Çıkacak Sorular Fen Bilimleri

6 KiTAP 1. DÖNEM TAM iSABET MANTIK VE MUHAKEME DESTEKLİ ÇIKACAK SORULAR - FEN BİLİMLERİ BECERİ TEMELLİ SINIF 8. ÇIKACAK SORULAR FEN BİLİMLERİ Yeni Sisteme Uygun MEB Tamamı Yeni ve Öğretici Örnek Nitelikli ve Özgün Sorular Sorularına Benzer

İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri \"toprak!\" diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâ-mahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeli- Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na'şım; \"Medeniyet!\" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

www.zekakupuyayinlari.com.tr Copyright © Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Bu kitabın her hakkı saklıdır (Noter huzurunda ve patent merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayınlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve kitabın hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır. Grafik & Tasarım Zeka Küpü Grafik Tasarım Servisi ISBN: 978-605-7534-63-7 Baskı - Cilt WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş. Osmangazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad. No: 17 Esenyurt / İSTANBUL Telefon: (0 212) 886 83 30 Sertifika No: 35428 İrtibat Adresi Batuksan Eğitim ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş. Sinanpaşa Mah. Ortabahçe Cad. No: 5 Beşiktaş / İstanbul Telefon: (0 212) 227 00 91 - (0 212) 227 89 00 Bu kitaptaki soruların herhangi bir şekilde fotokopi ile veya diğer kayıt cihazlarıyla çoğaltılmasına, başka bir kaynakta kullanılmasına ve depolanmasına rastladığınızda bu durumu bize bildirirseniz millî gelirin kaybolmasını engellemiş olursunuz. İrtibat telelefonu: (0 212) 227 89 00

MEVSİMLER VE İKLİM 8. Sınıf 1 Çıkmış Soru 1. Aşağıda Dünya üzerindeki bazı konumlar ile ilgili grafikler verilmiştir. Güneş’in geliş açısı ve hava sıcaklığı arasındaki ilişki- A ntarktika’da yer alan Platea İstasyonu’nun sıcaklık ve yağış grafiği Yağış (mm) Sıcaklık (°C) nin araştırıldığı bir çalışmada, araştırma verilerinden 350 10 yararlanılarak aşağıdaki grafik çizilmiştir. 300 0 -10 Sıcaklık (°C) 300 -20 Güneş’in geliş açısı 200 • -30 80 30 150 • • -40 70 100 60 25 • • • -50 50 20 50 Ş M E 40 15 0 • • • • • -60 30 10 N M H T E 20 5 O • -70 10 0 A K A -80 0 1 Oc1akŞubat1 Mar1tNisa1nMa1yıHsaz1irTaenmm1 Auzğustos1 Eylül1 Ekim1 Kasım1 Aralık Yağış (mm) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sıcaklık (°C) -34 -44 -57 -66 -66 -69 -68 -71 -65 -60 -44 -32 Ortalama yağış • Ortalama sıcaklık Zeka Küpü Yayınları Yüzde (%) Taşkent yıllık ortalama don dağılımı Güneş açısı Sıcaklık 100 99,1 98,3 94,0 90 90,7 75,6 Grafiği inceleyen bir öğrenci, Güneş’in geliş açısı ile 80 hava sıcaklığı arasında doğru orantılı bir ilişki olduğu 70 yorumunu yapmıştır. 60 50 40 36,3 Buna göre aşağıdaki tarih aralıklarından hangisi ya- 30 28,4 pılan yorumun hatalı olduğuna ilişkin kanıt olarak gösterilebilir? 20 10 0 3,5 0,3 1,3 Aylar A) 1 Ocak - 1 Şubat B) 1 Mart - 1 Nisan Ocak Şubat Mart Nisan MayısHazirTaenmmuAzğustosEylül EkimKasımAralık C) 1 Mayıs - 1 Haziran D) 1 Eylül - 1 Ekim Buna göre grafiklerden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? 2019 Aralık LGS Örnek Soru 1 Çözüm A) Antartika'nın Güney Yarım Küre'de yer aldığına Grafik incelendiğinde Güneş ışınlarının geliş açısı ile B) Taşkent ve Antartika'nın farklı yarım kürelerde bu- hava sıcaklığı arasında bir paralellik olduğu görülür. lunduğuna Ancak 1 Ocak - 1 Şubat arasında Güneş ışınlarının geliş açısı büyürken hava sıcaklığı azalmaktadır. C) Güneş ışınlarının Antartika'ya geliş açısının çok küçük olduğuna Cevap A seçeneğidir. D) Her iki merkezde de temmuz ayında yaz mevsi- minin yaşandığına 2. Dünya'nın eksen eğikliği ve bu eğikliğin konumunun hep aynı yönde olmasının sonucu olarak her iki yarım kürede mevsimler birbirinin tersi olarak yaşanır. Dünya'nın Güneş çevresindeki dolanımı sırasında ekinoks ve gün dönümü tarihleri ortaya çıkar. Bu tarihler mevsimlerin başlangıç ve bitiş tarihleridir. Buna göre yıl içinde hesaplanan aylık ortalama sıcaklık değerleri verilen şehirlerden hangisi diğerlerinden farklı bir yarım kürede bulunur? A) Aylar O Ş M N M H T A E E K A B) Aylar O Ş M N M H T A E E K A Ortalama Ortalama Sıcaklık 8 9 11 14 18 22 24 24 21 17 12 9 Sıcaklık −9 −8 −3 6 13 17 18 17 11 5 −2 −6 (°C) (°C) C) Aylar O Ş MNMH T AE E KA D) Aylar O Ş M N M H T A E E K A 3 12 17 23 26 25 20 13 5 −2 Ortalama Ortalama Sıcaklık −4 −1 Sıcaklık 21 21 20 18 15 14 13 13 15 16 18 20 (°C) (°C) 3 Fen Bilimleri

8. Sınıf MEVSİMLER VE İKLİM 3. Yukarıdaki grafikte yıl içerisinde P ve T şehirlerinde görülen aylık ortala- Sıcaklık (qC) ma sıcaklık değerleri verilmiştir. 30 T şehri Grafiğe bakarak öğrenciler şu yorumları yapmışlardır: I. T şehri ile P şehri birbirine komşu iki şehirdir. II. P şehrinde yaz yaşanırken T şehrinde kış yaşanmaktadır. 0 1• 2• 3• 4• 5• 6• 7• 8• 9• 1•0 1•1 1•2 Ay III. P şehri Kuzey, T şehri Güney Yarım Küre'de bulunmaktadır. –8 P şehri IV. Kasım ayında görülen ortalama sıcaklık değeri her iki şehirde de aynıdır. Buna göre öğrencilerin yaptığı yorumlardan hangileri hatalıdır? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III  D) III ve IV 4. Aşağıda iki başkente ait aylık ortalama sıcaklık ve yağış miktarını gösteren grafikler verilmiştir. Cape Town (Güney Afrika Cumhuriyeti) Roma (İtalya) Yağış (mm) Yağış (mm) Sıcaklık (qC) Sıcaklık qC Yağış (mm) Yağış (mm) Sıcaklık (qC) Sıcaklık (qC) 125 32 320 MN MH T AE E 26 280 24 100 28 22 240 20 75 24 200 18 160 16 50 20 120 14 80 12 25 16 40 10 8 0 O Ş M N M H T A E E K A 12 0O Ş 46 2 K A0 Buna göre grafikler incelendiğinde bu şehirler ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Hangi şehrin Güney Yarım Küre'de yer aldığına B) Roma'da yaz mevsimin yaşandığı aylara C) Cape Town'da en yağışlı mevsime Kuzey Kuzey D) Kuzey Yarım Küre'de yer alan ülkenin günlük ortalama yağış miktarına Güneş Güneş Ekvator Ekvator Güney II. KKounzuemy 2 Çıkmış Soru Güney KuIz. eKyonum Ekvator Şekillerde Dünya’nın Güneş etrafında dolanırken oluşan iki fark- lı konumu, tabloda ise hangi yarım kürede oldukları belirtilme- Ekvator Güneş Güneş yen eş yükseltilerdeki K ve L şehirlerinin ocak ve temmuz ayla- rındaki sıcaklık ortalamaları verilmiştir. Buna göre tablodaki verilerden ve Dünya’nın konumların- Güney Güney dan yararlanarak K ve L şehirleri ile ilgili aşağıdaki yargılar- I. Konum II. Konum dan hangisine ulaşılabilir? Şehirler Ocak Ayı Sıcaklık Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması (°C) Ortalaması (°C) A) I. konumundayken L şehrinde yaz mevsimi yaşanır. K -6 21 B) II. konumundayken K şehrinde kış mevsimi yaşanır. L 23 -4 C) II.I.kkoonnuummuunnddaayykkeennLKşşeehhrir,i,GGüünneeşşışışınınlalarırnını ıKLşşeehhrrininddeennddaahhaaddikikaŞaçeçıhıiirlielleeraalılOrıOr..c ratkalAa myıaSsııc(a°kClı)k Temmuz Ayı Sıcaklık D) Ortalaması (°C2)019 LGS K -6 21 2 Çözüm L 23 -4 K şehri ocak ayında soğuk, temmuz ayında sıcak olduğuna göre Kuzey Yarım Küre'de bulunur. L şehrinde de tam tersi durum olduğuna göre Güney Yarım Küre'de bulunur. II. konumda Kuzey Yarım Küre'de kış yaşanır. Cevap B seçeneğidir. Fen Bilimleri 4

MEVSİMLER VE İKLİM 8. Sınıf 3 Çıkmış Soru Yıl boyunca Güneş’ten gelen ışınlar Dünya’ya farklı açılarda dü- şer. Bir bölgeye ışınlar dik veya dike yakın bir açı ile düştüğün- de daha fazla ısı enerjisi aktarılır. Dünya’nın eş yükseltilerdeki farklı noktalarına görseldeki gibi Yengeç K aynı açıyla özdeş güneş enerjili su ısıtma sistemleri takılmış ve Dönencesi L depoların tamamı eşit sıcaklıktaki su ile doldurulmuştur. Ekvator Buna göre verilen tarihlerde, hangi depodaki suyun sıcaklığı- Oğlak M nın 30 °C'a daha kısa sürede ulaşması beklenir? Dönencesi 23 Eylül 21 Aralık 21 Haziran A) K M L B) L K M C) M K L D) L M K 2019 Ekim LGS Örnek Soru 3 Çözüm Güneş ışınları 23 Eylül'de Ekvator'a, 21 Aralık'ta Oğlak Dönencesi'ne, 21 Haziran'da ise Yengeç Dönencesi'ne dik açı ile geldiğinden verilen tarihlerde sırasıyla L, M ve K depolarındaki suların sıcaklığının 30 °C'a daha kısa sürede ulaşması beklenir. Cevap D seçeneğidir. 5. Hipotez: Güneş ışınları bir bölgeye dik veya dike yakın bir açı ile düştüğünde daha fazla ısı enerjisi aktarır. Buna göre, A● B Yengeç D● ● dönencesi I. 21 Haziran tarihinde özdeş iki kapta, ilk sıcaklık- ları aynı, eşit miktarda sulardan birini A diğerini ●C Ekvator D noktasına koyup belirli süre sonra son sıcak- lıklarını karşılaştırmak. Oğlak dönencesi II. 21 Mart tarihinde B ve C noktalarının sıcaklığı- nı karşılaştırmak. III. 21 Haziran tarihinde saat 12.00’de A noktasının sıcaklığı ile 21 Aralık tarihinde aynı saatte D noktasının sıcaklığını karşılaştırmak. uygulamalarından hangileri yapılırsa hipotezin doğruluğu ispatlanamaz? (Sıcaklık artışlarının sadece Güneş ışınla- rının geliş açısına bağlı olduğu varsayılacaktır.) A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve II  D) II ve III 5 Fen Bilimleri

8. Sınıf MEVSİMLER VE İKLİM 6. Ortamdaki ışık şiddetini ölçen ve ışık 7. Dünya üzerindeki bir noktanın Ekvator'a olan uzaklı- enerjisini hareket enerjisine çeviren alete ğının açısal değerine enlem denir. Ekvator'un güne- radyometre denir. Işık miktarı arttıkça yinde 90, kuzeyinde 90 olmak üzere toplam 180 fanus içerisinde bulunan yaprakların enlem vardır. dönme hızı da artar. Dünya'nın eksen eğikliğinin varlığı nedeniyle her IV enlem noktası aynı derecede Güneş ışını almaz. I Kuzey Kutbu III 90q A 75q 60q 45q 30q II 15q B 0q Dönüş K hızı L 15q 30q 45q 90q 75q 60q Güney Kutbu Konum Zeka Küpü Yayınları Yukarıdaki açıklamalar ve Dünya modeli dikkate alın- I II III IV dığında aşağıdaki ifadelerden hangisine ulaşılabilir? Özdeş radyometrelerin Dünya'nın I, II, III ve IV ile gös- A) Eşit miktarda Güneş enerjisi taşımalarına rağmen terilen konumlarında K ve L şehirlerinde öğle vakti B ışınlarının Dünya yüzeyinde temas ettiği bölge- dönüş hızları yukarıdaki gibi gerçekleşmiştir. nin alanı A ışınlarının temas ettiği bölgenin ala- nından daha büyüktür. Buna göre K ve L şehirleri için verilenlerden hangisi kesinlikle söylenebilir? B) 45° Kuzey Yarım Küre enlemindeki bir ülkede sı- caklık değeri, 45° Güney Yarım Küre enlemindeki bir ülkedeki sıcaklık değerinden daha yüksek olur. A) II ile gösterilen konum K şehri için ilkbahar baş- langıcıdır. C) Günün aynı saatinde aynı enlem değerine sahip Kuzey ve Güney Yarım Küre’deki bölgelerde bu- B) III ile gösterilen konumda K şehrine Güneş ışınla- lunan özdeş cisimlerin gölge boyları eşittir. rı L şehrinden daha büyük açı ile düşmüştür. D) Dünya'nın eksen eğikliği olmasaydı aynı zaman C) I ile gösterilen konumda L şehrindeki gece süresi diliminde Kuzey ve Güney Yarım Küre’de aynı en- gündüz süresinden fazladır. lem değerine sahip noktalarda Güneş ışınlarının temas ettiği alanların büyüklüğü aynı olurdu. D) IV ile gösterilen konum L şehri için ilkbahar başlan- gıcıdır. Fen Bilimleri 6

MEVSİMLER VE İKLİM 8. Sınıf 4 Çıkmış Soru Dünya üzerinde yarım kürelere göre Güneş'in doğuş ve batış .... / .... / 2019 Pazartesi 07.59 18.39 saatleri farklılık gösterir. Bulunduğu yerde Güneş'in doğuş ve .... / .... / 2019 Pazar 07.58 18.40 batış saatlerini gözlemleyen bir öğrenci elde ettiği değerlere iliş- 07.57 18.41 kin bir çizelge oluşturmuştur. 07.55 18.42 07.54 18.44 Buna göre öğrencinin verileri elde ettiği yer ve tarih aralığı aşa- 07.53 18.45 ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 07.51 18.46 A) Kuzey yarım kürede ise 21 Aralık – 21 Mart B) Kuzey yarım kürede ise 23 Eylül – 21 Aralık C) Güney yarım kürede ise 23 Eylül – 21 Aralık D) Güney yarım kürede ise 21 Mart – 21 Haziran 2019 Kasım LGS Örnek Soru 4 Çözüm Verilen tarihlerde gece süresi gündüz süresinden fazladır. Güneş'in doğuş saati ile batış saati arasındaki fark artmaktadır. Yani gündüzler uzamaktadır. Bu durum Kuzey Yarım Küre'de 21 Aralık - 21 Mart, Güney Yarım Küre'de ise 21 Haziran - 23 Eylül tarihleri arasında görülür. Cevap A seçeneğidir. 5 Çıkmış Soru Eksen eğikliğine ve Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine bağlı olarak P Ekvator Ekvator dışındaki yerlerde gece gündüz süresi yıl içerisinde değişiklik gösterir. Örneğin 21 Haziran tarihinde Güney Yarım Küre’de bulunan R yerler yıl içindeki en uzun geceyi yaşarlar, 21 Aralık tarihinde ise bu S durumun tam tersi Kuzey Yarım Küre’de en uzun gece yaşanır. Aynı zamanda 21 Haziran tarihinde Dünya üzerindeki herhangi bir noktadan kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar. Aşağıdaki görselde P, R ve S şehirlerinin Dünya üzerindeki konumları gösterilmektedir. Verilen bilgilerden hareketle bu şehirlerin 21 Aralık tarihindeki gece sürelerinin sıralanışı hangi seçenekte doğru ve- rilmiştir? A) S > P > R B) P > R > S C) P > S > R D) S > R > P 2019 Nisan LGS Örnek Soru 5 Çözüm 21 Aralık tarihinde Güney Kutbu'ndan Kuzey Kutbu'na doğru gidildikçe gece süresi artar. Cevap B seçeneğidir. 7 Fen Bilimleri

8. Sınıf MEVSİMLER VE İKLİM 8. Gün dönümü ve ekinoks tarihlerinde mevsimler başlarken gece-gündüz süreleri ters orantılı olarak değişir. 21 Aralık'ta Kuzey Kutbu'ndan Güney Kutbu'na doğru gündüz süresi artarken, 21 Haziran'da ise tam tersi olur. Farklı ülkelerde yaşayan üç arkadaştan Jasmine K ülkesinde, Gece süresi Alex L ülkesinde ve Adrian M ülkesinde bulunmaktadır. 21 Gündüz süresi Aralık tarihinde bu üç arkadaşın ülkelerindeki gece-gündüz süreleri daire grafiği şeklinde verilmiştir. Jasmine Alex Adrian Buna göre farklı ülkelerdeki bu üç arkadaşın yerküre üzerindeki konumları aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? A) •L B) C) •K D) •M M• •L •K •L M• K• L •M •K • 9. Dünya'nın yıllık hareketine ve eksen eğikliğine bağlı olarak Güneş ışınlarının bir noktaya gelme açısı yıl içinde değişir. Aynı noktadaki bir cisme Güneş ışınları ne kadar yatay (eğik açı ile) gelirse gölge boyu o kadar fazla olur. Bir araştır- macı yeryüzünde belirlediği K noktasına farklı tarihlerde ve saat 12.00'de Güneş ışınlarının geliş açısının gösterildiği görseller hazırlamıştır. 21 Aralık 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül Cismin gölge boyu • K• • • 21 Aralık Zaman K K K 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül Güneş ışınlarının düşme açılarına bağlı olarak K noktasında bulunan bir cisme ait gölge boyları grafikteki gibidir. Buna göre aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? A) K noktası, Kuzey Yarım Küre'deki bir bölgede bulunur. B) 21 Aralık tarihinde birim yüzeye düşen ışık miktarı en azdır. C) 21 Mart'ta bir cismin gölgesi 21 Aralık'ta aynı saatteki gölgesinden daha uzundur. D) K noktasına 23 Eylül ve 21 Mart tarihlerinde aynı saatte gelen Güneş ışınlarının açıları eşittir. 10. 21 Haziran saat 8.00 21 Haziran saat 12.00 21 Aralık saat 12.00 Gölge boyu Emir Ölçüm yapan kişi Canan Emir Gölge Canan Gölge Cenk Gölge Cenk Emir, Canan ve Cenk adlı kardeşler bahçelerindeki basket direğinin belirtilen tarih ve saatlerdeki gölgelerini gözlem- leyerek bir grafik oluşturmuştur. Kardeşlerin oluşturduğu grafiğe göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Emir ve Canan'ın ölçtüğü gölge boyları arasındaki fark Dünya'nın günlük hareketinin bir sonucudur. B) Canan ve Cenk'in ölçtüğü gölge boyları arasındaki fark Dünya'nın eksen eğikliğinin bir sonucudur. C) Kardeşlerin evi Kuzey Yarım Küre'deki bir bölgede bulunur. D) 21 Haziran saat 12.00'de Güneş ışınları basket direğine 90° açıyla gelmiştir. Fen Bilimleri 8

MEVSİMLER VE İKLİM 8. Sınıf 12 Çıkmış Soru Rüzgâr yüksek basınçtan alçak basınca doğru olan hava hareketidir. Basınç farkı rüzgârın hızını etkiler. Rüzgârın hızı- nı ölçmeye yarayan anemometre düzeneğini evdeki atık malzemelerden yararlanarak oluşturabiliriz. Bu düzeneği hazırlayan bir öğrenci, bir hafta Günler Bardakların dakikadaki boyunca bardakların dakikadaki dönüş sayı- dönüş sayısı larını yukarıdaki çizelgeye kaydetmiştir. Pazartesi 22 Buna göre, Salı 24 I. Cumartesi günü düzeneğin çevresinde ba- sınç farkı oluşmamıştır. Çarşamba 20 II. Havadaki basınç farkının en az olduğu gün Perşembe 18 salıdır. Cuma 14 III. Bardakların dönüş sayısının artması, rüzgârın hızlı olduğunu gösterir. Cumartesi 0 Pazar 10 ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 2019 Kasım LGS Örnek Soru 12 Çözüm Cumartesi günü dönüş sayısı 0 olduğundan düzeneğin çevresinde basınç farkı oluşmamıştır. Basınç farkının en az oldu- ğu gün cumartesidir. Bardakların dönüş sayısının artması, rüzgârın hızlı olduğunu gösterir. Cevap B seçeneğidir. 26. Yanda Malatya ili için 22.09.2019 Perşem- 22.09.2019 / Perşembe Cuma Cumartesi Pazar Pazartesi be gününe ait anlık ve sonraki günlere ait Saat: 21.00 hava tahminlerini gösteren bir tablo veril- miştir. Nem (%) Çok bulutlu Sağanak Hafif Çok Az 72 - 95 Gece: 15 qC yağışlı yağmurlu bulutlu bulutlu Tabloda verilen bilgilerden yararlanarak Gündüz: 21 qC yorum yapan, Rüzgâr 14 qC 9 qC 5 qC 4 qC 8 (km/h) Kuzeybatıdan 21 qC 13 qC 12 qC 12 qC Beyza : Tablodaki veriler meteorologlar tarafından hazırlanmıştır ve Ma- latya'nın iklim özellikleri kısa za- manda değişkenlik gösterebilir. Cem : Hava olaylarının aynı olduğu gün- lerde gündüz sıcaklıkları da aynıdır. Yavuz : Meteorologlar, gün içinde kısa zaman dilimlerindeki hava olayları hakkında tahminde bulunamaz. Elif : 22.09.2019 Perşembe ve sonraki dört güne ait veriler dar bir alanda ve kısa süre içinde görülen atmosfer olay- larına aittir. öğrencilerinden hangilerinin ifadeleri doğrudur? A) Yalnız Elif  B) Yavuz ve Cem  C) Elif ve Beyza  D) Beyza, Cem ve Elif 19 Fen Bilimleri

8. Sınıf MEVSİMLER VE İKLİM 27. K şehrinde yaşayan Duru ile L şehrinde yaşayan Derya, bulundukları bu komşu şehirlerde aynı tarihlerde ölçüm yapa- rak elde ettikleri verileri aşağıdaki tablolara kaydetmişlerdir. K şehri L şehri Pazartesi Açık hava Hava Sıcaklık Pazartesi Açık hava Hava Sıcaklık Salı basıncı (mb) durumu (°C) Salı basıncı (mb) durumu (°C) Çarşamba 900 Yağmurlu 14 Çarşamba 1200 Yağmurlu 10 1000 Yağmurlu 12 700 Güneşli 20 800 Bulutlu 18 1300 Bulutlu 8 Duru ve Derya'nın oluşturduğu tablolar incelendiğinde, I. Açık hava basıncı ile sıcaklık ters orantılıdır. II. K ve L şehirlerinde, aynı günlerde aynı hava olaylarının yaşandığı görülmüştür. III. Pazartesi ve salı günleri K ve L şehirleri arasındaki rüzgârın yönü ve şiddeti aynıdır. IV. Çarşamba günü rüzgârın yönü L şehrinden K şehrine doğrudur ve şiddeti diğer günlerden fazladır. Gün sayçııskıarımlarından hangileri söylenebGiliür?n sayısı Gün say67ısı A) I, II ve IV Gün saBy67)ısIIı ve III C) I, II ve III D) I ve IV 7 4532Ho1Klaakvy46ö532712aıGy8üü. nEdobKHolleosaçSlaalyiakyleneyvlö4y6a53271maLraıvGşıyrsevabıkıüünemoöMınlyokaeasrükrtyavtadoHaeyl465327Ld1aeHlıabGasmdıGavBkbriPıyr.üevaöauüubaırnaKlynelrisuurçokeüoiısttancnşllalgluaaueoHlıuyirykLlakmaıalısofıvkyiklı465327mk1Hoaalıöalrleaşyaır322ruvayüdv005aşiKıeeka°°°rkiCğCCiilymıged45321HoLiriabşllaekak2it21vşiig8yö03ri.agLömıy°°°isüCbCCtyieeorLrHomlianlakiandşövyteKaiyır.yüvTae46537aşGbaLümlonkoHadöskalayaatylvKaeyısadrııviınre.dELeoHlkkçlöiaianyhvyKleaeırrkiböniyirnüanördğkeale,dnMasşea,raavyet465i37nnGisıdüeKt•ena8krs7iiah0hylaeıLms•vr•ıda8ye7ouk0lkiama2yr0lıadrgaınükainLlaüikktöshyeaümvna-- sı6 5 4 3 2 1 köyü Hava olayı Yağmurlu 19 °C 16 °C 2 Hava 2 Hava Kar 0 °C –1 °C 1 olayı 1 olayı yağışlı K köyü L köyü Buna göre K ve L köylerindeki hava olayları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) K köyündeki yağışlı gün sayısı L köyündeki güneşli gün sayısından fazladır. B) K köyünün 20 günlük ortalama hava sıcaklığı L köyününkinden daha yüksektir. C) Yapılan çalışma uzun zaman aralıklarında ve geniş bir alan için geçerlidir. D) Yükseltinin artması, sıcaklıkların azalmasına etki ederken yağışlı gün sayısını değiştirmemiştir. Fen Bilimleri 20

MEVSİMLER VE İKLİM 8. Sınıf 13 Çıkmış Soru Barajların yapıldıkları bölgelerde- Adıyaman Adıyaman Atatürk ki iklim değişikliğine etkileri ko- Şanlıurfa Şanlıurfa Baraj Gölü nulu bir araştırma için Türkiye’nin en büyük barajı olan Atatürk Ba- 1990 öncesi bölge haritası 1990 sonrası bölge haritası rajı seçiliyor. Atatürk Barajı enerji ve sulama amacıyla Fırat Nehri üzerinde ku- rulmuştur. Baraj 1990 yılında su tutmaya başlamış ve geçen za- man içerisinde bölgede büyük bir göl oluşmuştur. Barajın çevre illerin iklimine etkisiyle ilgili aşağıdaki basamaklardan hangisi takip edilirse araştırma en doğru şe- kilde tamamlanmış olur? A) Barajın yapımından itibaren 5 yıl boyunca hava olaylarının değişimine ilişkin veriler incelenmelidir. B) 1990 yılından önceki hava olaylarının ortalamalarına ilişkin verilerin nasıl değiştiği incelenmelidir. C) 1980 ile 2000 yıllarına ait ortalama hava olayları incelenmeli ve bunlar karşılaştırılmalıdır. D) Ortalama hava olaylarının baraj yapımından 30 yıl öncesi ve günümüze kadar olan verileri incelenmeli ve karşı- laştırılmalıdır. 2019 Ekim LGS Örnek Soru 13 Çözüm Barajın çevre illerin iklimine etkisini incelemek için çevre illerin baraj yapımından belirli bir süre öncesi ve günümüze kadar olan verileri karşılaştırılmalıdır. Cevap D seçeneğidir. 29. Yandaki haritada \"Geleceğe Nefes Ol \" projesi kapsa- mında 2019 yılında Mardin ve ilçelerinde dikilen Diyarbakır Batman Siirt 850.000 fidanın dağılımı verilmiştir. Mazıdağı YeşilliSavur Dargeçit Buna göre ormanların iklim üzerindeki etkisinin Derik Ömerli Midyat Şırnak araştırılması için, Kızıltepe Artuklu Nusaybin l. 2019 - 2050 yılları arasında Mardin ve ilçelerin- de gerçekleşecek hava olaylarının ortalamaları Şanlıurfa SURİYE incelenmelidir. ll. 1979 – 2019 yılları arasında Mardin ve ilçelerinde Mardin ve ilçelerinde dikilen fidan dağılımı (2019) gerçekleşen hava olaylarının ortalamaları ince- lenmelidir. Az Çok lll. 1979 –2019 yılları arasında Mardin ve ilçelerinde gerçekleşen hava olayları ortalamaları ile 2019 – 2050 yılları arasında Mardin ve ilçelerinde gerçekleşecek hava olaylarının ortalamaları karşılaştırılmalıdır. işlemlerinden hangilerinin tek başına yapılması yeterlidir? A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve II  D) II ve III 21 Fen Bilimleri

8. Sınıf MEVSİMLER VE İKLİM 30. Kara ve denizdeki ısınma farklılıkları denizel KARADENİZ ve karasal iklimin oluşmasına neden olur. Denize kıyısı olan ülkelerde dağların denize MARMARA uzanma şekli denizel iklimin iç kesimlere E DENİZİ etkisini belirler. G E Yandaki haritada Karadeniz, Ege Deniz’i ve D AKDENİZ Akdeniz’de dağların denize uzanma şekilleri E Deniz etkisinin yayılma alanı verilmiştir. N İ İklimi belirleyen deniz ektisi ve yeryüzü Z şekilleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden han- İ gisi yanlıştır? A) Ege Bölgesi’nde dağların denize dik olarak uzanması denizel iklimin iç kesimlere ulaşmasını sağlamıştır. B) Dağların denize uzanma şeklinin iklime etkisini incelemek için Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde denizden eşit uzaklıkta bulunan iki şehrin 30 yıllık sıcaklık ortalamaları karşılaştırılmalıdır. C) Dağların denize uzanma şeklinin iklime etkisini incelemek için Ege ve Karadeniz Bölgesi’nde denizden eşit uzak- lıkta bulunan iki şehrin 30 yıllık hava olayları ortalamaları karşılaştırılabilir. D) Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde dağların denize paralel uzanması denizel iklimin alanını sınırlandırmıştır. 14 Çıkmış Soru İklimin değişmesi bir türe ait bazı özel- K L M liklerin de değişmesine neden olabilir. Bu durum şemalarla şu şekilde açıkla- nabilir: Bir tür, hayatta kalabilmek için uygun şartlara sahip iklim bölgelerinde yaşar (K). Yaşanan iklim değişiklikleri sebebiy- Türün doğal yaşam alanı Türün artık yaşayamayacağı alan le yeni alanlar yaşamaya uygun hâle ge- Türün yaşayabileceği yeni alan Türün dağılabileceği en büyük alanın sınırı lebilir veya daha önceden yaşanılan böl- geler artık yaşamaya uygun olmayabilir. (L). İklim, türün dağılma yeteneğinden daha hızlı değişebilir ve bireyler yeni alanların tümünü kolonileştirmeyebilir. (M). Bu bilgilere göre iklim değişikliği canlıların aşağıdaki özelliklerinden hangisinde kesinlikle değişikliğe neden olur? A) Birey sayılarında B) Yaşam alanlarında C) Tür sayılarında D) Dağılma yeteneklerinde 2019 Ekim LGS Örnek Soru 14 Çözüm Verilen bilgi ve görselden iklim değişikliğinin canlıların yaşam alanlarında değişikliğe neden olduğu söylenebilir. Cevap B seçeneğidir. Fen Bilimleri 22

MEVSİMLER VE İKLİM 8. Sınıf 31. Küresel iklim değişikliği türlere ait bazı özelliklerin değişmesine neden olabilir. A türüne ait bazı özellikler aşağıdaki görsellerde verilmiştir. A türünün birey sayısı Yıllar 1980 - 2010 yılları arası A türünün 2011 - 2020 yılları arası A türünün 1980 2000 1990 2010 2020 Dünya üzerinde yaşam alanları Dünya üzerinde yaşam alanları Sadece verilen bilgi ve görsellere göre küresel iklim değişikliğinin aşağıdakilerden hangisinde değişikliğe neden ol- duğu söylenemez? A) A türünün yaşam alanı B) A türünün birey sayısı C) Dünyadaki canlı çeşitliliği D) A canlısıyla beslenen canlıların besin bulma zorluğu 32. Van Gölü'nün tuzlu ve sodalı suyunda yaşayan ancak üremek için tat- lı sulara ihtiyaç duyan inci kefali, neslini sürdürmek için her yıl nisan ayı ortalarından itibaren akarsulara göç etmek zorundadır. Üreme dö- nemi olan 15 Nisan-30 Haziran tarihleri arasında avlanması yasak olan inci kefalinin, iklim değişikliğinin etkisiyle göç sürecini tamamlayama- ması av yasağı süresini de uzatmıştır. Temmuz ayına kadar göç etme- yen inci kefali üreyememekte ve daha fazla avlanmaktadır. Yalnızca yukarıda verilen metinden yola çıkarak, I. İklim değişiklikleri su sıcaklığını etkilediğinden su canlılarının yaşam alanları değişmektedir. II. Canlı türlerinin sayılarındaki değişimlerde iklim değişikliği ve insan faktörü rol oynayabilir. III. İlkbahar yağışlarının geç başlaması, derelerdeki su sıcaklığı artışını geciktirmektedir. sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız II  B) I ve III  C) I ve II  D) II ve III 33. Mısır bitkisi yüksek sıcaklığı sevmeyen ve fazla yağış almayan Mısır üretimi Pirinç üretimi bölgelerde yetişebilen bir bitkidir. Pirinç ise bol yağış alan sulak bölgelerde yetişir. Çin Brezilya Fransa Çin Rusya Türkiye -7% -8% -3% -2% -14% -5% Yanda son 10 yılda, bazı ülkelerdeki mısır ve pirinç yetiştiricili- ğinde yalnızca hava şartlarının değişmesine bağlı olarak meyda- na gelen azalış oranları verilmiştir. Buna göre verilen ülkelerin son on yılda iklim değişiklikleri ile ilgili yapılan çıkarımlardan hangisi yanlıştır? A) Çin’de hava sıcaklıkları artmakla birlikte, yağış oranındaki azalma fazla değildir. B) Rusya’da başlayan kuraklık, Brezilya’da başlayan kuraklıktan fazladır. C) Çin’deki yağış miktarındaki azalış, Türkiye’deki yağış miktarındaki azalıştan fazla olmuştur. D) Fransa’daki ortalama sıcaklık artış miktarı, Brezilya’daki ortalama sıcaklık artış miktarından azdır. 23 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 1 Çıkmış Soru DNA ile ilgili planladığı bir etkinliği gerçekleştirmek isteyen bir öğretmen tahtaya DNA molekülünün ve bir nükleoti- din görselini yansıtıyor. DNA’nın çift zincirli yapısı Nükleotid Öğretmen bu etkinlik için sınıfa getirdiği farklı renkteki pulları aşağıdaki gibi ayırarak bir öğrencisine veriyor. I. GRUP II. GRUP 2 adet 3 adet 1 adet 4 adet 8 adet 10 adet 3 adet 5 adet 1 adet 2 adet 10 adet 9 adet Öğrencisinden bu pulları kullanarak DNA modeli tasarlamasını isteyen öğretmen şu açıklamaları yapıyor: • D NA molekül modeli oluştururken 1. gruptaki pullar 1. zincirin yapımında, 2. gruptaki pullar 2. zincirin yapımında kul- lanılacaktır. Gruplar arasında pul aktarımı kesinlikle yapılmayacaktır. • Pembe, sarı, yeşil ve mavi pullar organik bazları, kahverengiler deoksiriboz şekerini, griler de fosfat grubunu temsi- len kullanılacaktır. • Organik baz çeşitleri için kullanılacak renkler belirledikten sonra en uzun DNA modeli yapılacaktır. Buna göre etkinlik sonunda kalan pullar aşağıdakilerden hangisi gibi olursa hatalı bir işlem yapıldığı söylenir? A) I. GRUP II. GRUP B) I. GRUP II. GRUP 3 adet 1 adet 3 adet 3 adet 1 adet 3 adet 2 adet 1 adet 1 adet 2 adet 2 adet 1 adet 2 adet 1 adet C) I. GRUP II. GRUP D) I. GRUP II. GRUP 2 adet 1 adet 1 adet 3 adet 4 adet 3 adet 2 adet 1 adet 1 adet 2 adet 2 adet 1 adet 2 adet 1 adet 2020 Mart LGS Örnek Soru 1 Çözüm Pembe ile sarı, mavi ile yeşil pullar karşılıklı bağlanırsa A seçeneğindeki gibi pul artar. Pembe ile yeşil, mavi ile sarı pullar karşılıklı bağlanırsa B seçeneğindeki gibi pul artar. Pembe ile mavi, sarı ile yeşil pullar karşılıklı bağlanırsa C seçeneğindeki gibi pul artar. Cevap D seçeneğidir. Fen Bilimleri 24

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 2 Çıkmış Soru Bir öğretmen, öğrencilerinden , , , , şekillerini kullanarak DNA modeli oluşturmalarını istiyor. Buna göre öğrencilerin oluşturduğu aşağıdaki DNA modellerinden hangisi doğrudur? (Zincirler üzerindeki şekiller nükleotitleri göstermektedir.) A) B) C) D) 2018 LGS 2 Çözüm DNA'yı oluşturan karşılıklı her bir zincir 4 farklı nükleotid içerir. Adenin nükleotidi karşısına timin nükleotidi, guanin nükleotidi karşısına sitozin nükleotidi gelecek şekilde zincirler karşılıklı birbirine bağlıdır. A seçeneğinde her bir sem- bol bu kurala göre bağlanmıştır. Cevap A seçeneğidir. 1. Fen bilimleri dersinde DNA'nın yapısıyla ilgili etkinlik yaptırmak isteyen öğretmen öğrencilerine şeker, fosfat ve organik baz olarak kullanacakları aşağıdaki kartları vermiştir: Şeker Fosfat Organik baz Şeker Fosfat Organik baz Öğrenciler bu kartlardan yeterince kullanarak 8 nükleotidli dört DNA modeli tasarlamıştır. Buna göAr)e aşağıdaki modellerden hangisi doğru tasarlanmBış)tır? 1. zincir 1. zincir A) B) 1. zincir 1. zincir 2. zincir 2. zincir 2. zincir 2. zincir C) D) 1. zincir 1. zincir C) D) 1. zincir 1. zincir 2. zincir 2. zincir 2. zincir 2. zincir 25 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 2. Öğrencilerinden farklı özellikte DNA modeli oluş- 1. grup 1. iplik 2. grup 1. iplik turmalarını isteyen fen bilimleri öğretmeni, her 2. iplik 2. iplik bir gruba nükleotidleri temsil eden farklı sayı ve 1. iplik şekildeki düğmelerden yeterince vermiştir. 3. grup 2. iplik Modellemelerini bitiren grupların çalışmaları yandaki gibidir. Buna göre her bir grubun modeli incelendiğinde gruptaki öğrencilerin konu hakkındaki yeterlilik- leriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) 1 ve 3. gruptaki öğrenciler sadece karşılıklı nükleotidlerin belirli kurala göre bağlandığını bilmiyor. B) 2 ve 3. gruptaki öğrenciler DNA'nın 4 farklı nükleotidden oluştuğunu bilmiyor. C) 1 ve 2. gruptaki öğrenciler karşılıklı nükleotidlerin belirli bir kurala göre bağlandığını bilmiyor. D) 1. gruptaki öğrenciler karşılıklı nükleotidlerin belirli kurala göre bağlandığını; 3. gruptakiler ise DNA'da 4 farklı nük- leotid olduğunu bilmiyor. 3. DNA, çift zincirli sarmal bir yapıdadır ve nükleotid adı verilen yapı taşlarından oluşmaktadır. Bir DNA molekülünde her zaman adenin nükleotidi karşısına timin nükleotidi, guanin nükleotidi karşısına sitozin nükleotidi gelir. ● ■ ■ ★ ▲ ● ● ▲ ■ ★ 1. zincir ★ ▲ ▲ ● ■ ★ ★ ■ ▲ ● 2. zincir İsmail Öğretmen ■ , ★ , ● ve ▲ sembollerini kullanarak yukarıdaki iki zincirli DNA modelini oluşturmuştur. Ardından öğrencilerinden farklı sembol, harf ya da rakamlar kullanarak kendi oluşturduğu DNA modeliyle aynı dizilime sahip bir DNA modeli oluşturmalarını istemiştir. Buna göre hangi öğrencinin yaptığı DNA modeli İsmail Öğretmen'in DNA modeliyle aynı nükleotid dizilimine sahiptir? A) K L L M N K M M N L MNNK LMKK L N B) 3 4 4 1 2 3 3 4 2 1 1 2224 1 1 243 C) D) + ÷ ÷ – – + + X + – –XX++––÷–+ Fen Bilimleri 26

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 3 Çıkmış Soru 4 Çıkmış Soru Aşağıda hücre çekirdeğinde bulunan kalıtsal mater- Göz organının gelişimini kontrol eden genler saye- yaller arasındaki ilişki gösterilmiştir. sinde canlı türlerine özgü göz çeşitleri ortaya çıkmış- tır. Bir bilim insanı çeşitli hayvanlarda göz oluşumu- I nu kontrol eden genlerin bir bölümünü aşağıdaki şekilde göstermiştir. II DNA: A A A A T T C T GG G C A G G T A T T A Nükleotid ....... IV Çekirdek III DNA: A A A A T T C T C G GG A GG T A T T A ..................... .............. Hücre Guanin Sitozin Adenin Timin DNA: A A A A T C C T GG G CA G A T A C T A....... Buna göre numaralanmış yapılarla ilgili aşağıdakilerden Zeka Küpü Yayınları Verilen bilgilere göre gen kavramı ile ilgili aşağıda- hangisi yanlıştır? kilerden hangisi söylenemez? A) I, farklı canlı türlerinde farklı sayılarda bulunabilir. A) Genler, DNA üzerindeki bir grup nükleotid dizi- B) II, belirli bir karakterden sorumlu bir geni ifade edi- sinden oluşur. yor olabilir. B) Farklı canlılardaki bir organın gelişimini kontrol C) III ile gösterilen moleküller, tüm canlıların eden genler, ortak nükleotid dizileri içerebilir. DNA’larında da bulunur. C) Farklı canlılarda yer alan gözlerin oluşmasında iş- D) IV ile gösterilen molekül, tüm canlı türlerinde fark- lev gören genlerin nükleotid dizilimlerinin birbi- riyle aynı olma zorunluluğu yoktur. lılık gösterir. 2018 Aralık LGS Örnek Soru D) Canlılardaki genlerin farklı olması nükleotid dizi- limindeki farklılıklardan değil, nükleotid bazları- nın farklı olmasından kaynaklanır. 2019 LGS 3 Çözüm 4 Çözüm IV ile gösterilen molekül fosfattır. Tüm canlı türlerinde Canlılardaki genlerin farklı olması nükleotid sayı ve nükleotidler şeker, fosfat ve azotlu organik bazdan dizilimlerinin farklı olmasından kaynaklanır. Tüm can- meydana gelir. lıların nükleotidlerinde dört çeşit baz bulunur. Cevap D seçeneğidir. Cevap D seçeneğidir. 4. Aşağıda hücre çekirdeğinde bulunan kalıtsal maddeler ile il- I II III IV gili bilgiler verilmiş ve yanda bir tablo oluşturulmuştur. D) III ve IV I. Farklı canlılarda sayısı farklı olabilir ancak aynı türe ait P P A sağlıklı bireylerde sayısı değişmez. DP P ADDD A A II. Canlılarda hayati olayları ve hücre bölünmesini yöneten, kalıtımı sağlayan bir çeşit nükleik asittir. III. Kalıtsal özelliklere etki eden, yani kalıtsal bilgilerimizi taşıyan yapılardır. IV. Organik baz, şeker ve fosfattan oluşan yapıdır. Buna göre tablonun doğru olabilmesi için kaç numaralı yapıların yer değiştirmesi gerekir? A) I ve II  B) II ve III  C) I ve III  27 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 5. 6. Hücre çekirdeğinde bulunan kalıtsal yapılar ile ilgili aşağıdaki bilgiler verilmiştir. Hücrenin yönetim merkezi çekirdektir. Çekirdek içe-  K yapısı M yapısının görev birimidir. risinde de hücrenin yönetimini gerçekleştiren, canlı-  L yapısı diğer yapılardan kütlece daha büyüktür. ya ait kalıtsal bilgileri taşıyan yapılar yer alır.  M yapısında birbirinden farklı 4 çeşit N yapısı Fen bilimleri öğretmeni yukarıdaki bilgileri verdikten bulunur. sonra çekirdek içindeki bu yapıların isimlerini büyük- Buna göre bu yapılar hangi seçenekte doğru göste- ten küçüğe doğru iç içe geçen kutuların kapaklarına ritir? yerleştirir ve dört öğrencisini tahtaya kaldırıp bir et- kinlik yapar. M Öğrencilerinden sıra ile kutuların kapağında ismi yazı- lı yapılar ile ilgili bilgi vermelerini ister. Öğrencilerin A) 12K 3 verdiği her doğru bilgiden sonra bir içteki kutuya ge- çilecektir. Öğrenciler kurala göre etkinliğe başlarlar an- L cak ilk iki kutu açıldıktan sonra üçüncü kutu açılamaz. P T P D AD N Zeka Küpü Yayınları N B) 12L 3 M P T P D AD K M C) 12K 3 Buna göre üçüncü öğrencinin söylemesi gereken N P T P doğru bilgi aşağıdakilerden hangisi olmalıydı? D AD D) A) Kromozom, DNA'nın hücre bölünmesi sırasında K L kısalıp kalınlaşması ve etrafının özel bir protein ile kaplanması ile oluşur. M B) DNA, nükleotid adı verilen yapı birimlerinden olu- 12N 3 şur. P T P C) Gen, nükleotidlerin çeşitli sayı ve sırada dizilme- D AD si ile oluşan, kalıtsal bilgilerin şifrelendiği yapıdır. L D) Nükleotid; şeker, fosfat ve azotlu organik bazdan oluşur. DNA zincirinde belirli bir kurala göre kar- şılıklı olarak dizilir. Fen Bilimleri 28

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 14 Çıkmış Soru 31. Öğrencilerine aşağıdaki açıklamayı yapan Şeyda Öğretmen tahtaya canlıların sahip olduğu adaptas- Bir sınıftaki öğrenciler, bilimsel bir dergide yer alan yonlarla ilgili bilgilerin olduğu bazı görseller yansıtır. aşağıdaki metni incelemişlerdir. Canlıların çevreye uyumları adaptasyon Hayvanlarda sürü hâlinde yaşamın en büyük olarak adlandırılır. Canlıların adaptasyon avantajlarından biri tehlikelere karşı daha fazla geçirme sebepleri bazen daha kolay korunma sağlamasıdır. Sürü hâlinde yaşayan av bulmak, bazen de av olmamaktır. hayvanlar kendilerine özgü uyarı şekliyle hem tehlike anında birbirlerini uyarır hem de tehlikeye 12 birlikte karşı koyarlar. Bu da canlıların hayatta kalma şansını artırır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi metindeki sürü Kutupta yaşayan Kaktüslerin oluşturma ile sağlanan faydaya benzerlik göstermez? canlıların açık dikenli yapraklara A) Aralarında geniş bir mesafe bırakarak uçan sığır- renk kürke sahip olması sahip olması cıklar, bir doğan gördüklerinde aralarındaki boş- lukları kapatırlar.Böylelikle avcı konumundaki do- Zeka Küpü Yayınları 34 ğan, sürünün ortasına dalmakta zorlanır. Develerin Ağaç kurbağasının B) Misk sığırları bir saldırganla karşılaştıklarında kaç- hörgüçlerinin üzerinde bulunduğu mak yerine kendilerine bir güvenlik çemberi oluş- yapraklarla aynı renge tururlar. Yavrular bu dairenin merkezindedirler ve olması annelerinin uzun kıllarının altında saklanırlar. sahip olması C) Köpek balıkları yunus yavrularına yaklaştıkların- Buna göre Şeyda Öğretmen'in tahtaya yansıttığı gör- da iki yetişkin yunus gruptan ayrılarak köpek sellerden hangileri kamuflaj amaçlı adaptasyondur? balığının dikkatini kendi üzerlerine çeker ve diğer grup elemanları köpek balığının çevresini sararak A) 1 ve 2  B) 2 ve 4  darbeler indirmeye başlar. C) 1 ve 4  D) 1, 2 ve 3 D) Pelikanlar balık avlamaya daima sürü hâlinde giderler. Uygun bir koy seçtiklerinde ise sahile kar- şı yarım bir daire oluştururlar ve bu daireyi daral- tırlar. Böylelikle dairenin içine giren tüm balıkları yakalarlar. 2019 Kasım LGS Örnek Soru 14 Çözüm Metinde sürü hâlinde yaşayan hayvanların tehlikeye birlikte karşı koyarak hayatta kalma şansını artıran bir adaptasyona sahip olduklarından bahsedilmiştir. A, B ve C şıklarında da benzer adaptasyon örnekle- ri verilmiştir. Ancak D şıkkında verilen örnekte peli- kanların avlanmalarını kolaylaştıran adaptasyona sahip olmalarından bahsedilmiştir. Cevap D seçeneğidir. Fen Bilimleri 42

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 32. Canlılar barınma, üreme, beslenme ve düşmanlarından korunma gibi faaliyetlerini sürdürebilmek için çeşitli adaptas- yonlara sahiptir. Buna verilebilecek en ilginç örneklerden biri de ahtapotlardır. Düşmanlarından uzaklaşmalarına ve savaşmalarına yardımcı 8 kola sahip olan ahtapotların kollarından biri koptuğunda yerine yenisi çıkabilmektedir. Ayrıca ahtapotlar çok esnek vücutları sayesinde gözleri kadar küçük deliklerden bile geçebilir. Ahtapotların en çar- pıcı özelliklerinden biri de derilerinin rengini değiştirebilmeleridir. Verilen açıklamalara göre ahtapotların sahip oldukları bu özelliklerin amacı ile aşağıdakilerden hangisi benzerlik göstermez? A) Zebralar bir tehdit algıladıklarında farklı yönlerde karışık bir şekilde harekete geçerek avcıların görsel algılarını karıştırmakta ve avların konumlarını tespit etmelerini daha çok zorlaştırmaktadır. B) Kırmızı yanaklı su kaplumbağaları hem karada hem de suda yaşayabilme özelliklerinden dolayı bulundukları bölgelere kolay uyum sağlayabilmektedir. C) Kertenkeleler bir tehditle karşılaştıklarında anında kuyruklarının bir kısmını kaçış esnasında bırakarak avcısından kurtulur. D) Küllü yaslı kuş yavrusu, tüylerinin üzerinde son derece rahatsız edici toksin bulunan bir tırtıla benzer görüntü ve davranış sergiler. 33. Canlılar beslenme ve hayatta kalma şanslarını artırma amaçlı çeşitli adaptasyonlar geliştirmiştir. Kamuflaj ve başka bir canlıya benzeme bunlardan birkaçıdır. Hayvanların gizlenmek veya başka bir canlıya benzemek için geliştirdikleri adap- tasyonlar uzun yıllar sonunda gerçekleşmiştir. Aşağıda görselleri verilen bazı canlıların sahip olduğu adaptasyon özellikleri verilmiştir. I II III IV I. Bukalemunların bulundukları ortama göre renk değiştirmesi II. Bazı böceklerin vücutlarındaki renk ve desenlerin yaban arılarına benzemesi III. Zehirsiz olan süt yılanlarının ölümcül zehre sahip Texas mercan yılanlarına benzer derilerinin olması IV. Deniz analarının şeffaf transparan yapıda olması Verilen adaptasyon örnekleri amaçlarına göre değerlendirildiğinde hangi seçenekteki yorum doğru olur? A) Bukalemunlar ve süt yılanları sadece gizlenme amaçlı adaptasyona sahiptir. B) Deniz anaları ile bukalemunlarda görülen adaptasyonlar bu canlıların beslenme ve düşmanlarından gizlenme şan- sını artırır. C) Yaban arılarına benzeyen böcekler, bukalemunlara göre daha fazla beslenme şansına sahiptir. D) Süt yılanlarının Texas mercan yılanlarına benzemesi sadece beslenme şansını artırır. 43 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 34. Bilinen 36 kedi türünden sadece kaplanlar suya se- verek girerken, 3 tür (aslanlar, jaguarlar ve evcil ke- dilerin bazıları) suya girdiğinde aşırı rahatsızlık gös- termez ama memnun da olmaz, geri kalan 32 tür ise sudan uzak durur. 3,3 metreye ulaşabilen boy- ları ve 300 kilogramı geçebilen ağırlıkları ile kap- lanlar, davranışsal değişim geçirmişlerdir ve sudan rahatsız olmaz. Kaplanlar özellikle vücutları fazla ısındığında veya avlanmak amacıyla suya girmek- ten çekinmez, hatta duş alma ve temizlenme benzeri davranışlar bile sergiledikleri gözlemlenmiştir. Kaplanlar için suda geçirilen süre önemsizdir, örneğin bazı bireylerin 4 kilometre boyunca avını suda taşıdıkları bilinmektedir. Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi kaplanların kedigiller içinde farklı adaptasyonlara sahip olmalarının getirdiği avantajla benzerlik gösterir? A) Çölde yaşayan canlıların kulak ve kuyruklarının uzun, vücutlarının geniş olması B) Bazı kelebek türlerinin kanat desenlerinin yırtıcı kuş figürlerine benzemesi C) Dünya'nın en büyük sürüngeni olan deniz timsahının hem tatlı suda hem tuzlu suda yaşayabilmesi D) Yaprak görünümlü çekirgenin kertenkele ve kuşlardan saklanmak için yapraklara birebir benzeyen yapıda olması 15 Çıkmış Soru Yaşadığı bölgedeki yerli bir bitki- Böcek Birey sayısı 10 nin meyvesi içindeki tohumdan Gaga 8 beslenen böcek türü Şekil 1’de, Yerli meyve 6 bireylerinin ortalama gaga 4 uzunlukları dağılımı ise Grafik Şekil 1 2 6 7 8 9 10 11 1’de gösterilmiştir. Sonradan Grafik 1: Gaga uzunluğu (mm) 0 6 7 8 9 10 11 ortama sokulmuş daha yassı Grafik 2: Gaga uzunluğu (mm) meyvelere sahip yabancı bir bitki türü, ortamda hızla yayılarak yerli bitki- Birey sayısı 10 8 nin yerini almıştır. Uzun yıllar sonrasında yabancı bitkinin meyvelerindeki 6 tohumlarla beslenen aynı böceklerin ortalama gaga uzunlukları dağılımı 4 2 Grafik 2’de gösterilmiştir. 0 Bu gözlem ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur? A) Ortama sonradan giren bitkinin meyvelerindeki tohumlar, yerli bitkinin- kine göre daha derindedir. B) Yerli bitki türü, ortama sonradan giren bitki türüne göre rekabete ve çevresel koşullara daha dayanıklıdır. C) Kısa gagalı böcekler, ortama sonradan giren bitki ile daha etkin beslenerek bu özelliklerini nesillerine aktarmıştır. D) Uzun gagalı böceklerin yerini, beslendiği meyvelerin değişmesiyle kısa gagalı böceklerin alması modifikasyondur. 2020 Şubat LGS Örnek Soru 15 Çözüm Grafik 1'de gaga uzunluğu 9 - 9,5 mm olan böcek sayısı fazla olduğuna göre yerli bitkinin meyvelerindeki tohumlar derin- dedir. Grafik 2'de gaga uzunluğu 7 - 7,5 mm olan böcek sayısı fazla olduğundan yabancı bitkinin meyvelerindeki tohumlar yerli bitkiye göre daha derinde değildir. Yerli bitki türü, yabancı bitki türü ile aynı ortamda rekabet edememiştir. Uzun ga- galı böceklerin yerini kısa gagalı böceklerin alması adaptasyondur ve kalıtsal olarak yeni nesillere aktarılır. Cevap C seçeneğidir. Fen Bilimleri 44

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 35. Bataklık ve sığ sularda balıkları avlayarak yaşamını sürdüren farklı kuş türlerinin bacak uzunluğuna göre dağılımı Grafik - 1'de verilmiştir. Değişen çevre şartları ile zamanla ortamdaki su yüksekliği gittikçe azalmış ve ortamda yaşa- yan kuş türünün bacak uzunluğuna göre dağılımı uzun süre sonunda Grafik - 2'deki gibi değişmiştir. Birey sayısı Birey sayısı Bacak uzunluğu 30 cm olan kuş türü Bacak uzunluğu 20 cm olan kuş türü Bacak uzunluğu 10 cm olan kuş türü 10 20 30 Bacak Zaman Grafik - 1 uzunluğu (cm) Grafik - 2 Buna göre kuş türlerinin sayılarındaki değişim ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İlk durumda 30 cm bacağa sahip kuş türünün birey sayısının daha fazla olmasının nedeni sığ sularda bulunan ba- lıkları avlayabilecek bacak uzunluğu avantajına sahip olmaları olabilir. B) Su seviyesi, 10 cm bacağa sahip kuşların avına ulaşabileceği seviyeye indiğinden 30 cm bacağa sahip kuşların pa- yına düşen besin miktarı azalmıştır. C) 30 cm bacaklı kuşlar suların yüksekliği azaldığında bacak avantajını kaybetmiştir. D) 30 cm bacaklı kuşların sayısının azalmasının nedeni su seviyesinin balığa ulaşmayı engellemesidir. 36. Bir çiftçi ürettiği eşit miktardaki acı ve tatlı biberlerin bir kısmını tarla farelerinin yediğini fark eder. Bu farelerden acı ve tatlı biber yiyen fare türlerinin sayısı aşağıdaki sütun grafiğinde verilmiştir. Birey sayısı A: Acı biber yiyen fare B: Tatlı biber yiyen fare Tatlı biber Acı biber AB Fare türü Sonraki yıllarda çiftçi gelen talep üzerine tarlasına sadece acı biber ekmiştir. Aylar geçtikçe tarladaki farelerin sayısın- daki değişim aşağıdaki gibi olmuştur. Birey sayısı Birey sayısı Birey sayısı 3 ay sonra 3 ay sonra AB Fare türü AB Fare türü AB Fare türü Tarlada yaşayan farelerin sayılarındaki bu değişim ile ilgili, I. Tatlı biber yiyen farelerin genlerinin işleyişi değiştiği için sayılarında azalma olmuştur. II. Acı biber yiyen farelerin sayılarındaki artmanın temelinde adaptasyon vardır. III. Tatlı biber yiyen fareler doğal seçilime yenik düşmüştür. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız III B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III 45 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 16 Çıkmış Soru Aşağıdaki görselde bir erkek kemancı yengeci verilmiştir. Erkek kemancı yengecinin kıskaçlarından biri, vücut kütlesinin yarısına kadar gelişebilmektedir. Diğer kıskacı ise havaya kaldırdığı büyük kıskaçtan çok daha küçüktür. Büyük kıskacını havada salla- ması, kendisine yaklaşan diğer erkek yengeç ve avcıları geri püskürtür. Bu hareket aynı zamanda dişi yengeçlerin dikkatini çekerek üremesine yardımcı olur. Ayrıca yengecin gözlerinin, başının yukarısındaki saplarda yer alması da onun, avcılarını çok uzaktan görebilmesini sağlar. Dolayısıyla bu yengeçlerin kıskaçları ve gözleri, onun hayatta kalmasını ve soyunun devamını sağlayan en önemli özellikleridir. Bu metne göre erkek kemancı yengeçleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Büyük kıskaca ve farklı gözlere sahip olması, bulunduğu çevreye uymasını kolaylaştırmıştır. B) Gözlerinin konumlanma biçimi, avcılarından korunmasına yardımcı olmuştur. C) Büyük kıskaca sahip olması, uygun dişi bireyler tarafından seçilimini kolaylaştırmıştır. D) Büyük kıskacı ve gözlerinin konumu kalıtsal olmayıp çevrenin etkisiyle ortaya çıkmıştır. 2018 Aralık LGS Örnek Soru 16 Çözüm Erkek kemancı yengeçlerinin sahip olduğu özellikler adaptasyondur. Adaptasyonlar yıllar içinde geliştirilen ve kalıtsal olan özelliklerdir. Cevap D seçeneğidir. 37. Yanda görseli verilen Oriks Zeka Küpü Yayınları 38. Memeli bir hayvan olan yara- antilobu çöl ikliminde yaşa- sa; böcek, bitki, hatta kan ile yan bir canlı türüdür. Bu canlı beslenebilir ancak özel bir türü vücut sıcaklığını 45 °C’a grup yarasa daha farklı özel- kadar yükseltebilmektedir. liklere sahiptir. Süregelen ka- Burunlarındaki ince damar fatası adaptasyonları, bazı ya- ağı, soludukları havanın so- rasa türlerinin küçük omurgalı hayvanları yiyebilmesini ğumasını sağlar ve böylece beyinleri aşırı ısınmaz. An- sağlamıştır. Bilim insanları 35 farklı yarasa türünün kafa tilopların karınları beyaz renktedir. Bu özellik sayesin- yapısını incelediklerinde etçil yarasa türlerinin sürün- de sıcak çöl zemininden vücutlarına gelen ısıyı genler, kuşlar ve diğer yarasaları öğütebilecek özel- yansıtırlar. Oriks antilopları su ihtiyaçlarını köklerden, likte olduklarını gözlemledi ve diğer türlerin aksine et yumrulardan ve çölde yetişen tsama kavunlarından yiyen yarasaların daha büyük olduklarını, burunları- karşılamaktadır. nın ise daha büyük avlara göre farklılık gösterdiğini açıkladı. Yukarıdaki metne göre oriks antiloplarıyla ilgili aşa- ğıdakilerden hangisi yanlıştır? Etçil yarasaların bu adaptasyonları ile ilgili, A) Karınlarının beyaz renkte olması bulundukları çev- I. Canlının beslenmesine yardımcı olmuştur. reye uyumlarını kolaylaştırmıştır. II. Canlının avını gece de görmesini sağlamıştır. B) Burunlarındaki damar ağı, vücut sıcaklıklarını ayar- lamalarına yardımcı olur. III. Canlının genlerinin işleyişinde farklılık meydana gelmiştir. C) Sahip oldukları özellikler bulundukları ortamda hayatta kalma şanslarını artırır. ifadelerinden hangileri doğrudur? D) Antilopların geliştirdiği özellikler nesilden nesile A) Yalnız I B) Yalnız II geçmeyip sadece canlının kendisini etkilemiştir. C) Yalnız III D) I ve III Fen Bilimleri 46

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 39. Aşağıdaki görselde verilen Tetraponera, Afrika'nın Ek- 17 Çıkmış Soru vatoral kesimlerinde yaşayan bir karınca türüdür ve bu türün ısırıklarının çok güçlü olduğu bilinmektedir. Öğrenciler fen bilimleri dersinde biyoteknoloji ile Avcılarından korunmada bu özellik onların en büyük ilgili aşağıdaki diyagramı incelemişlerdir. şansıdır. Salticidae ise bir örümcek türüdür ve avcıla- rı kendinden uzak tutmak için Tetraponera'ya benze- Kimya Genetik yecek şekilde değişim geçirmiştir. İlk bakışta ayırt et- mühendisliği mesi zor olsa da aslında arada ciddi farklar vardır. Örnektir Tetraponera karıncalarının antenleri ve 3 çift bacağı Doğa Örnektir varken salticidae örümceklerinin 4 çift bacağı vardır. Mühendislik Örümcekle beslenen avcıların bu örümceğin karınca bilimleri olmadığını anlaması zordur. bilimleri Tetraponera Tıp ve Uygulama Kapsar İnsülin eczacılık alanlarıdır Ürünleridir hormonu Salticidae hMaamyaulrı Gıda BİYOTEKNOLOJİ Buna göre salticidae örümceğinin sahip olduğu bu üretimi özellik ile ilgili, Etkileridir I. Canlının yaşam şansını artıran bir adaptasyondur. Besinlerin Örnektir Örnektir II. Yalnızca dış görünüşte meydana gelen bir modi- alerjik özel- Antibiyotik- liklerinin Olumlu Olumsuz lere direncin fikasyondur. III. Ayak bölgesindeki genlerin işleyişi geçici olarak azaltılması artması değişmiştir. Zeka Küpü Yayınları Öğrencilerin aşağıdaki yorumlarından hangisi diyag- IV. Salticidae, taklit özelliğini yeni nesillere aktarma- ramda yer alan bilgilerle çelişmektedir? saydı doğal seçilime yenik düşmüş olabilirdi. A) Genetik mühendisliği, biyoteknoloji yöntemlerini ifadelerinden hangileri söylenebilir? araç olarak kullanan daha geniş kapsamlı bir bi- A) Yalnız I B) II ve III  lim dalıdır. C) I, II ve III  D) I ve IV B) Biyoteknolojideki uygulama ve ürünlerin bir kıs- mının geçmişi çok eski zamanlara dayanmakta- dır. C) Biyoteknolojik çalışmalar sonucu üretilen bazı ilaçların uzun süreli kullanımı bu ilaçların etkisini azaltabilmektedir. D) İnsanların artan beslenme ihtiyaçlarının karşılan- masında biyoteknoloji uygulamalarından fayda- lanılmaktadır. 2019 Kasım LGS Örnek Soru 17 Çözüm Verilen diyagram incelendiğinde biyoteknolojinin ge- netik mühendisliğini kapsadığı görülmektedir. Genetik mühendisliği biyoteknoloji yöntemlerini araç olarak kullanan daha geniş kapsamlı bir bilim dalı değildir. Cevap A seçeneğidir. 47 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 18 Çıkmış Soru 40. Aşağıda mikroenjeksiyon yöntemiyle farede gen klon- lama aşamaları şema ile gösterilmiştir. Bir bakterinin kapsüllü ve kapsülsüz olmak üzere iki tipi bulunmaktadır. Kapsüllü bakterilerin farelerde za- Dişi fare Erkek fare türreye neden olduğu bilinmektedir. Aşağıda kapsül- lü ve kapsülsüz bakteriler ile fareler üzerinde gerçek- leştirilmiş bir deneyin bazı basamakları gösterilmiştir. Yumurta hücresi Sperm hücresi Büyüme DNA Döllenmiş yumurta hormonu (zigot) Canlı kapsüllü Canlı kapsülsüz geni taşıyan (a) bakteriler hücre Ölür (b) bakteriler Yaşar Canlı kapsülsüz Büyüme bakteriler hormonu genini Isıtılarak Isıtılarak taşıyan DNA öldürülmüş parçası kesilir. kapsüllü Yaşar öldürülmüş (c) bakteriler (dk)apsüllü bakteriler Ölür Ölü farenin İnsan büyüme hormonu geni kan örneğinde mikroenjeksiyon yöntemi ile bulunan bakteriler zigota aktarılır. Bu çalışmanın sonunda kapsülsüz bakterilerin kapsül- Taşıyıcı anne Anne fare rahmine lü forma dönüşmesine neden olan faktörün, kapsüllü büyüme hormonu bakterilerin DNA'sındaki bilgi olduğu anlaşılmıştır. geni taşıyan zigot Buna göre, yerleştirilir. I. Kapsülsüz bakterilerin kapsüllü forma dönüşerek Zeka Küpü Yayınları İşlem görmüş İşlem görmemiş sonradan edindiği öldürücü özellik, bundan son- zigottan gelişen zigottan gelişen raki soylarındada kalıtılabilir. II. Deneyin (b) aşamasında farelere enjekte edilen yavru fareler yavru fareler kapsülsüz bakterilerin bir süre sonra kapsül oluş- turduğu söylenebilir. Şemada anlatılan olay ile ilgili, III. Deneyin (d) aşamasında ölü kapsüllü bakterilere ait DNA, kapsülsüz bakterilerin daha sonra feno- I. Oluşan bütün yavrularda anne ve baba fareye ait tiplerinde değişikliğe neden olmuştur. bazı özellikler vardır. ifadelerinden hangileri doğrudur? II. İşlem görmüş zigottan gelişen yavru farelerde in- A) I ve II  B) I ve III  san ve taşıyıcı anne fareye ait genler vardır. C) II ve III  D) I, II ve III III. İşlem görmüş zigottan gelişen yavru farelerin döl- lenmesi ile oluşacak yavru fareler insan büyüme 2019 Aralık LGS Örnek Soru hormonu geni taşımaz. 18 Çözüm ifadelerinden hangileri doğrudur? Kapsülsüz bakterilerin kapsüllü forma dönüşerek sonra- A) Yalnız I B) I ve II dan edindiği öldürücü özellik DNA'larında gerçekleştiği için bundan sonraki soylarında da kalıtılabilir. Deneyin (b) C) II ve III D) I, II ve III aşamasında farelere enjekte edilen kapsülsüz bakterilerin bir süre sonra kapsül oluşturduğu söylenemez. Öyle olsay- dı fare ölürdü. Deneyin (d) aşamasında ölü farenin kan ör- neğinde canlı kapsüllü bakterilerin olması ölü kapsüllü bak- terilere ait DNA'nın kapsülsüz bakterilerin fenotiplerinde değişikliğe neden olduğunu gösterir. Cevap B seçeneğidir. Fen Bilimleri 48

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 41. Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO), bir canlı- 42. Çinli bilim insanları ilk kez makak maymununu klon- nın DNA diziliminin değiştirilmesi veya başka bir can- lamayı başardı. Yaptıkları bu çalışmanın şeması aşa- lıdan alınan genin aktarılması anlamına gelmektedir. ğıdaki gibidir: Aşağıda bir bitkiye ait gen klonlaması şeması verilmiştir.  Bilim insanları K maymunundan iki meme hücresi, L ve M maymunlarından birer tane yumurta hücresi aldı. Antibiyotiklere ve böceklere direnç genleri  M eme hücrelerinin çekirdeklerini alarak sitoplazma- larını attılar. A plazmiti Kesik yaprak bölgeleri B plazmiti bakterilerle  Yumurta hücrelerinin sitoplazmalarını alarak çekir- enfekte edilir. deklerini attılar. Antibiyotik  Ardından meme hücrelerinin çekirdeklerini çekirdek- ve siz yumurta hücrelerine aktardılar. Büyüme  U ygun ortamda hücreleri çoğaltarak embriyo oluş- hormonu turdular ve bu embriyoları şemadaki gibi L ve M may- karışımı munlarının rahimlerine yerleştirdiler.  Bir süre sonra Hua Hua ve Zhong Zhong ismini verdik- leri iki yavru maymun dünyaya geldi. K LM Yapraklar yapay besi ortamına taşınır. Zeka Küpü Yayınları Meme hücreleri Yumurta Çekirdek hücreleri Çekirdek alınır çıkarılır Genetiği değiştirilmiş Embriyolar yeni bitkiler Yeni gelişen bitkiler antibiyotiğe ve böceğe karşı direnç genleri taşır. Zhong Zhong Hua Hua Verilen şema incelendiğinde aşağıdakilerden han- Buna göre yapılan bu klonlama çalışması ile ilgili olarak, gisi söylenemez? I. Klonlama işleminde üreme hücresi olarak sadece A) Yeni gelişen bitkiler, böceklere karşı direnç geni yumurta hücresi kullanılmıştır. taşıyan genetiği değiştirilmiş bir organizmadır. II. Yavru maymunlar genetik olarak birbirinden farklıdır. III. Yavru maymunlar sahip oldukları bütün özellikle- B) Yeni gelişen bitkinin genetik şifresi tamamen de- ğişmiştir. ri K maymunundan almıştır. ifadelerinden hangileri doğrudur? C) Yeni gelişen bitkiler özellikle böceklerin içinde yer aldığı besin zincirinde bozulmaya yol açabilir. A) Yalnız II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III D) Yeni gelişen bitki eşeysiz üreme ile oluşmuştur. 49 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 43. Kimyasal olarak üretilen liflerin yanında doğanın bize sunduğu doğal lifler de vardır. Bu lif türlerinin en önemlilerinden biri “örümcek lifi”dir. Örümcek lifi, bilinen en sağlam ve güç- lü ipliktir. Uzatıldığında, kıvrıldığında, ıslatıldığında veya kurutulduğunda hiçbir şekilde ya- pısı bozulmamaktadır. Tüm bu özelliklerinden dolayı paraşüt ipi, optik ve elektromekanik kablo, uçak ve yarış araçları üretiminde kullanılmaktadır. Örümceklerin ürettikleri ağın ham maddesi örgülü helezonik aminoasit zincirlerinden oluşan bir çeşit proteindir. Ge- netik mühendisleri örümcek lifi genini keçilere yerleştirerek keçilerin sütünden örümcek lifi üretmeyi başarmışlardır. Bu keçilerden sağılan süt, laboratuvar ortamında işlenerek lif üretimi için gereken protein elde edilmiş; gerekli iplik eğir- me düzenekleri ile de iplik üretimi gerçekleştirilmiştir. Yukarıda anlatılan olayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Örümcek lifi geni aktarılan keçilerin yavrularının sütünden de lif elde edilir. B) Bir karaktere ait gen farklı canlılarda da aynı özelliği gösterir. C) Örümcek geni aktarılan keçinin farklı genleri de lif üretimi için gerekli proteini içerir. D) Örümcek lifinin üstün özellikleri biyoteknoloji uzmanlarının bu alanda çalışmalar yapmalarına ilham kaynağı olmuştur. 19 Çıkmış Soru Bilim insanları, taşıma sırasında dökülen petrolün toprakta oluşturduğu kirliliğin K ve L bitkileri kullanılarak azaltıla- bileceğini göstermek amacıyla bir proje başlatıyorlar. Bilim insanları, dökülen petrolü bitkiler kullanarak ortamdan uzaklaştırmayı başarırsa bu bitkilerin genlerini daha hızlı büyüyen bitkilere aktaracaklar. Elde ettikleri genetiği de- ğiştirilmiş bu bitkileri de petrolü topraktan daha hızlı bir şekilde uzaklaştırmak için kullanacaklar. Bu proje kapsamında aşağıdaki işlemler gerçekleştiriliyor. • Altı adet özdeş toprak alan seçilip bunlardan iki grup oluşturuluyor. • Petrol birinci gruptaki üç özdeş toprak alana birer birim, ikinci gruptaki üç özdeş toprak alana da üçer birim karıştırılıyor. Uygulama sonunda, topraklarda kalan bu petrolün miktarları grafikteki gibidir. Bitkisiz toprak K bitkisinin ekili olduğu toprak Uygulama sonunda L bitkisinin ekili olduğu toprak topraklardaki petrol Bitki K L Bitki K L 3 bitkisi miktarı (birim) 2 dikilmiyor. bitkisi bitkisi dikilmiyor. bitkisi dikiliyor. dikiliyor. dikiliyor. dikiliyor. (Alanlarda birer birim (Alanlarda üçer birim 1 petrol var. petrol var.) Birinci Grup İkinci Grup Birinci İkinci Gruplar Grup Grup Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir? A) K ve L bitkileri, petrolün ortamdan uzaklaştırılmasında hiç etkili olmadığı için daha hızlı büyüyen bitkiler seçilmelidir. B) K bitkisinin petrolün ortamdan uzaklaştırılmasından sorumlu olan genlerinin hızlı büyüyen diğer bitkilere aktarıl- ması daha uygundur. C) L bitkisinin petrolün ortamdan uzaklaştırılmasından sorumlu olan genlerinin hızlı büyüyen diğer bitkilere aktarıl- ması daha uygundur. D) L bitkisi çok hızlı büyüdüğü için petrolün ortamdan uzaklaştırılmasında K bitkisinden daha etkili olmuştur. 2018 LGS 19 Çözüm Bu projedeki uygulama sonucu K canlısının petrolü daha fazla uzaklaştırdığı görülmektedir. Bunu sağlayan ilgili gen hızlı büyüyen bir bitkiye aktarılarak elde edilen yeni bitkilerle çevre kirliliği büyük ölçüde önlenmiş olur. Cevap B seçeneğidir. Fen Bilimleri 50

DNA VE GENETİK KOD 8. Sınıf 44. N kavakları M kavakları M kavaklarının büyüdüğü toprak N kavakları N kavaklarının büyüdüğü toprak Çöp Kavakların Topraktaki ağır M kavakları ortalama uzunlukları metal miktarı Yerleşim yerleri Zaman Zaman İlk 1. Yıl 2. Yıl İlk 1. Yıl 2. Yıl Topraktaki ağır metaller besin zinciri veya su yoluyla insan sağlığını tehdit etmektedir. Çöp toplama alanlarındaki toprağa karışan ağır metallerin ve kirliliğin azaltılmasında bitkilerin kullanılması hem uygun maliyetli hem de çevreci bir yöntemdir. Bu amaçla kavaklardan yararlanmayı düşünen bilim insanları, büyüme hızı farklı M ve N kavaklarını çöp toplama alanlarının etrafına aynı sayıda dikerek bir araştırma yapıyorlar. Araştırma ile M ve N kavakları arasında uy- gun özellikteki genlerin aktarılması amaçlanmaktadır. Kavakların dikili olduğu alanda yapılan iki yıllık çalışma sonu- cunda kavakların büyüme hızları ve topraktaki ağır metal miktarları grafiklerdeki gibidir. Yapılan bu çalışmalar dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) M kavakları kirliliği azaltmada etkili olmamıştır. B) N kavağının büyüme genlerinin M kavağına aktarılarak M kavağının çoğaltılması verimi artırır. C) M ve N kavakları arasında gen aktarımını gerektirecek bir durum yoktur. D) M kavağının büyüme genlerinin N kavağına aktarılması ile N kavağının çoğaltılması topraktaki kirliliği hızlı ve bü- yük oranda azaltacaktır. 45. A bakterisi Yeni DNA D bakterisi A bakterisi: Kalın bağırsakta yaşayan A bakterileri K vitamini üretir. B bakterisi B bakterisi: Kalın bağırsakta yaşayan bu bakteriler B vitamini üretir. C bakterisi: Kalın bağırsakta yaşayan C bak- terileri kolon kanserine sebep olmaktadır. C bakterisi Bilim insanları, A ve B bakterilerinden aldıkları DNA parçalarını kullanarak elde ettikleri DNA molekülünü, DNA'sının bir kısmı çıkartılan C bakterisine aktararak D bakterisini elde etmiştir. D bakterisini uygun ortamda çoğaltan araştır- macılar, bu bakterilerin özelliklerini test etmiştir. Yapılan test sonucunda bakterilerin ürettiği B ve K vitamini miktarları grafik- Miktar B vitamini teki gibi tespit edilmiştir. Ayrıca kolon kanserine sebep olmadığı tespit edilen K vitamini D bakterilerinin C bakterilerinin sayısını azalttığı görülmüştür. Bilim insanlarının yaptıkları bu çalışmalar ile ilgili, I. Tek hücreli canlılarda kalıtsal özellikler DNA'daki genler ile taşınır. A BD Bakteri türü II. Biyoteknolojik çalışmalar ile zararlı bakteri türleri, yararlı bakteri türlerine dönüştürülebilir. III. D bakterisinin kalıtsal özellikleri A, B ve C bakterileri ile aynıdır. IV. D bakterilerinin artması, C bakterilerinin sayısında artmaya sebep olduğu için kanser riskini azaltmıştır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II  B) I, II ve IV  C) II ve III  D) I, II, III ve IV 51 Fen Bilimleri

8. Sınıf DNA VE GENETİK KOD 46. Biyoteknoloji uygulamalarından biri de ıslah çalışmalarıdır. Islah çalışmalarında amaç daha verimli bitki ve hayvan ırk- ları elde etmektir. Aşağıda K ve L ırkı boğalar ile A, B ve C ırkı ineklere ait sperm ve yumurta örnekleri gösterilmiştir. K ırkı bKoığrkaı boğa L ırKkırbLkoıığbrkaoığbaoKğıarkı boLğırakı AboırğkaıLiAnıerırkkkı ıbionBeğkaırkı iBnAeırkıkrkı ıiniCneekıkrkAı iCnıBrekırkıkrikınıienikneekk B ırCkıriknıeiknek C ırkı inek Et verimi Et verimi Et verimi yüksek Et ve süt Süt verimi yüksek yüksek düşük Süt verimi düşük verimi düşük Et verimi düşük Bilim insanları et ve süt verimi yukarıdaki gibi olan bu türler üzerinde ıslah çalışmaları yaparak hem et hem de süt verimi yüksek olan hayvanlar elde etmeyi amaçlamaktadırlar. Buna göre bilim insanları aşağıdaki döllendirme çalışmalarından hangisinde amaçlarına ulaşır? A) K A B) L C C) K C Zigot D) L B Zigot Zigot Zigot + (+ (+ + + + (+ ( ( ((( 47. Bitkilere gen aktarımında, plazmitini doğal olarak bitki hücresine aktarma özelliğine sahip olan Agrobacterium tumefaciens bakterisi, bitkilerin çoğunda taç uru denen bir tümör oluşturmaktadır. İlgili bakterinin plazmitinden tümör oluşturan gen bölgesi çıkarılarak böceklere direnç geni ve antibiyotik direnç geni aktarılır. Antibiyotik Büyüme hormonu Böcek ve antibiyotik direnç genleri Plazmit Agrobacterium tumefaciens Bakteri Büyüme Canlı kalan Genetiği bakterilerinin oluşturduğu hastalık bulaştırılmış ortamında yaprak değişmiş yaprak dilimleri bekletilir bölgeleri genç bitkiler Daha sonra gen aktarımı yapılacak bitkinin yaprağı kesilerek yaralanmış olan bölgeye bakteri bulaştırılır. Sonrasında bakterinin gen aktarımı yaptığı ve yapmadığı hücrelerin birbirinden ayrılabilmesi için ortama antibiyotik eklenir. Gen aktarımının sağlandığı bitki hücreleri böceklere direnç geni ile birlikte antibiyotik direnç genini de aldıklarından orta- ma antibiyotik eklenmesinden etkilenmezler. Canlı kalan hücreler, kültür ortamında çoğaltılarak istenen özelliğe sahip yeni bitkiler yetiştirilmiş olur. Elde edilen yeni bitkilerle ilgili, I. Bitkiden alınan yaprak hücrelerine gen aktarımıyla istenen özelliklerde farklı tür bitkiler elde edilmiştir. II. Tohum yoluyla üretilmesi zor olan bitkilerin kısa sürede çoğaltılması, bitki klonlamanın amaçlarından biri olabilir. III. Gen klonlaması yoluyla bitkilere daha önce sahip olmadıkları özellikler kazandırılabilir. IV. Genetiği değişmiş genç bitkilerde taç uru denen tümör oluşmaz. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) I ve IV  B) II ve III  C) I, II ve III  D) II, III ve IV Fen Bilimleri 52

8. Sınıf BASINÇ 3 Çıkmış Soru Hanoi kuleleri oyunu, kule içine geçirilmiş disklerin yine aynı şekilde başka bir kuleye taşınmasına dayanan bir oyundur. Bu oyunda, 1 2 3 Taban Başlangıç • A ynı maddeden yapılmış, farklı büyüklükte 1 23 diskler kullanılır. 1. Hamle • H er hamlede sadece bir disk yerinden oy- natılabilir. • Büyük disk, küçük disk üzerine gelemez. • Alınan disk, herhangi bir kuleye konulmak zorundadır. 1. kuledeki diskleri 7 hamleyle 3. kuleye taşıyan bir öğrenci ilk hamleyi yukarıdaki gibi yapmıştır. Hamlelere göre disklerin 2. kulenin tabanına uyguladığı basıncı gösteren grafik aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Basınç B) Basınç C) Basınç D) Basınç Hamleler Hamleler Hamleler Hamleler 2. 3. 4. 5. 6. 2. 3. 4. 5. 6. 2. 3. 4. 5. 6. 2. 3. 4. 5. 6. 2019 Nisan LGS Örnek Soru 3 Çözüm 2. hamlede sarı disk 2. kuleye taşınır. 3. hamlede 3. kuledeki mavi disk 2. kuledeki sarı diskin üzerine taşınır. 4. hamle- de kırmızı disk 3. kuleye taşınır. 5. hamlede 2. kuledeki mavi disk 1. kuleye taşınır ve basıncı azalır. 6. hamlede 2. kule- deki sarı disk 3. kuleye taşınır. 7. hamlede 1. kuledeki mavi disk 3. kuleye taşınır. 2 ve 5. hamlelerde 2. kulede sadece sarı disk, 3 ve 4. hamlelerde ise sarı ve mavi disk vardır. 6. hamlede ise hiç disk yoktur. Cevap A seçeneğidir. 6. Aynı maddeden yapılmış farklı boyutlardaki K, L ve M cisimleri farklı şekillerde üst üste konulmuştur. K K M L Zemin L M L K M L K M Şekil I Şekil II Şekil III Şekil IV Okan, Sevgi ve Tuna yukarıdaki şekillerden birer tanesini seçmiş ve seçtikleri şekillerle ilgili bazı yorumlar yapmışlardır. Sevgi: K ve L cisimleri birbiriyle yer değiştirilirse zemine uygulanan basınç değişmez. Okan: K ve M cisimleri birbiriyle yer değiştirilirse zemine uygulanan basınç artar. Tuna: L ve M cisimleri birbiriyle yer değiştirilirse zemine uygulanan basınç azalır. Buna göre Okan, Sevgi, ve Tuna'nın seçtikleri şekiller aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? Sevgi Okan Tuna A) III I IV B) IV II I C) I IV II D) I III III Fen Bilimleri 56

BASINÇ 8. Sınıf 7. Bir konsantrasyon ve denge oyunu olan jenga aşa1ğı2dak3i kurallara göre oynanır. 1 23 4 5 6 78 9 4 5 6 78 9 Oyun kuralları: Basınç 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21  Her sıra 3 tahta bloktan oluşmaktad1ı0r. 11 12 13 14 15 22 23 24 25 26 27 Basınç  A lttaki 3 tahta blok enlemesine ise üs16tün1d7ek1i83 1t9ah2t0a2b1lok boy- baİlskınç lamasına bir şekilde dizilmelidir. bir22tah2ta3  J enga oyunu kulesinden sırasıyla b2l4ok2ç5e2k6il2ir7ve kule- nin en üstüne dizilir. Hamle  Kuleyi deviren kişi oyunu kaybeder. baİlskınç 1 2 3 Şekildeki gibi numaralandırılmış tahta bloklardan oluşan jenga oyununda sırasıyla üç tahta blok yerinden alınıp yukarıya konuluyor. 14 numaralı tahta bloğa etki eden basınç değişimi grafikteki gibi olduğuna göre sırasıyla tahta bloklardan hangileri alınıp en üste yerleştirilmiştir? A) 1. hamle 2. hamle 3. hamle B) 26 13 10 C) 16 11 5 D) 17 7 24 5 8 23 8. Şekildeki gibi 5 sıra halinde dizilen özdeş tuğlalar 5 günlük yönergeye göre hareket ettiriliyor. Yönergeye göre davra- nıldığında tuğlaların zemine uyguladıkları basınç grafiği aşağıdaki gibi verilmiştir. 1. sıra 2. sıra 3. sıra 4. sıra 5. sıra Gün Yönerge Zemine uygulanan Zemin basınç 1. 2. Gün 3. 4. 5. İlk 1. 2. 3. 4. 5. basınç Buna göre tuğlaları hareket ettirmek için verilen yönerge aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Gün Yönerge B) Gün Yönerge 1. 1. sıra tuğlaların tamamını kaldırın. 1. 1. sıra tuğlaların tamamını kaldırın. 2. 1 ve 2. sıra tuğlaları diğer sıralardaki tuğlaların 2. 2. sıra tuğlaları diğer sıralardaki tuğlaların üs- üstüne koyun. tüne koyun. 3. Her sıradan 1 tuğla alınız. 3. Her sıradan 2 tuğla alınız. 4. 3. sıra tuğlaları kaldırın. 4. 3. sıra tuğlaları diğer tuğlaların üstüne koyun. 5. 3 ve 4. sıra tuğlaları diğer sıradaki tuğlaların 5. Her sıradan 2 tuğla alınız üstüne koyun. C) Gün Yönerge D) Gün Yönerge 1. 5. sıra tuğlaların tamamını kaldırın. 1. 5. sıra tuğlaların tamamını kaldırın. 2. 4. sıra tuğlaları diğer sıralardaki tuğlaların üs- 2. 4.Sıra tuğlaları diğer sıralardaki tuğlaların üs- tüne koyun. tüne koyun. 3. Her sıradan 2 tuğla alınız. 3. 3. sıra tuğlaları kaldırın. 4. 3. sıra tuğlaları kaldırın. 4. Her sıradan 2 tuğla alınız. 5. Her sıradan 2 tuğla alınız. 5. 1.sıra tuğlaları kaldırın. 57 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 4 Çıkmış Soru Basınç, birim yüzeye etki eden dik kuvvet olarak tanımlanır. Bu bilgiyi kullanmak isteyen bir öğrencinin kurduğu hipo- tez, kullandığı yöntem ve bulgularına dayalı çizdiği grafik şu şekildedir: Hipotez: Katıların yüzeye uyguladıkları basıncın Bulgular: Kuma batma miktarı Yöntem: büyüklüğü temas ettikleri yüzey alanına bağlıdır. Bir kum havuzunda; 8 adet özdeş tahta bloğun Dizilimler 4 tanesi ile I. dizilim, kalan 4 tanesiyle de II. dizilim, bloklar birbirlerine yapıştırılarak yapılır. I. II. Buna göre öğrencinin deneyinde kurduğu düzenek aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) B) C) D) Kum I. II. Yer Kum I. II. Yer Kum I. II. Yer Kum I. II. Yer (yatay) (yatay) (yatay) (yatay) 2019 LGS 4 Çözüm Hipoteze göre yüzey alanı bağımsız, ağırlık sabit tutulan değişkendir. Bu durumda eşit sayıda blok I. dizilimde yüzey alanı II. dizilime göre daha büyük olacak şekilde dizilmelidir. Çünkü bulgularda I. dizilimin basıncı daha küçüktür. Cevap A seçeneğidir. 5 Çıkmış Soru Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. Katıların basıncı cismin ağırlı- 1. durum 2. durum 3. durum ğı ile doğru, kuvvetin uygulandığı yüzey alanı ile ters orantılıdır. Verilen bilgi kul- Pasta lanılarak aşağıdaki yiyeceklerin belirtilen durumlarda üzerinde bulundukları ze- Pizza mine uyguladıkları basınca ait grafik çizilecektir. Yiyeceklerin homojen ve her bir parçasının eşit büyüklükte olduğu varsayılırsa 1, Tost 2 ve 3. durumlarda zemine uyguladıkları basınçları gösteren grafik aşağıdakiler- den hangisidir? A) Basınç Pasta B) Basınç Pasta C) Basınç Pasta D) Basınç Pasta Pizza Pizza Pizza Pizza Tost Tost Tost Tost du1r.um du2r.um du3r.um Durum du1r.um du2r.um du3r.um Durum du1r.um du2r.um du3r.umDurum du1r.um du2r.um du3r.um Durum 2019 Aralık LGS Örnek Soru 5 Çözüm Yiyeceklerin homojen ve her bir parçası eşit büyüklükte olduğundan yiyeceklerin birer dilimi kesilerek çıkarıldığında yüzey alanı ile ağırlık aynı oranda azalmıştır. Bu durumda tüm yiyeceklerin 2 ve 3. durumundaki basınçları 1. durum- daki basınçlarına eşittir. Cevap C seçeneğidir. Fen Bilimleri 58

BASINÇ 8. Sınıf 9. Fen bilimleri öğretmeni katı basıncını etkileyen faktörleri anlattıktan sonra bazı malzemeleri kullanarak öğrencisi Erdinç'ten basıncın ağırlığa bağlı olup olmadığını, Burak'tan ise basıncın yüzey alanına bağlı olup olmadığını deneyle göstermesini istemiştir. 2 lt Kullanacakları malzemeler şu şekilde belirlenmiştir: 1 lt  1 adet 1 litrelik taban alanı küçük beherglas  3 adet özdeş sünger Su  2 adet 2 litrelik taban alanı büyük beherglas  5 litre su Öğretmen, 2 litrelik beherglası 1 litre su ile doldurup sünger üzerine koyuyor ve öğrencilerinden deneylerine göre ikin- ci düzenekleri oluşturmasını istiyor. Buna göre Burak ve Erdinç'in deneylerini tamamlayabilmeleri için hangi seçenekteki düzenekleri oluşturması gerekir? (Kapların ağırlıklarının özdeş olduğu kabul edilecektir.) A) 1 lt 2 lt B) 1 lt 2 lt 0,5 lt 1 lt 0,5 lt 1 lt Erdinç Erdinç Burak Burak 2 lt D) 2 lt C) 1 lt 1 lt 1 lt 0,5 lt Erdinç 1 lt Erdinç 0,5 lt Burak Burak 10. Katı cisimler ağırlıklarından dolayı bu- 1. aşama: Tuğlayı süngere önce di- 2. aşama: Tuğlayı süngere önce yatay lundukları yüzeye kuvvet uygularlar key sonra yatay koyup batma duru- sonra üzerine bir tuğla daha koyarak ve bu kuvvetin etkisiyle basınç oluşur. Katılarda basınç cismin ağırlığı ile doğ- munu gözlemliyor. batma durumunu gözlemliyor. ru, temas ettiği yüzey alanı ile ters oran- tılıdır. Beyza, özdeş tuğla ve sünger- ler kullanarak basınçla ilgili deneyi yandaki gibi iki aşamada yapıyor. Buna göre 1 ve 2. aşamada gözlemlenen basınç değişimi ile aşağıda verilen örneklerden hangisi benzer değildir? A) Parmakla bastırarak çakamadığımız çiviyi çekiçle vurarak çakabilmemiz 2. aşamaya örnek verilebilir. B) Rayların şekil bozukluğuna uğramaması için trenlerde tekerlek sayısının artırılması 1. aşamaya örnek verilebilir. C) Boksörlerin maç sırasında boks eldiveni takması 2. aşamaya örnek olarak verilebilir. D) Develerin ayak tabanlarının geniş olması sayesinde çölde kuma batmadan yürüyebilmesi 1. aşamaya örnek verilebilir. 11. Eskimo kutularda bulunan gıda malzemelerini Gıda kolileri Buz tabakası Direk İglo üzeri buz tutmuş olan nehrin karşı kıyısındaki ig- L kızağı Nehir losuna taşımak istemektedir. Her bir koli ve kızak Eskimo ile eşit ağırlıkta olan eskimonun, karşı kıyıdaki bir K kızağı direğe bağlı ipi yüklü kızağın üzerindeyken çe- kerek buzu kırmadan geçmesi gerekmektedir. Es- kimonun boş L kızağı üzerindeyken zemine yap- tığı basınç P, boş K kızağı üzerindeyken zemine yaptığı basınç ise 2P'dir. Buzun en ince bölgesi en fazla 3P basınca dayanabildiğine göre, eskimo aşağıdakilerden hangisindeki gibi geçer- se buz kırılır? A) B) C) D) K kızağı L kızağı K kızağı L kızağı Fen Bilimleri 59

8. Sınıf BASINÇ 12. Mert Öğretmen basınç konusuyla ilgili etkinlik yapmak için içinde aynı miktarda kum bulunan özdeş iki düzenek ha- zırlamıştır. Kütleleri sırayla 40 ve 80 kilogram olan Eda ve Arda'yı etkinlik için kaldırmıştır. Arda'nın ayakkabı taban alanının Eda'nınkinden 2 kat büyük olduğunu bilen öğretmen, öğrencilerinden düzeneklerdeki kumlara basmalarını istemiştir. Kumdaki batma 8 miktarı (cm) 6 Arda Eda 4 Kum Kum 2 Öğrenci 1. düzenek 2. düzenek 1. düzenek 2. düzenek Öğretmenin öğrencilerin her bir düzenekteki kuma batma miktarını göstermek için hazırladığı grafik aşağıdaki gibidir. Buna göre öğrencilerin kum dolu düzeneklerdeki duruş şekli seçeneklerden hangisindeki gibi olabilir? A) B) 1. düzenek 2. düzenek 1. düzenek 2. düzenek C) D) 1. düzenek 2. düzenek 1. düzenek 2. düzenek 6 Çıkmış Soru Katı maddeler ağırlıkları nedeniyle bulun- 2S 3S S dukları yüzeye kuvvet uygular ve bu kuv- vetin etkisiyle basınç oluşur. Bu basıncın büyüklüğü zemine uygulanan kuvvete ve Su Su Su Zemin temas eden yüzey alanına bağlı olarak 4 litre 2 litre değişir. Şekilde boş ağırlıkları birbirine 3 litre eşit olan kaplara aşağıda belirtilen mik- 2S 2S 2S II III I tarlarda su doldurulmuştur. Buna göre, bu kapların zemine uyguladıkları katı basınçları arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- miştir? A) I > II > III  B) II > I > III  C) III > I > II  D) I = II = III 2018 Aralık LGS Örnek Soru 6 Çözüm Şekilde verilen üç kabın alt taban alanları aynı fakat üst taban alanları farklı olduğu için aynı yükseklikte en fazla II numaralı kapta, en az da III numaralı kapta su bulunur. Kap tabanları aynı olduğu için uyguladıkları basınç içlerinde bulunan suların ağırlığına bağlıdır. Bu durumda en fazla basıncı II, en az basıncı ise III numaralı kap uygular. Cevap B seçeneğidir. Fen Bilimleri 60

BASINÇ 8. Sınıf 13. 18 adet özdeş demir bilye, ağırlıkları aynı, taban alanları 2S, 3S 18 adet KL M ve 4S olan K, L ve M kaplarına paylaştırılmıştır. demir bilye 2S 3S 4S Buna göre yapılan bilye dağılımlarından hangisinde kap taban- larının zemine uyguladıkları basınçlar birbirine eşit olur? A) B) C) D) K L M 14. Aynı hacimdeki maddelerin kütlelerinin farklı Basınç 200 mL tuzlu 200 mL su 200 mL su olması yoğunluklarının farklı olmasındandır. K LM su ilave ediliyor ilave ediliyor ilave ediliyor Yandaki grafik yatay bir zeminde içlerinde farklı miktarlarda su bulunan özdeş K, L ve Kaplar hS h 2S hS M kaplarına belirtilen işlemler uygulandık- I II III tan sonra kap tabanlarının zemine uygula- dığı katı basıncını göstermektedir. D) II ve III Buna göre K, L ve M kaplarının I, II ve III numaralı düzenekler ile eşleştirilmesi ile ilgili, I. Su ve tuzlu suyun yoğunluk değerleri verilmeden hiçbirinde eşleştirme yapılamaz. II. I numaralı kap K kabıdır. III. En düşük basınca sahip L kabı, II numaralı kaptır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III  15. Jenga, Afrika'da keşfedilmiş tahta blokların kullanıldığı bir denge oyunudur. Oyunun amacı, çıkarılan tahta blokları dü- zeneği devirmeden tahta kulenin üzerine koyarak en yüksek seviyeye çıkabilmektedir. Fen bilimleri dersinde Hale Öğretmen öğrencilerine bu oyunu oynatarak katı basıncı ile ilişki kurulmasını planlıyor. Bu amaçla sınıftan seçtiği üç öğrencisine birer hamle yaptırıp bu hamleden sonra jenga bloklarının zemine uyguladığı ba- sınçları hesaplamalarını istiyor. Her bir öğrencinin hamlesinden sonra blokları ilk hâline getirip diğer öğrencinin ham- le yapmasını sağlıyor. Öğrencilerin yaptığı hamleler şu şekildedir: 1. öğrenci: A ve B bloklarını çıkarıp kulenin üzerine koyuyor. D 2. öğrenci: D ve C bloklarını çıkarıp kulenin üzerine koyuyor. C 3. öğrenci: A bloğunu çıkarıp kulenin üzerine koyuyor. AB Buna göre öğrencilerin hamleleri sonunda jenga bloklarının zemine uyguladığı basınçlar arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) 1 > 2 > 3  B) 1 > 3 > 2  C) 2 > 3 > 1  D) 3 > 1 > 2 61 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 16. Alt taban alanları aynı, üst taban alanları farklı düzgün geometrik cisimlerin içine aynı yükseklikte sıvı konulduğunda sıvılar farklı hacim kapladığından ağırlıkları da farklı olur. Boş ağırlıkları birbirine eşit olan kaplara aynı yükseklikte farklı sıvılar koyulduğunda kapların zemine uyguladıkları ba- sınçlar arasındaki ilişki I > II > III şeklinde olmaktadır. Buna göre yandaki kaplara verilecek doğru numaralandırma hangi seçenekteki gibi olmalıdır? Sıvıların yoğunlukları: (Su: 1 g / cm3, Alkol: 0,8 g / cm3, Zeytinyağı: 0,9 g / cm3) 3S 5S 3S Alkol h Su h Zeytinyağı h 3S 3S 3S III A) I II III B) II I II C) III I I D) III II 7 Çıkmış Soru Yağış K Yağış Bessalheansmı e Bessalheansmı e Geçirimsiz iki tabaka arasında bulunan yer altı su- Yer altı su seviyesi larının açılan sondaj kuyuları ile yeryüzüne çık- L ması sonucu artezyen kaynağı oluşur. Mühendis Mehmet Bey yaptığı çalışmalar sonucunda su çı- karabileceği iki nokta belirlemiş ve belirlediği bu noktalara sondaj kuyularını şekildeki gibi açarak artezyen oluşturmayı düşünmüştür. Sondaj kuyuları açıldığında gerçekleşecek Geçirimsiz tabaka Geçirimli tabaka olaylarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- nebilir? A) K noktasında su kendiliğinden çıkar. Çünkü K'deki kuyunun derinliği daha azdır. B) L noktasından suyun çıkabilmesi için pompaya ihtiyaç vardır. Çünkü L'deki kuyunun derinliği daha fazladır. C) L noktasında su kendiliğinden çıkar. Çünkü L noktasının altındaki geçirimsiz tabaka daha kalındır. D) K noktasından suyun çıkabilmesi için pompaya ihtiyaç vardır. Çünkü K noktası, yer altı su seviyesinin üzerindedir. 2019 Nisan LGS Örnek Soru 7 Çözüm Yer altı suyunun kendiliğinden çıkabilmesi için yer altı su seviyesinin sondaj kuyularının seviyesinden yukarıda olması gerekir. Cevap D seçeneğidir. Fen Bilimleri 62

BASINÇ 8. Sınıf 17. Su ihtiyacının bir kısmını karşılamak için yağ- Yağmur mur suyunun kullanılmak istendiği bir çiftlik- suyu toplama te binaların konumu ve yüksekliği yandaki gi- 3. kat bidir. Bunun için bazı değişiklikler yapan çiftlik 2. kat hunisi Depo sahibinin proje detayları şu şekildedir:  Ç atıdan gelen yağmur suyu, toplama hunisi 1. kat yardımıyla depoya aktarılıyor.  D epoda biriken su borularla bağlanan evler- A Blok B Blok C Blok de ve bahçede çeşitli amaçlarda kullanılıyor. Tasarlanan proje hakkında yapılan aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Tasarlanan projede depo tamamen su ile dolamaz. B) Depodaki su tamamen bitinceye kadar sitenin bütün bloklarının bahçeleri sulanabilir. C) Su hiçbir zaman B Blok 3. kata kendiliğinden çıkamaz. D) Depoda biriken suyun uyguladığı C Blok zemin kattaki sıvı basıncı, A Blok 1. kattaki sıvı basıncından daha azdır. 18. Sıvı basıncı sıvının derinliği ve yoğunluğu ile doğru orantılı Piston olarak artar. Sıvılar üzerlerine uygulanan basıncı her yöne aynı şiddetle iletme özelliğine sahiptir. Büyük L kap Selim, yukarıdaki bilgileri doğrulamak için yukarıdaki düzene- ği hazırlıyor ve musluklara özdeş balonlar geçiriyor. Düzenek- M teki K, L, M ve N muslukları açılıp düzeneğin ve balonların su ile dolması bekleniyor. Daha sonra büyük kap üzerinde bulu- K nan piston aşağı doğru itildiğinde balonların hacimlerinin arttığı gözlemleniyor. Su N Buna göre kurulan düzenek ve yapılan etkinlik ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi söylenemez? A) Piston aşağı doğru itildiğinde N musluğundaki balonda basınç artışı diğer balonlara göre daha fazla olmuştur. B) Musluklar açılıp balonlar su ile dolduğunda L balonunun hacmi en az olmuştur. C) Piston aşağı doğru itildiğinde L ve M musluğundaki balonlarının hacimleri eşit miktarda artmıştır. D) Musluklar açıldığında N musluğundaki balonun hacmi K musluğundaki balonun hacmine göre daha büyük olur. 19. Sıvıların basıncı iletmesi ile ilgili bir öğrencinin ha- zırladığı düzenekte yandaki gibi değişiklikler yapı- lıyor. 1. durumda yüke bir tane balon bağlanarak piston üzerine koyulduğunda hareketli piston yü- h1 h2 h3 kün etkisiyle aşağı doğru iniyor ve sıvının yüksel- me miktarı h1 oluyor. 2. durumda balon düzenek- Su Su Su ten alınıyor ve sıvının cam borudaki yükselme 1. durum 2. durum 3. durum miktarı h2 olarak gözlemleniyor. 3. durumda ise dü- zeneğe özdeş iki balon daha eklenip suyun cam borudaki yükselme miktarı h3 olarak gözlemleniyor. Balonlarda havadan daha hafif helyum gazı olduğuna göre düzenekteki her bir durumla ilgili aşağıdakilerden han- gisi söylenemez? A) h2 sıvı seviyesi h1 sıvı seviyesinden daha fazladır. B) 1 ve 3. durumda balonlar, yükün pistonda oluşturacağı basınçta azaltıcı etkiye sebep olur. C) h3 sıvı seviyesi h1 sıvı seviyesinden daha fazla olur. D) Düzeneğin her bir durumunda kap tabanındaki sıvı basıncı sıralaması 2. durum > 1. durum > 3. durum şeklindedir. 63 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 8 Çıkmış Soru 9 Çıkmış Soru Sıvı basıncına etki eden faktörleri gözlemlemek iste- Aşağıda yapımı tamamlanarak su ile doldurulmuş yen Burak, aşağıdaki hipotezleri kuruyor: A havuzu ve yapım aşamasında olan B havuzunun ölçüleri verilmiştir. 1. hipotez : Sıvının basıncı, sıvının yoğunluğu ile doğru orantılıdır. A havuzu B havuzu 2. hipotez : Sıvının basıncı, sıvının derinliği ile doğru En: 2 m En: 5 m orantılıdır. Boy: 2,5 m Boy: 8 m Derinlik: 1 m Derinlik: 1 m Burak bu hipotezlerini test etmek için; Kapasite: 5 ton Kapasite: 40 ton • 3 adet 500 mL’lik özdeş beherglas, • Yeterli miktarda sıvı yağ ve su Buna göre B havuzu ile ilgili aşağıda yapılan açıkla- malardan hangisi doğrudur? kullanarak deney düzeneklerini şekildeki gibi oluştu- ruyor. A) Su ile doldurulan havuzların derinlikleri eşit oldu- ğu için duvarlara uygulanan sıvı basıncı değiş- h mez, dolayısıyla duvarları güçlendirmeye gerek yoktur. h sıvı yağ su su 500 mL 250 mL 500 mL B) Havuzun eni arttığı için sıvı basıncı da aynı oran- da artacaktır, dolayısıyla havuz duvarlarının üst KLM kısmı ince alt kısımları ise kalın yapılmalıdır. Burak’ın deneyinde yaptığı işlemlerden hangisi hi- Zeka Küpü Yayınları C) Havuz kapasitesi arttığı için sıvı basıncı da aynı potezlerini test etmek için gerekli değildir? oranda artacaktır, dolayısıyla duvarlar A havuzu- na göre basınca daha dayanıklı yapılmalıdır. A) 1. hipotezi için, K ve M kaplarının tabanındaki sı- vı basınçlarını ölçerek karşılaştırmıştır. D) Havuzun boyu arttığı için, sıvı basıncı aynı oran- da azalacaktır, dolayısıyla duvarları daha ince ya- B) 2. hipotezi için, L ve M kaplarının tabanındaki sı- pılabilir. vı basınçlarını ölçerek karşılaştırmıştır. 2020 Şubat LGS Örnek Soru C) 1. hipotezi için, K kabındaki yağın yarısını boşal- tarak, K ve L kaplarındaki sıvı basınçlarını ölçerek karşılaştırmıştır. D) 2. hipotezi için, M kabındaki suyun yarısını boşal- tarak, K ve M kaplarındaki sıvı basınçlarını ölçe- rek karşılaştırmıştır. 2018 Aralık LGS Örnek Soru 8 Çözüm 9 Çözüm 2. hipotezin bağımsız değişkeni sıvı derinliğidir. Bu Sıvı basıncı sıvının yoğunluğu ve derinliği ile doğru hipotezi test etmek için sıvı derinlikleri değiştirilir fa- orantılı artar. Sıvı miktarı ve kabın şekli sıvı basıncını kat diğer değişkenler sabit tutulur. M kabındaki su- etkilemez. yun yarısı boşaltılıp K ve M kaplarındaki sıvı basınç- ları ölçüldüğünde hem sıvı cinsleri hem derinlikler Cevap A seçeneğidir. farklı olduğu için ikinci hipotez test edilemez. Cevap D seçeneğidir. Fen Bilimleri 64

BASINÇ 8. Sınıf 20. 21. L K LK 1232h 2d Y X X Z h II Ayak PP••KL Ayak PP•• LK 123 d Ayak Ayak I 1. düzenek 2. düzenek h 3d 123 2h d123 Farklı büyüklükteki K ve L kapları şekildeki gibi iç içe geçirilerek kaplara X, Y ve Z sıvıları konulmuştur. III IV Kap tabanlarına etki eden sıvı basınçları ölçülerek so- nuçlar aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir. Fen bilimleri öğretmeni özdeş kapları h ve 2h sevi- Sıvı basıncı Sıvı basıncı yelerinde farklı yoğunlukta sıvılar ile doldurmuştur. Ardından öğrencileri iki gruba ayırıp sıvı basıncına Zeka Küpü Yayınları K L Kap tabanı KL Kap tabanı etki eden faktörlerle ilgili hipotez kurup bu hipotez- 1. düzenek leri test etmelerini istemiştir. Grupların hipotezleri şu şekildedir: 1. grubun hipotezi: Sıvı yoğunluğu arttıkça sıvının 2. düzenek uyguladığı basınç artar. Buna göre sıvıların yoğunlukları hangi seçenekteki 2. grubun hipotezi: Sıvı derinliği arttıkça sıvının gibi olabilir? uyguladığı basınç artar. A) Yoğunluk B) Yoğunluk Buna göre gruplar hipotezlerini test etmek için aşa- XYZ Sıvı XYZ Sıvı ğıdaki uygulamalardan hangisini yapmamalıdır? C) Yoğunluk D) Yoğunluk A) 1. grup II. kaptaki sıvının yarısını boşaltıp I, II ve III. kapların tabanındaki sıvı basınçlarını ölçmüştür. X YZ Sıvı X YZ Sıvı B) 2. grup I ve IV. kapların tabanındaki sıvı basınçla- rını ölçmüştür. C) 1. grup III. kaba 2h seviyesine kadar aynı sıvıdan ilave edip II, III ve IV. kapların tabanındaki sıvı basınçlarını ölçmüştür. D) 2. grup II ve III. kapların tabanındaki sıvı basınç- larını ölçmüştür. 22. Yanda küçük deniz balıklarının bulunduğu ve insanların cam tünel için- de rahatlıkla gezebilecekleri bir akvaryum bulunmaktadır. Akvaryum yetkilileri büyük köpek balıklarının da içinde olacağı genişliği ve yüksek- liği şimdikinden daha fazla olan bir akvaryum yapmayı planlıyor. A ynı deniz suyunun kullanılması düşünülen akvaryum ile ilgili, I. Kullanılan sıvının yoğunluğu değişmeyeceği için aynı kalınlıkta cam kullanılabilir. II. Akvaryumun derinliği artacağı için cam tünelde kullanılacak camın kalınlığı artırılmalıdır. III. Akvaryumun genişliği sıvı basıncını etkilemeyeceği için cam tünelde aynı kalınlıkta cam kullanılmalıdır. yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III 65 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 23. Elif, sıvı basıncının bağlı olduğu faktörleri kontrollü deneyler ile araştırmak için aşağıdaki araştırma sorularını oluştur- muş ve şekildeki özdeş ağzı açık plastik kaplara aynı seviyeye kadar sıvılar doldurmuştur. KL M 1. araştırma sorusu: Sıvı basıncı, sıvı cinsine bağlı mıdır? 2. araştırma sorusu: Sıvı basıncı, sıvının derinliğine bağlı mıdır? Su Etil alkol Su Elif, araştırma sorularının cevaplarını bulmak için aşağıdaki deneyleri yapmıştır: 1. araştırma sorusu için yapılan deney: K ve L kaplarına, kap tabanlarından aynı yükseklikte özdeş birer delik açarak sıvıların ilk fışkırma mesafelerini karşı- laştırmıştır. 2. araştırma sorusu için yapılan deney: L ve M kaplarına, kap tabanlarından farklı yükseklikte özdeş birer delik açarak sıvıların ilk fışkırma mesafelerini karşı- laştırmıştır. Buna göre Elif'in yaptığı deneyler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Her iki araştırma sorusuna da cevap bulamaz. Deneylerdeki bağımsız değişkenleri yanlış belirlemiştir. B) 2. araştırma sorusuna cevap bulabilmek için K ve M kabında farklı derinlikte iki delik açıp ilk fışkırma mesafelerini karşılaştırmalıdır. C) 1. araştırma sorusuna cevap bulabilir. Çünkü sıvıların cinsini bağımsız değişken almıştır. D) 2. araştırma sorusuna cevap bulamaz. Çünkü hem derinlikleri hem sıvıların cinsini bağımsız değişken almıştır. 24. Fen bilimleri öğretmeni proje ödevi alan öğrencisinden sıvı basıncına etki eden faktörlerle ilgili bir poster çalışması yapıp hipotez kurmasını istiyor. Akdeniz 1m Karadeniz 1,5 m 2m 2m Akdeniz'in suyunun Karadeniz'in suyundan tuzlu olduğunu bilen öğrenci çalışmasında Akdeniz ve Karadeniz'de fark- lı derinliklerdeki dalgıçlara etki eden sıvı basınçlarından yola çıkarak şu hipotezleri kuruyor: 1. hipotez: Sıvı basıncı, sıvının yoğunluğu ile doğru orantılıdır. 2. hipotez: Sıvı basıncı, sıvının derinliği ile doğru orantılıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi öğrencinin hipotezleri doğrulamak için kurduğu ifadelerden biri değildir? A) 2 m derinlikte, Akdeniz'deki dalgıca Karadeniz'deki dalgıçtan daha fazla sıvı basıncı etki etmesi 1. hipotezi doğrular. B) Akdeniz'de, 2 m derinlikteki dalgıca 1 m derinlikteki dalgıçtan daha fazla sıvı basıncı etki etmesi 2. hipotezi doğrular. C) Karadeniz'de 1,5 m derinlikteki dalgıca, Akdeniz'de 1 m derinlikteki dalgıçtan daha fazla sıvı basıncı etki etmesi 1. hipotezi doğrular. D) Karadeniz'de 2 m derinlikteki dalgıca; 1,5 m derinlikteki dalgıçtan daha fazla sıvı basıncı etki etmesi 2. hipotezi doğrular. Fen Bilimleri 66

BASINÇ 8. Sınıf 10 Çıkmış Soru 11 Çıkmış Soru Su ve benzeri sıvıları koymaya Kulp Emzik Şekildeki düzenek “A” seviyesine kadar su ile dolu- yarayan emzikli kulplu kaplara Boyun dur. Düzenekteki vana açılıp B noktasından suyun fış- ibrik denir. İbrikler düz tabanlı, kırması sağlanıyor. dipten başlayarak genişleyen Karın yuvarlak gövdeli, dar ve uzun A boyunlu kaplardır. h vana LB θ I II III Zeka Küpü Yayınları B noktasındaki suyun akış hızını artırmak için, I. h yüksekliğini artırmak, Yukarıda verilen üç farklı ibrik, emziklerinden taşın- II. L uzunluğunu artırmak, caya kadar yavaşça su ile dolduruluyor. III. θ açısını artırmak Buna göre ibriklerin tabanlarında oluşan sıvı basınç- larının sıralaması aşağıdakilerin hangisinde doğru işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır? olarak verilmiştir? A) Yalnız I  B) Yalnız III  A) I < II < III  B) II < I < III  C) I ve II  D) II ve III 2019 Aralık LGS Örnek Soru C) I < III < II  D) III < I < II 11 Çözüm 2019 Şubat LGS Örnek Soru B noktasındaki suyun akış hızını artırmak için sıvı 10 Çözüm basıncını artırmamız gerekir. h yüksekliğini artırdığı- mızda sıvı basıncı artar. L uzunluğunu artırdığımızda İbrikler, emziklerinden taşıncaya kadar su ile doldu- B noktasındaki sıvı basıncı artmaz. θ açısını artırdığı- rulacağına göre su en fazla II, en az ise III numaralı mızda B noktasının yüksekliği artarken A seviyesin- ibriğe doldurulur. Kap tabanındaki sıvı basıncı sıvı de- deki su seviyesi azalır. Bu durumda sıvı basıncı aza- rinliği ile doğru orantılı olduğundan ibriklerin taban- lır. Bu nedenle sadece I. öncüldeki işlem yapılabilir. larında oluşan sıvı basınçlarının sıralaması III < I < II'dir. Cevap A seçeneğidir. Cevap D seçeneğidir. 25. Yanda ana gövdeleri 1 litrelik özdeş teneke kutu- h Emzik Kulp lardan tasarlanmış iki çiçek sulama kabı görülmek- tedir. Ana gövdeleri ve emziklerin tabana olan I h uzaklıkları özdeş olan kaplardan II. kabın emziği I. kabınkinin yarısı inceliğinde tasarlanmış olup Ana gövde aynı açı ile ana gövdeye birleştirilmiştir. II Bu iki sulama kabına, 1. Her iki kaba da 700 mL su koyma 2. Her iki kaba da h seviyesine kadar su koyma işlemleri yapılarak kap tabanlarındaki sıvı basınçları ölçülüyor. Buna göre yapılan işlemler sonucunda kapların tabanlarındaki sıvı basınçları arasındaki ilişki hangi seçenekte doğ- ru verilmiştir? A) B) C) D) 1. işlem I > II II > I I = II II > I 2. işlem II > I I = II II > I I > II 67 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 26. Sıvılar da katılar gibi ağırlıklarından dolayı temas ettikleri yüzeye basınç uygular. Uyguladıkları basınç sıvıların yoğun- lukları ve derinlikleri ile doğru orantılıdır. 2h h 10 cm 20 cm 40 cm 40 cm 1. kap 2. kap Yukarıdaki sistemlerde 1. kaptaki huni 10 cm, 2. kaptaki huni ise 20 cm sıvı içinde aşağı doğru batırıldığında 1. sistem- deki borunun sağ kolundaki sıvı, 2. sistemdekinin iki katı kadar yükseliyor. Buna göre kaplarda bulunan sıvıların yoğunlukları ve uyguladıkları basınçlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (Kaplar yeterli büyüklüktedir ve U borularının içindeki sıvılar özdeştir.) A) 1. kaptaki sıvının yoğunluğu 2. kaptaki sıvının yoğunluğunun 4 katıdır. B) 1. kaptaki sıvının yüksekliği 10 cm kalıncaya kadar sıvı boşaltılırsa kapların tabanlarındaki sıvı basınçları eşit olur. C) Her iki kaptaki huniler 10 cm daha daldırılırsa U borularının sağ kolundaki sıvıların yükselme miktarı aynı olur. D) İkinci kaptaki huni 20 cm daha daldırılırsa her iki sistemin U borularının sağ kolunda yükselen sıvı seviyeleri aynı olur. 27. Sıvı basıncı, sıvıların derinliği ve yoğunluğu ile doğru orantılıdır. 3. musluk 1. 2. M h K musluk L musluk Yukarıdaki kaplar ve musluklar özdeştir. Kaplarda başlangıçta h seviyesinde K, L ve M sıvıları bulunmaktadır. 1. musluk 5, 2. musluk 10 ve 3. musluk 5 saniye açık bırakıldıktan sonra kap tabanlarındaki sıvı basınçları eşitlenmiştir. 3. musluktan M sıvısı aktığına göre K, L ve M sıvılarının yoğunlukları hangi grafikteki gibi olabilir? A) Yoğunluk B) Yoğunluk C) Yoğunluk D) Yoğunluk KL M Sıvı KL M Sıvı KL M Sıvı KL M Sıvı Fen Bilimleri 68

BASINÇ 28. P iston üst 8. Sınıf 12 Çıkmış Soru bölümü Piston çubuğu Su 2. kapak Hava, hem yeryüzüne hem de içerisinde bulunan bütün çıkışı Piston cisimlere ağırlığı nedeni ile bir kuvvet uygular. Bu du- Piston alt bölümü rumu araştıran bir öğrenci aşağıdaki deneyi hazırlıyor. 1. kapak Malzemeler: Haşlanmış yumurta, cam şişe, kâğıt par- çaları, kibrit Su emme borusu I. durum II. durum III. durum Kuyu • I. durumda haşlanmış yumurta şişenin ağzına yer- Melikşah bahçe sulama işleminde kullandıkları tulum- ba sistemiyle ilgili şu bilgilere ulaşıyor: leştiriliyor ve yumurtanın şişenin içine girmediği  Piston yukarı çıktığında: Pistonun alt bölümünde- gözleniyor. ki hava basıncı azalır. Kuyudaki su yüzeyine etki eden hava basıncı kuyudaki suyu tulumbanın içi- • II. durumda şişenin içerisine bir parça kâğıt yakı- Zeka Küpü Yayınları ne iter ve 1. kapak açılır, 2. kapak kapanır. larak atılıyor ve hemen ardından şişenin ağzına yumurta yerleştiriliyor. Kâğıt yanarken yumurta-  Piston aşağı indiğinde: 1. kapak kapanır, 2. kapak nın bir kısmının şişenin içine girdiği gözleniyor. açılır ve su pistonunun üst bölümünü doldurur. • III. durumda yanma işlemi bittikten sonra yumur- Pistonun alt bölmesine su dolarken aynı anda üst böl- tanın tamamının şişenin içine girdiği gözleniyor. medeki su da dışarı çıkar. Bu sayede su 10 m yükse- ğe kadar çıkarılabilir. Yapılan deneyin sonunda aşağıdaki yargılardan han- Buna göre Melikşah'ın tulumba ile ilgili, gisine ulaşılır? I. Tulumbanın çalışmasında açık hava basıncının et- A) I. durumda şişenin içindeki gaz basıncı ile dışın- kisi bulunur. daki basınç birbirine eşittir. II. Pistonun üst bölümündeki hava basıncı alt bölü- B) II. durumda şişenin içindeki gaz basıncı sıfır oldu- mündeki hava basıncından her zaman daha faz- ğu için yumurtanın bir kısmı giriyor. ladır. III. Piston çubuğunun aşağı her itilmesinde pistonun C) III. durumda yumurtanın şişenin içine girmesinin üst bölümüne belirli bir miktar su çıkarılabilir. nedeni, iç basıncın artmasıdır. değerlendirmelerinden hangileri doğru değildir? D) Yumurtanın hareketinin sebebi, açık hava basın- A) Yalnız I  B) Yalnız II  cının artmasıdır. C) I ve II  D) II ve III 2019 Aralık LGS Örnek Soru 12 Çözüm I. durumda şişenin içindeki gaz basıncı ile dışındaki ba- sınç birbirine eşit olduğundan haşlanmış yumurta şişe- nin içine girememiştir. II. durumda şişenin içerisinde kâğıt yanarken şişe içindeki gaz basıncı azalır. III. durumda yu- murtanın şişenin içine girmesinin sebebi şişe içindeki gaz soğuduğunda iç basıncın daha da azalması ve açık hava basıncının şişe içindeki basınçtan fazla olmasıdır. Cevap A seçeneğidir. 69 Fen Bilimleri

BASINÇ 8. Sınıf 10 Çıkmış Soru 11 Çıkmış Soru Su ve benzeri sıvıları koymaya Kulp Emzik Şekildeki düzenek “A” seviyesine kadar su ile dolu- yarayan emzikli kulplu kaplara Boyun dur. Düzenekteki vana açılıp B noktasından suyun fış- ibrik denir. İbrikler düz tabanlı, kırması sağlanıyor. dipten başlayarak genişleyen Karın yuvarlak gövdeli, dar ve uzun A boyunlu kaplardır. h vana LB θ I II III Zeka Küpü Yayınları B noktasındaki suyun akış hızını artırmak için, I. h yüksekliğini artırmak, Yukarıda verilen üç farklı ibrik, emziklerinden taşın- II. L uzunluğunu artırmak, caya kadar yavaşça su ile dolduruluyor. III. θ açısını artırmak Buna göre ibriklerin tabanlarında oluşan sıvı basınç- larının sıralaması aşağıdakilerin hangisinde doğru işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır? olarak verilmiştir? A) Yalnız I  B) Yalnız III  A) I < II < III  B) II < I < III  C) I ve II  D) II ve III 2019 Aralık LGS Örnek Soru C) I < III < II  D) III < I < II 11 Çözüm 2019 Şubat LGS Örnek Soru B noktasındaki suyun akış hızını artırmak için sıvı 10 Çözüm basıncını artırmamız gerekir. h yüksekliğini artırdığı- mızda sıvı basıncı artar. L uzunluğunu artırdığımızda İbrikler, emziklerinden taşıncaya kadar su ile doldu- B noktasındaki sıvı basıncı artmaz. θ açısını artırdığı- rulacağına göre su en fazla II, en az ise III numaralı mızda B noktasının yüksekliği artarken A seviyesin- ibriğe doldurulur. Kap tabanındaki sıvı basıncı sıvı de- deki su seviyesi azalır. Bu durumda sıvı basıncı aza- rinliği ile doğru orantılı olduğundan ibriklerin taban- lır. Bu nedenle sadece I. öncüldeki işlem yapılabilir. larında oluşan sıvı basınçlarının sıralaması III < I < II'dir. Cevap A seçeneğidir. Cevap D seçeneğidir. 25. Yanda ana gövdeleri 1 litrelik özdeş teneke kutu- h Emzik Kulp lardan tasarlanmış iki çiçek sulama kabı görülmek- tedir. Ana gövdeleri ve emziklerin tabana olan I h uzaklıkları özdeş olan kaplardan II. kabın emziği I. kabınkinin yarısı inceliğinde tasarlanmış olup Ana gövde aynı açı ile ana gövdeye birleştirilmiştir. II Bu iki sulama kabına, 1. Her iki kaba da 700 mL su koyma 2. Her iki kaba da h seviyesine kadar su koyma işlemleri yapılarak kap tabanlarındaki sıvı basınçları ölçülüyor. Buna göre yapılan işlemler sonucunda kapların tabanlarındaki sıvı basınçları arasındaki ilişki hangi seçenekte doğ- ru verilmiştir? A) B) C) D) 1. işlem I > II II > I I = II II > I 2. işlem II > I I = II II > I I > II 67 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 26. Sıvılar da katılar gibi ağırlıklarından dolayı temas ettikleri yüzeye basınç uygular. Uyguladıkları basınç sıvıların yoğun- lukları ve derinlikleri ile doğru orantılıdır. 2h h 10 cm 20 cm 40 cm 40 cm 1. kap 2. kap Yukarıdaki sistemlerde 1. kaptaki huni 10 cm, 2. kaptaki huni ise 20 cm sıvı içinde aşağı doğru batırıldığında 1. sistem- deki borunun sağ kolundaki sıvı, 2. sistemdekinin iki katı kadar yükseliyor. Buna göre kaplarda bulunan sıvıların yoğunlukları ve uyguladıkları basınçlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (Kaplar yeterli büyüklüktedir ve U borularının içindeki sıvılar özdeştir.) A) 1. kaptaki sıvının yoğunluğu 2. kaptaki sıvının yoğunluğunun 4 katıdır. B) 1. kaptaki sıvının yüksekliği 10 cm kalıncaya kadar sıvı boşaltılırsa kapların tabanlarındaki sıvı basınçları eşit olur. C) Her iki kaptaki huniler 10 cm daha daldırılırsa U borularının sağ kolundaki sıvıların yükselme miktarı aynı olur. D) İkinci kaptaki huni 20 cm daha daldırılırsa her iki sistemin U borularının sağ kolunda yükselen sıvı seviyeleri aynı olur. 27. Sıvı basıncı, sıvıların derinliği ve yoğunluğu ile doğru orantılıdır. 3. musluk 1. 2. M h K musluk L musluk Yukarıdaki kaplar ve musluklar özdeştir. Kaplarda başlangıçta h seviyesinde K, L ve M sıvıları bulunmaktadır. 1. musluk 5, 2. musluk 10 ve 3. musluk 5 saniye açık bırakıldıktan sonra kap tabanlarındaki sıvı basınçları eşitlenmiştir. 3. musluktan M sıvısı aktığına göre K, L ve M sıvılarının yoğunlukları hangi grafikteki gibi olabilir? A) Yoğunluk B) Yoğunluk C) Yoğunluk D) Yoğunluk KL M Sıvı KL M Sıvı KL M Sıvı KL M Sıvı Fen Bilimleri 68

BASINÇ 28. P iston üst 8. Sınıf 12 Çıkmış Soru bölümü Piston çubuğu Su 2. kapak Hava, hem yeryüzüne hem de içerisinde bulunan bütün çıkışı Piston cisimlere ağırlığı nedeni ile bir kuvvet uygular. Bu du- Piston alt bölümü rumu araştıran bir öğrenci aşağıdaki deneyi hazırlıyor. 1. kapak Malzemeler: Haşlanmış yumurta, cam şişe, kâğıt par- çaları, kibrit Su emme borusu I. durum II. durum III. durum Kuyu • I. durumda haşlanmış yumurta şişenin ağzına yer- Melikşah bahçe sulama işleminde kullandıkları tulum- ba sistemiyle ilgili şu bilgilere ulaşıyor: leştiriliyor ve yumurtanın şişenin içine girmediği  Piston yukarı çıktığında: Pistonun alt bölümünde- gözleniyor. ki hava basıncı azalır. Kuyudaki su yüzeyine etki eden hava basıncı kuyudaki suyu tulumbanın içi- • II. durumda şişenin içerisine bir parça kâğıt yakı- Zeka Küpü Yayınları ne iter ve 1. kapak açılır, 2. kapak kapanır. larak atılıyor ve hemen ardından şişenin ağzına yumurta yerleştiriliyor. Kâğıt yanarken yumurta-  Piston aşağı indiğinde: 1. kapak kapanır, 2. kapak nın bir kısmının şişenin içine girdiği gözleniyor. açılır ve su pistonunun üst bölümünü doldurur. • III. durumda yanma işlemi bittikten sonra yumur- Pistonun alt bölmesine su dolarken aynı anda üst böl- tanın tamamının şişenin içine girdiği gözleniyor. medeki su da dışarı çıkar. Bu sayede su 10 m yükse- ğe kadar çıkarılabilir. Yapılan deneyin sonunda aşağıdaki yargılardan han- Buna göre Melikşah'ın tulumba ile ilgili, gisine ulaşılır? I. Tulumbanın çalışmasında açık hava basıncının et- A) I. durumda şişenin içindeki gaz basıncı ile dışın- kisi bulunur. daki basınç birbirine eşittir. II. Pistonun üst bölümündeki hava basıncı alt bölü- B) II. durumda şişenin içindeki gaz basıncı sıfır oldu- mündeki hava basıncından her zaman daha faz- ğu için yumurtanın bir kısmı giriyor. ladır. III. Piston çubuğunun aşağı her itilmesinde pistonun C) III. durumda yumurtanın şişenin içine girmesinin üst bölümüne belirli bir miktar su çıkarılabilir. nedeni, iç basıncın artmasıdır. değerlendirmelerinden hangileri doğru değildir? D) Yumurtanın hareketinin sebebi, açık hava basın- A) Yalnız I  B) Yalnız II  cının artmasıdır. C) I ve II  D) II ve III 2019 Aralık LGS Örnek Soru 12 Çözüm I. durumda şişenin içindeki gaz basıncı ile dışındaki ba- sınç birbirine eşit olduğundan haşlanmış yumurta şişe- nin içine girememiştir. II. durumda şişenin içerisinde kâğıt yanarken şişe içindeki gaz basıncı azalır. III. durumda yu- murtanın şişenin içine girmesinin sebebi şişe içindeki gaz soğuduğunda iç basıncın daha da azalması ve açık hava basıncının şişe içindeki basınçtan fazla olmasıdır. Cevap A seçeneğidir. 69 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 29. Öğrencilerine “Açık hava basıncı” konusunu anlatan 30. Gazlar bulundukları kabın yüzeylerine ve içindeki nes- Derya Öğretmen aşağıdaki deneyi yapar. nelere basınç uygulamaktadır. Dünya'yı saran atmos- fer tabakasındaki gaz molekülleri ağırlığından dolayı I. Şeffaf bir pipeti suyun içerisine daldırır. Pipeti par- katı ve sıvılar gibi temas ettikleri yüzeylere kuvvet uy- mağını bastırmadan suyun içinden çıkarır ve su- gular. Bu kuvvetin birim yüzeye düşen miktarına açık yun boşaldığını öğrencilerine gösterir. hava basıncı denir. II. Parmağını pipetin üst deliğine bastırdıktan Aşağıdaki kaplarda bulunan özdeş sıvılar cam boru sonra sudan çıkarır ve bu durumda suyun bo- içinde farklı seviyelere kadar yükselmiştir. şalmadığını öğrencilerine gösterir. X gazı Boşluk X gazı 12 50 cm Zeka Küpü Yayınları 60 cm 65 cm xA Bx Deneyi tamamladıktan sonra birkaç öğrencisine de xA Bx xA Bx M deneyi tekrar ettiren Derya Öğretmen öğrencilerin- den deneyle ilgili yorum yapmalarını ister. K L Buna göre öğrencilerin yaptığı yorumlardan hangi- si doğrudur? Verilen düzenekler incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İlk aşamada suyun pipetten boşalmasında yalnız- ca sıvı basıncı etkilidir. A) Bütün kaplarda A noktasındaki basınç ile B nok- tasındaki basınç birbirine eşittir. B) İkinci aşamada suyun içerisindeki gaz molekülle- ri akışı engellemiştir. B) L kabında B noktasına sadece sıvı basıncı etki ederken K ve M kaplarında sıvının ve X gazının ba- C) İlk aşamada suyun pipetten boşalmasında yalnız- sıncı da etki etmektedir. ca açık hava basıncı etkilidir. C) K ve M kapları deniz seviyesinden farklı yüksek- D) İkinci aşamada pipetin içindeki ve dışındaki ba- liklerde bulunuyor olabilir. sınç dengelenmiştir. D) K ve M kabında A noktasına açık hava basıncı et- ki ederken L kabında yalnızca sıvı basıncı etki eder. 31. Öğretmen, açık hava basıncının varlığını göstermek için aşağıdaki deneyi yapıyor. Kap, deneyin daha rahat gözlene- bilmesi için renkli bir sıvı ile dolduruluyor. Mum kabın ortasına sabitleniyor ve yakılıyor. Bardak ters çevrilerek yanan mumun üzerine kapatılıyor ve bir süre sonra renkli sıvının bardak içinde yükselmeye başladığı gözlemleniyor. Buna göre, I. Mum yanmak için bardak içindeki oksijeni kullanır ve zamanla bardak içindeki gaz basıncı azalır. II. Bardak içindeki oksijen bitinceye kadar mum yanmaya devam eder. III. Açık hava basıncı, bardak içindeki gaz basıncıyla dengeleninceye kadar sıvıyı bardağın içine iter. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III Fen Bilimleri 70

BASINÇ 8. Sınıf 32. Magdeburg deneyinde, Magdeburg yarım küreleri birleştirilerek kürelerin içindeki hava boşaltılır. Daha sonra elde edilen kürelere çok büyük kuvvet- ler uygulansa da yarım küreler birbirinden ayrılmaz. Fakat tıpa açılıp sis- teme hava girişi sağlandığında yarım kürelerin kolayca birbirinden ayrıla- bildiği gözlemlenir. Yapılan deney ve gözlemlere göre, I. Açık hava basıncı yarım kürelerin birbirinden ayrılmasına engel olmuştur. II. Deneyin amacı, açık hava basıncındaki değişimin cisimler üzerindeki etkisini gözlemlemektir. III. Sistem içine hava dolduğunda yarım kürelerin birbirinden ayrılabilmesinin nedeni iç basınç ile dış basıncın eşitlenmesidir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 13 Çıkmış Soru 14 Çıkmış Soru Kaza ile göle düşen Bir deneyde Şekil I’deki gibi su sızdırmaz hareketli pistona bağlı yayın bulunduğu kap; Şekil II’deki gibi bir araba, taban yü- Göl içinde su bulunan bir kaba konulduğunda yayın bir zeyi yatay olan göl- 8m miktar sıkıştığı, Şekil III ’teki gibi kaptaki su miktarı artırıldığında ise yayın daha fazla sıkıştığı gözlenmiştir. de batarak şekildeki gibi tekerleklerinin üzerinde durur. Ara- banın içinde mahsur Hareketli Kap Kap piston kalan sürücü, kapıyı açmaya çalışmasına rağmen bir türlü açamaz. Hava Yay Buna göre, (yYateary) Su Su Yer Su Yer Şekil I Şekil II (yatay) Şekil III (yatay) I. Göl suyunun oluşturduğu basınç, kapının açılma- sına engel olmuştur. Zeka Küpü Yayınları Suyun sıkışmadığı kabul edilen bu deneyden yarar- lanarak aşağıdaki hipotezlerden hangisi test edile- II. Sürücü, camı biraz indirerek arabanın içini su ile bilir? doldurursa kapıyı açabilir. A) Sıvılar, üzerine uygulanan kuvveti her yöne eşit III. Arabanın içindeki gaz basıncı, göl suyunun oluş- büyüklükte iletir. turduğu basıncı azaltmıştır. B) Suyun basıncı, içinde bulunduğu kabın genişliği- ifadelerinden hangileri doğrudur? (Arabanın içinde- ne bağlıdır. ki basınç, açık hava basıncına eşittir.) C) Suyun yoğunluğu arttıkça basıncı da artar. A) Yalnız I  B) I ve II  D) Suyun derinliği arttıkça basıncı da artar. C) II ve III  D) I, II ve III 2019 LGS 2019 Aralık LGS Örnek Soru 13 Çözüm 14 Çözüm Göl suyunun oluşturduğu basınç arabanın iç basın- Şekil I'de yay hiç sıkışmamışken Şekil II'de kap için- cından fazla olduğundan, kapının açılmasına engel de suyun uyguladığı basınçtan dolayı biraz sıkışmış- olmuştur. Sürücü camı biraz indirdiğinde arabanın içi tır. Şekil III'te ise kaptaki suyun artmasıyla derinlik de hızla su ile dolarak arabanın içindeki basınç artar ve artmış ve yay daha fazla sıkışmıştır. kapı açılabilir. Cevap D seçeneğidir. Cevap B seçeneğidir. 71 Fen Bilimleri

8. Sınıf BASINÇ 33. Furkan, özdeş kapları alta sıvı geçirmeyecek şekilde 34. Fatih, boş su deposu ile içinde balon bulunan kapalı esnek örtü ile belirtilen derinliklerde kapatmıştır. bir kabı hortum ile bağlıyor ve düzeneği tamamen su ile doldurduktan sonra Şekil-I'deki gibi tuğlaların üzeri- Esnek örtü Esnek örtü Esnek örtü ne yerleştiriyor. Daha sonra Şekil-II ve Şekil III'teki gi- h Hava 3h Hava 2h Hava bi su deposunun altındaki tuğlaları azaltıyor. Daha sonra kapların üstte kalan boş kısımlarına Su Su K, L, ve M sıvıları konulduğunda özdeş örtülerin eşit Su miktarda esnediğini görmüştür. Su Su Su Şekil-I Tuğla Şekil-II Tuğla Şekil-III Tuğla K L M Zeka Küpü Yayınları Fatih, su deposunun Balon hacimleri Hava Hava Hava yüksekliğinin değiş- I II III mesiyle kaptaki balo- Buna göre Furkan'ın yaptığı deney ile ilgili verilen- nun hacminin de de- Şekil lerden hangisi yanlıştır? ğiştiğini gözlemliyor. A) Esnek örtülere etki eden sıvı basınçları eşittir. Kaptaki balonun hacmi grafikteki gibi değiştiğine B) K sıvısının yoğunluğu diğer sıvıların yoğunluğun- göre deneyden yola çıkarak aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? dan daha büyüktür. C) Esnek örtülerin altında kalan hava basıncı ile A) Balonun içindeki gaz basıncı sıralaması I > II > III şek- lindedir. atmosfer basıncı birbirine eşit değildir. D) Kaplara eşit miktarda sıvılar konulsaydı L sıvısı B) Suyun derinliği azaldıkça balon bulunan kabın tabanındaki sıvı basıncı azalmıştır. esnek örtüyü daha çok esnetirdi. C) Şekil II'de suyun balona uyguladığı basınç, Şekil-I'de suyun balona uyguladığı basınçtan fazladır. D) Su deposunun yüksekliği azaldıkça düzenekteki suyun derinliği de azalmıştır. 35. X kabı içine oturtulmuş Y kabına yandaki gibi sızdırmaz piston yerleştirilmiş- 3h X tir. X ve Y kabına şekildeki gibi su ile doldurulduğunda Y kabındaki pisto- 2h nun h seviyesine kadar indiği gözlemlenmiştir. X kabının tabanındaki sabit debili musluk açılarak kaptaki su önce 2h son- h Su Y ra h seviyesine kadar boşaltılıyor. Piston Su Musluk Buna göre, Y kabındaki gaz basıncının zamana bağlı değişim grafiği aşa- Hava ğıdakilerden hangisi gibi olur? A) Gaz basıncı B) Gaz basıncı C) Gaz basıncı D) Gaz basıncı Zaman Zaman Zaman Zaman Fen Bilimleri 72