7. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

TEST 5 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR PERİYODİK SİSTEMDEKİ İLK ON SEKİZ ELEMENTİN VE YAYGIN ELEMENTLERİN İSİMLERİ, SEMBOLLERİ VE BAZI KULLANIM ALANLARI 1. Doğada 118 farklı element türü bulunur ve bu elementler atomik ya da moleküler yapıda bulunabilir. Atomik yapı- daki elementler sembollerle gösterilirken moleküler yapıdaki elementler formüllerle gösterilir. Fen bilimleri dersinde öğretmen konunun daha iyi anlaşılması için havada bulunan elementlerle ilgili bilgilerin bulunduğu posterler hazırlamıştır. Hidrojen (H) Suyun yapısını oluşturan elementlerden Azot (N) Dünya atmosferinin yaklaşık %78'ini oluşturur. biridir. Havada az oranda bulunan, ol- Canlıların temel yapısına katılan amino asitle- dukça hafif, yanıcı bir elementtir. Doğa- rin önemli bir elementidir. Doğada azot gazı da hidrojen gazı (H2) şeklinde bulunur. (N2) şeklinde bulunur. Organik bileşiklerin temel elementidir. Oksijen (O) Atmosferin yaklaşık %21’ini oluşturan gaz, yakıcı özelliktedir. Suyun ve birçok organik bileşiğin yapısına katılır. Canlıların solunumları için hayati öneme sahip bir elementtir. Doğada oksijen gazı (O2) şeklinde bulunur. Posterleri tahtaya asan öğretmen sınıftaki öğrencilerden elementlerle ilgili yorum yapmalarını istemiştir. Sarp : Havadaki bütün gazlar renksiz ve kokusuzdur. Cenk: Havadaki gaz karışımında moleküler yapıda ve kendi özelliğini kaybetmeden bulunan bu maddeler bileşik- lerin yapısında kendi özelliğini kaybeder. Alp : Element sembolleri Türkçe okunuşlarındaki ilk harfler ile her zaman uyumludur. Buna göre öğretmen hangi öğrencilerin yaptığı yorumu doğru kabul edebilir? A) Yalnız Sarp B) Cenk ve Alp C) Sarp ve Cenk D) Sarp, Cenk ve Alp 2. Hidrojenin varlığı 18. yüzyıla kadar bilinmiyordu. Başka yanıcı gazlarla karıştırılmaktaydı. 1766 yılında İngiliz bi- lim insanı Henry Cevendish metal ile asit tepkimesi sonucu saf hidrojen gazını elde etmiş ve bu gazın diğer gaz- lardan daha hafif olduğunu söylemiştir. Moleküler yapıdaki hidrojen gazı son derece yanıcı bir gazdır ve yanması sonucu su oluşur. Bütün canlılar hidrojenin başka elementlerle oluşturduğu bileşiklerden oluşur. Helyumun Dünya'daki varlığı 1882 yılında Vezüv yanardağının lavlarını inceleyen bir bilim insanı tarafından keşfe- dilmeden önce uzaydaki varlığı biliniyordu. Büyük Patlama ile ortaya çıkan atomik yapıdaki Helyum gazı havadan daha hafiftir ve yanıcı değildir. Evrende en çok bulunan ikinci element olmasına rağmen Dünya'da çok nadir bulun- maktadır. Helyum cep telefonlarının ve bilgisayar çiplerinin üretiminde, Büyük Hadran Çarpıştırıcısı'nda soğutucu olarak ve derin deniz dalgıçlarının nefes almasını sağlayan tüplerdeki gaz karışımının bir parçası olarak da kullanılır. Hidrojen ve helyum elementinin özelliklerinden bazılarının verildiği yukarıdaki metni inceleyen bir öğren- ci aşağıdaki sorulardan hangisini yanıtlayamaz? A) Zeplin ve balonlarda hidrojen gazı yerine neden helyum gazı kullanılır? B) Helyum gazı formülle gösterilir mi? C) Helyum elementinin kullanımı teknolojik çalışmaları etkiler mi? D) Helyum gazının hidrojen gazına göre Dünya'daki miktarı neden daha azdır? Fen Bilimleri 96 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 5 TEST 3. Elementlerle ilgili araştırma yapan Canan, Latince adı nitrogenium ve natrium olan elementlerle ilgili kartlar hazır- lamıştır. İngiltere ve Almanya'da yaşayan 7. sınıftaki arkadaşlarıyla görüşen Canan, Latince adı natrium olan ele- ment ile ilgili hazırladığı kartları, arkadaşlarının doldurmasını istemiştir. Türkiye Türkiye İngiltere Almanya Elementin Latince adı: Elementin Latince adı: Elementin Latince adı: Elementin Latince adı: Nitrogenium Natrium Natrium Natrium Elementin okunuşu: Elementin okunuşu: Elementin okunuşu: Elementin okunuşu: Azot Sodyum Sodium Natrium Elementin sembolü: Elementin sembolü: Elementin sembolü: Elementin sembolü: N Na Na Na Arkadaşlarının doldurduğu kartlar yukarıdaki gibi olduğuna göre Canan yapmış olduğu çalışma sonucun- da aşağıdakilerden hangisine ulaşamaz? A) Aynı element ülkelere göre farklı okunsa bile aynı sembol ile gösterilir. B) Latince adı aynı harfle başlayan farklı elementlerde semboller ikinci harfi de içerebilir. C) Elementin sembolü, elementin o ülkedeki okunuşuna göre belirlenir. D) Elementlerin bütün dillerde aynı sembollerle gösterilmesi uluslararası bilim dilini oluşturur ve bilimsel çalışma- larda kolaylık sağlar. Baraj Sorusu 4. Merve, doğada bulunan ve günlük hayatta sıkça kullanılan bazı elementler ile ilgili özelliklerin ve isimlerinin yazıl- dığı kartlar hazırlamış ve arkadaşından bilgi kartlarıyla isim kartlarını eşleştirmesini istemiştir. Elementin özellikleri Element 1. Suyun yapısını oluşturan elementlerden biridir. Renksiz, kokusuz, olduk- a. ça hafif, yanıcı bir elementtir. Doğada moleküler hâlde bulunur. Oksijen 2. A tmosferin yaklaşık %21'ini oluşturan gaz hâlinde moleküler bir element- b. tir. Yakıcı özelliktedir. Suyun ve birçok organik bileşiğin yapısına katılır. Gümüş 3. Parlak görünümlü değerli bir elementtir. Fotoğraf malzemesi, diş dolgu- c. su, para, pil, ayna, takı ve süs eşyası yapımında kullanılır. Cıva 4. Gümüşümsü beyaz renktedir. Diş dolgusunda, termometrelerde kullanı- d. lır. Solunması hâlinde zehirlenmelere neden olur. Hidrojen Eşleştirmesi 1-d 2-a 3-c 4-b Arkadaşının yapmış olduğu yukarıdaki eşleştirmede bazı hatalar olduğuna göre, I. 1 numaradaki element özelliği ile 2 numaradaki element özelliği yer değiştirmelidir. II. c'deki element ile b'deki element yer değiştirmelidir. III. 3 numaradaki element özelliği ile 4 numaradaki element özelliği yer değiştirmelidir. değişikliklerinden hangileri tek başına eşleştirmedeki hatayı giderebilir? A) Yalnız II   B) I veya III  C) II veya III  D) I, II veya III Fen Bilimleri 7. Sınıf 97

TEST 6 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR YAYGIN BİLEŞİKLERİN FORMÜLLERİ, İSİMLERİ VE BAZI KULLANIM ALANLARI 1. İki ya da daha fazla farklı element atomunun kimyasal bağlarla bağlanması sonucu oluşan saf maddelere bileşik denir. Bileşikteki elementler özelliklerini kaybederek yeni özellikler kazanır. Hilal Öğretmen bileşik modeli oluşturmak amacıyla derste bir etkinlik düzenlemiştir. Etkinlik yönergesi ve kullanı- lacak malzemeler şunlardır: Etkinlik yönergesi: Malzemeler: • Dörder kişilik 3 grup oluşturalım. • A4 kâğıdı • Oyun hamurlarından farklı ebat ve renklerde hamur topları oluşturalım. • Makas • Belirlediğimiz bileşiğe göre hamur toplarını kürdanlarla birleştirelim. • Farklı renklerde • Modelin resmini küçük kâğıtlara çizelim. oyun hamuru • Kürdan Yukarıdaki malzemeleri kullanarak bileşik 1. grup 2. grup 3. grup modelleri oluşturan grupların A4 kağıtlara çizdikleri resimler yandaki gibidir. Etkinlik sonunda modellere ait resimleri sı- nıftaki panoya asan Hilal Öğretmen sınıf- taki diğer öğrencilerden modelleri yorum- lamalarını istemiştir. Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi hazırlanan modeller için doğru olamaz? A) Modellerde farklı renkteki hamur topları, farklı element atomlarını temsil etmektedir. B) Aynı element atomları farklı bileşiklerin yapısında farklı sayıda bulunabilir. C) Her bileşik modeli aynı sayıda oyun hamur topundan oluşur. D) Modeldeki kürdanlar element atomları arasındaki kimyasal bağları temsil eder. 2. Yanda suyun elektroliz yöntemiyle kendini oluşturan hidro- Oksijen (O2) LK jen ve oksijen gazına dönüşümü görülmektedir. Bunun için bataryanın (+) ve (–) uçlarının bağlı olduğu metaller ayrı ay- Hidrojen (H2) rı iki tüp içinde su dolu beherglasa daldırılır. Bir süre sonra K tüpünde biriken hidrojen gazına çakmak ile kıvılcım ve- –+ (–) rildiğinde patlamalı şekilde yandığı görülmüştür. L tüpünde biriken oksijen gazına yanan kibritle yaklaşıldığında ise alev parlaklığının artarak daha hızlı yandığı görülmüştür. Yukarıdaki deneyi yapan bir araştırmacı çalışmasıyla ilgili bir rapor hazırlayacaktır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi araştırmacının ra- Pil poruna yazacağı ifadelerden biri olamaz? A) İki farklı elemente ait atomların kimyasal bağlarla bağ- (+) Su (H2O) lanması sonucu su bileşiği oluşmuştur. B) Su, kendini oluşturan hidrojen ve oksijen elementlerinden farklı özelliklere sahiptir. C) Bileşikteki elementler kimyasal yöntemlerle birbirinden ayrıştırılabilir. D) Hidrojen gazının yakıcı, oksijen gazının yanıcı olduğu görülmüştür. Fen Bilimleri 98 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 6 TEST 3. Kimyager olan Eda yaygın olarak kullanılan bileşiklerin bu- M KL lunduğu rafları düzenleyecektir. Bu amaçla malzeme dolabı- nı açtığında bazı kapların üzerinde etiket bulunmadığını gör- müş ve bu kaplarda bulunan maddelerin adının ve formülünün olduğu etiketler hazırlamıştır. K, L ve M kaplarıyla ilgili, K: Oldukça kuvvetli bir asit olup halk arasında kezzap olarak bilinir. Çeşitli patlayıcıların yapımında ve suni gübre üre- timinde kullanılır. L: Beyaz renkli toz hâlindedir. Halk arasında sönmüş kireç olarak bilinir. Tarımda ve inşaat sektöründe kullanılır. M: Yumuşak ve kaygandır. Nem çekici özelliğe sahiptir. Yapay ipek, sabun, boya ve deterjan üretiminde kullanılır. bilgileri verildiğine göre Eda, etiketleri kaplara aşağıdaki eşleştirmelerden hangisinde olduğu gibi yapış- tırırsa doğru etiketlemiş olur? A) Kap Bileşiğin adı Bileşiğin formülü B) Kap Bileşiğin adı Bileşiğin formülü Sülfürik asit H2SO4 K Nitrik asit HNO3 K HNO3 L Amonyak NH3 L Amonyak Ca(OH)2 M HCl Kalsiyum hidroksit Hidroklorik asit M C) Kap Bileşiğin adı Bileşiğin formülü D) Kap Bileşiğin adı Bileşiğin formülü K Nitrik asit HNO3 K Sülfürik asit H2SO4 L L Kalsiyum hidroksit Ca(OH)2 M Kalsiyum hidroksit Ca(OH)2 M Sodyum hidroksit HCl Sodyum hidroksit NaOH Baraj Sorusu 4. Ekrem Öğretmen fen bilimleri laboratuvarındaki üzerinde formüllerinin yazılı olduğu sıvı bulunan şişeleri sınıfa ge- tirmiştir. HNO3 H2SO4 NaCl NH3 Öğretmen getirdiği bu şişelerdeki maddeler hakkında bazı öğrencilerden bilgi istemiştir. Nil : Yapısında üç farklı türde 6 atom bulunur. Can : Piyasada zaç yağı olarak bilinir. Araba akülerinde kullanılan tehlikeli bir bileşiktir. Eda : Gübre ve patlayıcı yapımında kullanılır. Halk arasında kezzap olarak bilinir. Aslı : Hidrojen ve azot elementinden oluşmuştur. Keskin kokusu vardır. Öğrencilerin verdiği bilgiler yukarıdaki gibi olduğuna göre hakkında bilgi verilmeyen şişe ve yanlış bilgi veren öğrenci seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) NH3 - Can B) HNO3 - Eda C) NaCl - Nil D) H2SO4 - Aslı 7. Sınıf 99 Fen Bilimleri

TEST 7 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR KARIŞIMLARIN HOMOJEN VE HETEROJEN OLARAK SINIFLANDIRILMASI 1. İki ya da daha fazla maddenin birbiri içerisinde özelliklerini kaybetmeden rastgele oranlarda bulunmasıyla saf olmayan madde yani karışım oluşur. Karışımı oluşturan maddelerin dağılımı karışımın her yerinde aynı ise homojen, farklı ise heterojen karışım adını alır. Fen bilimleri dersinde etkinlik yapmak isteyen öğretmen, içinde aynı miktar- da pirinç ve şeker bulunan kaplara birer bardak su ekliyor ve karıştırıyor. Etkinlik sonucunda oluşan 1. karışıma ait özellikleri Doğa'dan, 2. karışıma ait özellikleri ise Ela'dan yazmasını istiyor. Su Su Su Su KarıştırılıyKoarrıştırılıyor KarıştırılıyKoarrıştırılıyor Pirinç Pirinç 1. karışım1. karışım Şeker Şeker 2. karışım2. karışım Ela: Doğa: • Tanecikler karışımda eşit dağılmamıştır. • İki çeşit madde içeren saf maddedir. • Fiziksel yollarla karışan maddeler birbirinden • Homojen karışımdır. ayrılabilir. • Karışan maddelerin dağılımı karışımın her • Heterojen karışımdır. yerinde aynıdır. • Ayran aynı tür karışımdır. • Şeker özelliğini kaybederek yok olmuştur. Öğretmen, öğrencilerin karışımlara ait doğru yazdığı her bir özellik için 25 puan verirken yanlış yazdığı her bir özel- lik için 5 puan azaltmıştır. Buna göre Doğa ve Ela'nın aldığı toplam puan seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) Doğa 70 40 100 5 Ela 70 100 40 5 2. Sınıftaki öğrencilerine karışımlarla ilgili etkinlik hazırlayan öğretmen, sırayla öğrencilere yedişer basket atışı yap- tıracaktır. Yedi farklı basket topu üzerine yedi farklı karışım ismi yazan öğretmen, atışları puanlandırarak not verecektir. Homojen karışım Heterojen karışım Kolonya Ayran Tentür- 1 4 diyot 3 Tuzlu Türk Süt Salata su kahvesi 5 7 26 Öğrenciler, üzerinde homojen ve heterojen karışımların adlarının yazılı olduğu topları doğru potaya atıp puan top- layacaktır. Her doğru atış için öğrencinin hanesine 2 puan yazılacak, her yanlış atış için ise puan hanesinden 1 puan eksiltilecektir. Buna göre atışları sonunda 11 puan alan bir öğrenci, topları potalara hangi seçenekteki gibi atmış olabilir? A) B) C) D) Homojen karışım 1, 2, 3 1, 3, 5 2, 7, 3 1, 2, 3, 4 Heterojen karışım 4, 5, 6, 7 2, 4, 6, 7 1, 4, 5, 6 5, 6, 7 Fen Bilimleri 100 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 7 TEST 3. Bir etkinlikle öğrencilerine tentürdiyot çözeltisi hazırlamak isteyen Fen bilimleri öğretmeni aşağıdaki malzemeleri kullanacaktır. Etkinlik aşamaları: 1- Y arım kaşık potasyum iyodürü havanda toz hâline getirelim. 2- Y arım karışık iyotu havanda toz hâline getirelim. 3- P otasyum iyodür ve iyot tozlarını erlenmayerde karıştıralım. 4- Ü zerine yarım su bardağı etil alkol ekleyip toz parçaları tamamen Etil alkol çözününceye kadar karıştıralım. Potasyum İyot iyodür Çözeltiyi yukarıdaki gibi hazırlayan öğretmen etkinlik aşamalarından bazılarında öğrencilerine açıklama yapmıştır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu açıklamalardan biri değildir? A) 1 ve 2. aşamada toz hâline getirilen her bir madde özelliğini kaybettiği için saf değildir. B) 3. aşama sonunda katı-katı heterojen karışım elde edilmiştir. C) 4. aşamada iyot ve potasyum iyodürün etil alkol içinde dağılımı her yerde aynı olacak şekildedir. D) Homojen karışım olan tentürdiyot çözeltisinde, karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmemiştir. Baraj Sorusu 4. Fen bilimleri öğretmeni tahtaya 3 farklı karışımla ilgili bilgilerin olduğu aşağıdaki tabloyu ve tanecik dağılım mo- dellerini yansıtarak öğrencilerinden tablonun boş bölümlerini doldurmalarını istiyor. I. model II. model III. model Karışımdaki madde- lerin fiziksel hâli Tanecik çeşidi Katı Sıvı Gaz Homojen Heterojen Örnek Tanecik dağılım modeli ✓✓ ✓ ✓ ........... ........................... K2 ✓ ........... ........................... ✓ ✓ ........... ........................... L2 M 3 Yukarıda verilen bilgilere göre öğrencilerden hangisi tabloyu doğru şekilde tamamlamıştır? A) Nil Örnek Tanecik dağılım modeli B) Ata Örnek Tanecik dağılım modeli K Şerbet II K Gazoz I L Toprak III L Madeni para III M I M II Sis Hava C) Can Örnek Tanecik dağılım modeli D) Ela Örnek Tanecik dağılım modeli I Şekerli su I K Tuzlu su II K II L Lehim III L Tuz - şeker karışımı III M Kolonya M Azot - hidrojen - oksijen karışımı 7. Sınıf 101 Fen Bilimleri

TEST 8 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR GÜNLÜK YAŞAMDA KARŞILAŞTIĞIMIZ ÇÖZÜCÜ VE ÇÖZÜNENLERİ KULLANARAK ÇÖZELTİ HAZIRLANMASI 1. Çözeltilerde, çözeltiyi oluşturan maddelerden miktarı fazla olana çözücü, miktarı az olana ise çözünen adı verilir. Aşağıda bazı çözelti örnekleri ve bu çözeltileri oluşturan maddeler hakkında bilgi verilmiştir. Balon Lehim Hava İçindekiler: Pompa Tuzlu İçindekiler: su • Su İçindekiler: • %60 kalay • Karbondioksit • %78 azot gazı İçindekiler: • %40 kurşun • Şeker • %21 oksijen gazı • Tuz • %1 diğer gazlar • Su Buna göre çözeltilerle ilgili, I. Gazoz ve tuzlu suda çözücü madde ortaktır. II. Gazoz ve hava içerisinde birden fazla çözünen madde vardır. III. Lehimde çözücü veya çözünen yoktur. yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II   B) Yalnız III  C) I ve III  D) II ve III 2. K maddesinin yapısı: Beyaz katı L maddesinin yapısı: Renksiz sıvı Karışımın yapısı: Renksiz sıvı Tanecik dağılım modeli yukarıdaki gibi olan karışım ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) K ve L maddelerinin dağılımı karışımın her yerinde aynıdır. B) Karışımdaki çözücü K maddesi, çözünen L maddesidir. C) K ve L taneciklerinin özellikleri değişmemiştir. D) Şekerli sudaki su ile karışımdaki L maddesinin görevi benzerdir. Fen Bilimleri 102 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 8 TEST 3. Sertaç Öğretmen karışımlarla ilgili etkinlik yapmak için öğrencilerden derse gelirken deney için listede yazılı olan malzemeleri getirmelerini ister. Malzemeler şunlardır: • Birkaç çay kaşığı limon suyu • Bir litre su • Bir çay kaşığı sıvı yağ • Bir çay kaşığı kakao • Dört adet su bardağı • Bir su bardağı süt Her bir gruptan karışımlarda kullandıkları malzemelerden çözelti oluşturanların deney formundaki çözücü ve çözünen bölümlerini deney sonunda doldurmalarını, çözelti oluşturmayanların ise boş bırakmalarını ister. I. grup: S u dolu bardağa birkaç çay kaşığı limon II. grup: Yarım bardak süt içine bir çay kaşığı sıvı suyunu dökün ve karıştırın. yağ ekleyin. Bu karışımda,  Bu karışımda, ■ Çözücü: .................... ■ Çözücü: Su ■ Çözünen: ..................... ■ Çözünen: Limon suyu IV. grup: III. gruptaki kakaolu süte biraz su ekleyin. III. grup: Yarım bardak süt ile kakaoyu iyice karıştırın. Bu karışımda, Bu karışımda, ■ Çözücü: Su ■ Çözücü: Süt ■ Çözünen: Süt ve kakao ■ Çözünen: Kakao Deney sonunda yukarıdaki formları inceleyen öğretmenin gruplarla ilgili değerlendirmesi seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? A) I. grup Doğru   B) I. grup Doğru   C) I. grup Doğru   D) I. grup Yanlış II. grup Doğru II. grup Yanlış II. grup Doğru II. grup Doğru III. grup Yanlış III. grup Doğru III. grup Yanlış III. grup Yanlış IV. grup Doğru IV. grup Yanlış IV. grup Yanlış IV. grup Doğru Baraj Sorusu 4. Fen bilimleri öğretmeni bir tablo hazırlayarak günlük yaşamda karşılaştığı çözelti örneklerini tablonun yeşil olan bölümünde belirtmiştir. Öğrencilerinden bir grubun tablodaki çözücü, çözünen ve çözelti türü bölümlerini doğru şekilde doldurmalarını ve yanlarındaki diğer arkadaşlarından tabloyu değerlendirerek doğru veya yanlış olarak işaretlemelerini ister. Çözücü Çözünen Çözelti Çözelti türü D/Y Sıvı - katı Y Su Şeker Burun damlası Sıvı - katı D Sıvı - gaz Y Alkol İyot Tentürdiyot Katı - katı Y Su Gazoz Demir Karbondioksit Lehim gazı Karbon Öğrencilerden birinin doldurduğu tablo yukarıdaki gibi olduğuna göre, tabloyu inceleyen öğretmen hatalı bölümleri tararsa tablonun son görünümü aşağıdakilerden hangisindeki gibi olur? A) B) C) D) 7. Sınıf 103 Fen Bilimleri

TEST 9 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR ÇÖZÜNME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 1. Fen bilimleri laboratuvarında çözünme hızına etki eden faktörleri araştıran öğrenciler hipotezlerini ispat etmek için düzenek hazırlayacaklardır. Öğrencilerden bazılarının hipotezi şu şekildedir: Ceyda: Çözücü maddenin sıcaklığı arttıkça çözünen maddenin çözünme hızı da artar. Ela : Çözünen maddenin temas yüzey alanı çözünme hızı ile doğru orantılıdır. Cem : Karıştırılan maddeler daha hızlı çözünür. Öğrenciler hipotezlerini doğrulamak için aşağıdaki düzeneklerden hangisini hazırlamış olamaz? A) Deney grubu Kontrol grubu B) Deney grubu Kontrol grubu 5 g toz 20 °C 5 g küp 20 °C 5 g pudra 20 °C 5 g toz 30 °C şeker Su şeker Su şeker Su şeker Su 200 mL 200 mL 200 mL 200 mL C) Deney grubu Kontrol grubu D) Deney grubu Kontrol grubu 5 g ince 20 °C 5 g ince 30 °C 5 g iri 30 °C 5 g iri 30 °C taneli tuz Su taneli tuz Su taneli tuz Su taneli tuz Su 200 mL 200 mL 200 mL 200 mL Karıştırılır 2. Mert, fen bilimleri dersinde çözünme hızına etki eden faktörler ile ilgili bir etkinliğe katılacaktır. Öğretmeni, bunun için özdeş kaplarda bulunan eşit miktarda, farklı sıcaklıktaki suların içine aynı miktarda ve boyutta tuz dökerek çö- zünme sürelerini not aldırır. 10 g ince taneli tuz 10 g ince taneli tuz Sıcaklık (°C) 40 II. kap 20 °C 40 °C 20 I. kap I. kap II. kap 10 20 Çözünme süresi (dk.) Mert, yapılan deney sonucu konuyu anladığını düşünerek çevresindeki bazı olayları yorumlamıştır. Buna göre Mert'in verdiği örneklerden hangisi yapılan deneyle aynı bağımsız değişkene sahiptir? A) Çorba pişiren anne çorbayı kaşıkla karıştırarak karışımın dibe çökmesini önler. B) Çayı az şekerli ve ılık içen arkadaşı, şeker atılmış çayını karıştırmadan bekleterek şekerin daha yavaş çözünmesini sağlar. C) Soğuk suda fazla deterjan kullanmasına rağmen bulaşıkları yıkamakta zorlanan anne sıcak suda daha az deterjan kullanır ve tabaktaki kirlerin daha çabuk çözünmesini sağlar. D) Limonatayı şekerli seven arkadaşı küp şeker yerine toz şeker kullanır ve şekerin daha hızlı çözünmesini sağlar. Fen Bilimleri 104 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 9 TEST 3. 5 g .............. 5 g .............. 5 g .............. 50 mL Su 50 mL Su 50 mL Su 30 °C 30 °C 30 °C K L M Yukarıda verilen özdeş K, L ve M kaplarında 30 °C sıcaklıkta 50 mL su bulunmaktadır. Bu kaplardan birine 5 g kesme şeker, birine 5 g toz şeker, diğerine ise 5 g pudra şekeri katılarak tamamen çözünmeleri bekleniyor. Kaplara atılan şekerlerin tamamının çözünmesi için gerekli çözünme süreleri arasındaki ilişki L > M > K şeklinde olduğuna göre kesme şeker, toz şeker ve pudra şekerinin atıldığı kaplar hangi seçenekte doğru ve- rilmiştir? Kesme şeker Toz şeker Pudra şekeri A) K L M B) L M K C) K M L D) M K L 4. Fen bilimleri dersinde üç farklı kaba 10 °C'ta 100 ml su koyan öğretmen kapları ısıttıktan sonra aşağıda belirtilen miktarlarda şeker ekleyip tamamen çözünmeleri için gerekli süreleri kronometre ile ölçerek sonuçları kaydetmiştir. 1. Deney 2. Deney 3. Deney 4g 4g toz şeker toz şeker 4g küp şeker 100 mL Sonuç 100 mL Sonuç 100 mL Sonuç su su su 6 saniyede 4 saniyede 8 saniyede 10 °C çözündü. 10 °C çözündü. 10 °C çözündü. 10 dk. 20 dk. 20 dk. Deney sonuçları yukarıdaki gibi olduğuna göre gözlemleri sonucu öğrencilerin yaptığı aşağıdaki çıkarım- lardan hangisi yanlıştır? A) Bağımsız değişkeni yüzey alanı olan 1 ve 3. deney düzenekleri ile tanecik boyutunun çözünme hızına etkisi incelenebilir. B) Bağımsız değişkeni sıcaklık olan 1 ve 2. deney düzenekleri ile sıcaklığın çözünme hızına etkisi incelenebilir. C) 2 ve 3. deney düzeneklerinde tanecik boyutu bağımsız değişken sıcaklık ise kontrol edilen değişkendir. D) 1 ve 3. deney düzeneklerinde sıcaklığın kontrol edilen değişken olması için başlangıçta 1. düzeğin 10 dk. da- ha ısıtılması gerekirdi. 7. Sınıf 105 Fen Bilimleri

TEST 9 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 5. Kemal Öğretmen, çözünme hızını etkileyen faktörleri sınıfta bir etkinlik ile göstermek için erlenmayer içindeki 200 ml musluk suyuna 50 g küp şeker eklemiştir. Farklı işlemler yaparak şekerin çözünme hızının grafikteki gibi değiş- mesini sağlamıştır. 50 g küp şeker Çözünme hızı 200 mL su 1 23 Zaman 20 °C Buna göre şekerin çözünmesi ve öğretmenin yaptığı işlemlerle ilgili, I. 1. zaman aralığında çözelti ısıtılmış olabilir. II. 2. zaman aralığında çözünme tamamlanmış olabilir. III. 1. zaman aralığında çözelti karıştırılmış olabilir. IV. 3. zaman aralığında çözelti soğutulmuş olabilir. ifadelerinden hangileri gerçekleşmiş olabilir? A) I ve IV B) I ve II C) II ve III D) I, III ve IV 6. Fen bilimleri öğretmeni su içine atılan şekerin çözünme süresi ile ilgili bazı düzenekler hazırlar ve bu düzenekleri kullanarak öğrencilerinden aşağıdaki sorularına cevap bulmalarını ister. Öğretmenin soruları şunlardır: 1 Çözünen maddenin tanecik boyutu çözünme hızını etkiler mi? Öğrencilerine bu soruları yanıtlarken; 2 Çözünme hızı çözücünün sıcaklığına bağlı mıdır? • 1. soru için I ve III. düzeneklerden, 3 Kabın karıştırılması çözünme hızında değişime neden olur mu? • 2. soru için II ve IV. düzeneklerden, • 3. soru için III ve V. düzeneklerden yararlanabileceklerini ancak düzeneklerde X, Y, Z, T ve W olarak belirtilen yerleri hangi malzemeden veya ne ka- dar kullanmaları gerektiğini kendilerinin bulmasını söyler. 25 g 25 g 25 g 25 g Wg küp şeker küp şeker X türü şeker küp şeker pudra şekeri 50 mL Z mL Y mL 100 mL 50 mL su su su su su 25 °C Karıştırılır 25 °C Karıştırılır Karıştırılır 25 °C III. düzenek T °C 25 °C I. düzenek II. düzenek IV. düzenek V. düzenek Buna göre öğrenciler X, Y, Z, T ve W ile belirtilen yerleri aşağıdakilerden hangisindeki gibi tamamlarsa so- rulara doğru cevap verebilir? X (Şeker türü) Y (ml su) Z (ml su) T (°C) W (g şeker) A) Pudra 100 50 30 15 B) Pudra 50 100 30 25 C) Toz 50 100 30 15 D) Küp 50 50 25 25 Fen Bilimleri 106 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 9 TEST Baraj Sorusu 7. Merve'nin annesi haftanın bazı günlerinde limonata hazırlar. Bunun için her seferinde 1,5 litre su ve yarım litre li- mon suyu kullanır. Tatlandırmak için limonlu suya şeker ekler ve ağzı kapalı şişelerin bazılarını çalkalayarak limo- nataları hazırlar. 100 g 100 g 100 g 100 g toz şeker toz şeker pudra şekeri toz şeker 5 °C 20 °C 20 °C 20 °C 2L 2L 2L 2L Limonlu su Limonlu su Limonlu su Limonlu su Pazartesi Salı Perşembe Çalkalıyor Çalkalıyor Çarşamba Çalkalamıyor Çalkalıyor Merve, gözlemleri sonucu aşağıdaki çıkarımları yaparak limonataların hazırlandığı günlerin ve değişkenlerin eş- leştirildiği bir tablo hazırlamıştır. Merve'nin çıkarımları şunlardır: I. Çözünen madde karıştırıldıkça çözünme hızı artar. II. Sıcaklık arttıkça çözünme hızı artar. III. Temas yüzeyi ile çözünme hızı doğru orantılıdır. Çözünme hızı bağımlı değişken olduğuna göre Merve'nin çıkarımları ile değişkenlerin doğru eşleştirildiği tablo aşağıdakilerden hangisidir? A) Çıkarım Hazırlanan gün Bağımsız değişken Kontrollü değişken I Çarş. - Perş. Karıştırma Sıcaklık, çözünen madde miktarı, temas yüzeyi II Pzt. - Salı Sıcaklık Karıştırma, temas yüzeyi, çözünen madde miktarı III Salı - Çarş. Temas yüzeyi Çözünen madde miktarı, sıcaklık, karıştırma B) Çıkarım Hazırlanan gün Bağımsız değişken Kontrollü değişken I Salı - Perş. Karıştırma Temas yüzeyi, sıcaklık, çözünen madde miktarı II Pzt. - Salı Sıcaklık Çözünen madde miktarı, karıştırma, temas yüzeyi III Salı - Çarş. Temas yüzeyi Sıcaklık, karıştırma, çözünen madde miktarı C) Çıkarım Hazırlanan gün Bağımsız değişken Kontrollü değişken I Çarş. - Perş. Temas yüzeyi Karıştırma, sıcaklık, çözünen madde miktarı II Salı - Perş. Sıcaklık Karıştırma, temas yüzeyi, çözünen madde miktarı III Pzt. - Çarş. Karıştırma Sıcaklık, çözünen madde miktarı, temas yüzeyi D) Çıkarım Hazırlanan gün Bağımsız değişken Kontrollü değişken I Pzt. - Perş. Sıcaklık Çözünen madde miktarı, karıştırma, temas yüzeyi II Çarş. - Perş. III Pzt. - Salı Temas yüzeyi Sıcaklık, karıştırma, çözünen madde miktarı Karıştırma Temas yüzeyi, sıcaklık, çözünen madde miktarı 7. Sınıf 107 Fen Bilimleri

TEST 10 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR KARIŞIMLARIN AYRILMASI İÇİN KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER 1. Karışımı oluşturan maddeler kaynama noktalarındaki farklılık, Kum + demir Yağ Şekerli elektromanyetik özellik, yoğunluklarındaki farklılık ve çö- tozu Su su zünürlük özellikleri kullanılarak birbirinden ayrılabilir. Labo- 2. karışım ratuvarda üç farklı karışım hazırlayan öğretmen, öğrenci- 1. karışım 3. karışım lerinden karışımlardaki karışan maddeleri ayırmalarını ve bunun için kullanacakları yöntemleri belirlemelerini istemiş- tir. Ceren'in bu amaçla hazırladığı tablo aşağıdaki gibidir: Karışım türü Amaç Ayırma yöntemi I. Sıvı - sıvı homojen II. Katı - sıvı homojen a. Manyetik özelliği olan maddeleri ayırmak  Ayırma hunisi III. Sıvı - sıvı heterojen IV. Katı - katı heterojen b. Karışımı kaynatıp çözücüyü saf sıvı olarak biriktirmek  Mıknatısla c. Yoğunluğu küçük olan sıvı ile büyük olan sıvıyı ayırmak  Damıtma d. Çözeltideki bir katıyı çözündüğü çözücüden ayırmak  Buharlaştırma Ceren karışan maddeleri karışımlardan uygun yöntemlerle ayırdığına göre tablodaki eşleştirmeler aşağı- dakilerden hangisindeki gibi olur? A) B) C) D) 1. karışım IV - b -  IV - a -  II - c -  III - d -  2. karışım I-d- III - c -  III - c -  I-d- 3. karışım II - c -  II - d -  III - d -  I-c- 2. Ezgi Öğretmen öğrencilerini iki gruba ayırarak bir gruptan üç farklı karışım hazırlamalarını, diğer gruptan ise ka- rışımdaki karışan maddeleri ayırmalarını istemiştir. 1. grubun hazırladığı karışımlar aşağıdaki gibidir. Tuz ve kum Talaş ve kum Alkollü su Malzemeler: karışımı karışımı karışımı 1 23 4 I. karışım II. karışım III. karışım İnce telli süzgeç 2 litre su Isıtıcı Balon joje 2. gruptaki öğrencilerin karışımlardaki maddeleri ayırırken yukarıdaki malzemelerden bazılarını kullanmaları ge- rekmektedir. 2. gruptaki öğrenciler I. karışım için süzme ve buharlaştırma yöntemini; II. karışım için yüzdürme yönte- mini; III. karışım için ise damıtma yöntemini tercih ettiğine göre tercih edilen yöntemlerde kullanılan mal- zemelerden bazıları seçeneklerden hangisindeki gibi olabilir? A) B) C) D) I. karışım 2, 4 1,3 3,4 1, 2, 3 II. karışım 1 2 2 1, 2 III. karışım 2,3 3,4 1,2 3, 4 Fen Bilimleri 108 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 10 TEST 3. Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) Ham petrol Benzin Ürünlerden bazılarının kaynama Fırın Motorin sıcaklıkları şu şekildedir: Fuel - oil • LPG: 0 - 30 °C • Benzin: 30 - 200 °C • Motorin: 200 - 220 °C • Fuel - oil: 400 - 425 °C Parafin asfalt Petrolün ayrıştırılması Proje ödevi için petrol ürünleriyle ilgili araştırma yapan Lale yukarıdaki görseli hazırlamıştır. Ham petrolün doğru- dan kullanılamadığını, özel bir kazanda ısıtılması sonucu LPG, benzin, motorin ve fuel-oil gibi yakıtlara ayrıştırı- labildiğini sınıftaki arkadaşlarına göstermiştir. Ders sonu değerlendirme yapan öğrencilerden bazılarının görüşü şu şekildedir: Alp : Isıtma işlemi 180 °C sıcaklıkta sabitlenseydi ham petrolden motorin ve fuel-oil ayrılmazdı. Can : Ham petrol bir karışımdır ve karışan maddeler yoğunluk farkından yararlanılarak ayrılmıştır. Kaan: Her bir yakıtın kaynama noktası farklı olduğundan damıtma yöntemi kullanılmıştır. Eda : Ham petrolden elde edilen maddelerin kimyasal özellikleri değişmemiştir. Buna göre öğretmenin öğrencilerden hangisinin değerlendirmesine katılması beklenmez? A) Yalnız Can   B) Kaan ve Eda  C) Alp ve Can  D) Alp, Kaan ve Eda Baraj Sorusu 4. Fen bilimleri öğretmeni etkinlik amaçlı bazı öğrenci gruplarına farklı karışımlar verip karışan maddeleri birbirinden ayırmalarını istemiştir. Öğrenci gruplarının kullandığı malzemeler ve ayırdığı maddelerin fiziksel hâlleri aşağıdaki gibidir. 1. grup 2. grup 3. grup Isıtıcı Beherglas Katı Sıvı Ayırma madde hunisi Katı Süzgeç Sıvı madde Katı Sıvı madde 3. kap 1. kap 2. kap Buna göre öğretmenin öğrencilere verdiği karışımlar ve ayrılan maddelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden han- gisi doğru olmaz? A) 1. kaptaki katı madde şeker, karışım şekerli su olabilir. B) 2. grup talaş kum karışımını ayırmış ve süzgeçteki katı madde talaş olabilir. C) 2 ve 3. gruplar karışımlarını kaynama noktası farkından yararlanarak ayırmıştır. D) 3. kapta su, ayırma hunisinde zeytinyağı bulunabilir. 7. Sınıf 109 Fen Bilimleri

TEST 11 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR EVSEL ATIKLAR VE GERİ DÖNÜŞÜM 1. İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak ve hayatlarını devam ettirebilmek için bazı kaynakları kullanmak zorundadır. Bu kullanım sonucunda işe yaramayan, çevre için tehlike oluşturan her türlü madde atık olarak adlandırılır. Evde kul- lanılan atık sular, atık yağlar, kâğıt, poşet, pil, cam şişe, alüminyum kutu, plastikler, eskimiş elbiseler, metaller, es- kimiş elektronik araçlar, sebze, meyve ve yemek atıkları evsel atıklardır. Fen bilimleri öğretmeni derste geri dönüşüm konusu ile ilgili yukarıdaki açıklamayı yaptıktan sonra öğrencilerden çevrelerindeki atıklarla ilgili geri dönüştürülebilme veya dönüştürülememe durumlarına göre poster hazırlamaları- nı istemiştir. Geri dönüştürülebilen Geri dönüştürülemeyen Kâğıt, pil ve plastik İşlem görmüş meyveler ve atıkları Arda Cam, metal ve poşet Alüminyum kutu, sebze artığı Ayça Atık su ve atık yağlar Organik atıklar Damla Öğrencilerin posterleri yukarıdaki gibi olduğuna göre hangi öğrencilerin posterinde hata vardır? A) Yalnız Arda   B) Yalnız Damla  C) Damla ve Ayça  D) Arda ve Ayça 2. Okulun tatile girmesiyle birlikte temizliğe girişen Emel önce annesinin yanına yardıma gider. Mutfakta annesine yardım ederken annesinin her türlü çöpü aynı kovaya doldurduğunu fark eder. Tükettikleri çoğu yiyeceğin amba- lajları tek kullanımlık olduğu için çok kısa bir sürede mutfakta bir hayli çöp biriktiğini görür. Daha sonra kardeşiy- le birlikte kullandıkları çalışma odasını toplarken kardeşinin sene içinde kullandığı bitmiş defterlerini ve okul kitap- larını odadaki çöpe atmış olduğunu görür. Ayrıca kardeşinin bozuk plastik oyuncaklarının çoğunu pilleriyle birlikte aynı çöp kutusuna attığını görür. Yanlış biriktirme Doğru biriktirme Atık yağ kabı Evdeki bu yanlış uygulamaları düzeltmek isteyen Emel'in evlerindeki atıkların geri dönüşümünü sağlaya- bilmesi için aile bireylerine aşağıdaki uyarılardan hangisini yapması beklenmez? A) Çöpün içindeki geri kazanılabilir maddeleri ayrı biriktirmemiz gerekir. Mutfakta, çöp kutusu sayısını artırmalı ve atık sıvı yağ kabı bulundurmalıyız. B) Satın aldığımız ürünlerde, ambalajında işareti olanları tercih etmeliyiz. C) Kullanmadığımız defter, kitap ve plastik malzemeler ile meyve, sebze ve yemek atıklarının aynı çöp kovasına atılmamasına özen göstermeliyiz. D) Floresan ampul, pil, boya ve tarihi geçmiş ilaçları aynı çöp kovasında biriktirerek geri dönüşüme kazandırmalıyız. Fen Bilimleri 110 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 11 TEST 3. Fen bilimleri dersinde öğrencilerinden \"Geri Dönüşümün Önemi\" konulu pankart hazırlamalarını isteyen öğretmen, bu pankartlardan yola çıkarak öğrencilerinin yorum yapmalarını istemiştir. 10 adet alüminyum Plastik ambalaj 1 kâğıt 5 kez geri 1 ton kullanılmış kâ- 1050 adet geri içecek kutusu geri atıklarının geri dönüşümde ğıt geri dönüştürül- dönüştürülmüş kazanılması sonucu düğü zaman ayda 3 plastik tepsiden 6 kazanıldığında petrolden ve kullanılabilirken, ailenin kullanacağı kişilik oturma grubu 1 ampulün 35 saatte dövizden tasarruf cam sonsuza kadar 32 m3 lük su tasar- rufu sağlanmış olur. yapılabilir. harcadığı enerji sağlanabilir. dönüştürülebilir. korunmuş olur. Hazırlanan pankartlar yukarıdaki gibi olduğuna göre öğrencilerin yaptığı yorumlardan hangisi doğru olmaz? A) Geri dönüşüm, atık miktarının azaltılmasını ve çöp işleme işlemlerinin kolaylaşmasını sağlar. B) Evsel atıkların tümü sürekli geri dönüştürülüp ham madde olarak tekrar kullanımı sağlanabilir. C) Geri dönüşüm sayesinde petrol ithalatı azaltılarak döviz kaybı önlenebilir. D) Doğal dengenin korunmasında ve enerji tasarrufu sağlanmasında geri dönüşümün önemli rolü vardır. 4. Yiğit, fen bilimleri öğretmeninin yapmış olduğu açıklamalar doğrultusunda aşağıdaki görseli hazırlayarak yakın çevresindeki insanlarda geri dönüşüm konusunda farkındalık oluşturmaya karar veriyor. CAM ŞİŞE CİKLET KOLA PET ŞİŞE SİGARA PLASTİK 4000 yıl 5 yıl KUTUSU 400 yıl FİLTRESİ MALZEME 10 yıl 2 yıl 1000 yıl Yiğit hazırlamış olduğu görselin altına, I. Çevremizin temiz tutulması sağlanır. Çöp kutusuna ve doğaya atılan atıklar azalır. Gelecek nesillere temiz bir çevre bırakılmış olur. II. Daha kolay ham madde elde edileceği için enerji tasarrufu sağlanmış olur. III. Doğal kaynaklar korunmuş olur. Orman ve su kaynakları daha az zarar görür. ifadelerinden hangilerini yazarsa maddelerin geri dönüşüme gönderilmesi gerektiğini daha iyi anlatmış olur? A) Yalnız I   B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 7. Sınıf 111 Fen Bilimleri

11 SAF MADDE VE KARIŞIMLARTEST 5. Bir şehirdeki çevre duyarlılığını ölçmek isteyen bir araştırmacı bu şehre ait, aynı zaman dilimi içindeki bazı geri dönüşümlü ürünlerin, üretim - tüketim grafiklerinin aşağıdaki gibi olduğunu belirlemiştir. Üretim Tüketim Üretim Tüketim Tüketim Geri dönüşüm Tüketim Geri dönüşüm Kâğıt ve plastik ürünler Sıvı yağ ürünleri Verilen grafiklere bakıldığında bu şehirle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) K âğıt ve plastik ürünlerin geri dönüşümünü sağlayan tüketicilerin hep aynı kişiler olduğu söylenebilir. B) Kâğıt ve plastik ürünlerin bir kısmı tekrar kullanıma sunulmaktadır. C) Sıvı yağ ürünlerinin geri dönüştürülebileceği sonradan anlaşılmış olabilir. D) Her iki ürünün de tüketimi artarken geri dönüşüm miktarları sabit kalmıştır. Baraj Sorusu 6. Alper, evde yapabileceği geri dönüşüm çalışmasıyla ilgili bir tablo hazırlar. Bu tablo, hangi atığın hangi yöntemle evden uzaklaştırılacağını gösteren bir kılavuz gibi kullanılacaktır. Evde bulunabilecek Evden uzaklaştırma yöntemi 1. 2. 3. atık malzemeler hafta hafta hafta Atık yağ Atık yağ toplayan kurumlara vermek ✓✓✓ Peynir / Süt / Yoğurt kabı Biriktirip geri dönüşüm kutularına atmak ✓✓✓ Kullanılmayan eski kitaplar Kâğıt toplayıcılarına vermek veya geri dönüşüm kutularına atmak ✓ ✓ Kullanılmayan oyuncaklar Kendinden küçük komşu çocuklarına vermek ✓ Eski diş fırçası Plastik geri dönüşüm kutusuna atmak Boş pet su şişesi Çöp kutusuna atmak ✓✓✓ Eski yıpranmış kıyafetler Geri dönüşüm konteynırına atmak ✓ Bozuk bilgisayar Tamir edilemiyorsa hurdacıya vermek Alper'in hazırladığı bu tabloda üç haftalık süre içinde evden uzaklaştırılan malzemeler ✓ ile işaretlendiğine göre Alper'in ailesiyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşılamaz? A) A mbalaj atıkları konusunda Alper'in ailesi doğru ve bilinçli davranmıştır. B) 1 ve 3. haftada geri dönüşüme gönderilen atık çeşidi büyük oranda aynıdır. C) En fazla dört çeşit ürün geri dönüşüm yoluyla ham madde olarak kullanılabilmiştir. D) Alper'in yaptığı tablo doğanın dengesinin bozulmasına sebep olacak hata içermektedir. Fen Bilimleri 112 7. Sınıf

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 12 TEST ATIK KONTROLÜ İLE İLGİLİ KAMU VE SİVİL TOPLUM ÇALIŞMALARI YENİDEN KULLANILABİLECEK EŞYALARI İHTİYACI OLANLARA İLETMEYE YÖNELİK PROJELER 1. Dünyada her yıl milyonlarca ton kullanılmış bitkisel yağ çeşitli yollarla çevreyi kirletmektedir. Bu miktarın yal- nızca Türkiye'de yılda 350 000 ton olduğu tahmin edilmektedir. Malkara Belediyesi olarak, yetki ve sorumluluk alanımız dâhilindeki işyerleri ve konutların mutfaklarından çıkan bitkisel atık yağların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından toplanarak lisansı verilmiş firmalara tes- lim edilmesi sağlanmaktadır. Bitkisel atık yağların çevreye etkileri: • 1 litre bitkisel atık yağ, 1 milyon litre içme suyunu kirletmektedir. • Kullanılmış bitkisel yağlar evsel atık su kirliliğinin %25'ini oluşturmaktadır. • Atık yağlar, atık su giderlerinde ve kanalizasyon hatlarında birikerek boru kesitlerinin daralmasına ve tıkanmalara neden olmaktadır. • Atık yağlar, atık su arıtma tesislerinin yoğun ve hızlı bir şekilde kirlilik yükünü artırarak işletme maliyetini yükseltmektedir. Malkara Belediyesi'nin yapmış olduğu çalışmalar ve dağıtmış olduğu el broşürlerinden sonra gerçekleşen olumlu değişimlerle ilgili, Su Kanalizasyon Su arıtma kirliliği onarım gideri maliyeti III I II Atık su Toplanan Bilinçli giderindeki atık yağ birey atık yağ grafiklerinden hangileri çizilmiş olabilir? C) II ve III  D) I, II ve III A) Yalnız I   B) I ve II  7. Sınıf 113 Fen Bilimleri

TEST 12 SAF MADDE VE KARIŞIMLAR 2. Reha Necla Midilli İlkokulu 2/A sınıfı öğrencileri ve öğretmeni öncülüğünde bir kampanya başlatılmıştır. Kampanyadan dolayı getirilen oyuncaklar, okul bahçesi- ne yerleştirilen yine geri dönüşümden yapılan kumbarada toplanmıştır. Evde kul- lanılmayan, çocukların artık oynamaktan sıkıldığı sağlam oyuncakların bir başka çocuğun sevinç kaynağı olabileceği düşünülmüştür. Toplanan oyuncaklardan ba- zılarının öğrenciler arasında takas yapılacağı bazılarının ise seçilen öğrenci temsil- cileri tarafından ihtiyaç sahiplerine ulaştırılacağı belirtilmiştir. Yukarıdaki sosyal sorumluluk projesinin amaçlarıyla ilgili, I. Yardımseverlik, paylaşma ve dayanışma gibi değerlerin davranışa dönüştürülerek öğrencilerin bunu kavrama- larının sağlanması II. Öğrenciler arasındaki arkadaşlık bağlarının güçlenmesi III. İhtiyaç sahibi öğrencilere parasal yardım sağlanması IV. Evde gereksiz yer kaplayan ve çöpe gitme ihtimali olan oyuncakların uzun bir süre daha kullanılması ifadelerinden hangileri doğru olur? A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IV D) I, II, III ve IV Baraj Sorusu 12 3. 34 T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği 1 tarafından yetkilendirilmiş bazı 2 çevreci kuruluşlar bulunmaktadır. Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları 3 Bu kuruluşlardan bazılarının dü- Değerlendirme Vakfı İktisadi İşletmesi 4 zenlemiş olduğu kampanyalara ait afişler yukarıda görüldüğü gi- Atık Kâğıt ve Geri Dönüşümcüler Derneği bidir. Kuruluşların adı ve logoları ise tabloda karışık şekilde veril- miştir. Tablodaki bölümler aynı kuru- Petrol Sanayi Derneği luşa ait olanlar aynı renkte ola- cak şekilde boyanırsa, tablo- nun son hâli aşağıdakilerden hangisindeki gibi olur? (M: Mavi , K: Kırmızı , S: Sarı , Y: Yeşil) A) M K M B) M K K C) M Y Y D) M Y K KMY KSS KMS KSS YSS Y MM Y SM Y MM SYK SYY SKK SKY Fen Bilimleri 114 7. Sınıf

13 BAŞARI ÖLÇME TESTİTEST 3. Sağlık Kuruluşlarında oluşan atıklar, birbirinden kolayca ayırt edilebilen üç ayrı renkteki torba- larda toplanır. Evsel atıklar \"SİYAH\" Ambalaj, ilaç ve serum şişesi gibi cam atıklar ise \"MAVİ\" torbada toplanır. Tıbbi atıklar; ünitelerden kaynaklanan patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve farmasotik atık- lar ile kesici - delici malzemeler ile hastalık etkenleri bulaşmış ve bulaşması muhtemel her tür- lü; insan doku ve organları, idrar kapları, kan veya plasenta bulaşmış atıklar, bakteri kültürle- ri, intaniye ve acil servis atıkları, bakteri ve virüs tutucu hava filtreleri, kanlı sargı bezleri ve pamuklu bezler ile diğer pansuman ve ameliyat atıkları, ilaç kutuları, dışkı ve bunlara bulaş- mış eşyalar, araştırma amacıyla kullanılan deney hayvanlarının leşleri, karantinadaki hastala- rın atıkları, \"KIRMIZI\" torbada toplanır. İğne gibi kesici - delici atıklar ise \"SARI\" enfekte atık kovasına yerleştirilip ağzı kapatıldıktan sonra kırmızı torbaya konulur. Kırmızı torbalar, 100 mikron kalınlığında (çift kat), 60 cm (en) x 85 cm (boy) ebatında, sızdır- maya dayanıklı, nem geçirmeyen, normal şartlarda yırtılma ve patlamaya karşı dirençli ve or- ta yoğunluklu polietilenden yapılmıştır. Üzerinde \"Uluslararası Klinik Atıklar Amblemi\" ve \"Tıbbi Atık\" ibaresi bulunur. Proje ödevi için tıbbi atıklarla ilgili araştırma yapan Hilal, hastane panosunda asılı yukarıdaki bilgileri derleyerek sınıfta paylaşmıştır. Fatih Öğretmen bu bilgiler doğrultusunda Hilal’e bazı sorular yöneltmiştir. Buna göre Hilal, Fatih Öğretmen'in sormuş olduğu aşağıdaki sorulardan hangisine cevap veremez? A) Hastanelerde neden farklı renklerde atık torbaları kullanılır? B) Enjektör ve bistüri gibi delici ve kesici atıkların torbalara zarar vermemesi için nasıl bir önlem alınmıştır? C) Mavi torbadaki atıklar tıbbi atık sınıfına girer mi? D) Kırmızı torbadaki geri dönüştürülemeyen atıklar nasıl yok edilir? 4. Zehra, fen bilimleri proje ödevi için hazırladığı farklı maddelere ait modellerin posterlerini sınıftaki panoya asmıştır. KLM N PR Öğretmen Zehra'nın hazırladığı posterleri göstererek sınıftaki öğrencilere aşağıdaki soruları yöneltmiştir. I. Bileşik tanecikleri farklı şekillere sahip olabilir mi? II. Aynı atomlar farklı sayıda bir araya gelebilirler mi? III. Aynı atomlar farklı bileşiklerde bulunabilir mi? Öğrencilerin sorulara doğru cevap verebilmesi için kullanabilecekleri modeller seçeneklerden hangisin- de doğru verilmiştir? A) B) C) D) I K, N L, R M, L N, P II R, M K, N N, P R, K III L, M K, R L, R N, M Fen Bilimleri 116 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 5. ....–––.... Hidrojen Su atomu molekülü Demir Oksijen Oksijen Oksijen Su bileşiği atomu Demir atomu molekülü elementi Oksijen (Sıvı) elementi atomu (Gaz) Yukarıda bazı maddelere ait oluşum şeması verilmiştir. Aşağıda ise farklı maddelerin oluşumu sırasında bazı adım- lar boş bırakılmıştır. I. II. Oksijen ? Azot Azot ? atomu atomu molekülü Karbondioksit Azot elementi Karbon molekülü (Gaz) atomu Karbondioksit bileşiği (Gaz) Buna göre soru işareti \"?\" ile gösterilen boşluklara gelmesi gereken şekiller aşağıdaki seçeneklerin han- gisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) I II 6. Günlük yaşamda yaygın olarak kullanılan bazı elementlerin isimleri kelime bulmaca tablosu içine yerleştirilmiştir. Bir grup öğrenciden aşağıda hakkında bilgi verilen bazı elementlerin bulmacada üzerini çizmesi istenmiştir. Fe: İnşaat ve otomotiv sanayisinde yaygın olarak kullanılır. Kanın yapısında BOGND N bulunur. Au: Isı ve elektrik iletkenliği yüksektir. Doğada az miktarda bulunur. Ta- AK ÜEA I kı ve süs eşyalarında kullanılır. KN MOZ T I İ ÜNOL Cu: Elektrik ve elektronik sanayisinde yaygın olarak kullanılan kızıl renk- li bir elementtir. N: Renksiz ve kokusuz bir gazdır. Soğutma sistemlerinde ve gübre ya- RÇ Ş KT A pımında yaygın olarak kullanılır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bulmaca tablosunda çizilmeden kalan elementlere ait özelliklerden biri değildir? A) Mutfak eşyası ve çatı kaplamalarda yaygın kullanılır. B) Zeplin ve balonlarda kullanılır. C) Parlak görünümlüdür, takı ve süs eşyasında kullanılır. D) Paratonerlerde ve reklam panolarının aydınlatmasında kullanılır. 7. Sınıf 117 Fen Bilimleri

TEST 13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 7. Karışımlar çeşitli yöntemler kullanılarak kendisini oluşturan maddelere ayrılabilir. Aşağıda ayırma yöntemlerinden bazılarına ait görseller verilmiştir. 1. yöntem Yoğunluğu 2. yöntem 3. yöntem Termometre Soğutucu az sıvı Sıvı Kapta Buhar Yoğunluğu buharlaşıyor katı Sıvı - sıvı fazla sıvı kalıyor karışım Katı - sıvı Damıtma ürünü Aşağıda ülkemizde çeşitli ayırma yöntemleri kullanılarak üretilen besin maddeleri görülmektedir. Tuz Salça Pestil Zeytinyağı I. Konya'da Tuz Gölü suyunun küçük yığın oluşturulan alanlarda bekletilmesiyle güneşin etkisi sonucu tuz elde edilmesi. II. Urfa'da domatesin sıkılması ile elde edilen domates suyunun güneş ışığı altında tepsilerde bekletilmesi sonucu salça elde edilmesi. III. Mardin'de üzümün sıkılması sonucu elde edilen koyu kıvamdaki üzüm suyunun bezlere serilerek açık alanda bekletilmesi sonucu pestil üretilmesi. IV. Presle sıkılan zeytin hamurundan elde edilen koyu renkli sıvı karışımın havuzda biriktirilip havuz dolunca altındaki musluklar açılarak karışımda bulunan zeytinyağı ve karasuyun birbirinden ayrılması. Buna göre farklı bölgelerde üretilen besinler elde edilirken kullanılan benzer yöntemler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 1. yöntem A) B) C) D) 2. yöntem I ve II IV IV II 3. yöntem II I, II ve III I ve III III I ve III IV IV 8. Bazı bilim insanlarının atom kavramına katkıları ile ilgili çeşitli modeller öne sürülmüştür. Bu modellerden bazıları tarihsel sıralamaya göre şu şekildedir: –+– + –+ + – +– John Dalton Joseph John Thomson Ernest Rutherford Niels David Bohr (1766 - 1844) (1856 - 1940) (1871 - 1937) (1875 - 1962) Atom modellerine ait görseller incelendiğinde, I. Atom, bir dönem içi dolu berk küre olarak bilinmiştir. II. Bohr, atomda negatif yüklü parçacıkların olduğunu bulmuştur. III. Rutherford, elektronların Güneş etrafındaki gezegenler gibi çekirdeğin etrafında dolandığını keşfetmiştir. IV. Thomson, atomun daha küçük taneciklerden oluştuğunu öne sürmüştür. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV D) I, III ve IV Fen Bilimleri 118 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 9. Saf madde ve karışımlar konusunun pekiştirilmesi amacıyla öğrencilerine etkinlik yaptıracak olan öğretmen, hazır- lanacak karışımlara ait aşağıdaki tabloyu ve tanecik modellerini tahtaya çizmiştir. Karışım Katı - sıvı Sıvı - sıvı Katı - katı I✓ II ✓ III ✓ I. karışımın II. karışımın III. karışımın tanecik modeli tanecik modeli tanecik modeli Öğretmen, laboratuvardaki malzemeler kullanılarak Zeynep'ten I. karışımı, Sinan'dan II. karışımı, Beren'den III. karışımı hazırlamasını istemiştir. Laboratuvardaki malzemeler şunlardır: Su Şeker Tuz Yağ Talaş Alkol Kum D) 1, 2 ve 4 Buna göre öğrencilerin, 1. Zeynep, şeker üzerine bir miktar kum ekleyip üzerini su ile doldurmalı 2. Beren, alkol üzerine bir miktar su eklemeli 3. Sinan, yağ üzerine bir miktar su eklemeli 4. Zeynep, tuz üzerine biraz talaş ve kum eklemeli işlemlerinden hangilerini yapması amaçlarına uygun olmaz? A) 1 ve 2   B) 2 ve 3  C) 3 ve 4  10. Karışımlarla ilgili bazı kavramları pekiştirmek isteyen Oğuz, Buz Damlalık içinde farklı maddeler bulunan kaplara sırayla şu işlem- 0 °C Mürekkep leri yapar: Buz 20 °C 1. İçinde su bulunan K bardağına buz parçaları atıp eri- 20 °C Kan Su mesini bekler. Su 2. İçinde kan bulunan cam tüpü bir süre bekletir ve üst kısmında plazma sıvısı, alt kısmında tortu oluştuğu- nu gözlemler. 3. L bardağındaki suya damlalıkla 3 damla mavi mürek- K bardağı Cam tüp L bardağı kep damlatır ve suyun renginin maviye dönüştüğünü gözlemler. Buna göre Oğuz'un yaptığı işlemlerle ilgili, I. 1. işlemi, çözeltilerde suyun her zaman çözücü olduğunu göstermek için yapmıştır. II. Kan bekletildiğinden plazma sıvısı ve tortu oluşturarak katmanlara ayrılmış ve böylece kanın heterojen karı- şım olduğu anlaşılmıştır. III. L bardağındaki suyun rengi maviye dönüştüğünden karışımdaki dağılımın her yerde aynı ve çözünen madde- nin mürekkep olduğu ispatlanmıştır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 7. Sınıf 119 Fen Bilimleri

13 BAŞARI ÖLÇME TESTİTEST 11. Çözeltiler oluşurken bazı dış faktörler ile çözünen ve çözücünün cinsine bağlı olarak değişen özellikler çözünme hızını etkiler. Bunlar çözücünün sıcaklığı, çözünenin tanecik boyutu ve çözeltiyi karıştırmadır. 75 mL su 50 mL su 5 g ince taneli tuz 5 g iri taneli tuz 25 °C 20 °C Karıştırılmıyor Karıştırılıyor 1. çözelti 2. çözelti Cemre Öğretmen, Yiğit ve Zeynep'ten daha önce hazırladığı yukarıdaki çözeltilerde değişiklik yaparak aşağıdaki konuları araştırmalarını istemiştir. Tanecik boyutunun çözünme Sıcaklığın çözünme hızına hızına etkisini araştıracağım. etkisini araştıracağım. Yiğit Zeynep Öğrencilerin araştırmalarını yapabilmesi için, 1. Yiğit, 2. çözeltide hiçbir değişiklik yapmadan 1. çözeltide su miktarını 25 mL ve sıcaklığı 5 °C azaltıp karıştırmalı. 2. Zeynep, 1. çözeltide hiçbir değişiklik yapmadan 2. çözeltide suyu 25 mL artırıp iri taneli tuz yerine ince taneli tuz kullanarak çözeltiyi karıştırmamalı. 3. Yiğit, 1. çözeltide sıcaklığı 5 °C azaltıp karıştırmalı, 2. çözeltide de suyu 25 mL artırmalıdır. değişikliklerinden hangilerini yapması uygun olur? A) 1 ve 2   B) 1 ve 3  C) 2 ve 3  D) 1, 2 ve 3 12. İçerisinde 100 mL su bulunan yandaki özdeş 10 g –10 °C 10 g –5 °C kaplara farklı sıcaklıkta buz parçaları atılıyor toz şeker Buz toz şeker Buz ve belirtilen miktarlarda toz şekerler tamamen çözününceye kadar eşit hızlarda karıştırılarak 100 mL su 100 mL su çözünme süreleri takip ediliyor. Kaplardaki şeker 20 °C 20 °C ve buz parçaları çözündüğünde çözelti hacim- lerinin eşit olduğu ve 2. kaba atılan toz şekerin Karıştırılıyor Karıştırılıyor daha kısa sürede çözündüğü gözlemleniyor. 1. kap 2. kap Buna göre yapılan etkinlikte bağımlı, ba- ğımsız ve kontrol edilen değişkenler ile il- gili oluşturulan tablolardan hangisi doğru değildir? A) Bağımsız Bağımlı Kontrol edilen B) Bağımsız Bağımlı Kontrol edilen değişken değişken değişken değişken değişken değişken Suyun Buz Çözünme Şekerin Buz miktarı Çözünme sıcaklığı sıcaklığı hızı miktarı hızı C) Bağımlı Kontrol edilen D) Bağımsız Bağımlı Kontrol edilen Bağımsız değişken değişken değişken değişken değişken değişken Karıştırma Buz Karışımın Çözünme Karıştırma Buz süresi miktarı hızı sıcaklığı sıcaklığı hızı Fen Bilimleri 120 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 13. Atomun çekirdeğinde bulunan (+) yüklü parçacıklar atomun kimliğini belirler. X atomu Aynı cins atomlar farklı sayıda elektrona ve nötrona sahip olabilir. Ancak D) proton sayısı farklı olamaz. Ceren, renkli kartonlardan oluşturduğu yandaki atom modelinde mor karton par- çalarının yüklü parçacık olduğunu söylemiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Ceren'in oluşturduğu atom modeli ile aynı cins atoma aittir? A) B) C) 14. Geri dönüşüm hakkında araştırma yapan bir öğrenci aşağıdaki uygulamalar ve bu uygulamaların sağlayacağı kazanımlarla ilgili bilgiler hazırlamıştır. 1. uygulama Yumurta Kabuğu ve 2. uygulama Tozunun Faydaları Plastik ürünler çöpe atıldığında Domates yetiştiricileri yumurta çürümez, paslanmaz ve çözün- kabuklarını havanda ezerek toz mez. Su ve toprağı kirletmesinin hâline getirir ve bu tozu topra- yanında sudaki canlıların ölümü- ğa ekleyip domateslerin kalsi- ne de neden olabilir. Geri dönü- yum bakımından zenginleşme- şümle plastikler parçalanır, te- sini sağlar. mizlenir ve çeşitli aşamalardan geçirilerek tekrar şekil kazanır. 3. uygulama Domates, kabak, havuç, patates, muz ve nar gibi meyve ve sebze- lerin kabukları ile atıkları blender- dan geçirilip çamur hâline getirilir ve bitkiler için doğal gübre olarak kullanılır. Geri dönüşümü yapılan atıklarla sağlanabilecek kazanımlar şunlardır: I. Çevre kirliliğinin önüne geçilmesi II. Evsel atıklarının geri dönüşüm için ham madde olarak tekrar imalat sürecine katılması III. Bitkilerin mineral ve gübre ihtiyacının doğal yollarla sağlanması IV. Ham madde alımından kaynaklanacak döviz kaybının önlenmesi Buna göre yukarıdaki uygulamalar ile sağlayacağı kazanımların eşleştirilmesi seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) 1. uygulama I ve IV I, II ve IV I, II ve IV I ve IV 2. uygulama I, II ve III I ve III I, II ve III I ve II 3. uygulama I ve III I, II ve III II ve III I ve III 7. Sınıf 121 Fen Bilimleri

TEST 13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 15. Fen bilimleri dersinde denizlerdeki tuzlu suyun ve göllerdeki tatlı suyun buharlaşıp yeniden yağmur olarak yeryüzü- ne indiğini öğrenen Mert, yağmurlu bir günde bir miktar yağmur suyu biriktirip içtiğinde tuzsuz ve tatsız olduğunu far- keder. Aynı sudan elde etmek için bir miktar deniz suyu ve bir miktar musluk suyu alarak iki düzenek hazırlar. 1. düzenek: Tenceredeki deniz 2. düzenek: Güneş altında musluk suyu 1 litrelik suyu 3 saat kaynatılır. dereceli kapta sabahtan akşama ka- dar bekletilir. Kapakta oluşan su damlaları Su buharı 1 litre 1 lt 1 litre deniz suyu musluk suyu Kap Bardakta Ocak biriken su Sonuç: Sonuç: • Bardakta biriken su tuzsuzdur. • Kaptan alınan su, musluk suyuna benzer tattadır. • Tencerede kalan su ilk duruma göre daha tuzludur. • Kap içindeki sıvı miktarı biraz azalmıştır. Mert'in yaptığı deneyler ve elde edilen sonuçlara göre, I. 1. düzenekte bardakta biriken su ile 2. düzenekte kaptan alınan suyun tadı aynıdır. II. 2. düzenekte musluk suyundan ayrıştırılan suyun tadına bakmak mümkün değildir. III. 1. düzenekte çözeltideki su buharlaştığından tencerede kalan karışımda tuz oranı artar. IV. 2. düzenekte buharlaşmadan sonra kapta kalan karışımda mineral miktarı azalmıştır. ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) I ve II B) III ve IV C) II ve III D) I ve IV 16. Yaklaşık 2500 yıl önce, Yunan filozofları maddenin yapısını tartışıyordu. Atomcular diye bir grup düşünür, madde- yi gitgide küçülen parçalar hâlinde kesme imkânı olsa, sonunda artık bölünemeyecek kadar küçük bir parçanın kalacağına inanıyordu. İngiliz Kimyacı John Dalton 1803 ile 1807 arasında geliştirdiği atom teorisinde \"Atomlar yoktan var edilemez ya da vardan yok edilemez. Atomlar, içi dolu berk küreciklerdir ve parçalanamazlar. Bir ele- ment, hepsi birbirinin aynı olan atomlar içerir.\" demiştir. 1897'de, elektron adı verilen parçacık Joseph Thomson tarafından keşfedildi. 1911'de İngiliz fizikçi Ernest Rutherford her atomun pozitif yüklü bir çekirdeği olduğunu keşfetti. 1932'de James Chadwick nötronu keşfetti. Günümüzde kullanılan modern atom teorisine göre atom, proton ve nötronlardan meydana gelen bir çekirdek ve etrafında dönen elektronlardan oluşur. Fen bilimleri öğretmeni derste atom kavramı ile ilgili yukarıdaki bilgileri verdikten sonra öğrencilerine şu soruları sorar: I. 1850 yılında atomların kendilerinden daha küçük parçacıklar içerdiği biliniyor muydu? II. Keşfedilen ilk atom altı parçacığı nedir? III. 1923 yılında atomun çekirdeğindeki yükün cinsi biliniyor muydu? IV. Atomun kütlesi içinde elektronun kütlesinin ihmal edilebilecek kadar küçük olduğunu kim keşfetmiştir? Buna göre öğrenciler, verilen metni okuyarak yukarıdaki sorulardan hangilerine cevap verebilir? A) I ve III   B) II ve IV  C) III ve IV  D) I, II ve III Fen Bilimleri 122 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 17. Haberlerde deniz tuzunun sofra tuzundan Deniz tuzunda bulunan mineraller vücudun koruma meka- daha sağlıklı olduğunu öğrenen Ekin, de- nizmasını güçlendirir. Bu nedenle kış aylarına girerken sof- nizden aldığı 3 litre kumlu sudan tuz elde ra tuzu yerine deniz tuzunu tercih etmek iyi bir fikir olacak- etmek istemektedir. (1 litre deniz suyunda tır. Deniz tuzunda bulunan mineraller vücuttaki kan akışını 35 g tuz vardır.) kolaylaştırırken kemiklerinizi onarmak için de idealdir. Ekin bu amaçla 3 litre kumlu deniz suyunu aşağıdaki işlemlerden geçiriyor. Kum Kum Kum Su Kum 1 litresini süzgeçten 1 litresini ayırma 1 litresini damıtma geçirip kaynatıyor. hunisine döküyor. yöntemiyle ayırıyor Buna göre Ekin yaptığı çalışmalar sonucunda aşağıdakilerden hangisine ulaşmıştır? A) 35 g tuz elde etmiştir. B) 105 g tuz elde etmiştir. C) Yaptığı çalışmaların hiçbirinde tuz elde edememiştir. D) Tuz elde ettiği iki yöntem vardır. 18. Fen bilimleri dersinde etkinlik amaçlı öğrencilerinden su ve amonyak maddelerinin molekül modelini oluşturmala- rını isteyen öğretmen her bir madde için aşağıdaki bilgileri vermiştir. •  Su maddesinde iki farklı atom bulunurken her bir molekülündeki atom sayısı üçtür. Bu molekülden iki adet ha- zırlanacaktır. • A monyak maddesinde iki farklı atom bulunur ve bir molekülünde dört atom vardır. Bu molekülden bir adet ha- zırlanacaktır. • İki maddedeki toplam atom çeşidi üçtür. Etkinlikte kullanmaları için öğrencilerine verdiği malzemeler şunlardır: • 3 adet gri büyük boncuk • 3 adet kırmızı büyük boncuk • 3 adet mavi büyük boncuk Yapıştırıcı • 8 adet sarı küçük boncuk • Yapıştırıcı Bu malzemeleri kullanarak istenilen modelleri hazırlayacak olan öğrenciler, boncukları aşağıdakilerden hangisindeki gibi yapıştırırlarsa amaca ulaşmış olurlar? A) B) C) D) Su Amonyak 7. Sınıf 123 Fen Bilimleri

TEST 13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 19. Hasan Bey belediyenin yeni açılacak geri dönüşüm 20. Elif, geri dönüşümle ilgili bir pano hazırlamak isti- tesisinin başına getirilecektir. Bu tesisle ilgili bir top- yor. Önce Şekil-1'deki gibi genel olarak herhangi bir lantıya katılır ve aşağıdaki notları alır: geri dönüştürülebilir ürünün geçtiği aşamaları çizi- yor. Daha sonra bu aşamaları, kâğıt geri dönüşüm Günde 50 tona yakın geri dönüşüm yapacak bir aşamalarına uygulayacak şekilde örneklendirerek tesisin hayata geçirilmesi planlanmaktadır. Tesis- Şekil-2'deki gibi bir görsel hazırlıyor. te plastik, pet, kâğıt, cam, metal, pil, bitkisel atık yağ, elektronik atık, ahşap atıkları, naylon atıkla- Tüketici Atık rı geri dönüşüm çalışmaları yapılacaktır. Bu pro- Toplama jeyle hem çevre kirliliğini hem de doğal kaynakla- rın israfını önlemek amaçlanmaktadır. Ayrıca bu Market İşleme proje gelecek nesillere daha temiz bir çevre ve Üretim daha yaşanabilir bir dünya bırakmak için büyük Market Ham madde bir hamle olacaktır. Şekil-1 Hasan Bey tesis projesinin hedeflerine ulaşabilme- si için yapılması gerekenleri aşağıdaki gibi sıralar: Zeka Küpü Yayınları Tüketici a. Ev ve iş yerlerinden ayrı ayrı toplanan malze- Geri dönüşüm meler cam, metal, plastik ve kâğıt şeklinde sı- konteynırı nıflara ayrılmalıdır. Ürün paketleme / Kâğıt atığı b. Değerlendirilebilir atıklar, değerlendirilmeyen ka- doldurma tesisi toplama aracı tı atıklarla karışmadan temiz bir şekilde toplan- malıdır. Kâğıt fabrikası Atık işleme (Kâğıt rulosu) tesisi c. Farklı özelliklerdeki atıklar çeşitli işlemlerden ge- çirilerek ürünlere dönüştürülmelidir. Kâğıt ham maddesi d. Ev ve iş yerlerinde değerlendirilebilir nitelikli atık- lar, değerlendirilmeyen katı atıklarla karışmadan Şekil-2 ayrı ayrı biriktirilmelidir. Hazırlanan görselden yola çıkarak aşağıdaki çı- karımlardan hangisi yapılamaz? Geri dönüşüm tesisinin verimli çalışabilmesi için yu- karıda karışık olarak verilen işlemlerin sıralanması A) Geri dönüştürme işlemleri yeni iş sahaları aç- ve kısaca tanımlanması gerekmektedir. mıştır. Buna göre tesisteki iş akışının gerçekleştiği aşa- B) Aynı ürünler tekrar işlenip tüketiciye sunuldu- malar ve sıralaması aşağıdakilerden hangisin- ğundan doğa korunmuş olmaktadır. de doğru olarak verilmiştir? C) Her birey kendi kullandığı ürünün ambalajını, A) 1. Sınıflandırma(a) defalarca dönüştürebilme şansına sahiptir. 2. Kaynakta ayırma(b) 3. Değerlendirme(c) D) Dönüşüm halkasının devamı için tüketicilerin da- 4. Değerlendirilebilir atıkları ayrı toplama(d) ha fazla tüketime yönelmesi gereklidir. B) 1. Sınıflandırma(a) 2. Değerlendirilebilir atıkları ayrı toplama(b) 3. Değerlendirme(d) 4. Kaynakta ayırma(c) C) 1. Kaynakta ayırma(c) 2. Değerlendirilebilir atıkları ayrı toplama(b) 3. Sınıflandırma(a) 4. Değerlendirme(d) D) 1. Kaynakta ayırma(d) 2. Sınıflandırma (a) 3. Değerlendirilebilir atıkları ayrı toplama(b) 4. Değerlendirme(c) Fen Bilimleri 124 7. Sınıf

BAŞARI ÖLÇME TESTİ 13 TEST 21. Fen bilimleri öğretmeni derste yapacağı bir etkinlik için öğrencileri üç gruba ayırır. 1. gruptan günlük hayatta sıkça karşılaştığımız dört farklı bileşiğin isimlerinin ve formüllerinin yazılı olduğu kartlar, 2. gruptan bu bileşiklerin tanecik modellerini, 3. gruptan ise bu bileşiklerin özelliklerinin yazılı olduğu bir tablo hazırlamasını ister. Grupların çalışma- ları aşağıdaki gibidir: 1. grup 2. grup CO2CO2 H2OH2O NH3 NH3 HCl HCl KarbKoanrdbioknsdiitoksit Su Su AmoAnymaoknyakHidroHkildorroikklaosrikt asit 3. grup 1. Suda çözündüğünde asitli bir çözelti oluşturup donmuş hâli \"kuru buz\" olarak adlandırılır. 2. Sanayide soğutucu madde olarak kullanılan renksiz, keskin kokulu, zehirli gazdır. KAa)3r.bCoAn1O)Td2üiomk1sict anlılaHrSı2nuOyaşamAmkNBoaH)ny3ynaBak1)ğı oH1luidproçkHolokCrliikyiabsiirt C) C) 1 D) D) 1 1 çözücüdür1. 4. Yüzey temizleyici olarak ev temizliğinde kullanılan, \"tuz ruhu\" olarak bilinen asittir. 22 22 22 22 Öğretmen, her bir grubun çalışmasını gördükten sonra 2. gruptan 1. grubun çalışmasından yararlanarak tablodaki her bir ö3zelli3ğin karşısına hazırladıkla3rı ta3necik modellerinden uyg3un 3olanını yerleştirmesini iste3r. 3 Buna göre 2. grup, her bir modeli tabloya seçeneklerden hangisindeki gibi yerleştirmiş olabilir? 44 44 44 44 A) B) C) D) 1 11 1 2 22 2 3 33 3 4 44 4 22. Çevreyle alakalı bir kuruluşta gönüllü olarak çalışan Merve, bir konferans için arkadaşlarından yardım istemiş ve birer slogan içeren afiş hazırlamalarını rica etmiştir. Arkadaşlarının hazırladığı bazı afiş örnekleri aşağıda verilmiştir. Kağıt, cam, plastik ve metal atıklarınızı geri dönüşüm kutusuna atınız. Hazırlanan afişlere göre Merve'nin konferansta aşağıdaki konuların hangisinden bahsetmesi beklenmez? A) Su kirliliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar B) Kâğıt atıkları geri dönüşüme kazandırmaya yönelik çalışmalar C) Fosil yakıt kullanımı ve hava kirliliğini azaltacak yöntemler D) Metal, plastik ve cam gibi malzemelerin geri dönüşüm miktarını artırmaya yönelik çalışmalar 7. Sınıf 125 Fen Bilimleri

TEST 1 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME İNSANLARDA ÜREMEYİ SAĞLAYAN YAPI VE ORGANLAR 1. İnsanda üreme, dişi ve erkek bireyin oluşturduğu üreme hücrelerinin birleşmesiyle gerçekleşir. Bunun için erkek ve dişi üreme sistemi kullanılır. Dişi üreme sistemi; yumurtalıklar, yumurta kanalı, döl yatağı (rahim) ve döl yolun- dan (vajina) oluşurken erkek üreme sistemi; testisler, sperm kanalı, penis ve yardımcı salgı bezlerinden oluşur. Aşağıda dişi ile erkeğe ait üreme yapı ve organlarının görsellerine ait isimlerin bazılarında hatalar bulunmaktadır. 3 2 2 3 Erkek üreme organları Dişi üreme organları 3 4 2 1- Testis 1- Yumurtalık 3 2- Sperm2kanalı 4 3- Salgı bezleri 2- Yumurta kanalı 1 4- Penis 3- Döl yolu 4 1 1 4- Döl yatağı 4 1 Yukarıda verilen görsellerle dişi ve erkeğe ait üreme yapı ve organlarının her ikisinde de yapılan hataların düzeltilmesi için hangilerinin yeri değiştirilmelidir? A) Dişi üreme organları Erkek üreme organları B) Dişi üreme organları Erkek üreme organları Salgı bezleri - Penis Yumurtalık - Yumurta Vajina - Döl yatağı Testis - Sperm kanalı kanalı C) Dişi üreme organları Erkek üreme organları D) Dişi üreme organları Erkek üreme organları Testis - Sperm Döl yolu - Döl yatağı Sperm kanalı - Salgı bezleri Yumurta - Döl yatağı kanalı 2. Fen bilimleri öğretmeni tahtaya insanlarda üremeyle ilgili bir şema çizmiştir. Şemada sperm ve yumurta hücrele- rinin döllenme sürecinde izlediği yollar verilmiştir. Öğretmen öğrencilerinden şemada K, L, M ve N harfleriyle gös- terilen yapılarla ilgili tahminde bulunmalarını istemiştir. L Sperm kanalı Penis N K Salgı Mayoz bölünme Mayoz Sperm Yumurta bölünme M Buna göre öğrencilerin yapmış olduğu aşağıdaki tahminlerden hangisi doğru değildir? A) K, L ve M ile gösterilen yapılar erkek üreme sisteminde, N ile gösterilen yapı dişi üreme sisteminde bulunur. B) K yapısı testisleri, N yapısı yumurtalıkları temsil eder. C) Erkek üreme hücresi dişi üreme hücresine göre daha fazla yol alır. D) L yapısı salgısıyla spermin hareketini kolaylaştırır. Fen Bilimleri 154 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 1 TEST 3. Canlıların nesillerini devam ettirmek için kendilerine benzer yeni canlılar meydana getirmesine üreme denir. İnsanda üremenin temelini mayoz bölünme ve döllenme oluşturur. İnsanda üremeyi sağlayan yapılar erkeklerde ve dişilerde farklılık gösterir. Aşağıda dişi üreme sistemine ait yapı- lar ve bu yapılarla ilgili bazı olayların yazılı olduğu üçgen tablo verilmiştir. II Döllenme III I Mayoz Büyüme IV bölünme gelişme Dişi üreme sistemi İnsanda dişi üreme sistemi ile ilgili bölümleri verilen ve bazı özellikleri  ,  ,  ,  sembolleriyle temsil edilen bu yapıların açıklamaları aşağıdaki gibidir.  : Üreme hücrelerinin karşılaştığı ve birleştiği yerdir.  : Yumurtanın üretildiği yerdir.  : Sperm hücrelerinin giriş yaptığı yerdir.  : Döllenen yumurtanın yerleştiği yerdir. Açıklamaya göre bu yapıların ve konumlarının tabloya doğru yerleştirilmiş hâli aşağıdakilerden hangisidir? A) B) I II ■ ■ III IV I III ●▲ ▲★ C) D) III IV ★ ● IV II III I ▲● ■▲ 7. Sınıf 155 Fen Bilimleri

1 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞMETEST 4. Kadın sağlığı ve hastalıklarını inceleyen jinekoloji bölümünde doktor olan Derya Hanım, hastasının anlattığı şika- yetlerden dolayı aşağıdaki açıklamayı yapar. Döl yolu duvarında mantar hücreleri \"Erkek ve dişi bireylerde üreme sistemi doğrudan dış ortama açıldığından bakteri, virüs ve mantarlara karşı daha hassastır. Bundan dolayı sizde döl yolunda çoğalan mantar hücrelerinin neden olduğu bir hastalıkla karşı karşı- yayız.\" Verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi doktorun hastasına üreme sistemi sağlığını korumak için yaptığı tavsiyelerden biri olamaz? A) Mümkün oldukça dar ve vücudu saran kıyafetler tercih etmelisin. B) Düzenli olarak banyo yapmalısın. C) Tuvalet temizliğinden sonra üreme organını kurulamalısın. D) İç çamaşırlarının pamuklu olmasına dikkat etmelisin. Baraj Sorusu 5. İnsanlarda üreme, erkek ve dişi üreme sistemleri tarafından gerçekleştirilir. Aşağıda erkek ve dişi üreme sistemine ait yapı ve organlar şekil üzerinde harflerle gösterilmiştir. Erkek Üreme Sistemi Dişi Üreme Sistemi aa CC BB DD AA dd cc bb Şekillerde verilen erkek ve dişi üreme organ ve yapıları ile ilgili aşağıda bazı bilgiler verilmiştir. I. Üreme hücreleri oluşumu gerçekleşmektedir. II. Yumurta ve sperm dişi bireyin vücudunda birleşmektedir. III. Erkek ve dişi üreme organ ve yapılarından bazılarının görevleri benzerdir. Buna göre verilen bilgilerin üreme sistemlerindeki yapılarla doğru eşleştirilmiş hâli aşağıdakilerden han- gisidir? I II III A) A ve b a a ile C ve A ile b B) b ve B c c ile a ve A ile b C) A ve b D ve d A ve b D) a ve c d c ve a Fen Bilimleri 156 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 2 TEST SPERM, YUMURTA, ZİGOT, EMBRİYO, FETÜS VE BEBEK ARASINDAKİ İLİŞKİ 1. İnsanlar eşeyli ürediği için doğan çocuklar anne ve babalarından hatta diğer kardeşlerinden bile farklı özelliklere sahip olabilmektedir, çünkü yaşam döngüsünde tür içi çeşitliliğe katkı sağlayan olaylar görülmektedir. Aşağıda Özbek ailesinin iki çocuğunun da yaşam döngüsü gösterilmiştir. Özbek ailesinin Özbek ailesinin 1. çocuğu 2. çocuğu Erkek Dişi Erkek Dişi Bebek Mitoz Mitoz Bebek Mayoz L Fetüs Mayoz N Fetüs Yumurta Mitoz M Yumurta Mitoz K Sperm Sperm R Döllenme Döllenme P Mitoz Mitoz Zigot Embriyo Zigot Embriyo Özbek ailesinin çocuklarının yaşam döngüsünde gerçekleşen olaylar ile ilgili, I. Özbek ailesinin 1 ve 2. çocuklarını oluşturan P ve R zigot hücrelerinin genetik yapıları farklıdır. II. Yaşam döngüsü içinde üretilen her sperm ve yumurta için döllenme, zigot oluşumu, embriyo, fetüs ve bebek aşamaları gerçekleşir. III. Özbek ailesinin yaşam döngüsünde erkek çocuğu genetik özelliklerini K hücresinden alırken kız çocuğu N hücresinden alır. IV. Özbek ailesinde L'nin 1. çocuğa, M'nin 2. çocuğa katkısı olmuştur. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) I ve IV B) II ve IV C) I, II ve III D) I, III ve IV 2. İnsanda hamilelik süresi yaklaşık olarak 40 haftadır. Bu süre içinde döllenmeden doğuma kadar bebek birçok aşamadan geçmektedir. 12 13 234 15 236 İlk 8 hafta Son 32 hafta 40. hafta Yukarıda insanlarda üreme ile ilgili sürecin zaman aralıkları numaralandırılarak verilmiştir. Buna göre, I. 1 ve 2. zaman aralığında erkek ve dişi üreme hücreleri anne vücudu içindedir. II. Zigotun mitoz bölünmesi ile embriyo oluşum süreci 3 ve 4. zaman aralığındadır. III. Fetüs dönemi 4 ve 5. zaman aralığında 32 hafta sürer. IV. 1. zaman aralığında mayoz bölünme, 2. zaman aralığında döllenme gerçekleşir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve III B) II ve III C) II ve IV D) I, II ve IV 7. Sınıf 157 Fen Bilimleri

TEST 2 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 3. Tüp bebek yönteminde önce ilaçlarla kadında yumurta gelişimi sağlanır. M Gelişen yumurtalar kadından genel anestezi altında ultrasonografi eşliğin- de iğne ile toplanır (1). Daha sonra erkekten sperm alınır. Yumurta ve sperm- K ler laboratuvarda özel kaplarda döllendirilir ve embriyolar oluşur (2). Olu- şan embriyolar anne rahmine yerleştirilir (3). L N 123 Tüp bebek tedavisinde yapılan 1, 2 ve 3 işlemleri sırasında yukarıda K, L, M ve N ile gösterilen dişi üreme sistemi yapı ve organlarından hangilerinin işlevi veya etkisi yoktur? A) Yalnız K B) K ve M C) L ve N D) L, M ve N Baraj Sorusu 4. İnsanların yaşam döngüsü içinde eşeyli üremenin gerçekleşmesi için mayoz bölünme, döllenme ve büyüme süreçleri yaşanmaktadır. Bu döngü yandaki şekilde gösterilerek bazı süreçler \"?\" işaretiyle göste- rilmiştir. a, b ve c ile gösterilen bu süreçlerle ilgili aşağıda şu açıkla- malar verilmiştir: ? ? a. Eşeyli üreyen canlılarda tür içi çeşitliliği sağlayan hücreler üretilir. b. K romozom sayısının iki katına çıkmasıyla an?ne ve babaya ait özel-? ? ? likler yavru bireye geçmiş olur. ? ? c. Canlılarda hayat boyu devam eder. Buna göre a, b ve c süreçlerinin şekil üzerindeki yerleri seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir? A) A) B) B) b a b a a b a b C) a c a c c C) c D) D) b b a a a ca ca c a c c b Fen Bilimleri 158 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 3 TEST EMBRİYONUN SAĞLIKLI GELİŞMESİ İÇİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER 1. Doğacak bebeğin sağlığı doğrudan anne adayının sağlığına bağlıdır. Anne karnındaki fetüs ihtiyacı olan tüm be- sin ve oksijeni göbek bağı ile anneden karşılar. Bunun için anne adayının doğacak bebeğinin sağlığı için davra- nış ve alışkanlıklarına dikkat etmesi gerekir. Yukarıdaki açıklamaları yapan Zeynep Öğretmen öğrencilerine hazırladığı etkinlik sayfasını vererek konu ile ilgi- li bilgi düzeylerini ölçmek istiyor. Aşağıda verilen davranışlardan anne adayının yapmasının uygun olduğu davranışların kutucuğuna \"✓\" , uygun olmadığı davranışların kutucuğuna \"✘\" işareti koyunuz. Dengeli beslenmek Sigara içilen ortamlarda bulunmak Sigara kullanmamak Düzenli olarak doktor kontrolüne gitmek Sıklıkla röntgen çektirmek Radyasyondan uzak durmak Doktor kontrolünde ilaç kullanmak Ara sıra alkol kullanmak Dağıtılan etkinlik sayfasındaki sorulara öğrencilerin vermiş olduğu cevaplar aşağıdaki gibidir. Tarık Murat Yavuz Beyza ✓✘ ✘✘ ✓✘ ✓✓ ✘✓ ✘✓ ✘✓ ✓✘ ✓✘ ✘✓ ✘✓ ✘✓ ✓✓ ✘✘ ✘✘ ✘✘ Zeynep Öğretmen değerlendirme ölçütü olarak her doğru cevaba 10 puan verdiğine göre hangi öğrencisi en düşük notu almıştır? A) Tarık B) Murat C) Yavuz D) Beyza 2. Bir araştırma grubu gebelik süresince anne adaylarının sigara kullanmalarının bebek gelişimi üzerinde etkisini gözlemlemek için üç anne adayını takip ediyor ve doğum sonrası bebeklerin fiziksel gelişimlerine ait tablo oluştu- ruyor. Anne adaylarıyla ilgili şu bilgiler biliniyor: Elif : Sigara kullanmıyor. Nil : Gebeliğin ilk üç ayında sigara kullanmıyor fakat her hafta yarım saat nargile içiyor. Gamze : Gebelik öncesinden sonuna kadar her gün 4 tane (yarım saat) sigara içiyor. Yeni doğan bebeklerin fiziksel gelişim tablosu aşağıdaki gibi oluyor. Elif'in bebeği Boy uzunluğu (cm) Kilo (g) Kafatası çevresi (cm) 50 3500 35 Nil'in bebeği 48 2900 34 Gamze'nin bebeği 44 2600 33 Genetik faktörlerin önemsenmediği ve Elif'in bebeğinin sağlıklı bebek değerlerine sahip olduğu kabul edilirse, tablodaki verilerden yola çıkarak embriyonik gelişim dönemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Gamze'nin bebeği gebelik döneminde olumsuz çevresel faktörlerden etkilenmiştir. B) Nil'in gebeliğinin ilk üç ayında nargile kullanması bebeğin gelişimini olumsuz etkilemiştir. C) Gamze, gebelik döneminde her gün yarım saat sigara içmek yerine nargile içseydi bebeğin gelişimi daha az etkilenirdi. D) Elif'in sağlıklı bir bebeğe sahip olması anne adaylarının zararlı alışkanlıkları bırakması gerektiğini göstermiştir. 7. Sınıf 159 Fen Bilimleri

3 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞMETEST 3. Durham Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada hamilelikte sigara içen annelerin bebeklerinde sinir siste- mi gelişim evrelerinin yavaşladığı gözlemlenmiştir. Sigara içen ve bir süre sonra bırakan anne adayının bebeği Sigara içmeyen anne adayının bebeği Üst sıradaki fotoğraflarda anne sigara içmeyi bırakmış olmasına rağmen bebek yüzünü buruşturmaya devam edi- yor ve yüzüne dokunmaya çalışıyor. Alt sıradaki fotoğraflarda sigara içmeyen annenin bebeğinde ise normal ge- lişim görülüyor. Uzmanlar bu farklılığı sigaranın sinir sisteminin gelişimi üzerindeki yavaşlatıcı ve olumsuz etkisi- ne bağlıyor. Yukarıda verilen araştırma sonuçlarına göre hamilelik sürecinde bebeğin gelişimi ve anne adayının dav- ranışları ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılabilir? A) Anne adayının hamile olduğunu anladığı andan itibaren zararlı alışkanlıklarından uzak durması sağlık riskle- rini ortadan kaldırır. B) Bebeğin gelişimini olumsuz etkileyen faktör ortadan kaldırıldığında bile etkisinin hâlâ devam etmesi sigaranın kalıtsal veya kalıcı hasara sebep olduğuna işarettir. C) Gebeliğin ilk üç ayından sonra bebeğin çevresel faktörlerden etkilenme ihtimali azdır. D) Anne adayının gebelik döneminde dengeli beslenmesi bebek sağlığı açısından önemlidir. 4. Hamilelik esnasında göbek kordonu yoluyla anne ile bebek kanındaki Göbek kordonu maddeler alışveriş hâlindedir. Annenin alkol almasıyla birlikte alkol ka- D) I, II, III ve IV na karışır ve plasenta yoluyla bebeğe doğrudan geçer. Hamilelikte alkol tüketimi bebek ve hamilelik üzerinde son derece olum- suz etkilere sebep olur. Düşük, erken doğum, kusurlu doğum, sinir sis- teminde hasar gibi zararları vardır. Bu sebeple gebeliğin hangi evresin- de alkol alınırsa alınsın bebeğin çoğu organ ve sistemleri zarar görebilir. Buna göre hamilelik boyunca alkol tüketen bir anne adayının kar- şılaşacağı riskler arasında, I. Doğum sonrası bebeğin akciğerlerinde zift (yoğun duman birikintisi)görülmesi II. Doğumun 2 ay önce gerçekleşmesi III. Anne karnındaki bebeğinin kütlesinin ortalama değerlerden daha düşük olması IV. Bebeğin bazı organlarının tam gelişmemiş olması durumlarından hangileri görülebilir? A) I ve II B) III ve IV C) II, III ve IV Fen Bilimleri 160 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 3 TEST Baraj Sorusu 5. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Çocuk Gelişimi Bölümü'nün annelerin sigara kullanımı ile ilgi- li istatistiksel bir çalışması aşağıda görülmektedir. Bu çalışmaları yapan araştırmacılar bebek sağlığı ve yenido- ğan ölümlerinin azaltılması için sonuçları Sağlık Bakanlığı yetkilileriyle paylaşmıştır. Annelerin sigara Birey % Annelerin sigara Birey % kullanımına ait özellikler sayısı kullanımına ait özellikler sayısı Sigara içme durumu İçiyorum 31 23,9 Gebelikte sigarayı bırakma 13 92,8 İçmiyorum 99 76,1 nedeni Sigara kullanma süresi 1 - 5 yıl Bebeğe zararlı olacağı düşüncesi 6 - 10 yıl 11 - 20 yıl Bulantı - kusma 1 7,2 İçilen sigara miktarı 1 - 10 adet / gün Aile üyelerinin sigara içme durumu 11 - 20 adet / gün 21 adet ve üstü / gün 11 35,5 İçen yok 48 37 Gebelik süresince içilen sigara 13 41,9 miktarı 7 22,6 Baba 5 3,8 1 - 10 11 - 20 Eş 72 55,4 Gebelik nedeni ile bıraktım Diğer 5 3,8 18 58,1 Sigara dumanına maruz kalma 5 16,1 8 25,8 Hiç kalmadım 18 19,8 1 - 5 adet / gün 29 31,8 6 - 10 adet / gün 18 19,8 13 41,9 11 - 15 adet / gün 12 13,2 4 12,9 14 45,2 16 adet ve üstü / gün 14 15,4 Annelerin gebelik öncesi ve gebelik sırasında sigara kullanımının çeşitli çocuk hastalıklarına, zekâ geriliğine, ölü doğumlara ve düşüklere sebep olduğu uzun yıllar önce bilimsel olarak kanıtlanmasına rağmen Türkiye'de sigara kullanan annelerin sayısı giderek artmaktadır. Sağlık Bakanlığı yukarıdaki çalışmaları dikkate alarak yurt genelinde halkı bilinçlendirmek için kampanya düzen- lemek istemektedir. Kampanyada vurgulanacak konuların durumu ile ilgili yetkililer aşağıda bazı önerilerde bulun- maktadır. Yukarıdaki istatistikler göz önünde bulundurulduğunda Sağlık Bakanlığının, 1. Gebelik süresince sigara kullanımını bırakmayanlar çoğunlukta olduğundan bebek üzerindeki etkileri vurgu- lanmalıdır. 2. Aile üyeleri arasında sigara kullanımı az oranda olduğundan kampanyada daha az vurgulansa da olur. 3. Sigara dumanının zararları konusunda toplum daha da bilinçlendirilmelidir. 4. Genel olarak annelerde sigara kullanımı kullanmayanlara oranla yüksek olduğundan bu konu diğerlerinden daha çok vurgulanmalıdır. önerilerinden hangilerini dikkate alması uygun olur? A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 1, 3 ve 4 D) 3 ve 4 7. Sınıf 161 Fen Bilimleri

4 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞMETEST BİTKİ VE HAYVANLARDA ÜREME ÇEŞİTLERİ 1. Canlılarda iki çeşit üreme görülür. Bunlardan eşeyli üremede erkek ve dişi bireylere gerek varken eşeysiz üreme- de gerek yoktur. Eşeysiz üreme çeşitlerinden biri olan rejenerasyon (yenilenme) ile üremede ana canlıdan kopan bir parça kendini yenileyerek ana canlının aynısı olan yeni bir canlı oluşturur. Aşağıdaki canlıların farklı bölgelerindeki kesilme sonrasında canlılarda meydana gelen değişim sonuçları verilmiştir. Yassı solucan Kertenkele Deniz yıldızı Yukarıdaki canlılarda gerçekleşen değişimlerin sonuçlarıyla ilgili, I. Her rejenerasyon üremeyle sonuçlanmaz. II. Yassı solucan ve deniz yıldızında üreme, kertenkelede ise yenilenme gerçekleşmiştir. III. Kertenkelenin yeni oluşan kuyruğunun DNA'sı kopan kuyruktan farklıdır. IV. Deniz yıldızındaki rejenerasyon ile üreme sonucunda oluşan iki canlının da DNA'ları aynıdır. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV 2. Çiçek yetiştiricisi Manolya Hanım, çiftliğinde menekşe çiçeklerinin üretilmesiyle ilgili iki farklı yöntem uygulamaktadır. 1. yöntemde ana bitkiden yapraklarının birkaçı alınıp parçalara ayrılır. Daha sonra besinlerin olduğu uygun bir or- tamda kök oluşumu beklenir ve en son ayrı saksılara dikilir. 2. yöntemde ise çiçek tohumları alınır. Nemli pamuk bulunan kapların içinde çimleninceye kadar bekletilir ve ayrı saksılara dikilir. Yaprak Uygun ortamda Yapraktan oluşan parçaları köklendirilir. yeni bitkiler Tohumlar Ana bitki Tohumdan oluşan yeni bitkiler Manolya Hanım'ın ana bitkinin farklı yapılarını kullanarak ürettiği bitkilerin şeması yukarıdaki gibi olduğu- na göre aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? A) Yaprak parçalarından oluşan bitkilerin kalıtsal yapısı ana bitki ile aynıdır. B) Tohumlardan oluşan bitkiler eşeyli üreme ile oluşmuştur. C) Tohumlardan oluşan fidanların kalıtsal yapısı hem ana bitkiden hem de birbirinden farklıdır. D) Hem yaprak parçalarından hem de tohumlardan oluşan menekşe çiçeklerinin koku, renk ve büyüklükleri aynıdır. Fen Bilimleri 162 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 4 TEST 3. Hazal, arkadaşlarına komşusunun bahçesindeki üzümün bol taneli ve çok lezzetli olduğunu, kendisinin de aynı kalitede üzüm yetiştirmek istediğini söylüyor. Gül ve Pelin, Hazal'a aşağıdaki tavsiyelerde bulunuyor. Gül : Komşundan üzümün çekirdeklerini isteyip onları toprağa dikerek çoğaltmalısın. Pelin : Komşundan üzüm asmasının dalından birkaç parça isteyip onları toprağa dikerek çoğaltmalısın. Arkadaşlarının tavsiyesiyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Gül'ün tavsiyesini yapmalıdır. Çünkü tohum eşeyli üreme sonucu oluştuğundan kalıtsal özelliklerin tümünü içerir. B) Pelin'in tavsiyesini yapmalıdır. Çünkü üzümün dalından koparılan dal eşeysiz ürer. C) Gül'ün tavsiyesini yapmamalıdır. Çünkü tohum oluşum süresince mayoz bölünme gerçekleşir. D) Pelin'in tavsiye ettiği yöntemde üzüm dalı mitoz bölünme sayesinde ürediğinden oluşan yeni bitkinin genetik özellikleri ana bitkinin genetik özellikleri ile aynıdır. 4. Tek bir canlının döllenme olmadan kendine benzer yeni canlılar oluşturmasına eşeysiz üreme denir. Eşeysiz üremede genetik yapı değişmez. Ata hücre A Ata bitki Amipin üremesi B Ata hidra Asma bitkisinin üremesi Yavru hidra Hidranın üremesi Yukarıda üremeleri verilen canlılarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? A) Her üç canlı da mayoz bölünme olmadan çoğalmıştır. B) A ve B yavru amip hücrelerinin kalıtsal bilgileri ata amip hücresinden farklıdır. C) Hidra, tomurcuklanma ile çoğalarak kalıtsal çeşitlilik sağlamaz. D) Yeni asma bitkisinin üzümü ile ata asma bitkisinin üzümü aynı özelliktedir. 7. Sınıf 163 Fen Bilimleri

4 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞMETEST 5. Aşılama yönteminde anaç ve aşılanan bitkiler arasında kalıtsal karakterler yönünde bir taşınım olmaz. Bahçesinde erik ve kayısı ağaçları bulunan bir çiftçi, kayısı ağacını kesip erik aşılamak istemektedir. Bunun için erik ve kayısı ağacının birer dalını keser. Daha sonra kesilen erik dalını, kesilen kayısı dalı yerine aşılama yönte- miyle yerleştirir. Kayısı dalı Erik dalı Büyümüş kesilir aşılanır erik dalı Erik ağacı Anaç kayısı ağacı Yapılan bu aşılama çalışması 2 sene sonunda meyvelerini verir ve kayısı ağacındaki erik dalı erik meyveleri ver- meye başlar. Aşılamayla üretilen eriklerin iriliğinde ve olgunlaşma süresinde değişme olduğunu söyleyen çiftçinin yap- tığı aşılama ve üretilen erik meyvesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Aşılanmış erik dalında yetişen erik ile erik ağacındaki erik aynı kalite ve özelliktedir. B) Erik ağacı kayısı ağacında vejetatif üremiştir. C) Aşılama ile üremenin temelinde mitoz bölünme etkili olmuştur. D) Aşılanmış erik dalının genetik yapısı ile büyüdüğü kayısı ağacının genetik yapısı farklıdır. Baraj Sorusu 6. Eşeysiz üreme türlerini pekiştirme amaçlı bir etkinlik planlayan Melis ve arkadaşları oyuncak lokomotifler, raylar ve toplardan oluşan bir düzenek hazırlar. Bira Deniz mayası yıldızı Planarya Çilek Mercan Toprak Patates Hidra 1 2 3 4 5 solucanı 7 8 6 Her bir lokomotif farklı bir üreme şekliyle hareket etmektedir. Melis ve arkadaşları, üzerlerinde eşeysiz üreyen can- lı isimleriyle etiketlenmiş oyuncak topları uygun lokomotife attıkça lokomotifler her bir top için eşit yol almaktadır. KL 15 cm 15 cm M 10 cm Lokomotifler yukarıdaki gibi yol aldığına göre K, L ve M lokomotiflerinin temsil ettiği üreme şekli seçenek- lerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? K LM A) Bölünerek Tomurcuklanma Vejetatif B) Vejetatif Bölünerek Yenilenme C) Yenilenme Tomurcuklanma Vejetatif D) Tomurcuklanma Bölünerek Yenilenme Fen Bilimleri 164 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 5 TEST HAYVANLARDA DOĞURARAK VE YUMURTAYLA ÇOĞALMA - HAYVANLARDA BAŞKALAŞIM 1. Hayvanların büyük bir kısmında eşeyli üreme görülür. Eşeyli üreyen tüm hayvanlarda embriyo oluşumuna kadar olan süreç benzerdir. Bazı hayvanlar doğurarak bazıları yumurtlayarak ürer. Fen bilimleri öğretmeni eşeyli üreyen hayvanlarla ilgili bir etkinlik yapacaktır. Bunun için Emel'den hayvanların gör- sellerinin olduğu kartlar hazırlamasını, Ceren'den ise bu hayvanların görsellerini doğurarak üreyenler ve yumurt- layarak üreyenler şeklinde gruplandırmasını istemiştir. Eşeyli üreyen Doğurarak Köpek Balina Yarasa hayvanlar üreyenler Yumurtlayarak üreyenler Köpek balığı Martı Bukalemun Ceren'in gruplandırma şeması yukarıdaki gibi olduğuna göre şemada verilen canlılar ile ilgili, I. Suda yaşayan canlıların hem doğurarak hem de yumurtlayarak üreyen türleri bulunmaktadır. II. Doğurarak üreyen canlılardan havada, karada ve suda yaşayabilen türler bulunmaktadır. III. Uçan canlılardan sadece yumurtlayarak üreyen türler bulunmaktadır. IV. Ceren'in yaptığı gruplandırma doğrudur.. hangileri söylenebilir? A) I ve II B) III ve IV C) II ve III D) I, II ve IV 2. Ergin Yumurtlama Dişilerin, yumurtlayabil- Sivrisinekler tam başkalaşımlı böcekler olup 4 evreden Ortaya meleri ve yumurtaların geçer: Suda geçen yumurta, larva, pupa evreleri ile ka- çıkış gelişebilmesi için kan rada geçen ergin evre. emmeleri gerekir. Sivrisinekler bilinenin aksine kışın da hangi evrede olur- sa olsun yaşayabilir. Yumurtadan çıkan sivrisinek yavru- Pupa Yumurta ları (larva ve pupa), büyüme evrelerini tamamlayabilmek için küçük bir su birikintisine ihtiyaç duyar. Bu, çamurlu Erkek Dişi bir yağmur suyu, bataklık, havuz suyu ya da teneke kap- ta birikmiş bir su olabilir. Ancak durgun sular sivrisinekle- Dördüncü evre rin tercih sebebidir. İlk evre Larva Üçüncü evre İkinci evre Culex cinsi sivrisineğin yaşam döngüsü Sivrisineklerle ilgili araştırma yapan Selim, yukarıdaki bilgileri derleyip sivrisineklerle mücadele eden yerel yetkili- lere bir rapor hazırlayacaktır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi sivrisinek sayısının azaltılması için Selim'in raporunda yer alan tavsi- yelerden biridir? A) Ergin bir dişi sivrisineğin kan emmesi engellense bile yaşam döngüsü devam eder. B) Havanın ilaçlanması ergin ve başkalaşım geçiren sineklerin ölmesi için yeterlidir. C) Mahalle aralarındaki su birikintilerinin ilaçlanması yumurta, larva ve pupa dönemindeki bu sivrisinekleri kay- nağında büyük oranda yok edecektir. D) Kış mevsiminde larva, pupa ve ergin sivrisinekler yaşayamadığı için mücadeleye gerek yoktur. 7. Sınıf 165 Fen Bilimleri

TEST 5 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 3. Bazı canlılar dünyaya geldiklerinde ergin canlıya benzerken bazı canlılar benzemez. Bu canlılar yumurtadan çık- tıktan sonra hızlı yapısal değişiklikler geçirerek ergin canlıya benzemeye başlar. Başkalaşım geçiren canlılardan kurbağa ve kelebeğin yaşam döngüsü aşağıda verilmiştir. Ergin kurbağa Yavru kurbağa Yumurtalar Pupadan çıkış Akciğer Yumurta solunumu Kelebek başlar Pupadan çıkış Ayaklar oluşmaya Embriyo Tırtıl Geç pupa başlar Erken pupa İribaş (Solungaç solunumu yapar) Kelebek ve kurbağanın yaşam döngüsü incelendiğinde aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Embriyodan çıkan iribaş, ergin kurbağa ile aynı genetik yapıya sahip iken tırtıl, yetişkin kelebek ile aynı genetik özelliğe sahip değildir. B) Pupadan çıkan kelebek yumurtayı yumurtlayan kelebeğe benzemez. C) Her iki canlının da yaşam döngüsü suda gelişimine başlayıp karada gelişimini tamamlamıştır. D) İribaş suda solungaç solunumu yaparken kuyruğu yok olduğunda akciğer solunumu yapar. Baraj Sorusu 4. Etkinlik amaçlı hayvanlarla ilgili bir tablo hazırlayan Nesrin, arkadaşlarından düşündükleri hayvan türlerine ait özel- likleri tabloda + ile işaretlemelerini istemiştir. Hayvanlara ait özellikleri gören Nesrin arkadaşlarının düşündüğü hay- vanları tahmin etmeye çalışacaktır. Özellik Yumurta ile Doğurarak Yavru Başkalaşım Yavrusunu çoğalma çoğalma bakımı geçirme sütle Canlı türü I + – – – besleme II + – – + III + – + – – IV – + + – – – + Öğrencilerin düşündükleri hayvanlara ait özellikler tablodaki gibi olduğuna göre Nesrin'in aşağıdaki tah- minlerinden hangisi doğrudur? I II III IV A) Kelebek Yılan Yunus balığı Timsah B) Alabalık Kurbağa Yarasa C) Kertenkele Yengeç Baykuş Kaplumbağa D) Kartal Sivrisinek Leylek Koyun İguana Fen Bilimleri 166 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 6 TEST ÇİÇEKLİ BİTKİLER VE TOHUMUN ÇİMLENMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. Çiçekli bitkilerde çiçeğin kısımları; çiçek sapı, çiçek tablası, çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organ- dan oluşur. Erkek organ başçık ve sapçık kısımlarından oluşurken dişi organ dişicik tepesi, dişicik borusu ve yu- murtalıktan oluşur. Fen bilimleri öğretmeni aşağıdaki çiçeğe ait bazı kısımlardan örnekler almış ve bu örnekleri dört farklı mikroskoba yerleştirerek öğrencilerinin gözlemlemesini sağlamıştır. Bazı öğrenciler gözlemleri sonucu elde ettiği verileri aşa- ğıdaki gibi not etmiştir. Canan: Koku salgılayan organeller gördüm. Erkan: Bol miktarda polen gördüm. Kerim: Kloroplast organeli olduğunu gördüm. Esra: Farklı büyüklüklerde yumurta hücreleri gördüm. Buna göre öğrencilerin incelediği çiçeğin kısımları ve bu kısımların isimleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? Canan Erkan Kerim Esra A) Dişicik tepesi Başçık Yumurtalık Çanak yaprak B) Çanak yaprak Dişicik tepesi Çiçek sapı C) Başçık Taç yaprak Çanak yaprak Yumurtalık D) Taç yaprak Başçık Çanak yaprak Çiçek tablası Yumurtalık 2. Funda Öğretmen çiçekli bitkilerin yapısını daha iyi kavratmak için şekildeki matruşka bebeklerini ve numaralandı- rılmış bilgi kartlarını kullanarak sınıfta bir etkinlik yapmak istiyor. 1 2 Renk ve kokusuyla canlı- Çiçek tozlarının üretil- ların ilgisini çekerek toz- diği kısımdır. laşmaya yardımcı olur. 3 4 K Tomurcuk hâlindeki çiçe- İçinde bir ya da birkaç ği, dış etkilerden korur. tane tohum taslağı bu- lundurur. L MN Öğrenciler matruşka bebeklerin iç içe geçme durumunu ve çiçeğin dıştan içe doğru yapısını göz önüne alarak kartları en dış katmandan en iç katmana doğru matruşkaların içine yerleştirecektir. Buna göre öğrenciler, ellerindeki numaralı kartları matruşka bebeklerin içine seçeneklerden hangisindeki gibi yerleştirmelidir? K LMN A) 3 2 1 4 B) 3 1 2 4 C) 1 3 2 4 D) 2 1 4 3 7. Sınıf 167 Fen Bilimleri

TEST 6 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 3. Çimlenmeye etki eden faktörleri araştırmak isteyen Fatih aşağıdaki gibi iki farklı kontrollü deney yapmıştır. Karanlık Deney -1 Aydınlık Aydınlık Deney -2 Aydınlık ortam ortam ortam ortam Şeffaf 20 °C 20 °C 20 °C kapak 20 °C Nemli Nohut Nemli Nohut Nemli Fasulye Nemli Fasulye pamuk tohumları pamuk tohumları pamuk tohumları pamuk tohumları Kontrol grubu Deney grubu Kontrol grubu Deney grubu Fatih, 1. deneyde özdeş nohut tohumları kullanarak Fatih, 2. deneyde ise özdeş fasulye tohumları ile yukarıdaki düzeneği kurmuştur. yukarıdaki düzeneği kurarak tohumların gelişimini iki İki hafta sonunda her iki kapta da çimlenme gözlem- hafta takip etmiştir. lemiştir. Deney sonucunda sadece kapağı olmayan kapta çimlenme gözlemlemiştir. Fatih'in deneylerinde kullandığı kaplar ışığı geçirebildiğine göre deneylerdeki bağımsız değişkenler ve bu değişkenlerin deney sonucunu etkileyip etkilemediği seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? I. Deney Deney sonucu 2. Deney Deney sonucu A) Su Etkiler Oksijen Etkilemez B) Işık Etkiler Etkiler C) Işık Su Etkiler D) Sıcaklık Etkilemez Oksijen Etkiler Etkilemez Su 4. Bir ziraat mühendisi çevresel faktörlerin bitki gelişimi üzerindeki etkisini incelemek için iki ayrı bitki üzerinde iki ayrı deney yapıyor. Bitki boyu Bitki boyu 1. d eneyde ortamdaki karbondioksit miktarının bit- Ortamdaki Ortamdaki ki boyuna olan etkisini inceleyip gözlem sonuç- karbondioksit karbondioksit larına göre yandaki grafikleri oluşturuyor. miktarı miktarı X bitkisi Y bitkisi 2.deneyde önce X ve Y bitkilerinin gelişim hızına et- Faktörler X bitkisinin Y bitkisinin ki edebilecek faktörleri araştırıyor. Sonra 4 hafta gelişim hızı gelişim hızı boyunca bu faktörleri değişken olarak kullanıp göz- Toprağa aynı çeşit mineral- lem sonuçlarına göre yandaki tabloyu oluşturuyor. lerden eşit miktarda ekleme Hızlı Yavaş Ortamdaki oksijen miktarını Hızlı Hızlı artırma Her iki deneyin de sonuçları değerlendirilirse aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) X ve Y bitkileri farklı topraklarda yetiştiriliyor olabilir. B) X bitkisi çimlenmekte olan bir bitkidir. C) Her iki bitki de tüm gelişim dönemlerinde oksijene ihtiyaç duymaktadır. D) Karbondioksit miktarı arttıkça bitki boylarındaki artış da devamlı olarak artmaktadır. Fen Bilimleri 168 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 6 TEST Baraj Sorusu 5. Çimlenme için gerekli olan faktörleri tespit etmek için aşağıdaki gibi özdeş beş deney düzeneği hazırlanıyor. Işık geçiren cam bir kabın içerisine Pamuğun üzerine 10 - 15 tane Tohumların üzeri ıslatılmış ıslatılmış bir pamuk koyulur. fasulye tohumu koyulur. pamuk ile kapatılır. Bu düzeneklerden birkaç tane hazırlanarak farklı ortamlarda gelişmeye bırakılır ve sonuçlar değerlendirilir. Düzeneğin bırakıldığı ortam Düzeneğin 10 gün sonraki hâli Oda sıcaklığında oksijenli ortam 1. düzenek Tohumlara düzenli olarak su veriliyor. Çimlenme gerçekleşiyor. Oda sıcaklığında, oksijenli ve karanlık ortam 2. düzenek Tohumlara düzenli olarak su veriliyor. Çimlenme gerçekleşiyor. Oda sıcaklığında oksijenli ortam 3. düzenek Tohumlara düzenli olarak su verilmiyor. Çimlenme gerçekleşmiyor. Oda sıcaklığında oksijensiz ortam 4. düzenek Tohumlara düzenli olarak su veriliyor. Çimlenme gerçekleşmiyor. Oksijenli ve soğuk ortam 5. düzenek Tohumlara düzenli olarak su veriliyor. Çimlenme gerçekleşmiyor. Yukarıdaki deneylerle ilgili, I. 1. düzenek tohumun çimlenebilmesi için uygun sıcaklık, oksijen ve suyun gerekli olduğunu gösterir. II. 2. düzenek çimlenme için ışığa ihtiyaç olduğunu gösterir. III. 3, 4 ve 5. düzenekler çimlenme için gerekli koşullardan birinin ortamda eksik olması durumunda çimlenmenin gerçekleşmediğini gösterir. IV. Çimlenmenin gerçekleştiği düzeneklerde bağımsız değişken ışıktır. çıkarımlarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) III ve IV C) I, III ve IV D) I, II ve III 7. Sınıf 169 Fen Bilimleri

TEST 7 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME BİTKİ VE HAYVANLARDA BÜYÜME VE GELİŞMEYE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER 1. Çiçekli bitkilerde tozlaşma aracılığıyla döllenme olayı gerçekleşir. Döllenme sonucunda oluşan embriyo, tohum tarafından korunur ve beslenir. Tohumdan genç bir bitki oluşması için tohumun çimlenmesi gerekir. Tohumun çim- lenmeye başlaması için ortamda yeterli miktarda su (nem) bulunmalıdır. Aşağıdaki özdeş saksılara eşit miktarda ekilen fasulyelerin sulanma ve bir hafta sonraki çimlenme miktarı veril- miştir. Onar tane İki günde Haftada fasulye tohumu bir defa iki defa 100 ml su 100 ml su 20 °C 20 °C Karanlık Karanlık Verilen bilgiler doğrultusunda fasulyenin çimlenmesi ile ilgili yapılan deneyde bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler hangileridir? A) Bağımsız B) Bağımsız Bağımlı değişken Kontrol edilen Bağımlı değişken Kontrol edilen değişken değişken Su miktarı değişken Çimlenen değişken Çimlenen fasulye Fasulye fasulye sayısı Sıcaklık sayısı Fasulye tohumu sayısı tohumu sayısı, sıcaklık, ışık C) Bağımsız D) Bağımsız Bağımlı değişken Kontrol edilen Bağımlı değişken Kontrol edilen değişken değişken değişken Sıcaklık değişken Çimlenen Su miktarı Fasulye Çimlenen fasulye sayısı Fasulye tohumu sayısı tohumu sayısı fasulye sayısı 2. Bir araştırmacı aynı türe ait özdeş iki saksı bitkisini aşağıdaki koşullarda eşit süre boyunca bekleterek büyüme süreçlerini takip ediyor. Süreç sonunda bitkilerin boylarının şekildeki gibi uzadığını gözlemliyor. II. düzenek III. düzenek I. düzenek 80 cm 110 cm 90 cm 10 cm 10 cm 10 cm x 20 °C x 25 °C x 25 °C x Aydınlık ortam x Aydınlık ortam x Aydınlık ortam x Nemli bahçe toprağı x Saksı toprağı x Nemli bahçe toprağı Buna göre araştırmacı bu düzeneklerle bitkinin gelişimini etkileyen faktörlerden hangisini araştırabilir? A) I ve II. düzenek ile sıcaklığın etkisini B) II ve III. düzenek ile beslenmenin etkisini C) I ve III. düzenek ile ışık şiddetinin etkisini D) II ve III. düzenek ile kalıtsal faktörlerin etkisini Fen Bilimleri 170 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 7 TEST 3. Balıkların büyüme ve gelişme sürecini etkileyen faktörleri araştırmak isteyen Metin, 20 tane aynı büyüklükte Japon balığı ve 4 adet özdeş akvaryum almıştır. Normal şartlarda bir japon balığının günde 2 tane yem yemesi ve akvaryum sıcaklığının yaklaşık 25 °C olması gerektiğini öğrenmiştir. 100 lt su 100 lt su 100 lt su 100 lt su 25 °C 25 °C 25 °C 15 °C Su Su Su Su 1. akvaryum 2. akvaryum 3. akvaryum 4. akvaryum Metin, aldığı 20 japon balığını, 1, 3 ve 4. akvaryuma dörder tane, 2. akvaryuma sekiz tane olacak şekilde yerleş- tirmiştir. 1, 3 ve 4. akvaryuma her gün 8 tane yem atarken 2. akvaryuma 24 tane yem atmıştır. 1, 2 ve 4. akvaryu- mun haftada bir suyunun %30'unu yenilerken 3. akvaryumun ayda bir suyunun %50'sini yenilemiştir. Yaklaşık bir ay içinde Metin'in 2, 3 ve 4. akvaryumdaki balıklarının sayısı ölümlerden dolayı zamanla azalmıştır. Buna göre Metin'in, hazırladığı akvaryum düzenekleriyle balıkların gelişimini etkileyen faktörlerden han- gisini araştırdığı söylenemez? A) Düzenli ve dengeli beslenmenin balık gelişimi üzerindeki etkisini B) Mevsimsel sıcaklık değişikliklerinin balık gelişimine olumsuz etkisini C) Su kirliliğinin balık gelişimi üzerindeki olumsuz etkisini D) Balık başına düşen su miktarının balık gelişimine etkisini Baraj Sorusu 4. Hasan Öğretmen öğrencilerinin so- Songül'ün çim adamı rumluluk duygusunu geliştirmek ve bitkilerin gelişiminde nelere gereksi- nim olduğunu anlamaları için çim adam yetiştirmelerine karar verir. Ay- 1. gün 3. gün 6. gün 9. gün nı sınıfta okuyan Berk ve Songül an- Berk'in çim adamı 1 cm çim 6 cm çim 10 cm çim nelerinin eski çoraplarından iki tanesini ortasından keser. Kestikleri çorapla- rı fincana yerleştirip en alta aynı mik- tarda çim tohumu ekerler. Çim tohu- munun üstüne aynı miktarda talaş koyup çorabın üst kısmını düğümle- 1. gün 3. gün 6. gün 9. gün yerek çim adamları tamamlarlar. Çim 1 cm çim 3 cm çim 6 cm çim adamlara yapay göz ve burun ekler- ler. Hazırlanan çim adamları Songül pencere kenarına, Berk ise masanın altına koyup her gün aynı saatte ve ay- nı miktarda su vererek çim adamlarının gelişimlerine ait görselleri belirli günlerde kaydederler. Songül ve Berk'in çim adamlarının 9 günlük gelişimlerine ait görselleri inceleyen öğrenciler, I. 3. günde her ikisinin çim adamlarında çıkan çim boylarının eşit olması tohumların çimlenirken güneş ışığına ihtiyacı olmadığını gösterebilir. II. Berk ve Songül'ün çim adamlarının çimlerinin 9. gün sonunda farklı olmasının sebebi sulama yöntemi olabilir. III. Berk ve Songül'ün çim adamların gelişimi sırasında bağımsız değişken ışık şiddeti, sabit tutulan değişken ta- laş ve su miktarı olabilir. ifadelerinden hangilerini söylemiş olabilir? A) Yalnız III B) I ve III C) I ve II D) I, II ve III 7. Sınıf 171 Fen Bilimleri

8 CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞMETEST BİR BİTKİ VEYA HAYVANIN BAKIMI VE GELİŞİM SÜRECİ 1. Büyüme ve gelişme doğadaki tüm hayvanların ortak özelliğidir. Farklı tür hayvanlarda büyüme ve gelişme süreçleri fark- lılık gösterir. Balıklar eşeyli ürer ve yavru bakımı yoktur. Hem erkek hem dişi balık çok sayıda üreme hücresini suya bı- rakır. Yumurtadan çıkan larva suda büyüyüp gelişerek önce yavru balık sonra da ergin balık hâline gelir. Akvaryumda farklı balıklarla birlikte melek balığı besleyen Ece bu balıkların üreme süreciyle ilgili aşağıda bir görsel oluşturmuştur. 2 yetişkin balık 1000 yumurta 50 larva 15 yavru balık Melek balıklarının üreme ve büyümesini gösteren görsel şema ve verilen bilgilere göre, 1. Sperm ve yumurta hücrelerinin çok sayıda olması yumurtaların döllenme şansını artırır. 2. Dişi balık yumurtladıktan sonra suda savunmasız kalan yumurtaların bir kısmını diğer balıklar yemiş olabilir. 3. Yumurtadan çıkan larvalar çevresindeki farklı balıklardan kesinlikle etkilenmemiştir. 4. Yumurtadan çıkan larvaların tüm yaşamsal ihtiyaçlarını yetişkin balıklar karşılar. ifadeleri değerlendirilirse doğru veya yanlış olma durumları seçeneklerden hangisindeki gibi olur? A) 1 Doğru B) 1 Yanlış C) 1 Doğru D) 1 Doğru 2 2 Doğru 2 Doğru 2 3 Yanlış 3 Doğru 3 Yanlış Doğru 4 Doğru 4 Doğru 4 Yanlış 3 Doğru Yanlış Yanlış 4 2. Zeynep, evindeki su yosunlarının fotosentez yapıp yapmadığını ailesine göstermek istemektedir. Bu durumu göz- lemleyebilmek için farklı deney düzenekleri kurmaya karar verir. Deneyde kullanacağı malzemeler ve yönerge aşağıdaki gibidir. Yönerge: Gereken malzemeler: • K aynatılıp soğutulmuş musluk • Ü ç özdeş kavanoza eşit miktarda musluk suyu doldurup 1 ve 2. kavanoz- lara birer bardak gazoz ekler. suyu • Özdeş 3 adet su yosunu • Her kavanozun içine özdeş birer çivi ve su yosunu koyar. • 3 adet temiz boş kavanoz • Zımparalanmış 3 büyük özdeş • 2. kavanozu karton bir kutuya koyar. demir çivi • H er üç kavanozun kapağını kapatıp eşit oranda güneş ışığı alan bir pen- • 2 bardak gazoz cere kenarına yerleştirerek üç gün bekler. • Karton kutu • Üçüncü günün sonunda 1. kavanozun içindeki çivi paslanırken diğer kava- nozlardaki çivilerin paslanmadığını görür. Gazozlu su Gazozlu su Karton Musluk suyu 25 °C Çivi 25 °C Çivi kutu 25 °C Çivi 1. kavanoz 2. kavanoz 3. kavanoz Buna göre Zeynep'in deneydeki gözlemleri sonucu aşağıdaki çıkarımlardan hangisini yapması beklenmez? A) Bitki fotosentez için ihtiyacı olan karbondioksidi gazozdan karşılar. B) Fotosentez ancak ışıklı ortamda gerçekleşebilir. C) 1. kavanozda fotosentez sonucu ortaya çıkan oksijen, çivinin paslanmasına neden olur. D) 2 ve 3. kavanozda fotosentez gerçekleşmemesinin sebebi aynıdır. Fen Bilimleri 172 7. Sınıf

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME 8 TEST 3. Sena, 30 Temmuz'da komşusunun yeni doğmuş kedi yavrularından birini sahiplenmiştir. Zeytin adını verdiği yav- runun doğduğunda ağırlığı 85 g (Normal kedi ağırlığı: 56-113 g arası)'dır. Sena’nın Zeytin’i büyütürken ilk beş haf- tadaki gelişim süreci ile ilgili aldığı notlar şunlardır: • İlk haftasında Zeytin’in koku, işitme ve 30 Temmuz 10 Ağustos 24 Ağustos 7 Aralık tat alma duyuları gelişmeye başladı ve gözleri kapalı olduğu için günün 24 saatini uyuyarak geçirdi. Günde beş öğün ılık sütle besledim ve Zeytin’in kütlesi bir haftada 155 g oldu. • İkinci haftada Zeytin gözlerini açtı ve Kedinin (Zeytin) Büyüme Aşamaları yuvasının çevresinde sürünüp etrafı koklamaya başladı. • Üçüncü hafta içinde Zeytin oyun oynamaya, komik, çarpık adımlar atmaya ve bebek dişlerini çıkartmaya baş- ladı. Görme yetisi arttı. Öğün sayısını dörde indirdim. • Dört haftalık olduğunda, Zeytin artık meraklı bir şekilde çevresindeki nesneleri araştırmaya ve sırtüstü yuvar- lanıp tekrar doğrularak oyun oynamaya başladı. Öğün sayısını tekrar azaltarak üçe indirdim. • Beşinci hafta Zeytin artık tüm bebek dişlerini çıkarmış oldu ve benimle sürekli oynamaya çalışarak hareketlili- ğini artırdı. Süt ile beslemeyi kesip yerine bir kaptan katı mama yemeye başlamasını sağladım. Sena’nın belirli aralıklarla çektiği Zeytin’e ait fotoğraflar yukarıdaki gibi olduğuna göre kedilere ait gelişim süreci ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kedilerin gelişim sürecinde ilk beslenmeye sıvı besinlerle başlanılıp katı besinlere geçilirken beslenme peri- yodu azaltılır. B) İlk haftalarda gelişim süreci çok hızlı olduğu için kediler kütlelerinin yaklaşık iki katına çıkabilir. C) Kediler doğduktan dört hafta sonra fare yakalayıp beslenecek yeterliliğe ulaşır. D) Yavru kedilerin çevreleriyle iletişimi ve hareketliliği görme yetisinin artması ile yakından ilgilidir. Baraj Sorusu 4. 7.sınıf öğrencisi olan Ege, avokado çekirdeğinden kendi fidesini yetiştirmek istemektedir. Yaptığı araştırmada ye- tiştireceği fidenin meyve verebilmesi için en az 7 yıl geçmesi gerektiğini öğrendiği için süs bitkisi olarak kullan- mayı düşünmektedir. Bunun için 1 adet yarısına kadar su dolu bardak, üç adet kürdan ve avokado çekirdeği ha- zırlamış ve aşağıdaki aşamaları uygulamıştır. • Avokado çekirdeğinin kabuk kısmını soymuş ve üç tane kürdanı 1 2 3 çekirdeğe saplamıştır. Çekirdeğin üçte biri suyun içinde kalacak şekilde bardağın içine bırakmıştır. •  Kök, suyun içinde yaklaşık 2 ay gelişerek çekirdeği parçalamıştır. Bu dönemde bardaktaki suyu her hafta değiştirmiş ve köklendik- 4 5 6 ten bir süre sonra çekirdek ikiye ayrılmıştır. • Kökün büyümesinden yaklaşık 1 ay sonra filiz gün yüzüne çıkmış- tır. Filiz çıktıktan sonra çürümeye başlamaması için düzeneği kli- malı ya da esintili ortamdan uzak tutarak direk güneşe maruz kal- 789 mayan ama ışık alan ılık bir ortama almıştır. • Filiz haftada 1 cm gelişim göstererek gövdeyi oluşturmaya başla- mıştır. Gövde yaklaşık 8 cm uzayarak yaprak sayısı 5-6’yı geçtik- ten sonra saksıya yerleştirmiştir. Toprağının sürekli nemli kalma- sına dikkat etmiştir. Ege’nin avokado fidesinin gelişim aşamalarına ait görseller ve gözlem sonuçlarına göre aşağıdaki ifade- lerden hangisi söylenemez? A) Uzun bir sürede yetiştirilen avokado fidesi Ege’nin sorumluluk duygusunu geliştirmesine katkıda bulunmuştur. B) Yetiştirme süreci bol sulu ortamda gerçekleştiği için tropikal bir bitki olabilir. C) Bitki yaklaşık beş ay boyunca bardak içindeki su haricinde başka besin kullanamamıştır. D) Bitki filizlendikten sonra mevsimsel şartlardaki değişikliklerden etkilenmektedir. 7. Sınıf 173 Fen Bilimleri

TEST 9 BAŞARI ÖLÇME TESTİ 1. Yandaki şekillerde erkek ve dişi üreme 8 sistemlerine ait yapılar numaralandırıla- rak gösterilmiştir. 7 3 Figen Öğretmen şekildeki üreme sistemi- 4 2 ne ait yapıların özelliklerinin yer aldığı eti- 5 1 ketleri öğrencilerden şekillerdeki uygun yerlerle eşleştirmelerini istemiştir. 6 X: Embriyonun gelişimi için uygun Y: Üreme hücrelerinin ve idrarın vücut Z: İki adet olup üreme hücrelerinin ortam oluşturan kaslı yapıdır. dışına atılmasını sağlayan organdır. taşınmasını sağlar. Buna göre öğrencilerden hangisi verilen etiketleri doğru yapılarla eşleştirmiştir? A) Ada X YZ B) Cem 7 3 4,6 C) Alp 4 81 D) Ece 4 6,4 8 7 4 3,8 2. Deniz Öğretmen sınıf panosuna asmak için öğrencilerinden farklı hayvanlara ait yaşam döngüsünü anlatan görseller istemiştir. Yeni doğan yavru Yumurtalar Embriyo Yumurtalar Yumurtadan çıkan yavru Yetişkin Civciv Yetişkin Yavru Yetişkin Yavru Yavru bakımı (emzirme) Yavru Panoya asılan eşeyli üreyen farklı hayvanlara ait görselleri inceleyen öğrenciler kendi aralarında tartışmaya başlar. Figen : Sürüngenler de tıpkı memeliler gibi çok sayıda yumurta üretir. Özlem: Yanlış hatırlıyorsun ................. (1) da bu durum gözlenir. Ayrıca sürüngenlerde ............... (2) da olduğu gibi yavru bakımı gözlenmez. Hatice: Yavru bakımı ............... (2) dışında ............... (3) da da gözlenir. Selin : ............... (3) kuluçkaya yatarken, yumurtanın uygun sıcaklıkta kalmasını sağlar. Mert : .............. (3) , .............. (4) gibi başkalaşım geçirmez. Yukarıdaki diyalogda boş bırakılan yerlere gelebilecek en uygun kelimeler seçeneklerden hangisinde doğ- ru verilmiştir? 1 2 3 4 A) kurbağalar memeliler kuşlar balıklar B) balıklar kurbağalar kuşlar sürüngenler C) kurbağalar memeliler balıklar kuşlar D) balıklar memeliler kuşlar kurbağalar Fen Bilimleri 174 7. Sınıf