7. SINIF HERYERDE FEN BİLİMLERİ

SINIF7 ÖĞRETEN SORULARLA ADIM ADIM ZİRVEYE! HER YERDE - FEN BİLİMLERİ FEN BİLİMLERİ 2 ya da 3 ders saatinde bir; Ödev olarak kullanılabilen, Konu bitirme sınavı olarak kullanılabilen, Ders içi soru çözüm uygulamalarında kullanılabilen, Ve açıklamalı sorular üzerinden konuları kavratan 47 FÖY (Toplam ? soru, ? etkinlikten oluşmaktadır.) 7. SINIF Tamamı Video Çözümlü www.zekakupuyayinlari.com.tr Akıllı Tahtaya Uyumlu ? Yeni Nesil Sorular

1. föy • Uzay teknolojilerini açıklar. • Uzay kirliliğinin nedenlerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabile- ceği olası sonuçları tahmin eder. • Teknoloji ile uzay araştırmaları arasındaki ilişkiyi açıklar. 1. Günümüzde uzay ve gök cisimleri hakkında oldukça detaylı bilgiler elde edilmiştir. Yeryüzünden yapılan gözlemler artık uzaydan da yapılmaya başlamıştır. Bu gözlemler için çok gelişmiş teknolojiler kullanılmaktadır. Kullanılan tek- nolojik aletlere uzay mekiği, yapay uydu, uzay sondası, uzay istasyonu ve roket örnek olarak verilebilir. Buna göre metindeki bilgilerden yararlanılarak aşağıdaki sorulardan hangisi cevaplanamaz? A) U zay ve gök cisimleri hakkında araştırmalar nerede yapılmaktadır? B) Uzay araştırmaları için geliştirilen teknolojiler hangi bilimden yararlanılarak yapılmıştır? C) Uzay araştırmaları için geliştirilen araçlar nelerdir? D) Uzay hakkındaki araştırmalar bitmiş midir? 2. Astronomi Astronot Astronom Evren ve içindeki gök cisimlerini Uzaya giden ve uzayda araştırma Uzaya gitmeden, uzay ile ilgili ça- inceleyen bilim dalıdır. yapmak için eğitilmiş kişilerdir. lışmalar yapan bilim insanıdır. Edwin Aldrin, Neil Armstrong, Yuri Ömer Hayyam, Ali Kuşçu, Nicolas Uzay Araştırma Merkezleri Gagarin ünlü astronotlardır. Copernicus, Galileo Galilei, J. Kepler, I. Newton, Harezmi, Caca Bey ünlü astronomlardır. Uluslararası Uzay Ajansı (NASA), Avrupa Rasathane (Gözlemevi) Uzay Ajansı (ESA), Rus Federal Uzay Ajansı (Roskosmos), Çin Uzay Ajansı (CNSA), Space Uzaydaki her çeşit değişikliği gözlemlemek, veriler toplamak ve X gibi araştırma merkezlerinde uzay araştır- incelemek için kurulan merkezlerdir. Örneğin; Kandilli Rasathanesi, maları yapılıp, uzayda yapılan araştırma so- İstanbul Üniversitesi Gözlemevi, Ege Üniversitesi Gözlemevi, nuçlarını ve gök cisimlerinden elde edilen ör- TÜBİTAK Gözlemevi. nek maddeleri Dünya'ya ulaştıran teknolojiyi üretir. Buna göre yukarıda tanımları verilen kavramlar ile ilgili, l. Uzay ile ilgili çalışmalar yapan kişilerden astronomlar, Dünya üzerinden uzayla ilgili gözlemler yapar. ll. Uzay araştırma merkezleri, evreni ve gök cisimlerinin oluşum aşamalarını anlamak için kurulmuştur. lll. Rasathaneler, astronomların çalıştığı yerlerdir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) l ve lIl C) ll ve lll D) l, ll ve lll 7. Sınıf FÖY - 1

3. Uzay mekiği, bir gezegeni ya da gök cismini incelemek için gönderilen uzay aracıdır. Bir uzay mekiği, birden fazla uzay göre- vinde kullanılabilir. Volkan, bir uzay mekiğinin Dünya yörüngesinden çıkış ve dönüşüne temsil eden görselleri karışık olarak aşağıdaki poster üze- rine yerleştirmiştir. Uzay mekiğinin hareket aşamaları şunlardır: 1. aşama: Uzay mekiği, yanlarında roketler bağlı olan yakıt deposu üzerine yerleştirilir. 2. aşama: Mekik, yörüngeye ulaşmadan önce yakıt deposu ve roketlerden ayrılır. 3. aşama: Mekik, görevini tamamlar. 4. aşama: Görevini tamamlamış mekik, uçak gibi süzülerek Dünya yüzeyine iner. Buna göre uzay mekiğinin hareket aşamaları görseller ile eşleştirildiğinde aşağıdaki seçeneklerden hangisine ulaşı- lır? A) 1 - a / 2 - c / 3 - d / 4 - b B) 1 - b / 2 - d / 3 - c / 4 - a C) 1 - c / 2 - a / 3 - d / 4 - b D) 1 - d / 2 - b / 3 - a / 4 - c 4. Melek, uzay ile ilgili araştırmalarda kullanılan uzay araçlarını ve özelliklerini doğru olarak eşleştirmiştir. Roket Uzay Teleskobu Uzay Mekiği Uzay Sondası Uzay İstasyonu Buna göre uzay araçları ile ilgili, l. Uzay teleskobu, Dünya atmosferinin dışına konumlandırılmıştır. ll. Uzay araçları, uzay hakkında insanlar için bilgi toplamaktadır. lll. Uzay araştırmaları sonucunda Dünya benzeri, üzerinde yaşam olabilecek gezegenler keşfedilebilir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) l ve lIl C) ll ve lll D) l, ll ve lll FÖY - 1 7. Sınıf

5. Rasathaneler, gece gökyüzünün izlendiği özel yerlerdir. Günümüzde yeryüzünde ve uzayda gözlemevleri kurulmakta, uzay araştırmaları göz- lemevlerinde bulunan gelişmiş teleskoplarla yapılmaktadır. Rasathaneler; ışık kirliliğinin ve bulut oluşumunun az olduğu, şehir merkezlerinden uzakta bulunan yüksek yerlere kurulur. Aşağıdakilerden hangisi gözlemevlerinin şehirden uzak ve yüksek yerlere kurulmasının sebebi olamaz? A) Ş ehirlerde hava kirliliğinin fazla olması B) Yüksek tepelere ulaşımın zor olması C) Yüksek tepelerde havanın daha temiz ve tozsuz olması D) Şehir ışıklarının, gök cisimlerinin incelenmesinde ve gözlenmesinde bir engel oluşturması 6. Yörüngeye ilk uydu 1957 yılında Ruslar tarafından gönderilmiştir. Fakat 19602lı yıllara gelindiğinde ABD'nin uydu sayı- sı Rusları geride bırakmıştır. Şu an aktif görevde olan 1958 uydunun 830'u ABD, 147'si Rusya ve 7'si Türkiye'ye aittir. Aşağıdaki görselde ülkemizin sahip olduğu uyduların fırlatılma tarihleri ve aktiflik durumları belirtilmiştir. Türksat 1A Türksat 1C Türksat 2A BİLSAT Türksat 3A RASAT Göktürk - 2 Türksat 4A Türksat 4B Göktürk - 1 Türksat 5A 1994 1996 2001 2003 2008 2011 2012 2014 2015 2016 2021 Görselde kırmızı ile yazılan uydular pasif, lacivert ile yazılan uydular aktif olduğuna göre verilen bilgilerden yararlanı- larak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Y örüngeye ilk uydu gönderen Rusya, 1960'lı yıllardan sonra ciddi bir şekilde ABD'nin gerisinde kalmıştır. B) Türkiye'de uzay teknolojileri alanındaki gelişmeler, 1994 yılından itibaren hız kazanmıştır. C) Uyduların kullanım süreleri sınırlıdır. D) Kullanım süresi biten uydular, kendilerini imha ederek kirliliği önlemektedir. 7. Yapay uyduların kullanım alanları farklılıklar göstermektedir. Aşağıdaki tabloda ülkemize ait yapay uydular ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Kullanım Alanı Türksat 3A RASAT Göktürk - 2 Türksat 4A Türksat 4B Göktürk - 1 Türksat 5A Durumu Haberleşme Gözlem Gözlem Haberleşme Haberleşme Gözlem Haberleşme Fırlatılma Tarihi Aktif Aktif Aktif Aktif 2012 Aktif Aktif 2016 Aktif 2008 2011 2014 2015 2021 Buna göre yapay uydularımız ile ilgili, l. Türkiye'nin; 4'ü haberleşme, 3'ü gözlem uydusu olmak üzere aktif 7 uydusu vardır. ll. Türksat uyduları ülkemiz vatandaşlarına sunulan TV yayınlarını ve internet erişimini sağlar. lll. Göktürk uyduları ile ülkemizin sınırlarının gözlemlenerek sınır ihlallerinin askerî biliklere iletilmesi sağlanır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) l ve lIl C) ll ve lll D) l, ll ve lll 7. Sınıf FÖY - 1

8. 15 Ekim 1997'de Satürn'e gitmek üzere fırlatılan Cassini, 30 Haziran 2004'ten beri Satürn etrafında dolanarak çeşitli bilgiler toplamaktaydı. 2017 yılının nisan ayında gezegenle çarpışacağı bir rotaya oturtulan Cas- sini, Satürn'ün ve uydularının oldukça kaliteli görüntülerini elde etti. Çarpış- ma rotasında 22 kez Satürn ve halkalarının arasından geçen Cassini, hal- kaları oluşturan maddeleri de inceleyerek çok önemli veriler topladı. Cassini; Titan uydusundaki metandan oluşmuş denizleri, Titan uydusunun Dünya gibi yoğun bir atmosfere sahip olduğunu, Satürn'ün atmosferinde meydana gelen devasa fırtınaları, Satürn'ün kuzey kutbundaki altıgen at- mosfer yapısını da gözlemledi. Cassini, son dalışında Satürn atmosferine girerek 13 yıllık görevini sonlandırdı. Yakıtı bit- tiği için uzay kirliliğine neden olmaması amacıyla atmosfere giren Cassini, imha oldu. Buna göre Cassini uzay aracının görevi düşünüldüğünde aşağıdaki uzay araçlarından hangisi olduğu anlaşılır? A) Uzay teleskobu B) Uzay mekiği C) Uzay sondası D) Uzay istasyonu 9. 1950'li yıllardan itibaren uzay ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Evre- nin, yıldızların, gezegenlerin ve diğer gök cisimlerinin oluşumunu anlamak için uzay teknolojileri geliştirildi. Günümüzde uzaya fırlatılan roket sayısı 520'ye, uzaya fırlatılan uydu sayısı 75002e ulaşmıştır. Dünya yörüngesinde bulunan 4300 uydunun yalnızca 1200'ü çalışır durumdadır. Ömrü biten uzay araçları kendini imha edemediği için \"uzay kirliliği\" oluşmaktadır. Buna göre aşağıdaki yapılardan hangisi uzay kirliliğine neden olmaz? A) Ö mrünü bitirmiş yapay uydular B) Güneş'te gerçekleşen patlamalar sonucu oluşan gaz ve toz bulutları C) Ömrünü tamamlamış uzay sondası D) Ömrünü tamamlamış uzay teleskobu - ETKİNLİK 1 - Aşağıda verilen uzay araçlarının görevlerini altlarında bulunan boşluklara yazınız. a) Uzay Sondası b) Uzay Teleskobu c) Uzay İstasyonu d) Uzay Mekiği e) Roket f) Yapay Uydu 7. Sınıf FÖY - 1

2. föy • Teleskobun yapısını ve ne işe yaradığını açıklar. • Teleskobun gök bilimin gelişimindeki önemine yönelik çıkarımda bulunur. • Basit bir teleskop modeli hazırlayarak sunar. 1. Teleskop, gökyüzünde bulunan cisimleri ve gezegenleri yakınlaştırarak incelemizi sağ- layan bir alettir. Teleskobu ilk olarak 1608'de Hans Lippershey isimli gözlükçünün icat ettiği kabul edil- mektedir. Yapılan ilk teleskop, çevreyi gözetlemek amaçlı dürbün olarak kullanılmıştır. Galileo ise yapılan teleskobu geliştirerek gökyüzünü incelemek için kullanmıştır. Gali- leo; Venüs'ün Ay gibi evreleri olduğunu, Dünya'nın evrenin merkezi olmadığını, Dün- ya'nın kendi etrafında ve Güneş etrafında dolandığını açıklamıştır. Buna göre uzay araştırmaları ile ilgili, l. Teleskobu uzay araştırmaları için kullanılan ilk bilim insanı Hans Lippershey'dir. ll. Uzay araştırmaları 17. yüzyılda teleskobun icadıyla hız kazanmıştır. lll. Uzay gözlemlerinin geçmişi, tarih öncesi çağlara kadar uzanır. ifadelerinden hangilerine metinde verilen bilgilerden yararlanılarak ulaşılabilir? A) Yalnız II B) l ve ll C) l ve lll D) ll ve lll 2. Teleskop, gök cisimlerinden gelen ışığı toplayıp odaklayarak onların gözlemlenebileceği görüntüler elde edilmesini sağla- yan bir alettir. Teleskoplar beş sınıfa ayrılır. En yaygın kullanılan teleskop aynalı teleskoplardır. Optik Teleskoplar: Işığın kırılması ile cisimlerin büyük görüntülerini elde etmemizi sağlayan mercekli teleskop, H. Lipper- shey tarafından keşfedilmiştir. Uzay araştırmaları için kullanılan ilk mercekli teleskop, Galileo tarafından keşfedilmiştir. Işı- ğın yansıtılması ile cisimlerin daha büyük görüntülerinin elde edilmesini sağlayan aynalı teleskop, Newton tarafından keş- fedilmiştir. Radyo Teleskoplar: Uzaydan gelen radyo dalgalarını elektrik santrallerine dönüştürerek görüntü elde eder. X Işını Teleskobu: Uzaydaki cisimleri X ışını spektrumunda gözlemlememizi sağlayan teleskoptur. Gama Işını Teleskobu: Evrenin en güçlü enerji kaynağı olan gama ışınlarının gözlenmesini sağlayan teleskoptur. Kızılötesi Işını Teleskobu: Kızılötesi ışınlar kullanılarak gök cisimlerini tespit etmek için kullanılan teleskoptur. Buna göre teleskop ve çeşitleri ile ilgili, l. Mercekli ve aynalı teleskoplar, ışığı bir noktada toplayıp büyüterek gök cisimlerinin daha parlak ve açık görünmesini sağlar. ll. En yaygın kullanılan teleskop radyo teleskoplardır. lll. Radyo teleskoplar, gök cisimlerininden bize ulaşan elektromanyetik radyo dalgalarını tespit ederek incelenmesini sağlar. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) l ve llI C) Il ve lll D) I, ll ve lll FÖY - 2 7. Sınıf

3. Ege ve Elif, optik teleskop çeşitli olan aynalı ve mercekli teleskopların iç ve dış yapılarına ait şematik gösterimlerini hazırlamıştır. Ege Elif Gelen ışınAyna Göz merceği Gelen ışın Odak Göz merceği Birincil mercek Göz merceği Aynalı Teleskop Mercekli teleskop Buna göre optik teleskoplar ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur? A) A ynalı teleskoplar, ışığın kırılması prensibine göre çalışır. B) Mercekli teleskoplar, ışığın yansıması prensibine göre çalışır. C) Teleskopta farklı büyüklükte mercekler kullanılabilir. D) Mercekler, cisimleri küçültürken; ayna, cisimleri büyütür. 4. Uzay yolculukları asıl amaçlarının dışında, bu yolculuklar için yapılan araştırma ve geliştirme sırasında insan hayatını kolay- laştıran birçok buluşun ortaya çıkmasını sağladı. a) Kulak b) Şeffaf diş teli c) MR cihazı d) Bebek maması termometresi e) Yapay kalp f) Hafızalı sünger g) Su arıtma cihazı h) Protezler ı) Kablosuz aletler pompası Buna göre uzay araştırmaları sonucu keşfedilen buluşlar ile ilgili, l. Uzayda, yüzeyde bulunan çekirdek örneklerini kesmek için kablosuz matkaba ihtiyaç duyulmasıyla geliştirilmiştir. ll. Uzaya astronot yollarken uzay aracında yiyeceklerin mümkün olduğunca az yer kaplaması gerektiğinden toz hâline getiri- lip saklanıyordu. lll. İnsanlı uçuşlarda kullanılan suyun dezenfekte edilip tekrar kullanılması amacıyla bakır - gümüş iyonizasyonu teknolojisini geliştirdi. lV. Milyonlarca yıl uzaklıktaki gezegenlerin ısılarını salınan termal radyasyonu ölçmek için geliştirilen teknoloji, kulak zarından salınan ısıyı ölçerek vücut sıcaklığını tespit etmemizi sağlıyor. bilgileri ile keşfedilen aletlerin eşleştirilmesi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? I II III IV A) ı d g a B) g c d h C) f e h b D) ı g c d 7. Sınıf FÖY - 2

5. Aşağıda uzay ile ilgili çalışmalar yapan önemli kişiler ile ilgili bilgiler verilmiştir. Uluğ Bey Ali Kuşçu Biruni ▪ Yıldız kataloğu hazırlamış ve ra- ▪ Güneş saati yapmıştır. ▪ Güneş ve gezegenlerin eğimini in- sathane kurmuştur. ▪ Ay'ın ilk haritasını çıkarmıştır. celemiştir. ▪ İstanbul'un enlem ve boylamını bulmuştur. Caca Bey Galileo Galler Copernicus ▪ Selçuklular Dönemi'nde, Astronomi ▪ Astronomi alanlarında kullanılan ▪ Dünya ve gezegenlerin Güneş et- Yüksekokulu olarak hizmet veren ilk teleskobu yapmıştır. rafında döndüğünü söylemiştir. medreseyi yaptırmıştır. Dünya'da ▪ Güneş'in döndüğünü ve Güneş gözlemevi olarak ilk yapıttır. lekeleri gözlemlemiştir. Jüpiter'in 4 uydusunu görmüştür. Buna göre verilen bilgilerden yararlanılarak çalışmaları verilen kişilerin doğru adlandırılması aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Astronot B) Kozmonot C) Astronom D) NASA 6. Işığın doğru zamanda ve doğru yerde kullanılmaması sonucu \"ışık kirliliği\" oluşur. Binlerce ışık yılı uzaklığındaki gök cisimle- rinden gelen ışınların görülmesini engelleyerek astronomik çalışmaları engeller. Türkiye Uzay Ajansı'nın kurulması ile birlikte ülkemizde bir uzay gözlem istasyonu kurulma zorunluluğu oluşturmuştur. Kurul- ması planlanan yerin seçimi için bazı kriterler dikkate alınmıştır. Bunlar; 1. Bölgede bulutsuz gece oranının fazla olması 2. Bölgede havadaki nem oranının az olması 3. Bölgenin deprem kuşaklarına yakın olmamasıdır. Aşağıda özellikleri verilen bölgelerden biri, uzay gözlem istasyonunun kurulması için seçilecektir. İstanbul İzmir Erzurum Bursa ▪ Ortalama bulutsuz ge- ▪ Ortalama bulutsuz ge- ▪ Ortalama bulutsuz ge- ▪ Ortalama bulutsuz ge- ce sayısı = 5 ce sayısı = 7 ce sayısı = 19 ce sayısı = 9 ▪ Ortalama nem oranı = ▪ Ortalama nem oranı = ▪ Ortalama nem oranı = ▪ Ortalama nem oranı = %75 %80 %15 %76 ▪ Kuzey Anadolu fay ▪ Batı Anadolu fay hat- ▪ Birkaç ilçesi Doğu Ana- ▪ Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde tı üzerinde dolu fay hattı üzerinde hattı üzerinde Buna göre özellikleri verilen şehirler arasından hangisi ülkemizde kurulacak gözlem istasyonunun kurulması için se- çilmiştir? A) İstanbul B) İzmir C) Erzurum D) Bursa FÖY - 2 7. Sınıf

7. Zeynep, Kürşat ve Elvin, birbirlerine anlatarak bilim insanlarının kim olduğunu bulma oyunu oynamaktadır. Oyun oynanırken kartlarda yazan ifadeler ile ilgili bilgi vermek zorunludur. • Uzayı incelemek için kullanılan • İstanbul'un enlem ve boylamı • Dünya ve gezegenlerin Güneş'in ilk teleskop • Güneş saati etrafında dönme hareketi • Jüpiter'in 4 uydusu • Ay'ın ilk haritası Elvin • Güneş lekeleri Kürşat Zeynep Buna göre Zeynep, Kürşat ve Elvin'in anlatmış olduğu bilim insanlarının eşleştirilmesi aşağıdaki seçeneklerden han- gisinde doğru verilmiştir? A) Zeynep → Biruni B) Zeynep → Galileo C) Zeynep → Uluğ Bey D) Zeynep → Caca Bey Kürşat → Caca Bey Kürşat → Ali Kuşçu Kürşat → Caca Bey Kürşat → Ali Kuşçu Elvin → Galileo Elvin → Copernicus Elvin → Galileo Elvin → Copernicus 8. 1990 yılında ilk uzay teleskobu Hubble, yörüngeye oturtuldu. NASA ve Avrupa Uzay Ajansı tarafından kullanılan Hubble uzay teleskobu; binlerce galaksinin, yıldızın, gezegenin ve gök cisimlerinin fotoğraflarını çekerek bilgi sağlıyor. Çekilen fo- toğraflarda kızılötesi ışıkta parlayan binlerce gök cismi görülüyor. Hubble Uzay Teleskobu James Webb Teleskobu NASA tarafından 2021 yılında uzaya fırlatılan James Webb teleskobu, Hubble'ın yerini almıştır. Algılayıcı cihazlar, kızılö- tesi ve görünür ışıklara göre ayarlanan teleskobun ışık toplama kapasitesi Hubble'dan 7 kat fazladır. Dünya'ya yakın bir yörüngede dolanan Hubble'ın aksine James Webb, 1,5 milyon km uzaklıkta bir yörüngeye yerleştirilmiştir. Buna göre Hubble ve James Webb uzay teleskopları ile ilgili, l. Dünya yörüngesine yakın bir yörüngede dolanma ll. Uzayda bulunan gök cisimlerinin görüntülerini toplama lll. Kızılötesi ışınları algılama ifadelerinden hangileri ortaktır? A) I ve II B) l ve llI C) Il ve lll D) I, ll ve lll FÖY - 2 7. Sınıf

3. föy • Yıldız oluşum sürecinin farkına varır. • Yıldız kavramını açıklar. 1. Uzayda kendi ekseni etrafında dönen, gaz ve tozlardan oluşmuş, içerisinde bulunan gaz ve toz parçacıklarının sıkışması ile yıldızları oluşturan gök cismine \"bulutsu\" denir. Bulutsular, yapısında bulunan yıldızların ışığıyla görünür hâle gelir. Özellikleri- ne göre farklı adlarla adlandırılırlar. a) Salma Bulutsu Sahip olduğu iyonize olmuş çok sıcak gazlar ışıma yapar. Çoğunlukla kırmızı görünmelerinin sebebi, yapısında en çok bulunan hidrojen salma çizgisidir. b) Karanlık Bulutsu Yakında bulunan bir yıldızdan aldıkları ışık sayesinde aydınlanan bulutsulardır. c) Yansıma Bulutsu Oldukça yoğun olmaları sebebiyle içerisinden veya arkasından hiçbir ışık geçir- mediği için koyu görünen bulutsulardır. d) Süpernova Patlamaları Büyük kütleli yıldızların ömürlerinin sonunda şiddetli patlama sonucu katmanla- rını uzaya saçtığı dağınık yapılardır. Gezegenimsi bulutsular, daha küçük kütleli yıldız- ların patlamasıyla oluştuğundan bu bulutsu türünden daha düzenlidir. Eymen, bulutsuların özelliklerini ikonuna tıkladığında anlatan bir sistem kurmuştur. Yapmış olduğu sistem içerisinde ba- zı bulutsuların özelliklerini yanlış yerleştirmiştir. Buna göre hangi bulutsuların özelliklerinin yerini değiştirirse sistemdeki hata giderilebilir? A) a - b B) a - c C) b - d D) c - d FÖY - 3 7. Sınıf

2. Atbaşı bulutsusu ve çevresindeki toz ve gaz bulutunun fotoğrafı, Hubble uzay teleskobu ve VISTA teleskobu tarafından çekilen kızılötesi dalga boyundaki görüntülerinin birleştirilmesi ile elde edildi. Atbaşı Bulutsusu, gökyüzünde çıplak gözle en kolay fark edilebilen, takım yıldızlarından bi- ri olan Avcı Takımyıldızı'nda bulunuyor. Bulutsunun bu ismi almasının nedeni, şeklinin bir de- nizatının başına benzemesidir. Fen bilimleri öğretmeni, verilen bilgilerden yararlanarak öğrencilerinin Atbaşı Bulutsusu'na ait fotoğrafı bulmalarını istiyor. Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisi Atbaşı Bulutsusu'na ait olabilir? A) B) C) D) 3. NASA'nın 2021 yılında uzaya fırlattığı James Webb uzay teleskobu tarafından yaka- NGC 3324 Karina Bulutsusu lanan görüntü, yıldız doğumunun önceden gizlenmiş alanlarını ortaya koymaktadır. Mehtaplı bir akşamda ufukta görünen sarp dağlara benzeyen bu görüntü, aslında Ka- (James Webb yıldız rina Bulutsusu'ndaki yıldız oluşturan bir bölge olan NGC 3324'ün kenarıdır. doğumevini görüntüledi.) Uzayda \"bulutsu\" adı verilen gaz ve toz bulutunun bir araya gelip sıkışmasıyla \"yıldız- lar\" meydana gelir. Yıldızlar, sıcak gazlardan oluşur. Isı ve ışık kaynağıdır. Buna göre yıldızlar ile ilgili verilen metinden yararlanılarak, l. Bulutsuyu oluşturan gaz ve tozların bir araya gelip sıkışmasıyla oluşan gök cisimleridir. ll. Kendiliğinden ısı ve ışık yayarlar. lll. James Webb uzay teleskobu, yıldızların oluşumundan önemli bir etkiye sahiptir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) l ve llI C) Il ve lll D) I, ll ve lll FÖY - 3 7. Sınıf

4. Güneş Arcturus Kendiliğinden ısı ve ışık yayan gök cisimlerine \"yıldız\" denir. Yıldızlar, Dün- Sirius Pollux ya'ya çok uzakta olduğu için ışıkları titreşerek atmosfere girer. Yıldızlar, ken- dilerini oluşturan gaz ve toz bulutunun boyutlarına bağlı olarak farklı büyük- lüklerde olabilir. Yıldızların yaydıkları ışık, yaşları ve sıcaklıkları hakkına bilgi verir. Yaydıkla- rı ışık rengine göre yıldızların sıcaklıklarının karşılaştırılması mavi > beyaz > sarı > kırmızı şeklindedir. Mavi ışık yayan yıldızlar, en genç yıldızlardır. Ma- vi ışık yayan yıldızlardan, kırmızı ışık yayan yıldızlara gidildikçe yıldızların yaşları giderek artar. Buna göre aşağıda verilen yıldızlardan hangisinin yaşı diğerleriyle karşılaştırıldığında en büyüktür? A) B) C) D) Mavi Sarı Kırmızı Beyaz 5. Yıldızlar, canlı olmamalarına rağmen canlılar gibi doğar, 6. Avustralyalı astronomların liderliğini yapmış bilim insanla- yaşar ve ölürler. rından oluşan bir ekip, son dokuz milyar yılın en hızlı bü- Küçük kütleli yıldızlar; zamanla enerjisi azalarak kırmızı yüyen kara deliğini keşfettiklerini açıkladı. deve, kırmızı dev de gezegenimsi bulutsuya dönüşür. En son aşamada beyaz cüce oluşur. Büyük kütleli yıldızlar; zamanla enerjisi azalarak kırmızı süper deve, süper dev de süpernova patlamasıyla nötron yıldızı ya da kara deliğe dönüşür. Küçük yıldız Kızıl dev Beyaz cüce Gaz Gezegenimsi Nötron NASA kara deliği; büyük kütleli yıldızların ölmesi sonucun- bulutu bulutsu yıldızı da, maddenin kendi içine doğru çektiği bir bölge olarak ta- nımlıyor. Bu bölgede çekim o kadar güçlü ki, ışık da dahil Büyük yıldız Süper dev Süpernova Kara delik Zeka Küpü Yayınları hiçbir şeyin kaçması mümkün değil. Bu yüzden 2019 yılı- na kadar kara deliğin görüntülenmesi mümkün olmamış- Buna göre aşağıdaki evrelerden hangisi büyük kütle- tır. li yıldızın oluşum aşamalarından biri değildir? Keşfedilen kara deliğin her saniye Dünya büyüklüğünde A) B) bir kütleyi yuttuğu açıklandı. Kırmızı Süper Dev Süpernova Patlaması Buna göre kara delik ile ilgili, C) D) l. Kara delikler ışığı yansıtmadıkları için uzun yıllar bo- yunca görüntülenememiştir. ll. Yaşam sürecini tamamlayan her yıldız, kara deliğe dö- nüşür. lll. Kara delikler hakkında yeterli bilgiye sahip olmamamı- zın nedeni, kara deliklerin görülememesi olabilir. yorumlarından hangileri yapılabilir? Kara delik Gezegenimsi Bulut A) I ve II B) l ve llI C) Il ve lll D) I, ll ve lll FÖY - 3 7. Sınıf

7. Dünya'dan bakıldığında gökyüzünde bir aradaymış gibi 6. Kuyruklu yıldızlar; buz, toz ve gazdan oluşur. Bileşimleri görünen yıldız kümelerine \"takımyıldızı\" denir. İnsanlar, bu gezegenlere benzer ama boyutları çok daha küçüktür. Ken- yıldız kümelerini hayalî çizgilerle birleştirip bazı kahraman- di ısı ve ışıklarını üretemedikleri için yıldız olarak sınıflan- lara, nesnelere ya da hayvanlara benzeterek adlandırmıştır. dırılamazlar. Güneş'ten uzak olduklarına görülmeyip, Gü- neş'e yaklaştıkça kuyruklu yıldızın yapısındaki buz sıvı Sema Öğretmen, takımyıldızlarını oluşturan yıldızları ha- hâle geçmeden doğrudan gaz hâline geçmeye başlar. Böy- yalî çizgilerle birleştirip, hayalî bir ayı görseli oluştuğunu lece etrafında bir atmosfer oluşur. aşağıdaki görselde göstererek, öğrencilerinden de takım- yıldızlarına örnekler getirmelerini istemiştir. Buna göre aşağıda verilen yıldızlardan hangisinin ya- Zeka Küpü Yayınları Kuyruklu yıldızlar, Güneş'e yaklaştıkça üzerine düşen ışık şı diğerleriyle karşılaştırıldığında en büyüktür? miktarı arttığı için parlaklıkları artar ve Dünya'dan görüle- A) B) bilir hâle gelirler. C) D) Aşağıda kuyruklu yıldızların Güneş etrafında dolanma yö- rüngeleri verilmiştir. L KN M Buna göre kuyruklu yıldızların Güneş etrafındaki ha- reketi sırasında en rahat görülebildiği konum aşağı- daki seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) K B) L C) M D) N - ETKİNLİK 2 - Aşağıda verilen kelimeleri, cümlelerdeki boşluklara uygun şekilde yerleştiriniz. a) kuyruklu yıldız b) James Webb uzay teleskobu c) takımyıldızı d) Dünya e) mavi 1. En sıcak yıldızlar ......................... ışık yayarlar. f) uzay 2. Yaşadığımız gezegene en yakın olan yıldız .........................tir. g) Güneş 3. Uzayda bir aradaymış gibi görünen yıldız kümelerine ......................... denir. g) yıldız 4. Dünya dışında kalan evren parçası .........................dır. 5. 2021 yılında uzaya fırlatılan uzay teleskobunun adı ......................................'dur. FÖY - 3 6. Kendiliğinden ısı ve ışık yayan gök cisimlerine ......................... denir. 7. Yapısında buz, toz ve gaz bulutu bulunan gök cisimlerine ......................... denir. 8. Yaşadığımız gezegenin adı .........................'dır. 7. Sınıf

4. föy • Yıldız oluşum sürecinin farkına varır. • Yıldız kavramını açıklar. 1. Gökyüzü incelendiğinde sayılamayacak kadar yıldız görülebilir. Dünya'daki canlılar için ısı ve enerji kaynağı olan Güneş de bir yıldızdır. Dünya'ya en yakın yıldız olan Güneş, orta büyüklükte bir yıldız olmasına rağmen, Dünya'dan görünen en büyük yıldızdır. Derin, Güneş ile ilgili ifadelerin bulunduğu tabloda doğru olan ifadeleri boyamıştır. En büyük yıldızdır. Orta sıcaklıkta bir yıldızdır. Süpernova patlaması geçirerek nötron yıldızı ya da kara Dünya'nın ısı ve ışık kaynağıdır. deliği oluşturur. Derin tabloyu doğru olarak boyadığına göre tablonun son görünümü aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru ve- rilmiştir? A) B) C) D) 2. Yıldızlar, kütlelerinin büyüklüğüne göre farklı isimler alır. Bunlar küçükten büyüğe doğru Beyaz Cüce, Nötron Yıldızı, Kırmızı Dev, Kırmızı Üstdev olarak sıralanır. Aşağıda K, L, M ve N yıldızlarının büyüklüklerini gösteren bir grafik verilmiştir. Büyüklük K L M N Yıldızın Adı Buna göre yıldızların büyüklüklerine dikkat edilerek çizilen grafikte, gösterilen yıldızlardan hangisinin adı doğru veril- miştir? A) K → Beyaz Cüce B) L → Kırmızı Dev C) M → Kırmızı Üstdev D) N → Nötron Yıldızı FÖY - 4 7. Sınıf

3. Başlangıç kütlesi Güneş'in kütlesinden fazla olan yıldızlar, büyük kütleli yıldızlardır. Gök bilimciler, ESO'nun Çok Büyük Teleskop'u üzerindeki aletleri bir arada kullanarak doğduğunda ağırlığı 300 kat daha fazla olan en büyük kütleli yıldızı keş- fettiler. RMC 136a adı verilen yıldızın Dünya'ya uzaklığının 22 000 ışık yılı uzaklığında (ışığın 1 yılda aldığı yol), sıcaklığının 40 000 °C'nin üzerinde olduğu keşfedildi. Buna göre büyük kütleli yıldızlar ile ilgili, l. RMC 136a yıldızı, Süpernova patlaması sonrasında uzaya saçılan parçalardan oluşabilir. ll. Güneş, bilinen en büyük kütleli yıldızdır. lll. Yıldızların birbirinden ayırt edilmesi için yıldızların renk ve sıcaklıklarına bakılabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) l ve llI C) Il ve lll D) I, ll ve lll 4. Başlangıç kütlesi Güneş'in kütlesinden küçük olan yıldızlar, küçük kütleleri yıldızlardır. Ecem, küçük kütleli yıldızlarla aşağıdaki diyagramda verilen bilgilerin doğru (D) veya yanlış (Y) olduğunu belirlemiştir. Tüm yıldızlar, bulutsu- D Beyaz Cüce ve Nötron Yıldızı, küçük kütleli yıl- D  lardan oluşur. Y dızlardır. Y  Büyük kütleli yıldızlar ile küçük kütleli yıldızların D  yaşam evreleri farklılık gösterebilir. Y  Ecem diyagramı hatasız tamamladığına göre aşağıdaki sembollerden hangisine ulaşmıştır? A)  B)  C)  D)  5. Bulutsunun içerdiği madde miktarı, bir yıldızın büyüklüğünün temel belirleyicisidir. Madde miktarı az olan bulutsular, küçük küt- leli yıldızları oluştururken; madde miktarı fazla oln bulutsular, büyük kütleli yıldızları oluşturur. Melike, yıldızların oluşum evreleri ile ilgili aşağıdaki görseli inceliyor. Küçük yıldız Kızıl dev Gezegenimsi bulutsu Beyaz cüce Bulutsu Nötron yıldızı Büyük Kara delik yıldız Süper dev Süpernova Buna göre yıldızların oluşum evreleri ile ilgili, l. Tüm yıldızlar, başlangıçta bulutsu şeklindedir. ll. Büyük kütleli yıldızların ömürleri, küçük kütleli yıldızların ömürlerine göre daha uzundur. lll. Büyük kütleli yıldızlar, zamanla küçük kütleli yıldızlara dönüşebilir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) l ve lI C) l ve lll D) ll ve lll FÖY - 4 7. Sınıf

6. WASP-96 Gök cisimleri arasındaki mesafeyi ölçmek için \"ışık yılı\" kullanılır. Işık yı- D) I, ll ve lll lı, ışığın 1 Dünya yılında aldığı yoldur ve yaklaşık 10 trilyon kilometredir. NASA''nın uzaya fırlattığı en güçlü uzay teleskobu olan James Webb Uzay Teleskobu, Dünya'dan 1150 ışık yılı uzaklıktaki galaksi kümesinin fotoğ- rafını çekti. Çekilen fotoğraflarda WASP-96 isimli gezegenin sisli atmos- ferinde bulutların ve pusların oluşturduğu suyun net bir fotoğrafını yaka- ladı. James Webb'in bir diğer görevi de Dünya'nın ötesinde potansiyel olarak yaşanabilir gezegenleri keşfetmektir. Yukarıda verilen metinde, l. Neden ışık yılı kavramına ihtiyaç duyulmuştur? ll. Işık yılı yaklaşık kaç kilometredir? lll. James Webb Uzay Teleskobu'nun görevleri nelerdir sorularından hangilerinin cevabı yoktur? A) I ve II B) l ve lII C) I ve lll 7. Fen bilimleri öğretmeni Sema Hanım, öğrencilerinden küçük kütleli bir yıldızın farkı evrelerdeki kütlelerinin K, L, M ve N harf- leriyle gösterildiği grafiği yorumlamalarını istemiştir. Hacim K M L N Evre Öğrencilerinden; Abdullah : K evresinde yıldız, bulutsu hâlindedir. Emre : M evresinde yıldız, Kırmızı Süper Dev olarak adlandırılır. Sena : L evresindeki yıldız, Süpernova patlaması geçirmiştir. Aslı : N evresindeki yıldız, Beyaz Cüce olarak adlandırılır. yorumlarını yapmıştır. Buna göre grafikteki evreler ile ilgili doğru cevapları veren öğrenciler aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) Abdullah ve Emre B) Abdullah ve Aslı C) Emre ve Sena D) Sena ve Aslı FÖY - 4 7. Sınıf

8. Fen bilimleri öğretmeni, iki gök cismi arasındaki mesafeyi belirlemeye çalışan bir astronom görselini akıllı tahta üzerinde öğ- rencilerine göstermiştir. Çocuklar! Sizce bilim insanı, iki gök cismi arasındaki mesafeyi hangi birim üzerinden ölçmektedir? Buna göre öğretmenin sorduğu soruya doğru cevap veren öğrenci aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) Hale: Kilometre B) Deniz: Metre C) Servet: Litre D) Kayra: Işık yılı - ETKİNLİK 3 - 1. Aşağıda verilen kavramları kapladıkları yer bakımından büyükten küçüğe doğru sıralayınız. Bulutsu Kırmızı Süper Nötron Yıldızı Dev (Pulsar) Büyük Kütleli Süpernova Beyaz Cüce Yıldız Patlaması ............................ > ........................... > ............................. > .......................... > .............................. > ............................ 2. Aşağıda verilen tanımlar ile kavramları eşleştiriniz. a) Işığın, boşlukta 1 yılda aldığı yoldur. 1) Gezegenimsi bulutsu b) Kendiliğinden ısı ve ışık yayan, küre şeklindeki parlak ve sıcak gök 2) Pulsar cismidir. c) Büyük kütleli yıldızların ömürlerinin sonunda dönüştüğü yapıdır. 3) Işık yılı d) Küçük kütleli yıldızın hidrojen gazı tükenince dış katmanlarının uza- 4) Yıldız ya saçılarak oluşturduğu yapıdır. 7. Sınıf FÖY - 4

5. föy • Galaksilerin yapısını açıklar. • Evren kavramını açıklar. 1. Uzayda geniş yer kaplayan çok sayıda yıldız, bulutsu, kara delik, asteroit, kuyruklu yıldız, gezegen ve gezegenlerin doğal uydularını içine alan dev sistemlere \"galaksi\" ya da \"gök ada\" denir. Yusuf, farklı gök cisimlerinin büyüklüklerinin farklı olduğunu göstermek için modelleme yapacaktır. Yapacağı modellemede her şekil farklı bir gök cismini temsil edecektir. Galaksi Takımyıldızı Yıldız Gezegen Buna göre Yusuf'un gök cisimlerinin büyüklüklerine göre sıralama yaptığı modelleme, aşağıdaki seçeneklerin hangi- sinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) 2. Lara, galaksiyi oluşturan yapıların okulda kalması için aşağıdaki oyunu tasarlamıştır. Renkli balonların üzerine bazı yapıların adlarını yazıp, doğru balonların içine renkli kâğıtlar yerleştirmiştir. Teleskop Yıldız Rasat- Kara Asteroit Roket Gezegen Bulutsu hane delik 12345678 Balonlar sırasıyla toplu iğneyle patlatıldığına göre renkli kâğıtların düşmediği bölmeler aşağıdaki seçeneklerin hangi- sinde doğru verilmiştir? (Renkli kâğıtların yalnızca altındaki bölmeye düştüğü kabul edilecektir.) A) 1 - 3 - 6 B) 1 - 3 - 6 - 8 C) 2 - 4 - 5 - 6 D) 2 - 4 - 5 - 7 - 8 FÖY - 5 7. Sınıf

3. Dünya'nın içinde bulunduğu Güneş sistemi, Samanyolu (Kehkeşan) Ga- laksisi içerisinde yer alır. Geçtiğimiz günlerde İsrail'in güneyindeki Necef Gölü bölgesinde Samanyolu Galaksisi ile yıldızlar, güzel bir görüntü oluş- turdu. Samanyolu Galaksisi'nin Dünya'dan görünümü tek tek ayırt edilemeyen yıldızlardan oluşan puslu bir ışık şeridini anımsatıyordu. 100 000 ışık yı- lı çapına sahip galaksi içerisinde 200 - 400 milyar yıldız bulunduğu tah- min edilmektedir. Samanyolu Galaksisi, içerisinde bilinen en yaşlı yıldı- zın ise 13.2 milyar yaşında olduğu biliniyor. Buna göre Samanyolu Galaksisi ile ilgili, C) II ve lll D) I, ll ve lll l. Yalnızca yıldızlardan oluşmaktadır. ll. Dünyamızın içerisinde bulunduğu galaksidir. lll. Bilinen en büyük galaksidir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) l ve II 4. Samanyolu galaksisine en yakın galaksi, Andromeda Galaksisi'dir. Deniz, Andromeda Galaksisi'ni inceleyip, içerisinde bulunabilecek gök cisimlerini belirliyor. Buna göre aşağıda verilen yapılardan hangisinin Deniz'in listesi içerisinde bulunması beklenmez? A) Yıldız B) Asteroit C) Gök ada D) Gezegen 7. Sınıf FÖY - 5

5. GALAKSİLER Eliptik Galaksi Sarmal Galaksi Düzensiz Galaksi Ç ubuklu Sarmal Galaksi Fen bilimleri öğretmeni, galaksilerin sınıflandırılmasıyla ilgili görseli sınıfta göstermiş ve \"Galaksilerin sınıflandırılmasında han- gi özellikler dikkate alınmıştır?\" sorusunu öğrencilerine sormuştur. Buna göre öğretmenin sorusunun cevabı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Yıldız sayısı B) Şekli C) Büyüklüğü D) Yaşı 6. İçinde galaksilerin, yıldızların, gezegenlerin, meteorların, asteroitlerin, kuyruklu yıldızların ve uyduların bulunduğu sonsuz boşluğa \"evren\", Dünya dışındaki evren parçasına \"uzay\" denir. Evrenin oluşumu hakkında farklı bilim insanları tarafından görüşler ortaya konsa da temelde iki görüş kabul edilir.  Başlangıcı olmayan ve hareketsiz evren görüşü (Newton)  Başlangıcı olan ve genişleyen evren görüşü - Big Bang Teorisi (George Lemaitre) Buna göre aşağıdaki seçeneklerden hangisinde evrenin hacmi ve gök cisimlerinin konumundaki değişim Big Bang te- orisine uygun verilmiştir? A) B) C) D) FÖY - 5 7. Sınıf

7. Melike, kardeşine ait bir oyuncağı kullanarak \"Güneş Sistemi ve Ötesi\" ünitesinde öğrendiği kavramları göstereceği bir model tasarlıyor. B halkası A halkası Tutma yeri Melike'nin hazırlamış olduğu model ile ilgili, l. Oyuncak, evreni temsil etmektedir. ll. A halkası Samanyolu, B halkası Andromeda Galaksisi'ni temsil ediyor olabilir. lll.  boncukları, asteroiti temsil etmektedir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) l ve III C) II ve lll D) I, ll ve lll - ETKİNLİK 4 - Aşağıda verilen ifadelerin tanımlarını bularak bulmacayı tamamlayınız. 1. Uzayda bulunan gök cisimlerinin hareketlerini, 9 özelliklerini ve yapısını inceleyen bilim dalı 2. Uzaya giderek çalışmalar yapan bilim insanı 2 3. Uzay araçlarının uzaya fırlatılmasını sağlayan 7 araç 1 4. Dünya'dan uzay ile ilgili gözlem yapılan yer 4 8 5. Ay'ın ilk haritasını çıkaran Türk İslam alimi 5 6. Astronomide kullanılan ilk teleskobu yapan bi- lim insanı 7. Uzayda gaz ve toz bulutundan oluşan gök cis- 3 mi 8. Kendiliğinden ısı ve ışık yayan gök cismi 9. Galaksinin diğer adı 6 7. Sınıf FÖY - 5

6. föy • Galaksilerin yapısını açıklar. • Evren kavramını açıklar. 1. Eliptik Düzensiz Sarmal Çubuklu Merkezinde yıldızlardan oluşan parlak çekirdeği merkezden dışa doğ- Sarmal ru açılan ve yıldızlardan oluşan parlak kolları olan sarmal şekilli ga- laksilerdir. Merkezinde yaşlı yıldızlar olduğundan merkezi kırmızı, kol- larında genç yıldızlar olduğundan kolları mavidir. Nergis, Samanyolu ve Andromeda galaksilerine ait aşağıdaki görsel- leri inceliyor. Samanyolu Andromeda Galaksisi Galaksisi Buna göre galaksilere ait görsellerden yararlanılarak, l. Samanyolu ve Andromeda Galaksileri, sarmal galaksidir. ll. Galaksiler, görünümlerine göre adlandırılmaktadır. lll. Evrende bulunan galaksilerin %60'ı sarmal galaksidir. ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) l ve III C) II ve lll D) I, ll ve lll 2. Ay'ın görünmediği bulutsuz yaz gecelerinde gökyüzüne baktığımızda ışıklı bir bölge D) I, ll ve lll dikkatimizi çeker. Süt beyazı görünümündeki bu bölge, Güneş sisteminin de içinde 7. Sınıf bulunduğu Samanyolu gök adasının Dünya'dan görünebilen bölümüdür. Güneş sistemi, Samanyolu Galaksisi'nin avcı kolunda bulunur. Samanyolu Galaksisi içerisinde yaklaşık 200 milyar yıldız bulunur ve bu yıldızları il gözlemleyen Gelileo Ga- lilei'dir. Buna göre Samanyolu Galaksisi ile ilgili, l. Dünya, Samanyolu Galaksisi'nin merkezinde bulunur. ll. Samanyolu Galaksisi, bazı gecelerde Dünya'dan görülebilmektedir. lll. Samanyolu Galaksisi, sarmal yapılıdır. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) l ve III C) II ve lll FÖY - 6

3. Merkezinde yıldızlardan oluşan parlak çekirdeği bulunan, genellikle küçük yapıda, mercek biçiminde ve elips şeklindeki galaksilere \"Eliptik galaksi\" denir. Eliptik galaksilerde, yaşlı yıldızlar çoğunluktadır. Yıldız doğumlarının durduğu veya en aza indiği galaksiler olarak bilinir. Yaşlı yıldızların çoğunlukta olmasından dolayı sarı - kırmızı renklerde bulunurlar. Mete Öğretmen, fen bilimleri dersi sırasında öğrencilerinden galaksiler ile ilgili yo- rumlarını bir kâğıda yazıp, kutuya atmalarını istemiştir. Kutuya atılan yorumları okuyan Mete Öğretmen'in okuduğu yorumlardan han- gisi yanlıştır? A) B azı galaksiler teleskop yardımıyla dünyamızdan gözlemlenebilir. B) Evrendeki tüm galaksiler, yapısal olarak birbirinden farklıdır. C) Her galaksi, kendi içerisinde birçok yıldız barındırır. D) Galaksiler, şekillerine göre farklı isimlerle isimlendirilir. 4. Düzenli ve simetrik, belirli bir şekli olmayıp bulutsulara benzeyen galaksilerdir. Sarmal ve elip- tik galaksilerin çeşitli nedenlerle düzensiz gelmesiyle oluşmuştur. Yapısında tüm gök cisimleri- ni karışık olarak bulundurur. Çoğunlukla genç yıldızlar daha fazladır. İbni Sina Ortaokulu fen bilimleri öğretmenleri, öğrencilerine galaksilerdeki yıldızların yaşlarının tam olarak anlaşılması için sı- nıfların ışıklandırmasını geçici olarak değiştirecektir. 7/A 7/B 7/C Her öğretmen, sınıfların temsil ettiği ışıklandırmayı sınıflarında kullanmak üzere seçeceğine göre aşağıdaki seçenek- lerden hangisi 7/A sınıfı öğretmeninin seçimidir? A) B) C) D) 7. Sınıf FÖY - 6

5. Annesi, Ege ile küçük kardeşi Büşra'nın oyuncaklarını yeni öğrendikleri ünite ile ilgili kav- Y ramların büyüklüklerini karşılaştırmak için kullanacaktır. M S Bir tahta silindirin etrafından geçirilen renkli çemberlerden oluşan oyuncak, görseldeki gibi- K dir. Ege, hazırladığı modelde çemberlerin hacimsel büyüklükleri ile kapsam büyüklüklerini eş- leştirmiştir. Buna göre çemberlerin renkleri ile temsil ettikleri kavramlar aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? Kırmızı Sarı Mavi Yeşil A) Dünya Güneş sistemi Galaksi Uzay B) Uzay Galaksi Güneş sistemi Dünya C) Evren Atbaşı Bulutsu Büyük ayı takım yıldızı D) Doğal uydu Sirius Yıldızı Gezegen Yapay uydu Yıldız 6. Yunus, Dünya'nın bulunduğu gök adadaki yerini göstermek için aşağıdaki kutuları kullanarak bir modelleme yapıyor. Malzemeler: Küçük boy Dünya modeli, 1 adet küçük boy kutu, 1 adet orta boy kutu, 1 adet büyük boy kutu Dünya modeli 1. adım 2. adım Dünya modeli, küçük boy İçerisinde Dünya modeli bulunan küçük boy kutu, kutunun içine atılır. orta boy kutu içerisine yerleştirilir. 3. adım İçerisinde Dünya modeli bulunan küçük boy kutu ile orta boy kutu, büyük boy kutunun içerisine yerleştirilir. Buna göre yapılan modelleme ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? 7. Sınıf A) Küçük boyu kutu, Güneş sistemini temsil etmektedir. B) Orta boy kutu, Güneş sisteminin bulunduğu avcı kolunu temsil etmektedir. C) Büyük boy kutu, Samanyolu Galaksisi'ne en yakın galaksi olan Andromeda Galaksisi'ni temsil etmektedir. D) Büyük boy kutu, Samanyolu Galaksisi'ni temsil etmektedir. FÖY - 6

7. Aşağıda bazı gök cisimlerinin büyüklüklerine ait yapı temsili büyüklük grafiği aşağıdaki gibidir. Temsili Büyüklük Yapı K L MN Bu grafiğe göre K, L, M ve N gök cisimleri ile ilgili, l. L, evreni temsil ediyorsa; K, evrenden Dünya'nın çıkarılmasıyla oluşan yapıyı temsil edebilir. ll. L, Samanyolu Galaksisi'ni temsil ediyorsa; M, kendiliğinden ısı ve ışın yayan gök cismini temsil edebilir. lll. M, Dünya'yı temsil ediyorsa; N, Güneş sistemini temsil edebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) l ve III C) II ve lll D) I, ll ve lll - ETKİNLİK 5 - Aşağıdaki görsellerde verilen kavramların tanımlarını altlarına yazınız. a) ......................................... b) ......................................... c) ......................................... d) ......................................... e) ......................................... f) ......................................... 7. Sınıf FÖY - 6

7. föy • Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açı- sından karşılaştırır. 1. Canlılığın en küçük yapı birimine hücre denir. Bütün canlılar bir ya da birden fazla hücreden oluşur. Hücreler beslenme, boşal- tım, solunum, üreme, büyüme gibi canlılık faaliyetlerinin gerçekleştiği yerlerdir. Genellikle hücreler üç temel kısımdan oluşur. Bunlar; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir. Hücrelerin boyutları küçük olduğu için mikroskop adı verilen bir cihaz ile görüntü- lenir. Yukarıda verilen metne göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Canlıların hepsi bir ya da birden fazla hücreden oluşur. B) Sitoplazma, hücrenin temel kısımlarından biridir. C) Hücre, canlılık özelliğini kaybetse bile hücre içerisinde beslenme ve boşaltım gibi faaliyetler devam eder. D) Hücrelerin boyutları çıplak gözle görülemeyecek kadar küçüktür. 2. Merhaba, ben hücre zarıyım. Bütün hücrelerde bu- Hücre zarı Çekirdek lunurum. Canlı, esnek ve seçici geçirgenim. Hücre- yi korur ve dağılmasını önlerim. Sitoplazma Selam, ben hücre çeperi ya da diğer adımla hücre Çekirdek Hayvan hücresi duvarıyım. Cansızım ve seçici geçirgen değilim. Bit- Sitoplazma ki hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde bulun- mam. Bitki hücresi Yukarıda kendisinden bahseden hücre zarı ve hücre çeperi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) B ütün hücrelerde hücre çeperi bulunur. B) Seçici geçirgen olma özelliği, hem hücre zarı hem de hücre çeperi için ortak bir özelliktir. C) Hücre zarından her madde geçebilir. D) Hücre zarı tüm hücrelerde bulunurken hücre çeperi bazı hücrelerde bulunur. 3. Aşağıda bir bitki hücresinin şematik çizimi gösterilmiştir. Hücre çeperi Endoplazmik retikulum Hücre zarı Çekirdek Koful Mitokondri Kloroplast Golgi cisimciği Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Bitki hücresinde koful, büyük ve az sayıdadır. B) Hücrede bir organelden birden fazla bulunabilir. C) Bitki hücrelerinde, hücre zarının dışında hücre çeperi bulunur. D) Hücre zarı sadece bitki hücrelerinde bulunur. FÖY - 7 7. Sınıf

4. Habibe Öğretmen tahtaya bitki ve hayvan hücresi çizmiştir. Çekirdek Mitokondri Ribozom Koful Çekirdek Ribozom Kloropast Endoplazmik retikulum Endoplazmik Hücre çeperi Golgi cisimciği retikulum Lizozom Hücre zarı Hücre zarı Mitokondri Hayvan Hücresi Golgi cisimciği Bitki Hücresi D) 4 Daha sonra Hüma’yı tahtaya çağırmış ve bitki - hayvan hücresi arasındaki farkları sormuştur. Hüma: 1. Bitki hücresi köşeli bir yapıya sahiptir. 2. Koful; bitki hücrelerinde küçük ve çok sayıda, hayvan hücrelerinde ise büyük ve az sayıdadır. 3. Mitokondri organeli, bitki ve hayvan hücrelerinde ortaktır. 4. Hücre çeperi hayvan hücrelerinde bulunmaz. Buna göre Hüma’nın çıkarımlarından hangisi yanlıştır? A) 1 B) 2 C) 3 5. Enerji mühendisi Endoplazmik Retikulum: Hücrede madde iletimini sağlar. Kargocu Lizozom: Hücre içi sindirimi sağlar. Şirket yöneticisi Çekirdek: Hücre yönetimi ve kalıtsal materyalin taşınmasından sorumludur. Mimar Mitokondri: Hücredeki metabolik faaliyetler için enerji üretir. Yukarıda verilen iş kolları ve organeller arasında bir bağlantı vardır. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde bu bağlantı yanlış eşleştirilmiştir? A) M imar - Lizozom B) Enerji mühendisi - Mitokondri C) Kargocu - Endoplazmik retikulum D) Şirket yöneticisi - Çekirdek 6. Kloroplast: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Bitkiye ye- 3 1 şil rengini verir. Fotosentez ile besin ve oksijen üretir. 2 Golgi: Ter, süt, gözyaşı gibi salgıları üretir. Hayvan ve bit- 4 ki hücrelerinde ortaktır. Sentrozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunur. Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliği oluşturur. Koful: Bazı maddeleri depo eder. Bitki hücrelerinde az ve büyük, hayvan hücrelerinde ise çok ve küçük sayıdadır. Verilen bilgilere göre yukarıdaki şekillerde ifade edilen organellerden hangileri doğru eşleştirilmiştir? A) 1 Golgi B) 1 Golgi C) 1 Koful D) 1 Koful 2 Koful 2 Koful 2 Golgi 2 Golgi 3 Kloroplast 3 Sentrozom 3 Kloroplast 3 Sentrozom 4 Sentrozom 4 Kloroplast 4 Sentrozom 4 Kloroplast 7. Sınıf FÖY - 7

7. R organeli : Ter, süt gibi salgıları üretir ve paketleme yapar. ▲ organeli : Bitkilere yeşil renk verir ve fotosentez yapar. U organeli : Tüm hücrelerde bulunur. Protein sentezinden sorumludur. En küçük organeldir. Yukarıda bazı organellerin şekilleri ve özellikleri verilmiştir. Buna göre aşağıda verilen eşleştirmelerden hangisi doğrudur? A) R : Ribozom B) R : Golgi C) R : Golgi D) R : Kloroplast ▲ : Kloroplast ▲ : Kloroplast ▲ : Ribozom ▲ : Golgi U : Golgi U : Ribozom U : Kloroplast U : Ribozom 8 ve 9. sorular aşağıdaki çark ve metine göre cevaplanacaktır. Tuğçe Öğretmen, hücre konusunu anlattıktan sonra öğrencilerin konuyu ne kadar öğren- Çekirdek reEtinkdulouplamzmik diklerini belirlemek için bir çark hazırlamıştır. Sitoplazma Mitokondri Hücre zarı Çarkın üzerinde hücreye ait kavramlar yer almaktadır. Ribozom Tuğçe Öğretmen, kaldırdığı öğrenciler için çarkı bir kere çevirmekte ve çıkan kavram ile Golgi Hçüecpreeri ilgili bir cümle söylemelerini istemektedir. 8. İlk olarak sırayla tahtaya kalkan Ali, Beyza ve Erdem'in kavramlara verdiği cevaplar aşağıdaki gibidir: Ali : Seçici - geçirgendir. Beyza : Görevi salgı yapmaktır. Erdem : Bitki hücrelerinde bulunur ama hayvan hücrelerinde bulunmaz. Buna göre Ali, Beyza ve Erdem'e çıkan kavramlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Hücre zarı B) Hücre zarı C) Hücre çeperi D) Hücre zarı Ali Ali Ali Ali Beyza Golgi Beyza Golgi Beyza Endoplazmik Beyza Endoplazmik retikulum retikulum Erdem Hücre çeperi Erdem Mitokondri Erdem Mitokondri Erdem Hücre çeperi 9. Daha sonra tahtaya çıkan Ahmet, Ayşe ve Alya'ya çıkan kavramlar ve verdikleri yanıtlar aşağıdaki gibidir: Ahmet (Sitoplazma) : Hücrenin temel kısımları arasında yer alır. Ayşe (Ribozom) : Sadece hayvan hücrelerinde bulunur. Alya (Hücre çeperi) : Canlıdır. Buna göre öğrencilerden yanıtları doğru (D) ve yanlış (Y) olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Ahmet (D) B) Ahmet (Y) C) Ahmet (D) D) Ahmet (D) Ayşe (D) Ayşe (Y) Ayşe (Y) Ayşe (Y) Alya (D) Alya (Y) Alya (D) Alya (Y) FÖY - 7 7. Sınıf

10. Canlıların genetik bilgileri, çekirdeğin içinde bulunan kromozomlarda taşınır. Kromozomlar, hücre bölünmesi öncesinde DNA’nın kısalıp kalınlaşarak etrafının özel bir proteinle sarılması ile oluşur. Aynı türe ait sağlıklı bireylerin kromozom sayıları aynıdır. Kromozomların yapısında bulunan DNA, hücredeki hayatsal faaliyetleri yönetir. DNA’nın üzerinde anne ve baba- dan kalıtsal olarak aktarılan özellikleri içeren bölümler bulunur. Bu bölümlere “gen” adı verilir. Genler, tüm insanlarda ortak özellikler taşıdığı gibi sadece bireye özgü bilgiler de taşıyabilir. DNA’nın yapısını oluşturan temel birimlere ise “nükleotid” adı verilir. Birçok nükleotid birleşerek DNA’yı oluşturur. DNA, uzun ve sarmal bir yapıya sahiptir. Bir öğretmen yukarıdaki makaleyi sınıfta okumuş ve sonra makaledeki kavramlar ile ilgili bir kart oyunu hazırlamıştır. Kartları Can, Eren ve Alp'e verip kavramlar ile ilgili birer cümle söylemelerini istemiştir. Can Bu kavramın sayısı, farklı türden canlılarda farklı sayıda olabilir. Eren Bu kavram, canlılara ait özel bilgilerin taşındığı bölümdür. Alp Elimdeki kartta yazan kavramı, sarmal yapıdaki bir merdivene benzetebiliriz. Buna göre Can, Eren ve Alp'in elinde bulunan kartlarda hangi kavramlar yazmaktadır? A) Can Gen B) Can DNA C) Can Kromozom D) Can Kromozom Eren Kromozom Eren Gen Eren Gen Eren DNA Alp DNA Alp Kromozom Alp DNA Alp Gen 11. Çiğdem Öğretmen nükleotid, DNA, gen ve kromozom arasındaki bağlantıyı şu şekilde vermiştir: Kromozom > DNA > Gen > Nükleotid Daha sonra öğrencilerden bu kavramlar ile bir ağacın gelişim dönemlerini benzeterek eşleştirmelerini istemiştir. Tohum Filiz Fidan Ağaç Buna göre eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) T ohum - Gen B) Fidan - DNA C) Ağaç - Kromozom D) Filiz - Gen 7. Sınıf FÖY - 7

8. föy • Geçmişten günümüze hücrenin yapısı ile ilgili görüşleri tek- nolojik gelişmelerle ilişkilendirerek tartışır. • Hücre, doku, organ, sistem ve organizma ilişkisini açıklar. 1. Hücreler, gözle görülemeyecek kadar küçük bir yapıya sa- Zeka Küpü Yayınları 2. Robert Hooke, küçük yaşlarından itibaren meraklı ve fen hiptir. Hücreleri gözlemleyebilmek için \"mikroskop\" adı ve- bilimlerine ilgi duyan bir çocuktur. Kendi yaptığı mikrosko- rilen bir alete ihtiyaç duyulur. bu ile şişe mantarından ince kesitler alıp incelemiştir. İn- celemeler sonunda gördüğü odacıklara hücre (cellula) adı- Mikroskoplar içerdikleri mercekler sayesinde görüntüleri nı vermiştir. Böylece \"hücre\" terimini kullanan ilk kişi büyüterek incelememizi sağlar. Mikroskopların zamanla olmuştur. Aslında gördüğü odacıklar ölü mantar hücresi- gelişmesi, hücreler hakkında daha ayrıntılı bilgilere ulaş- nin çeperlerinin oluşturduğu boşluklardır. mamızı sağlamıştır. Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi söyle- Yukarıda verilen bilgilere göre, nemez? I. Hücreleri mikroskop olmadan gözlemleyemeyiz. A) H ücreyi ilk keşfeden bilim insanı Robert Hooke'dur. II. Hücrelerin boyutları küçüktür. B) Bilim insanlarının çalışmalarına yön veren bir duygu da meraktır. III. Mikroskopların içerisinde mercekler bulunur. C) Robert Hooke'un incelediği hücre canlıdır. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? D) Mercekler ile görüntü büyütülerek çok küçük boyutta- A) Yalnız I  B) I ve II  C) lI ve llI  D) l, II ve lll ki hücreler incelenebilir. 3. ve 4. soruları aşağıdaki şemaya göre cevaplayınız. 1585 1673 1858 Zacharias Janssen Antonie van Leeuwenhoek Rudolf Virchow İlk mikroskobu icat etti. İlk canlı hücreleri inceledi. Hücre teorisini ortaya attı. HÜCRENİN KEŞFİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ 1665 1838 - 1839 1931 Robert Hooke İlk elektron mikroskobu bulundu. \"Hücre\" terimini ilk kez kullandı. Matthias J. Schleiden - Theodor Schwann Bitki ve hayvan hücrelerinin temelde aynı yapıdan oluştuğunu gözlemlemiştir. 3. Buna göre, I. Hücreyle ilgili birden fazla bilim insanı çalışma yapmıştır. II. İlk mikroskobun icadı ile hücreyle ilgili çalışmalar başlamıştır. III. Mikroskoplar da yıllar geçtikçe gelişmiştir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) l ve lIl  D) l, II ve lll 7. Sınıf FÖY - 8

4. Verilen bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Yeni keşiflerle birlikte bilimsel bilgi değişebilir. B) Bilimsel bilgi gelişebilir. C) Günümüzde hücre ile ilgili her şey bilinmektedir. D) Teknolojinin gelişmesi bilimin ilerlemesi için önemlidir. 5. Ali Öğretmen, hücre ile ilgili çalışmalar yapan bilim insanlarının adlarını kartlara yazmış ve bir torbanın içine atmıştır. Sırayla öğrencilerini kaldırıyor, bir kart çektiriyor ve çıkan karttaki bilim insanının yaptığı çalışmaları söylemelerini istiyor. Sırayla torbadan kart çeken Ece, Dilek ve Beril şu cevapları veriyor: Ece : \"İlk kez canlı hücreleri gözlemleyen kişidir.\" Dilek : \"Hücre teorisini ortaya atmıştır.\" Beril : \"Hücre kavramını bulan ilk kişidir.\" Buna göre öğrencilerin kartlarında yazan bilim insanı kimdir? A) Ece : Antonie van Leeuwenhoek B) Ece : Rudolf Virchow Dilek : Rudolf Virchow Dilek : Antonie van Leeuwenhoek Beril : Robert Hooke Beril : Robert Hooke C) Ece : Antonie van Leeuwenhoek D) Ece : Robert Hooke Dilek : Robert Hooke Dilek : Rudolf Virchow Beril : Rudolf Virchow Beril : Antonie van Leeuwenhoek 6. Tek hücreli canlılarda yaşamsal faaliyetler organeller tarafından gerçekleştirilirken çok hücreli canlılarda birden fazla hücreye ihtiyaç duyulur. Çok hücreli canlılarda aynı görevi yapan hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular bir araya gelerek organları, organlar bir araya gelerek sistemleri, sistemler bir araya gelerek organizmayı yani bireyi meydana getirir. Buna göre canlılardaki organizasyon için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) A ynı görevi yapan hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur. B) Tek hücreli canlılarda organeller yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşmesi için yeterlidir. C) Çok hücreli canlılarda bulunan yapılar büyükten küçüğe sıralandığında, sıralama; organizma > sistem > organ > doku > hücre şeklinde olur. D) Tek hücreli canlılar, çok hücreli canlılara göre daha karmaşık bir yapıya sahiptir. 7. II. Hücre III. Organizma IV. Doku V. Sistem I. Organ D) III - V - I - IV - II Yukarıda verilen kavramlar hangi sırayla birleşirse bir canlıyı oluşturabilir? FÖY - 8 A) II - IV - I - III - V  B) II - I - IV - III - V  C) II - IV - I - V - III  7. Sınıf

8. Çok hücreli canlılardaki organizasyon aşağıda verilmiştir. Hücre ▲  Sistem U Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) ▲, dokudur. B)  oluşması için aynı görevi yapan ▲'lerin birleşmesi gerekir. C) En küçük organizasyon birimi sistemdir. D) U, organizmadır. 9. Aşağıda çok hücreli canlılardaki organizasyon olayı şematik olarak gösterilmiştir.    Kas hücresi Kas dokusu İnce bağırsak Sindirim sistemi Organizma Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru olabilir? A) Benzer hücreler bir araya gelerek kas dokuyu oluşturur. B) İnce bağırsak organında kas dokusu bulunmaz. C) Bir canlının oluşumu için gerçekleşen organizasyonda en küçük birim dokudur. D) Sindirim sistemini oluşturan sadece bir organ vardır. 10. Fen bilimleri dersinde çok hücreli canlılardaki organizmayı öğrenen Sevde, eve doğru giderken öğrendiği bilgiler ile evinin bu- lunduğu konum arasında bir bağlantı kurmuştur. Sevde, Üsküdar'da bulunan Neşeli Evler Sitesi'nde Çiçek Apartmanı 3 numa- ralı dairede oturmaktadır. Evin en küçük odası kendi odasıdır. Buna göre Sevde'nin kurduğu bağlantıda dokuları aşağıdakilerden hangisi temsil eder? A) Üsküdar  B) Daire 3  C) Küçük oda  D) Neşeli Evler Sitesi FÖY - 8 7. Sınıf

11. • Organizmanın en küçük birimi hücredir. • Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte bilimde yeni keşifler olabilir. • Var olan bilimsel bilgi kesindir, değiştirilemez. • Dokular bir araya gelerek sistemleri oluşturur. • Tek hücreli canlılar, çok hücreli canlılara göre daha basit yapılı canlılardır. Yukarıda verilen ifadelerden kaç tanesi doğrudur? A) 2  B) 3  C) 4  D) 5 - ETKİNLİK - Aşağıda verilen bulmacada hücrenin keşfi ve tarihsel gelişimi, çok hücreli canlılardaki organizasyon olayları ile il- gili bazı ifadeler bulunmaktadır. Belirtilen ifadelerin yanıtlarını bulmacada bulunuz. SÖZCÜK AVI BULMACA ROB ER T HOOK E BR İ L L ÜİR M SGEE LC GBR KA İ K LGR İ A U EN T D E EĞN D C İ RME T S İ SO RŞDOKU EZBL Eİ NKAREML F M İ CELULAR 1. Gelişmiş bir mikroskop çeşidi 2. Mikroskobun içerisinde yer alan, görüntüyü büyüten yapı 3. Organizmadaki en küçük birim 4. Hücreyi ilk keşfeden bilim insanı 5. Hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu yapı 6. Bilim insanlarını araştırmaya sevk eden duygu 7. Dokuların bir araya gelerek oluşturduğu yapı 8. Latince \"hücre\" veya \"boşluk\" anlamına gelen kelime 9. Birçok organın bir araya gelerek oluşturduğu yapı 10. Sistemlerin bir araya gelmesi ile oluşan yapı 11. Hücre teorisini ortaya atan bilim insanının adı NOT: Bütün kelimeleri bulduktan sonra, kalan harfleri alttaki kutucuklara sırasıyla yazınız. 7. Sınıf FÖY - 8

• Mayozun canlılar için önemini açıklar. 11. föy 1. Yeryüzündeki canlılar mitoz bölünme ile çoğalsaydı aynı türe ait bütün canlılar birbirinin aynısı olurdu. Oysa aynı türe ait bitki ve hayvanların taşıdığı bazı özellikler farklılık gösterebilir. Bu yüzden çok hücreli canlıların üreme ana hücrelerinde farklı bir bölünme çeşidi görülür. Bu bölünmeye \"mayoz bölünme\" denir. Mayoz bölünmenin sonucunda dört hücre oluşur. Oluşan hücreler ana hücreye ve birbirlerine benzemez. Birbirlerinden farklı- dır. Bunun nedeni bölünme sırasında DNA'da meydana gelen değişimlerdir. Verilen metne göre aşağıdaki ifadelerden hangisine ulaşılamaz? A) Mayoz bölünme sonucunda dört yeni hücre oluşur. B) Mayoz bölünme sonucunda oluşan hücreler ana hücreye benzer. C) Mayoz bölünme canlılarda çeşitlilik sağlar. D) Mayoz bölünme, üreme ana hücrelerinde meydana gelir. 2. Mayoz bölünme, canlılarda sadece üreme ana hücrelerinde meydana gelir. Mayoz sonucunda oluşan üreme hücrelerinin DNA'la- rı birbirinden farklıdır. Dolayısıyla üreme sonucu oluşan bireyler, ana hücreden farklılık gösterir. Örneğin; yumurta ana hücresinden yumurta oluşumu mayoz bölünme ile sağlanır. Oluşan yumurta hücreleri birbirinden farklıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi verilen ifadeye örnek oluşturur? A) Kemik hücresi B) Sperm ana hücresi C) Kas hücresi C) Deri hücresi Kemik hücresi Sperm hücresi Kas hücresi Deri hücresi 3. Mayoz geçirebilen hücrelerde biri anneden, biri babadan gelen kromozomlar çiftler hâlinde bulunur. Kromozomlar çift hâlde bu- lunduklarında \"2n\", tek başlarına ise \"n\" olarak ifade edilir. Mayoz bölünme, kromozom sayısını yarıya indirir. Örneğin sperm ana hücresi 2n = 46 kromozoma sahipken mayoz bölünme ile oluşan spermler n = 23 kromozoma sahiptir. 23 kromozoma sahip yumurta ve sperm hücrelerinin birleşip döllenmesi sonucunda 2n = 46 kromozomlu zigot hücresi oluşur. Zigot, yeni bir canlıyı oluşturacak olan ilk hücredir. Böylece mayoz sonucu aynı türe ait kromozom sayısı nesilden nesile akta- rılırken korunmuş olur. Bu bilgilere göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Mayoz bölünme sonucunda oluşan yumurta hücreleri 23 kromozomludur. B) Mayoz bölünme ile tür içi kromozom sayısı korunmuş olur. C) Üreme ana hücresi 2n kromozomludur. D) Mayoz bölünme ile oluşan hücreler tekrar mayoz bölünme geçirebilir. FÖY - 11 7. Sınıf

4. Aşağıdaki şekillerden hangisi mayoz bölünmeye ait olabilir? A)   B) 46   C) Anne Kedi Baba Kedi   D) Kan hücreleri Siyah Beyaz Bölünme 46 46 Yavru Kedi Kan hücreleri 46 46 Siyah - Beyaz 5. Mayoz bölünme sırasında meydana gelen aşağıdaki 7. X hücresi Sperm ana hücresi olaylardan hangisi canlılarda tür içi çeşitliliği sağlar? Mayoz Mayoz A) Kromozom sayısının yarıya inmesi bölünme bölünme B) Bölünme sonucunda dört hücrenin oluşması C) Bölünme sırasında DNA'da meydana gelen değişimler Yumurta hücresi Y hücresi D) Sadece üreme ana hücrelerinde görülmesi Zeka Küpü Yayınları Döllenme Z hücresi Yukarıda mayoz bölünme ile üreme hücrelerinin oluşumu ve döllenme olayı şematik olarak gösterilmiştir. Buna göre X, Y ve Z hücreleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) X hücresi yumurta ana hücresi, Y hücresi sperm hüc- resi ve Z ise zigot olabilir. B) Mayoz sonucunda oluşan yumurta hücresi tekrar ma- yoz bölünme geçirebilir. C) Y hücresi 2n kromozomlu olabilir. D) Döllenme sonucunda oluşan Z hücresi, n kromozom- ludur. 6. Mayoz bölünme ile ilgili, 8. 2n = 48 kromozomlu dişi bir memelinin üreme ana hüc- I. Bölünme sonucunda iki hücre oluşur. resinin mayoz bölünme geçirmesi sonucunda oluşan II. Bölünme sonucunda oluşan hücreler birbirlerinden fark- hücrelerdeki kromozom sayısının, oluşan hücre sayı- lıdır. sına oranı kaçtır? III. Mayoz bölünme çok hücreli canlıların sadece üreme ana hücrelerinde meydana gelir. A) 6  B) 12  C) 24  D) 36 ifadelerinden hangileri doğrudur? FÖY - 11 A) Yalnız I  B) I ve II  C) lI ve lIl  D) l, II ve lll 7. Sınıf

9. Kromozom Sayısı 11. Süleyman Öğretmen önceki dersinde mayoz bölünmeyi anlatmış ve tekrar etmek için öğrencilerine bazen doğru, 2n bazen yanlış ifadeler yönetmiştir. Öğrencileri ise hangi ifa- denin doğru, hangi ifadenin yanlış olduğunu söyleyecek- n lerdir. Zaman Süleyman Öğretmen'in kullandığı ifadeler şunlardır: 01 2 3 4 1. \"Mayoz bölünme sayesinde aynı ailede bulunan kar- Yukarıdaki grafikte bir hücrenin kromozom sayısının za- deşler birbirine benzemez.\" mana bağlı değişimi gösterilmiştir. Buna göre, 2. \"Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde görüldüğü gi- I. 0 - 1 zaman aralığında hücre mitoz bölünme geçirmiş- bi vücut hücrelerinde de görülür. tir. 3. \"Mayoz bölünme ile yarıya inen kromozom sayısı döl- II. 2 - 3 zaman aralığının sonunda dört hücre oluşur. lenme ile tekrar aynı sayıya ulaşır. Böylece tür içi kro- III. 1 - 2 zaman aralığında hücre mayoz bölünme geçir- mozom sayısı korunmuş olur.\" miştir. Buna göre sırasıyla ifadelere cevap veren Beril, Bey- ifadelerinden hangileri kesinlikle yanlıştır? za ve Dilek'in sorulara verdiği yanıtlar aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) l ve ll  D) l, II ve lll Beril Beyza Dilek A) Doğru Doğru Yanlış B) Doğru Yanlış Doğru C) Yanlış Yanlış Doğru D) Yanlış Doğru Yanlış 10. Ebru Öğretmen, mayoz bölünme konusunu işlemiş ve ko- Zeka Küpü Yayınları nuyla alakalı olarak dört etkinlik hazırlamıştır. Hazırladığı etkinlikleri sınıfın dört köşesine yerleştirmiş ve sınıfı da 12. Aşağıda mayoz bölünme kümesi ve bu kümeye ait bazı dört gruba bölmüştür. Grupların hepsi dönüşümlü olarak ifadeler semboller ile gösterilmiştir. her etkinliğe katılmıştır.  Etkinlikler:  Mayoz bölünme ile ilgili resim yapma, Semboller ile gösterilen ifadeler şunlardır:  - Bölünme sonucunda dört hücre oluşur. Mayoz bölünme ile ilgili şiir yazma,  - Oluşan hücreler birbirinden farklıdır. Mayoz bölünme ile ilgili maket hazırlama,  - Hücrelerin kromozom sayısı sabit kalır.  - Sadece üreme ana hücrelerinde görülür. Mayoz bölünme ile ilgili şarkı yapma. Buna göre verilen sembollerden hangisi mayoz bölün- Bu grupların birinde yer alan Efnan, aşağıdakilerden me kümesinin elemanı olamaz? hangisini etkinliklerde yaparsa hata yapmış olur? A)   B)   C)   D)  A) \"Oluşur bölünme sonucunda 7. Sınıf Dört hücre ortada Farklıdır hepsi birbirinden Kromozomlar parça değiştirir burada\" şeklinde şiir yaz- ması B) Birbirinden farklı yavrulara sahip kedi ailesinin resmi- ni yapması C) \"23 kromozomlu yumurta mayoz bölünme ile oluşur, Döllenmeden sonra spermle birleşerek zigotu oluştu- rur.\" şeklinde şarkı yazması D) Mayoz geçirebilen hücreye örnek olarak sperm make- ti yapması FÖY - 11

13. Bir fen bilimleri öğretmeni, mayoz bölünme ile ilgili etkinlik hazırlamıştır. Etkinlikte mayoz bölünmeye ait bazı ifadeler doğru, bazıları ise yanlış verilmiştir. Doğru ifadeler \"kırmızı top\", yanlış ifadeler ise \"mavi top\" ile gösterilmiştir. Kullanılan ifadeler şunlardır: • Mayoz bölünmedeki çeşitlilik, kromozom arasındaki parça değişiminden kaynaklanır. • Bölünme sonucunda iki hücre oluşur. • Bölünme sonucunda üreme hücreleri oluşur. • Oluşan hücreler, ana hücre ile genetik olarak aynıdır. • Vücut hücrelerinde görülür. Buna göre verilen ifadeler doğru ya da yanlış olarak değerlendirildiğinde elde edilen top sayısı ve rengi aşağıdakile- rin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Kırmızı top : 1 B) Kırmızı top : 4 C) Kırmızı top : 3 D) Kırmızı top : 2 Mavi top : 4 Mavi top : 1 Mavi top : 2 Mavi top : 3 14. I. Yumurta ana hücresi II. Sinir hücresi III. Bağırsak hücresi IV. Sperm hücresi D) l, II ve lll Yukarıda verilen hücrelerden hangisi mayoz bölünme geçirebilir? A) Yalnız I B) I ve III C) lI ve lIl 15. Aşağıda verilen canlılardan hangisi mayoz bölünme ile üreme hücresi oluşturmaz? D) A) B) C) Bakteri Ağaç İnsan Tavşan FÖY - 11 7. Sınıf

12. föy • Üreme ana hücrelerinde mayozun nasıl gerçekleştiğini model üzerinde gösterir. 1. Ayşe Öğretmen sınıfa büyük bir poster getirmiş ve bu poster üzerinden mayoz bölünmenin evrelerini anlatmıştır. 6 1 2 Homolog 3 4 5 n kromozomlu n kromozomlu kromozom hücre hücre Mayoz - 1 Mayoz - 1 1. Hazırlık evresidir. Bu evrede DNA eşlenir. Organellerin sayısı ar- tar. 2. İğ iplikleri oluşur. Kromatin iplikler kısalır ve kalınlaşır, kromozom- ları oluşturur. Çekirdek zarı parçalanır. Bu evrede anneden ve baba- dan gelen aynı büyüklükte ve aynı özellikleri taşıyan genlere sahip homolog kromozomlar yan yana gelir. Aralarında parça değişimi olur. Bu önemli olay, mayoz bölünmede çeşitliliği sağlar. 3. Homolog kromozomlar, çiftler hâlinde hücrenin ortasında dizilir. Mayoz - 2 4. İğ iplikleri homolog kromozomları ayırarak onları hücrenin zıt ku- tuplarına çeker. 5. Hücre boğumlanmaya başlar. Çekirdek zarı oluşur. İğ iplikleri kay- bolur. Kromozomlar kromatin ipliklere dönüşür. 6. Mayoz tamamlandığında kromozom sayısı yarıya inmiş, birbirlerin- den farklı iki yeni hücre oluşur. Mayoz - 2 Mayoz - 2, aynı mitoz bölünmeye benzer. Mayoz - 1 ve Mayoz - 2 ara- sında tekrar hazırlık evresi olmaz. DNA kendini eşlemez. Parça de- ğişimi sayesinde farklı olan kardeş kromatitler Mayoz - 2'de birbirin- den ayrılır. Bunun sonucunda genetik olarak birbirinden farklı ve kromozom sayısı yarıya inmiş dört yeni hücre oluşur. n n nn n kromozomlu sperm hücresi Ayşe Öğretmen, \"Evet arkadaşlar! Gördüğünüz gibi mayoz bölünme iki evrede gerçekleşir. Şimdi göstereceğim hangi evre Ma- yoz - 1'e ait olamaz?\" diye sormuştur. Ayşe Öğretmen'in verdiği evreler şunlardır: I. II. III. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Ayşe Öğretmen'in sorduğu sorunun cevabıdır? A) Yalnız II  B) I ve II  C) lI ve lIl  D) l, II ve lll 7. Sınıf FÖY - 12

2. Mayoz bölünme, mayoz 1 ve mayoz 2 olarak iki evrede Zeka Küpü Yayınları 3.  − Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması gerçekleşir. U − Parça değişimi Buna göre,  − Homolog kromozomların birbirinden ayrılması I. Homolog kromozomların hücrenin ortasında dizilmesi II. Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması ▲ − n kromozomlu dört hücrenin oluşması III. Parça değişimi ifadelerinden hangileri mayoz 1'de gerçekleşir? Yukarıda verilenlerden hangisi mayoz bölünmenin ikin- ci aşamasına aittir? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) l ve lIl  D) II ve lll A) U -   B)  - ▲  C)  - U  D)  - ▲ 4. Aşağıda 2n = 6 kromozomlu bir hücrenin mayoz bölünme evreleri verilmiştir. 12 34 Buna göre aşağıdakilerden hangisinde evrelerin gerçekleşmesi doğru verilmiştir? A) 1 - 2 - 3 - 4  B) 3 - 1 - 2 - 4 C) 1 - 4 - 3 - 2  D) 2 - 1 - 3 - 4 5. Aşağıda homolog kromozomlar ve aralarındaki parça değişimi gösterilmiştir. FÖY - 12 Buna göre homolog kromozomlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Biri anneden, biri babadan gelen kromozomlardır. B) Şekil ve büyüklükleri yaklaşık olarak aynıdır. Aynı özellikleri taşıyan genlere sahiptirler. C) Homolog kromozomlardaki parça değişimi mayoz 2'de gerçekleşir. D) Parça değişimi, mayoz bölünme sonucunda canlılarda çeşitlilik oluşturur. 7. Sınıf

6. Şekildeki gibi kromozomlara sahip bir yumurta ana hücresi mayoz bölünme geçiriyor. Oluşan yumurta hücrelerindeki kromozom yapısı aşağıdakilerden hangisi gibi olur? A) B) A) B) C) C) D) D) 7. Mayoz bölünmenin sonucunda oluşan bütün üreme hücreleri her zaman döllenmeye katılmaz. Örneğin, sperm ana hücresinin mayoz bölünme sonucunda oluşturduğu dört sperm hücresinin hepsi döllenmeye katılabilirken yumurta ana hücresinin oluş- turduğu dört yumurta hücresinden sadece bir tanesi döllenmeye katılabilir. Sperm ana hücresi Yumurta ana hücresi Mayoz I Mayoz I Mayoz II Mayoz II Sperm Yumurta Döllenmeye hücresi hücresi katılamaz. Döllenmeye katılabilir. Buna göre, I. Döllenmeye katılan yumurta hücresi, diğerlerinden daha büyüktür. II. Mayoz bölünme sonucunda oluşan sperm hücrelerinin genetik yapıları aynıdır. III. Döllenmeye katılan yumurta hücresi 2n kromozomludur. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve III  C) lI ve lIl  D) I, II ve lll 7. Sınıf FÖY - 12

8. Aşağıdaki tabloda mayoz bölünmeye ait bazı bilgiler verilmiştir. Mayoz bölünme iki aşamada gerçekleşir. DY Mayoz 1'in sonunda n kromozomlu dört hücre oluşur. Mayoz 2'de hücrelerin bölünmesi, aynı mitoza benzer. D Y D Y 1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış Tablodaki ifadeler doğru ise \"D\", yanlış ise \"Y\" olarak değerlendirildiğinde hangi çıkışa ulaşılabilir? A) 1. çıkış  B) 2. çıkış C) 3. çıkış  D) 4. çıkış 9. Aşağıdakilerden hangisi 2n = 4 kromozomlu bir hücrenin mayoz bölünme evrelerine ait olamaz? A) B) C) D) 10. Aşağıda A hücresinin mayoz bölünme aşamaları ve bölünme sonucunda oluşturduğu hücreler şematik olarak gösterilmiştir. A Mayoz 1 B Mayoz 2 C Buna göre verilen A, B ve C hücreleri ile mayoz bölünmenin aşamaları hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) A hücresi, yumurta ana hücresi olabilir. B) B hücresinin kromozom sayısı 2n ile gösterilir. C) Oluşan C hücresi, A hücresinden farklıdır. D) Homolog kromozomların ayrılması, mayoz 1'de gerçekleşir. 7. Sınıf FÖY - 12

15. föy • Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlan- dırır. • Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır. • Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar. 1. Bir cismin kütlesi her yerde aynı iken Dünya'nın yüzeyindeki farklı bölgelerde farklılık gösterebilir. Örneğin; kutuplar, Dünya merkezine ekvatordan daha yakın olduğu için kutuplardaki çekim kuvveti daha fazladır. Y Kuzey Kutbu X Z Ekvator Güney Kutbu T Buna göre belirtilen konumda harekete başlayan kişinin X, Y, Z ve T aralıklarında ağırlığının değişimine ait grafik han- gi seçenekte doğru verilmiştir? A) Ağırlık (N)   B) Ağırlık (N) Aralıklar Aralıklar XYZT XYZT C) Ağırlık (N) D) Ağırlık (N) Aralıklar Aralıklar XYZT XYZT 2. K L M N Dünya üzerinde belirtilen konumlarda bulunan özdeş cisimlerin hangi konumdaki ağırlığı en azdır? A) K  B) L  C) M  D) N 7. Sınıf FÖY - 15

3. Ağırlık ve kütle konusu işlenirken bazı öğrencilerin sınıfta 4. Deniz seviyesinden yukarılara doğru çıkıldıkça çekim kuv- yaptığı yorumlar aşağıda verilmiştir. veti azalacağı için ağırlık da azalır. Aşağıda aynı cismin farklı konumlarda özdeş dinamomet- Onur Ekvator; yerin merkezine kutup reler ile ölçümleri verilmiştir. noktalarından daha uzak olduğu için aynı cismin ekvatordaki ağırlı- I II III IV ğı, kutuplardaki ağırlığından daha azdır. 75N 62N 30N 24N Dinamometrede asılı olan 100N'luk bir cismin ağırlığı, Esra Zeka Küpü Yayınları nereye gidersek gidelim de- ğişmez. .................................................. Deniz seviyesi N Ceyhun M Öğrencilerden sadece bir tanesi yanlış yorum yaptığı- L na göre Ceyhun'un yorumu aşağıdakilerden hangisi K olabilir? Buna göre dinamometrelerin dağ üzerinde belirtiken A) Kütle, yönü olan bir büyüklüktür. noktalar ile eşleştirilmesi hangi seçenekte doğru ve- B) Cisimlere etki eden kütle çekim kuvveti, tüm gök cisim- rilmiştir? lerinde aynıdır. I II III IV C) Bir cismin Dünya'daki ve Ay'daki kütleleri eşittir. D) Bir cismin ağırlığı, Dünya üzerindeki konumuna göre A) K L M N B) M K L N değişir. C) L N M K D) N M K L 5. Dağın zirvesinden aşağı doğru hareket eden 68 kg kütleli Ali Bey'in X, Y ve Z konumlarındaki kütlesine ilişkin grafik çizilecek- tir. Ali Bey 68 kg X Y Deniz seviyesi Z Buna göre doğru çizim aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) Kütle (kg)   B) Kütle (kg)   C) Kütle (kg)   D) Kütle (kg) 68 98 68 88 Konum 88 58 78 78 48 68 XYZ 68 38 Konum Konum Konum XYZ XYZ XYZ 7. Sınıf FÖY - 15

6. Aşağıda  cismine ait bazı ölçüm tabloları verilmiştir. 1. Tablo 4 2. Tablo  4  10  4  40   25 Buna göre tablolar ile ilgili, I. 1. Tablo, madde miktarının farklı yerlerdeki ölçümüne ait olabilir. II. 2. Tablo, cismin farklı gök cisimlerdeki ağırlığı olabilir. III. 1. Tablo'daki ölçüm eşit kollu terazi ile, 2. Tablo'daki ölçüm dinamometre ile yapılmış olabilir. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız II  B) I ve II  C) lI ve lIl  D) l, II ve lll 7. Bazı sabun kalıplarının dinamometre ve eşit kollu terazideki ölçümlerine ait bilgiler aşağıda verilmiştir. Sabun kalıbı Dinamometre Dinamometre Eşit kollu terazi Sonuç: Eşit kollu terazi Sonuç: Sabun kalıbı 98 N’dur. Sabun kalıbı 165 N’dur. Sonuç: Sonuç: Sabun kalıbı 9,8 g’dır. Sabun kalıbı 16,5 g’dır. Verilen ölçüm bilgilerine göre hangi seçenekteki çıkarım yapılamaz? A) Cismin kütlesi arttıkça ağırlığı da artar. B) Kütle ve ağırlık farkı, ölçüm aletleri ile belirlenir. C) Kütle ve ağırlığın birimleri farklıdır. D) Dinamometre ölçümlerinde sabunların madde miktarı artmıştır. 8. Bir gök cisminin hacmi arttıkça uyguladığı çekim kuvveti azalır. Aşağıda farklı hacimlerde eşit kütleli küresel gök cisimleri verilmiştir. K M L Buna göre aynı cismin K, L ve M gök cisimlerindeki ağırlıkları aşağıdakilerden hangisi olabilir? K A) B) C) D) L 25N 45N 35N 75N L 45N 65N 55N 35N 65N 25N 75N 55N FÖY - 15 7. Sınıf

9. Bir gök cisminin üzerinde bulunan cismin, gök cismi ile arasındaki mesafe arttıkça kütle çekim kuvveti azalır.\" diyen bir kişinin, buna örnek olarak aşağıdaki görsellerde hangisini göstermesi doğru olur? (Aynı cisim kullanılmıştır.) A) 30N B) 3h 40N h Dünya Dünya C) 20N D) 4h 60N h/2 Dünya Dünya 10. Dünya'da 1 kg olan bir cismin ağırlığı yaklaşık 9,8N'dur. Aynı cismin Mars'taki ağırlığı 3,8N, Jüpiter'deki ağırlığı 23,3N, Ay'da- ki ağırlığı ise 1,7N'dur. Buna göre, I. Cismin ağırlığı, büyük hacim ve kütleli gök cisimlerinde daha fazla ölçülmüştür. II. Cismin kütlesi; Mars, Jüpiter ve Ay'da farklıdır. III. Gök cisimlerindeki çekim kuvveti, ağırlığın farkı olmasının nedenidir. ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve ll  D) II ve lll 11. Ay'daki çekim kuvveti, Dünya'daki çekim kuvvetinin 1/6'sı kadardır. Buna göre Dünya'daki kütlesi 24 kg olan bir cismin Ay'daki ağırlığı kaç Newton'dur? A) 4N  B) 24N  C) 40N  D) 240N FÖY - 15 7. Sınıf

16. föy • Fiziksel anlamda yapılan işin, uygulanan kuvvet ve alınan yolla ilişkili olduğunu açıklar. 1. Bir cisme kuvvet uygulandığında, cisim bu kuvvet doğrultusunda hareket ediyorsa uygulanan kuvvetle fiziksel anlam- da iş yapılmış olur. Fiziksel anlamda iş yapmış olmak için uygulanan kuvvetin cismin hareket yönü ile aynı olması gerekir. Kuvvet uygu- landığı hâlde cisim hareket etmezse iş yapılmış sayılmaz. Aynı zamanda cisme hareket doğrultusunda dik olarak etki eden kuvvet de fiziksel anlamda iş yapmaz. Yapılan iş, uygulanan kuvvet ve cismin aldığı yola bağlıdır. Aşağıda bazı örnekler verilmiştir. 1 Bir işçinin, 2 Sabit bir duvara 3 Kapı koluna, 4 Yerde bulunan 5 elindeki tuğlayı kuvvet uygula- kapıyı açmak kutuyu kaldırıp Okçunun atış zeminden 5. mak için kuvvet yatay olarak kata çıkarması uygulamak taşımak için yayı germesi Verilen numaralı örneklerden hangilerinde fiziksel anlamda iş yapılmış olur? D) 1, 3, 4 ve 5 A) 1 ve 3 B) 1, 3 ve 5 C) 2, 4 ve 5 2. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Bir cisme hareketi doğrultusunda dik kuvvet uygulanırsa iş yapılmış sayılmaz. B) Cisme uygulanan kuvvet, cismi hareket ettirmiyorsa iş yapılmış sayılmaz. C) Cisme uygulanan kuvvetin büyüklüğü değişse de yapılan işin büyüklüğü değişmez. D) Kuvvet uygulanan cisim, kuvvet ile aynı yönde hareket ederse iş yapmış olunur. 3. I. Çim makinesini ileri iten II. Yerdeki ağırlığı yukarı bahçıvan kaldıran halterci III. Yere düşen elmayı ma- IV. Elindeki aleti, bir üst kata saya kaldıran aşçı taşıyan usta Yukarıda verilen örneklerden hangilerinde fiziksel anlamda iş yapılmış olunur? A) Yalnız I B) II ve IV C) II, III ve IV D) I, II, III ve IV FÖY - 16 7. Sınıf

4. Fiziksel anlamda iş yapabilmek için, 5. Aşağıda bir topa uygulanan üç farklı kuvvet gösterilmiştir. I. Cisme kuvvet uygulanmalı F2 II. Uygulanan kuvvet, cismi hareket ettirmeli Zeka Küpü Yayınları F1 F3 Zemin III. Cismin hareketi, uygulanan kuvvete dik olmalı Topa uygulanan kuvvetlerden hangileri fiziksel anlam- da iş yapabilir? ifadelerinden hangileri gereklidir? A) Yalnız F2 B) F1 ve F3 C) F2 ve F3 D) F1, F2 ve F3 A) I ve II B) I ve III C) II ve llI D) I, II ve lll 6. Kuvvetin birimi Newton (N), alınan yolun birimi metre (m)dir. Uygulanan kuvvet ve alınan yolun çarpımı, yapılan işi ve- rir. Buna göre iş birimi \"N.m\"dir. Bu birim \"jule (J)\" olarak da adlandırılır. Yapılan iş, cisme uygulanan kuvvet ve cismin aldığı yola bağlıdır. Aşağıda verilen özdeş cisimlere, eşit kuvvetler uygulanarak farklı yollar aldırılıyor. I II III 2x 4x x D) WIII > WI > WII Buna göre yapılan işler arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru verilmiştir? (W = İş) A) WI = WII = WIII B) WI > WII > WIII C) WII > WI > WIII 7. Aşağıda Ali, Ayşe ve Ahmet'in aynı kitapları masa üzerinden alıp, kitaplığa koyma durumları verilmiştir. Ali 3 Ayşe 3 Ahmet 3 2 2 2 1 1 1 Buna göre, I. Hepsi kitaba eşit kuvvet uyguladıysa en çok Ahmet iş yapmıştır. II. Ayşe'nin uyguladığı kuvvet \"F\", Ali'nin uyguladığı kuvvet \"2F\", Ahmet'in uyguladığı kuvvet \"3F\" ise yapılan işler eşittir. III. Ahmet'in uyguladığı kuvvet \"F\", Ali'nin uyguladığı kuvvet \"2F\", Ayşe'nin uyguladığı kuvvet \"F\" ise yapılan işler eşittir. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve ll D) I ve lll 7. Sınıf FÖY - 16

8. Aşağıda bir çantaya uygulanan kuvvet ve hareket yönleri gösterilmiştir. Uygulanan Uygulanan Hareket Uygulanan kuvvet kuvvet yönü kuvvet Hareket Hareket yönü yönü 1. durum 2. durum 3. durum 1. ve 3. durumda fiziksel anlamda iş yapılıp, 2. durumda yapılmadığına göre aşağıdaki ifadelerden hangileri söylene- bilir? A) Yapılan iş, uygulanan kuvvet ve alınan yol ile doğru orantılıdır. B) Cisim, uygulanan kuvvet doğrultusunda hareket ediyorsa iş yapılmış sayılır. C) Fiziksel anlamda iş olması için uygulanan kuvvet ve hareket yönü paralel olmalıdır. D) Cisme uygulanan kuvvet, cismi hareket ettirmiyorsa fiziksel anlamda iş yapılmış sayılmaz. 9. Aşağıdaki tabloda K, L, M ve N cisimlerine ait bazı bilgiler verilmiştir. Cisimler Uygulanan Kuvvet Hareket Yönü K Yok L M N Buna göre cisimlerin yaptığı işler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir? 7. Sınıf A) K ve M iş yapmış, L ve N iş yapmamıştır. B) M ve N iş yapmış, K ve L iş yapmamıştır. C) K, M ve N iş yapmış, L iş yapmamıştır. D) L, M ve N iş yapmış, K iş yapmamıştır. FÖY - 16

10. Bir cisme uygulanan kuvvetin büyüklüğü değişirse yapılan iş de değişir. Örneğin; içinde 1 kg portakal olan sepet ve içinde 2 kg portakal olan sepet aynı mesafeye farklı kuvvetler uygulanarak taşınır. 2 kg portakal bulunan sepete daha fazla kuvvet uygulamak gerekir. Bunun sonucunda 1 kg portakal bulunan se- peti taşıyan kişi daha az iş yapmış olur. Buna göre hangi seçenekte verilen örnek durumlar ve sonuçları, verilen bilgi ile aynı özelliktedir? A) m F1 B) m F1 x x 2m F2 2m F2 x x Sonuç: F1 = F2 ise yapılan işler aynıdır. Sonuç: F2 > F1 ise yapılan işler aynıdır. C) m F1 D) m F1 x x 2m F2 2m F2 x 2x Sonuç: F2 > F1 ise F2 kuvveti uygulayan Sonuç: F1 > F2 ise F1 kuvveti uygulayan kişi daha çok iş kişi daha çok iş yapmış olur. yapmış olur. 11. Aşağıda verilen x cismine, farklı kuvvet etki ederek yollar aldırılmaktadır. I. 2F II. F III. 3F x x x Buna göre yapılan işlerin eşit olması için x cisimlerinin aldığı yollar hangi seçenekteki gibi olmalıdır? I A) B) C) D) II 1m 1m 2m 3m III 1m 2m 6m 6m 1m 3m 3m 2m 7. Sınıf FÖY - 16

17. föy • Enerjiyi iş kavramı ile ilişkilendirerek kinetik ve potansiyel enerji olarak sınıflandırır. 1. Enerji, iş yapabilme yeteneğidir. İki çeşit enerji vardır; kinetik ve potansiyel enerji. Bir cismin hareketinden dola- yı sahip olduğu enerji \"kinetik enerji\" olarak adlandırılır. Cismin kinetik enerjisi, cismin sürati ve kütlesi ile doğru orantılıdır. Bir cismin durumundan dolayı sahip olduğu enerjiye de \"potansiyel enerji\" denir. Potansiyel enerji, çekim ve es- neklik potansiyel enerjisi olarak ikiye ayrılır. Belirli bir yere göre yüksekte bulunan cisimlerin sahip olduğu enerji- ye \"çekim potansiyel enerjisi\" denir. Bu enerji, cismin ağrılığına ve yüksekliğine bağlıdır. Esnek cisimlerin sahip olduğu enerjiye de \"esneklik potansiyel enerjisi\" denir. Esnek cismin cinsi, sertliği, kalınlığı gibi faktörler etkilidir. Yukarıda verilen bilgiler kullanılarak bir kavram haritası oluşturulacaktır. Buna göre aşağıdaki kavram haritalarından hangisinde hata yoktur? A) B) Enerji Potansiyel Enerji 2 çeşittir. Kinetik Enerji Potansiyel Enerji Esneklik Potansiyel Çekim Potansiyel bağlıdır. bağlıdır. Enerjisi Enerjisi Sürate Yüksekliğe C) D) Kinetik Enerji Çekim Potansiyel Enerjisi Çekim Enerji Esnek- Kinetik Enerji Esneklik Potansiyel Potansiyel lik Potansiyel bağlıdır. Enerjisi Enerjisi Enerjisi bağlıdır. Potansiyel Enerji Kütleye Yüksekliğe FÖY - 17 7. Sınıf