Sheet การจัดจำแนกสัตว์ 2563 Online

Book gill

mouth





7. ไฟลมั มอลลสั กา (P

Phylum Mollusca)

http://www.gastropods.com apex Class Gastropoda (Spotted Bab

m/Shell_Images/A-B/Babylonia_areolata.jpg operculum bylon)

anterior ve d Class Cephalopoda

entral posterior dorsal

Hec

ctocotylized arm (L4th)



Hectocotylized arm (L4th) หรอื Hectocotylus arm หนวดคทู ่ี 4 ของตวั ผู



หมึกตวั ผู Ink sac Gills Heart Spermatophoric gland Testis



หมึกตวั เมยี Ink sac Gills Nidamental gland Ovary Oviduct

8. ไฟลมั เอไคโนเดอมาตา (P Regeneration and Fissiparity Class Echinoidea

Phylum Echinodermata)



Anus Tube feet madreporite



mouth

Class Asteroidea (เท้ามแี ว่นดูด, p

anus madreporite pedicecellaria)

Ambulacral groove

mouth Tube feet

Class Ophiuroidea (เท้าไม่มแี ว่นด

ดูด, ไม่มรี ่องแอมบูลาครา)





Class Holothuroidea

Dorsal mouth Ventral anus

9. ไฟลมั คอรด าตา (P

Phylum Chordata)





บทปฏบิ ัตกิ ารเรอื่ ง อาณาจักรสตั ว ผเู รียบเรียงและผสู อน สุเปญญา จิตตพนั ธ จดุ ประสงค 1. บอกลกั ษณะเดน ของช่ือไฟลมั ตาง ๆ ได 2. บอกลักษณะเดน ของสตั วใ นไฟลัมตา ง ๆ ได (7 ลกั ษณะ) 3. บอกชนิดของสตั วใ นไฟลมั นัน้ ๆ ได 4. ระบุไฟลัมและลักษณะเดน ในสตั วตวั อยางทีอ่ ยูในหองปฏบิ ัติการได 5. บอกความแตกตางของลักษณะเดน ของสตั วต าง ๆ ได ลักษณะเดนประจำไฟลมั • มีสมมาตรแบบใด (asymmetry, radial or bilateral symmetry) • มีเนือ้ เยื่อท่แี ทจรงิ หรือไม • มีเนือ้ เย่ือกช่ี ัน้ (diploblastic or triploblastic organization) • มีชอ งวางในลำตัวหรือไม (acoelomate, pseudocoelomate, coelomate) • Protostomia or Deuterostomia • มีทางเดินอาหารสมบรู ณหรือไม (completed, incompleted digestive tract) • มขี อ ปลองหรือไม (segmentation) 1. ไฟลมั พอริเฟอรา (Phylum Porifera) ลักษณะประจำไฟลัม ตวั อยางสตั วป ระจำไฟลัม ฟองน้ำ (รปู ที่ 1) ฟองน้ำเปน สัตวห ลายเซลล ไมมเี น้ือเยื่อท่ีแทจ รงิ โครงสรางประกอบดว ยเซลลตางๆ มารวมตัวกนั มรี ูพรนุ ทั่วตวั รพู รุนขนาดเล็กเรยี กออสเทียม (ostium) เปน ชองทางใหน ำ้ ผา นเขาไปในลำตัว สว นรพู รนุ ขนาดใหญอ ยู ทางดา นบนเรยี กออสคลู มั (osculum) เปนชอ งทางนำ้ ออก บริเวณชอ งวา งภายในลำตัวเรยี ก spongocoel ฟองนำ้ มีท้ังลำตัวออนนมุ และแขง็ ฟองนำ้ พวกทม่ี ีลำตวั ออ นนุมจะมีเสนใยโปรตนี เรยี ก sponging fiber เปน โครงสราง

สว นกลมุ ท่มี ลี ำตวั แข็งมีสารประกอบของแคลเซียมคารบ อเนตเรียก spicules เปน โครงสรางคำ้ จนุ ลำตวั บางชนิด อาจมที ั้งสองประเภทเปน โครงสราง ostia intercurrent canal รูปที่ 1 โครงสรา งของฟองน้ำ(ดัดแปลงจาก http://cas.bellarmine.edu/tietjen/images/sponge1.jpg) 2. ไฟลมั ไนดาเรยี (Phylum Cnidaria) ลกั ษณะประจำไฟลัม ตวั อยางสตั วป ระจำไฟลัม แมงกระพรนุ ไฮดรา ปะการัง และโอบเี ลีย โอบเี ลีย (Obelia) และไฮดรา (Hydra) จัดอยใู น Class Hydrozoa โอบีเลีย (รปู ท่ี 2) มีลกั ษณคลา ย ตน ไมลักษณะเปนโพลิบ (polyp form) โพลิบมี 2 แบบซ่ึงทำหนาท่แี ตกตา งกัน โพลบิ ที่มลี ักษณะคลา ยแมงกะพรุน หงายทอ งใชสำหรับหาอาหาร (feeding polyp) สว นโพลบิ ท่มี ีลักษณะเปนทรงกระบอกใชสำหรบั สบื พนั ธุ (reproductive polyp) เซลลสืบพนั ธทุ ปี่ ลอยออกไปจะอยใู นรปู เมดุซา (medusa form) ทำหนาที่สรา งเซลล สืบพนั ธุ ผสมกนั เปนไซโกต และจะลงเกาะเจรญิ เตบิ โตตอไป สว นไฮดรา (รปู ที่ 3) มลี ักษณะเปนโพลิบมีหนวดใชใน การจบั เหยอ่ื ซึ่งหนวดของโอบเี ลียและไฮดราจะมีเข็มพิษทำใหเ หย่ือเปน อมั พาธงายตอการจบั กนิ

รูปท่ี 2 วงจรชวี ติ ของโอบีเลยี (ท่มี า http://trc.ucdavis.edu/biosci10v/bis10v/week9/obelia.gif) รปู ท่ี 3 ไฮดรา (Campbell and Reece, 2002) แมงกะพรุนจาน (Pelagia) และแมงกะพรนุ ถว ย (Aurelai) จดั อยใู น Class Scyphozoa)สตั วตวั เตม็ วัยในช้ันน้มี ีรปู รา งเปน เมดซู า คลายกระด่งิ คว่ำ มขี นาดเล็กจนถงึ ขนาดใหญ มหี นวดซึง่ มีเข็มพษิ ไวจ บั เหยอ่ื มปี าก อยูตรงกลางหนวดรอบปากเรียก oral arm การหดตัวของกระด่ิงชว ยในการเคล่อื นที่ (รูปที่ 4)

รปู ที่ 4 โครงสรา งแมงกะพรุน (ที่มา http://dockwatch.disl.org/images/Anatom1.gif) ปะการัง (Coral) และดอกไมท ะเล (Sea anemone) จัดอยใู น Class Anthozoa สัตวใ นชน้ั น้ีมรี ปู รา ง แบบโพลิบตลอดชว งชีวิต สว นใหญมกั เกาะน่ิงอยูกับท่ี บางชนิดมีการสรางเปลือกซึ่งเปน สารพวกหินปนู หมุ ลำตัว (รูปที่ 5) รูปท่ี 5 โครงสรา งปะการงั (ท่ีมา http://i44.photobucket.com/albums/f46/evilervin/polypanatsun.jpg)

3. ไฟลมั แพลทเี ฮลมินธสิ (Phylum Platyhelminthes) ลกั ษณะประจำไฟลัม มลี ำตวั แบนบนลงลาง (ventral dorsal compress) เปน กลมุ ทมี่ ีเนอ้ื เย่อื 3 ชน้ั เปนกลุมแรก ไมม ชี อ งวางในลำตวั ระบบทางเดินอาหารไมสมบรูณ (ไมม ที วาร) ลำตวั ไมมีขอปลอง ตัวอยางสัตวป ระจำไฟลมั พลานาเรยี (Planaria) พยาธิตัวตืด (Tape worm) และพยาธิใบไม (Fluke) พลานาเรียจัดอยูใน Class Turbellaria ลำตัวแบนบนลางคลายลูกศร สวนหัวมีสวน auricle ย่ืน ออกมาทางดานขาง มีตา (eye spot) 1 คู ปากอยูบริเวณกลางลำตัว มีสวนของ pharynx ยื่นออกมาเพื่อลำเลียง อาหารเขาสูปาก ไมมีทวารหนัก ภายในมี digestive cavity หรือ gastrovascular cavity แตกแขนงกระจายท่ัว ลำตวั มีสองเพศในตวั เดียวกัน สบื พันธโุ ดยการผสมขามตวั มกั อาศยั อยูตามโขดหนิ หรอื บริเวณที่มีแสงนอ ยในน้ำจืด สะอาด (รปู ที่ 6) eye spot pharynx digestive cavity auricle รปู ที่ 6 โครงสรา งของพลานาเรยี พยาธใิ บไมจัดอยใู น Class Trematoda ลำตวั แบนบนลายคลายใบไม ดำรงชวี ิตแบบปรสิต โดยมีปมุ ดูด เกาะ 2 อันคอื ปมุ ดดู รอบปาก (Oral sucker) อยูลอมรอบชองปากทางดานหนา และปุมดานทองเรียกวา ปุมดุด ดานทอง (Ventral sucker) หรอื อะเซทาบูลัม (Acetabulum) ใชยึดเกาะกับตวั ใหอาศัยในวัฏจกั รชวี ิตของพยาธิ ตอ งการตวั ใหอ าศยั มากกวา 1 ชนิด (รปู ที่ 7)

pharyn Oral sucker รูปที่ 7 โครงสรา งของพยาธิใบไม uterus esophagus intestine acetabulum cuticle Vas deference ovary seminal receptacle testes excretory bladder (ทีม่ า http://www.personal.psu.edu/users/t/r/trp2/clonorchisd.jpeg) พยาธติ วั ตดื จัดอยใู น Class Cestoda ลำตัวแบนบนลา งและยาวคลายรบิ บ้นิ ลำตวั แบงออกเปน 3 สวน คอื สว นหัวเรียก Scolex มีปมุ เกาะและมตี ะขอชว ยในการยดึ เกาะ สวนคอเรยี ก Neck และสวนยาวตอ จากคอมี ลักษณะเปนปลองเรียกสโตรบินลลา (Strobila) จดั เปนปลอ งทไี่ มแทจริงเรียกวา โพรกลอททิด (Proglottids) ซง่ึ มี ปลอ งมากมายตอเปนสายยาว ปลอ งเหลาน้ีสามารถแบง ออกไดเ ปน 3 แบบตามความสมบูรณของอวัยวะเพศดังน้ี 1. Young proglottids คือปลองที่อยใู กลกบั คอเปน ปลองออนยังไมมีไขภ ายใน 2. Mature proglottids คือปลอ ง ทมี่ ีอวัยวะเพศท้งั สองเพศสมบรู ณพ รอมทจี่ ะสบื พนั ธุไ ดแ ละ 3. Gravid proglottids คือปลองที่มไี ขซ งึ่ ไดรับการ ปฏสิ นธิแลว เปนสว นทจี่ ะหลดุ ไปพรอมอจุ จาระ (รูปท่ี 8)

รูปที่ 8 โครงสรา งของพยาธติ ัวตดื 4 ไฟลมั นีมาโทดา (Phylum Nematoda) ลักษณะประจำไฟลัม ตัวอยางสัตวประจำไฟลมั พยาธิไสเดอื น พยาธไิ สเ ดือนจัดอยใู น Class Phasmida ลำตัวกลมแหลมหัวแหลมทายมีควิ ตเิ คลิ หุม รางกาย มีทางเดนิ อาหารสมบรู ณ ดำรงชวี ิตแบบปรสติ มีเพศแยก สงั เกตไดจ าก บรเิ วณสวนหาง (posterior end) ของตัวผูจ ะมี ลักษณะโคงคลา ยตะขอไวจ ับคผู สมพันธุ ไขปฏสิ นธิภายในรางกาย ไขม เี ปลอื กซึ่งเปนสารประกอบไคตนิ ปอ งกัน ความแหงเมื่อถูกปลอยออกมานอกลำตวั (รูปท่ี 9)

รปู ที่ 9 โครงสรา งของพยาธิไสเดือน (ทม่ี า http://www.okc.cc.ok.us/biologylabs/Images/Animal_Images/Nematode.gif) 5 ไฟลมั แอนเนลิดา (Phylum Annelida) ลกั ษณะประจำไฟลัม ตวั อยา งสัตวป ระจำไฟลมั ไสเ ดอื นดิน ปลงิ นำ้ จืด และแมเพรยี ง ไสเ ดอื นดนิ และแมเพรียงจัดอยใู น Class Polychaeta สตั วในชั้นน้มี ลี กั ษณะเปน ปลองมแี ผนขาหรอื พาราโพเดยี มย่ืนออกมาสองขางลำตวั ชวยในการเคล่ือนที่ ลำตัวมคี วิ ติเวิลหุม สว นหวั เหน็ ไมชัดเจนไมมหี นวดมี ผวิ หนงั ชุมชน้ื เปนสัตวท่ีมสี องเพศ อยูภ ายในตวั เดียวกนั การผสมพนั ธเุ ปน แบบขามตวั ไขเ ม่ือเกิดการปฏิสนธจิ ะมี เปลือกเหนยี วหมุ ซึ่งสรา งจากสว น clitellum และตกลงสูพ ้ืนดนิ (รูปท่ี 10)

รูปที่ 10 โครงสรา งไสเ ดือนดิน (ทมี่ า http://biology.unm.edu/ccouncil/Biology_203/Images/Protostomes/earthworm.gif) ปลงิ น้ำจืด และทากจัดอยูใน Class Hirudinea สตั วก ลุมนี้มีลำตัวแบนในแนวบนลางลำตวั เปนปลอ ง ไม มพี าราโพเดียมและเดอื ยยืน่ ออกมาจากลำตวั สวนหัวทางดานหนาไมช ดั เจน (ventral side) มีปมุ เกาะ 2 ปุมอยู บริเวณสวนหัว (Anterior sucker) 1 ปุม และบรเิ วณสว นทาย (Posterior sucker) อกี 1 ปุม ใชใ นการเกาะตดิ และ เคล่อื นที่ มสี องเพศในตวั เดยี วกัน การผสมเปนแบบผสมขามตัวดำรงชวี ติ แบบปรสติ โดยเกาะเพอ่ื ดูดเลือด 6 ไฟลัมอารโ ทโพดา (Phylum Arthropoda) ลกั ษณะประจำไฟลัม ตวั อยางสัตวประจำไฟลัม กุง ปู และแมลง กงุ และปู จดั อยูใ น Class Crustacea ลำตัวเปน ปลองและรยางคเปน ขอ ๆ มเี ปลอื กแข็งหุม ลำตัว (Exoskeleton) ทำดว ยสารไคติน โดยสตั วก ลุมนมี้ ีลำตวั แบง ออกเปน 2 สวนใหญๆ คอื สว นหวั และอกรวมกันเรียก เซฟาโลทรอแรกซ (cephalothorax) และสวนทองเรยี กแอบโดเมน (abdomen) สว น cephalothorax มเี ปลือก แขง็ ชิน้ ใหญห ุมอยทู างดานบนเรยี กเปลอื กแข็งนว้ี า คาราเพส (carapace) สว นทางดา นลางตอนตน มรี ยางค 5 คู

ประกอบดว ยหนวด 2 คู ขากรรไกร 1คู และกราม 2 คู และตอนปลายมรี ยางค 8 คเู ปนขาเดิน สวน abdomen มี รยาค 6 คเู ปนขาวา ยนำ้ หายใจโดยใชเ หงือก ทางเดนิ อาหารสมบูรณ ระบบเลอื ดเปด เลือดไมม ีสหี รือมีสฟี าออ น ๆ เนือ่ งจากมีสารฮโี มไซยานนิ (Hemocyanin) เปนองคประกอบ มีเพศแยก การปฏิสนธิเกิดขน้ึ ภายในรางกาย ตัว ออ นมกี ารลอกคราบ (metamorphosis) และเปล่ียนรปู รางหลายคร้ังจนกลายเปน ตัวเต็มวยั (รูปที่ 11) รูปท่ี 11 โครงสรา งของกุงและปู (ทมี่ า http://www.sms.si.edu/IRLFieldGuide/images/Crab.gif)

7 ไฟลัมมอลลสั กา (Phylum Mollusca) ลักษณะประจำไฟลัม ตัวอยา งสตั วป ระจำไฟลมั หอยฝาเดียว หอยสองฝา และหมึกทะเล หอยโขงหอยสงั ข หอยขม หอยนมสาว หอยทาก หอยขี้นก หอยทบั ทิม และหอยเชอร่ี จัดอยใู น Class Gastropoda เปน หอยฝาเดียว สตั วในกลุมน้ีสามารถพบไดท ั้งในน้ำจืดน้ำกรอยนำ้ ทะเล และบนบก สว นใหญเปน พวกมเี ปลือกแข็ง เปลือกมลี ักษณะคลายเจดยี ขดเปน วง บางชนิดเปลอื กมลี วดลายสวยงาม สว นหวั และเทาจะยน่ื ออกมาจากเปลือก สว นหัวเจรญิ ดี มหี นวด 1-2 คู ปลายหนวดมตี า ภายในปากมีแรดูลา (radula) ใชสำหรับครูดกนิ อาหาร หายใจดว ยเหงือกหรือปอดหรือแมนเทิล สวนเทาเปน แผน กวา งและแบนใหญช วยในการเคล่ือนท่ปี ลายเทา มีแผนแบนแข็งใชส ำหรับปดเปลอื กเม่ือหดท้ังสว นหวั และเทาเขาไปอยูขางใน เรียกแผน นีว้ า โอเพอคูลัม (Operculum) เปนสตั วท ่ีแยกเพศ มกี ารปฏิสนธภิ ายในรางกาย (รูปท่ี 12) รูปท่ี 12 โครงสรา งของหอยฝาเดยี ว (ท่ีมา http://encarta.msn.com/media_461547621/Gastropod_Anatomy.html)

หอยแครงหอยแมลงภู หอยนางรม หอยมกุ หอยลาย และหอยมือเสือ จดั อยูใน Class Bivalvia กลมุ หอย 2 ฝาสามารถพบไดท้งั ในน้ำจืดและน้ำทะเล มีสมมาตรแบบครึง่ ซีกลำตวั ออนนุมปกคลมุ ไปดวยเยื่อแมนเทิล มี เปลอื กแข็งหุม เย่ือแมนเทิลดา นนอก เปลือกทงั้ สองยึดติดกันดว ยเอน็ ลกั ษณะคลา ยบานพับทางดานหลัง และยังมี กลามเนอ้ื ทช่ี วยในการยดึ เปลือกทั้งสองขา งไวด ว ยกนั คือ adductor muscle สวนเทา สามารถยื่นออกจากเปลือก เพอ่ื ใชจ บั ยดึ หรอื ใชข ดุ พื้นทราย หรืออาจใชใ นการเคล่ือนท่ี หอยบางชนิด เชน หอยแมลงภูส ามารถยึดเกาะได แข็งแรงโดยใช byssus ลกั ษณะคลา ยเสน ดายเหนยี ว หรอื อาจสรางสารเหนยี วเพ่ือใชย ดึ เกาะก็ได สวนหวั ของหอย สองฝาเจริญไมดี ไมม หี นวด ไมมตี า ปากมีขนาดเล็ก ไมม แี รดลู า กลมุ นี้กนิ อาหารโดยการกรองผานเหงือก เหงือก ทำหนา ท่ที ง้ั หายใจและกรองอาหาร สว นใหญม ีเพศแยก การปฏสิ นธิของตัวออนเกิดภายนอกรางกาย แตหอยบาง ชนดิ เชน หอยนางรม (oyster) มี 2 เพศในตัวเดียวกันการปฏิสนธมิ ที ง้ั แบบภายนอกและภายใน ระบบหมุนเวียน เลือดเปนระบบเปด การแยกเปลือกหอยฝาซายและขวาสามารถสังเกตไดดังนี้ ใชมือจับหอยใหห นั ดาน dorsal ไปขา งหนา และใหดา น anterior อยทู างดา นบน เปลือกท่ีอยูในมือขวาจะเปน เปลือกขวา และเปลือกท่ีอยใู นมือซา ยจะเปน เปลอื กซาย (รูปท่ี 13) รปู ท่ี 13 หอยเปลือกซายและเปลอื กขวา (ท่ีมา http://paleo.cortland.edu/tutorial/Bivalves/bivalvia.htm) หมึกกลวย (Loligo) หมึกยกั ษ (Octopus) หมึกหอม (Sepioteuthis) และหมึกกระดอง (Sepia) จัด อยูใน Class Cephalopoda สัตวใ นชัน้ นม้ี ีการพฒั นาโครงสรา งเจรญิ ดกี วา ในสตั วช ั้นอ่ืน ๆ ในไฟลัมเดยี วกนั สวน หวั เจริญย่นื ไปดานหนามตี าเปนแบบเลนสเด่ยี ว 1 คู สว นเทาเปลย่ี นแปลงไปเปน หนวด ประกอบดว ย หนวดสัน้ เรยี กวา arms จำนวน 8 เสน และหนวดยาวเรียกวา tentacles จำนวน 2 เสน ซง่ึ มปี ุมดูดเกาะใชในการจับเหยอื่ อยทู างดานบนสว นหวั บริเวณตรงกลางของวงหนวดคือปากภายในมีฟน และสว นเทาบางสวนเปลยี่ นแปลงไปเปน