6. Sınıf Fen Soru Bankası

SINIFHücreleme Sistemli Kazanım Sıralı Baraj Aşamalı Nitelikli Sorular 6. FEN BİLİMLERİ SORU BANKASI YENİ Müfredata Tam Uyumlu Mantık ve Muhakeme Destekli

www.zekakupuyayinlari.com.tr Copyright © Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Bu kitabın her hakkı saklıdır (Noter huzurunda ve patent merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayınlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve kitabın hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır. Grafik & Tasarım Zeka Küpü Grafik Tasarım Servisi ISBN: 978-605-7534-01-9 Baskı - Cilt WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş. Osmangazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad. No: 17 Esenyurt / İSTANBUL Telefon: (0 212) 886 83 30 Sertifika No: 35428 İrtibat Adresi Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Sinanpaşa Mah. Ortabahçe Cad. No: 5 Beşiktaş / İstanbul Telefon: (0 212) 227 00 91 - (0 212) 227 89 00 Bu kitaptaki soruların herhangi bir şekilde fotokopi ile veya diğer kayıt cihazlarıyla çoğaltılmasına, başka bir kaynakta kullanılmasına ve depolanmasına rastladığınızda bu durumu bize bildirirseniz millî gelirin kaybolmasını engellemiş olursunuz. İrtibat telefonu: (0 212) 227 89 00

İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri \"toprak!\" diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâ-mahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeli- Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na'şım; \"Medeniyet!\" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1: Güneş Sistemi ve Tutulmalar ....................................................................................................................................... 5 ÜNİTE 2: Vücudumuzdaki Sistemler .......................................................................................................................................... 19 ÜNİTE 3: Kuvvet ve Hareket ...................................................................................................................................................... 45 ÜNİTE 4: Madde ve Isı ............................................................................................................................................................... 61 ÜNİTE 5: Ses ve Özellikleri ........................................................................................................................................................ 84 ÜNİTE 6: Vücudumuzdaki Sistemler ve Sağlığı ....................................................................................................................... 102 ÜNİTE 7: Elektriğin İletimi ........................................................................................................................................................ 128 CEVAP ANAHTARI.................................................................................................................................................. 141

GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR 1 TEST GEZEGENLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 2. Güneş sistemindeki, kayaç ve metalden oluşan iç (KARASAL - İÇ, GAZSAL - DIŞ) gezegenler hem dıştakilerden daha küçüktür hem de atmosferlerindeki hidrojen ve helyum gazı çok 1. azdır. Mars yörüngesinin ötesindeki dış gezegenler ise katı gezegenlerden birkaç kat daha büyüktür. İç gezegen Dış gezegen Hidrojen ve diğer gazların yoğunlaşmasından oluş- muşlardır. Güneş’in ya da başka bir yıldızın çevresinde dola- nan gök cisimlerine “gezegen” adı verilir. Güneş sis- Verilen bilgilere göre, teminde bulunan 8 gezegen vardır. Bunlar başlıca iki gruba ayrılır: Yoğun ve katı iç gezegenler, gazlı I. Dünya karasal bir gezegendir ve Uranüs'ten da- ya da buzlu dış gezegenler. ha küçüktür. Bu gezegenlerden Güneş’e en yakın dört gezegen II. Mars karasal bir gezegendir ve iç gezegenler- iç, dördüncü gezegen olan Mars yörüngesinin öte- dendir. sindeki gezegenlere ise dış gezegen denir. III. Satürn gazsal bir gezegendir ve Mars'a göre Dış Gezegenler Güneş'ten daha uzaktır. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu 3. Mars Satürn Uranüs Jupiter Fen bilimleri dersinde gezegenler konusunu işleyen Aslı Öğretmen Güneş’e yakınlık bakımından ilk dört 6-A sınıfında gezegenlere ait bir pano hazırlanmıştır. gezegenin iç, son dört gezegenin ise dış gezegen olarak sınıflandırıldığının bilgisini verir. Ardından bu Hazırlanan pano ile ilgili aşağıdaki ifadelerden sınıflandırmanın daha kalıcı olmasını sağlamak için hangisi söylenebilir? günlük hayattan bir olay ile bu bilgiyi ilişkilendirmek ister. Bunun için gökkuşağı renklerini kullanmaya ka- A) Panoya bütün gezegenler doğru yerleştirilmiştir. rar verir. Ancak Güneş sisteminde 8 gezegen olma- sına karşılık gökkuşağı renkleri 7 tanedir. Bu yüzden B) Mars yerine Neptün konulursa pano doğru ha- mor rengin önüne lila rengi ekler. zırlanmış olur. Buna göre gökkuşağı renkleri ile iç ve dış geze- C) Panonun başlığı İç Gezegenler olarak değiştiri- genleri ilişkilendirecek olan bir öğrenci hangi lirse pano doğru hazırlanmış olur. rengin karşısına gelecek olan gezegen ile ilgili yanlışlık yapmıştır? D) Jüpiter yerine Dünya konulursa pano doğru ha- zırlanmış olur. A) Mor - Venüs - İç gezegen 6. Sınıf 5 B) Yeşil - Jüpiter - Dış gezegen C) Turuncu - Uranüs - Dış gezegen D) Sarı - Satürn - İç gezegen Fen Bilimleri

TEST 2 GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR GEZEGENLERİN UYDULARI 2. 1. Doğal uydu Zeka Küpü Yayınları Doğal uydular gezegenler üzerinde çekim kuvvet- lerinin etkisiyle bazı doğa olaylarının yaşanmasın- Yapay uydu da etkili olur. Ay sayesinde Dünya’da okyanuslar üzerinde geri çekilme ve yükselme olayı gel-git mey- Bir yıldızın etrafında dolanan gök cisimlerine geze- dana gelmekte, deniz ve kara canlılarının hayatla- gen, herhangi bir gezegenin çevresinde dolanan gök rına devam edebilmesi sağlanmaktadır. Böylece cisimlerine ise uydu denir. Örneğin Ay, Dünya’nın toprak ve deniz de temizlenmekte, üreme ve bes- doğal uydusudur. Güneş sisteminde altı gezegenin lenme faaliyetleri gerçekleşmektedir. uydusu vardır. Aynı zamanda insanlar tarafından belli amaç için tasarlanan ve bir gezegenin yörün- Buna göre, gesine oturtulan araçlara da yapay uydu denir. İster I. Gezegenler ile uydular arasında bir çekim kuv- doğal ister yapay olsun, bütün uydular gezegenlerin veti vardır. çevresinde, yörünge denen bir yol üzerinde dolanır. Gezegenin kütle çekimi uyduları yörüngede tutar. II. Uydular, üzerinde yaşam olan gezegenlere ba- Eğer gezegenin atmosferi varsa ve uydu gezegene zı faydalar sağlar. bu atmosferin içinden geçecek kadar yaklaşmışsa, atmosferin oluşturduğu sürtünme nedeniyle uydu ya- III. Dünya, Venüs ve Mars arasında olduğundan Ay, vaşlar ve sonunda gezegenin yüzeyine düşer. Eğer Venüs ve Mars’a Dünya’dan daha çok çekim kuv- bu sürtünme çok şiddetliyse, uydu gezegenin çekim veti uygular. gücüyle düşerken yanıp toz hâline gelebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? Verilen bilgiler dikkate alındığında aşağıdakiler- den hangisi söylenemez? A) Yalnız I B) I ve II A) Ay Dünya’nın yörüngesinde dönmesi nedeniyle C) II ve III D) I, II ve III uydusudur. Baraj Sorusu B) Uydu tek başına Güneş’in etrafında dönseydi uydu değil gezegen olurdu. 3. Emre, Kağan ve Ebru bir üniversitenin düzenlediği bilim şenliğindeki simülasyona katılır. Üç arkadaşın C) Gezegenler, Güneş etrafında dolandığı için uy- simülasyonda gidecekleri gezegenlerin özellikleri du da Güneş etrafında dolanmış olur. şu şekildedir: D) Güneş sistemindeki bütün gezegenlerin uydusu Emre, en çok uydusu olan iki gezegenden birine gi- vardır. decektir. Kağan, uydusu olmayan gezegenlerden birine gi- decektir. Ebru, en az uydusu olan iki gezegenden birine gi- decektir. Buna göre hangi seçenekte verilenler Emre, Ka- ğan ve Ebru’nun gittiği gezegenler olamaz? Emre Kağan Ebru A) Satürn Venüs Dünya B) Jüpiter Merkür Mars C) Satürn Merkür Dünya D) Satürn Neptün Mars Fen Bilimleri 6 6. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR 3 TEST GEZEGENLERİN BÜYÜKLÜKLERİNE VE GÜNEŞ’E 3. OLAN YAKINLIKLARINA GÖRE SIRALANMASI • İstanbul 1. Büyüklük • Eskişehir VIII Mersin Hakkari • • II I V IV VI III VII Yukarıdaki Türkiye haritasında bazı şehirlerin ko- Gezegen numları verilmiştir. Güneş sisteminde yer alan 8 gezegenin büyüklüğü Gezegenlerin Güneş’e yakınlıkları ile şehirlerin yukarıdaki sütun grafiğinde verilmiştir. İstanbul’a yakınlıklarını ilişkilendirecek olursak seçeneklerdeki eşleştirmelerden hangisi yapıla- VII. gezegen Merkür, VIII. gezegen Jüpiter oldu- bilir? ğuna göre, III numaralı gezegen aşağıdakilerden hangisidir? Eskişehir Mersin Hakkari A) Venüs Jüpiter Neptün A) B) C) D) B) Mars Venüs Uranüs Neptün C) Jüpiter Dünya Satürn Uranüs Mars Satürn D) Merkür Uranüs Jüpiter 2. Emre Öğretmen gezegenleri büyüklüklerine göre sı- Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu raladıktan sonra öğrencilerine konuyu daha eğlen- celi hâle getirmek için bir oyun kurar. 4. Bunun için tahtaya 8 öğrenciyi çıkarıp, ellerine ge- 8. Neptün zegen isimlerinin olduğu kartlar verir. 7. Uranüs 6. Jüpiter Ali Efe Eda Can 5. Satürn Merkür Venüs Dünya Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün 4. Mars Sude Naz Cem Irmak 3. Dünya Ardından aşağıdaki soruları sorup, sorunun ceva- 2. Venüs bını elinde tutan öğrencinin öne çıkmasını ister. 1. Merkür Öğretmenin sorduğu sorular ve öne çıkan öğrenci- Burak, Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş'e ya- ler şu şekildedir: kınlıklarına göre sıralandığı bir poster hazırlayacak- tır. Örneğin Güneş’e en yakın gezegeni 1, en uzak I. En büyük gezegen kim? – Sude gezegeni ise 8. sıraya yerleştirecektir. Ancak poste- II. En küçük ikinci gezegen kim? – Can ri oluştururken sıralamada bir yanlışlık yapmıştır. III. En büyük üçüncü gezegen kim? – Irmak Buna göre bu yanlışlığı düzeltmesi için Burak IV. En büyük ikinci gezegen kim? – Naz aşağıdaki değişikliklerden hangisini yapmalıdır? V. En küçük gezegen kim? – Ali A) 1 ve 4. gezegeni yer değiştirmelidir. Buna göre hangi öğrencilerin konuyu tekrar et- B) 2 ve 5. gezegeni yer değiştirmelidir. mesi gerekir? C) 5 ve 6. gezegeni yer değiştirmelidir. D) 4 ve 7. gezegeni yer değiştirmelidir. A) Cem ve Irmak B) Naz ve Efe C) Can ve Eda D) Ali ve Sude Fen Bilimleri 6. Sınıf 7

TEST 4 GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR 1. METEOR, GÖK TAŞI VE ASTEROİT Rusya’nın Çelyabinsk kenti üzerinde geçtiğimiz hafta cuma günü patlayan gök cismi bilim dünyasında hâlâ tartışılmaya devam ediyor. Çelyabinsk, 15 Şubat sabahı atmosfere saatte 70 bin kilometre hızla giren bir gök cisminin patlamasıyla sarsıldı. 15-17 metre genişliğindeki, yaklaşık 10 bin ton ağırlığındaki meteor eğer yere çarpsaydı, Çelya- binsk haritadan silinecek ve Dünya’yı tehdit eden bir facia yaşanacaktı. 10 bin metre yükseklikte patlayan, 470-500 kiloton gücündeki meteor, Çelyabinsk’e yolladığı şok dalgalarıyla 5 binden fazla binada sağlam cam bırakmadı, yüzlerce insan yaralandı. Kozmik olay, dünya basınında hakkında çıkan binlerce haberle duyuruldu. Ancak ilk günden itibaren yaşa- nan bir karmaşa var. Bu asteroit, meteor ve meteorit nedir? Live Science, konu hakkındaki şüpheleri gidermek için bir açıklama yapma gereği duydu. “Asteroit, ‘Uzay’da bir gezegenden daha küçük olan kayalık nesne’ olarak tanımlanıyor. Bilimsel kaynaklar, asteroitleri ‘uzay enkazı’ veya ‘Güneş sistemlerinin oluşumundan arta kalan parçalar’ olarak belirtiyor. Güneş’in yörüngesinde yer alan milyonlarca asteroit bulunuyor. Bu asteroitlerin yaklaşık 705 bini, Mars ve Jüpiter arasında yer alan ‘Asteroit Kuşağı’nda bulunuyor. Asteroitler, yüzlerce kilometre genişliğinde olabi- liyor. Güneş sisteminin en büyük asteroiti Ceres, 940 kilometrelik genişliğiyle ‘cüce gezegen’ olarak kabul ediliyor. “Meteor, ‘Dünya’nın atmosferine girmesiyle birlikte yanmaya veya buharlaşmaya başlayan asteroit veya kuyruklu yıldız gibi bir kozmik cismi’ temsil eder. Meteorlar yanarken gökyüzünde ışıklı bir iz bırakır. Bazen atmosfere çok sayıda meteor girer ve güzel bir görüntü oluşturur. Bu olaya meteor yağmuru denir. Meteor- lar, bilim dünyasında ‘kayan yıldızlar’ olarak da adlandırılır. Eğer bir meteor, atmosferin katmanlarında yok olmadan yüzeye varabilir ve yere çarparsa gök taşı (meteorit) adını alır.” Yukarıda verilen haber metni dikkate alındığında, I. Çelyabinsk üzerinde patlayan kozmik cismin, bir meteor olduğu söylenebilir. II. Çelyabinsk üzerinde patlayan kozmik gök cismi atmosfere girmeden önce asteroit, Dünya atmosferine girdi- ğinde ise meteor olarak adlandırılabilir. III. Çelyabinsk üzerindeki gök cisminin patlamasının ardından yüzlerce kilometrelik alana saçılan parçaları gök taşı (meteorit) olma özelliği taşır. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) I, II ve III Fen Bilimleri 8 6. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR 4 TEST 2. 3. Hoba Gök Taşı Güneş sisteminde bilinen en büyük asteroit, Mars ve Jüpiter arasında yer alan Asteroit Kuşağı’nda bu- lunan ve 940 kilometrelik çapa sahip Ceres’tir. Buna göre Ceres’in Güneş sistemindeki yeri hangi sembolle gösterilen aralıktadır? A) B) C) D) Amerika’da halkın ulaşımına açık bir Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu Uzaydan Dünya gök taşı çukuru atmosferine hızla girip 4. sürtünmeden dolayı Hatırlamak gerekirse gök taşları köken olarak Dün- ya dışı var olan ve çok az bir kısmı atmosferden ge- Güneş etrafında dönen, akkor hâle gelen ve çip Dünya’ya ulaşan kaya parçalarıdır. Bilim insan- gezegenlerden daha çevresine ışık saçan gök ları her gün binlerce ton Dünya dışı maddenin küçük boyutlarda irili cisimlerine meteor denir. düştüğünü tahmin ediyor. Çoğu zaman, bu gök taş- ufaklı kayalık yapılara ları bize toz hâlinde ulaşıyor. Ama bazen de daha asteroit denir. etkileyici parçalar hâlinde düşebiliyor. Yeryüzünde bugüne kadar bulunmuş olan en büyük gök taşı, Meteorların atmosfer- Güneş etrafında Hoba isimli 10 km çaplı bir meteordan düşen par- den geçip yok dönen gök çadır. Bu parça 1920 yılında Namibya’da bulundu ve ağırlığı 60 tondan fazladır. olmadan yeryüzüne cisimlerine uydu ulaşabilen parçalarına denir. Arjantin’de ise tek bir meteorun darbesine maruz kalan 20 civarında krater bulunuyor. Yaklaşık 5 bin gök taşı denir. yıl önce Dünya’ya çarpan bu meteorun parçalarının tamamının ağırlğı 100 tonu geçiyor. 37 ton ağırlı- Kartlar üzerinde yazılan ifadelerden yanlış olan ke- ğındaki en görkemli parçası ise 1969 yılında yerin silerek çıkartılacaktır. 5 metre altında keşfedildi. Buna göre oluşan yeni şekil aşağıdakilerden hangisidir? Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) B) A) Dünya’ya düşen meteorlar büyük kütleli gök ci- C) D) simleridir. B) Meteorlar yeryüzünde yerleşim alanlarına düşe- cek olursa büyük hasara neden olur. C) Meteorlar katı cisimlerdir ve yapılarında yoğun- luğu büyük metaller olabilir. D) Meteorlar binlerce yıl öncesinde Dünya’ya düş- müştür. 20. yüzyılda bu tür bir doğa olayı yaşan- ma ihtimali yoktur. 6. Sınıf 9 Fen Bilimleri

5 GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALARTEST GÜNEŞ TUTULMASI 1. Bir ............... tutulması, Ay’ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanması neticesinde meydana gelir. Tutulmanın olabilmesi için, Ay’ın yeni ay safhasıyla birlikte; Güneş, Ay ve Dünya’nın aynı doğrul- tuda olması gerekir. Dünya, Ay ve Güneş her dolanımda tam olarak aynı doğrultuda bulunmaz. Böylece her ay bir ............... tutulması oluşmaz. Nitekim bir yılda en az iki, en çok beş kez ............... tutulması meydana gelebilir. Bir ............... tutulması Dünya üzerinde ancak belirli bölgelerden görülebilir. Bu sırada hava, bazı yıldız ve gezegen- lerin gözle görülebileceği kadar kararır. Tam tutulma, Dünya yüzeyindeki dar bir alanda gözlenebilir. Yukarıdaki bilgiyi fen bilimleri dersinde öğrendikten sonra aşağıdaki haberi izleyen Ufuk heyecanlanır ve olayı gö- rüntülemek için hazırlık yapar. EN UZUN TUTULMA OLACAK 11 Ağustos 1999 Çarşamba günü ülkemizden de gözlenecek olan tam tutulma meydana gelecektir. Bu tutulma aynı zamanda 20. yüzyılın son ...... tutulması olacaktır. Bu tarihte Ay’ın gölgesi Türkiye saati ile 12.30’da önce İngiltere açıklarında okyanus üzerine düşecektir. Böylece tutulma sıra ile önce İngiltere, daha sonra Fransa, Almanya, Avusturya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan’da izlendikten sonra Türkiye’de izlenmeye başlanacaktır. Tutulma, Türkiye saati ile 14.20’den itibaren Karadeniz sahillerinden başlayarak Türkiye’den de gözlenecektir. Tutulma günü yandaki görüntünün fotoğrafını çeken Ufuk bu olayın modelini oluştur- maya karar verir ve bunun için aşağıdaki malzemeleri kullanır. Buna göre Ufuk malzemeleri hangi seçenekteki gibi düzenlerse gördüğü tutulmayı ve ismini doğru örnek- lendirmiş olur? A) Ay Tutulması B) Ay Tutulması C) Güneş Tutulması D) Güneş Tutulması Fen Bilimleri 10 6. Sınıf

GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR 5 TEST 2. II 3. I Güneş Yeni ay evresinde Ay’ın aydınlık olmayan tarafı Dünya’ya dönüktür. Dünya’dan bakan bir gözlemci Dünya III Ay’ı gözlemleyemez. Fakat ........... süresince göz- lemleyebilir. IV Yukarıdaki boşluğa seçenektekilerden hangisi getirilmelidir? Güneş tutulmasının meydana gelebilmesi için A) Güneş tutulması B) Ay tutulması Ay, şekildeki konumların hangisinde bulunma- C) İlk dördün D) Son dördün lıdır? A) IV  B) III  C) II  D) I Baraj Sorusu 4. Dünya üzerindeki gözlemciye göre Güneş tutulması sırasında Güneş ışınlarının önünde Ay vardır. Böylece Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer. Güneş tutulması boyunca Ay’ın gölgesinin düştüğü bölgelerde Güneş görünmez. Ay Güneş’e göre çok daha küçük boyutta olmasına rağmen bize çok daha yakın olduğundan Güneş’i tam ola- rak örtebilir. Güneş tutulması Ay’ın gölgesinin Dünya’ya düştüğü bölgelerde gözlenebilir. Ay Dünya’dan Ay Dünya’dan tamamen görünmez. aydınlık görünür. Görsel - 1 II Dünya Ay III Ay I Dünya Ay Güneş Dünya Dünya Ay IV Görsel - 2 Verilen görsellere baktığımızda Güneş tutulması olayı hangi iki durum oluştuğunda gerçekleşir? Ay’ın Evresi A) B) C) D) Dünya ve Ay’ın Konumu Yeni ay Yeni ay Dolunay Dolunay II III I IV 6. Sınıf 11 Fen Bilimleri

TEST 6 GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR 1. AY TUTULMASI HABER Gezegenimizin tek uydusu olan Ay’ın kızıl görüntüye büründüğü tam Ay tutulması ile gerçekleşen Kanlı Ay Tutulması için nefesler tutuldu. Peki Kanlı Ay Tutulması nedir? ve Ne zaman gerçekleşecek? Kanlı Ay Tutulması Dünya’nın gölgesinin Ay’ı tamamen karanlıkta bıraktığı zaman gerçekleşir ve bu sebep- le Ay kırmızı renkte görünür. 27 Temmuz’da gezegenimizin tek uydusu Ay Dünya’ya yakın bir konum alacak ve bu tarihte Kanlı Ay Tutulması gerçekleşecek. İlgiyle izlenen Süper Kanlı Ay Tutulması şubat ayında gerçekleşmiş ve Türkiye’nin farklı noktalarında geriye bu kareleri bırakmıştı. Haber dikkate alındığında, aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Ay tutulması Ay’ın dolunay evresinde gerçekleşir. B) Ay tutulması yıl boyunca iki kez gerçekleşebilir. C) Ay tutulmasında Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer. D) Ay tutulmasında Ay, Dünya ve Güneş arasına girer. Baraj Sorusu 2. Fen bilimleri öğretmeni Güneş ve Ay tutulması konusunu anlattıktan sonra tahtaya bu iki tutulmanın karşılaş- tırıldığı bir tablo hazırlar. Öğrencilerin dikkatini ölçmek için bazı satırlarda yanlışlıklar yapar. Ardından öğren- cilerine bu yanlışlıkları düzeltebilmek için hangi satırdaki bilgilerin karşılıklı yer değiştirmesi gerektiğini sorar. Güneş Tutulması Ay Tutulması 1 Güneş, Dünya üzerinden gözlenemez. Ay, Dünya üzerinden gözlenemez. 2 Ay, Dünya üzerine gelen Güneş ışığının tama- Ay Dünya’nın gölgesinde kalır. mını veya bir kısmını engeller. 3 Gece gerçekleşir. Gündüz gerçekleşir. 4 Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir. Yalnızca Ay’ın dolunay evresinde gerçekleşir. 5 Daha sık gerçekleşir. Daha seyrek gerçekleşir. 6 Dünya üzerinde dar bir alanda gözlenir. Dünya üzerinde daha geniş bir alanda gözlenir. 7 Tutulma kısa süre gözlenir. Tutulma uzun süre gözlenir. 8 Çıplak gözle izlenebilir. Filtreli gözlükle izlenmelidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin verdiği doğru cevaptır? A) 1 ve 6 B) 3 - 5 - 8  C) 2 - 4 - 7  D) 1 - 4 - 7 - 8 Fen Bilimleri 12 6. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 7 TEST 1. 3. Uranüs Karasal Gezegen Merkür Güneş Gazsal Gezegen Mars Merkür, Güneş’e en yakın gezegen olmasına rağ- Satürn men Venüs en sıcak gezegendir. Yukarıdaki gezegenlerin bulundukları gruplar ile Bu durumun sebebi aşağıdakilerden hangisidir? doğru eşleştirilmesi hangi seçenekte verilmiştir? A) Merkür’ün karasal yapıda olması A) B) B) Venüs’ün koyu renkte olması C) Venüs’ün atmosferinde yoğun karbondioksit ol- ması D) Merkür’ün parlak yüzeye sahip olması C) D) 4. K L M Halk dilinde İkinci büyük Yörüngesinde Çoban Yıldızı gezegen olup yuvarlanan bir olarak da çok sayıda varil gibi bilinir. uydusu vardır. hareket eder. Zeka Küpü Yayınları Yukarıda özellikleri verilen gezegenlerin isimle- ri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? K L M A) Venüs Uranüs Merkür B) Merkür Neptün Mars C) Mars Satürn Venüs D) Venüs Satürn Uranüs 2. K 5. Güneş’e en yakın 4. gezegendir. L M I II III Güneş sisteminde en büyük 2. ge- N zegendir. Yukarıda bazı gezegenlerin Güneş’e uzaklıkları ve- rilmiştir. Güneş sisteminde 4. büyük gezegen- dir. Güneş'e en yakın 3. gezegendir. II numaralı gezegen Dünya olduğuna göre, I ve Bu eşleştirmedeki K, L, M ve N gezegenlerinin III numaralı gezegenler aşağıdakilerden hangisi isimleri hangi seçenekte doğru verilmiştir? olamaz? K L M N III A) Mars Satürn Dünya Neptün I B) Dünya Uranüs Neptün Satürn C) Mars Satürn Neptün Dünya A) Merkür Jüpiter D) Jüpiter Uranüs Dünya Mars B) Venüs Uranüs C) Mars Venüs D) Merkür Mars 6. Sınıf 13 Fen Bilimleri

TEST 7 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 6. İki arkadaşın aralarında geçen diyalog şu şekildedir: Pilates topu8. Basketbol topu Futbol topu Güneş sisteminde 8 gezegen Yukarıda bazı sporlarda kullanılan toplar ve büyük-Voleybol topu olmasına rağmen bilim insan- ten küçüğe doğru sıralaması görülmektedir. Aşağı-Tenis topu ları Bode Yasası ile Mars ile daki modelde ise Igezegenlerin GüneIIş’e olan uzIaIIk-Bilardo topu Jüpiter arasında bir gezegen lıklarına göre toplarla oluşturulan temsili bir sıralamaGolf topu olması gerektiğini fark etti. görülmektedir. Masa tenisi topu Evet ve bura- I II III da çok sayıda Pilates topu Basketbol topu küçük gök cis- Futbol topu minin bulundu- Voleybol topu ğu ortaya çıktı. Tenis topu Bilardo topu Buna göre bulunan çok sayıdaki küçük gök ci- Golf topu simlerine verilen isim aşağıdakilerden hangisi- Masa tenisi topu dir? A) Asteroit B) Bode Taşları C) Uydu D) Samanyolu Bu sıralamada I, II ve III rakamları ile gösteril-Zeka Küpü Yayınları 7. miş olan gezegenlerin isimleri ve bunların ye- rine kullanılabilecek temsili top çeşidi hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? Satürn I II III Aşağıdaki tabloda görseli verilen gezegenle ilgili bil- Dünya – Jüpiter – Neptün – giler doğru ise 3 işareti konulacaktır. A) Voleybol Tenis Basketbol topu Kızıl gezegen olarak bilinir. topu topu En büyük 2. gezegendir. En büyük uydusu Titan’dır. Venüs – Satürn – Merkür – Güneş’e yakınlık bakımından 4. gezegendir. B) Basketbol Bilardo Voleybol topu topu topu Buna göre tablo doğru doldurulduğunda hangi Dünya – Satürn – Neptün – seçenekteki şekle ulaşılır? C) Tenis Basketbol Voleybol topu topu topu A) 3   B)   C)   D) 3 Venüs – Neptün – Mars – 3 3 3 3 3 3 D) Voleybol Bilardo Basketbol 3 3 3 topu topu topu Fen Bilimleri 14 6. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 7 TEST 9. K ile L kümeleri birer gezegeni ifade etmektedir. 11. ● Dünya Güneş'e Ay'dan daha yakındır. K L ● Yeni ay evresinde meydana gelir. ● Dünya’nın ● Halkası ● Güneş'e en Güneş Tutulması ikizi ve yakın ● Dolunay evresinde gezegen meydana gelir. ● En sıcak uydusu gezegen yok ● Gece ve gündüz arasındaki Ay Tutulması ● Ay, Güneş'e sıcaklık farkı Dünya'dan daha çok yüksek yakındır. Buna göre K ve L ile ifade edilen gezegenler aşa- Güneş ve Ay tutulmasının verilen ifadelerle eş- ğıdakilerden hangileridir? leştirilmesi hangi seçenekte doğru verilmiştir? K Uranüs B) K Venüs B) A) A) L Venüs L Merkür C) D) C) D) K Jüpiter K Jüpiter L Venüs L Uranüs Zeka Küpü Yayınları 10. Senanur, Elif ve Ebru “Gezegenleri Bulalım” adlı 12. oyunu oynamak için bir araya geliyor ve aşağıdaki gibi oyunun kurallarını belirliyor. Güneş tutulması ile ilgili, I. Dünya, Güneş ile Ay arasındadır. Kurallar: II. Ay'ın gölgesi Dünya'nın üzerine düşer. 1. Senanur, Güneş’e en yakın gezegen olacak ve III. Yılda en az iki, en çok beş defa meydana gelir. Ebru’nun yanında duracak, IV. Dünya'nın sadece bir kısmında gözlenebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? 2. Ebru, Elif ve Senanur’un arasında olacak, A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I, II ve III D) I, II, III ve IV 3. Elif ise Güneş’e yakınlık olarak 3. sırada olacak ve kendi etrafında dönecek Bu oyundaki çocukların her biri bir gezegeni temsil ettiğine göre, hangi seçenekte çocuklar gezegenler ile doğru eşleştirilmiştir? Senanur Ebru Elif A) Dünya Satürn Merkür B) Uranüs Mars Jüpiter C) Merkür Venüs Dünya D) Neptün Dünya Merkür 6. Sınıf 15 Fen Bilimleri

TEST 7 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13. 15. K L Görselde Güneş’e en yakın dört gezegen verilmiştir. Neptün Merkür M N Buna göre bu gezegenler ile ilgili aşağıdaki bil- gilerden hangisi yanlıştır? Jüpiter Mars A) Verilen gezegenlerden biri Güneş sistemindeki Yukarıda verilen gezegenlerin Güneş'e yakınlık en büyük gezegendir. bakımından doğru sıralanışı, hangi seçenekte verilmiştir? B) Verilen gezegenlerden biri Çoban Yıldızı olarak bilinir. C) Güneş’e en yakın gezegenin uydusu yoktur. D) Verilen gezegenlerden birinin uydusu Ay’dır. 14. Ayça, Deniz, Gökhan ve Efe gezegenler konusunu A) M, K, N, L B) K, N, L, M pekiştirmek için kendi aralarında “Bom Oyunu” oy- C) L, N, M, K D) K, M, L, N namaya karar verir. Oyunun kuralı şudur: Herkes sırası ile kartlarını birbiri üzerine koyar. İç ya da dış gezegenlerden üst üste getiren oyunu kazanıp bom- layacaktır. Çocukların ellerindeki kartlar çıkarma sı- rasına göre şu şekildedir: Merkür VenüsAyçaDeniz 16. Aşağıda Güneş’e olan uzaklıklarına göre sıralan- Mars mış bazı gezegenler verilmiştir. Jüpiter Uranüs Verilen sıralamalardan hangisinde yanlışlık ya- Satürn pılmıştır? Zeka Küpü Yayınları A) 12 3 123 Efe Gökhan Venüs Dünya Jüpiter Satürn Neptün Venüs 123 123 Güneş Merkür Venüs Dünya Ayça Deniz B) Efe Gökhan Güneş Jüpiter Satürn Neptün C) Güneş Venüs Jüpiter Neptün Oyuna Ayça başlayacağına ve tur ok yönünde D) döneceğine göre bu oyunu kim kazanmıştır? A) Ayça B) Deniz Güneş Mars Venüs Uranüs C) Efe D) Gökhan 6. Sınıf Fen Bilimleri 16

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 7 TEST 17. Güneş sistemindeki gezegenler büyüklükleri, 19. I II III Güneş’e olan uzaklıkları, uyduları olup olmamaları gibi farklı özelliklere sahiptir. Mars Satürn Venüs Buna göre, I. Kızıl gezegen olarak adlandırılır. Görsellerdeki gezegenler için aşağıdakilerden II. Dünya'dan sonra insan yaşamına en uygun ikin- hangisi söylenemez? ci gezegendir. III. Güneş'e yakınlığı bakımından 4, büyüklük ba- A) I numaralı gezegen kızıl gezegen olarak bilinir. kımından 7. sıradadır. özellikleri verilen gezegen aşağıdakilerden han- B) II numaralı gezegenin 50'den fazla uydusu var- gisidir? dır. En büyük uydusu Titan'dır. A) B) C) III numaralı gezegen Güneş'e en uzak gezegen- dir. D) III numaralı gezegen Çoban Yıldızı olarak bili- nir. Jüpiter Mars 20. Jüpiter  C) D) En küçük karasal geze- Zeka Küpü Yayınları gendir. Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok yüksektir. Merkür Neptün Uranüs  En büyük dış gezegen- dir. 63 uydusu vardır. 18. Venüs  Merkür Merkür Venüs Dünya Jüpiter Güneş sisteminin 3. büyük gezegenidir. Yörüngesin- Yukarıdaki gezegenler sırası atlanmadan belirli bir de yuvarlanan bir varil gi- kurala göre dizilmiştir. Ancak içlerinden bir tanesi bi hareket eder. bu kurala uymamaktadır.  Kurala uymayan gezegenin yerine gelecek ge- zegen sebebiyle birlikte hangi seçenekte doğru Halk arasında Çoban Yıl- olarak verilmiştir? dızı ve Sabah Yıldızı ola- rak bilinir. Uydusu ve hal- kası yoktur. A) Gezegenler Güneş’e yakınlıklarına göre dizil- Yukarıdaki gezegenlerin sembollerle gösterilen miştir. Jüpiter yerine Mars gelmelidir. özellikler ile doğru eşleştirilmesi seçeneklerden hangisinde verilmiştir? B) Gezegenler büyüklüklerine göre dizilmiştir. Dün- ya yerine Satürn gelmelidir. Jüpiter Uranüs Venüs Merkür A)     C) Gezegenler dış gezegenler olarak dizilmiştir. B)     Merkür yerine Neptün gelmelidir. C)     D)     D) Gezegenler karasal gezegenler olarak dizilmiş- tir. Venüs yerine Mars gelmelidir. 6. Sınıf 17 Fen Bilimleri

TEST 7 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 21. Aşağıdaki Güneş tutulması görselini modellemek 22. Güneş sistemindeki bazı gezegenlerin atmosferi isteyen Selim K, L ve M noktalarındaki gök cisimle- vardır ve eğer bu atmosfer yeterince oksijen içerir- ri için oyuncak dolabındaki eşyalardan yararlanmak se bazı doğa olaylarına sebep olur. Oksijen gazı ya- istiyor. kıcı bir gazdır ve sürtünmeden dolayı aşırı ısınan maddeleri yakabilir. L KM Hipotez: Güneş sistemindeki bir gezegen, yörünge- sine giren cismi atmosferinde yakarak yü- zeyine çarpmasını engelleyebilir. Verilen hipotezin doğruluğunu göstermek için hazırlanan aşağıdaki posterlerden hangisinin kullanılması en uygun olur? A) Jüpiter Atmosfer: Var Zeka Küpü Yayınları Meteor Yavuz ve Kerem modelde kullanılacak eşyaların se- B) Venüs Asteroid çiminde Selim’e yardımcı olmak istemiş ve aşağı- Atmosfer: Var daki eşyaları seçmiştir. Göktaşı C) Dünya 6. Sınıf Yavuz K L M Atmosfer: Var Kerem Meteor Futbol Voleybol Tenis topu topu topu D) Venüs Atmosfer: Yok Basketbol Voleybol Tenis topu topu topu Selim’in arkadaşları K, L ve M noktaları için seç- tiği eşyalarla ilgili hangi değişiklikleri yaparsa amaçlarına ulaşmış olurlar? A) Yavuz’un voleybol topu ile tenis topunu yer de- ğiştirmesi yeterli olur. B) Yavuz’un tenis topunu basketbol topu ile değiş- tirmesi yeterli olur. C) Kerem’in tenis topu ile voleybol topunu yer de- ğiştirmesi yeterli olur. D) Kerem’in tenis topu yerine misket kullanması ye- terli olur. Fen Bilimleri 18

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 1 TEST DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNE AİT 3. Görselleri verilen organlardan hangisinde vücu- YAPILAR - KEMİKLER dumuzun en küçük kemikleri bulunur? A) B) 1. Destek ve Hareket Sistemi Kemikler Eklemler Kaslar C) D) Kısa b c ....a.... Kol ve Kafatası kemikleri bacak ve kalça örnektir. kemikleri kemiği örnektir. örnektir. Yukarıda verilen şemadaki boş bırakılan yerle- re hangi seçenekte verilenler yazılabilir? a b c Baraj Sorusu A) El bilek Yassı Uzun B) Ayak bilek Uzun Yassı 4. D Yandaki iskeletin yakınında C) Kaburga Uzun Yassı D) Kalça Yassı Uzun bulunan iki karınca iskeletin Zeka Küpü Yayınları üzerinde dolaşırken yolları C üzerinde bazı noktalarda B bulunan besinleri toplaya- d caktır. Dokumacı karınca küçük harfler ile gösterilen, c E kehribar karınca ise büyük harfler ile gösterilen nokta- 2. Kemiğin adı Kemik çeşidi A lardaki besinleri toplayacak- b tır. Topladıkları besinlerin • El parmak kemikleri • Kısa kemik Kehribar kalori değerleri noktaların karınca üzerinde bulunduğu kemik • Göğüs kafesi kemikleri • Uzun kemik e çeşidine göre şu şekilde de- ğişmektedir: • Omur kemikleri • Yassı kemik a Uzun kemik = 20 kalori Yukarıda bulunan kemiklerin karşısındaki kemik Dokumacı Yassı kemik = 10 kalori çeşitleri ile doğru eşleştirilmesi hangi seçenek- karınca Kısa kemik = 5 kalori te verilmiştir? Buna göre karıncaların yol boyunca topladıkla- A) B) rı besinlerin toplam kalori değeri hangi seçenek- te doğru verilmiştir? C) D) Dokumacı Kehribar karınca karınca A) 60 80 B) 50 55 C) 55 60 D) 65 55 6. Sınıf 19 Fen Bilimleri

TEST 2 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNE AİT 3. YAPILAR - EKLEMLER 1. Omuz eklemi Omur eklemi Kafatası eklemleri (I) (II) (III) Ellerimiz çok sayıda kemikten oluşur. Eğer parmak- Yukarıda bulunan eklemleri hareket yeteneği en larımız bükülmeseydi hiçbir nesneyi kavrayamaz- az olandan en çok olana doğru sıralayan seçe- dık. Yalnızca parmaklarımız mı hareket eder? nek aşağıdakilerden hangisidir? İnsan vücudundaki kemikler eklemler vasıtasıyla A) III, II, I B) I, II, III hareket eder. Eklem iki ya da daha fazla kemiğin C) II, I, III D) III, I, II birleştiği yerdir. Vücudumuzdaki eklemler oynar, ya- rı oynar ve oynamaz olmak üzere 3 çeşittir. Baraj Sorusu Aşağıdakilerden hangisinde eklem çeşitlerinin 4. İnci Öğretmen, fen bilimleri dersinde Destek ve Ha- bulunduğu bölgelere doğru örnekler verilmiştir? reket Sistemi ünitesindeki “Eklemler ve Çeşitleri” konusunu anlattıktan sonra sınıfa 6 parçalık bir yap- Oynar Yarı oynar Oynamaz Zeka Küpü Yayınları boz getirmiştir. A) Kafatası Omurga Alt çene B) Kol Omurga Kafatası Bu yapbozun parçalarını karışık bir şekilde aşağı- C) Göğüs Parmak Alt çene daki gibi yerleştirip numaralandırmış, yapboz ta- D) Bacak Omurga mamlandığında parçaların olması gereken yerleri- Kol ne göre 2 tanesinin yerini şekil üzerinde soru işa- retiyle belirtmiştir. 2. Canlıların hareket kabiliyetleri birbirinden farklıdır. 1 23 ? Benzer şekilde vücudumuzdaki eklemlerin de hare- 45 6 ? ket kabiliyeti birbirinden farklıdır. Vücut kısımlarının bü- a. Kol Yapboz tamamlandığında üst sıra vücut kısımları- külmesini ve dönmesini b. Bacak nı, alt sıra ise eklem çeşitlerini ifade edecektir. sağlayanlar c. Kafatası Buna göre ? ile gösterilen yerlere gelmesi gere- Kemikleri hareket etme- d. Alt çene ken yapboz parçalarının numarası ve buralara ge- yecek biçimde birbiriyle lebilecek ifadeler hangi seçenekteki gibi olabilir? sıkıca birleştirenler e. Omurga f. Kuyruk sokumu Yapboz Vücut Eklem Az da olsa hareket ede- parçaları kısmı çeşidi bilenler Buna göre görsellerdeki canlıları vücudumuz- A) 1,5 Kol kemikleri Oynamaz daki eklemler ile ilişkilendirecek olursak hangi eklem harf ile ifade edilen bölümdeki eklem çeşidi yanlış kutuda bulunmaktadır? B) 3,6 Göğüs Yarı oynar kemikleri eklem C) 2,3 Bacak Oynar eklem kemikleri A) Yalnız c B) d ve f D) 4,6 Omurga Yarı oynar C) d ve e D) Yalnız f kemikleri eklem Fen Bilimleri 20 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 3 TEST KAS ÇEŞİTLERİ 3. II. durum 1. I. durum Kaslar Olabilir Olabilir Olabilir İskelet Kalp kası kası Örneğidir Örneğidir Örneğidir Kalp kası Kas hücreleri kas liflerini oluşturur. Kas lifleri kasıl- Kaslar ile ilgili verilen kavram haritasında sem- mak ve gevşemek üzere özelleşmiştir. Kaslar kasıl- bollerle gösterilen yerlere hangi seçenektekiler dığında kısalır ve şişkinleşir, gevşediğinde ise uzar gelmelidir? ve incelir. Kol kemiklerimiz, çiftler hâlinde zıt yönlü çalışan kaslarla hareket ettirilir. Biri kasıldığı zaman A) Düz kas Mide kası Akciğer kası Zeka Küpü Yayınları diğeri gevşer. B) Düz kas C) Düz kas Kol kası Bacak kası Millî sporcu olan Halil’in kolu I. durumdan II. du- D) Düz kas ruma geçerken gerçekleşen olaylarla ilgili aşa- Bacak kası Mide kası ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? Böbrek Yemek borusu A) Kasların kasılıp gevşemesine örnektir. kası kası B) Kasılan kas şişkinleşir ve sertleşir. C) Gevşeyen kasın bulunduğu bölgede yumuşak- lık olur. D) Kasılan kasın boyu uzar. 2. İskelet kası İstemsiz ve yavaş çalışır. 4. Bir kasın kasılma ve gevşeme durumu grafikte gös- Kalp kası Yorulmaz. terilmiştir. İstemsiz, hızlı ve düzenli çalışır. Yorulmaz. Kasılma şiddeti Düz kas İstemli ve hızlı çalışır. Çabuk yorulur. Yukarıda vücudumuzda bulunan kaslar ve bazı özel- I II likleri karışık olarak verilmiştir. 0 0,1 Kasılma Gevşeme Zaman Buna göre hangi seçenekte kaslar ve özellikle- evresi evresi (saniye) ri doğru eşleştirilmiştir? 0,5 0,8 A) B) Buna göre bu kas ile ilgili aşağıdaki yorumlar- dan hangisi doğrudur? C) A) Kasın kasılma şiddeti önce azalır, sonra artar. 6. Sınıf D) B) Kasın, kasılma ve gevşeme süreleri birbirine eşitir. C) Kasın I. durumda kalınlığı, II. durumda uzunluğu artmıştır. D) Kas I. durumda dinlenmeye geçmiştir. 21 Fen Bilimleri

TEST 3 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 5. Fen bilimleri öğretmeni Adnan Bey, öğrencisi 6. Çizgili kas Düz kas Deniz’den, kasların çalışma prensibi ile ilgili bir kol Kol Mide kası modeli hazırlamasını istiyor. Deniz aşağıdaki I görseldeki gibi kol kası modeli hazırlıyor. II Bacak İnce bağırsak III Yemek borusu Parmak IV Bacak Kalın bağırsak Tabloda kas çeşitleri ve bulundukları yapılar veril- miştir. Ancak bir satırda yanlışlık yapılmıştır. Buna göre hangi satırdaki yapıların yeri değiş- tirilirse tablo doğru olur? A) I  B) II  C) III  D) IV Adnan Bey, Deniz’den hazırladığı kol kası modelini Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu arkadaşlarına anlatmasını istiyor. 7. Bir öğrenci, fon karton, pipet, yün ip, yapıştırıcı, ma- Deniz, kaslar ve hazırladığı model ile ilgili aşağıda- kas, kalem, boncuk kullanarak aşağıdaki gibi bir el ki bilgileri veriyor. modeli tasarlıyor. Karton üzerine elini koyup elinin şeklini kartona çizdikten sonra çizgiler üzerinden I. Kaslar yapı ve çalışmalarına göre üç çeşittir. Çiz- kartonu kesiyor. Pipetlerin bazı bölümlerini kesip gili kas, düz kas ve kalp kası. parçalarını çıkarıyor. Parmak uzunluğunun 2 katı uzunluğunda 5 parça ip kesip iplerin ucuna boncuk II. Çizgili kas isteğimize bağlı, düz kas isteğimiz dı- bağlayarak her birini pipetlerin içinden geçiriyor. İp şında çalışır. geçirilmiş pipetleri kestiği el şeklinin üzerine yapış- tırıyor. III. Kol modelindeki kaslar düz kasa örnektir. Hızlı çalışır ve yorulmaz. Öğrencinin tasarladığı el maketi ile oluşturduğu yapılarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yan- IV. Kol modeli bükülürse öndeki balon gevşer, ar- lıştır? kadaki balon kasılır. A) İpler kasları temsil eder. Parmaklardaki kaslar V. Kol modeli açılırsa öndeki balon gevşer, arka- düz kaslara örnektir. daki balon kasılır. B) Pipetteki kesik yerler eklemleri temsil eder. Par- Adnan Bey, Deniz'in verdiği bazı bilgilerin yanlış ol- maklardaki eklemler oynar eklemlerdir. duğunu tespit ediyor. C) Pipetler kemikleri temsil eder. Parmaklardaki ke- Buna göre Deniz'in verdiği bilgilerle ilgili aşağı- mikler uzun kemiklere örnektir. daki değerlendirmelerden hangisi yapılabilir? D) Karton deriyi temsil eder. A) V. öncül yanlıştır çünkü kol modeli açılırsa önde- ki balon kasılır, arkadaki balon gevşer. B) III. öncül yanlıştır çünkü kol kası çizgili kasa ör- nektir ve çizgili kaslar yavaş çalışır, çabuk yorulur. C) II. öncül yanlıştır çünkü çizgili kas isteğimiz dı- şında, düz kas isteğimize bağlı çalışır. D) III ve IV. öncül yanlıştır çünkü kol kası çizgili ka- sa örnektir ve hızlı çalışır, çabuk yorulur. Kol mo- deli bükülürse öndeki balon kasılır, arkadaki ba- lon gevşer. Fen Bilimleri 22 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 4 TEST SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN YAPI VE ORGANLAR 2. Fiziksel sindirim 1. Kimyasal sindirim # L Yediğimiz bir besinin vücudumuz tarafından kulla- nılabilir hâle gelmesi için değişime uğraması gere- G kir. Besinlerin yapısında protein, yağ, karbonhidrat, vitamin, su ve mineraller bulunur. Besin içerikleri bü- Canlılar yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmek yük moleküllerdir. Bu büyük moleküllü besin içerik- için besinlere ihtiyaç duyar fakat vücudumuz besin lerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük maddelerini yediğimiz şekilde kullanamaz. Bu yüz- moleküllere dönüştürülmesine sindirim denir. Vücu- den yediğimiz besinler vücudumuzda sindirime uğ- dumuzda sindirim iki şekilde gerçekleşir. ramak zorundadır. Aşağıda sindirim sistemindeki yapı ve organların Fiziksel sindirim: Besinlerin çiğneme ve kas hare- görevleri harflendirilerek karışık olarak verilmiştir. ketleri ile küçük parçalara ayrılması, kimyasal sin- n Kasılıp gevşeme hareketleri ile besinleri s’ye iletir. dirim ise besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar a Besin maddelerinin kullanılmayan bölümünün yardımıyla çok küçük parçalara ayrılmasıdır. vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. e Sindirimin tamamlandığı organdır. Aynı zaman- da sindirimi tamamlanan besinlerin kana emi- Fiziksel Kimyasal limini sağlar. Zeka Küpü Yayınları Tükürük bezleri z Besinlerin vücuda alındığı organdır. Çiğneme ve tükürük içindeki enzimlerle sindirim gerçekleşir. Dil ve dişler tarafından d Kasların kasılıp gevşeme hareketi ve içerisin- Ağız yardımıyla salgılanan ve de bulunan asit ve enzimler ile sindirim gerçek- besinler küçük tükürük sıvısı leştirir. parçalara ayrılır. içinde bulunan enzimler yardı- k Besinlerin içerisinde kalan su ve minerallerin emilimini yapar. Kalan atık maddeler ise l’e mıyla gerçekleşir. yollanır. Mide Yapısında Yapısında i bulunan düz bulunan salgı kasların kasılıp bezleri tarafından Besinlerin ağızdan H’na iletimini sağlar. gevşemesi ile salgılanan mide besinler küçük öz suyundaki Bu yapı ve organları sindirimin gerçekleşme sı- parçalara ayrılır. enzim yardımıyla rasına göre dizdiğimizde hangi seçenekteki ke- gerçekleşir. limeye ulaşırız? İnce Pankreasta Karaciğerde A) akdeniz B) zinedka bağırsak üretilen öz su üretilen C) dekaniz D) zindeka içindeki enzimler safra sıvısı ile yardımıyla gerçekleşir. gerçekleşir. Yukarıda fiziksel ve kimyasal sindirim ile ilgili verilen tablodaki hangi organların satırında yan- lışlık yapılmıştır? A) Ağız B) Mide C) İnce bağırsak D) Mide ve İnce bağırsak 6. Sınıf 23 Fen Bilimleri

TEST 4 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 3. 5. 20 g et 20 g et 20 g kıyma Organlar Özellikler Yağların kimyasal I. kap II. kap III. kap 1 Ağız a sindiriminin başladığı Mide öz suyu Tükürük sıvısı Mide öz suyu organdır. 4 mL 6 mL 6 mL Proteinlerin kimyasal Yukarıdaki I, II ve III numaralı kaplarda bulunan be- 2 İnce bağırsak b sindiriminin başladığı sinler ve salgılar verilmiştir. organdır. Buna göre kaplarda bulunan besinlerin sindiril- me süreleri ile ilgili, Karbonhidratların 3 Mide c kimyasal sindiriminin başladığı organdır. Yukarıda verilen organlar ve özellikleri hangi se- I. Kimyasal sindirim en hızlı III numaralı kapta ger- çenekteki tabloda doğru eşleştirilmiştir? çekleşir. A) 1 2 3 B) 1 2 3 II. II. kaptaki kimyasal sindirim, I. kaptan daha hız- cba bca lı gerçekleşir. C) 1 2 3 D) 1 2 3 III. I. kapta mide öz suyu yerine pankreas öz suyu cab abc olsaydı kimyasal sindirim gerçekleşmezdi. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu 6. 4. Bazý besinlerin kimyasal sindirimi sonucu oluþan Ağız Mide İnce Organ Ağız Mide İnce Organ maddeler , , ve sembolleri ile gösterilmiþtir. bağırsak bağırsak Kimyasal sindirimi G sonucu Kimyasal sindirimi Organ S sonucu Ağız Mide İnce Kimyasal sindirimi bağırsak P sonucu Sindirim sisteminde bulunan bazı organlardaki or- Buna göre aþaðýdakilerden hangisi söylenemez? ganik besinlerin miktarındaki değişim grafiklerle gös- terilmiştir. A) G maddesinin sindirimi aðýzda baþlamýþ olabilir. B) G, S ve P maddeleri sindirilirken enzimler görev Buna göre grafiklerde , ve sembolleri yerine hangi organik besinler yazılmalıdır? yapmýþtýr. C) P maddesinin sindirimi ince baðýrsakta baþlamýþ A) Protein Karbonhidrat Yağ ve ince baðýrsakta bitmiþ olabilir. B) Yağ Protein Karbonhidrat D) G, S ve P maddelerinin mekanik sindirimi mide- C) Karbonhidrat Yağ D) Yağ Protein de baþlamýþtýr. Karbonhidrat Protein Fen Bilimleri 24 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 5 TEST SİNDİRİM SİSTEMİNE YARDIMCI ORGANLAR 3. Vücudumuzdaki bazı organlar sindirim sistemi or- ganı değildir ancak ürettikleri salgılar ile sindirime 1. 40 g ekmek yardımcı olur. Bu organlardan s ürettiği safra sıvı- sıyla yağların fiziksel sindirimini, l ise ürettiği sal- 1 saat gı içindeki enzimler ile protein, karbonhidrat ve yağ- sonra ların kimyasal sindirimini sağlar. Buna göre s ve l sembollerinin yerine gelebi- 1. kap lecek organlar seçeneklerin hangisinde doğru 40 g ekmek verilmiştir? 1 saat sonra LG 2. kap Zeka Küpü Yayınları A) Emir, 1 ve 2. kaba eşit miktarda tükürük sıvısı ko- B) yup içlerine eşit miktarda fakat farklı boyutlarda ek- mek parçası atıyor. C) Ekmek parçalarındaki değişimi şekildeki gibi D) gözlemleyen Emir, bu gözlem sonucunda han- gi sonuca ulaşabilir? A) Büyük parçalı besinlerin sindirimi olmaz. B) Tükürük sıvısı tüm besinlerin sindirimini gerçek- leştirmez. C) İyi çiğnenen besinlerin kimyasal sindirimi daha kolay gerçekleşir. D) Bitkisel besinler fiziksel sindirime uğramaz. 2. Özlem Öğretmen, sin- mikser besin dirim sistemini yandaki III. boru I. boru düzeneği kurarak öğ- kab rencilerine anlatmakta- II. boru dır.  Öğrencilerinden düzenekte kullanılan 4. Yağ Vitamin malzemelerle sindirim Su sistemi organları ara- sındaki benzerlikleri tahmin etmelerini ister. Buna göre aşağıdaki öğrenci benzetmelerinden Nişasta Mineral Protein hangisi doğrudur? A) I. boru ince bağırsaktır. Çünkü besinin mideye Yukarıdaki besinlerden hangileri sindirime uğ- iletilmesini sağlar. ramadan doğrudan kana geçer? B) Mikser yemek borusundaki kaslardır, besinin A) Su ve yağ aşağı doğru inişini sağlar. B) Nişasta, protein ve mineral C) Su, vitamin ve mineral C) II. boru pankreas görevi yapar, böylece tüm be- D) Vitamin, mineral ve protein sinler kana karışır. D) III. boru kalın bağırsak görevi yapar. Su, vitamin ve minerallerin son emilimini gerçekleştirir. 6. Sınıf 25 Fen Bilimleri

TEST 5 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 5. 1 Ağız 2 Yemek borusu Yanda insana ait sindirim sistemi Mide şekli verilmiştir. Vücuda alınan be- Karaciğer 4 3 sinlerin sindirim kanalında ilerler- Pankreas 5 7 ken bazı bölümlerde geçirdiği de- İnce bağırsak 6 ğişimler aşağıdaki gibi model- lenmiştir: Kalın bağırsak Anüs Besin treni: I. vagon II. vagon III. vagon Lokomotif Ekmek Et Su 1 numaralı istasyonda Lokomotif I. vagon II. vagon III. vagon Su Karbonhidrat Protein 6 numaralı istasyonda molekülleri molekülleri Buna göre besin treninin baştan sona kadar uğradığı istasyonların sırası ile numaraları ve son istasyonda vagonlarda kalan besinlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? Uğradığı İstasyonlar Son İstasyonda Vagonlarda Kalan Besin A) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 I. vagon II. vagon III. vagon ― ― Biraz su B) 1 - 2 - 3 - 6 - 7 I. vagon II. vagon III. vagon ― ― Biraz su C) 1 - 2 - 3 - 6 - 7 I. vagon II. vagon III. vagon Biraz D) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 Biraz Biraz su Fen Bilimleri karbonhidrat protein molekülü III. vagon molekülü Biraz su I. vagon II. vagon Biraz Biraz karbonhidrat protein molekülü molekülü 26 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 5 TEST 6. Mert, Alp ve Can fen bilimleri dersinde sindirim ko- 7. Besinlerin yapıtaşlarına ayrıldıktan sonra ince ba- nusuyla ilgili bir yarışma hazırlamıştır. Bu yarışma ğırsaktan kana geçmesine “emilim” denir. aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi kare şeklindeki bir labirentte gerçekleşecektir. İnce bağırsakta emilim hızını, : İnce bağırsağın kıvrımlı yapıda ve uzun olması Mert : Villus sayısının fazla olması süt mısır yoğurt : İnce bağırsağın iç yüzeyinde parmaksı çıkıntıların bulunması biftek reçel faktörlerinden hangileri artırır? peynir A) Yalnız B) Yalnız C) ve D) , ve kek ekmek ekmek nohut tavuk yumurta Alp zeytin süt Can Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu Yarışma yönergesi şu şekildedir: 8. • Mert, kimyasal sindirimi ilk kez ağızda başlayan KL besinleri yiyebiliyor. M • Alp, kimyasal sindirimi ince bağırsakta gerçek- leşebilen besinleri yiyebiliyor. N RP • Can, kimyasal sindirimi ilk kez midede başlayan besinleri yiyebiliyor. Yukarıda verilen şekilde K, L, M, N, P ve R harf- leri ile gösterilen yapı ve organlar kimyasal sin- • Can ve Alp labirentte en kısa yoldan, Mert’in ise dirim, fiziksel sindirim ve sindirilmiş besin emi- en uzun yoldan çıkışa ulaşması gerekiyor. limi yapma durumuna göre hangi seçenekteki gibi gruplandırılır? • Besinlerin birim miktarının kalori değerleri: Karbonhidrat: 100 cal Yağ: 300 cal Kimyasal Fiziksel Sindirilmiş Protein: 200 cal sindirim sindirim besin emilimi • Yarışmacılar yarışa aynı anda başlayacak ve aynı yoldan bir defa geçebilecektir. yapanlar yapanlar yapanlar • Yarışmacılar karşılaştığı kurala uygun besinden bir birim yemek zorundadır. Yukarıda labirentin bazı noktalarına farklı besinler- den yeterince konulmuştur. Can, Mert ve Alp şekilde gösterilen girişlerden yarışmaya aynı anda başladığına göre her biri- nin labirentte ilerlerken yedikleri besinlerin top- lam kalori (cal) değeri hangi seçenekte verilen- ler olabilir? Can Alp Mert A) K, M, R L, P, R P A) 400 500 300 B) 600 400 1000 B) L, M, N K, L, P P C) 700 900 300 D) 400 800 300 C) K, N, R K, N, R R D) N, P, R K, L, N R 6. Sınıf 27 Fen Bilimleri

TEST 6 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER DOLAŞIM SİSTEMİNE AİT YAPI VE ORGANLAR 2. 1. G Vücuda kanı Organlarımıza L pompalayan besin ve oksijen içeren kanı getirip # organdır. organlardan kar- I bondioksit bakı- mından zengin Yukarıda verilen kalp görseline göre, kanı alıp kalbe I. Küçük kan dolaşımı n’ta başlar, l’ta biter. getirirler. II. Büyük kan dolaşımı H’ta başlar, s’ta biter. Damar içerisinde III. n’tan çıkan kan aort atardamarına gider. bulunan besin; IV. Üst ana toplardamarından gelen karbondioksit karbondioksit bakımından zengin kan s’tan kalbe girer. ve oksijen ifadelerinden hangileri doğrudur? gazlarını taşıyan A) I, II ve III B) I, III ve IV yapılardır. C) II, III ve IV D) I, II ve IV Kalp, kan damarları ve kan; dolaşım sistemini oluş- Baraj Sorusu turan yapı ve organlardır. 3. Su Zeka Küpü Yayınları 1 Hortum 2 4 3 Su Dolaşım sistemi, kalpten pompalanan kanın, da- pompası marlarla vücutta hareketini sağlar. Kalp bir pompa gibi iş görür ve kanın damarlarda hareket gücünü Yukarıdaki su pompası, hortum ve su ile dolaşım sağlar. Kalbimiz dört odacıklı bir yapıya sahiptir. Üst- sistemindeki yapı ve organlar arasında bağlantı ku- teki odacıklara kulakçık, alttaki odacıklara ise karın- rularak bir modelleme yapılmıştır. cık denir. Buna göre modellemenin doğru eşleştirilmiş hâli a Vücuttan gelen karbon- b Akciğerden gelen oksi- hangi seçenekte verilmiştir? dioksitçe zengin kanın jence zengin kanın dol- dolduğu odacık duğu odacık Su pompası Hortum Su c Oksijence zengin kanın d Karbondioksitçe zengin A) Kan Damar Kalp vücudun tüm kısımları- kanın akciğere pompa- B) Damar Kalp Kan na pompalandığı odacık landığı odacık C) Kalp Damar Kan D) Kalp Damar Kalpteki dört odacığa ait bilgiler harflendirilerek ve- Kan rilmiştir. Şekildeki 1, 2, 3 ve 4 numaralı odacıkların harf- ler ile ifade edilen bilgilerle sırayla eşleştirilme- si hangi seçenekte verilmiştir? A) a - b - c - d B) b - c - a - d C) d - c - a - b D) c - a - b - d Fen Bilimleri 28 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 7 TEST NABIZ VE TANSİYON 3. Kanın atardamar duvarına yaptığı basınca tansiyon denir. Alt odacıklar kasıldığında ve kan kalp dışına 1. Kalbin her kasılışında atardamarlara yaptığı vuruş itildiğinde oluşan basıncın ölçüsüne de büyük tan- etkisine nabız denir. Sağlıklı bir çocuğun nabız sa- siyon denir. Alt odacıklar gevşediğinde kan basıncı yısı, değişik olaylara bağlı olarak grafikteki gibi de- düşer. Alt odacıklar tekrar kasılmadan hemen önce ğişiyor. kanla dolduğunda oluşan basıncın ölçüsüne ise kü- çük tansiyon denir. Nabız sayısı İdeal tansiyon kişiden kişiye değişebilir. Ortalama olarak büyük tansiyon 120-130, küçük tansiyon ise I II III IV Zaman 70-90 arasında normal kabul edilir. Buna göre belirtilen değişimlere neden olan olay- Zeka Küpü Yayınları Tansiyon ile ilgili, larla ilgili aşağıda verilen eşleştirmelerden han- gisi yanlıştır? I. İdeal aralığından büyük sayılar kalbimizin kan pompalamak için çok çalıştığını gösterir. A) I → Film izlerken uyuya kalmak B) II → Koşarak parka gitmek II. Gençlerde ve çocuklarda tansiyonun değerleri C) III → Futbol maçı yapmak farklı olabilir. D) IV → Merdivenlerden hızla çıkmak III. Tansiyon değeri, kalp sağlığımızın durumunu belirlemede önemlidir. IV. Baş dönmesi, burun kanaması, çarpıntı, terle- me yüksek tansiyon belirtisi olabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) II ve IV C) I ve III D) I, II, III ve IV 2. Nabız cinsiyete, yaşa, fiziksel ve duygusal duruma, Baraj Sorusu spor yapma alışkanlığına, kullanılan ilaçlara hatta havanın sıcaklığı gibi faktörlere bağlı olarak deği- 4. Tansiyon değerinin 140/90 mmHg üzerinde olması şebilmektedir. Ortalama olarak nabız yetişkin birey- hipertansiyon olarak adlandırılır. Yüksek tansiyon lerde 10 dakikalık bir istirahatin ardından 60-100, bebeklik döneminden itibaren her yaşta görülebilir. çocuklarda ise 70-100 arasındadır. Aşırı tuz tüketimi, stres, obezite, genetik faktörler, böbrek, tiroid, şeker ve kalp damar hastalıkları, hi- Buna göre nabız ile ilgili aşağıdakilerden hangisi pertansiyon nedeni olabilir. söylenemez? Hipertansiyon ile ilgili, A) Nabız düşüklüğü probleminde kişinin beyin ve diğer organlarına yeterli miktarda oksijen gitme- I. Hipertansiyon hastalarına ilaç tedavisinin yanı yebilir. sıra yaşam tarzında değişiklik önerilir. B) Düzenli spor ve egzersiz yapılmasına rağmen II. Kontrolsüz yüksek kan basıncı başta böbrekler nabız sayısının normalin altında olması ciddi ra- olmak üzere pek çok organa zarar verir. Kalp hatsızlıkların habercisi olabilmektedir. krizi gelişebilir hatta ani ataklar sonucu beyin ka- naması görülebilir. C) Kalbi zinde tutmak ve nabız sayımızın normal seyredebilmesi için sigara, alkol ve ağır yağlı ye- III. Hipertansiyon hastalarına EKG ve 24 saatlik tan- meklerden kaçınmalıyız. siyon holter ile tetkik yapılır. D) Nabız düşüklüğünün nedeni tespit edilirse teda- ifadelerinden hangileri doğrudur? viye gerek yoktur. A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) I, II ve III 6. Sınıf 29 Fen Bilimleri

TEST 8 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER BÜYÜK VE KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI 3. 2 1. Vücudumuzda kanın dolaşımını sağlayan damarlar 3 4 1 üç çeşittir. Bunlar; atardamar, toplardamar ve kılcal damardır. Tanımlar Kavramlar 6 Kalp Hücreler ile madde alış- 1 verişini gerçekleştiren a Toplardamar damardır. Sağ 5 Sol Akciğere kan taşıyanı b Kılcardamar Yukarıda verilen görselde vücudumuzda dolaşan 2 dışında tümü oksijence kanın, kalbe giriş ve çıkış yaptığı yer ve yönler gös- terilmiştir. zengin kan taşır. 3 Kirli kanı kalbe getiren c Atardamar Bu görsele göre seçenektekilerden hangisi yan- damardır. lıştır? Buna göre tanımlar ve kavramların doğru eşleş- A) Küçük kan dolaşımı sırasıyla 1, 2, 3 numaralı tirildiği seçenek aşağıdakilerden hangisidir? yol ile gösterilmiştir. A) 1-b  B) 1-b  C) 1-c  D) 1-a B) 1 numaralı damar yolunda kirli kan bulunur. 2-c  2-a  2-a  2-b C) 4 numaralı damar yolunda temiz kan bulunur. 3-a  3-c  3-b  3-c D) Kalbe gelen kan alt odacıklardan giriş yapar. 2. Toplardamar 1: Oksijen bakımından zengin kan Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu taşır. 4. Toplardamar 2: Karbondioksit bakımından zen- gin kan taşır. IV I Atardamar 1: Oksijen bakımından zengin kan II taşır. III Atardamar 2: Karbondioksit bakımından zen- gin kan taşır. Yukarıdaki şekilde büyük ve küçük kan dolaşımı şe- matize edilmiştir. Dolaşım 1: Akciğer ile kalp arasında gerçekle- Buna göre verilen şekil ile ilgili aşağıdaki yorum- şir. lardan hangisi yapılamaz? A) II numaralı damar oksijence zengin kan taşır. Dolaşım 2: Kalp ile vücut dokuları arasında B) III numaralı damar vücutta biriken kirli kanı top- gerçekleşir. lar ve kalbe getirir. Yukarıdaki bilgilere göre aşağıdaki yorumlardan C) I numaralı damar kalpte biriken kirli kanı temiz- hangisi yanlıştır? lenmesi için akciğerlere aktarır. A) Dolaşım 1 küçük kan dolaşımıdır. Toplardamar D) IV numaralı damarda karbondioksitçe zengin 1 ile atardamar 2 görev alır. kan bulunur. B) Dolaşım 2’de karbondioksitçe zengin kan top- lardamar 2 ile kalbe gelir. C) Toplardamar 1 akciğer toplardamarını temsil eder, dolaşım 1’de kanı kalbe getirir. D) Dolaşım 2’de kalpten karbondioksitçe zengin kan çıkışı atardamar 2 ile gerçekleşir. Fen Bilimleri 30 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 9 TEST KANIN YAPISI VE GÖREVLERİ 3. Alyuvarlar kanın oksijen ve karbondioksit taşıma- 1. Kan sında görev yapan hücreleridir. Aşağıdaki tabloda bazı canlıların kanlarındaki oksi- jen taşıma kapasitesi verilmiştir. I Kan hücreleri Kan Bulunduğu 100 mL kandaki hücresi canlı oksijen miktarı Alyuvar İnsan 25 Alyuvar Japon balığı 9 Alyuvar Akyuvar II Alyuvar Kurbağa 12 Yukarıdaki kavram haritasında I ve II numaralı Tablodaki bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi kutucuklara gelmesi gereken ifadeler hangi se- söylenemez? çenekte doğru verilmiştir? A) Verilen canlılar içinde oksijen taşıma kapasite- I II si en fazla olan insandır. A) Su Mineraller B) Kan plazması B) Verilen canlıların tümü solunumda kan hücresi C) Kan plazması Su olarak alyuvar kullanır. D) Mineraller Kan pulcukları Kan pulcukları C) Canlıların hepsinde akciğer solunumu görülür. 2. Kan pulcukları kanın pıhtılaşmasını sağlayan, Zeka Küpü Yayınları D) Kurbağalar, japon balıklarına göre alyuvarların- akyuvarlar ise vücuda giren bakteri, virüs gibi mik- da daha fazla oksijen taşır. roplara karşı savunma yapan kan hücreleridir. Baraj Sorusu Virüs miktarı 4. % 55-60 Plazma % 40-45 Kan hücreleri 01 2 3 4 5 Zaman (gün) Yukarıda santrifüjlenmiş bir kan örneği verilmiştir. (Sant- rifüjleme: Kanın plazma ve hücrelerini birbirinden ayır- Yukarıda bir kişinin vücudundaki virüs miktarının za- ma işlemi.) Kanın büyük çoğunluğunu plazma oluştu- mana bağlı değişim grafiği verilmiştir. rur. Plazmanın da %90’u sudur. %10’u ise besin, karbondioksit, oksijen, hormon vb. maddelerdir. Buna göre aynı zaman aralığında kişinin vücu- dundaki akyuvar miktarının değişimini doğru Kanın %40-45’lik kısmını oluşturan hücre çeşit- gösteren grafik aşağıdakilerden hangisidir? leri ve görevleriyle ilgili aşağıda verilen eşleştir- melerden hangisi uygun olmaz? A) B) A) Akyuvar sayısı B) Akyuvar sayısı 0 Zaman 0 Zaman Kan pulcukları Alyuvarlar görev alır. görev alır. C) D) C) Akyuvar sayısı D) Akyuvar sayısı 0 Zaman 0 Zaman Akyuvarlar Alyuvarlar görev alır. görev alır. 6. Sınıf 31 Fen Bilimleri

TEST 10 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER KAN GRUPLARI ARASINDAKİ KAN ALIŞVERİŞİ VE 3. Kızılay temel ilkeleri tarafsızlık, insaniyetçilik, ba- KAN BAĞIŞININ TOPLUM AÇISINDAN ÖNEMİ ğımsızlık, ayrım gözetmemek olan ve bu ilkeler doğ- rultusunda çalışan, kamu yararına yarı gönüllü ola- 1. A Rh+ 0 Rh– rak sosyal hizmet veren bir sağlık kuruluşudur. Hayat Kurtarmak Senin Kanında Var. İnsanlarda alyuvar hücrelerinde bulunan bazı özel Zeka Küpü Yayınları Kan bağışı ile ilgili verilen ifadelerden hangisi protein ve karbonhidrat yapısındaki maddelere gö- yanlıştır? re A, B, O ve AB olmak üzere dört çeşit kan grubu vardır. Bu grupların yanında insanların %85’inin ka- A) Kan bağışı ülkemizde Kızılay tarafından alınmak- nında bulunan ve kısaca Rh olarak adlandırılan bir tadır. Bunun dışında bütün özel ve resmi hasta- faktör de kan gruplarını belirlemede önemli bir et- lenelerde kan bağış merkezleri bulunmaktadır. kendir. Alyuvarlarında Rh faktörü bulunan kişiler Rh+, bulunmayan kişiler Rh– kan grubuna sahiptir. B) Kan bağışı toplumsal barışa katkıda bulunur. C) Kan bağışı sırasında hijyene dikkat edilmelidir. Kan nakli: Kaza, yaralanma, ağır ameliyatlar gibi D) İsteyen herkes kan bağışında bulunabilir. kanamalı durumlarda kan kaybını karşılamak ama- cıyla tedavi edilen kişiye bir başka kişiden alınan kanın verilmesidir. Kan nakli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kişilerin kan gruplarının bilinmesi kan nakillerin- Baraj Sorusu de yaşamsal önem taşır. 4. Dünya Sağlık Örgütü’nün de açıkladığı gibi kan ver- B) Kan alışverişinde kanı veren kişi verici, kan nak- mek bilinenin aksine kişiler için çok faydalı. Toplum- ledilen kişi alıcı konumundadır. da ise kansızlık yaratma, hastalık kapma riski, kilo aldırma ve benzeri sorunlara yol açtığı kanısı hâkim. C) Alıcı ve verici kişilerin kan grupları aynı olmalıdır. Ancak uzmanlar aksini ifade ediyor ve ekliyorlar: D) Bir kişiye farklı gruptan kan verilmesi durumun- Kan vermek sizi birçok hastalıktan koruyacağı gibi, genç kalmanızı da sağlar. Yetkililer, Kızılay Haftası da akyuvar hücreleri birbirine yapışarak çökelir vesilesiyle kan verme hakkında halk arasında doğ- ve damarları tıkayarak ölüme neden olur. ru bilinen yanlışlar olduğunu ifade etti. 2. Kan bağışı yapan kişide aşağıdaki özelliklerden Buna göre aşağıdakilerden hangisi kan bağışıy- hangisinin görülmesi beklenmez? la ilgili yanlış bilinenlerden biri değildir? A) Kan bağışı yapan kişiler sadece tanıdıkları kişi- A) Kan bağışı akabinde tüketilmesi gereken bazı lerin hayatlarını kurtarmak için şartlanmıştır. şekerli gıdalar sebebiyle, kan vermek iştah açar ve dolayısıyla kilo aldırır. B) Maddi çıkar elde etmek için şartlanmadıkların- dan her an kan verebilirler. B) Kan bağışlamak hastalık kapma riskini artırır. C) Kan bağışı konusunda tedirginlik yaşamazlar. C) Kan verdikten sonra kan hücresi ve demir ora- D) Bağışlama dışında kan elde edilemeyeceğini bil- nının düşme ihtimali arttığından hamileler kan veremez. dikleri için çevresindeki kişileri de bağışa yön- lendirirler. D) Kan bağışı yapanlarda kansızlık oluşma riski fazladır. Fen Bilimleri 32 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 11 TEST SOLUNUM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN 2. 3-7 YAPI VE ORGANLAR Soluk borusu akciğerlerin içinde 1. Esma, Solunum Sistemi Proje Ödevi için aşağıda bronşlara ayrılır. verilen posteri hazırlıyor. Alveoller kılcal damarlar ile oksijen ve Bilgi Kutusu karbondioksit alışverişini yapar. Bronşcuklar almış oldukları havayı alveollere kadar taşır. “İnsanlar pek çok canlı gibi hayatta kalabil- Yukarıdaki tabloda verilen bilgilerin karşısına mek için soluk alıp vermeye ihtiyaç duyar. Bu- doğru ise , yanlışsa  işareti konulduğunda nun iki nedeni vardır: Hücrelerin enerji elde aşağıdaki şekillerden hangisine ulaşılır? etmek için besinleri parçalamakta kullandığı oksijenin vücut içine girmesini sağlamak ve A)    B)    C)    D)  hücrelerde oluşan atık madde olan karbon-     dioksidi vücuttan uzaklaştırmaktır. Vücut ok-     sijen veya karbondioksidi uzun süre depo edemez. Bu nedenle kesintisiz olarak soluk alıp veririz. Burun Yutak 3. Aşağıdaki organlardan hangisi solunuma yar- dımcı olarak görev yapar? Havanın alındığı ve Burundan alınan verildiği organdır. havanın gırtlağa A) B) geçişini sağlar. Gırtlak Akciğer Zeka Küpü Yayınları Havanın soluk Sistemin temel Karaciğer Deri borusuna organıdır. Diğer C) D) iletilmesini yapı ve organlar sağlar. ise havanın akciğerlere bSoorluusku taşınmasını Havanın sağlayan yollardır. akciğerlere taşınmasını sağlar. Diyafram Mide Kalın bağırsak Havanın akciğerlere alınıp verilmesinde 4. Soluk borusunun yapısında bulunan kıkırdak halkaların görevi hangi seçenekte doğru olarak rol oynar. açıklanmıştır? Buna göre Esma’nın solunum sistemi konusun- A) Soluk borusunun sürekli açık kalmasını sağla- daki yeterliliği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi mak söylenebilir? B) Soluk borusunun boyuna uzamasını sağlamak A) Solunum sistemi organlarını ve görevlerini biliyor. C) Gelen hava içindeki toz parçalarını tutmak B) Solunum sistemi organlarını biliyor, görevlerini D) Gelen havanın yemek borusuna kaçmasını en- bilmiyor. gellemek C) Alveollerin görevini bilmiyor. D) Diyaframın görevini bilmiyor. 6. Sınıf 33 Fen Bilimleri

TEST 11 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 5. I. Durum II. Durum Elif Öğretmen fen bilimleri dersinde öğrencilerine solunum sistemini anlattıktan sonra soluk alıp ver- me olayını deneyle pekiştirmek istiyor. Deneyin Yapılışı : Pet şişeyi yarısından kesiyor, 3 pipeti bir miktar oyun hamuru ve bant kullanarak ha- va kaçırmayacak şekilde Y şeklinde birleştiriyor. Ba- lonları pipet uçlarına hava sızdırmayacak şekilde yerleştiriyor. Pet şişenin ağız kısmını pipet ucu dı- şarıda kalacak şekilde oyun hamuru ile kapatıyor. Pet şişenin kesik tarafını balonla kapatıyor. Şekilde gösterildiği gibi deney düzeneğini hazırlayan Elif Öğretmen I. durumda balonu yukarı doğru, II. durumda ise balonu aşağı doğru hareket ettiriyor. Deney sonunda öğrencilerinden I ve II. durumda oluşan olayları solunum sistemi ile ilişkilendirerek açıklamalarını istiyor. Buna göre öğrencilerin verdiği doğru açıklama aşağıdakilerden hangisidir? I. durum II. durum A) Diyafram yukarı doğru hareket eder. Diyafram aşağıya doğru hareket eder. Kaburgalarımızı hareket ettiren kaslar kasılır. Göğüs kasları kasılır. Göğsümüzün hacmi genişler. Göğüs boşluğunun hacmi daralır. Akciğer vücut dışına hava verir. Akciğerlere hava dolar. B) Diyafram yukarı doğru hareket eder. Diyafram aşağıya doğru hareket eder. Kaburgalarımızı hareket ettiren kaslar kasılır. Göğüs kasları kasılır. Göğsümüzün hacmi küçülür. Göğüs boşluğunun hacmi genişler. Akciğer vücut dışına hava verir. Akciğerlere hava dolar. C) Diyafram yukarı doğru hareket eder. Diyafram aşağıya doğru hareket eder. Kaburgalarımızı hareket ettiren kaslar gevşer. Kaburgalarımız yukarı kalkar. Göğsümüzün hacmi genişler. Göğüs boşluğunun hacmi genişler. Akciğere hava dolar. Akciğerlere hava dolar. D) Diyafram yukarı doğru hareket eder. Diyafram aşağıya doğru hareket eder. Kaburgalarımızı hareket ettiren kaslar gevşer. Kaburgalar arasındaki kaslar kasılır. Göğsümüzün hacmi küçülür. Göğüs boşluğunun hacmi genişler. Akciğer vücut dışına hava verir. Akciğerlere hava dolar. Fen Bilimleri 34 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 11 TEST 6. Kandaki madde miktarı Kandaki madde miktarı Karbondioksit Karbondioksit miktarı miktarı Oksijen Oksijen miktarı miktarı 0 4 8 12 Zaman 0 4 8 12 Zaman Grafik - I (saniye) (saniye) Grafik - II Yukarıda kandaki oksijen ve karbondioksit miktarının zamana bağlı değişim grafikleri verilmiştir. Bu bilgilere göre aşağıdaki grafik-görsel eşleştirmelerinden hangisi yanlış yapılmıştır? Grafik - I Grafik - II A) B) 0 - 4 saniye arası 0 - 4 saniye arası C) 4 - 8 saniye arası 4 - 8 saniye arası D) 8 - 12 saniye arası 8 - 12 saniye arası 35 Fen Bilimleri 6. Sınıf

TEST 11 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 7. Nefesi burundan almalıyız. 10. Yüzmek için suya atlamaya hazırlanan Derya atla- madan önce derin bir nefes alır. Atlayışını yapıp su Ümran altında bir süre yüzdükten sonra su üstüne çıkar. Evet. Can Derya atlamadan önce solunum sisteminde han- Çünkü ................................ gi olaylar yaşanmıştır? Can’ın verdiği cevabın devamına aşağıdakiler- A) Havadan alınan oksijen mideye geçerek orada den hangisi getirilemez? besinlerin yakılmasında kullanılmıştır. A) Burun havanın nemini ayarlar. B) Diyafram kasılıp göğüs kafesi genişlemiş ve dı- B) Burun havadaki toz parçacıklarının tutulmasını şarıdaki hava akciğerlere dolmuştur. sağlar. C) Alveollerdeki karbondioksit bakımından zengin C) Burun havanın ısısını ayarlar. hava kılcal damarlara geçmiştir. D) Burun havadaki zararlı gazların girişini engeller. D) Alınan hava burun - gırtlak - karaciğer ve mide- den geçerek akciğerlere ulaşmıştır. Baraj Sorusu 11. 8. I. Burun Zeka Küpü Yayınları Emre Ayşe II. Akciğer Göğüs III. Soluk borusu Kıllar ve mukus IV. Gırtlak yardımıyla boşluğunda iki havadaki tane bulunur. Yukarıda bulunan solunum sistemi organların- dan hangilerinin içinde mukus üreten mukoza mikrobu tutar. Yiğit tabakası vardır? Gaz alışverişi- Berk nin gerçekleştiği yapıdır. Hava Alınan havanın soluk borusuna keseleridir. geçişini sağlar. Sema A) I ve IV B) I ve II Ela Havanın akciğere C) I ve III D) II ve IV Her iki akciğere de iletilmesini havanın gitmesini sağlar. sağlayan soluk borusu kollarıdır. 9. Atalarımızın “Yemek yerken konuşmayın.” sözünü Fen bilimleri dersinde oyun oynayan çocukların el- bilimsel olarak en iyi hangi seçenek açıklar? lerinde solunum sisteminde görevli organların özel- liklerinin yazılı olduğu kartlar vardır. Bu özellikler- A) Yemek yerken konuşursak akciğere giren hava den yola çıkarak kartları soluk alma sırasında miktarı azalır. havanın geçtiği organların sıralanması olacak şe- kilde çocukların yan yana dizilmesi istenmektedir. B) Konuşurken gırtlak soluk borusunu açar, o an- da yenen yemek soluk borusuna kaçabilir. Aşağıdakilerden hangisinde çocukların yan ya- na dizilmesi doğru olarak verilmiştir? C) Konuşurken çıkan hava yemeğin gelmesini en- geller. A) Yiğit → Ayşe → Ela → Sema → Berk → Emre B) Ela → Ayşe → Sema → Yiğit → Berk → Emre D) Yemek yerken konuşmak ses tellerine zarar ve- C) Emre → Berk → Sema → Ayşe → Ela → Yiğit rir. D) Emre → Berk → Sema → Ela → Ayşe → Yiğit Fen Bilimleri 36 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 12 TEST BOŞALTIM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN 2. L YAPI VE ORGANLAR 1. Böbrek atardamarı Böbrek K Üreter Böbrek (İdrar borusu) toplardamarı İdrar kesesi Zeka Küpü Yayınları MN (Mesane) Yukarıda bazı organların görselleri verilmiştir. Üretra 1. Hangi organ vücuttan su, safra ve besin atıkla- (İdrar kanalı) rını dışarı atar? Boşaltım Nasıl Gerçekleşir? 2. Hangi organ proteinlerin sindirilmesi sonucun- 1. Kan, böbrek atardamarı yoluyla böbreklere ge- da oluşan zehirli maddeyi, daha az zararlı olan lir ve süzülür. Böbrekler atık maddeleri süzen üreye dönüştürür? boşaltım sistemi organıdır. 3. Hangi organ terleme yoluyla su ile birlikte hüc- 2. Kandan süzülen üre, ürik asit, fazla su, tuz ve relerde oluşan atık maddeleri atar? mineraller idrarı oluşturur. 3. Yararlı maddeler böbrek toplardamarı ile tekrar Yukarıdaki soruların cevabı olan organlar han- vücuda kazandırılır. gi seçenekte doğru eşleştirilmiştir? 4. Böbreklerde kanın süzülmesiyle oluşan idrar id- rar borusu ile idrar kesesine iletilir. 123 5. Vücuttaki idrar idrar kesesinde birikir. A) K L M 6. İdrar kesesinde biriken idrar, üretra ile vücuttan B) N K L dışarı atılır. C) N L M Yukarıda verilen boşaltım işlemine göre böbre- D) L M N ğin görevini yapamamasının, aşağıdaki durum- lardan hangisinin oluşmasında etkisi olmaz? 3. İnsanlarda metabolizma sonucu oluşan maddeler semboller ile aşağıdaki gibi eşleştirilmiştir. A) Kanda zararlı atıkların birikmesine sebep olur ve hastalıklar başlar. : Azotlu atıklar B) İdrarla birlikte vücut için faydalı maddeler de dı- : CO2 şarı atılır. : Su C) Kan zararlı atıklardan temizlenmeden tekrar kal- : Tuz be döner. Buna göre bu maddelerden hangileri solunum, D) Oluşan idrarın vücuttan atılması zorlaşır. hangileri boşaltım sistemi ile vücuttan uzaklaş- tırılır? Solunum Boşaltım sistemiyle sistemiyle A) B) C) D) 6. Sınıf 37 Fen Bilimleri

TEST 12 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 4. Serkan Öğretmen, boşaltım sistemini anlatan bir etkinlik için aşağıdaki parkuru hazırlıyor. Parkurdaki amaç koli- lerin katlara belirli kurallara göre çıkarılmasıdır. Can Ali Efe Elif (Böbrek) (K.bağırsak) (Akciğer) (Deri) 2. kat Uzaklaşanlar 1. kat Uzaklaşmayanlar 1 2 3 4 5 6 7 8 Zemin kat Organları temsil eden her bir öğrenci kaldıracın bir ucuna sırayla ve ayrı ayrı bindiğinde, aynı anda kaldıracın di- ğer ucuna atıkları temsil eden kolilerden sırayla ikişer koli yerleştiriliyor. Kolilerin içine atık maddeler numaralarına göre, 1 Su 2 Amonyak 3 Karbondioksit 4 Tuz 5 Üre 6 Safra 7 Besin atıkları 8 Vitamin şeklinde yerleştirilmiştir. Kaldıraç hareket ederken belirtilen organlardaki uzaklaşma durumuna göre parkurda görüldüğü gibi koliler 1 ve 2. katlara alınıyor. Etkinlik sonunda 1 ve 2. katlarda biriken kolilerin son durumu aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 1 1. kat 2. kat 268 3457 1368 B) 2 4 5 7 2457 138 C) 1 3 6 8 D) 2 4 5 6 7 Fen Bilimleri 38 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 12 TEST 5. Üre miktarı 7. Tuz Şeker Vitamin Mineral ++++ Kan +––+ İdrar 1234 Böbrek Böbrek atardamarı toplardamarı Mehmet Bey’in kanı böbrek atardamarından böb- Yukarıdaki tabloda numaralandırılmış sütunlarda rek toplardamarına doğru ilerlerken, üre miktarın- verilen maddelerden kan veya idrarda bulunabilen- daki değişim grafikte gösterilmiştir. ler +, bulunmayanlar ise – işaretiyle gösterilmiştir. Bu grafiğe göre aşağıdakilerden hangisi söyle- Buna göre sağlıklı bir insan vücudu için tablo- nebilir? nun numaralandırılmış sütunlarından hangile- rinde yanlışlık yapılmıştır? A) Mehmet Bey’in böbrekleri görevini yapamamak- tadır. A) 1 B) 3 B) Mehmet Bey’in idrar kesesinde idrar depolana- C) 2 ve 3 D) 1, 2 ve 4 mamaktadır. Baraj Sorusu C) Mehmet Bey’in karaciğeri zehirli olan amonyağı daha çok zararlı olan üreye çevirememektedir. 8. D) Mehmet Bey’in üreteri üreyi üretraya ileteme- mektedir. 6. Atık maddeler Zeka Küpü Yayınları Organ Tuz Üre Su Karbondioksit Deney Malzemeleri: Bir beher kumlu su, kâğt havlu, bir boş beher, yük-  seklik için bir kitap (Beherler özdeş olmalı)  Deneyin Yapılışı: Kumlu su içeren beher ile boş beher aralarında bel-  li bir mesafe olacak şekilde yan yana koyulur. Kum- lu su içeren beherin altına bir kitap yerleştirilerek Yukarıdaki tabloda , ve sembolleriyle aralarında yükseklik farkı oluşturulur. Kâğıt havlu- gösterilen organların vücudumuzdan uzaklaştırdığı nun bir ucu kumlu suya diğer ucu ise boş behere maddeler  işareti ile gösterilmiştir. gelecek şekilde yerleştirilir. Boş beher zamanla kâğt havludan akan su ile dolar. Kumlu su bulunan be- Buna göre sembol-organ eşleştirmesi ile ilgili, herde ise kum kalır. Bana göre deneyde ilişkilendirilmek istenen ya- I. → Deri pı ve organlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi II. → Böbrek doğrudur? III. → Akciğer A) Kâğıt havlu idrar kanalıdır, idrarı vücut dışına ifadelerinden hangileri doğrudur? atar. A) I ve II B) II ve III B) Kâğıt havlu idrar kesesidir, idrarı depo eder. C) I ve III D) I, II ve III C) Kâğıt havlu üreterdir, idrarı idrar kesesine taşır. D) Kâğıt havlu böbrektir, kanı süzer. 6. Sınıf 39 Fen Bilimleri

TEST13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 1. 3. Aşağıda iskeletimize ait bazı kısımlar verilmiştir. İskelet Bacak Bağırsak Kalp → İstemli çalışma → İstemsiz çalışma → Çizgili yapı Yukarıda canlı vücuduna ait yapılar ve bu yapılar- Buna göre bu kısımlar ile ilgili aşağıdaki özellik- da bulunan kaslara ait bazı özellikler sembollerle lerden hangisi ortaktır? verilmiştir. A) Yassı kemikten oluşmaları B) Sadece kısa kemiklerden oluşmaları Buna göre hangi seçenekte verilen eşleştirme C) Oynar eklemle birleşmeleri doğrudur? D) Hayati önemi olan yapıları korumaları Bacak Bağırsak Kalp Zeka Küpü Yayınları 4. Aşağıdaki şekilde insan vücudundaki bazı organlar A) ve ve K, L, M ve N harfleriyle gösterilmiştir. B) ve C) ve ve D) ve KL 2. Safra Pankreas M sıvısı öz suyu 25 g 20 g N tereyağı tereyağı Buna göre aşağıda verilen ifadelerden hangisi KL yanlıştır? Safra Pankreas Pankreas A) K, karaciğer olup yağların fiziksel sindirimine sıvısı öz suyu öz suyu yardımcı olur. 15 g 15 g B) L, mide olup hem fiziksel hem de kimyasal sin- tereyağı tereyağı dirim gerçekleştirir. MN C) M, pankreastır. Proteinlerin, karbonhidratların ve yağların kimyasal sindirimini sağlayan enzim- Yukarıdaki K, L, M ve N kaplarının içerisine eşit mik- leri bulunduran pankreas öz suyunu salgılar. tarda belirtilen sıvılar konulmuştur. D) N, kalın bağırsak olup sindirilmiş besinlerin emi- Buna göre hangi kapta kimyasal sindirim en hızlı lim ile kana geçmesini sağlar. gerçekleşir? 6. Sınıf A) K  B) L  C) M  D) N Fen Bilimleri 40

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 5. Küçük 7. Tatilde denize giren Cem, deniz suyundan mikrop kan dolaşımı kaptığından dolayı hasta olmuştur. Hastanede yap- Akciğer toplardamarı Akciğer tırdığı kan tahlilinde kan değerleriyle ilgili aşağıda- atardamarı (Kirli kan) (Temiz kan) ki grafikleri görmüştür. Ana Ana Alyuvar Akyuvar Mikrop toplardamar atardamar Sayı (Temiz kan) Sayı (Kirli kan) Büyük Kandaki Kandaki kan dolaşımı 0 madde 0 madde Salih, fen bilimleri dersinde büyük ve küçük kan do- Sağlıklı birey Hastalık dönemi laşımını gösteren şemayı yukarıdaki gibi hazırlaya- rak sunduğunda, öğretmen arkadaşlarından Salih’in Doktorun vermiş olduğu ilaçları kullandıktan sonra ödevine göre konuyla ilgili yeterliliği hakkında gö- kontrol için tekrar tahlil yaptığında kan değerlerinin rüş bildirmelerini istiyor. şekildeki gibi değiştiğini görmüştür. Buna göre Salih’in arkadaşlarının yaptığı değer- Sayı lendirmelerden hangisi yanlıştır? Zeka Küpü Yayınları A) Akciğer atardamarının kirli kan taşıdığını bilmiyor. B) Akciğer toplardamarının temiz kan taşıdığını bil- Kandaki 0 madde miyor. C) Küçük kan dolaşımının kalp ile akciğerler ara- Tedavi sonrası sında gerçekleştiğini bilmiyor. Buna göre grafiklerden yola çıkarak Cem’in ka- D) Büyük kan dolaşımının kalp ile vücut organları nındaki değişim ile ilgili, arasında gerçekleştiğini biliyor. I. Plazma içindeki akyuvar oranının sağlıklı birey- lerde daha fazla olduğu söylenebilir. 6. İdrardaki Kandaki miktar II. Hastalık esnasında akyuvar ve mikrop sayıları miktar doğru orantılı olarak değişmiştir. Madde Madde III. Tedavi sonrasında mikrop sayısı azalırken, ak- XYZ XYZ yuvar sayısı artmıştır. Yukarıda bazı maddelerin idrar ve kandaki miktar- IV. Hastalık döneminde mikrop sayısının artması- ları grafikte verilmiştir. nın sebebi akyuvar sayısının artması olabilir. Buna göre X, Y ve Z maddeleri aşağıdakilerden tespitlerinden hangileri doğru olabilir? hangisi olabilir? A) I ve II B) Yalnız II X Y Z C) II, III ve IV D) I, II ve IV A) Üre Glikoz Su B) Glikoz Üre Fen Bilimleri C) Üre Su Yağ D) Vitamin Glikoz Yağ Üre 6. Sınıf 41

TEST 13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 8. 10. Cam boru Mantar Deney Et Mide Su Plastik kap El tüpleri parçaları özsuyu pompası Balon Bir grup öğrenci verilen deney malzemelerini kulla- Deniz plastik kabın altına balon, içerisine ise balon narak proteinlerin kimyasal sindirimine suyun etki- geçirilmiş Y şeklinde bir cam boru koyuyor. Cam bo- sini gözlemlemek istiyor. runun kaba tam oturması için, kabın ağzına mantar yerleştirerek yukarıdaki gibi bir düzenek hazırlıyor. Öğrenci grubunun amaçlarına ulaşması için ve- Cam borunun ağzından el pompası yardımıyla ha- rilen malzemelerle nasıl bir düzenek hazırlama- va veriyor ve hazırladığı düzenekte meydana gelen sı gerekir? (Enzimler su varlığında etkisini göste- değişimleri gözlemliyor. rebilmektedir.) Deniz yaptığı gözlemler sonucu, hazırladığı düze- A) Et parçalarını ve mide özsuyunu eşit miktarda Zeka Küpü Yayınları nekte kullandığı maddelerin solunum sisteminde her iki deney tüpüne de koyup, suyu sadece bu hangi yapıya karşılık geldiğini ve bu yapıların özel- tüplerden birine koymalıdır. liklerini arkadaşlarına anlatıyor. B) Et parçalarını bir deney tüpüne, suyu ve mide Buna göre Deniz aşağıdakilerden hangisini söy- özsuyunu diğerine koymalıdır. lerse arkadaşlarını yanlış bilgilendirmiş olur? C) Her malzemeyi deney tüplerine eşit şekilde pay- laştırıp koymalıdır. D) Et parçalarını bir deney tüpüne, mide özsuyunu diğer deney tüpüne, suyu her iki deney tüpüne eşit miktarda koymalıdır. 9. Kan bağışı yapmak için hastaneye giden Mustafa A) Plastik kap göğüs kafesini temsil eder. Göğüs ile doktor arasında geçen konuşma şu şekildedir: kafesi akciğeri dış etkilere karşı korur. Soluk alın- dığında göğüs kafesi kaburgalardaki kaslar yar- dımıyla genişler, soluk verildiğinde ise daralır. Doktor Bey, benim kan grubum B Rh+. Hastanenize kan bağışı B) Cam boru soluk borusunu temsil eder, el pom- yapmak istiyorum. pasının verdiği havayı balonlara taşır. Soluk bo- rusu, gırtlak ve akciğer arasında hava taşıyan Bunun için önce bir yapıdır. Soluk borusu üst üste dizilmiş kıkır- size birkaç soru dak halkalardan oluşur. sormam gerekli. C) Balonlar akciğeri temsil eder, el pompasından Buna göre doktor Mustafa’ya aşağıdaki sorular- hava geldiğinde balonlar şişer. Akciğer solunum dan hangisini sormamıştır? sisteminin temel organıdır. Akciğer, süngerimsi yapıdadır ve biri sağ biri sol olmak üzere iki ta- A) Kaç yaşındasınız? ne bulunur. B) En son ne zaman kan bağışında bulundunuz? C) Bağışıklık sistemi ile ilgili bir hastalığınız var mı? D) Plastik kabın altındaki balon diyaframı temsil D) Kaç çocuğunuz var? eder, el pompasından hava geldiğinde balon gevşer ve yukarı doğru hareket eder. Diyafram, Fen Bilimleri 42 akciğerin çalışmasını destekleyen güçlü bir kas- tır. Soluk alındığında diyafram gevşer, soluk ve- rildiğinde ise kasılır ve düzleşir. 6. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 11. 13. KL Fen bilimleri öğretmeni boşaltım sistemini anlatmak için yukarıdaki malzemelerle bir etkinlik yapıyor. Bu- MN Zeka Küpü Yayınları nun için tuzlu su karışımı hazırlıyor ve bir öğrenci- sine tattırıyor. Daha sonra temiz bir süngerden ge- Atık maddeleri vücudumuzdan uzaklaştıran or- çirilen tuzlu suyu tekrar tattırdığında öğrenci tuz ganlardan bazıları K, L, M ve N harfleri ile göste- miktarının azaldığını söylüyor. Kurumaya bırakılan rilmiştir. sünger üzerinde ise tuz tabakaları oluştuğu gözlem- Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? leniyor. Öğretmen süngeri su altında tutarak tuz ta- bakasını uzaklaştırıyor. A) K, akciğer olup karbondioksit ve su atar. B) L, deri olup tuz ve su atar. Aşağıdakilerden hangisi bu deney ile öğretme- C) M, kalınbağırsak olup su ve üre atar. nin boşaltım sistemi hakkında dikkat çekmek is- D) N, karaciğer olup amonyağı üreye dönüştürür. tediği olaylardan değildir? 12. Akciğerlerin hacmi A) Boşaltım sisteminde fazla ve zararlı atıkların sü- züldüğü B) Kanın vücudun ihtiyacından fazla olan madde- leri biriktirip depoladığı C) Böbreklerde süzme işleminden sonra atık mad- de birikimi olduğu, bunun da yine suyla dışarı atılabileceği D) Böbreklerin vücudun temizlenmesinde önemli bir rol aldığı 1 23 4 14. Kılcal damar Zaman Yukarıdaki grafik dinlenme durumunda bulunan bir Atardamar Toplardamar insanın solup alıp verme sırasında akciğer hacmin- deki değişimi göstermektedir. Yukarıda verilen şekilde insanda bulunan üç çeşit damar sembolize edilmiştir. Buna göre grafik dikkate alınarak aşağıdaki ifa- delerden hangisi söylenemez? Buna göre, A) 1. durumda alveollere ulaşan oksijen nemli yü- I. Toplardamarlar kirli kan taşır. zeyden kılcal kan damarlarına geçerek kana ka- II. Kılcal damarlar, atardamarlar ile toplardamarlar rışır. arasındaki bağlantıyı sağlar. B) 2. durumda akciğerlerdeki hava atılır. Bu hava- III. Kılcal damarların kan basıncı yüksektir. daki karbondioksit oranı oksijenden fazladır. ifadelerinden hangileri sadece yukarıdaki şekle C) 3. durumda diyafram ve kaburgalar arasındaki bakılarak çıkarılabilir? kaslar kasılır. A) Yalnız I B) Yalnız II D) 4. durumda diyafram gevşer ve aşağı doğru ha- reket eder. Kaburgalar arasındaki kaslar kasılır. C) II ve III D) I ve III 6. Sınıf 43 Fen Bilimleri

TEST13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 15. Aþaðýda verilen I, II ve III numaralý deney tüplerine 17. Besinlerin sindirimini bir etkinlikle anlatmak isteyen altlarında gösterilen besinler, su ve tükürük sývýsý fen bilimleri öğretmeni, etkinlikte kullanacağı mal- konulmuþtur. zemeleri getirmeleri için Ersin ve Yaren’e aşağıda- Tükürük Sıvısı ki listeleri veriyor. I II III Ersin Yaren Buna göre aþaðýdaki ifadelerden hangisi söy- • 3 adet bisküvi • Kâğıt havlu lenebilir? • 1 bardak su • İnce çorap A) Tükürük sıvısı içindeki enzimler proteinlere etki • Plastik torba • Geniş kap ettiğinden I. tüpte kimyasal sindirim gerçekleşir. Zeka Küpü Yayınları Bu malzemeleri kullanarak etkinliğe başlayan öğ- B) Yağların sindirimi ağızda başladığından II. tüp- retmen, te kimyasal sindirim gerçekleşir. • Önce bisküvileri torbaya koyup eliyle eziyor. C) Karbonhidratların sindirimi midede başladığın- • Aynı torbaya su ekleyip belirli süre ovuşturuyor. dan III. tüpte kimyasal sindirim gerçekleşmez. D) Kimyasal sindirim sadece III. tüpte gerçekleşir. • Torbanın alt köşesini makasla keserek çoraba geçiriyor. • Plastik torbayı sıkarak içindekileri çoraba boşal- tıyor. • Çorabın etrafını kâğıt havlu ile sararak bir süre bekliyor. • Çorabın içindekileri geniş kaba boşaltıp bir sü- re sonra atıyor. işlemlerini sırayla yaparak etkinliği tamamlıyor. 5p 16. Nabız Sayısı 5p 10 p 85 15 p 70 20 p 0 5 10 15 20 Zaman (dk.) Öğretmen, Ersin ve Yaren’den getirdikleri malzeme- leri yukarıdaki şekilde gösterilen yapı ve organlarla Bir öğrencinin nabız sayısının geçen zamana bağlı ilişkilendirerek ayrı ayrı puanlama yapmalarını isti- değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. yor. (Organların içerisindeki yapılar için de bulun- duğu organın puanı verilecektir.) Grafiğe bakılarak öğrenci ile ilgili aşağıdaki yo- rumlardan hangisi yapılamaz? Buna göre Ersin ve Yaren’in aldığı toplam puan hangi seçenekte verilenler olabilir? A) 0 - 5. dakikalar arasında uyuyor olabilir. Ersin Yaren B) 5 - 10. dakikalar arasında basketbol oynuyor A) 10 35 olabilir. B) 20 50 C) 15 35 C) 10 - 15. dakikalar arasında dinleniyor olabilir. D) 25 30 D) 15 - 20. dakikalar arasında havuzda yüzüyor ola- bilir. Fen Bilimleri 44 6. Sınıf

TEST 1 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI SİNİR SİSTEMİNİN KISIMLARI VE GÖREVLERİ 4. 1. Sinir sistemi, nöron adı Sinir sisteminde uyartı Çevresel sinir verilen sinir hücrelerin- iletimi elektrikseldir. sistemi den oluşur. Yukarıdaki görselde çevresel sinir sistemi ve onu Denetleme ve düzen- Sinir sistemi, duyu ve di- oluşturan sinirler görülmektedir. leme görevlerini uzun ğer organlardan aldığı Buna göre çevresel sinir sisteminin görevi aşağı- sürede gerçekleştirir. bilgileri değerlendirir ve dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? cevap verir. A) Merkezi sinir sistemi ile organlar arasındaki ile- Yukarıdaki kartlarda sinir sistemi ile ilgili olarak tişimi sağlar. verilen bilgilerden yanlış olanlar çıkartıldığında B) Organları darbelere karşı korur. şeklin son hâli hangi seçenekteki gibi olur? C) Boşaltıma yardımcı olur. D) Vücut ısısını ayarlar. A) B) C) D) 2. K Zeka Küpü Yayınları M L N 5. Yukarıdaki şekilde K, L, M ve N harfleri ile göste- K rilen yapılar hangi seçenekte doğru verilmiştir? ML K LMN N A) Beyin Omurilik Beyincik Omurilik Yukarıdaki görselde merkezi sinir sistemini oluştu- soğanı ran organlar K, L, M, N harfleriyle gösterilmiştir. Bu organlarla ilgili bazı öğrenciler aşağıdaki bilgileri ve- B) Beyincik Beyin Omurilik Omurilik riyor. soğanı Betül : K  Kan basıncını ayarlar. Yiğit : L  Vücudumuzdaki kasların uyumlu çalış- C) Beyin Omurilik Beyincik Omurilik soğanı masını düzenler. Ece : M  İsteğimiz dışında çalışan iç organları- D) Beyin Omurilik Omurilik Beyincik soğanı mızın çalışmasını kontrol eder. Emre : N  Vücut sıcaklığını ayarlar. 3. Çevremizdeki olayları algılayabilmemiz için duyu or- ganlarındaki almaç hücreler uyarıları uyartı dediği- Buna göre hangi öğrencinin verdiği bilgi yanlış- miz elektrik sinyallerine çevirir. Sinir sistemi bu uyar- tır? tılara göre tepki oluşumunu sağlar. A) Betül B) Yiğit Aşağıdakilerden hangisinde sinir sistemindeki iş- C) Ece D) Emre leyişin gerçekleşme aşamaları doğru sıralanmıştır? A) Uyarı → Tepki → Uyartı mesajı → Cevap B) Uyartı mesajı → Cevap → Uyarı → Tepki C) Uyarı → Uyartı mesajı → Cevap → Tepki D) Uyarı → Uyartı mesajı→ Tepki → Cevap Fen Bilimleri 102 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI 1 TEST 6. K Refleks davranışlarını 8. Melisa evde (1) fen testi çözüyordu. Daha sonra an- L gerçekleştirir. nesinin mutfakta yaptığı çikolatalı kekin kokusunu M aldı ve (2) acıktığını hissetti. Odasından mutfağa Vücudun hareket ve doğru yürürken yerdeki iğneyi farketmeyip üzerine denge merkezidir. basınca (3) hızla ayağını geri çekti. Hafıza ve yönetim Yukarıdaki parçada numaralı olaylar merkezi si- merkezidir. nir sisteminin hangi organları tarafından denet- lenir? Yukarıdaki şemada K, L ve M harfleriyle gösterilen 1 2 3 merkezi sinir sistemi yapıları ve görevleri eşleştiril- Omurilik Beyincik miştir. Omurilik Omurilik soğanı Beyin Buna göre K, L ve M ile ifade edilen yapılar han- A) gi seçenekte doğru verilmiştir? B) Beyin K L M C) Omurilik Beyincik Omurilik A) Beyincik Omurilik soğanı Beyin D) Beyin soğanı B) Omurilik Omurilik soğanı Beyincik Omurilik C) Beyincik Beyin soğanı Beyin D) Beyin Omurilik Beyincik Omurilik Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu 7. 1 9. Denetleyici ve Düzenleyici Doğru Yanlış Acıkma, susama, uyku ve uyanıklık gibi 2 Sistemler  olayları düzenler.  İç salgı bezleri ve sinir siste- İstemsiz davranışları gerçekleştirir. minden oluşur.  Nefes alma, yutma, öksürme, çiğneme, 3 Vücudumuzdaki sistemlerin  düzenli, uyumlu ve sorunsuz hapşırma ve kusma gibi olayları kontrol eder. olarak çalışmasını sağlar. Yukarıda numaralandırılmış kartlarda yazılı olan Düşünmek, yürümek, konuş- özellikler hangi seçenekte belirtilen organlara mak gibi pek çok olayın aynı aittir? anda ve birlikte gerçekleşme- sini sağlar. 1 2 3 Çevremizde meydana gelen A) Beyin Beyincik değişimleri algılamamızı Omurilik sağlar. B) Omurilik soğanı Beyin Denetleyici ve düzenleyici sistemler konusunda et- C) Beyincik Omurilik Omurilik kinlik hazırlayan Gizem hazırladığı tabloyu yukarı- soğanı soğanı daki gibi işaretliyor. Omurilik Her hatasız değerlendirmenin 25 puan olduğu etkinlikten Gizem kaç puan alır? D) Beyin Omurilik Omurilik A) 25  B) 50  C) 75  D) 100 soğanı 6. Sınıf 103 Fen Bilimleri

TEST 2 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI REFLEKSLER 3. Karanlıkta Hapşırma 1 gözbebeğin 2 1. Vücudumuzun dışarıdan algıladığı bazı uyarılara büyümesi karşı gösterdiği ani ve hızlı hareketlere ........a......... denir ve ........b......... kontrolünde gerçekleşir. Soru çözme 3 İğne batınca 4 elin çekilmesi Yukarıdaki cümlelerde a ve b ile gösterilen boş yerlere gelmesi gereken en uygun kelimeler han- Bebeğin emme gi seçenekte doğru verilmiştir? hareketi Yemek yapma 5 6 a b Yukarıda numaralandırılmış kutularda bazı örnek- A) Tepki Beyin ler verilmiştir. B) Refleks Omurilik soğanı C) Refleks Omurilik Buna göre bu örneklerden hangileri istemsiz ha- D) İstemsiz Beyincik reketlerdendir? A) 1, 2, 5 B) 2, 4, 6 C) 1, 2, 4, 6 D) 3, 4, 5, 6 2. Çevremizde gerçekleşen bazı olaylara karşı istem- Zeka Küpü Yayınları Baraj Sorusu DY siz verdiğimiz tepkilere refleks denir.  4. İnsanlarda refleks hareketleri merkezi sinir sistemi Ödev yapmak  tarafından yönetilir. Refleksler doğuştan olabildiği Örgü örmek  gibi sonradan da öğrenilebilir. Satranç oynamak  Yeni doğan bebeğin ağlaması  Buna göre aşağıdaki reflekslerden hangileri son- Göz kapağının aniden kapanması  radan öğrenilmiş olabilir? Müzik aleti çalmak  İp atlama A) B) Çocuğun bisiklet Aydınlıktan karanlığa Eda yukarıda refleks için verilen tablodaki örnekle- sürmesi geçildiğinde göz ri doğru ise (3) ve yanlış ise (7) olarak işaretleye- rek cevaplandırmıştır. C) bebeğinin büyümesi Her doğru cevaplandırma için 20 puan verilecek, yan- D) lış cevaplandırma için ise 10 puan düşürülecektir. Yanan muma Doktor diz Tabloya göre Eda toplamda kaç puan almıştır? parmağını değdiren kapağına vurduğunda kişinin elini aniden A) 20  B) 30  C) 50  D) 80 hastanın ayağını geri çekmesi yukarı kaldırması Fen Bilimleri 104 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI 3 TEST İÇ SALGI BEZLERİ VE GÖREVLERİ 4. İç salgı Salgıladığı Hormonun 1. İç salgı bezlerinin salgısına hormon denir. Hormon- bezi hormon görevi lar kan yoluyla taşınan ve organların çalışmasını düzenleyen uyarıcı maddelerdir. K L Kan şekerini düşürmek Yukarıdaki tabloda K ve L harfleri ile gösterilen kutucuklara hangi seçenekte verilen ifadeler ge- tirilebilir? KL A) Pankreas Glukagon B) Tiroit Tiroksin C) Pankreas İnsülin D) Hipofiz Glukagon Yukarıda erkek bireylere ait bazı iç salgı bezleri sem- 5. K  Dişi üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. bollerle gösterilmiştir. L  Ergenlik döneminde erkekte sesin kalınlaşma- Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlış tanım- sını ve kas dokusunun gelişmesini sağlar. lanmıştır? M  Ergenlik döneminde kemik ve kasların büyü- mesinde etkilidir. Yukarıda görevleri verilen K, L ve M hormonla- rının salgılandığı iç salgı bezleri hangi seçenek- te doğru verilmiştir? A) → Tiroit bezi Zeka Küpü Yayınları K L M B) → Böbreküstü bezi A) Yumurtalık Hipofiz Tiroit C) → Pankreas bezi B) Yumurtalık Testis Hipofiz D) → Hipofiz bezi C) Testis Yumurtalık Hipofiz D) Hipofiz Testis Tiroit 2. I. Tiroksin hormunu salgılar. Baraj Sorusu II. İç salgı bezleriyle sinir sistemi arasındaki uyu- mu sağlar. 6. İç salgı bezlerinden bazıları ile ürettikleri hormonlar III. Kan şekerini düzenler. tabloda gösterilmiştir. IV. Guatr hastalığıyla bağlantılıdır. İç salgı Pankreas K Hipofiz Böbrek Yukarıda verilen bilgilerden hangileri tiroit bezi Hormonlar bezi bezi bezi üstü bezi için doğrudur? Östrojen 1 23 4 A) Yalnız I B) Yalnız II Glukagon 5 67 8 C) I ve IV D) II ve III Büyüme hormonu 8 76 5 L 4 32 1 3. Tiroksin K Glukagon L Hormonlar ile iç salgı bezleri eşleştirilip kutucuklar tarandığında, taralı alanlardaki rakamların toplamı 14 olmaktadır. Buna göre K ve L yerine hangi ifadeler gelmelidir? İnsülin M Adrenalin N A) K - Eşeysel bez B) K - Eşeysel bez L - Tiroksin L - Adrenalin Yukarıda harflendirilmiş kutucuklarda hangi hor- monlar pankreas tarafından salgılanır? C) K - İnsülin D) K - Eşeysel bez L - Testosteron A) L, N  B) L, M  C) K, N  D) M, N L - Testosteron 6. Sınıf 105 Fen Bilimleri

TEST 4 VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI İÇ SALGI BEZLERİNİN HORMONLARI 3. Vücut metabolizmaları yavaş olan bazı kişilere hor- mon testleri yapılmış ve çıkan sonuçlar aşağıdaki 1. İnsülin kan şekerini düşürücü, glukagon ise yüksel- tabloda verilmiştir. tici bir hormondur. Hormonlar Yemek yiyen bir insanın pankreas organında ger- Kişiler İnsülin Büyüme Tiroksin Adrenalin çekleşen değişimlerin grafikleri şu şekildedir: hormonu İnsülin salınımı Glukagon salınımı Gülay Yeterli Yeterli Düşük Yeterli Simge Yeterli Yeterli Yeterli Düşük Kübra Yeterli Düşük Düşük Yeterli Elif Yeterli Düşük Yeterli Yeterli Zaman Zaman Buna göre tablodaki kişilerden hangilerinin hi- I pofiz bezinden kaynaklanan bir hastalığı oldu- II ğu söylenebilir? Sindirim enzimi üretimi A) Gülay, Kübra B) Simge C) Kübra, Elif D) Elif Zaman 4. • İç salgı bezlerinden hipofiz bezi salgılar. III • Canlılarda metabolizma hızını ayarlar. • Kan yoluyla taşınır. Buna göre bu insanın pankreasında salgılanan • Her organda etkisi aynıdır. maddelerin değişimiyle ilgili verilen bu grafik- lerden hangileri doğrudur? Zeka Küpü Yayınları Tiroksin hormonu ile ilgili yukarıdaki bilgilerden kaç tanesi doğrudur? A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 2. 5. K hormonu L hormonu a Yumurtalık organın- 1 Testis organında da üretilir. üretilir. Erkek üreme hücre- Dişi üreme hücre- b si üretilmesini sağ- 2 sinin üretilmesini lar. sağlar. c Sakal bıyık çıkma- 3 Sesin kalınlaşma- sını sağlar. sını sağlar. d Deride incelmeyi 4 Ciltte yağlanmaya sağlar. sebep olur. Fatih, okul dönüşü yolda giderken bir arabanın ani- den fren yaptığını duyuyor. Arabayı görmediği için Yukarıda erkek ve dişi bireylerin üretmiş olduğu K kendisine de çarpabileceğini düşünerek çok heye- ve L hormonlarının insan vücudunda sebep olduğu canlanıyor ve hızlıca kaldırıma çıkıyor. değişiklikler verilmiştir. Fatih’in kalp atışlarında da hızlanma olduğuna K erkek, L dişi bireyde üretilen hormon olsaydı göre bu değişikliklere sebep olan iç salgı bezi numara ve harflerle verilen özelliklerden hangi- ve salgıladığı hormon aşağıdakilerden hangisin- lerinin yer değiştirmesi gerekirdi? de doğru verilmiştir? A) Tiroit - Tiroksin A) a ile 1, d ile 3 yer değiştirmelidir. B) Pankreas - Adrenalin B) a ile 1, c ile 3 yer değiştirmelidir. C) Eşeysel bezler - Glukagon C) b ile 2, d ile 4 yer değiştirmelidir. D) Böbrek üstü bezi - Adrenalin D) a ile 1, d ile 4 yer değiştirmelidir. Fen Bilimleri 106 6. Sınıf

VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER VE SAĞLIĞI 4 TEST Baraj Sorusu 6. İç salgı bezleri ve sinir sistemi, insan vücudundaki sistemlerin düzenli ve eş güdümlü çalışmasını sağlamaktadır. Vücudumuzda birkaç saniye içinde düşünmek, koklamak, yürümek, işitmek, solunum yapmak gibi birçok olay ay- nı anda gerçekleşebilir. Hipofiz İstasyonu İç salgı Denetleme Büyüme 1 Testis Ergenlik Erkek 2 Tiroid İstasyonu Yumurtalık Dişi Pankreas İstasyonu Böbreküstü İstasyonu Adrenalin Heyecan Kalp atışı 3 Korku Tiroksin İyot Guatr 4 Eşey İstasyonu İnsülin Kan şekeri Sindirim 5 Glukagon Yukarıdaki kavramlarla yüklü trenler iç salgı bezlerinin yazılı olduğu temsili istasyonlara hareket edeceklerdir. Kavram yüklü bu trenler hangi istasyona giriş yaparsa yüklerini doğru yere ulaştırmış olur? Hipofiz Tiroid Pankreas Böbreküstü Eşey İstasyonu İstasyonu İstasyonu İstasyonu İstasyonu A) 1 2 3 4 5 B) 2 1 4 3 5 C) 1 4 5 3 2 D) 5 3 4 1 2 6. Sınıf 107 Fen Bilimleri