geyik Toprak keçi mirket Zeka Küpü Yayınları TaHraıklı, 3. düzeneği hazırladı. lama Halı Halı 7. Buna göre, yukarıdaki durumlardan hangi sonuca ulaşılamaz? 1. durum 2. durum A) Harun’un düzeneğinde 1. durum- Aynı türde oyuncak arabalarla hazır- da araç daha yavaş ilerler. lanan düzeneklerde araçların hare- ket durumları ve çıkarılan sonuçlar B) Murat’ın düzeneğinde araba iki du- not ediliyor. rumda da aynı hızla ilerler. Buna göre, aşağıdakilerden hangi- C) Tarık’ın düzeneğinde beton zemin- si bu notlardan olamaz? de araba daha hızlıdır. A) 1. durumda aracın hareket etmesi için arabayı aşağıya doğru bırak- mak yeterlidir. B) 2. durumda araca hareketi ile ay- nı yönde kuvvet uygulanmazsa araç hareket etmez. C) İki durumda da araçlara aynı kuv- vet uygulandığında aynı hızla ha- reket ederler. Ünite - 3 22
Test - 2 HAREKET TÜRLERİ 1. Hız, hareketin zamana göre değişi- 3. Bir ileri bir geri, peşpeşe yer değiş- midir. Hızlanan hareket, hızın za- tirmek, sallanma hareketidir. manla artması; yavaşlayan hareket ise hızın zamanla azalmasıdır. Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi sallanma hareketine örnek Buna göre, hangi öğrencinin verdi- değildir? ği örnek ile hareket türü yanlış eş- leştirilmiştir? A) Hamakta sallanma hareketi yapılır. B) Beşik, sallanarak hareket eder. A) Örnek Hareket türü C) Lunaparklardaki atlı karıncalar sal- Kaydıraktan Hızlanma lanma hareketi yapar. kayan çocuk B) Duraktan 4. kalkan otobüs Yavaşlama OKUL PTT C) Balkondan yere bırakılan top Hızlanma Zeka Küpü Yayınları Yukarıdaki araba okulun önünden harekete geçer, virajı döndükten son- 2. Bir varlığın kendisi ya da başka bir ra kırmızı ışıkta durur. varlık etrafında çember çizmesi Buna göre, arabanın yol boyunca dönme hareketidir. yaptığı hareket türleri aşağıdakiler- den hangisinde doğru verilmiştir? Verilen bilgiye göre, aşağıdakiler- den hangisi bu hareket türüne ör- A) Yön değiştirme - Yavaşlama - nek olamaz? Yavaşlama A) B) B) Hızlanma - Yön değiştirme - Yavaşlama C) Hızlanma - Yön değiştirme - Hızlanma 5. Aşağıdaki gibi fırlatılan bilyelerden hangisi önce hızlanan sonra yavaş- C) layan hareket yapmıştır? A) B) C) 23 Ünite - 3
HAREKET TÜRLERİ Test - 2 6. Aşağıdakilerden hangisi yön değiş- 8. Hız tirerek hareket etmeye örnek veri- Zaman lemez? Yukarıda bir araca ait hız - zaman gra- A) Kaleci kendine fiği verilmiştir. atılan topa Buna göre, grafik aşağıdakilerden vurarak hangisine ait olabilir? golü engelledi. A) Yarışa başlayan motosikletli B) Kırmızı ışığa B) Yeşil ışığı gören otobüs C) Önüne aniden kedi çıkan araba yakalanan araba sürücüsü hızla frene bastı. C) Bisiklete binen Ayşe önüne kedi çıkınca sola döndü. 7. 9. Zeka Küpü Yayınları Serkan 2 1 Gökhan Resimde inşaat malzemelerini yuka- Kaleci Serkan, Gökhan’ın attığı topa rı çıkaran işçi görülmektedir. eliyle vurarak kaleye girmesini engel- İşçi malzemeleri daha kısa sürede lemiş ve topun saha dışına çıkması- çıkarmak için aşağıdakilerden han- nı sağlamıştır. gisini yapmalıdır? A) Malzemelerin sayısını arttırmalı Yukarıdaki olayda topun hareketle- B) İpi 1 yönünde daha büyük bir kuv- ri ile ilgili; I. Gökhan topa vurarak hızlanan ha- vetle çekmeli C) İpi 2 yönünde serbest bırakmalı reket yapmasını sağladı. II. Serkan topun yön değiştirmesini sağladı. ifadeleri için ne söylenebilir? A) Yalnız I doğrudur. B) Yalnız II doğrudur. C) Her ikisi de doğrudur. Ünite - 3 24
Test - 3 İTME VE ÇEKME BİRER KUVVETTİR 1. Bir varlığı kendimize yaklaştırırken 3. Uğur ve Emrah şekildeki gibi kutu- onu çekeriz. Örneğin, çekmeceyi kapalı durumda iken açmak için ya kuvvet uyguluyor ama kutu ha- çekme kuvveti uygularız. reket etmiyor. Buna göre, aşağıdaki durumlardan hangisinde çekme kuvveti uygulan- Uğur Emrah mıştır? Kutunun hareket etmemesinin se- A) B) bebi, aşağıdakilerden hangisi ola- bilir? C) A) Zıt yönlerde itme kuvveti uygulan- Zeka Küpü Yayınları ması B) Aynı yönde itme kuvveti uygulan- ması C) Zıt yönlerde çekme kuvveti uygu- lanması 2. Bir varlığı kendimizden uzaklaştır- mak için o varlığa itme kuvveti uy- gularız. Yukarıda verilen ifadeye göre, han- 4. Hareket ile ilgili aşağıdaki öğrenci- gi seçenekte itme kuvvetinin etki- si gözlenmez? lerden hangisinin yorumu yanlış- tır? A) B) A) Bir cismi iterek veya çe- Annenin bebek Hemşirenin kerek hareket ettirebilirim. arabasını sürmesi iğne yapması B) Balıkçılar denizden balık C) çıkarırken çekme kuvveti uygular. Duvardaki çivinin sökülmesi C) Saçımızı taramak için kuvvete ihtiyacımız yoktur. 25 Ünite - 3
İTME VE ÇEKME Test - 3 BİRER KUVVETTİR 5. Enes, dışarıdan gelip odasının kapı- 7. sını açarak ışığı yaktı. Daha sonra ca- Kaan, buzdolabının mı açıp bilgisayarın açma kapama kapağını kapattı. düğmesine bastı. Aşağıda verilen durumlardan han- Yukarıdaki metinde Enes’in uygu- gisi Kaan’ın uyguladığı kuvvetle ay- ladığı itme ve çekme kuvvetleri han- nı özelliği taşır? gi seçenekte doğru belirtilmiştir? A) Telefonun tuşlarına basmak İtme Çekme B) Yayı germek C) Prizden fişi çıkarmak Kapıyı açmak, 8. Tekin, rüzgârdan dolayı bir anda açı- A) ışığı yakmak, Camı açmak bilgisayar düğ- lan pencereyi kapatmak için itiyor; an- cak bir türlü pencereyi kapatamıyor- mesine basmak du. Yorulup terleyen Tekin pencereyi annesinin yardımıyla kapatmayı ba- B) Kapıyı açmak, Işığı yakmak, şardı. camı açmak bilgisayar düğ- mesine basmak Nursel, dolabının çekmecesini çekme- sine rağmen bir türlü açamıyor; çek- Kapıyı açmak, meceye takılan bir şeyin açılmasını en- gellediğini düşünüyordu. Yorulup C) Işığı yakmak camı açmak, babasından yardım isteyen Nursel, ba- bilgisayar düğ- basının çekmeceye takılan şeyi çıkar- masıyla çekmecesini açabildi. mesine basmak Zeka Küpü Yayınları Yukarıda verilen iki olaydan elde 6. edilebilecek sonuç, hangi seçenek- te doğru ifade edilmiştir? Ali Can A) İnsanların itme ve çekme yapar- Ali ve Can oyuncak arabayı paylaşa- ken yorulmaları, bu işlerin fazlaca mayan iki arkadaştır. bir güç gerektirdiğini gösterir. Ali ve Can’ın oyuncak arabaya uy- B) İtme ve çekme, varlıklara sadece guladığı kuvvetler hangi seçenek- dokunarak gerçekleşmez. İtme ve te doğru verilmiştir? çekme, birer kuvvettir ve belirli bir güç harcanması gerekir. Ali Can A) İtme İtme C) İtme ve çekme olayının gerçekleş- B) Çekme Çekme mesi ve varlıkların bu yolla hare- C) İtme Çekme ket ettirilmesi için o varlığa temas edilmesi yeterlidir. Ünite - 3 26
Test - 4 İTME VE ÇEKME KUVVETİNİN CİSİMLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 1. Hareket halindeki bir cisme hare- 3. keti yönünde kuvvet uygulanırsa cisim hızlanabilir. Hareket halindeki bir cisme hareke- tine ters yönde bir kuvvet uygula- nırsa cisim yavaşlar veya durur. Buna göre, aşağıdaki durumlardan Resimde saatin akrep ve yelkovanı- hangisinde cisim hızlanır? nın hareketi gösterilmiştir. A) hareket B) hareket Aşağıdakilerden hangisi akrep ve yelkovan ile aynı hareket türünü yönü yönü yapmaz? kuvvet kuvvet A) B) hareket Helikopterin Matkabın yönü pervanesi ucu C) C) kuvvet Zeka Küpü Yayınları 2. Yere bırakılan bir cisim yer çekimi Salıncak sebebiyle hızlanırken havaya atı- lan bir cisim yer çekimine zıt yönde hareket ettiği için yavaşlar. Yukarıdaki ifadeye uygun örnek 4. I. Kuvvet, cisimlerin şeklini ve yönü- hangi seçenektedir? A) B) nü değiştirebilir. C) II. Topaca uygulanan kuvvet dönme- sini sağlar. III. İtme ve çekme kuvvet türüdür. Yukarıda verilen ifadelerden hangi- leri doğrudur? A) I ve II B) II ve III C) I, II, III 27 Ünite - 3
İTME VE ÇEKME KUVVETİNİN Test - 4 CİSİMLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 7. Aşağıda belirtilen durumların han- 5. Aşağıda uygulanan kuvvet türlerin- gisinde cisim yavaşlar veya durur? den hangisi yanlış ifade edilmiştir? A) Yerde yuvarlanan misketin önüne A) Yandaki otomobili kutu konulduğunda hareket ettirmek B) Bisiklet pedalı ittirildiğinde isteyen kişi C) Salıncaktaki bir kişi arkasından it- çekme kuvveti uygulamaktadır. tirildiğinde B) 8. Hareket hâlindeki salıncağı çekerek durdurabiliriz. C) Atılan topu iterek topun yönünü değiştirebiliriz. Zeka Küpü Yayınları Farenin peyniri yiyebilmesi için kaç kez yön değiştirmesi gerekmekte- dir? A) 2 B) 4 C) 5 6. Futbolcu Mert maçta, 9. lastik toka I. Topu havaya attı. oyun hamuru II. Topu yüksekten yere bıraktı. III. Kendisine gelen topa röveşata yaptı. Buna göre, numaralandırılmış du- rumlardaki hareket türleri hangi se- çenekte doğru verilmiştir? 123 toprak duvar A) Hızlanan Yavaşlayan Yön Değiştirme B) Yavaşlayan Hızlanan Yön Murat, yukarıdaki varlıkların kaç ta- Değiştirme nesine kuvvet uyguladığında şekil değişikliği meydana getirebilir? C) Yavaşlayan Yön Hızlanan Değiştirme A) 2 B) 3 C) 4 Ünite - 3 28
Test - 5 HAREKETLİ CİSİMLERİN TEHLİKELERİ 1. Hızlı hareket eden veya dönen ci- 3. “Hareket eden bazı cisimleri durdur- simlere dokunmak, onları durdur- maya çalışmak çeşitli kazalara ne- maya çalışmak tehlikeli olabilir.” den olabilir. Yukarıdaki hareket halindeki varlık- Hareketli cisimlerin sebep olabile- lardan kaç tanesini durdurmaya ça- ceği tehlikelerle ilgili aşağıdakiler- lışmak yaralanmalara sebep olabi- den hangisi söylenemez? lir? A) 2 B) 3 C) 4 A) Dönen vantilatörün pervanesine dokun- Zeka Küpü Yayınları mak yaralanmamıza neden olur. B) Hızla koşan birini durdurmaya çalış- mak düşmemize ne- den olabilir. C) Hareket eden salın- cağın önünde veya arkasında durmak eğlencelidir. 2. Çığ, sel, fırtına gibi doğal afetler de 4. Aşağıda verilenlerden hangisini hareketli cisimlerin tehlikelerine ör- durdurmaya çalışmak diğerlerinden nektir. daha tehlikelidir? A) B) Buna göre, yukarıdaki doğal afet- lerin tehlike sebepleri hangi seçe- C) nektedir? Çığ Sel Fırtına A) Kuvvetli Kuvvetli Kar rüzgar rüzgar örtüsünün hareketi Kar Kuvvetli Kuvvetli yağış rüzgar B) örtüsünün hareketi C) Kuvvetli Kar Kuvvetli yağış örtüsünün rüzgar hareketi 29 Ünite - 3
HAREKETLİ CİSİMLERİN Test - 5 TEHLİKELERİ 7. Hızla giden bir bisikleti durdur- 5. Aşağıdaki doğal afetlerden hangi- maya çalıştığımızda .............. sinin sebep olduğu tehlike yanlış eşleştirilmiştir? Yukarıdaki ifadede boş bırakılan ye- re aşağıdakilerden hangisi uygun A) Hareket Zeka Küpü Yayınları değildir? halindeki kar A) sürücünün kaza yaparak yaralan- Çığ kütleleri etki B) ettiği alana masına sebep olabiliriz. zarar verir. B) yere düşüp yaralanabiliriz. Heyelan C) daha çok hızlanmasına sebep ola- C) Kayarak harekete geçen biliriz. Kasırga toprak parçaları önündeki 8. Fen Bilimleri öğretmeni, öğrencilerin- varlıklara zarar verir. den hareketli varlıkların sebep olabi- leceği tehlikelerle ilgili sınıfa resim ge- Hızla hareket tirmelerini istiyor. eden su birikintileri önüne çıkan varlıklara zarar verir. 6. I. II. Aysu Seda III. Yukarıda verilenlerden hangisi ya Mert Eda da hangileri hareket eden cisimle- rin neden olabileceği tehlikeli du- Buna göre, hangi öğrenciler uygun rumlara örnektir? resimleri getirmiştir? A) Yalnız I B) I ve II A) Aysu ve Seda C) II ve III B) Aysu, Eda, Seda C) Aysu, Seda, Eda, Mert Ünite - 3 30
Test - 1 IŞIĞIN GÖRMEDEKİ ROLÜ 1. Etrafımızdaki varlıkları görebilme- 3. Aydınlatması yetersiz bir ortamda miz için ışığa ihtiyacımız vardır. Bir ders çalışmak ya da kitap okumak cismi görebilmemiz için cismin ay- göz sağlığımızı bozabilir. Güneşe dınlatılması ya da ışık yayması ge- çıplak gözle bakmak da gözlerimize rekir. Güneş, gündüzleri etrafımızı zarar verebilir. aydınlatırken, geceleri etrafımızı ay- dınlatmak için çeşitli kaynaklar kul- I. Işıksız bir ortamda yürürken uzak- lanırız. tan gelen kişiyi tanıyabiliriz. Buna göre, aşağıdaki ortamlardan II. Loş ışıkta kitap okurken gözlerimiz hangisinde görmemiz daha zordur? zorlanır ve çabuk yorulur. A) B) III. Yaz günlerinde güneş gözlüğü ta- karız. C) Yukarıdaki olaylardan hangisi ya da hangileri bu bilgiye örnek ola- rak verilebilir? A) Yalnız II B) II ve III C) I, II ve III Zeka Küpü Yayınları 2. Bulunduğumuz ortamda ışık yeter- 4. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi- siz ise cisimleri net göremeyiz. Ge- nin verdiği bilgi yanlıştır? reğinden fazla ışık kullanmak da net görmemizi engeller. Geceleri evler- A) Uçakların gece iniş yapa- de ve sokaklarda lambalar yanar. bilmeleri için pist kenarları- Şoförler tünellerde ve akşamları yol- na ışıklar yerleştirilir. da farlarını yakar. B) Işık normalden az olduğun- Buna göre, aşağıdakilerden hangi- da göze zarar vermez. si yanlıştır? C) Ameliyathanelerde, ameli- A) Çok fazla ışık net görmemizi en- yatların güvenli şekilde ya- geller. pılabilmesi için aydınlatma- nın çok iyi yapılmış olması B) Daha iyi görmek için, geceleri lam- gerekir. balar yanar. C) Işık olmadan da net görebiliriz. Çevremizdeki Işık ve Sesler 39 Ünite - 5
IŞIĞIN GÖRMEDEKİ ROLÜ Test - 1 5. Zeka Küpü Yayınları 7. • Su altı belgeseli çeken bir ekip, 7 Oksijen (O2) Karbondioksit (CO2) metre derinlikteki mercanları görün- tülemek için dalgıç ekipmanları ve Yeşil bitkiler gündüz oksijen ve besin kameraları ile dalış yapmaktadır. üretirken, geceleri insanlar gibi kar- Aynı ekip 80 metre derinlikteki su bondioksit üretirler. altı yaşamını görüntülemek için di- Bu durumla ilgili hangi sonuca ula- ğer ekipmanların yanında bir de su şılabilir? altı feneri taşımaktadır. A) Bitkiler ışık olmadan da besin üre- • Bulutsuz gecelerde ormanda tebilir. kamp yapan kampçıların eşyala- rı çadır, uyku tulumu, yiyecek ve B) Bitkilerin oksijen üretebilmesi için el feneridir. Bulutlu gecelerde ise ışığa ihtiyaçları vardır. yanlarına mutlaka el feneri almak- tadırlar. C) Bitkiler karanlıkta da oksijen üre- tebilir. • Karanlıkta çatı katına çıkan Mus- tafa, eski eşyaların bulunduğu san- 6. Kaynak işçileri kaynak dığı açmış, eşyaların ne olduğunu dokunma duyusuyla anlamaya ça- yaparken çok kuvvetli lışmıştır. bir ışık oluşur. Kaynak işçileri bu nedenle özel Yukarıda verilenlerle ilgili olarak aşa- bir gözlük kullanılır. ğıdakilerden hangisi yanlıştır? Güneşe çıplak gözle A) Mustafa, sandıktaki eşyaların ba- bakmamalıyız. Güneş- zılarının ne olduğunu tecrübeleri- li günlerde güneş göz- ne dayanarak dokunma duyusuy- lüğü takmalıyız. la anlayabilir; ancak eşyaların tamamını görebilmek için ortamı Verilen bilgilere göre, aşağıdaki yeterli miktarda ışıklandırmalıdır. ifadelerden hangisi doğrudur? A) Fazla ışık göz sağlığımız için za- B) Bulutlu gecelerde yıldızlar ve Ay, Dünya’yı aydınlatamaz. Bu neden- rarlı olabilir. le kampçılar, görme duyularıyla B) Görme olayının gerçekleşmesi çevreyi algılayamadıkları için el fe- neri kullanırlar. için ısıya ihtiyaç vardır. C) Her zaman yetersiz ışık bulunan C) Su saydam bir maddedir ve ışığı geçirir. Belgesel ekibi el fenerini, ortamlarda kalmalıyız. su altını aydınlatmak için değil kö- pek balıklarından korunmak için taşımaktadırlar. Ünite - 5 40
Test - 2 IŞIK KAYNAKLARI 3. Bazı varlıklar ışık kaynağı ol- 1. Işık yayan, çevresini aydınlatan nes- mamasına rağmen ışığı yansıtır- neler ışık kaynaklarıdır. Dünya’mı- lar. Güneş’ten gelen ışığı Dün- zın en büyük ışık kaynağı Güneş’tir. ya’mıza yansıtan Ay, ışık kaynağı Yıldızlar, ateş, el feneri ve lambalar değildir. Ayna, fosforlu levhalar ve diğer ışık kaynaklarındandır. bazı kıyafetler de ışığı yansıtırlar. Aşağıdakilerden hangisi verilen bil- Buna göre, ışık kaynakları ile ilgili giye göre örnek olamaz? aşağıdakilerden hangisini söyleye- meyiz? A) B) A) Sadece kendisini aydınlatan cisim- C) lerdir. 4. B) Hem çevresini hem kendini aydın- latan cisimlerdir. C) Etrafına ışık yayan cisimlerdir. 2. Işık Kaynakları Doğal Işık Yapay Işık Zeka Küpü Yayınları Kaynakları Kaynakları • Kendiliğinden • İnsanların üret- ışık yayarlar tikleri cisimler • Güneş, yıldız- • Gaz lamba- lar, şimşek, sı, el feneri, yıldırım, ateş- lamba, ekran, böceği, deniz mum, meşale anası, mürek- kep balığı Yukarıdaki bilgilere göre, aşağıda- kilerden hangisi ışık kaynağı değil- dir? Yukarıda verilenlerden kaç tanesi ışık kaynağıdır? A) 6 B) 5 C) 4 41 Ünite - 5
IŞIK KAYNAKLARI Test - 2 5. 8. Yukarıdaki ışık kaynakları ile ilgili ve- Timuçin, çelik tencere kapağına el fe- rilen bilgilerden hangisi doğrudur? neri ile ışık tuttuğunda kapağın parla- dığını gözlemliyor. A) Hepsi yapay ışık kaynağıdır. B) Hepsi doğal ışık kaynağıdır. Buna göre, tencere kapağı ile ilgili C) Hiçbiri kendiliğinden ışık yaymaz. hangisi doğrudur? 6. A) Doğal ışık kaynağıdır. B) Işığı yansıtır. C) Yapay ışık kaynağıdır. Ali, masa lambasının altında kalan de- Zeka Küpü Yayınları 9. Aşağıdaki sınıflandırmalardan han- mir bilyelerinin ısındığını fark etti. gisi yanlıştır? Buna göre, aşağıdakilerden hangi- si benzer bir durumdur? Işığı Yansıtan Işığı Yayan A) Kalorifer peteği önünde duran bir A) Ay Güneş kişinin ısınması B) Ayna Lamba B) Güneşli havada cam önündeki bar- dağın ısınması C) Ateş böceği Mum C) Bilgisayarın zamanla ısınması 7. ▲Parlaklığım çok ama aydınlatmak 10. I. Yapay ışık kaynağıdır. için uygun değilim, doğal ışık kay- II. Işığı yansıtan yapay bir varlıktır. nağıyım. III. Doğal ışık kaynağıdır. ■ Parlaklığım çok ve aydınlatmak için Yukarıda özellikleri verilen varlıklar uygunum, yapay ışık kaynağıyım. seçeneklerden hangisi olabilir? Tanımları verilen ışık kaynakları aşa- ğıdakilerden hangileri olabilir? ▲■ I II III A) Şimşek Sokak lambası A) Yıldız Su El feneri B) Ampul Ay B) Deniz Ay Mürekkep feneri balığı C) Güneş Mum C) Trafik Alüminyum Deniz lambası folyo anası Ünite - 5 42
Test - 3 SES HER YÖNE YAYILIR 1. Çevremizde duyabildiğimiz ve du- 3. Kullandığımız bazı araçların sesini yamadığımız sesler vardır. Ses duyamadığımız zamanlarda ses bir kaynaktan çıkar ve etrafa yayılır. şiddetini artırırız ya da sesi bizi ra- Ses şiddeti, ses dalgalarının yük- hatsız ediyorsa ses şiddetini azal- sekliğidir. Kulağımız, ses şiddeti tırız. Ses şiddetini artırmak için me- düşük olan sesleri algılayamaz. gafon, hoparlörler, mikrofon gibi aletler kullanılır. Verilen bilgilere göre, aşağıdaki seslerden hangisini algılayamayız? Verilen bilgilere göre, aşağıdakiler- den hangisi yanlıştır? A) Ağaç dallarının rüzgârda çıkardığı ses A) Televizyonun sesini kumandayla artırabilir ya da azaltabiliriz. B) Uçan balonun uçarken çıkardığı ses B) Konserlerde hoparlörlerle ses şid- deti daha da artırılır. C) Sivrisineğin uçarken çıkardığı ses C) Ses şiddetini azaltmamız mümkün değildir. Zeka Küpü Yayınları 2. Bazı canlıların işitme duyuları in- 4. • Köpekler, deprem sesini önceden sanlardan daha gelişmiştir. Bu can- duyarlar. lılar insanların duyamadığı sesleri duyabilirler. Birbirlerinden uzakta ol- • Kutup ayıları buzlar altında olan salar da duydukları bu seslerle ile- avlarının kalp sesini duyarlar. tişim kurabilirler. • Filler yaklaşan bir fırtınanın gök gü- Buna göre, aşağıdaki ifadelerden rültüsünü önceden işitirler. hangisi yanlıştır? Verilen bilgilere göre, aşağıdaki bil- A) İnsanların duyamadığı bazı sesle- gilerden hangisine ulaşabiliriz? ri yarasa, köpek, balina gibi canlı- lar işitebilir. A) Bazı canlılar, insanların duymadı- ğı şiddetteki sesleri duyabilirler. B) Her canlının işitme duyusu aynı özelliktedir. B) Tüm hayvanlar insanlardan daha iyi işitir. C) Canlı türlerinin işitme duyuları bir- birinden farklıdır. C) Hayvanlar aleminde en güçlü duy- ma yetisi kutup ayılarındadır. 43 Ünite - 5
SES HER YÖNE YAYILIR Test - 3 5. 7. 3 - C sınıfında 5 kişilik gruplar oluştu- Zeka Küpü Yayınları • Okan, kalabalık bir caddede yürür- rularak kulaktan kulağa oynanıyor. İlk ken uzakta arkadaşı Ali’yi görüp öğrencinin fısıldayarak söylediği keli- “Hey Ali!” diye bağırarak seslen- me son öğrenciye kadar farklı algıla- miştir. Caddedeki kalabalıktan 9 narak değişiyor. kişi dönüp Okan’a bakmıştır. Bu ki- şilerden 5’inin adı Ali’dir. Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? • Ayşe, teneffüste bahçedeki arka- daşına “Hişt!” diye seslenmiş, 15 A) Sesin şiddeti azaldığında duyma- öğrenci Ayşe’ye bakmıştır. mız güçleşir. • Otomobil kullanan Ahmet Bey, duy- B) Kişi sayısı arttığında duymamız duğu ambulans sesinin nereden güçleşir. geldiğini anlamaya çalışmış; karşı şeritteki araçların yol kenarına geç- C) Ses şiddetinin değişmesi işitmede tiklerini görünce kendi yoluna de- önemli değildir. vam etmiştir. 6. İş makinesi Yukarıda verilen durumlarla ilgili I. sesi olarak yapılan çıkarımlardan han- II. gisi yanlıştır? Uçak sesi A) Kaynağından çıkan ses her yöne III. Araba kornası yayıldığı için Okan ve Ayşe’ye pek çok kişi bakmış; Ahmet Bey’i baş- Yukarıdaki ses şiddetlerinin büyük- ka şeritte olmasına rağmen heye- ten küçüğe doğru sıralaması han- canlandırmıştır. gisidir? B) Kaynağından çıkan ses, sadece A) III - II - I B) II - III - I seslenilen yöne doğru yayıldığı için 9 kişi Okan’a, 15 kişi Ayşe’ye bak- C) II - I - III mıştır. Ambulans sesi ise şiddetli bir sestir ve tüm sürücüler tarafın- dan duyulur. C) Kalabalık caddede Okan’ın sesini duyan kişi sayısı 9’dan fazladır. 5 kişi, adı Ali olduğu için, 4 kişi me- rak ettiği için Okan’a bakmıştır. Ünite - 5 44
Test - 4 SES KAYNAĞININ YAKINLAŞIP UZAKLAŞMASI 1. Sesin şiddeti ses kaynağının uzak- 3. Bir ses kaynağından çıkan sesi ....... lığına göre değişir. Yakınımızda olan sesleri net bir şekilde duyar- mesafelerden dinlediğimizde ses ken, bizden uzakta olan sesleri yük- şiddetinin değiştiğini fark ederiz. Ses sek şiddette olsalar da duyamayız. kaynağına yaklaştıkça sesin şid- deti ......., ses kaynağından uzak- I. laştıkça sesin şiddeti ....... II. Yukarıdaki boşlukları tamamlaya- Zeynep III. cak uygun kelimeler sırasıyla han- gi seçenekte verilmiştir? A) aynı, artar, azalır. B) farklı, artar, azalır. C) farklı, azalır, artar. Buna göre, Zeynep aynı ses şidde- Zeka Küpü Yayınları tine sahip radyolardan hangisinin sesini daha iyi işitir? A) I B) II C) III 2. Sesin 4. şiddeti Yaklaştıkça artar. Meryem, duyduğu itfaiye sesinin gi- Ses derek arttığını fark etti. Meryem, pen- - kaynağı Sesin cereyi açtığında itfaiye sesi iyice yük- şiddeti selmişti. Uzaklaştıkça azalır. Buna göre, Meryem’in durumu ile ilgili hangi sonuca ulaşabiliriz? Yukarıdaki kavram haritasına göre, A) Ses şiddeti uzaklığa bağlı değildir. verilen bilgilerden hangisi yanlış- B) Ses kaynağından uzaklaştığımız- tır? da ses şiddeti artar. A) Yaklaşan bir otomobilin sesini du- C) Ses kaynağı yaklaştığında sesin yabiliriz. şiddeti artar. B) Yaklaşan tüm varlıkların sesini du- yabiliriz. C) Ses şiddetini kaynağın uzaklığına göre duyarız. 45 Ünite - 5
SES KAYNAĞININ YAKINLAŞIP Test - 4 UZAKLAŞMASI 7. 5. C A 2m 3m 2 4m Betül Tuğçe Serkan B 3-C sınıfı öğrencileri duvarda asılı sa- Parkta dolaşan İrem, kendisine farklı ate arkalarını dönüp sesini dinleyip uzaklıklarda bulunan aynı tür kuşların gözlemlerini aşağıdaki gibi ifade edi- sesini dinliyor. yorlar. Buna göre, İrem hangi kuşun sesi- Betül Saatin sesini duyuyo- ni daha şiddetli duyar? rum fakat şiddeti az. A) A B) B C) C 6. Zeka Küpü Yayınları Saatin sesini duyuyo- rum ve saate doğru 2m yaklaştığımda şiddeti Deniz artıyor. 4m Tuğçe 1 m Pelin Serkan Saatin sesini yüksek İnci şiddetle duyuyorum. Üç öğrenci açık olan radyoyu farklı Bu deney ve gözlemler sonucunda; uzaklıklardan dinlemektedir. Buna göre, aşağıdaki ifadelerden I. Ses her yöne yayılır. hangisi doğrudur? II. Sesin şiddeti uzaklığına göre de- A) Deniz, radyoya yaklaşırsa sesi da- ğişir. ha az şiddetle duyar. III. Ses kaynağına yaklaştıkça sesin B) İnci, radyodan uzaklaşırsa sesi da- şiddeti artar. ha şiddetli duyar. ifadelerinden hangilerine ulaşılabi- C) Pelin ve radyonun yeri değişirse lir? Pelin’in duyduğu sesin şiddeti de- ğişmez. A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III Ünite - 5 46
Test - 5 SES KAYNAKLARI 1. Doğal Ses Kaynakları Yapay Ses Kaynakları 3. Su sesi, kuş sesi, yağmur sesi gibi • Doğada kendiliğin- • İnsanlar tarafın- doğal sesler insanı rahatlatır ve hu- zur verir. Makina sesi, araba sesi den ses çıkaran dan üretilen kay- gibi bazı sesler insanı rahatsız eder. kaynaklardır. naklardır. Verilen bilgilere göre, aşağıdaki ses kaynaklarından hangisi rahatlatıcı • İnsan, hayvan, su, • Radyo, televiz- etkiye sahiptir? A) B) yağmur, rüzgar, yon, araba, müzik gök gürültüsü aletleri Buna göre, aşağıdaki seçenekler- den hangisinde doğru sınıflandır- ma yapılmıştır? Doğal Ses Yapay Ses Kaynakları Kaynakları A) Matkap Şimşek Makina Saat C) B) Kuş Yağmur Telefon Araba C) İnsan Saz Televizyon Köpek Zeka Küpü Yayınları 4. 2. Sesin şiddeti, ses kaynağın- dan uzaklığımıza göre değişir. Doğru Yanlış Ses Yanlış Ses kaynağına kaynağından yaklaştıkça uzaklaştıkça Görselde verilen ses kaynaklarının sesin şiddeti sesin enerji- sınıflandırılması hangi seçenekte doğru verilmiştir? artar. si artar. Doğru Doğru Yanlış Yukarıda birbiri ile bağlantılı ifadeler Doğal ses Yapay ses bulunmaktadır. kaynağı kaynağı Buna göre, ifadelerin doğru ve yan- A) Köpek, ördek Araba, uçak, su lış olduğuna karar verilerek ilerle- nildiğinde hangi çıkışa ulaşılır? B) Su, köpek Araba, uçak A) B) C) C) Uçak, araba Köpek, ördek, su 47 Ünite - 5
SES KAYNAKLARI Test - 5 5. ✿ Dalga sesi ✿ Telefon sesi 8. ✿ Kapı gıcırtısı ✿ Kuş sesi ✿ Arı vızıltısı ✿ Korna sesi Yıldırımla ilgili aşağıdaki yorumlar- dan hangisi yanlıştır? Yukarıda verilenlerden kaç tanesi A) Doğal ses kaynağıdır. yapay ses kaynaklarına örnektir? B) Sesini herkes aynı şiddetle işitir. C) Doğal ışık kaynağıdır. A) 3 B) 5 C) 6 9. 6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yan- Zeka Küpü Yayınları Dilek: Tambur, Türk müziğinde kulla- lıştır? nılan telli bir saz çeşidi. Dayım tam- bur çalıyor. Tambur sesi beni çok ra- A) Doğal sesleri canlılar ve doğal var- hatlatıyor. lıklar çıkarabilir. Melek: Yazın gittiğim bir düğünde ge- lin, davul ve zurna eşliğinde evden çı- B) Yapay ses kaynakları insanların karılmıştı. ürettiği varlıklardır. İpek: İzci kampında dere ve cırcır bö- ceği sesleri eşliğinde yıldızları izlemek C) Güneş, doğal ses kaynaklarına ör- çok keyifliydi. nektir. Yukarıda verilen öğrencilerin ifade- lerine göre aşağıdakilerden hangi- 7. Müzik aletlerinin çıkardığı ses- si söylenemez? A) Dilek ve Melek yapay ses kaynak- ler, televizyon, radyo, telefon gibi araçlardan çıkan sesler larından bahsetmiştir. yapay seslere örnektir. Cırcır B) İpek yalnızca doğal ses kaynağın- böceğinin sesi ise doğal sestir. Çünkü .................................... dan bahsetmiştir. ............................................... C) Dilek ve İpek birden fazla ses kay- Verilen ifade aşağıdakilerden han- nağından söz etmiştir. gisi ile tamamlanabilir? A) insanı rahatlatan bir etkiye sahiptir. B) canlı olan her şey doğal ses kay- nağıdır. C) doğada kendiliğinden bulunmaz. Ünite - 5 48
Test - 6 İNSAN KULAĞI HER SESİ İŞİTİR Mİ? 1. Yaşadığımız çevrede farklı sesler 3. İnsanlar konuşurken akciğerlerin- işitiriz. İşittiğimiz bu seslerin kay- nakları birbirinden faklıdır. Her se- deki havanın ses tellerini titreştir- sin bir kaynağı vardır. Daha önce mesi sonucu ses çıkar. Bu ses su işittiğimiz sesi, kaynağını görmesek dalgalarında olduğu gibi dalgalar de tanırız . halinde yayılır. Fakat boşlukta ya da madde olmayan bir ortamda ses Buna göre, aşağıdaki seslerden yayılmaz. hangisinin kaynağı diğerlerinden farklı bir türdür? Verilen bilgilere göre, aşağıdakiler- den hangisi yanlıştır? A) B) A) Akciğerlerimizdeki hava, ses telle- C) rimizi titreterek ses çıkarır. B) Ses, su dalgaları gibi her yöne ya- yılır. C) Ses, madde olmayan ortamlarda da yayılır. 2. Konferans salonu, kültür merkezi, ti- Zeka Küpü Yayınları yatro salonu gibi yerlerde en önden 4. Sesin yayılması aşağıdaki seçenek- en arkaya kadar herkes sahnedeki sesleri duyar. Bunun sebebi ses kay- lerden hangisinde doğru örneklen- nağından çıkan sesin dalgalar hâlin- dirilmiştir? de her yöne yayılmasıdır. OKUL Leyla Kenan A) Mehmet Dalga Verilen bilgilere göre, görselde okul B) zilinin sesini öğrencilerden hangi- leri duyabilir? Işık C) A) Kenan - Mehmet B) Yalnız Leyla Yağmur C) Kenan - Mehmet - Leyla 49 Ünite - 5
İNSAN KULAĞI Test - 6 HER SESİ İŞİTİR Mİ? 5. Duyulan ses şiddeti 7. Beril Seçil Hilal Kişiler I. II. III. Su Oda Havasız ortamı ortamı ortam Grafiğe göre; Yukarıdaki ortamların hangisinde ses her yöne dalgalar hâlinde ya- I. Hilal ses kaynağından çıkan sesi yılır ve duyulur? duyamayacak kadar uzaktadır. A) I ve II B) II ve III II. Seçil, Beril ile ses kaynağı arasın- C) I, II ve III da olabilir. III. Ses kaynağına en yakın olan kişi Seçil’dir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III 8.Zeka Küpü Yayınları 6. İSTANBUL ŞEHİR GAZETESİ İstanbul Avrupa yakasının çeşitli il- çelerinde akşam saatlerinde üç da- kika süren siren sesi duyuldu. Siren sesinin duyulduğu ilçelerde yurttaş- lar kısa süre panik yaşadı. Siren se- sinin, AFAD tarafından tatbikat için verildiği öğrenildi. Bir grup öğrenci aralarındaki radyo- Yukarıda verilen gazete haberine nun sesini açıyor ve dinliyor. göre aşağıdakilerden hangisi söy- lenemez? Bu deneyden hareketle aşağıdaki- lerden hangisi söylenemez? A) Ses dalgalar hâlinde yayıldığı için siren sesi farklı ilçelerden duyul- A) Ses her yöne yayılır. muştur. B) Çevremizdeki seslerin tek bir kay- B) Ses, şiddetine göre duyulduğu için nağı vardır. siren tüm İstanbul’da duyulmamış- C) Ses farklı uzaklıklara farklı şiddet- tır. te gider. C) Sesin kaynağı belli olmadığı için siren sesi bazı ilçelerden duyul- muştur. Ünite - 5 50
Test - 7 SES ŞİDDETİ İLE UZAKLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ 1. Her ses bir kaynaktan çıkar. Sesin 3. Parkta oturan Filiz’in ambulans ve ke- kaynağını görmesek de yerini bula- bilir ya da tahmin edebiliriz. İşittiği- di seslerini duymasıyla ilgili aşağıda- miz bir ses varsa mutlaka kaynağı ki grafikler veriliyor. da vardır. Şiddeti Şiddeti Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? Zaman Zaman Ambulans Kedi A) Ses kaynağını görmeden de çıkar- dığı sesi işitebiliriz. Verilenlere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? B) Kaynağı olmayan ses yoktur. C) Bazı seslerin kaynağı yoktur. A) Ambulans, Filiz’den uzaklaşmak- tadır. B) Ambulans ve kedinin ses şiddetle- ri aynıdır. C) Kedi, Filize yaklaşmaktadır. Zeka Küpü Yayınları 2. İşitme duyumuzu kullanarak ses 4. Öğretmen, öğrencilerden birinin sını- kaynağının bize yakınlaşıp uzaklaş- fın ortasında gözlerini kapattırarak her tığını fark ederiz. Bunu sesteki de- defasında sınıfın başka bir köşesin- ğişimden anlarız . İşittiğimiz ses den öğrencisine sesleniyor. Öğrenci azaldığında, kaynak bizden uzak- her defasında öğretmenini duyuyor ve laşır. Arttığında ise kaynak yakınla- bulunduğu yöne dönüyor. şır. Buna göre öğretmen; Verilen bilgilere göre, işittiğimiz se- sin değişiminden aşağıdakilerden I. Ses her yöne yayılır. hangisine ulaşamayız? II. İşitme duyumuzu kullanarak ses A) Ses kaynağının uzaklaştığına kaynağının yerini bulabiliriz. B) Ses kaynağının yakınlaştığına III. Sesin şiddeti, dinleyici ile ses kay- nağının uzaklığına bağlıdır. C) Sesin tek yöne yayıldığına açıklamalarından hangilerini öğren- cilerine ispatlayabilir? A) Yalnız II B) I ve II C) I, II ve III 51 Ünite - 5
SES ŞİDDETİ İLE UZAKLIK Test - 7 ARASINDAKİ İLİŞKİ 5. 7. K Kenan L naneK Enes M naneK Gözleri bağlı olan Aykut’a arkadaşla- Enes hareket yönleri okla belirtilen rı farklı noktalardan sesleniyor. Aykut K, L ve M ambulanslarından hangi- arkadaşlarının sesinin hangi taraftan lerinin ses şiddetinin azaldığını geldiğini doğru tahmin ediyor. söyleyebilir? Bu deney sonucunda aşağıdakiler- A) K B) L C) M ve K den hangisine ulaşılır? 8. Ses Şiddeti A) İşitme duyumuzu kullanarak ses kaynağının yönünü tespit edebiliriz. Jet kalkışı 140 dB B) İşitme duyumuzla ses kaynağının 130 Fişek yaklaşıp uzaklaştığını anlarız. 120 C) Kaynaktan çıkan ses tek yönde ya- yılır. Zeka Küpü Yayınları Rock grubu 110 100 İş makinesi 90 Fabrika Trafik 80 6. Aşağıdaki tabloda Hasan duydu- Diyalog 70 Yazıcı ğu sesleri karşılaştırmıştır. 60 50 Ses kaynağı Ses şiddeti Kütüphane 40 Oturma odası 30 Ambulans Artıyor Yatak odası 20 Orman Köpek Azalıyor 10 0 Davul Azalıyor Buna göre Hasan’a yaklaşan ya da Yukarıda bazı ses kaynaklarının çı- uzaklaşan ses kaynakları hangile- kardığı ses şiddetleri verilmiştir. ridir? Buna göre, aşağıdakilerden hangi- Yaklaşan Uzaklaşan si söylenemez? Ambulans A) Köpek ve Köpek ve A) Jetin kalkışı ve fişek sesinin şidde- Davul ti en yüksektir. Davul B) Ambulans Köpek B) Bir kişiyi en az rahatsız edecek ses ağaç yapraklarının sesidir. C) Ambulans ve Davul C) İki kişinin diyaloğu, yazıcının se- sinden daha yüksektir. Ünite - 5 52
Test - 8 ŞİDDETLİ SESLERİN ZARARLARI 1. Çok yüksek şiddetli sesler, bazı işit- 3. İşitme kaybı olan kişiler uygun işit- me bozukluklarına ve kalıcı işitme me cihazı kullanırlar. Bu cihazlar kaybına yol açabilir. Yüksek sesin bu- seslerin şiddetini artırarak duyulma- lunduğu ortamlarda çalışan insanlar sına yardımcı olur. İşitme duyusu- kulaklarının zarar görmemesi için ko- nu tamamen kaybetmiş insanlar ise ruyucu kulaklık kullanmalıdır. işitme cihazı kullansalar da sesi du- yamazlar. İletişim için işaret dili kul- Buna göre, aşağıdaki çalışma or- lanırlar. tamlarından hangisinde benzer bir önlem almak gereksizdir? Buna göre, aşağıdakilerden hangi- si işitme duyusunu tamamen kay- A) Maden cevherlerinin parçalandı- betmiş kişilerin iletişimde kullandı- ğı ocaklar ğı yöntemdir? B) Hava yolları C) Sanat atölyeleri 2. Çok uzun süre kulaklıkla müzik din- Zeka Küpü Yayınları lemek işitme kaybına yol açabilir. 4. Ayrıca çevremizden gelen sesleri de duyamadığımız için kazalara yol Ses kirliliğini azaltmak açabilir. Kulaklıkla müzik dinlerken için neler yapılabilir? ses şiddeti düşük olmalıdır. ÖA)ğretmenSineTsoskpoilrurlimuliğsinçuinnadazeaalytşmükaasğkeıkdaki Buna göre, aşağıdaki öğrenciler- öğrencilerdiçeinsnenshelaelenkrgoyinasupişıylmaabanimllirı?aşlıcyeızv.ap den hangisinin ifadesi doğrudur? vermiştir? B) Müzik aletlerini yüksek A) Kulaklıkla uzun süre A) sTeosplleumdiniçleinmdeemyeülkiysiezk. müzik dinlerim. C) Aserasbleankıonnkuoşrmnaamsınaalıysızık. Arda B) Kulaklıkla müzik dinler- sık basmalıyız. ken ses şiddetini azaltırım. B) Müzik aletlerini yüksek Burak C) Kulaklıkla çok yüksek sesle dinlememeliyiz. sesle müzik dinlerim. Doğa C) Arabanın kornasına sık sık basmalıyız. 53 Ünite - 5
ŞİDDETLİ SESLERİN ZARARLARI Test - 8 8. 5. • Dikkat dağılır. 12 • İş verimi düşer. • Sinir sistemi zarar görür. 3 • Uyku bozuklukları oluşur. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi ses kirliliğinin sonuçlarındandır? A) 2 B) 3 C) 4 6. Aşağıdaki afişlerden hangisi ses Yukarıda verilen ortamlardaki gü- rültü miktarlarının karşılaştırılması kirliliğini ifade etmez? hangi seçenekte doğru olarak ve- rilmiştir? A) LÜTFEN B) Gürültü İstemiyorsan A) Gürültü B) Gürültü Hayatın Sesini Kıs Önce Sen Sus C) Zeka Küpü Yayınları Ortam Ortam 123 123 Müzik Hayattır C) Gürültü 7. Sebep Sonuç Ortam 123 Geçiçi işitme kaybı yaşıyor. 9. Kendini çok yorgun ve stresli hissediyor. Yukarıda verilenlere göre hangi so- Aşağıdakilerden hangisi gürültülü nuca ulaşabiliriz? ortamların insan sağlığına olumsuz etkilerinden biri değildir? A) Şiddetli sesler insanı olumsuz et- kiler. A) Görme bozuklukları B) Çalışma verimliliğinin düşmesi B) Şiddetli ses bir iletişim aracıdır. C) Sinirlilik C) Şiddetli ses insanların kendini iyi hissetmesini sağlar. Ünite - 5 54
Test - 1 ELEKTRİKLİ ARAÇ VE GEREÇLER 1. Günlük hayatımızda, okulumuzda, 3. Elektriği göremeyiz fakat elektriğin evimizde, iş yerimizde, hastaneler- de ve fabrikalarda kullandığımız varlığını ve hayatımızdaki önemini, araç-gereçlerin bir çoğu elektrik ile çalıştırdığı araçlar sayesinde anla- çalışır. Televizyon, ütü, saç kurut- rız. Ayrıca elektrik kesintisi olduğun- ma makinası, vantilatör, klima, fırın, da yaşadığımız aksaklıklar, elektri- buzdolabı gibi birçok araç elektrik ğin önemini hatırlatır. ile çalışır. Buna göre, aşağıdakilerden hangi- Aşağıdakilerden hangisi elektrikle si elektrik kesintisinde yaşadığımız çalışan bir alet değildir? aksaklıklardan değildir? A) B) C) A) Karanlıkta kalma B) Otobüs kullanamama C) Tramvay kullanamama 2. Elektrikli araç - gereçler, işimizi hem Zeka Küpü Yayınları kolaylaştırır hem de daha kısa sü- 4. Vedat, anneannesinin çocukluğunda rede yapmamızı sağlar. Eskiden in- san emeği gerektiren bu işler yorul- elektrik olmadığını öğreniyor ve şaşı- madan yapılabilir. rıyor. Aşağıdaki durumlardan hangisi bu Buna göre, aşağıdaki araç - gereç- bilgiye örnek gösterilemez? lerden hangisi Vedat’ın anneanne- A) sinin çocukluğunda kullandığı bir eşya olamaz? B) A) B) C) C) Elektrikli Araçlar 63 Ünite - 7
ELEKTRİKLİ ARAÇ Test - 1 VE GEREÇLER 5. 7. Azra ile annesi pasta yapmak için 12 mutfağa girdiler. Önce gerekli araç gereçleri masaya hazırladılar. 3 456 Yukarıda verilen araç - gereçlerin hangileri elektrikle çalışır? A) 1, 3 ve 6 B) 1, 4 ve 5 Masadaki eşyalarla pastayı hazırla- yan Azra ve annesi, saate bakıp fırı- C) 1, 4 ve 6 nı çalıştırdılar. Pasta pişerken ocakta kremayı da hazırlayarak soğumaya Zeka Küpü Yayınları bıraktılar. Bir süre buzdolabında ka- lan pasta servise hazırdı. Yukarıda verilenlere göre, Azra ve annesi pastanın hazırlanmasında kaç tane elektrikli araçtan faydalan- mıştır? A) 2 B) 4 C) 6 6. Elektriğin keşfedilmesiyle birlikte tek- 8. Evindeki elektrikli eşyaların listesini noloji gelişmiş ve birçok elektrikli hazırlayan Osman, kullandığı çoğu araç-gereç üretilmiştir. eşyanın elektrikle çalıştığını fark etti. Aşağıdakilerden hangisi bu araç gereçlerden biri olamaz? Bu çalışma sonucunda Osman, aşa- A) B) ğıdaki yargılardan hangisine ulaşa- bilir? C) A) Elektrik olmadan insanlar yaşaya- mazlar. B) Evimizde elektrikli eşyalar olduğu için elektrik bizim için önemlidir. C) Elektrik kesintisinde aksaklık ya- şanmaz. Ünite - 7 64
Test - 2 ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN KULLANIM AMAÇLARI 1. Aydınlatma, ısınma, soğutma, te- 3. Bazı elektrikli araçların birden faz- mizlik, haberleşme ve ulaşım ortak ihtiyaçlarımızdandır. Bu ihtiyaçları- la kullanım amacı olabilir. Örneğin mızın önemli bir kısmını elektrikli klimalar hem soğutma hem de ısıt- araç-gereçler sayesinde gideririz. ma amacıyla kullanılabilmektedir. Buna göre, aşağıdaki ihtiyaçları- Aşağıdaki öğrencilerden hangisi mızdan hangisini elektrikli araç-ge- elektrikli araçların kullanım amacı- reçler ile karşılayamayız? nı yanlış belirtmiştir? A) Temizlik B) Isınma A) Tarık: Kamera hem ses hem de görüntü kaydetme amacıyla kulla- C) Barınma nılır. B) Talha: Radyo, iletişim ve eğlence amacıyla kullanılır. C) Tuana: Teleferik, ulaşım ve haber- leşme amacıyla kullanılır. 2. Elektrik Araç Gereçler Isınma - Soğutma Zeka Küpü Yayınları • Kombi • Klima Ulaşım 4. 1 2 3 • Metro • Hızlı Tren Haberleşme 45 • Radyo • T.V. Aydınlatma Yukarıda verilen elektrikli araç ve ge- • Ampul • El Feneri reçler kullanım amacına göre grup- landırılacaktır. Ev Araç Gereçleri • Ütü • Bulaşık M. Buna göre, aşağıdaki gruplandır- malardan hangisi doğrudur? Buna göre, aşağıdakilerden hangi- si aydınlatmada kullanılır? Haberleşme Isıtma A) 4 ve 5 2 ve 3 A) Süpürge B) 2 ve 5 1 ve 3 B) Tost makinası C) 2 ve 4 1 ve 5 C) Floresan lamba 65 Ünite - 7
ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN Test - 2 KULLANIM AMAÇLARI 7. Yaşadığımız şehirlerde nüfus arttıkça 5. Aşağıda bazı elektrikli araç - gereçler elektrik kullanımı da artmaktadır. Elekt- ve kullanım amaçları verilmiştir. rik de ısı, ışık, ses gibi enerji türüdür. K LM Elektriği farklı alanlarda kullanabiliriz. I. Temizlik Fen Bilimleri dersinde yukarıdaki bil- II. Haberleşme, eğlenme gileri öğrencilerinin defterine yazdıran III. Isıtma Aslı Öğretmen, bu konuda öğrencile- rine ödev veriyor. Buna göre K, L ve M elektrikli alet- lerinin kullanım amaçları hangi se- Zeka Küpü YayınlarıIsıtma✓ ✓ çenekte doğru eşleştirilmiştir? FloresanAydınlatma✓ Saç KurutmaHareket ✓ ✓✓ A) K I B) K II MakinesiHaberleşme ✓ L II L I TelevizyonUlaşım ✓ III M MatkapSes M III Tramvay✓ ✓✓ ✓ C) K III L II Ödevi ile ilgili yukarıdaki çalışmayı M I yapan Gamze’nin hazırladığı tablo- ya göre hangi sonuca ulaşılamaz? 6. Hasan, ışık veren bir ampule elini A) Elektrikle çalışan çoğu araç-gereç yaklaştırınca ısındığını farketmiştir. ses üretir. Buna göre, ampulün ısınma nede- B) Aydınlatmada kullanılan araçlarda ni aşağıdakilerden hangisi ile açık- ısınma da gözlemlenir. lanabilir? C) Elektrik enerjisi en çok hareket A) Ampulün elektrik enerjisini ışık ve enerjisine dönüşmektedir. ısı enerjisine dönüştürmesi 8. televizyon lamba B) Ampulün etrafının cam ile kaplı ol- ması mikser ütü C) Ampulde elektrik enerjisinin geçi- radyo vantilatör şini sağlayan tel olması Yukarıda verilen elektrikli araç ve gereçlerden kaç tanesinde elektrik enerjisi hareket enerjisine dönüşür? A) 2 B) 4 C) 5 Ünite - 7 66
Test - 3 ELEKTRİKLİ ARAÇ GEREÇLERİN KULLANDIĞI ELEKTRİK KAYNAKLARI 1. Elektrikli araç-gereçlerin çalışması 3. Diz üstü bilgisayar, cep telefonu, ışıl- için gerekli olan kaynaklardan biri şehir elektriğidir. Şehir elektriği; su, dak gibi elektrikli araçların elektrik kömür, doğal gaz, rüzgar ve güneş kaynağı bataryadır. Bataryalar, bir- gibi kaynaklardan faydalanılarak den fazla pilin bir araya gelmesi ile santrallerde üretilir. Prizden elekt- oluşur. Bataryalar, şehir elektriği ile rik alarak çalışan araçlar, bina ve şarj edilerek kullanılır. Elektrikli oto- sokak lambaları şehir elektriği ile mobillerde de batarya vardır. çalışırlar. I. II. Buna göre, aşağıdakilerden hangi- si şehir elektriğiyle çalışan bir araç III. değildir? Verilen bilgilere göre, yukarıdaki A) Buzdolabı B) Lamba araç - gereçlerden hangileri batar- ya ile çalışır? C) Kumanda A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III 2. Düşük elektrik enerjisi ile çalışan Zeka Küpü Yayınları araçlarda kullanılan ve taşınabilir 4. Otomobil, otobüs, gemi , uçak gibi elektrik kaynaklarından biri de piller- dir. Piller, farklı büyüklükte ve farklı araçlarda motorun çalışması için ilk güçtedir. Piller, pil yatağına düzgün hareketi sağlayan elektrik kaynağı yerleştirilerek elektrikli aracın çalış- akülerdir. Aküler, pillere göre daha masını sağlar. uzun ömürlü oldukları için ulaşım araç- larında tercih edilirler. Aracın motoru Aşağıdakilerden hangisi pil ile ça- çalıştıkça aküyü de şarj eder. lışır? Aşağıdaki araçlardan hangisi akü A) B) ile çalışmaz? A) B) C) C) 67 Ünite - 7
ELEKTRİKLİ ARAÇ GEREÇLERİN Test - 3 KULLANDIĞI ELEKTRİK KAYNAKLARI 5. Aracın Şehir Pil Akü 7. I. Şehir elektriği santrallerde üretilir. adı elektriği II. Her eşya, pil ile çalışabilir. K III. Elektrikli araç-gereçlerin elektrik L kaynakları farklı farklıdır. M Yukarıdaki cümlelerden hangileri doğrudur? Yukarıdaki tabloda K, L ve M ile gös- terilen elektrikli araçların kullandığı A) I ve II B) II ve III elektrik kaynakları “” ile belirtilmiştir. C) I ve III Buna göre K, L ve M elektrikli araç- ları aşağıdakilerden hangisi olabilir? K LM A) Ampul Fırın Oyuncak araba B) Kumanda Otomobil Fotokopi 8. Hafta sonunda pikniğe giden Güven makinesi Sitesi sakinleri ile ilgili aşağıdakiler bi- C) El feneri Otobüs Saat liniyor. • Barış Ailesi pikniğe akü ile çalış- 6. Elektrik Kaynakları Zeka Küpü Yayınları mayan bir araçla ulaşmıştır. çeşidi çeşidi çeşidi • Mutlu Ailesi pikniğe küçük çocuk- Akü Şehir ▲ ları için pille çalışan bir oyuncak elektriği örnektir getirmiştir. örnektir • Türk Ailesi’nin küçük oğlu, batar- örnektir ya ile çalışan bir aracı kullanmak için annesinden izin istemiştir. ● Tartı ■ Buna göre, pikniğe katılan ailelerle (Baskül) ilgili yapılan eşleştirmelerden han- gisi doğrudur? Verilen şemada ●, ▲, ■ sembolle- rinin yerine aşağıdakilerden hangi- Türk Barış Mutlu leri yazılabilir? A) ●▲■ B) A) Hesap Batarya Bisiklet makinesi C) Saç Pil Motosiklet B) kurutma makinesi C) Buzdolabı Pil Kumanda Ünite - 7 68
Test - 4 PİL ATIKLARININ ÇEVREYE VERDİĞİ ZARARLAR 1. Pillerin belirli bir kulanım ömürleri 3. Atık pilleri, geri dönüştürmek veya vardır. Kullanım ömrü biten piller, yenileriyle değiştirilmelidir. Çok sık zararsız hale getirmek için atık pil pil değiştirmektense şarj cihazları toplama kutularına atmalıyız. Bu sa- ile tekrar doldurulabilen piller tercih yede piller hem çevreye zarar ver- edilmelidir. mez hem de geri dönüşümü sağla- nır. Ülkemizde atık pilleri toplama, Buna göre, pil kullanırken en çok depolama, ayrıştırma ve taşıma gö- dikkat edilmesi gereken aşağıdaki- revi Taşınabilir Pil Üretici ve İtha- lerden hangisidir? latçıları Derneği (TAP) tarafından yapılmaktadır. A) Pil ile çalışan eşyalar tercih etme- meliyiz. Buna göre, atık piller hangi kutuya atılmalıdır? B) Sık sık pillerimizi değiştirmeliyiz. C) Normal pil yerine şarj edilebilir pil A) B) kullanmalıyız. C) Zeka Küpü Yayınları 2. Biten piller, son kullanım tarihi ge- 4. I. Piller, pil yatağına çen piller veya hasar görerek kulla- düzgün yerleştiril- nılamayacak durumda olan piller atık pillerdir. Atık piller, çöp değildir. Çö- melidir. pe ya da doğaya atıldığı zaman ya- pısındaki zararlı maddeler toprağa, II. Pillerin yapısında Atık pil suya ve canlılara ciddi zarar verir. bulunan zehirli kutusu maddeler, doğaya Buna göre, aşağıdakilerden hangi- zarar verir. si atık pil değildir? A) B) III. Toprağa ve suya karışan piller hastalıklara sebep olur. C) Yukarıda verilenlerden hangileri atık pillerin çevreye verdiği zarar- lardandır? A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III 69 Ünite - 7
PİL ATIKLARININ ÇEVREYE Test - 4 VERDİĞİ ZARARLAR 5. Aşağıdaki aletlerden hangisinin 8. Oyuncak arabasının çok pil harcadı- elektrik kaynağı, pil toplama kutu- ğını gören Can, bu probleme bir çö- suna atılamaz? züm yolu bulmaya karar verir. A) B) Can’ın problemi için en iyi çözüm C) yolu nedir? A) Atık pilleri, atık pil toplama kutusu- na atmalı ve şarj edilebilir pil kul- lanmalıdır. B) Arabasını artık kullanmamalıdır. C) Devre pillerinden almalıdır. 6. I. Pillerin içindeki maddeler, topra- Zeka Küpü Yayınları 9. 3-B sınıfı öğrencilerinden bir grup, atık ğa ve suya zarar verir. piller hakkında araştırma yapıyor. Nil, II. Pilleri ateşe atmalıyız. Ali ve Ezgi araştırmalarından hareket- le afiş hazırlıyorlar. III. Pillerin içini açmamalıyız. Nil Ali Ezgi Pillerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? Kadmiyum Kurşun A) I ve II B) I ve III Civa C) I, II ve III Öğrencilerin hazırladığı afişler in- celendiğinde ulaşılan sonuçlardan 7. Aşağıdakilerden hangisi atık pille- hangisi yanlıştır? ri çöpe atmanın zararlarından biri A) Nil, pillerin içerdiği zararlı metal- değildir? lerle ilgili afiş hazırlamıştır. A) İçerisindeki zararlı maddeler top- B) Ali, akmış pillerin sağlığımıza za- rağı ve suyu kirletir. rarına vurgu yapmıştır. B) Canlı hayatını olumsuz etkiler. C) Ezgi, kullanılmış pilleri toprağa gö- merek zararından kurtulabileceği- C) Çöpün taşınması zorlaşır. mizi ifade etmiştir. Ünite - 7 70
Test - 5 ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI 1. Elektriği daha güvenli kullanarak, Zeka Küpü Yayınları 3. Elektrik pahalı bir kaynaktır. Tasar- hatalı kullanımdan dolayı çıkabile- ruf için; cek yangın ve elektrik çarpmaları- • Gereksiz yanan lambaları sön- nı en aza indirmek için; ✿ Yıpranmış ve açık kablolara dürülmelidir. • Kullanılmayan fişler çekilmelidir. dokunmamalıyız. Prizlere fiş • Gün ışığından fazla yararlanıl- dışında herhangi bir şey sok- mamalıyız. malıdır. ✿ Kullanmadığımız araçların fişi- • Tasarruflu led ampuller kullanıl- ni çekmeliyiz. Elektrikli araçla- rı su ile temas ettirmemeliyiz. malıdır. ✿ Kırık, yıpranmış, yanmış priz- • Daha az enerji tüketen A serisi leri tamir ettirmeliyiz. ürünler kullanılmalıdır. Elektrik çarpmasından korunmak için aşağıdakilerden hangisinin ya- Buna göre, aşağıdaki görsellerin pılması uygun olmaz? hangisinde elektrik tasarrufu yapıl- maktadır? A) Yıpranmış priz, fiş ve kablolara do- kunmamalıyız. A) B) B) Elektrikli aletleri ıslak zeminde ça- C) lıştırmamalıyız. C) Elektrik prizinde, elektrik kontrolü- nü toplu iğne ile yapabiliriz. 2. Elektrik çarpması, elektriğin insan 4. Elektrikli araç ve gereçleri vücudundan geçerek meydana ge- kullanırken uymamız gere- len tehlikeli bir durumdur. Elektrik ken kurallar nelerdir? çarpmış birini gördüğümüzde yapıl- ması gereken ilk şey şartelleri ka- Aşağıdakilerden hangisi öğretme- patıp elektriği kesmektir. Daha son- nin sorusuna yanlış bir cevaptır? ra kuru bir tahta ile çarpma nedeni uzaklaştırılmalı ve acil yardım isten- A) Elektrikli aletleri ıslak zeminde ça- melidir. lıştırmamalıyız. Buna göre, elektrik çarpması yaşa- B) Islak elle elektrik düğmelerine do- yan bir kişiye hangi müdahalede kunmamalıyız. bulunulabilir? C) Çoklu prizlere çok sayıda fiş takma- A) Çarpılan kişi elinden tutup çekil- lıyız. melidir. B) Çarpılan kişi kuru bir tahta ya da plastik cisim ile itilerek uzaklaştı- rılmalıdır. C) Çarpılan kişi üzerine su dökmelidir. 71 Ünite - 7
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI Test - 5 5. Zeka Küpü Yayınları 8. Ev sahibi: Bu evi yeni satın aldım. Ak- Ali, elektrik çarpan bir kişiyi kurtar- sayan tüm yönlerini tamir ettirip otur- mak için aşağıdakilerden hangisi- mayı düşünüyoruz. ni yapmamalıdır? A) En kısa zamanda Acil Yardım’ı Elektrikçi: Hayırlı olsun efendim. Ne- ler yapacağız? (112) aramalıdır. B) Kolundan tutarak elektrik kaynağı Ev sahibi: İlk işimiz açıkta görünen tüm elektrik iletim kablolarını duvar içi- ile temasını kesmelidir. ne gizlemek. C) Elektrik şalterlerini kapatmalıdır. Elektrikçi: Not alıyorum. 6. Elektrik kullanımında aşağıdaki Ev sahibi: İkinci işimiz bütün prizleri davranışlardan hangisi güvenlidir? yerden 1 m 50 cm yukarıya almak ve A) Kablosu kopmuş, yıpranmış elekt- kapaklı yapmak. rikli araç ve gereçleri kullanmamak Elektrikçi: Bunu da yazdım. B) Elektrik direklerinin yanında uçurt- Ev sahibi: Elektrik tesisatının, anah- ma uçurmak tar ve prizlerinin, su hattından ve mus- C) Elektrik direklerinden sarkan telle- luklardan uzaklaştırılmasını istiyorum. re dokunmak Elektrikçi: Oldukça uzun bir iş. Bunu da yazdım. 7. Elektrikten kaynaklanan yangınlar- Ev sahibi: Ayrıca elektrik kablolarının da aşağıdakilerden hangisi yapıl- sorunlarını bizden önce algılayıp elekt- ması gereken bir davranış değildir? rik akımını kesen bir sigorta varmış. A) Söndürmek için su kullanılmalıdır. Onun takılmasını istiyorum. B) İtfaiye (110) aranarak elektrikten Elektrikçi: Kaçak akım rölesi istiyor- kaynaklanan yangın bildirilmelidir. sunuz. Çok akıllıca. C) Yangın bölgesinin elektriği kesil- Ev sahibi: Son olarak evin her yerine melidir 2 metrede bir priz istiyorum. Yukarıdaki ev sahibinin elektrikçi- den yapılmasını istediği işlerle ilgi- li verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Ev sahibinin 2. isteği çocukları, 4. isteği tüm evi elektriğin olumsuz etkilerinden korumak içindir. B) Ev sahibinin son isteği elektriğin güvenli kullanımından çok konfor- lu kullanımıyla ilgilidir. C) Ev sahibinin 1 ve 3. isteği evin gö- rüntüsünün estetik olması ile ilgili- dir. Ünite - 7 72
Search
