8 . FEN BİLİMLERİSINIF KAZANIM TESTİ TEST 45 3. Faraday kafesi çevreledikleri hacmi, dışarıda meydana gelen elektrik akımlarına karşı korur. Kafes kesintisiz iletkenler- den meydana gelmeli ve kabuk şeklinde korunacak nesneyi temas etmeyecek şekilde sarmalıdır. Bu da iyi örülmüş bakır tel ağıyla sağlanabilir. En iyi performans için kafesin doğrudan toprağa bağlanmış olması ve ağ gözlerinin sık ol- ması gerekir. Aşağıda iki farklı düzenek ile Faraday kafesine örnek verilmiştir. Ağ gözü Yakalama uçları Kafes aralığı İletken tel • • •• Toprak Verilen bilgiler ve örnekler doğrultusunda, I. Faraday kafesi canlı ve cansız varlıkları elektrik akımının etkilerinden toprak bağlantısı sayesinde korur. II. Bina üzerine yıldırım düşmesi esnasında yakalama uçları havadaki elektrik akımıyla temas eder ve iletken tel yar- dımıyla akımın binadan toprağa doğru geçmesini sağlar. III. İnsanın içinde bulunduğu kafesin telleri ince ve göz sayısı daha az olursa elektrik akımı insana zarar verebilir. IV. Binalardaki birden fazla yakalama ucu elektrik akımının farklı noktalardan toprağa daha kolay geçmesini sağlar. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IV D) I, II, III ve IV 4. Aşağıda Şekil-1’deki görselde yelkenli bir teknenin yıldırımdan korunma amaçlı sahip olduğu donanım gösterilirken Şekil-2’de yıldırım düşmesi esnasında gerçekleşebilecek elektriksel akım durumu gösterilmiştir. Yakalama İletken ucu kablo İletken halatlar Suya temas İletken eden bağlantı kabloları metal plaka Şekil-1 Şekil-2 Görseller incelendiğinde yelkenli ve donanımlı tekne ile yelkensiz ve donanımsız teknelerin yıldırımdan korunma durumu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yelkenli tekneye yıldırım düştüğünde elektrik yükleri iletken halatlar üzerinden buluta doğru ilerler. B) Yelkensiz teknede paratoner sistemi olmadığından yük geçişi tekne içinden gerçekleşir. C) Her iki teknede de buluttaki negatif yükler toprak gibi davranan deniz suyuna aktarılmıştır. D) Yelkenli teknede iletken halatlar Faraday kafesi gibi etki ederek yıldırım anında elektrik yüklerinin tekne içinden ge- çişini önler.
8. FEN BİLİMLERİ TEST 46 SINIF KAZANIM TESTİ ELEKTRİK ENERJİSİNİN DÖNÜŞÜMÜ - I 1. Elektrik enerjisi ısı, ışık, ses ve hareket enerjisine dönüşebilen bir enerjidir. Robotlar da bu dönüşümün sağlandığı ci- TEST - 22hazlara örnektir. Elektronik ve mekanik birimlerden oluşan, algılama özelliğine sahip olan programlanabilir cihazlara robot denir. Robotlar, ışık, ses, sıcaklık gibi çevresel faktörleri algılayan sensörlerden ve hareket etmesini sağlayan elektrik motorlarından oluşur. Motorlar sensörden gelen verilere göre dönmeye başlar ya da durur. Geri Elektrik Elektrik Konuşma Algılama motoru motoru sesi sensörü Pil Pil Işık 12 Engel Algılama İleri Sol sensörü Sağ Yukarıda engelden kaçan bir robotun izlediği yol ve devre şeması verilmiştir. Buna göre; • 1 ve 2 numaralı motorlar aynı anda ileriye doğru eşit hızla çalışırsa yön değiştirmeden ilerler. • 1 numaralı motor çalışırken 2 numaralı motor yavaşlarsa robot sola döner. • 2 numaralı motor çalışırken 1 numaralı motor yavaşlarsa robot sağa döner. Yoldaki engelden kaçarak ok işareti istikametinde ilerleyen bu robotla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Elektrik motorları pildeki elektrik enerjisini hareket enerjisine dönüştürmüştür. B) Elektrik motorlarının çalışma hızı iki defa değişmiştir. C) Robottaki konuşma sesi elektrik motorları sayesinde elde edilmiştir. D) Robotta elektrik enerjisi üç farklı enerji türüne dönüşmüştür. 2. Yanda beher içine yerleştirilmiş nikel-krom tel, kablolar yardımıyla pile bağla- Pil Termometre nıyor. Beher içine bir miktar su eklendikten sonra termometre yerleştiriliyor. Ter- mometrenin gösterdiği değer anahtar açıkken 20 °C’u gösteriyor. Anahtar ka- Anahtar patılıp bir süre bekletildiğinde ise termometre 30 °C’u gösteriyor. Düzenekte gerçekleşen enerji dönüşümü dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Suyun sıcaklığının artması elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüştüğünü ka- Nikel-krom nıtlar. tel B) Düzenekte iki tane pil olsaydı aynı süre sonunda daha fazla elektrik enerji- si ısı enerjisine dönüşürdü. C) Nikel-krom telin sarmal şeklinde kıvrımlı olması direnci artırdığından ısınmasına neden olur. D) Beher içindeki su daha az olsaydı termometre değeri daha fazla olacağından ısıya dönüşen elektrik enerjisi mik- tarı da fazla olurdu.
8 . FEN BİLİMLERİSINIF KAZANIM TESTİ TEST 46 3. Elektrik tesisatındaki gerilim değişikliği devreden çok yüksek akım geçmesine neden olur. Bu durum da elektrikli araç- ların bozulmasına yol açar. Bunu engellemek için yüksek akım değerlerinde devreye girip akımı kesen sigortalar kul- lanılır. Sigortaların akım değeri her zaman cihazların çalışma akım değerinden biraz fazladır. Elektrik Ana kolon Saç direği sigortası kurutma makinesi (3 A) Su ısıtıcısı Elektrikli (16 A) (4 A) fırın Elektrik L sigortası sayacı Duy Banyo ampulleri Salon ampulleri Koridor (2 A) ampulleri (5 A) (4 A) Yukarıda bir eve ait elektrik bağlantı şeması görülmektedir. Şemadaki sigortalara bağlı elektrikli eşyalar sorunsuz ça- lışmaktadır. Buna göre şemadaki ana kolon sigortası, L sigortası ve elektrikli fırının akım değeri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? Ana kolon sigortası A) B) C) D) L sigortası 25 A 32 A 32 A 25 A 13 A 11 A 13 A 11 A Elektrikli fırın 8A 6A 7A 9A 4. Elektrik enerjisinin farklı enerji türlerine dönüşebileceğini bir etkinlikle göstermek isteyen fen bilimleri öğretmeni, gaz basıncı ve gazların akışkanlık özelliklerinden yararlanarak elektrik süpürgesi düzeneği tasarlamayı düşünmektedir. Etkinliğin yapılışı: Elektrik motoru Pervane 1. Yumuşak plastik malzemeden dairesel bir parça kesilerek pervane yapılır. 2. Çöp şiş, pipet ve kapaklardan ön ve arka tekerlekler yapılarak karton göv- deye sabitlenir. 3. Plastik kabın kapağının ortasına pervaneye sabitlenmiş motor takılır ve ka- pağa ince delikler açılır. 4. Spiral hortum plastik kabın yan tarafına takılır ve plastik kap karton gövde- ye sabitlenir. 5. Pil yatağı ve anahtar gövdeye sabitlendikten sonra DC motoruna kablolar ile bağlantısı yapılır. Öğretmen pilleri pil yatağına yerleştirdikten sonra anahtarı kapattığında, ★ : Pervane dönerken plastik kap içine sprial hortumdan hava girişi gerçekleşir. ■ : Tekerlekler sayesinde elektrik enerjisinin bir kısmı hareket enerjisine dönüşür. ▲ : Elektrik motoruna bağlı pervane elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir. ● : Saç kurutma makinesinde gerçekleşen enerji dönüşümlerinin tümü bu dü- zenekte de gerçekleşir. durumlarından hangilerinin gerçekleştiği söylenebilir? A) ★ - ■ - ▲ B) ■ - ● C) ★ - ▲ D) ● - ▲
8. FEN BİLİMLERİ TEST 47 SINIF KAZANIM TESTİ ELEKTRİK ENERJİSİNİN DÖNÜŞÜMÜ - II 1. Şehir elektriğinin üretildiği yerler güç santralleridir. Hidroelektrik, termik, jeotermal ve rüzgâr santralleri elektrik ener- TEST - 22jisinin üretildiği başlıca santrallerdir. Bu santrallerde farklı enerji türleri birbirine dönüşmektedir. Kimyasal enerji Isı enerjisi Hareket enerjisi Elektrik enerjisi Buna göre verilen güç santrallerinden hangisinde gerçekleşen enerji dönüşümleri yukarıda verilen enerji dönüşüm şablonu içine yerleştirilemez? A) Hidroelektrik B) Termik santrali santral C) Jeotermal D) Rüzgâr santral türbini 2. Yanda bir termik elektrik santraline ait bölmelerin Sıcak buhar Trafo Enerji şeması gösterilmiştir. Santraldeki elektrik üretim nakil aşamalarıyla ilgili ifadeler aşağıda karışık olarak ve- hattı rilmiştir. Türbin Jeneratör a. Türbinler dönünce türbinlere bağlı jeneratörler Soğutma dönerek elektrik elde edilir. Yakıt Göl veya deniz b. Kazanlarda ısıtılan su, borular içinde buharla- şarak yüksek basınca ulaşır. c. Fosil yakıtlar kullanılarak ısı enerjisi elde edilir. d. Yüksek basınçlı su buharı türbinlere püskürtülür. Buna göre verilen şema göz önüne alındığında ça- lışma prensibi ile ilgili verilen ifadelerin doğru sı- ralanışı aşağıdakilerden hangisi gibi olmalıdır? A) B) C) D) a-b-d-c c-b-d-a c-b-a-d c-d-b-a
8 . FEN BİLİMLERİSINIF KAZANIM TESTİ TEST 47 3. Kullanılan enerji kaynaklarını göz önüne alarak güç santrallerinin avantaj ve dezavantajları ile ilgili bir poster hazırla- mak isteyen bir öğrenci özelliklerin yazılı olduğu kartları yerleştirirken bazı hatalar yapmıştır. Güç santrali Avantaj Dezavantaj Enerji kaynağı I. Nükleer a. Enerji üretimi kolay ● Canlıların yaşam alanlarına Toryum, uranyum bir kaynak müdahale etmesi plütonyum II. Termik b. Yenilenebilir olması ■ Sera gazları açığa çıkar Fosil yakıtlar III. Hidroelektrik c. Zararlı atık gaz oluşturmaz ★ Arazide çökme riski Barajda depolanan su IV. Jeotermal d. Kullanılmış olan kaynaktan ▲ Radyasyona neden olabilir Sıcak yer altı suyu farklı alanda yararlanma Bu öğrenci kartları aşağıdaki eşleştirmelerden hangisindeki gibi yerleştirirse posterindeki hataları düzeltmiş olur? A) I - d - ■ B) I - d - ★ C) I - c - ▲ D) I - a - ▲ II - b - ★ II - c - ▲ II - a - ■ II - d - ★ III - c - ● III - a - ■ III - b - ● III - b - ● IV - a - ▲ IV - b - ● IV - d - ★ IV - c - ■ 4. Doğa Öğretmen ülkemizin enerji üretiminde kullandığı hidroelektrik santralleri ile ilgili aşağıdaki görselleri tahtaya yansıtır. Altı şapkalı düşünme tekniğine göre farklı renk şapka giydirdiği öğrencilerinden böyle bir güç santralinin ça- lışma prensibi ve çevreye etkisi ile ilgili şapkalarda belirtilen açıklamalar doğrultusunda değerlendirme yapmalarını is- ter. Şapkaların renkleri ve içeriği şu şekildedir. T D Ö Tarafsız: (T) Bu güç santralinin nasıl çalıştığı hakkında açıklama yapınız. Beyaz Kırmızı Mavi Duygusal: (D) Güç santrallerinin çevreye ve diğer canlılara vereceği zararları belirleyiniz. Özetleyici: (Ö) Elektrik enerji üretimini tüm yönleriyle ele alınız. İ Y K İyimser: (İ) Güç santrallerinin etkili kullanımı ve çevre için önemini anlatınız. Sarı Yeşil Siyah Yenilikçi: (Y) Elektrik enerjisi üretimi için farklı çözüm önerileri sununuz. Karamsar: (K) Güç santrallerinin kullanımı sırasında ortaya çıkabilecek problem ve sorunlar ile ilgili bilgi veriniz. TÜRBİNLER Öğrencilerin görüşleri şu şekildedir: Damla: Barajda biriken suyun kuraklık döneminde de- Nehir: Suyun potansiyel enerjisi türbinlerde hareket ener- rinliği azalırsa aynı sürede üretilebilecek olan elektrik jisine, hareket enerjisi ise jeneratördeki mıknatısların yar- enerjisi miktarı da azalır. dımıyla elektrik enerjisine dönüşür. Umut: Gereksinime göre enerji üretilebilir, atık madde Can: Barajların kapladığı alan çok geniş olduğu için o üretmez ve güvenilirdir. bölgede karadaki canlı yaşamını olumsuz etkiler. Umut Buna göre öğrenciler hangi şapkaları giymiş olabilir? Mavi Sarı Nehir Damla Can Sarı Siyah A) Beyaz Siyah Sarı B) Mavi Kırmızı Mavi C) Beyaz Siyah Kırmızı D) Yeşil Kırmızı Sarı
8. FEN BİLİMLERİ TEST 48 SINIF KAZANIM TESTİ ELEKTRİK ENERJİSİNİN DÖNÜŞÜMÜ - III 1. Fen bilimleri dersinde sene sonu yapılacak bilim şenliğinde sergilenmek üzere öğrencilerden aile ekonomisine uzun TEST - 22vadede ve sürekli katkı sağlayacak bir ev modeli tasarlamaları istenmiştir. Öğrenciler yaptıkları bu modelleri aşağıda- ki gibi sunmuştur. Kardelen Gpüanneeşli Arda Güneş enerjili su ısıtıcı Cam Fırın Cam Fırın yünü A++ yünü B Tasarruflu A++ BuzdBolabıFialammpaunl lı ampul Buzdolabı Strafor köpük Strafor köpük • Isı yalıtımı için çatı arasını cam yünü ile duvar aralarını ise • Isı yalıtımı için çatıda cam yünü, duvarlarda strafor köpük strafor köpük ile kapladım. kullandım. • Aydınlatma için güneş enerjisinden faydalandım. • Sıcak su ihtiyacı için güneş paneli kurdum. • Beyaz eşyalarımı pahalı olan A++ sınıfı olanlardan seçtim. • Beyaz eşyalarımı ucuz olduğu için B sınıfı olanlardan seçtim. • Aydınlatma için ömrü 15 000 saat ve biraz pahalı olan led ampullerden kullandım. • Aydınlatma için ömrü 1 000 saat ve ucuz olan filamanlı ampuller kullandım. Ev modellerini inceleyen jüri üyelerinin Kardelen ve Arda ile ilgili aşağıdaki değerlendirmelerden hangisini yapma- sı beklenemez? A) Kardelen beyaz eşyalarını Arda gibi daha ucuz olan B sınıfından seçmediği için uzun vadede ve sürekli ekonomik zarara uğramıştır. B) Arda, aile ekonomisine kısa vadede biraz katkı sağlarken aile ekonomisini uzun vadede büyük zarara uğratmaktadır. C) Her ikisinin de güneş enerjisi kullanması aile ekonomisine olumlu katkı sağlayacaktır. D) Kardelen’in fırın ve buzdolabını yan yana yerleştirmesi enerji maliyetini artırır. 2. • Elektrik faturanızın %20 kadarını aydınlatma ürünleri oluşturmaktadır. • Türkiye’de üretilen elektriğin yaklaşık %25’i ev kullanıcıları tarafından tüketil- mektedir. • Türkiye’de enerji üretimi yıllık %5 artış gösterirken, enerjinin tüketimi de yıllık %8 artmaktadır. • Türkiye’de tükettiğimiz enerjinin %75’i ithaldir. Yani yurt dışından sağlanmaktadır. Ülkemizde elektrik tüketimi ile ilgili yukarıdaki bilgileri veren fen bilimleri öğretme- ni öğrencilerinden enerji tüketimi ve üretiminin dengelenmesi ve ithalatın azalması için verilen görselleri inceleyerek yapılması gerekenleri yazmalarını istemiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin yazması gerekenlerden biri değildir? A) Tabaklardaki fazla kirler süngerle sıyrılıp bulaşık makinesine öyle yerleştirilmelidir. B) Odadaki aydınlatma yetersiz olduğundan ampul sayısı artırılmalıdır. C) Bulaşık makinesi kapasitesinin altında yani tam dolu değilken çalıştırılmamalıdır. D) Odadaki ampullerin tasarruflu olmasına ve aynı anda çalışmamasına dikkat edilmelidir.
8 . FEN BİLİMLERİSINIF KAZANIM TESTİ TEST 48 3. Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ) ekipleri tarafından gerçekleştirilen denetimler sonucu son 9 ayda, çoğu tarımsal sulamada kullanılan 550 kayıt dışı trafo tespit edildi. Söz konusu trafoların gerek bölge ekonomisine gerekse milli eko- nomiye verdiği zararın aylık ortalama 13 milyon, sezonda ise 105 milyon lira olduğu söylendi. Kayıt dışı kullanımla her alanda mücadele eden ekipler, denetimlerde drone dahil teknolojinin bütün imkânlarının kullanıldığını belirtti. Elekt- rik birim fiyatlarına ek olarak dağıtım ve kayıp kaçak bedelinin faturayı %50 artırdığı bilinmektedir. Yukarıdaki habere göre kaçak elektrik kullanımının önlenmesi ve ekonomiye zararları ile ilgili aşağıdakilerden han- gisi söylenemez? A) Halkın bilinçlendirilmesi ve kaçak elektrikle ilgili gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasının kaçak elektikle müca- delede yeterli olmadığı görülmektedir. B) Kaçak elektrik tüketicilerin sağlıklı ve kesintisiz elektrik enerjisi almasını engeller. C) Aylık elektrik faturasındaki artışın ve ülkemizde milyonlarca liralık ekonomik zararın en büyük sebebi evlerde kul- lanılan kaçak elektrik tüketimidir. D) Kaçak elektrik kullanımının tespitinde teknolojiden faydalanma ile birlikte denetimler sık sık yapılmalıdır. 4. Perde Termostat °C Akkor Floresan Termostat °C filamanlı • Akkor filamanlı ampuller, • Klimanın termostat sıcak- • Kombinin termostat sıcak- • Güneş ışığının yazın perde- floresan ampullere göre lığını 2,2 °C yükseltmekle lığını 5,6 °C azaltmakla lerden içeriye girişi engel- altı kat daha fazla enerji %18 - %32 enerji tasarrufu %25’e varan doğal gaz ta- lenerek %25’e yakın enerji harcar. sağlanabilmektedir. sarrufu sağlanabilmektedir. tasarrufu sağlanabilir. Enerji verimliliği konusunda yaptığı araştırma sonucu yukarıdaki bilgilere ulaşan Elçin, ailesinin elektrik enerjisi mali- yetini düşürmek için şu önerileri hazırlamıştır. I. Kombinin termostat sıcaklığını 40 °C yerine 35 °C’a ayarlamalıyız. II. Odalardaki akkor filamanlı ampulleri, floresan ampullerle değiştirmeliyiz. III. Yazın güneşli günlerde klima çalışırken perdelerin açık olmasına dikkat etmeliyiz. IV. Klimanın termostatını 20 °C yerine 23 °C’a ayarlamalıyız. Buna göre Elçin’in ailesinin evdeki elektrik enerjisi maliyetini düşürmek için yukarıdaki önerilerden hangilerini yap- ması uygun olur? A) I ve II B) II ve IV C) I ve III D) III ve IV
Search
