1.คู่มือการจัดการเรียนการสอนออนไลน์-แนวคิดและหลักการ

โครงการอบรมพฒั นาทักษะครูอาชวี ศกึ ษาดา นการจัดการเร�ยนการสอนออนไลน สำนักพฒั นาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศกึ ษา สำนกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษารวมกบั มหาวท� ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลาพระนครเหนือ ตอน แนวคดิ และหลกั การจดั การเรย� นการสอนออนไลน 25 - 29 พฤษภาคม 2563

1 คาํ นาํ เอกสารประกอบโครงการอบรมพัฒนาทักษะครูอาชีวศึกษาดานการจัดการเรียนการสอนอนไลน จัดโดย สํานักพัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชีวศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษารวมกับมหาวิทยาลัย เทคโนโลยีพระจอมเกลา พระนครเหนือ ไดเรยี บเรยี งขึน้ ครอบคลุมเนอ้ื หาสาระในการอบรมที่มงุ เนน ใหผเู ขาอบรมมี ความรูความเขา ใจในเน้ือหาและใชเปนเคร่ืองมือสาํ คัญของวทิ ยากรและผเู ขารบั การอบรม เอกสารเลมน้ีนําเสนอแนวคิดและหลักการจัดการเรียนการสอนออนไลน ประกอบดวย แนวคิดและ รูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน การจัดการชั้นเรียน กฎระเบียบและกติกา จิตวิทยาการสอนออนไลน การใชเทคโนโลยีและการสื่อสารในการเรียนการสอนออนไลน และการสรางและหาคุณภาพส่ือการเรียนการสอน ออนไลน วิทยากรและผูเขาอบรมควรไดศึกษารายละเอียดแตละหัวขอจากเอกสาร หนังสือ ตํารา หรือสื่ออ่ืนๆ เพมิ่ เตมิ อกี หวังวาเอกสารประกอบโครงการอบรมฯ นี้คงอํานวยประโยชนตอการอบรมตามสมควร หากทานที่ นาํ ไปใชม ขี อเสนอแนะ คณะผจู ัดทําเอกสารยนิ ดรี บั ฟงขอคิดเห็นตางๆ และขอขอบคณุ มา ณ โอกาสน้ี คณะผูจัดทําเอกสาร พฤษภาคม 2563

สารบัญ 2 คาํ นํา หนา สารบัญ 5 แนวคิดและรูปแบบการจัดการเรยี นการสอนออนไลน 5 6 บทนํา 10 แนวคิดการจดั การเรยี นการสอนอนไลน 10 รปู แบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน 11 13 รปู แบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน Khan’s E-Learning P3 Model 14 รูปแบบการจัดการเรยี นการสอนออนไลนอ าชวี ศึกษายุควิกฤตโิ ควดิ 19 16 รูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน AL MIAP 16 สรปุ 17 การจดั การช้นั เรียน กฎระเบยี บและกตกิ า และจิตวทิ ยาการสอนออนไลน 18 บทนาํ 20 การจัดการช้ันเรยี นออนไลน 22 การจดั การชน้ั เรยี นออนไลนดานกายภาพ 23 การจัดการชั้นเรยี นออนไลนด านจิตวทิ ยา 23 การจัดการชน้ั เรียนออนไลนดานการศึกษา 24 จติ วทิ ยาการสอนออนไลน 25 ความสาํ คัญของจิตวทิ ยาตอผูสอน 27 พฤติกรรมของผเู รยี นออนไลน 29 แรงจงู ใจของผูเรยี นทม่ี ผี ลตอการจัดการชนั้ เรยี นออนไลน 30 กฎระเบยี บ และกติกาในช้นั เรียนออนไลน 30 สรุป 31 การใชเ ทคโนโลยีและการส่อื สารในการเรยี นการสอนออนไลน 31 บทนาํ 32 เทคโนโลยแี ละการสอื่ สารเพ่ือการเรยี นการสอนออนไลน 34 MOODLE 35 MOOCs 36 Microsoft Teams 38 Google Meet Zoom เทคโนโลยแี ละการส่ือสารเพ่ือการจัดกจิ กรรมการเรียนการสอนออนไลน

แอปพลิเคชันตระกลู Google และ Microsoft 3 Classcraft ClassDojo 38 Wheelofnames 40 Mentimeter 40 Kahoot 41 Quizizz 41 สรุป 42 การสรางและหาคณุ ภาพส่ือการเรียนการสอนออนไลน 43 บทนํา 43 ส่อื การเรยี นการสอนออนไลน 45 จาํ แนกตามประสบการณก ารเรียนรู 45 จําแนกตามส่ือการสอน 45 จาํ แนกตามทรัพยากรการเรียนรู 46 การสรา งและหาคุณภาพสอื่ การเรยี นการสอนออนไลน 48 การสรางสอ่ื การเรียนการสอน 48 การหาคุณภาพสือ่ การเรียนการสอน 51 สรุป 51 บรรณานุกรม 53 56 57

4

5 แนวคิดและรปู แบบการจัดการเรยี นการสอนออนไลน บทนาํ การเตรียมความพรอมใหกับผูเรียนในการศึกษายุคศตวรรษที่ 21 สูการเปนพลเมืองท่ีดี ควรมีท้ังทักษะ ดานความรู ทักษะดานอารมณ และคุณลักษณะอันพึงประสงคท่ีจําเปนครอบคลุม 3 มิติ ไดแก 1) ทักษะในการ ดํารงชีวิต เชน การอานเขียน คณิตศาสตร วิทยาศาสตร เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สาร การเงิน วัฒนธรรม 2) ความสามารถในการแกปญหาที่ซับซอน เชน การคิดเชิงวิพากษ การคิดวิจารณญาณ ความคิด สรางสรรค การ สอ่ื สารและการทํางานเปน ทีม และ 3) บุคลิกภาพท่ีมีคุณภาพ เชน การมีจติ อาสา ความเปน ผูน าํ ทักษะการเรียนรู และนวัตกรรม การปรับตัว ความใฝรู ความคิดริเริ่ม (World Economic Forum, 2016; วิจารณ พานิช, 2555) การเตรียมความพรอมใหกบั ผูเรยี นในการศกึ ษายคุ ศตวรรษท่ี 21 ดังกลา วสว นหน่ึงเปนหนาที่ของสถานศึกษา และ ผูสอน ผลสํารวจเด็กและเยาวชนไทยอยากเห็นอะไรที่เปล่ียนแปลงจากการศึกษาไทย เพ่ือสะทอนมุมมองและ ทัศนคติของเด็กและเยาวชนท่ีมีตอระบบการเรียนการสอนของประเทศไทยในปจจุบัน จากเด็กและเยาวชนอายุ 14-18 ป พบวา รอยละ 54.8 ระบุเด็กไทยไมไดเรียนในสิ่งท่ีอยากเรียน คําถามลําดับแรกท่ีเดก็ อยากจะถามผสู อน มากที่สุดเปนคําถามเก่ียวกับวิธีการสอนของผูสอน รอยละ 25.0 เชน ทําไมผสู อนไมหาวิธีการสอนท่ีสนกุ และไมนา เบ่ือ ทําไมเวลาสอนตองอานตามหนังสือ ผูสอนมาสอนหนังสือหรือมาอานหนังสือใหผูเรียนฟง และทําไมสอนใน หองเรยี นไมร เู รื่องแตส อนพิเศษรูเร่ือง โดยเดก็ และเยาวชนมากกวา 2 ใน 3 อยากใหเปลีย่ นแปลงรูปแบบการเรียน การสอนของระบบการศึกษาในปจจุบัน เพราะหลกั สูตรการสอนเนน เนื้อหาทฤษฎีมากกวาการนําไปประยุกตใชใน ชีวิตประจําวัน สงผลใหเม่ือพิจารณาความสุขตอรูปแบบการเรียนการสอนตามระบบการศึกษาในปจจุบัน พบวา เด็กและเยาวชนมีความสุขเฉล่ียเทากับ 5.78 จากคะแนนเต็ม 10 (สํานักงานสงเสริมสังคมแหงการเรียนรูและ พัฒนาคุณภาพเยาวชน, 2557) ผูเรียนอาชีวศึกษา คือ บุคคลในสังคมท่ีกําลังศึกษาในระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ประกาศนียบัตรวชิ าชีพช้ันสูง (ปวส.) หลักสูตรระยะสั้นและหลักสตู รนอกระบบอ่ืน และปริญญาตรีสายเทคโนโลยี หรือสายปฏิบัติการ ในประเภทวิชาเกษตรกรรม คหกรรม เทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร ประมง พณิชย กรรม/บริหารธุรกิจ ศิลปกรรม อุตสาหกรรม อุตสาหกรรมทองเท่ียว และอุตสาหกรรมสิ่งทอ จํานวนทั้งสิ้น 1,761,767 คน ท่ศี กึ ษาอยใู นสถานศึกษาสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา ทงั้ สถานศึกษารฐั บาลและ สถานศึกษาภาคเอกชน รวม 911 แหง ภายใตการกํากับดูแลและสอนส่ังโดยขาราชการครูและบุคลากรทางการ ศึกษา รวมท้ังสิ้น 23,709 คน (สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา, 2561) ผูเรียนอาชีวศึกษาเหลานมี้ ีหนาท่ี ในการศึกษาเลาเรียน ทํากิจกรรมที่เก่ียวของกับการเรียน และใชชีวิตอยูในสังคม เพื่อน และอาจารย ใน สถานศึกษา หลายคนตองเดินทางไปเรียนและใชชีวิตอยูตางถิ่น หางไกลจากภูมิลําเนาเดิม ผูเรียนเหลานี้มีความ ปรารถนาท่ีจะสําเร็จการศึกษา และทํางานเล้ียงดูตนเองและครอบครัวใหมีความสุข และปราถนาใหการดําเนิน ชีวติ ของการเปน ผูเรียนอาชีวศึกษาเปนไปอยางมีความสุข เนื่องจากการไดห ลุดพนจากกรอบและขอบังคบั ของการ เปนผเู รียนระดบั มธั ยมศกึ ษา ผเู รยี นอาชีวศึกษาคาดหวังวา การใชช วี ิตในสถานศึกษาอาชีวศึกษาจะทําใหมีความสุข

6 โดยเฉพาะความสุขท่ีไดรับจากกิจกรรมที่เกิดขึ้นระหวางการจัดการเรียนการสอนนอกและในช้ันเรียน ท่ีผูเรียน อาชีวศกึ ษาอาจคาดหวังวา จะสง ผลใหเรยี นรูอยางมีความสขุ และมีความสขุ ทจี่ ะเรียนรูมากขึ้นกวาการเปนนกั เรียน สอดคลองกับจิราภรณ สรรพวีรวงศ และคณะ (2559) ท่ีกลาววาความสุขเปนสวนหนึ่งของการใชชีวิตใน สถานศึกษาของผูเรียน เปนชวงวัยท่ีมีการปรับตัวอยางมากกับการเปลี่ยนแปลงดานตางๆ เชน การอยูใน สภาพแวดลอ มและบรรยากาศการเรยี นที่แตกตางไปจากระดบั มธั ยมศึกษา ซงึ่ สง ผลตอ การใชช ีวิต การทํากจิ กรรม และการเขาสังคม การอยูรวมกับเพ่ือนผูเรียนคนอื่นๆ ที่มาจากตางถ่ินและมีพื้นฐานการเล้ียงดู ความคิด และ พฤตกิ รรมหลากหลายแตกตา งกันไป จงึ เปน เร่ืองสําคัญและจําเปน ทีส่ ถนศึกษาตองใหความสาํ คัญกับการออกแบบ ระบบการเรียน การทํากิจกรรมเสริมหลักสูตร การจัดสิ่งแวดลอม และสิ่งเอ้ืออํานวยความสะดวกในชีวิตใหได ผูสําเร็จการศึกษาท่ีมีความพรอมทั้งความรู มีทักษะเฉพาะในแตละสาขาท่ีเรียนและมีชีวิตท่ีเปนสุข เพราะผูเรียน อาชีวศึกษาอยูในวัยท่ีกําลังสดใส มีพลังสมอง พลังใจ พลังกายในการพัฒนาสิ่งตางๆ ขึ้นมาตามที่ผูเรียนไดคิดได จินตนาการรว มกนั กับผสู อน และเพอ่ื นในสถาศกึ ษา (จิราภรณ สรรพวีรวงศ และคณะ, 2559) อยางไรก็ตามในความเปนจริงแลวชีวิตของคนเราจะมีความสมหวังและมีความสุขอยูตลอดเวลายอม เปนไปไดยาก จะเห็นไดวาตลอดทางทั้งกอนการเปนผูเรียนอาชีวศึกษา ระหวางการเปนผูเรียนอาชีวศึกษา และ หลังจากสําเร็จการศึกษา มีปจจัยหลายอยางท่ีทําใหการใชชีวิตในสถานศึกษาอาชีวศึกษาไมเปนไปอยางท่ีตั้งใจ อาจนํามาซึง่ ความไมสขุ เชน การเลอื กสถาศึกษา การสอบแขงขันเพ่ือเขาเรียนในสถาศึกษาท่ตี องการ การเดนิ ทาง ไปเรยี น การใชชีวิตอยตู างถน่ิ หางไกลจากภมู ิลําเนาเดิม การใชช วี ิตอยูใ นสังคม เพอ่ื น และอาจารย การทํากิจกรรม ท่ีเกี่ยวของกับการเรียน การประเมินผลการการเรียน รวมทั้งกฎเกณฑ และเงื่อนไขหลายอยางจากปจจัยภายนอก ที่มาเปนตัวกําหนดใหผเู รยี นตอ งจัดการและผานไปใหได รวมถึงสถานการณท่ีไมคาดคิดที่ทําใหสถานศึกษาตองงด การจัดการเรียนการสอนในชั้นเรียนปกติอยางการระบาดของไวรัสโควิด 19 ในชวงท่ีผานมาจนถึงปจจุบัน (พฤษภาคม 2563) และยังไมชัดวาจะสิ้นสุดลงเมื่อใด ทําใหสถานศึกษาในสังกัดของสํานักงานคณะกรรมการการ อาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ตองเตรียมพรอมจัดกิจกรรมการเรียนการสอนดวยวิธีออนไลนเต็มรูปแบบตาม ประกาศของกระทรวงศึกษาธิการแทนการสอนและจัดกิจกรรมในชั้นเรียนปกติ ซ่ึงกําลังจะเปดภาคเรียนในตน เดือนกรกฎาคม 2563 น้ี เปน การเปลย่ี นแปลงการจดั กิจกรรมการเรยี นการสอน และการประเมินผลการการเรียน แบบท่ีไมเคยเกิดขึ้นมากอน สถานศึกษา ผูบริหาร ผูสอน และผูเรียนอาชีวศึกษาตองปรับตัวเพื่อรับมือกับการ เปลยี่ นแปลงทีเ่ กิดขึ้น แนวคดิ การจดั การเรยี นการสอนออนไลน การจัดการเรียนการสอนออนไลน เปนนวัตกรรมสําหรับการเรียนรูที่ไดรับการพัฒนาและใชเปนส่ือเสริม ส่ือเติม และส่ือหลัก หรือการเรียนรูแบบผสมผสาน (Blended learning) หากสถานการณปกติผูสอนสามารถ ออกแบบและจัดการเรียนการสอนในหองเรียนปกติควบคูไปกับการจัดการเรียนการสอนออนไลนได การจัดการ เรียนการสอนออนไลนถูกพัฒนาและเปล่ียนแปลงรูปแบบไปตามความกาวหนาของเทคโนโลยี มักมีองคประกอบ หลักประกอบดวย เนื้อหาวิชา ระบบบริหารจัดการรายวิชา ระบบบริการการติดตอสื่อสาร และแบบฝกหัดและ แบบทดสอบ (ถนอมพร เลาหจรัสแสง, 2545) อนิรุทธ สติม่ัน (2550) กลาววาการเรียนการสอนออนไลนมีหลาย รูปแบบ และมีชื่อเรียกหลายลักษณะ อาทิ การจัดการเรียนการสอนผานเว็บ (Web-Based Instruction) การ จัดการเรียนการสอนรายวิชาผานเว็บ (Web-Base Course) เว็บการเรียนการสอน (Web-Based Learning)

7 เวิลดไวดเว็บชวยสอน (WWW-Based Instruction) การเรียนการสอนผานเครือขาย (Online Instruction) การ สอนโดยใชอินเทอรเน็ตเปนฐาน (Internet-Based Instruction) การเรียนการสอนผานสื่ออิเล็กทรอนิกส (e- Learning) และ Khan (xxxx) นักเทคโนโลยีการศึกษา นักเขียน และท่ีปรึกษาการจัดการเรียนการสอนออนไลน ระดับโลก ใหขอมูลวาการเรียนการสอนออนไลนยังมีการจัดการเรียนการสอนแบบออนไลนระบบเปดสําหรับ มหาชน (Massive Open Online Course) หรือ MOOC บทเรียนผานเครือขายอินเทอรเน็ต (Web Based Instruction)) การเรียนการสอนแบบการกระจายศูนย (Distributed Learning) การเรียนการสอนแบบการ กระจายศูนยข้ันสูง (Advance Distributed Learning การจัดการศึกษาทางไกล (Distance Learning) การเรียน การสอนออนไลน (Online Learning) และการเรยี นการสอนแบบไรส าย (Mobile Learning) อกี ดว ย เพ่อื ใหไปใน ทิศทางเดียวกันในเอกสารประกอบการอบรมชุดนี้จะใชคําวา การจัดการเรียนการสอนออนไลน หรือ Online Learning ภาพท่ี 1 การจดั การเรยี นการสอนออนไลนแบบสอนสดดว ย Microsoft Teams ท่มี า : กฤษณพงศ เลศิ บาํ รุงชัย (2563) การจัดการเรียนการสอนออนไลนสามารถเรียนและสอนในเวลาเดียวกันระหวางผูเรียนและผูสอนเหมือน ในชั้นเรียนปกติ เชน การจัดการเรียนการสอนออนไลนแบบเรียลไทมหรือสอนสดดวยโปรแกรม Google Meet และ Microsoft Teams และบางโปรแกรมยงั สามารถใชส รา งบทเรียนออนไลน เพื่อผูเรยี นเขา เรยี นตอนไหนก็ไดที่ พรอมและอยากเรยี นรู โดยผูสอนจดั เตรียมเนือ้ หาวชิ า ระบบบริหารจดั การรายวิชา ระบบบรกิ ารการตดิ ตอสื่อสาร และแบบฝกหัดและแบบทดสอบไวลวงหนา เชน แอปพลเิ คชัน Google Classroom เปนตน เพื่อใหเขาใจมากยิ่งข้ึนนักวิชาการท้ังชาวไทยและตางประเทศหลายทานใหความหมายของการจัดการ เรียนการสอนออนไลนไว ดังน้ี

8 Khan (xxxx) ใหความหมายไววา นวัตกรรมท่ีเขาถึงไดโดยสะดวกสําหรับผูเรียน มีการออกแบบที่ดี ยึด ผเู รยี นเปนศูนยก ลาง มกี ารออกแบบใหม ีปฏสิ ัมพันธกับผูเรียนและมสี ภาพแวดลอมในการเรยี นรูท่ีเอ้ือใหก ับผูเรียน ทุกคนสามารถท่ีจะเรียนไดทุกสถานท่ี ทุกเวลา โดยใชทรัพยากรท่ีอยูในรูปของเทคโนโลยีดิจิทัลที่มีการออกแบบ สภาพแวดลอมทีเ่ ออ้ื และเปด กวางสําหรับผูเรยี น Kilby (2009) ใหความหมายไววา นวัตกรรมการเรียนรูทางไกลสําหรับการเรียน โดยใชคอมพิวเตอรเปน ฐานรวมกับเทคโนโลยีอินเทอรเน็ต และอินทราเน็ตมาปรับเขาดวยกัน เปนการนําเสนอเน้ือหาการเรียนรูแบบสด เทาที่จะทําได และสามารถปรับปรุงเน้ือหาเหลานน้ั ได ผานการเรียนรูดวยการนําตนเอง หรือการเรียนรูตามลาํ ดับ ความเขาใจของตนเองในแตละหัวขอ เปนการเรียนท่ีเต็มไปดวยส่ือที่หลากหลาย โดยไมยึดติดกับแพลตฟอรมของ คอมพวิ เตอร Anderson (2008) ใหความหมายไววา การใชอินเทอรเน็ตเพ่ือเขาถึงส่ือและวัสดุสําหรับการเรียนรู ดวย การมปี ฏสิ ัมพนั ธกบั เน้อื หา ผูสอน ผูเรยี นคนอ่นื ๆ และสนับสนนุ กระบวนการเรยี นรูเพ่ือที่จะไดรบั ความรู เพ่ือสรา ง นยิ ามสว นบคุ คลและความเจริญงอกงามไปตามประสบการณการเรยี นรู จินตวรี  คลา ยสังข (2555) ใหค วามหมายไววา เปนการเรียนการสอนทร่ี วมถึงการถายทอดเน้ือหา การจัด กิจกรรมการเรียนการสอน ตลอดจนการวัดและประเมินผล ผานตัวอักษร ภาพน่ิง ผสมผสานกับการใช ภาพเคล่ือนไหว วีดทิ ศั น และเสียง โดยอาศัยเทคโนโลยขี องเวบ็ ในการถา ยทอด มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (2550) โดยโครงการ SUT e-Training ใหความหมายไววา กระบวนการ ในการเรยี นการสอน การอบรมที่ใชเคร่ืองมือทางดานเทคโนโลยสี ารสนเทศ เพ่ือใหเ กิดความยืดหยนุ ทางการเรียนรู สนับสนุนการเรียนรูในลักษณะที่ผูเรียนเปนศูนยกลาง และการเรียนในลักษณะตลอดชีวิต ซึ่งอาศัยการ เปลี่ยนแปลงดานกระบวนทัศนของทั้งกระบวนการเรียนการสอน และไมจําเปนตองเปนการเรียนทางไกลเสมอไป สามารถนําไปใชใ นลักษณะผสมผสานกบั การสอนในชั้นเรยี นได ใจทิพย ณ สงขลา (2550) ใหความหมายไววา กิจกรรมการเรียนการสอนและการวัดประเมินในรูปแบบ ตางๆ ท่ีเกิดข้ึนท้ังในมิติประสานและตางเวลา โดยใชอุปกรณทางอิเล็กทรอนิกสเปนสื่อกลางทําการเผยแพรและ สอ่ื สารผา นระบบเครอื ขายคอมพวิ เตอร โดยกลมุ เปา หมาย ประกอบดว ย การศกึ ษาภาคปกติ การศึกษานอกระบบ การพัฒนาฝก อบรมและการจดั การความรู และการพาณชิ ย ถนอมพร เลาหจรัสแสง (2545) ใหความหมายไวว า การเรียนเนื้อหาหรือสารสนเทศสําหรบั การสอนหรอื การอบรม ซึ่งใชการนําเสนอดวยตัวอักษร ภาพนิ่ง ผสมผสานกับการใชภาพเคลื่อนไหว วีดิทัศนและเสียง โดย อาศัยเทคโนโลยีของเว็บในการถายทอดเนื้อหา รวมท้ังการใชเทคโนโลยีระบบการจัดการคอรสในการบริหาร จดั การงานสอนตา งๆ เชน การจัดใหม เี ครอื่ งมอื การส่ือสารตางๆ เชน E-mail, Web Board สาํ หรบั ตั้งคาํ ถาม หรอื แลกเปลี่ยนแนวคิดระหวางผูเรียนดวยกัน หรือกับผูสอนและวิทยากร การจัดใหมีแบบทดสอบ หลังจากเรียนจบ เพอ่ื วัดผลการเรยี น รวมท้งั จดั ใหมีระบบบันทกึ ติดตาม ตรวจสอบ และประเมนิ ผลการเรียน ปรัชญนันท นิลสุข (2542) ใหความหมายไววา การใชเว็บเปนสื่อในการนําเสนอขอมูล การสืบคนขอมูล การอภิปราย เสนอความคิดเห็น โดยใชเคร่ืองมือผานเวิลดไวดเว็บท่ีไดรับการออกแบบและจัดกระบวนการอยาง เปนระบบเปนข้ันตอน มีกระบวนการเหมือนกับการเรียนการสอนในหองเรียนปกติ แตเปนการเชื่อมโยงระหวาง ผูเรยี นกับผูจัดการเรียนการสอนโดยระบบอินเทอรเ น็ต

9 สรุปไดวา การจัดการเรียนการสอนออนไลน คือ นวัตกรรมสําหรับการพัฒนาศักยภาพของผูเรียนแบบ หนึ่งท่ีออกแบบและพัฒนาข้ึนโดยอาศัยความสามารถของเครือขายอินเทอรเน็ต รวมถึงฮารดแวรและซอฟตแวร ของคอมพิวเตอร เพ่ือนําเสนอเน้ือหา กิจกรรมการเรียนการสอน การปฏิสัมพันธร ะหวางผูสอนและผูเรียน การวัด และการประเมินผล และการติดตามผูเรียน ผานแอปพลิเคชันท่ีเหมาะสม โดยผลลัพธการเรียนรูของผูเรียนตอง เทยี บเทาการจดั การเรียนการสอนในชน้ั เรียนปกติ นอกจากผลลัพธก ารเรียนรูของผเู รยี นท่ีเทียบเทาการจดั การเรียนการสอนในช้ันเรียนปกติแลว การจดั การ เรียนการสอนออนไลนทําใหผูเรียนเกิดทักษะในการนําเครื่องมือ อุปกรณ และเทคโนโลยีดิจิทัลที่มีอยูในปจจุบัน อาทิ คอมพิวเตอร โทรศัพท แท็บเล็ต โปรแกรมคอมพิวเตอร และสื่อออนไลน มาใชใหเกิดประโยชนสงู สุด ในการ สื่อสาร การปฏิบัติงาน และการทํางานรวมกันระหวางผูเรียนกับผูสอน หรือระหวางผูเรียนกับผูเรียนดวยกัน เรียกวา Digital literacy หรือความเขาใจและความสามารถในการใชเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อพัฒนาการทํางานใหมี ความทันสมัยและมีประสิทธิภาพ (สํานักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน, xxxx) สอดคลองกับการพัฒนา ผูเรียนในการศึกษายุคศตวรรษที่ 21 และวิชุดา รัตนเพียร (2548) กลาววา การจัดการเรียนการสอนออนไลนมี หลกั การพ้ืนฐาน ดังนี้ 1. การจัดการเรียนการสอนชวยสนับสนุนใหผูเรียนสามารถเขาถึงเน้ือหาบทเรียนไดทุกเวลา โดยผูเรียน และผูสอนไมจําเปนจะตองอยูเห็นหนาในหองเรียนเดียวกัน และในเวลาเดียวกันเสมอไป เหมือนกับการจัดการ เรียนการสอนในชนั้ เรยี นปกติ 2. ผูเรียนทกุ คนและผูส อนสามารถตดิ ตอ ส่ือสารกนั และสามารถเขาถงึ บทเรยี นออนไลนไ ดตลอดเวลาดวย ความสะดวก ไมไดหมายความวาผูสอนตองรับโทรศัพทหรือตอบคําถามทางไลนกับผูเรียนตลอดเวลา แตสามารถ ใชรูปแบบของการสื่อสารอาจทําไดในลักษณะการรับสงขอความธรรมดา การส่ือสารกันดวยเสียง หรือรับสง สัญญาณภาพวีดิทัศนผานอินเทอรเน็ต ขึ้นอยูกับความพรอมของผูเรียน ผูสอน และเครือขายอินเทอรเน็ต รวมถึง ฮารดแวรแ ละซอฟตแวรข องคอมพิวเตอร 3. จัดกิจกรรมการเรียนแบบรวมมือ เน่ืองจากจะชวยพัฒนาความคิด ความเขาใจของผูเรียนไดดีกวาการ ทํางานคนเดยี ว ทง้ั ยังสรา งความสมั พันธความเปน ทีม การแลกเปลี่ยนความคดิ เห็นระหวา งกัน ผูเรยี นจะตองรับฟง ความคิดเห็นของผูอ่ืน เพ่ือหาหนทางที่ดีที่สุดในการแกปญหา ผานเครือขายอินเทอรเน็ต รวมถึงฮารดแวรและ ซอฟตแ วรของคอมพวิ เตอร 4. ใหผูเรียนรูจกั แสวงหาความรูดว ยตนเอง หลกี เลย่ี งการกํากับ ผสู อนเปนผปู อ นขอมลู หรือคําถาม ผูเรยี น ควรเปนผขู วนขวายใฝหาองคความรูหรือคําตอบโดยการแนะนําของผสู อน 5. ใหผลยอนกลับแกผ เู รยี นโดยทันทีทันใด ชวยใหผ ูเรยี นไดทราบถงึ ความสามารถของตน อกี ท้งั ยังชวยให ผูเรียนสามารถปรับแนวทาง วิธีการ หรือพฤติกรรมใหถูกตองได ผูเรียนที่เรียนออนไลนสามารถไดรับผลยอนกลับ จากทงั้ ผสู อนและจากผเู รียนคนอนื่ ไดทันทีทันใด แมวา แตล ะคนจะไมไ ดน ัง่ เรียนในชน้ั เรียนแบบเผชญิ หนากนั ก็ตาม 6. จัดการเรียนการสอนที่ไมมีขีดจํากัด สําหรับบุคคลที่ใฝหาความรู การเรียนการสอนออนไลนเปนการ ขยายโอกาสใหทุกคนท่สี นใจศึกษาเรียนรู เนอ่ื งจากผูเรียนไมจําเปนจะตองเดินทางไปเรียน ณ ท่ีใดที่หนึง่ ผูทีส่ นใจ สามารถเรียนไดดวยตนเอง

10 รูปแบบการจัดการเรยี นการสอนออนไลน รูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน หมายถึง แนวคิดของกระบวนการหรือลําดับข้ันตอนที่ไดรับ การศกึ ษา วิเคราะห ออกแบบ พัฒนา และประเมนิ ผลมาเปนอยางดีวาสามารถใชส ําหรับการจัดการเรียนการสอน ออนไลนได เพ่ือใหผูสอนหรือผูที่เกี่ยวของกับการออกแบบและพัฒนาการเรียนการสอนออนไลนนําไปใชเปน แนวทางในการจัดการเรียนการสอนออนไลน เนื่องจากการจัดการเรียนการสอนออนไลนที่มีคุณภาพและมี ประสิทธิภาพผูสอนและผูท ่เี กีย่ วขอ งตอ งมีการเตรียมการ วางแผน ออกแบบ และพฒั นาเปนอยางดี ไมตางจากการ จดั การเรยี นการสอนในช้ันเรยี นปกติ เพื่อใหผูเรียนมผี ลลพั ธท างการเรยี นท่ีดที ี่สดุ รปู แบบการจัดการเรยี นการสอนออนไลน Khan’s E-Learning P3 Model ภาพที่ 2 รูปแบบการจดั การเรยี นการสอนออนไลน Khan’s E-Learning P3 Model ท่มี า : Khan (xxxx) การจดั การเรียนการสอนออนไลนมีรูปแบบใหเลือกมากมายหลายแบบ อาทิ รปู แบบการจัดการเรียนการ สอนออนไลนที่มีช่ือเสียงและไดรับความนิยมอยาง Khan’s E-Learning P3 Model ของ Khan (xxxx) ท่ี

11 ประกอบดวย People, Process และ Product เปนรูปแบบสาํ หรบั การวางแผน ออกแบบ และพัฒนาการจัดการ เรียนการสอนออนไลนทั้งระบบและมีทรัพยากรเขามาเก่ียวของจํานวนมาก สามารถศึกษารายละเอียดเพ่ิมเติมได จากหนังสือการออกแบบการเรียนการสอนอีเลิรนน่ิง รายการตรวจสอบ ฉบับภาษาไทยแปลโดยสถานวิจัย นวัตกรรมทางการศึกษาและการเรียนการสอนท่ีเปนเลิศ คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ณ www.badrulkhan.com รปู แบบการจดั การเรยี นการสอนออนไลนอาชีวศึกษายคุ วิกฤติโควิด 19 เอกสารประกอบการอบรมชุดนี้เลือกใชรูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลนอาชีวศึกษายุควิกฤติ โควิด 19 ของ ดร.อภชิ าติ อนกุ ูลเวช ครูชาํ นาญการพิเศษ แผนกวชิ าอิเล็กทรอนิกส วทิ ยาลัยเทคนิคชลบรุ ี จังหวัด ชลบุรี เนื่องจากเปน รูปแบบการจดั การเรียนการสอนออนไลนที่ไมซับซอน ผูสอนสามารถนําไปเปน แนวทางในการ จดั การเรยี นการสอนออนไลนสําหรบั ผูเรยี นอาชีวศกึ ษาได และเขา กบั สถานการณบานเมอื งในชว งนี้ ภาพที่ 3 รปู แบบการจดั การเรยี นการสอนออนไลนอ าชวี ศึกษายคุ วิกฤตโิ ควิด 19 ท่มี า : อภชิ าติ อนุกลู เวช (2563) รูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลนอาชีวศึกษายุควิกฤติโควิด 19 (อภิชาติ อนุกูลเวช, 2563) มี ข้ันตอนในการดําเนินการที่เก่ียวของกับผูเรียน และผูสอน จํานวน 3 ขั้นตอน ประกอบดวย ขั้นการเตรียมความ พรอ ม ขน้ั การจดั การเรียนการสอน และขัน้ ประเมินผล มรี ายละเอียดแตละขน้ั ดงั นี้

12 1. ขนั้ การเตรยี มความพรอม 1.1 ผเู รยี น มีหนา ทตี่ องเตรยี มความพรอมดงั ตอ ไปน้ี - เตรียมความพรอมอปุ กรณทีใ่ ชใ นการเรียน เชน มือถอื แทบ็ เลต็ โนตบุคหรอื คอมพวิ เตอร ฯลฯ - เตรียมติดต้ังโปรแกรมที่ใชในการสนทนา เชน Zoom Cloud Meeting, Google Meet หรือ Microsoft Teams - ตรวจสอบตารางเรียนออนไลน รหสั ผูใชงานเครือขายและรหัสผาน - ตรวจสอบความเร็วของอินเทอรเ นต็ 1.2 ผูสอน มหี นา ท่ีตอ งเตรยี มความพรอ มดงั ตอ ไปน้ี - เตรียมความพรอมอุปกรณท่ีใชในการสอน เชน มือถือ แท็บเล็ต โนตบุคหรือคอมพิวเตอร ไมโครโฟน และกลองเว็บแคม เปนตน - สาํ รวจความพรอมของผเู รยี นเปน รายบุคคล - ศึกษาการใชโปรแกรมการจัดการเรียนการสอนออนไลน เชน Zoom Cloud Meeting, Google Meet หรือ Microsoft Teams - เตรยี มบทเรยี นออนไลนต ามตารางสอน เตรยี มรหัสผูใชงานเครือขายและรหสั ผาน - ตรวจสอบความพรอมของอนิ เทอรเนต็ ความเร็วสูง 2. ขนั้ การจดั การเรียนการสอน 2.1 ผูเ รยี น มีหนา ท่ที ีต่ อ งทาํ ดังตอ ไปนี้ - ศึกษาตารางเรียน อา นประกาศและขอกาํ หนดตา งๆ ในการเรยี น - เขากลุม Line, Facebook หรือชอ งทางอ่นื ๆ ตามที่ผูสอนกําหนด - เขาเรียนผานระบบออนไลน เชน Google Classroom หรือ Moodle LMS และรวม แลกเปลย่ี นกบั ผสู อนประจาํ วชิ า - สรุปองคค วามรจู ากบทเรยี นออนไลน สงผลงานในรปู แบบตา งๆ ผานระบบออนไลน 2.2 ผูส อน มหี นา ทีท่ ต่ี องทาํ ดังตอ ไปนี้ - ตดิ ตอกับผูเ รียนทางกลมุ Line, Facebook หรือชอ งทางอ่ืนๆ - นําเขาสูบทเรียนและใหคําแนะนําวิธีการเรียนกับบทเรียนออนไลนผานโปรแกรม Zoom Cloud Meeting, Google Meet หรือ Microsoft Teams - จัดกิจกรรมการเรยี นรผู า นบทเรียนออนไลนด ว ย Google Classroom หรอื Moodle LMS - ใหคําปรึกษากับผูเรียนตลอดการเรียนการสอนออนไลนผานกลุม Line, Facebook หรือ ชองทางอน่ื ๆ 3. ขนั้ ประเมนิ ผล 3.1 ผเู รยี น มีหนาที่ทต่ี อ งทาํ ดังตอไปน้ี - สง การบาน และแบบฝก หดั ผานระบบออนไลน - สง ชิน้ งานและผลงาน ผานระบบออนไลน

13 - ทําการสอบในบทเรยี นออนไลน 3.2 ผสู อน มีหนา ทท่ี ีต่ องทาํ ดังตอ ไปน้ี - ประเมนิ ผลงานของผเู รียนท่ีสง ในบทเรยี นออนไลน เชน การบา น แบบฝก หดั ชิ้นงานและไฟล ผลงานตาง ๆ - ประเมนิ ผลระหวา งเรยี นของผเู รยี นผา นระบบออนไลนทุกสัปดาห เชน การสอบหลงั เรียนในแต ละหนวย การประเมินตามสภาพจรงิ ของผูเรยี น ฯลฯ - ประเมนิ ผลหลงั เรียนจบทั้งวชิ าของผูเ รียนผา นระบบออนไลน รปู แบบการจดั การเรยี นการสอนออนไลนอาชวี ศึกษายุควิกฤตโิ ควิด 19 มีขน้ั ตอนในการดาํ เนินการจํานวน 3 ขั้นตอน ประกอบดวย ข้ันการเตรียมความพรอม ขั้นการจัดการเรียนการสอน และขั้นประเมินผล ดังกลาวถึง รายละเอียดแตละข้ันแลว แตละข้ันตอนลวนมีความสําคัญ โดยเฉพาะข้ันการจัดการเรียนการสอนที่ผูสอนจะตอง จัดกิจกรรมการเรียนการสอน อาทิ การบรรยาย-ถามตอบ การสาธิต การทดลอง เปนตน เพ่ือใหผูเรียนไดมีสวน รวมในการลงมือกระทําและไดใชกระบวนการคิดเก่ียวกับส่ิงท่ีผูเรียนไดกระทําลงไป (Active Learning) ผูสอน สามารถใชแ บบจาํ ลองการเรียนการสอน AL MIAP เปนกลยทุ ธในการจดั กิจกรรมการเรยี นการสอนได รปู แบบการจดั การเรียนการสอนออนไลน AL MIAP ภาพที่ 4 รปู แบบแบบจําลองการเรียนการสอน AL MIAP ท่ีมา : สาธยิ า ภูนาพลอย ปรัชญนันท นลิ สุข และจารมุ น หนูคง (2563)

14 แบบจําลองการเรียนการสอน AL MIAP พัฒนาข้ึนมาเพ่ือเปนกลยุทธที่ผูสอนสามารถนําไปใชในการจัด กจิ กรรมการเรยี นการสอนออนไลน ผูเรียนจะไดมีสว นรวมในการลงมือกระทําและไดใชกระบวนการคิดเกี่ยวกับสิ่ง ท่ีผูเรียนไดกระทําลงไป แบบจําลองการเรียนการสอน AL MIAP ประกอบดวยข้ันตอนการดําเนินกิจกรรมการ จัดการเรียนการสอน 4 ขั้น ประกอบดวย ข้ันสนใจปญหา ขั้นสนใจขอมูล ขั้นลงมือปฏิบัติ และขั้นติดตาม ความกา วหนา แตล ะขั้นมรี ายละเอียด ดังน้ี ข้ันท่ี 1 Motivation ข้ันสนใจปญหา/การจูงใจผูเรียน คือ การนําสูหัวขอเรื่องและวัตถุประสงคได ชัดเจน ใชการรวมส่ือประกอบกับเทคนิคการถามเพื่อชวยดึงความสนใจใหมากท่ีสุด ใชเวลาใหกะทัดรัด พยายาม ใหผูเรียนท้ังช้ันไดมีสวนรวม และการสรุปเพื่อจูงใจตองใหทําอยางเหมาะสมตรงประเด็นที่จะนําผูเรียนศึกษาใน เน้อื หาสาระตอไป ข้ันท่ี 2 Information ขั้นสนใจขอมูล คือ ขัน้ ที่ใหผเู รยี นอา นจากตํารา เรียนรูด วยตนเอง เรียนรสู งิ่ ใหม ๆ ที่ควรจะไดจากแหลงขอมูลตาง ๆ ใชอุปกรณชวยสอนและวางขั้นตอนในการใหเนื้อหาจากนอยไปมาก จากงาย ไปยาก และตรงตามวัตถุประสงคตามหลักสูตร ขั้นที่ 3 Application ขั้นลงมือปฏิบัติ คือ การใหผูเรียนไดมีโอกาสทดสอบความสามารถภายหลังจาก ผานการรับเน้ือหาสาระวา ผูเรียนมีการรับและเขาใจเน้ือหาไดมากนอยเพียงใด ใชเปนการทบทวนความจําเพื่อ ปองกันการเลือนหาย ชวยพัฒนาการเรียนรูใหผูเรยี นฝกการใชส ตปิ ญญาและการแกปญหา เสริมสรางการสงถาย การเรียนรู ข้ันที่ 4 Progress ข้ันติดตามความกาวหนา คือ ข้ันตอนในการตรวจผลสําเรจ็ หรือข้ันในการตรวจสอบ ความกาวหนา ในการเรยี นรู การวดั และประเมนิ ผลถงึ ทักษะ พฤตกิ รรม ความรู และเจตคติ ในการนําแบบจําลองการเรียนการสอน AL MIAP มาใชเปนกลยุทธในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ออนไลน นอกจากจะทําใหผูเรียนมีความกระตือรือรนและสวนรวมในการเรียนแลว ยังสงเสริมทักษะความฉลาด ทางดจิ ิทัลของผเู รยี นในประเด็น ดังตอ ไปน้ี 1. การไมละเมิดลิขสิทธิ์ (Digital Low) อัตลักษณหรือทรัพยสินหรืองานของผูอื่นท่ีเผยแพรในรูปแบบ ดจิ ทิ ัล 2. รจู กั ปอ งกันขอ มลู สว นตวั (Digital Protect) จากผไู มห วังดีในโลกไซเบอร 3. เช็คกอ นแชร (Digital Check) แชรข อ มูลสว นตวั ในส่อื โซเชยี ลมีเดียอยา งระมัดระวงั 4. รทู ันภยั คกุ คาม (Digital Threat) ทเ่ี กดิ ข้นึ บนอนิ เทอรเน็ต 5. ใชอ ยา งปลอดภยั (Digital Security) รูจกั รกั ษาความปลอดภยั ของขอ มลู และอุปกรณดจิ ิทัล สรุป แนวคิดและรูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน เปนแนวคิดเพ่ือใหเขาใจการจัดการเรียนการสอน ออนไลนด วยโปรแกรมคอมพวิ เตอร โดยประยุกตการจัดการเรียนการสอนตามข้นั ตอนของรปู แบบการจัดการเรียน การสอนออนไลนตามรูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลนอาชีวศึกษายุควิกฤติโควิด 19 ซึ่งมี 3 ข้ันตอน ประกอบดวย ข้ันการเตรียมความพรอม ข้ันการจัดการเรียนการสอน และขั้นประเมินผล ในสวนที่เก่ียวของกับ

15 บทบาทและหนาที่ของผูสอนและผูเรียน และรูปแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน AL MIAP ที่สามารถ นาํ มาใชเปน กลยทุ ธในการจัดกจิ กรรมการเรียนการสอนควบคูไปกับรูปแบบการจดั การเรยี นการสอนอน่ื ๆ ได เอกสารอา งองิ กฤษณพงศ เลิศบํารุงชัย. (2563). การทํางานรวมกันและการจัดการเรียนการสอนออนไลนดวย Microsoft Teams. โครงการอบรมพัฒนาทักษะครูอาชีวศึกษาดานการจัดการเรียนการสอนอนไลน. สํานักงาน คณะกรรมการการอาชวี ศึกษารว มกับมหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลาพระนครเหนือ. จินตวีร คลายสังข. (2555). อีเลิรนนิงคอรสแวร : แนวคิดสูการปฏิบัติสําหรับการเรียนการสอนอีเลิรนนิงในทุก ระดับ. กรงุ เทพฯ : สาํ นักพมิ พแหงจุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลัย, 2555. จิราภรณ สรรพวีรวงศ ภัทรกันย ติเอียดยอ จันทนี ปลูกไมดี ศรัญญา ท้ิงสุข สุพรรษา สุดสวาท และ กนกพร สง ปราบ. (2559). ความสขุ ของนกั ศกึ ษามหาวิทยาลัยวลัยลักษณ. สงขลานครินทรเวชสาร. ปท ี่ 34 ฉบับท่ี 5 ก.ย.- ต.ค. 2559. ใจทิพย ณ สงขลา. (2550). E-Instructional Design: วิธีวิทยาการออกแบบการเรียนการสอนอิเล็กทรอนิกส. กรงุ เทพฯ : ศูนยต าํ ราและเอกสารทางวิชาการ คณะครศุ าสตร จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยั . ถนอมพร เลาหจรสั แสง. (2545). Designing e-Learning หลักการออกแบบและการสรางเว็บเพ่อื การเรียนการ สอน. กรุงเทพฯ : อรุณการพิมพ. ปรัชญนันท นิลสุข. (2542). WBT : Web-Based Training เทคโนโลยีการฝกอบรมครูในอนาคต. วารสาร ศกึ ษาศาสตรปรทิ ัศน. 14 (2) (พฤษภาคม - สงิ หาคม 2542) : 79-88. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี. (2550). การผลิตและพัฒนา e-Learning โครงการการศึกษาไรพรมแดน. โครงการ SUT e-Training มหาวิทยาลยั เทคโนโลยสี ุรนารี. นครราชสมี า : โจเซฟ. วิชดุ า รตั นเพียร.(2548). การเรยี นการสอนบนเวบ็ ขั้นนํา. กรงุ เทพฯ : สํานักพมิ พแ หง จุฬาลงกรณม หาวิทยาลยั . สาธิยา ภูนาพลอย ปรัชญนันท นิลสุข และจารุมน หนูคง. (2563). ผลการจัดการเรียนรูดวย AL MIAP เพื่อ สงเสริมความฉลาดทางดิจทิ ัลของนักศกึ ษาระดับปริญญาตร.ี คณะครศุ าสตรอ ุตสาหกรรม มหาวิทยาลัย เทคโนโลยพี ระจอมเกลาพระนครเหนอื . สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา. (2561). รายงานประจําป 2561 สํานักงานคณะกรรมการการ อาชวี ศกึ ษา. สาํ นกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร. อภชิ าติ อนุกูลเวช. (2563). รปู แบบการจัดการเรียนการสอนออนไลนอาชีวศึกษายุควิกฤตโิ ควิด 19. แผนกวิชา อิเล็กทรอนิกส วทิ ยาลัยเทคนิคชลบรุ .ี อนิรุทธ สตมิ นั่ .(2550) ผลการใชรูปแบบการจดั การเรียนรโู ดยใชก ิจกรรมการเรยี นรแู บบโครงงานบนเครือขา ย อนิ เทอรเ นต็ ท่ีมีตอการเรยี นรแู บบนาํ ตนเองและผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนกั ศกึ ษาระดับอุดมศึกษา. วทิ ยานพิ นธก ารศกึ ษาดุษฎบี ณั ฑติ . บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. Anderson, T. ( 2 0 0 8 . The Theory and Practice of Online Learning. Canada: AU Press, Athabasca University.

16 การจดั การชั้นเรียน กฎระเบียบและกตกิ า และจิตวทิ ยาการสอนออนไลน บทนาํ หากลองยอนความทรงจํากลับไปสมัยเปนผูสอนและสอนหนังสือในวันแรกหรือชวงปแรก ผูสอนนาจะมี ความรูสึกและความทรงจําตอเหตุการณท่ีเกิดขึ้นในช้ันเรียนเสมอๆ อาทิ จะแตงตัวอยางไร จะวางตัวอยางไร เตรียมการสอนพอหรือยัง สื่อการสอนจะหมดกอนเวลาไหม จะสอนไดดีไหม ผูเรียนจะมีระเบียบวินัยและต้ังใจ เรียนไหม บรรยากาศของหองเรียนจะเปนอยางไร ทําอยางไรจะสามารถจัดการช้ันเรียนของตนเองได ทําอยางไร จะทําใหผูเรียนรูจักควบคุมตนเอง รูวาเมื่อไรจะตองทําอะไร รูจักกาลเทศะ เคารพกติกาขอตกลง รวมมือใน กิจกรรมตางๆ ที่เกิดข้ึน นั่นคือทําอยางไรผูเรียนจึงจะมีวินัย โดยเฉพาะวินัยในตนเอง ควบคุมตนเองได ถาผูเรียน สวนใหญมีพฤติกรรมที่เหมาะสม มีวินัย ผูสอนทุกคนก็คงจะมีความสุข การจัดการกิจกรรมการเรียนการสอนก็จะ ดําเนินไปไดอยางเต็มที่โดยไมตองพะวงกับการตองคอยตักเตือนสลับกับกิจกรรมตลอดเวลา ซ่ึงจะเปนการ ขัดจังหวะการทํากิจกรรม ขาดความตอเน่ืองในกิจกรรมที่ดําเนินการอยูและดูจะสรางความรําคาญใหผูเรียนและ ผสู อนดวย ผูสอนแตล ะคนก็จะมีความทรงจําในเหตุการณที่อาจจะแตกตา งกนั ในรายละเอยี ด แตโดยภาพรวมแลว ก็จะใกลเคียงกันคือผูสอนมีความวิตกกังวล ซ่ึงเปนเร่ืองปกติเม่ือพบเจอในสิ่งใหม ส่ิงที่ยังไมสามารถควบคุมไดกจ็ ะ ทําใหเกิดความวิตกกังวล แตเมื่อเวลาผานไปความคุนเคย ความเคยชิน ความสามารถในการควบคุมชั้นเรียนก็จะ ทําใหผูสอนคลายความกังวลและมีความสุขกับการจัดการชั้นเรียนในที่สุด และแนนอนเม่ือมีสิ่งใหมเขามาในชั้น เรียน อาทิ นวัตกรรมทางการเรียนการสอนใหม ผูสอนก็จะเกิดความวิตกกังวลวาจะทําไดไหม จะใชงานไดหรือไม จะสอนอยางไร ผูเรียนจะเรียนรูเรื่องไหม และเม่ือเวลาผานไปความคุนเคย ความเคยชิน ความสามารถในการ ควบคมุ ชน้ั เรียนก็จะทาํ ใหผูส อนคลายความกังวลและมีความสุขกับการจดั การชั้นเรียนในทส่ี ุดเชนเคย แตทั้งนี้ไมไดหมายความวาปลอยเวลาใหผานไปเดี๋ยวหองเรียนก็จะเปนระเบียบเรียบรอยและเขาสูความ สงบเอง เน่ืองจากหองเรียนที่เปนระเบียบรอ ยรอ ยสวนหน่งึ เปนหนาที่ของผูสอนทจ่ี ะตองบริหารจัดการ แมอาจจะ ยงั ไมพบวา มีเทคนคิ และวิธีการใดเพียงวธิ ีเดียวทีจ่ ะสามารถจดั การชั้นเรยี นไดดที ีส่ ดุ เน่ืองจากหอ งเรยี นแตล ะหองมี ธรรมชาติของผสู อน ผูเรียน สภาพแวดลอ มของหองเรียน วัสดุอุปกรณประกอบการเรียนการสอน บรรยากาศการ เรยี นการสอนที่แตกตา งกันทงั้ สน้ิ ช้ันเรียนหรือหองเรียนออนไลนก็เชนเดียวกัน อาจจะเปนส่ิงใหมสําหรับผูสอนหลายๆ คน โดยเฉพาะ ผสู อนท่ีไมใ ชส ายเทคโนโลยี อาจจะวติ กกงั วลไปกอนวา จะทําไดไหม กข็ อใหผ สู อนยอนกลับไปอานยอหนาแรกและ จะพบวาการจัดการหองเรียนออนไลนก็เหมือนกับการจัดการหองเรียนปกติ แตกตางกันเพียงแตผูเรียนกับผูสอน อยูในหองเรียนเสมือน (Virtual Classroom) อยูค นละท่ลี ะทางกนั แตสามารถเขา มาเรียนรูรวมกันในเวลาเดียวกัน หรือคนละเวลากันก็แลวแต แตหากผูสอนสามารถจัดการตัวผูสอน ผูเรียน โดยเฉพาะจัดการกับวัสดุ อุปกรณซึ่ง อาจหมายถึงเครือขายอนิ เทอรเน็ต คอมพิวเตอร มอื ถือ อุปกรณประกอบ โปรแกรมคอมพิวเตอรและแอปพลิเคชัน ในหองเรียนออนไลนได หองเรียนออนไลนก็จะสงบสุข และการจัดการเรียนการสอนออนไลนก็จะประสบ ความสําเร็จ การจัดการหองเรียนออนไลนจึงจะกลาวถึง การจัดการช้ันเรียนออนไลน กฎระเบียบและกติกาใน หอ งเรยี นออนไลน และจติ วทิ ยาการสอนออนไลน

17 การจดั การชน้ั เรยี นออนไลน การจัดการช้ันเรียน สุรางค โควตระกูล (2556) ใหความหมายไววา การสรางและการรักษาสิ่งแวดลอม ของหองเรียนเพื่อเอ้ือตอการเรียนรูของผูเรียน หรือหมายถึงกิจกรรมทุกอยางท่ีผูสอนทําเพื่อจะชวยใหการสอนมี ประสิทธิภาพและผูเรียนมีผลสัมฤทธ์ิในการเรียนรูตามวัตถุประสงคที่ตั้งไวสําหรับบทเรียนหนึ่งๆ นอกจากน้ีการ จัดการหองเรียนยังรวมถึงการท่ผี สู อนสามารถที่จะใชเ วลาท่ีกําหนดไวในตารางสอนไดอ ยา งเต็มเม็ดเต็มหนวย และ การจดั เตรยี มอุปกรณที่ผูสอนจะใชในการสอนใหอยูในสภาพทจี่ ะชวยผสู อนไดในเวลาสอน สอดคลองกบั ศศิธร ขนั ติธวรางกูร (2551) ท่ีกลาววาการจัดการชั้นเรียน คือ การจัดสภาพแวดลอมทางกายภาพในหองเรียน การจัดการ กับพฤติกรรมท่ีเปนปญหาของผูเรียน การสรางวินัยในช้ันเรียน ตลอดจนการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนของ ผูสอน และพัฒนาทักษะการสอนของผูสอนใหสามารถกระตุนพรอมทั้งสรางแรงจูงใจในการเรียน เพ่ือใหผูเรียน สามารถเรียนรูไ ดอยางมีประสิทธภิ าพ เน่ืองจากการจัดการช้ันเรียนที่ดีมีผลตอ ผูเรยี น อาทิ ผูเรียนเกิดความอบอนุ ในขณะอยูในช้ันเรียน และมีความสุขในขณะที่มีการเรียนการสอน สงเสริมสนับสนุนบรรยากาศแหงการเรียนรูให เกิดประโยชนสูงสุด ทั้งในเวลาเรียนปกติและนอกเวลาเรียน ผูเรียนและผูสอนไดมีปฏิสัมพันธระหวางกันตาม ธรรมชาติของรายวิชานั้นๆ สงเสริมใหผูเรียนไดตระหนักในเร่ืองของวินัยในชั้นเรียน และชวยปองกันส่ิงรบกวนที่ เปน สภาพแวดลอมภายนอกท่มี ตี อการเรยี นการสอนและการทํากิจกรรมตางๆ ของผูเรยี น ภาพที่ 2.1 การจดั การชนั้ เรียนออนไลน

18 การจัดการชั้นเรียนที่มีประสิทธิภาพโดยเฉพาะการจัดการช้ันเรียนออนไลน จะทําใหผูสอนและผูเรียนมี ความรูสกึ สบายกาย สบายใจ และจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอนอยางมปี ระสทิ ธภิ าพ เน่อื งจากเปนการจดั การเรียน การสอนรูปแบบใหมท่ผี ูสอนและผูเรียนยงั ไมคุนเคยกับการจดั การเรยี นการสอนรูปแบบน้ี ดงั น้ันจึงแบง การจัดการ ชนั้ เรยี นออนไลนออกเปน 3 ดา น ประกอบดวย การจดั การช้ันเรยี นออนไลนดานกายภาพ และการจดั การชนั้ เรียน ออนไลนดานจิตวิทยา (จิตใจ) และการจัดการช้ันเรียนออนไลนดานการศึกษา และเพื่อใหการจัดการช้ันเรียน ออนไลนมปี ระสิทธิภาพควรประกอบดวยการจัดการชั้นเรียนออนไลนชวงกอนเริ่มเรียน ชวงระหวา งเรยี น และชว ง หลังเรียน มรี ายละเอียดดงั นี้ การจัดการช้ันเรียนออนไลนดานกายภาพ หากเปนช้ันเรียนปกติการจัดการชั้นเรียนดานกายภาพ อาจ เปนการจัดอาคารสถานท่ี โตะ เกาอี้ สื่อวัสดุอุปกรณ และแหลงความรูท่ีเก้ือกูลตอการเรียนรูและการปฏิบัติ กิจกรรมของผูเรียน แตสําหรับการจัดการช้ันเรียนออนไลนเนื่องจากผูสอนและผูเรียนอยูคนละอาคาร คนละ สถานทกี่ นั การจัดการชัน้ เรียนดานกายภาพอาจประกอบดวย 1. การจดั สถานทีส่ าํ หรบั การจดั การเรียนการสอนออนไลน เนอื่ งจากผูสอนและผูเรยี นอยูคนละสถานท่ีกัน และไมไดใ ชพืน้ ท่ีของสถานศึกษาในการจดั การเรียนการสอน ดังน้ันสถานที่ทจ่ี ะใชในการเรียนออนไลนเปน สถานท่ี ใดก็ได เชน หองน่ังเลน หองนอน สวนหยอมหนาบาน รานกาแฟ หรือสถานที่อื่นใดทั้งในบานและนอกบานท่ีสงบ รมรื่น รมเย็น ไมมีส่ิงรบกวนทางเสียงและทางสายตา เนนสะดวกกายและสบายใจ ผูสอนและผูเรียนสามารถ เคลื่อนไหวไดอยางอิสระ ไมรบกวนบุคคลอ่ืน และท่ีสําคัญตองไมหางจากสัญญาณอินเทอรเน็ต และทุกครั้งท่ี จัดการชัน้ เรียนออนไลนท ้ังผสู อนและผเู รียนตองแจงแกบุคคลท่ีเกยี่ วของในบานใหร ับทราบวากําลังจัดกิจกรรมชั้น เรียนออนไลน เพอื่ ไมใ หเกิดสิ่งท่ีไมเหมาะสมเนื่องจากการเรยี นออนไลนจําเปน ตองใชกลองวีดโิ อและไมโครโฟนใน การนําเสนอภาพและเสียง 2. การจัดวัสดุและอุปกรณสําหรับการจัดการเรียนการสอนออนไลน วัสดุและอุปกรณเปนสื่อที่ผสู อนและ ผูเรียนใชเปนตัวกลางในการจัดการเรียนการสอนออนไลน วัสดุและอุปกรณในที่นี้ประกอบดวย คอมพิวเตอร มือ ถือ แท็บเล็ต และอุปกรณเคล่ือนท่ีอื่นๆ ที่สามารถมองเห็นภาพและไดยินเสียง กลอง ลําโพงหรือหูฟง ไมโครโฟน โดยปกติกลอง ลําโพงหรือหูฟง และไมโครโฟน ถูกติดต้ังมาพรอมแลวกับคอมพิวเตอร มือถือ แท็บเล็ต และ อุปกรณเคลื่อนท่ีทผี่ ูส อนและผูเรยี นมี แหลง จา ยไฟ แหลง จัดเกบ็ ขอมูลออนไลน อาทิ Google Drive แหลงจดั เก็บ ขอมูลออฟไลน อาทิ ฮารดดิสก และท่ีขาดไมไดโปรแกรมคอมพิวเตอรและแอปพลิเคชันที่ผูสอนและผูเรียนตกลง รวมกันที่จะใชหรือสถานศึกษาเปนผูกําหนดมาใหใชในการจัดการเรียนการสอน เชน Google Meet และ Microsoft Teams เปนตน รวมถงึ สมุด ปากกา ดินสอ ยางลบ ซึง่ อาจจะไมไดใชกไ็ ดเ น่ืองจากส่งิ เหลาน้สี ามารถใช โปรแกรมคอมพวิ เตอรและแอปพลิเคชันทดแทนไดท้ังหมด สรปุ แลวแคผสู อนหรือผเู รียนมีคอมพิวเตอร มอื ถือและ อปุ กรณเคลอ่ื นท่ที ต่ี ิดตัง้ โปรแกรมตามทตี่ กลงกันไวก ส็ ามารถจดั การเรียนการสอนออนไลนไ ดแลว 3. การจัดแหลงความรูท่ีสอดคลองกับกิจกรรมการจัดการเรียนการสอนออนไลน เปนหนาที่ของผูสอนที่ จะตองวางแผน ออกแบบและเตรียมแหลงความรูที่สอดคลองกับกิจกรรมการจัดการเรียนการสอน แหลงความรูท่ี สอดคลองกับกิจกรรมการจัดการเรียนการสอนออนไลนผูสอนสามารถพฒนาข้ึนมาดวยตัวผูสอนเอง หรือผูสอน สบื คนมาจากแหลงตา งๆ ทั้งแหลง ออนไลนและออฟไลน และสถานศกึ ษาจัดเตรยี มไวใ ห แหลง ความรทู เ่ี หมาะสมที่ จะใชสําหรับการจัดการเรียนการสอนออนไลนก็ควรจะเปนแหลงความรูออนไลนเชนเดียวกัน เน่ืองจากใหความ

19 สะดวกแกผูสอนและผูเรียนในการเขาถึง ซึ่งผูสอนแตละสาขานาจะทราบอยูแลววาสามารถเขาถึงแหลงขอมูลใน สาขาของตนเองไดจากแหลงใดบาง หากไมมีก็สามารถสืบคนไดจากอินเทอรเน็ตและสอบถามจากเพื่อนผูสอน ดวยกันได เพอ่ื เปนการแลกเปลยี่ นเรยี นรกู ารจดั ชน้ั เรยี นออนไลนไปดว ยกัน ภาพที่ 2.2 วัสดุและอปุ กรณสาํ หรับการจัดการเรยี นการสอนออนไลน ไมโครโฟน ลําโพง ภาพท่ี 2.3 อปุ กรณสําหรับการจัดการเรยี นการสอนออนไลน

20 การจัดการชนั้ เรยี นออนไลนดานจิตวิทยา การจัดการช้ันเรียนออนไลนเปนความทาทายใหมของผูสอนและผูเรียน ที่อาจจะสรางความกดดัน ความ วิตกกังวลใหกับผูสอนและผูเรียนได อาทิ จะใชโปรแกรมสําหรับการสอนอยางไร เอกสารที่หนาจอคอมพิวเตอร หายไปไหน จะแชรขอมูลใหผูเรียนเห็นพรอมๆ กันไดอยางไร ไมโครโฟนเสยี งไมดังจะทําอยา งไร ผูสอนจะมั่นใจได อยางไรวาผูเรียนกําลังฟงการบรรยายและใหความรวมมือในกิจกรรมการจัดการเรียนการสอนที่กําลังดําเนินอยู เปน ตน แตกไ็ มเ สมอไปการจดั การเรียนการสอนออนไลนอาจจะเปน ส่ิงเราใหมท ่ีชวยกระตนุ ใหท ้ังผสู อนและผูเรียน ต่ืนตัวและเตรียมความพรอมในการจัดการเรียนการสอนเพิ่มข้ึน เชน ผูเรียนกลาถามคําถามกับผูสอนมากข้ึนกวา การจัดการเรียนการสอนในชั้นเรียนปกติเนื่องจากไมตองอายเพื่อน เปนตน และจากประสบการณตรงของทีม ผูเขียนเอกสารการฝกอบรมที่สอนผูเรียนสาขาคอมพิวเตอรและผูเรียนสาขาอื่นท่ีไมใชสาขาคอมพิวเตอร พบวา ผูเรียนมีความพรอม มีความสุขดี มีอิสระในการเรียน และกลาถามผูสอนมากข้ึนผานทางไมโครโฟรและผานทาง แชท ผลการเรียนก็ไมตางจากการจัดการเรียนการสอนในชั้นเรียนปกติ เพียงแตผูสอนอาจตองเปลี่ยนการจัดการ เรียนการสอนจากการบรรยายและถามตอบไปเปนการจัดการเรียนการสอนที่เนนผูเรียนเปนสําคัญใหมากขึ้น นั่น คือใหผูเ รยี นมโี อกาสและอสิ ระในการคดิ และลงมือปฏิบัติตามที่ผูสอนไดว างแผนและออกแบบการจัดการเรียนการ สอนไว ผูสอนเองก็เปลี่ยนมาเปนพี่เลี้ยง (Coach) ท่ีทําหนาท่ีวางแผน ออกแบบ พัฒนาการจัดการเรียนการสอน และกาํ กับดแู ลผูเรยี นใหไปในทิศทางท่ีผูสอนไดว างแผนไวใหมากทส่ี ุด เน่อื งจากอาจจะมีขอจํากดั บางประการ เชน โปรแกรมคอมพวิ เตอรและแอปพลิเคชันบางตวั อาจจาํ กัดเวลาในการใชง าน เปน ตน ดังนัน้ การใหน ักศึกษาไดลงมือ ปฏิบัติและเรียนรูดวยตนเอง แลวมาสรุปประเด็นปญหา แนวทางแกไข หรือนําเสนอผลงานผานชองทางออนไลน ตางๆ ยอ มทําใหผเู รียนมีอสิ รภาพในการเรยี น โดยผูสอนทําหนาที่เหมือนพ่ีเล้ียงนักมวยถึงแมน ักมวยจะสําคัญที่สุด บนเวทแี ตอ ยา งไรก็ตามนักมวยจะขาดพีเ่ ล้ยี งยอมเปน ไปไมได อยางไรก็ตามการเตรียมความพรอมของผูสอนก็มีความสําคัญ เนื่องจากการจัดการช้ันเรียนออนไลนดาน จิตใจหรือดานจิตวิทยา เปนการจัดการเกี่ยวกับความรูสึก เจตคติ และพฤติกรรมของผูเรียน เพ่ือใหเกิดความเปน ระเบียบเรียบรอยในชั้นเรียน การมุงหวังใหเปนการเรียนรูออนไลนท่ีผูเรียนสําคัญท่ีสุด ควรเริ่มตนจากสิ่งใกลตัวผู เรียนรูมากที่สุด คือความรูสึกภายใน ท้ังนี้จะตองไมมีบรรยากาศของความกลัว ความหวาดระแวง ความดูหม่ิน เหยียดหยาม ติเตียน บรรยากาศของการเรียนรูท่ีเนนตัวผูเรียนเปนสําคัญจะตองใหอิสรภาพแกผูเรียนไดแสดง อสิ รภาพทางความคิดและความรู บรรยากาศทางจิตวิทยาทช่ี ว ยสนับสนุนการเรียนรูของผูเรยี นสามารถดําเนินการ ได ดังนี้ 1. การสรางบรรยากาศที่ทาทายกระตุนและสนับสนุนใหผูเรียนมีความอยากรูอยากเห็น อยากแกปญหา อยากแสวงหาคําตอบ ซ่ึงบรรยากาศดังกลาวเปนการกระตุนใหผูเรียนมีความรูสึกวาตนเองมีความสามารถที่จะ แกปญหาหรือทํากิจกรรมน้ันๆ ได และใหกําลังใจเม่ือผูเรียนไดลงมือทําหรือตอบสนอง รวมทั้งการยกตัวอยาง ความสําเรจ็ หรอื ส่ิงที่ผูเรียนเคยทํามากอนทาํ ใหผ ูเรียนเกดิ ความม่ันใจในความสามารถ และเกิดความภูมิใจทําใหไม มีความกลัวทจ่ี ะทํากจิ กรรมอนื่ ๆ ตอไป 2. การสรางบรรยากาศท่ีอบอุน ปลอดภัย มีความเปนมิตร ปราศจากความหวาดกลัวท่ีจะแสดงออก ซึ่ง บรรยากาศดังกลาวจะทําใหผูเรียนเปนคนกลาคิด กลาตัดสินใจ กลาที่จะคิดลองทําส่ิงตางๆ ไมวาผลที่ไดน้ันจะ เปน ไปตามท่ีคิดหรือไมกต็ าม การสรา งบรรยากาศดังกลาวสามารถทาํ ไดโดยผูสอนทําหนาทีใ่ นการชว ยเหลือผูเรียน ใหเกิดความราบรื่นในการทํากิจกรรมตางๆ โดยอาจเขาไปชวยเปนผูรวมคิดในการทําปญหาท่ียากใหงายหรือลด

21 ความซับซอนลง แตยังคงใหผูเรียนไดใชความสามารถของเขาในการเรียนรู โดยมีการสนับสนุนเสริมแรง และให คําปรกึ ษาจากผูสอน 3. บรรยากาศท่ีเปน อสิ ระในการทําสิ่งตา งๆ ดว ยตนเอง บรรยากาศดงั กลาวน้จี ะทําใหเด็กพัฒนาความเปน ตัวของตัวเอง ลดการพ่ึงพิงผูอ่ืน กลาคิด กลาแสดงออก มีความม่ันใจในตนเอง กลาริเร่ิม มีความคิดสรางสรรค มี ภาวะผูนํา และกลาท่ีจะเรียนรูส่ิงใหมๆ บรรยากาศที่เปนอิสระนี้ทําไดโดยผูสอนใหโอกาส และสนับสนุนใหผูเรียน ไดทําส่ิงตางๆ ดวยตัวเอง ผูสอนเปนเพียงผูใหคําปรึกษา ใหการชวยเหลือเม่ือผูเรียนตองการเทานั้น ขณะเดียวกัน ตองใหโอกาสแกผูเรียนแตละคนในการที่จะเลือกวิธีการเรียนรูท่ีเหมาะสมกับตน และใหเวลาอยางพอเพียงตาม ความสนใจของผูเรียน เน่ืองจากผูเรียนแตละคนมีวิธีการเรียนรูและใชเวลาในการเรียนรูที่แตกตางกัน แตแมวา ผูเรียนจะไดร ับอิสระดงั กลา ว ผูสอนกต็ อ งสอนใหผเู รียนคํานึงถึงการอยูรวมกนั ความเปน อสิ ระของแตละคนจะตอง ไมร บกวนหรือทําใหผูอ ื่นมีความสะดวกนอยลง การจัดการเรียนการสอนออนไลนแ มผ เู รยี นจะอยูคนละทีล่ ะทางกัน แตผ สู อนสามารถใหผ เู รียนศึกษาเรียนรูและทาํ งานกลุมได ไมจาํ เปนตองทาํ งานเดย่ี วเพยี งอยา งเดยี ว 4. บรรยากาศท่ีใหไดรับความสําเร็จและเรียนรูผลที่เกิดจากการทําสิ่งตางๆ บรรยากาศดังกลาวจะทําให ผเู รยี นเปน ผูทม่ี ีกาํ ลงั ใจเขม แข็ง มคี วามมัน่ ใจในการทาํ สิ่งตางๆ อยา งมีเหตุผล มีการกําหนดจุดมุง หมายของการทํา ส่ิงตางๆ และยอมรับผลจากการกระทําท้ังความสําเร็จและผลที่ไมเปนไปตามท่ีคาดหวังไว ผูสอนสามารถสราง บรรยากาศดังกลาวไดโดยการใหผูเรียนกําหนดจุดมุงหมายและวางแผนท่ีจะทํากิจกรรมตางๆ และลงมือปฏิบัติ ตามท่ีวางแผนไว ใหเวลาอยางเพียงพอที่จะทําตามแผนงาน ผูสอนคอยสนับสนุนใหกําลังใจ คอยแกปญหาเมื่อ ผูเรียนตองการ ใหไดรับขอมูลยอนกลับหลังการปฏิบัติ ใหการเสริมแรงชื่นชมยินดีตอผลสําเร็จ แตถาหากผลไม เปนไปตามที่คาดหวังไว ก็อธิบายใหผูเรียนเขาใจถึงการหาความรูจากความลมเหลว ใหกําลังใจและใหทดลอง แกป ญ หาดวยวธิ ีท่ตี า งออกไป 5. บรรยากาศแหงการยอมรับนับถือซึ่งกันและกัน โดยการเร่ิมจากการที่ผูสอนยอมรับผูเรียน ให ความสาํ คญั ตอ การคดิ และการกระทาํ ของผูเรยี น รับฟง และใหม สี ว นรว มในการจัดกจิ กรรมการเรียนรู จดั ใหผูเ รียน ไดทํากิจกรรมรวมกันเปนกลุมยอย มีการแลกเปลี่ยนเรียนรูภายในกลุมและระหวางกลุมใหไดรับความสําเร็จจาก การทํากิจกรรมรวมกัน ทําใหเกิดการยอมรับระหวางผูเรียนกับเพ่ือน และเกิดความรูสึกวาไดรับการยอมรับจาก ผูสอน เห็นความสําคัญของกลุม บรรยากาศดังกลาวทําใหเกิดการพัฒนาวุฒิภาวะ ไดรับประสบการณทางบวกใน การพัฒนาตนเอง เกดิ การนับถอื ระหวางกนั ทาํ ใหเ กิดความเปน อิสระ ไมตองพึ่งพาผอู ืน่ สามารถทจี่ ะคดิ เลอื กและ ตัดสินใจเขาใจถึงความสามารถของตนเอง ยอมรับผลการกระทําท้ังที่สําเร็จและทําความเขาใจไดเมื่อทําผิดหรือ ลมเหลว รจู กั นาํ อุปสรรคหรือความลมเหลวมาเปนประสบการณการเรยี นรูและแนวทางแกปญหา เนอื่ งจากเชื่อวา ตนมีความสามารถทจี่ ะทาํ สง่ิ ตางๆ ไดห ลากหลายวธิ ีเพือ่ ใหไ ดผลตามที่ตอ งการ 6. บรรยากาศแหงความใกลชิด สนิทสนมและมีความรักใครกลมเกลียวกันเนื่องจากผูเรียนทุกคนตองการ ความรูสึกม่ันคง ปลอดภัยทางจิตใจ ตองการการเอาใจใส และความรักใคร การจัดใหผูเรียนไดทํากิจกรรมรวมกนั โดยขจัดหรือลดความขัดแยงลงใหมากท่ีสุด หรือไมใหเกิดข้ึนเลย การสอนใหรูจักเอาใจเขามาใสใจเรา รูจักการให อภยั และชวยเหลอื กนั ทําใหเกดิ ความรูส ึกรักใคร กลมเกลยี วกนั นอกจากน้ีผสู อนตองแสดงความรสู ึกที่ดีตอผูเรียน แสดงใหผูเรียนรับรูวาตนเปนท่ียอมรับของผูสอน อาทิ การแสดงทาทีที่แสดงถึงการเอาใจใสทางบวกตอผูเรียน อยางจริงใจท่ีสอดคลองกับการแสดงออกทางบวกของผูเรียน เชน การมอง การสบตา การใชคําพูด การแสดงสี หนาทาทาง การไดรับการเอาใจใสดังกลาว ทําใหผูเรียนรูสึกมีความสําคัญ เปนคนหน่ึงท่ีมีความหมาย ทําใหเกิด

22 ความรูสึกที่ดีตอตนเอง และตอผูอ่ืน บรรยากาศการอยูรวมกันอยางรักใคร ทําใหเกิดความสุขในการทําสิ่งตางๆ และเกดิ การเรียนรูโดยงาย 7. บรรยากาศแหงการควบคุม หมายถึงการฝกใหผูเรียนมีระเบียบวินัย แตมิใชการควบคุมหรือการไมให อิสระ ผูสอนตองมีเทคนิคในการปกครองชั้นเรียนออนไลน และฝกใหผูเรียนรูจักใชสิทธิหนาท่ีของตนเองอยางมี ขอบเขต ไมเบียดบังสิทธิหนาที่ของผูอื่น และผูสอนควรใหความสําคัญกับผูเรียนอยางเทาเทียมกัน เชน การให ผูเรียนถามตอบ แสดงความคิดเห็นในประเด็นตางๆ อยางทั่วถึง ไมเชนน้ันอาจทําใหผูเรียนบางคนปลีกตัวออกไป จากหองเรียนออนไลน หรือไปสนใจอยางอ่ืนแทนไดโดยที่ผูสอนไมทันสังเกต ดังนั้นการใหผูเรียนมีสวนรวมในการ เรียนโดยผูสอนทําหนาที่ควบคุมดูแลจึงจําเปนสําหรับการจัดการเรียนการสอนออนไลน ขอดีของการจัดการเรียน การสอนออนไลนคอื มรี ะบบบริหารจดั การการเรยี นการสอนออนไลนชวยทาํ หนา ท่ีในการควบคุมดูแลผเู รียนอีกแรง หนึ่ง เชน ควบคุมการสงงาน สง การบาน ทําขอสอบ ทาํ แบบฝกหัด หรอื ทาํ กจิ กรรมการเรียนการสอนตามที่ผูสอน วางแผนและกําหนดไว โดยผูสอนไมตองคอยมาติดตามใหนักศึกษา เน่ืองจากระบบบริหารจัดการการเรียนการ สอนออนไลนม รี อ งรอยของการเขามาทํากิจกรรมการเรียนการสอนของผูเรียน เปน การรฝกใหผ ูเรยี นมีระเบียบและ วินัยในการเรียนไดอีกทางหน่ึง และท่ีสําคัญผูสอนตองควบคุมการใชเครื่องมือเพ่ือการบรรยาย-ถามตอบสดจาก ผูเรียนใหเปนระเบียบเรียบรอย และใหมั่นใจวาผูเรียนอยูกับผูสอนตลอดเวลาที่ทํากิจกรรมการเรียนการสอน เน่ืองจากผูเรียนบางคนอาจจะเปด-ปดกลองและไมโครโฟนไวแตอาจจะไมอยูในหองเรียนนะตอนนั้น หรือรบกวน ผูเรียนคนอื่น ซ่ึงผูสอนตองใชประสบการณ และเทคนิคการสอนและการจัดการหองเรียนออนไลนเพ่ือควบคุมสิ่ง เหลานใ้ี หเ ปน ระเบียบเรียบรอ ยพอสมควร ภาพท่ี 2.4 บรรยากาศการจัดการเรียนการสอนออนไลนด วย Google Meet ที่มา : ปรัชญนนั ท นลิ สขุ (2563) การจดั การชนั้ เรียนออนไลนด านการศกึ ษา เปนการจัดการชน้ั เรียนออนไลนในสวนที่เกี่ยวของกับกิจกรรมการจดั การเรียนการสอนท้ังหมดต้ังแตกอน สอน ระหวางสอน และหลังสอน เหมือนกับการจัดการเรียนการสอนในชนั้ เรียนปกติ เพียงแตตองปรับและเปลย่ี น

23 ใหเขากับบริบทของการจัดการเรียนการสอนออนไลน ซ่ึงทั้งหมดระบุอยูในแผนการสอนของแตละคร้ังอยูแลว ประกอบดวย 1. การเตรียมการสอน อาจเปนการจัดลําดับเนื้อหาสาระความรูใหเหมาะสมกับผูเรียน การจัดเตรียม กิจกรรมการเรียนการสอน การเตรียมความพรอมของวัสดุอุปกรณสําหรับการเรียนการสอนออนไลน หากเปนไป ไดจะใหผูเรียนมีโอกาสรวมวางแผนการเรียนการสอนรวมกับผูสอนดวยก็ได เนื่องจากผูเรียนอาจชวยแนะนํา โปรแกรมคอมพิวเตอรห รือแอปพลิเคชนั ที่สามารถใชในการจัดกจิ กรรมการเรียนการสอนได 2. การสอน เปนการจดั การเรยี นการสอนออนไลนต ามกิจกรรมการเรียนการสอนที่ผูสอนไดเตรียมไว อาจ ประกอบดวย การกําหนดกฎระเบยี บ และกติกาในการเรยี น เชน การเปด-ปด ไมโครโฟน ชองทางการตดิ ตอ ส่อื สาร เนื้อหาที่สอน กิจกรรม แบบฝกหัด ใบงาน การบาน โครงงานงานเด่ียว งานกลุม การวัดและประเมินผลการเรียน การสอน เปนตน เพ่ือใหผูเรียนท้ังหมดรับทราบรวมกัน การจัดการเรียนการสอนออนไลนจําเปนตองใชเครือขาย อินเทอรเน็ต ดังน้ันผูสอนอาจไมจําเปนตองใหผูเรียนเปดกลองวีดิโอตลอดระยะเวลาของการจัดกิจกรรมการเรียน การสอน เพ่ือลดภาระคาใชจายของนักศึกษา แตทั้งนี้ผูสอนก็ตองมีเทคนิควิธีการท่ีทําใหทราบไดวาผูเรียนทุกคน ยังคงอยูในหองเรียนออนไลน การจัดการเรียนการสอนออนไลนไมจําเปนตองสอนสดตลอดเวลาและทุกครั้งไป ผูสอนสามารถบันทึกการสอนเน้ือหาวิชาและอัพโหลดไปเก็บไวในชองทางสําหรับเผยแพรตางๆ เชน Youtube หรือระบบบริหารจัดการการเรียนการสอน เชน Moodle แลวกําหนดใหผูเรียนเขาไปเรียนรูและทํากิจกรรมการ เรียนไดในชว งท่ผี ูเรียนมีเวลาและสะดวก หากเปนการสอนสดและมีการบันทึกการสอนผูสอนตองแจงนักศึกษาทุก คร้ังเพ่ือไมใหเกิดสิ่งที่ไมเหมาะสมระหวางการจัดการเรียนการสอน และไมลืมการบริหารจัดการเวลาในการสอน เพราะบางครั้งกวานักศึกษาจะเขาหองเรียนไดครบทุกคนอาจจะมีปญหาที่ผูสอนและผูเรียนอาจตองรวมกันแกไข เชน ผูเรียนเขาช้ันเรียนออนไลนไมได ผูเรียนไมเห็นหนาและไมไดยินเสียงผูสอน เปนตน เนื่องจากอาจทําใหตอง เสยี เวลาในการจัดการปญหาทอ่ี าจจะไมเกี่ยวเนอื่ งกบั กิจกรมการเรยี นการสอน และ 3. หลังการสอน ผูสอนอาจเตรียมการสอนและกิจกรรมการสอนสําหรับเน้ือหาของคร้ังตอไป เรียนรู เนอ้ื หาและเทคนิคการจัดการเรยี นการสอนออนไลนเ พิ่มเติม ตรวจงานนักศึกษา ตอบคาํ ถามนักศึกษาผานชอ งทาง ตางๆ ตามเวลาที่กําหนดรวมกันไว รวมถึงบํารุงรักษาวัสดุอุปกรณประกอบการเรียนการสอนใหสามารถใชงานได อยางมีประสิทธิภาพ จติ วิทยาการสอนออนไลน จิตวิทยาการสอนออนไลนในที่นี้เปนการนําหลักการทางจิตวิทยาการศึกษามาใชในการจัดการเรียนการ สอนออนไลน เพื่อใหผูสอนและผูเรียนมีความเขาใจในทิศทางเดียวกันเก่ียวกับพฤติกรรมและกระบวนการทาง จิตใจของผูเ รยี น และผสู อนสามารถวางแผนและบรหิ ารจดั การชน้ั เรยี นออนไลนไ ดอ ยางมีประสิทธิภาพ ในประเด็น เกี่ยวกับความสําคัญของจิตวิทยาตอผูสอน พฤติกรรมของผูเรียนออนไลน และแรงจูงใจของผูเรียนท่ีมีผลตอการ จดั การชัน้ เรียนออนไลน มรี ายละเอียด ดังนี้ ความสาํ คัญของจิตวทิ ยาตอ ผูส อน การเปนผสู อนออนไลนท่ีประสบความสําเร็จนน้ั จะตองเปนดวยจิตวิญาณ เพยี งมคี วามเขาใจหลกั การสอน กระบวนการสอนตามหลักวิชาการยังไมเพียงพอ ผูสอนจะตองมีความรู ความเขาใจเก่ียวกับจิตวิทยา โดยเฉพาะ

24 ความเขา ใจในธรรมชาติของผูเรียน วาผเู รียนแตละคนมีความแตกตา งกนั แตละคนมคี วามตองการอะไร จะชวยให ผสู อนสามารถจัดการชนั้ เรยี นออนไลนไดอยางเขาใจและมคี วามสุขมากยงิ่ ขึ้น 1. ชวยผูสอนใหรูจักลักษณะนิสัยของผูเรียนท่ีผูสอนตองสอนโดยทราบหลักพัฒนาการท้ังทางรางกาย สตปิ ญญา อารมณ สงั คม และบุคลกิ ภาพเปนสวนรวม 2. ชวยใหผูสอนมีความเขาใจพัฒนาการทางบุคลิกภาพบางประการของผูเรียน เชน อัตมโนทัศน (Self- Concept) วาเกิดข้ึนไดอยางไร และเรียนรูถึงบทบาทของผูสอนในการที่จะชวยผูเรียนใหมีอัตมโนทัศนที่ดีและ ถูกตอ งไดอยา งไร 3. ชว ยผูสอนใหม คี วามเขา ใจในความแตกตางระหวางบุคคล เพื่อจะไดช ว ยผูเรียนเปนรายบุคคลใหพัฒนา ตามศักยภาพของแตล ะบุคคล 4. ชวยใหผูสอนรูวิธีจัดสภาพแวดลอมของหองเรียนใหเหมาะสมแกวัย และขั้นพัฒนาการของผูเรียนเพื่อ จงู ใจใหผ เู รียนมีความสนใจและอยากจะเรยี นรู 5. ชวยใหผสู อนทราบถึงตัวแปรตางๆ ทม่ี ีอิทธพิ ลตอ การเรยี นรูของผเู รยี น เชน แรงจูงใจ อัตมโนทัศน และ การตงั้ ความคาดหวงั ของผูส อนทีม่ ตี อผูเรียน 6. ชวยผูสอนในการเตรียมการสอนวางแผนการเรียน เพ่ือทําใหการสอนมีประสิทธิภาพสามารถชวยให ผูเ รยี นทกุ คนเรยี นรูตามศักยภาพของแตละบคุ คล โดยคาํ นึงหวั ขอตอ ไปน้ี 6.1 ชวยผูสอนเลือกวัตถุประสงคของบทเรียนโดยคํานึงถึงลักษณะนิสัยและความแตกตาง ระหวางบุคคลของผูเรียนท่ีจะตองสอน และสามารถท่ีจะเขียนวัตถุประสงคใหผูเรียนเขาใจวาส่ิงท่ีผูสอนคาดหวัง ใหผูเรียนรูมีอะไรบาง โดยถือวาวัตถุประสงคของบทเรียนคือส่ิงที่จะชวยใหผูเรียนทราบวา เม่ือจบบทเรียนแลว ผเู รยี นจะสามารถทําอะไรไดบา ง 6.2 ชวยผูสอนในการเลือกหลักการสอนและวิธีสอนที่เหมาะสม โดยคํานึงถึงลักษณะนิสัยของ ผเู รยี นและวชิ าท่ีสอน และกระบวนการเรียนรขู องผูเรียน 6.3 ชวยผูสอนในการประเมินไมเพียงแตเฉพาะเวลาผูสอนไดสอนจนจบบทเรียนเทา น้ันแตใช ประเมินความพรอมของผูเรียนกอนสอน ในระหวางท่ีทําการสอน เพื่อจะทราบวาผูเรียนมีความกาวหนาหรือมี ปญ หาในการเรียนรอู ะไรบา ง 7. ชวยผูสอนใหทราบหลักการและทฤษฎีของการเรียนรูที่นักจิตวิทยาไดพิสูจนแลววาไดผลดี เชน การ เรียนรูจากการสงั เกตหรือการเลยี นแบบ 8. ชวยผูสอนใหทราบถึงหลักการสอนและวิธีสอนที่มีประสิทธิภาพ รวมท้ังพฤติกรรมของผูสอนท่ีมีการ สอนอยา งมปี ระสทิ ธิภาพวา มอี ะไรบา ง เชน การใชคาํ ถาม การใหแ รงเสรมิ และการทําตนเปน ตน แบบ 9. ชวยผูสอนใหทราบวาผูเรียนที่มีผลการเรยี นดีไมไดเปนเพราะระดับเชาวนปญญาเพียงอยางเดียว แตมี องคประกอบอื่นๆ เชน แรงจูงใจ ทัศนคตหิ รอื อตั มโนทศั นของผเู รียน และความคาดหวังของผสู อนท่ีมีตอตัวผูเรียน 10. ชวยผูสอนในการปกครองชั้นและการสรางบรรยากาศของหองเรียนใหเอ้ือตอการเรียนรูและ เสริมสรางบุคลิกภาพของผูเรียน ผูสอนและผูเรียนมีความรัก และไววางใจซ่ึงกันและกัน ผูเรียนตางก็ชวยเหลือซ่ึง กันและกนั ทาํ ใหห อ งเรียนเปนสถานทีท่ ่ที ุกคนมคี วามสขุ และผเู รียนรักโรงเรียน อยากมาโรงเรียน

25 พฤตกิ รรมของผเู รียนออนไลน สํานักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส (2563) กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม นําเสนอผล การสํารวจพฤติกรรมผูใชอินเทอรเน็ตในประเทศไทยป 2562 พบวา คนไทยใชอินเทอรเน็ตเพิ่มขึ้นอยางกาว กระโดดกวา 150% สงผลใหปจจุบันไทยมีผูใชอินเทอรเน็ต 47.5 ลานคน หรือราว 70% ของจํานวนประชาชน ท้ังหมด คนไทยใชอินเทอรเน็ตเฉล่ียวันละ 10 ชั่วโมง 22 นาที โดยผูท่ีมีอายุระหวาง 19-38 ป มีช่ัวโมงการใช อินเทอรเน็ตสูงท่ีสุดอยูที่ 10 ช่ัวโมง 36 นาที รองลงมาเปนผูที่มีอายุตํ่ากวา 19 ป อยูที่ 10 ชั่วโมง 35 นาที ผูที่มี อายุระหวาง 55-73 ป อยูท่ี 10 ช่ัวโมง และผูที่มีอายุระหวาง 39-54ป อยูท่ี 9 ช่ัวโมง 49 นาที ผูเรียน/นักศึกษา เปนผูท่ีใชอินเทอรเน็ตสูงสุดอยูท่ี 10 ช่ัวโมง 50 นาที สวนใหญใชอินเทอรเน็ตหมดไปกับการติดตอส่ือสารผาน เครือขายสังคมออนไลนอยาง Facebook, Line และ Instagram รองลงมาคือ ดูหนัง ฟงเพลง คนหาขอมูล ออนไลน รบั -สง อีเมล สะทอนใหเห็นวานักศึกษาไมมีปญหาในการเขาถึงและใชงานอินเทอรเน็ตและเครือขายสังคมออนไลน และสามารถใชงานอินเทอรเน็ตไดเปนอยางดี รวมถึงสามารถใชโปรแกรมคอมพิวเตอรและแอปพลิเคชันทั้งหลาย ผูสอนสามารถคลายความกังวลในการเขาถึงอินเทอรเน็ตและการใชงานของผูเรียนไปได การใชงานอินเทอรเน็ต และเครือขา ยสงั คมออนไลน รวมการใชโปรแกรมคอมพวิ เตอรแ ละแอปพลิเคชนั อาจจะเปนปญหาจากผูสอนแทน ภาพท่ี 2.5 ปริมาณการใชอินเทอรเน็ตตอวนั ของคนไทย ท่ีมา : สํานักงานพัฒนาธุรกรรมทางอเิ ลก็ ทรอนกิ ส (2563) แรงจงู ใจของผเู รยี นที่มีผลตอการจัดการชั้นเรียนออนไลน แรงจูงใจ เปนสิ่งสําคัญและจําเปนตอการจัดการเรียนการสอนและตอผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผูเรียน ทั้งในชั้นเรียนปกติและช้ันเรียนออนไลน โดยเฉพาะชั้นเรียนออนไลนท่ีผูสอนไมสามารถกระตุนใหผูเรียนเกิด

26 แรงจูงใจไดตลอดเวลา เน่ืองจากผูสอนกับผูเรียนอยูหางไกลและคนละพื้นที่กัน จะเจอหนากันเฉพาะในการเรียน การสอนออนไลนเทาน้ัน หรืออาจจะเจอกันผานทางชองทางเครือขายสังคมออนไลนตางๆ บาง แตอยางไรก็ตาม ผูสอนตองมีเทคนิคและวิธีการสรางแรงจูงใจใหกับผูเรียน เพื่อใหสามารถจัดการเรียนการสอนออนไลนไดอยางมี ประสิทธิภาพและประสบความสําเร็จ สถาบันการเรียนรูแหงมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี (2563) อางอิงจาก Bligh (1971) และ Sass (1989) กลาววา จิตวิทยาการศึกษาจําแนกแรงจูงใจออกเปน 2 ประเภท คือ แรงจูงใจภายใน ซึ่งเปนสิ่งผลักดันจากภายในตัวบุคคล และมีอิทธิพลตอพฤติกรรมคอนขางถาวร ไดแก Interest : ความสนใจ Perceptions : การรบั รูส ง่ิ เรา Desire : ความตอ งการ Self-confidence : ความมัน่ ใจในตวั เอง Self- esteem : การเห็นคุณคาในตัวเองซึ่งสงผลตอความกระตือรือรนในการใชชีวิต Patience : ความอดทน และ Persistence : ความพากเพียรและแรงจูงใจภายนอกซ่ึงเปนสิง่ ผลักดันจากสงิ่ เราภายนอกตัวบุคคลท่ีมากระตุนให เกิดพฤติกรรมไมถาวร แตหากเกิดการกระตุนอยางตอเนื่องจะสามารถเปลี่ยนแรงจูงใจภายนอกเปนแรงจูงใจ ภายในได ซง่ึ สงผลใหพฤติกรรมเปล่ียนคอนขา งถาวร ภาพท่ี 2.6 แรงจูงใจทมี่ ผี ลตอการจัดการเรยี นการสอนออนไลน ที่มา : สถาบนั การเรียนรูแหงมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลา ธนบรุ ี (2563) สถาบันการเรียนรูแหงมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี (2563) อางอิงจาก Morgan (2016) ยังไดกลาวถึงวิธีการกระตุนใหผูเรียนเกิดการสรางแรงจูงใจจากภายนอกเพื่อกระตุนการสรางแรงจูงใจภายในของ ผเู รียนทีจ่ ะทําใหผเู รียนเกิดการมีสว นรว มในการทํางานและเรยี นรูออนไลน มดี ังนี้ 1. ใหรางวลั แกผเู รยี นท่ที าํ สาํ เร็จ อาทิ การใหค ะแนนพิเศษหรือสทิ ธิพิเศษบางอยาง นอกเหนอื จากคะแนน ปกติ เม่ือทํางานไดรับมอบหมายหรือโครงการอยางสม่ําเสมอตลอดการเรียน จะชวยกระตุนใหผูเรียนอยากมีสวน

27 รวมมากข้ึน เปนการเสริมแรงจูงใจภายในในประเด็น ความสนใจ การรับรูสิ่งเรา ความตองการ ความมั่นใจใน ตัวเอง การเห็นคณุ คา ในตวั เอง ความอดทน และความพากเพยี ร ของผูเรียน 2. ใหผูเรียนสามารถติดตามความกาวหนาของตนเอง เคร่ืองมือประเมินผลที่ใชในการติดตามความ คบื หนาของผูเรยี น และยงั สามารถชว ยในการกระตนุ ใหพ วกเคา เหลา นัน้ ไปถึงจุดมงุ หมายทีผ่ ูสอนกาํ หนดไวไ ด การสรุปเน้ือหาหรือกิจกรรมแลว post ใน forum จะทําใหผูเรียนสามารถทบทวนบทเรียนได ซ่ึงอาจารยสามารถ ตอบขอซักถามไดดวย เปนการเสริมแรงจูงใจภายในในประเด็น ความสนใจ การรับรูสิ่งเรา ความตองการ ความ ม่นั ใจในตวั เอง และความพากเพยี ร ของผเู รยี น 3. สรา งสภาพแวดลอมท่ีเหมาะกบั การเขาถึงของผูเรียน อาทิ เปด โอกาสใหผ เู รยี นไดสื่อสารกับผสู อนผาน ชองทางเครือขายสังคมออนไลนที่เปนท่ีนิยมปจจุบัน ซ่ึงชวยใหผูเรียนเขาถึงผูสอนไดงายข้ึน เราสามารถสราง คําถามและการตอบกลับรายบุคคลหรือรายกลุมได เปนการเสริมแรงจูงใจภายในในประเด็น ความสนใจ การรับรู สิง่ เรา 4. กําหนดเปาหมายท่ีผูเรียนทําได ผูเรียนควรไดรับการสนับสนุนใหเรียนรูดวยตนเอง ผูสอนมีหนาท่ีใน การใหการสนับสนุน แนะนํา โดยการกําหนดเปาหมายยอยๆ และมอบหมายงานที่มุงไปสูเปาหมายนั้น ดวย การบาน แบบฝกหัด หรือกิจกรรมการเรียนการสอนนอกและในเวลาเรียนท่ีไมงายหรือยากจนเกินไป มีการใหผล สะทอนกลับระหวางการทํางานเพื่อสรา งความเชื่อมั่นใหแกผูเรยี น เปนการเสริมแรงจูงใจภายในในประเด็น ความ สนใจ การรับรสู ง่ิ เรา ความมัน่ ใจในตวั เอง การเหน็ คณุ คาในตวั เอง และความพากเพียร ของผเู รยี น 5. ใหผูเรียนมีสวนรวมในการวางแผนการเรียนรวมกับผูสอน อาทิ สอบถามความเห็นของผูเรียน ที่ผาน การเรยี นรายวิชาหรือหลักสูตรนี้มาแลว และผเู รยี นท่ีกําลังเรียนหลักสูตรน้ีอยู ถึงขอ ทีด่ ีและขอท่ีควรปรบั เพิ่ม เพ่ือ ใชใ นการปรบั รายวชิ าหรือหลกั สตู รใหนา สนใจขน้ึ ซึง่ การปรับจะตองไมอ อกนอกวตั ถปุ ระสงคก ารเรยี นรทู ี่ตัง้ ไว 6. กิจกรรมการเรียนการสอน เทคนิคและวิธีการสอนที่ผูสอนวางแผนและเตรียมการไวเปนอยางดี นอกเหนือจากการบรรยายประกอบการถามตอบ จะชวยสรางความสนุกสนาน และความรูสึกอยากมีสวนรวมใน การเรยี นรู และชวยกระตนุ แรงจูงใจใหกับผูเรียนได อาทิ การใชแนวคิดของเกมมิฟเคชัน (Gamification) มาใชใน การจดั การเรยี นการสอนออนไลน เปน ตน กฎระเบยี บ และกตกิ าในชัน้ เรียนออนไลน กฎระเบียบ และกติกามีไวเพื่อใหการจัดการหองเรียนออนไลนเปนไปอยางเรียบรอยและมีประสิทธิภาพ รวมท้ังผูเรียนมีระเบียบวินัย และเขาใจในประเด็นตางๆ ตรงกัน กฎระเบียบ และกติกาในชั้นเรียนออนไลนอาจไม แตกตา งจากการจัดกาเรยี นการสอนในชั้นเรียนปกติ เพียงแตบางอยางอาจจําเปน ตองปรับใหเขา กับบรบิ ทของการ เรียนการสอน ซ่ึงกฎระเบียบ และกติกาเหลานี้ผูสอนตองช้ีแจงกับผูเรียนใหชัดเจนและเขาใจตรงกันท้ังหมด อาจจะมเี ปนเอกสารใหนักศึกษาไดดาวนโหลดหรือสามารถเรียกดูไดทุกคร้ังทจี่ ําเปน ตองใช กฎระเบยี บ และกติกา ในการจดั การเรยี นการสอนอาจประกอบดวย 1. กําหนดเวลาเขาออกช้ันเรียน และเวลาพักระหวางเรยี นใหช ัดเจน โดยเฉพาะเวลาเขาช้ันเรียนออนไลน ควรใหน กั ศึกษาเขามารายงานตัวและเตรียมความพรอมในหองเรียนออนไลนกอนเรียน 10-20 นาที เนือ่ งจากบาง คนอาจจะมีปญหาเรอื่ งการเขาช้นั เรยี นออนไลน จะไดช วยกนั แกไขกอนถงึ เวลาเรยี น

28 2. การแตงกายเขาชน้ั เรยี นออนไลน โดยปกตกิ ารจดั การเรยี นการสอนออนไลนผ เู รียนสามารถเขาชนั้ เรียน ไดทุกที่ทุกเวลา ดังน้ันการแตงกายสามารถแตงไดตามความเหมาะสมของสถานท่ี แตไมถึงกับแตงชุดนอนเขาชั้น เรยี นเม่อื เรียนอยูท ่ีบาน 3. เมือ่ เขา ชน้ั เรยี นแลว ขอใหผเู รียนทุกคนปด ไมโครโฟนไว ถงึ แมโปรแกรมท่ใี ชในการจดั การเรียนการสอน ออนไลนผูสอนจะสามารถควบคุมไมโครโฟนของผูเรียนไดทั้งหมด แตควรจะใหนักศึกษาเปดไมโครโฟนเฉพาะท่ี ตอบคําถามและถามคําถามผูสอนเทาน้ัน เน่ืองจากเสียงจากไมโครโฟนของนักศึกษาอาจรบกวนการจัดการเรียน การสอน 4. สําหรับการเปดกลองวีดิโอ การเปดกลองใหผูสอนพิจารณาตามความเหมาะสม การเปดกลองและได เห็นหนาผูเรียนตลอดเวลาเปนส่ิงที่ดี ผูสอนจะไดเห็นสีหนาแววตาของผูเรียนวาเขาใจเนื้อหาท่ีผูสอนสอนหรือไม แตสามารถใหผ เู รียนเลอื กเปดเฉพาะตอนท่จี ําเปน เชน ตอนถามตอบกับผสู อน ตอนนาํ เสนองาน เปนตน เน่อื งจาก ส้นิ เปลอื งทรัพยากรอนิ เทอรเ นต็ ของผูเรยี นพอสมควร อาจเปน ภาระคา ใชจ า ยแกผูเ รยี นได 5. หากมีความสงสัยหรือตองการถามคําถามผูสอนสามารถใหผูเรียนยกมือผานกลอง หรือใชเครื่องมือท่ี เปนสัญลักษณยกมือที่มาพรอมกับโปรแกรมท่ีใชในการจัดการเรียนการสอนเทาน้ัน หามถามแทรกเขามาในขณะ สอน เครื่องมือเหลาน้ี เชน ยกมือ ปดเปดกลองและไมโครโฟน ชองทางพูดคุยออนไลน หรือเครื่องมืออื่นๆ ที่ จาํ เปนในโปรแกรมคอมพิวเตอร ผสู อนควรสาธติ ใหผเู รียนดูและเขาใจตรงกัน จะไดใชงานอยา งถูกตองเหมาะสม 6. การใชคําพดู และกรยิ าทาทางในช้นั เรียนออนไลนต องสุภาพ เนอื่ งจากอาจมกี ารบนั ทึกวดี โิ อการจัดการ เรยี นการสอนไวด ยู อนหลงั 7. ผูเรียนตองแจงใหผูท่ีเกี่ยวของรอบขางทราบทุกครั้งท่ีเรียนออนไลน เพื่อไมใหรบกวนการเรียนของ ผูเรียน และจะไดไมแสดงพฤติกรรมที่ไมเหมาะสมตอหนากลองวีดิโอ และการเรียนของผูเรียนเองก็ตองไมรบกวน กิจกรรมของผอู ื่นเชน กนั 8. การรักษาความม่ันคงปลอดภัยของคอมพิวเตอร มือถือและอุปกรณเคล่ือนท่ี ในประเด็นที่เกี่ยวของ เชน การระมัดระวังเร่ืองรหัสผานเขาช้ันเรียนไมควรเปดเผยผูอื่น เก็บรักษาวัสดุอุปกรณประกอบการเรียนให เรยี บรอ ยและปลอดภยั 9. แจงหมายเลขโทรศัพทหรือชองทางในการติดตอกับบุคลากรทางการศึกษาท่ีเกี่ยวของกับระบบการ เรยี นการสอนออนไลนแ กผ ูเรียน เพ่ือจะไดข อความชว ยเหลือกรณีเกิดปญหาการจดั การเรยี นการสอน 10. แจง นักศกึ ษาเกีย่ วกับหนังสือ ตํารา หรอื เอกสารประกอบการเรียนการสอน แหลงเรยี นรู กิจกรรมการ จัดการเรียนการสอน งานเดี่ยว งานกลุม การเก็บคะแนน การสอบ รวมถึงการวัดและประเมินผลการเรียนแก ผเู รยี นทราบ จะไดเ ตรยี มตวั และวางแผนการเรียน 11. แจงชองทางสําหรับการสงงานออนไลนใหชัดเจน เชน สงทางเมล ทางไลน ทางระบบบริหารจัดการ การเรียนการสอน 12. นอกเหนือจากเวลาสอนออนไลนแลว ผูสอนควรกําหนดเวลาใหคําปรึกษาการเรียนแกผูเรียนอยาง ชัดเจน เชน 14.00 – 17.00 น. ของวันอังคารกับวันพุธ ผูเรียนบางสวนมกั จะกังวลและเกรงใจผสู อนไมกลาติดตอ มาเพ่ือปรึกษา เนื่องจากจะเปนการรบกวนเวลาของผูสอน การกําหนดเวลาอยาชัดเจนผูเรียนจะรูสึกอสระที่จะ ตดิ ตอเขามา และไมร บกวนเวลาสว นตัวของผสู อนจนเกินไป

29 13. สดุ ทายการแจงกฎระเบยี บ และกติกาการจัดสอบปลายภาคเรียน อาจจะมคี วามซับซอ น ผสู อนไวแ จง ผเู รียนอีกครงั้ หลงั จากระบบเร่ิมนง่ิ และใชง านไดด แี ลว หรือรอฟงวิธีการจัดสอบจากสถานศึกษาแลวคอยแจงผูเรียน ตอไป อาจจะใหน้ําหนักกับสอบปลายภาคไมมากนักและไปเพิ่มคะแนนสวนของกิจกรรมการจัดการเรียนการสอน แทน สรุป การจัดการชนั้ เรยี นออนไลนเ พ่ือทําใหผูสอนและผเู รียนมคี วามรสู ึกสบายทางกายและทางใจ ประกอบดว ย การจัดการชั้นเรียนชวงกอนเรียน ระหวางเรียน และหลังเรียนใน 3 ดาน ไดแก การจัดการช้ันเรียนออนไลนดาน กายภาพ การจัดการชั้นเรียนออนไลนดานจิตวิทยา และการจัดการช้ันเรียนออนไลนดานการศึกษา นอกจากน้ัน การจัดการเรียนการสอนออนไลนยังประกอบดวย จิตวิทยาการสอนออนไลน และกฎระเบียบและกติกา เพื่อให หอ งเรียนออนไลนมคี วามสงบ เรยี บรอย และสามารถจัดการเรยี นการสอนไดอยางมีประสทิ ธภิ าพ เอกสารอางองิ ปรัชญนันท นิลสุข. (2563). โครงการอบรมพัฒนาทักษะครูอาชีวศึกษาดานการจัดการเรียนการสอนออนไลน. สํานักพัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชีวศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา. กระทรวงศึกษาธกิ าร. สถาบันการเรียนรูแหงมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี. (2563). 5 กลยุทธในการกระตุนผูเรียนทาง ออนไลน. สถาบนั การเรียนรู มหาวิทยาลัยเทคโนโลยพี ระจอมเกลา ธนบุรี. สรุ างค โควตระกลู . (2556). จิตวทิ ยาการศกึ ษา. กรงุ เทพฯ: โรงพิมพแ หงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. สํานักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส. (2563). ผลการสํารวจพฤติกรรมผูใชอนิ เทอรเ น็ตในประเทศไทย ป 2562. สํานกั งานพฒั นาธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนกิ ส. กระทรวงดิจิทลั เพอ่ื เศรษฐกิจและสงั คม. ศศิธร ขันติธวรางกูร. (2551). การจัดการชั้นเรียนของผูสอนมืออาชีพ. วารสารครุศาสตร. ปท่ี 1 ฉบับที่ 2 เดือน มีนาคม 2551. Brian M. Morgan. (2016). Student Engagement: 5 Strategies to Motivate the Online Learner. เขาถึงเมือ่ 30 เมษายน 2563. จาก https://blog.blackboard.com/student-engagement-strategies-motivate-online-learner/

30 การใชเ ทคโนโลยีและการส่อื สารในการเรยี นการสอนออนไลน บทนํา เทคโนโลยี คือ การพัฒนาหรือสรางสรรคสิ่งใหมๆ ข้ึนมาตามหลักการทางวิทยาศาสตรเพ่ือตอบสนอง ความตองการของผูใช เชน เทคโนโลยีคอมพิวเตอร เทคโนโลยีสารสนเทศ และเทคโนโลยีการศึกษา-เทคโนโลยีที่ ไดรับการพัฒนาหรือสรางสรรคข้ึนมาเพ่ือตอบสนองความตองการทางดานการศึกษาในรูปแบบของอุปกรณ (Hardware) วัสดุ (Software) และเทคนิควิธกี าร (Techniques) การสื่อสาร คือ การแลกเปลี่ยนขอมูลระหวางกัน อาทิ การสื่อสารระหวางคนสองคนดวยรูปแบบการ สื่อสารทไี่ มซ บั ซอน เชน การใชภาพ สัญลกั ษณ อกั ขระ รา งกาย และคาํ พดู ตามแตค วามพรอม ความสะดวก และ วัตถุประสงคของการสื่อสาร หรือการสื่อสารที่ซับซอนข้ึน เชน การส่ือสารระหวางคอมพิวเตอรกับคอมพิวเตอร หรือการส่ือสารระหวางคนกับคอมพิวเตอร การส่ือสารมีองคประกอบหลัก 4 องคประกอบ ไดแก ผูสง (Sender) ขอ มูล (Data) ชองทางในการสงขอ มลู (Transmission Medium) และผรู บั (Destination) เทคโนโลยแี ละการส่ือสาร คือ การส่ือสารหรือแลกเปล่ียนขอมลู ระหวางกันโดยอาศัยเทคโนโลยี การเรียน การสอนไมวา จะเปนการเรียนการสอนในช้นั เรียนปกตหิ รือเรียนออนไลนกย็ อมตองมีการสือ่ สารกันเพ่ือความเขาใจ ในเนื้อหาและกิจกรรมการเรียนการสอน ระหวางผูสอนกับผูเรียนและระหวางผูเรียนกับผูเรียนดวยกัน ในกรณีที่ เปนการเรียนการสอนในชั้นเรียนปกติมักจะใชเ ทคโนโลยีและการสือ่ สารท่ีไมซบั ซอนหรอื อาจจะไมไดใชเ ทคโนโลย ใดๆ เลย เชน ทักทายและสวัสดียามเชากันระหวางผูสอนและผูเรียนหนาชั้นเรียน การบรรยายและถามตอบผาน คําพูดกันและกัน แตกตางจากการเรียนการสอนออนไลนที่จําเปนตองใชเทคโนโลยีและการส่ือสารที่ซับซอนขึ้น และมีเทคโนโลยีเขามาเกี่ยวของ เพ่ือใหการส่ือสาร การสอนและการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนมีประสิทธภิ าพ และประสบความสําเร็จ ยกตัวอยางการสงขอความ “สวัสดียามเชา” จากไลนผานมือถือของผูสอนไปหากลุมไลน ของผูเรียนเพ่ือบงบอกผูเรียนเปนนัยวาเชานี้มีเรียนนะ ผูสอนก็คือผูสงจัดแจงพิมพขอความลงไปในแอปพลิเค ชันไลน มือถือของผูสอนจะทําหนาที่เปนผูสง (Sender) โดยจะแปลงขอความ “สวัสดียามเชา” ใหกลายเปนรหัส เลขฐานสอง คือ 0 และ 1 สลับกันไปตามพยญั ชนะ เพอ่ื สงตอไปยังการด เครือขาย (Land Card) ท่ถี กู ตดิ ต้งั ไวแลว ในมือถือจากโรงงาน การด เครอื ขา ย (Land Card) จะทําหนาทีแ่ ปลงรหสั เลฐานสองใหกลายเปน สัญญาณอนาลอก (Analog) หรือดิจทิ ลั (Digital) ผานไปทางชอ งทางในการสงขอ มลู ไปยังการดเครือขาย (Land Card) ปลายทางซ่งึ ก็คือกลุมไลนของผูเรียน การดเครือขาย (Land Card) ของผูเรียนทุกคนก็จะแปลงสัญญาณใหกลับไปเปน เลขฐานสอง 0 และ 1 และแสดงเปนขอความผานแอปพลิเคชันไลนของผูเรียนวา “สวัสดียามเชา” ผานทาง หนาจอมือถือ หากผูเรียนประสงคจะสงดอกไมยามเชากลับไปหาผูสอน กระบวนการส่ือสารก็จะเปนเหมือนที่ ผูสอนสงขอ ความใหผ ูเ รียน สลบั ไปมากันแบบนี้ ซึง่ พบวาซบั ซอนพอสมควร ดังน้ันเพ่ือขจัดความซับซอนของการสื่อสารเพ่ือการเรียนการสอนระหวางผูสอนและผูเรียน เอกสาร ประกอบการอบรมชดุ น้จี ึงจะไดนาํ เสนอความรู ความเขา ใจ และการใชเทคโนโลยแี ละการส่ือสารเพ่ือการเรยี นการ สอนออนไลน ประกอบดวย เทคโนโลยีและการส่ือสารเพ่ือการเรียนการสอนออนไลน เทคโนโลยีและการสื่อสาร เพือ่ การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนออนไลน และเทคโนโลยแี ละการสอื่ สารเพอ่ื การวัดและประเมนิ ผลการเรียนรู

31 เทคโนโลยีและการส่อื สารเพือ่ การเรยี นการสอนออนไลน ดว ยความกา วหนาของเทคโนโลยีและการส่อื สาร ทําใหก ารจดั การเรยี นการสอนออนไลนเปลี่ยนแปลงตาม ไปดวย มีเทคโนโลยีและการสื่อสารที่ชวยใหผูสอนและผูเรียนมีชองทางในการจัดการเรียนการสอนออนไลนมาก ยิ่งขึ้น โดยไมจําเปนตองอยูในอาคารและสถานท่ีเดียวกัน แตสามารถเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพไมตางจากการ จัดการเรียนการสอนในช้ันเรียนปกติ เทคโนโลยีและการส่ือสารสําหรับการสอนออนไลนที่จะเปนตัวกลางและ สนับสนุนการเรียนการสอนแบบออนไลน ท้ังแบบสอนและบรรยายสดออนไลน และเปนบทเรียนออนไลนที่ผูสอน สามารถวางแผนและกาํ หนดใหผ ูเรยี นเขาไปเรยี นรูไ ดต ามอธั ยาศยั มีดงั ตอ ไปนี้ 1. MOODLE เปนเคร่ืองมือดิจิทัลลําดับตนๆ ท่ีเปนท่ีรูจักและนิยมนํามาใชสําหรับการบริหารจัดการ ทรัพยากรการเรียนรูและการสรางบทเรียนออนไลน หรือ E-learning ใหผูเรียนเขาไปศึกษา เรียนรูดวยตนเอง ตามที่ผูกําหนดและวางแผนเอาไว โดยผูสอนตอ งจัดเตรียมทรัพยากรเพ่ือการเรยี นรูและกิจกรรมการเรียนเอาไวให พรอม อาทิ เอกสารประกอบการเรียน แบบฝกหัด การบาน แบบทดสอบ ขอมูลภาพน่ิง ภาพเคลื่อนไหวอยาง Youtube เปน ตน MOODLE ถกู พัฒนาและตอ ยอดใหท ันสมัยอยเู สมอ ผูสอน องคการการศกึ ษา หรอื องคกรธุรกิจ สามารถนําไปใชงาน และสามารถนําไปปรับปรุงเปล่ียนแปลงใหรองรับกับการใชงานของแตละองคกรได สถาบนั การศึกษาทัว่ โลกยงั นยิ มนํา MOODLE ไปใชงานกนั อยางกวา งขวางเชนกนั ภาพที่ 5.1 MOODLE เทคโนโลยีและการสื่อสารเพือ่ การสรา งบทเรยี นออนไลน การนํา MOODLE ไปใชงานสําหรับอาจารยผูสอนที่ไมเชี่ยวชาญดานเทคโนโลยีอาจจะมีความซับซอนอยู พอสมควร ดังน้ันจึงจําเปนตองมีทีมงานที่มีความรูความสามารถในการใหบริการชวยเหลือผูสอนในการสราง หองเรียนออนไลนดวยระบบนี้ แตเม่ือใชงานไปสักระยะหนึ่งก็จะเกิดความคุนเคยและสามารถใชงานไดอยางมี ประสิทธิภาพตอไป ปจจุบันมี Moodlecloud ใหใชงานได โดยองคกรหรือหนวยงานไมจําเปนตองทําการติดตั้ง

32 และบริหารจัดการโดยองคกรเอง สามารถเขาถึงและใชงานไดจาก https://moodlecloud.com ผูสอนสามารถ ลงทะเบียนและเขาไปสรางหองเรียนและบริหารจัดการการเรียนการสอนไดดวยตนเอง เหมาะกับองคกรหรือ หนวยงานท่ีอาจจะไมมีหนวยชวยเหลือทางเทคโนโลยีสารสนเทศ เพราะทุกอยางทํางานอยูบนระบบ Cloud ท่ีมี ทีมของ Moodlecloud ทําหนาที่การบริหารจัดการระบบใหท้ังหมดท้ัง Hardware และ Software หนาที่ของ ผูสอนเพียงลงทะเบียนและเปดหองเรียนและจัดการการเรยี นการสอนในหองเรียนของตนเองผาน Moodlecloud ใหมีประสิทธิภาพและตรงตามวัตถปุ ระสงคของการเรียนรู ภาพท่ี 5.2 Moodlecloud เทคโนโลยแี ละการส่ือสารเพ่ือการสรางบทเรยี นออนไลน 2. MOOCs หรอื Massive Open Online Courses ภาษาไทยเรียกวา ระบบเปด สําหรับมหาชน เปนการ บริหารจดั การทรพั ยากรการเรียนรแู ละการสรางบทเรยี นออนไลน หรอื E-learning เชน เดยี วกันกบั MOODLE แต มีขนาดที่ใหญกวามาก รองรับการเรียนรูออนไลนในระดับมหาชน นั่นคือสามารถเขาเรียนรูพรอมๆ กันไดโดยไม จํากัดจํานวนผูเรียน เปนระบบเปดท่ีทุกคนท่ีอยากเรียนจะตองไดเรียน โดยไมเสียคาใชจายในการเรียน และใช เทคโนโลยีและการสื่อสารออนไลนเปนเครื่องมือ ยกเวนบางกรณีท่ีมีคาใชจายหากผูเรียนอยากไดใบประกาศหรือ ปริญญาไปใชเพ่อื การทํางาน หากกลา วกันโดยทั่วไปแลว MOOCs กค็ อื E-learning รูปแบบหนง่ึ ทจ่ี ดั การเรียนการ สอนขึ้นมาเพ่ือคนจํานวนมากท่ีสนใจจากท่ัวโลกใหสามารถเขาเรียนออนไลนในเน้ือหาหรือวิชาเดียวกันไดพรอมๆ กัน หรือสามารถเรียนคนละเวลากันก็แลวแต แตสามารถเรียนรูไดตลอดเวลาตราบเทาท่ีผูเรียนมีความพรอม สวน คําวา E-learning เปน คําทีเ่ กดิ ขึน้ มากอน MOOCs ซงึ่ หมายถึงบทเรียนออนไลน ซึ่งเดิมเกิดข้ึนมาเพ่ือจัดการเรียน การสอนใหกับผูเรียนในชั้นเรียนของผูสอนเพียงไมก่ีคน เพื่อตอบสนองการจัดการเรียนการสอนรูปแบบใหมตาม ความกา วหนา ของเทคโนโลยีและการสื่อสาร โดยผสู อนกบั ผเู รยี นจะมาพบหนา กนั บางบางคร้ังในช้ันเรียนปกติหรือ อาจจะไมพบหนากันเลยในชนั้ เรียนปกติก็ได แตใชความสามารถของเทคโนโลยีและการสอ่ื สารชวยในการพบหนา กนั แทน เชน ใช Google Meet, Microsoft Teams ซง่ึ จะไดก ลา วถงึ ตอ ไป แตอ ยางไรกต็ ามทัง้ MOOCs และ E- learning ก็มีความเหมือนกันในหลายๆ สวน มีระยะเวลาเปด-ปด เหมือนหองเรียนปกติ มีการกําหนดหัวขอยอย ในรายวิชาไวแลว มีการวัดและประเมินผล มีการบาน มีกิจกรรมใหผูเรียนไดทํางานเด่ียวและงานกลุมกลุม ขึ้นอยู กบั การออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอน ท้งั นี้เนื่องจาก MOOCs ถกู สรางขน้ึ มาเพ่ือคนจํานวนมากหากสามารถ

33 เขาใจภาษาของบทเรียนนั้นๆ บทเรียนออนไลนลักษณะน้ีผูรับผิดชอบดูแลและบํารุงรักษามักเปนองคกร สถาบัน หรือสถานศึกษา จาํ เปนตองมีทรัพยากรตางๆ เชน Human, Hardware และ Software เขามารองรบั มากกวา E- learning และ MOOCs ผูสอนเปนแคสวนหนึ่งของผูผลิตเน้ือหาของบทเรียนเทานั้น MOOCs ท่ีเปนที่รูจักและ ไดรบั ความนิยม เชน edX, Coursera, Udacity และ Khan Academy ภาพท่ี 5.3 edX เทคโนโลยแี ละการสื่อสารเพ่ือการสรางบทเรียนออนไลนระดับมหาชน ภาพที่ 5.4 Thai MOOC เทคโนโลยแี ละการส่อื สารเพ่อื การสรางบทเรยี นออนไลนร ะดับมหาชนของไทย

34 3. Microsoft Teams เปน เทคโนโลยแี ละการสื่อสารสาํ หรับการจัดการเรียนการสอนแบบสดออนไลนที่ ผูสอนและผูเรียนสามารถเขามาบรรยาย ถามตอบ และจดั กิจกรรมการเรียนการสอนไดพรอมหนา กัน แมจ ะอยูคน ละสถานที่กันก็ตาม Microsoft Teams เปนสวนหน่ึงของ Office 365 ของบริษัทไมโครซอฟท ยักษใหญดาน ซอฟตแวรที่ไดรับความนิยมไปท่ัวโลก นั่นหมายความวา Microsoft Teams สามารถใชควบคูไปกับแอปพลิเคชัน ใน Office 365 ทั้งหมด เชน Word, Excel, Powerpoint, OneNote, OneDrive และ Sharepoint เปนตน ภาพที่ 5.5 : สว นหนึง่ ของแอปพลิเคชนั ใน Office 365 นับวาเปนขอดีอยางยิ่งเน่ืองจาก Microsoft Teams ไดรับการพัฒนาข้ึนมาเปนแอปพลิเคชันที่ใชในการ ประชุมออนไลนแบบเห็นหนาท่ีไดรับการประยุกตนาํ มาใชในการสอนออนไลน เนื่องจากสามารถอัพโหลดเอกสาร ประกอบการสอน แบบฝกหัด ใบงาน ไฟลตางๆ รวมถึงการเก็บคะแนนในระบบเสร็จสรรพ การใชงานก็ไมยุงยาก หากผูสอนตองการใหผูเรียนเขารวมการเรียนในวิชาที่ผูสอนไดจัดเตรียมไวใน Microsoft Teams ก็สามารถเพิ่ม ผูเรียนได 2 ทาง คอื ผสู อนเปน คนเพิม่ หรือผูเรยี นเขาสูบทเรยี นไดด ว ยตนเองดว ยรหสั ที่ถูกสรา งขึ้นจาก Microsoft Teams โดยผสู อน นอกจากนขี้ อดีของ Microsoft Teams ยงั มีกระดานใหผูสอนไดขดี เขียนเหมือนกบั กระดานดํา ในหองเรียนจริง ซ่ึงทุกอยางถูกถายทอดสดผานผูเรียนใหเห็นไดพรอมๆ กัน สามารถพูดคุย แลกเปลี่ยนเรียนรู ระหวางผูสอนกับผเู รียนไดต ลอดเวลาผา นกลอง ไมโครโฟน บอรดสนทนา ใหค วามรสู กึ เสมอื นอยูใ นหอ งเรยี นจริงๆ เรียกการจัดการเรียนการสอนแบบนี้วาหองเรียนเสมือน (Virtual Classroom) และที่สําคัญผูสอนสามารถบันทึก การเรียนการสอนเกบ็ ไวใหผเู รยี นเขามาเรยี นรูซา้ํ ตลอดเวลาทีผ่ เู รยี นตองการไดอีกดว ย ภาพที่ 5.6 : ลกั ษณะหองเรยี นแตละหอ งใน Microsoft Teams

35 4. Google Meet เปนเทคโนโลยีและการส่ือสารสําหรับการจัดการเรียนการสอนแบบสดออนไลนท่ี ผูสอนและผูเรียนสามารถเขามาบรรยาย ถามตอบ และจัดกิจกรรมการเรียนการสอนไดพรอมหนากัน มีลักษณะ คลายกันกับ Microsoft Teams เพียงแตเจาของคือ Google ยักษใหญดานซอฟตแวรที่ไดรับความนิยมไปทั่วโลก อีกเจานึง และน่ันทําให Google Meet สามารถใชควบคูไปกับแอปพลิเคชันใน Google ได เชน Google Doc, Google Sheets, Google Slides และ Google Drive เปนตน ภาพท่ี 5.7 : สว นหนึง่ ของแอปพลิเคชันใน Google Meet Google Meet ไดรับการพัฒนาขึ้นมาเปนแอปพลิเคชันที่ใชในการประชุมออนไลนแบบเห็นหนาท่ีไดรับ การประยุกตนํามาใชในการสอนออนไลน และเม่ือใชงานคูกับ Google Classroom จะสามารถอัพโหลดเอกสาร ประกอบการสอน แบบฝกหัด ใบงาน ไฟลตางๆ ไดเชนกัน ผูสอนสามารถใชในการสอนสดออนไลนผานไปยัง ผูเรียนใหเห็นไดพรอมๆ กัน สามารถพูดคุย แลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางผูสอนกับผูเรียนไดตลอดเวลาผานกลอง ไมโครโฟน บอรดสนทนา และผูสอนสามารถบันทึกการเรียนการสอนเก็บไวใหผเู รียนเขามาเรียนรูซํ้าตลอดเวลาท่ี ผูเรยี นตอ งการไดเชนเดยี วกนั ภาพท่ี 5.8 : การจัดการเรียนการสอนออนไลนแบบสดผา น Google Meet ทม่ี า : ปรชั ญนนั ท นิลสขุ . (2563).

36 5. Zoom เปนเทคโนโลยีและการสื่อสารสําหรับการจัดการเรียนการสอนแบบสดออนไลนท่ีผูสอนและ ผูเรียนสามารถเขามาบรรยาย ถามตอบ และจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนไดพรอมหนากัน มีลักษณะคลายกันกับ Microsoft Teams และ Google Meet เพียงแต Zoom ไมร องรับการจดั การหองเรียออนไลนเหมือน Microsoft Teams และ Google Classroom ในประเด็นเกี่ยวกับความสามารถในการอัพโหลดเอกสารประกอบการสอน แบบฝก หัด ใบงาน ไฟลตา งๆ รวมถงึ การเกบ็ คะแนน เน่อื งจาก Zoom เปน เทคโนโลยแี ละการสอื่ สารทเ่ี นนสาํ หรับ การประชุม สัมมนา และสําหรับจัดการเรียนการสอนออนไลนแบบสดที่ผูเขารวมสามารถเห็นหนา พูดคุย และ แลกเปลย่ี นขอมลู กันผานทางกลอง ไมโครโฟน บอรด สนทนา บนคอมพิวเตอร มอื ถือและอุปกรณเคลอื่ นท่ี ภาพที่ 5.9 : ZOOM เทคโนโลยแี ละการส่ือสารเพ่ือการสอนออนไลน ภาพที่ 5.10 : การจดั การเรียนการสอนออนไลนแบบสดผา น ZOOM ที่มา : คณิตพงศ เพ็งวัน (2563)

37 เพ่ือใหเ ขาใจเทคโนโลยีและการส่ือสารสําหรบั การเรยี นการสอนออนไลน ในทนี่ ้แี บงออกเปน 2 กลุม ดังน้ี 1. กลุม เพือ่ การสอนออนไลน (Online Learning) ไดแ ก Microsoft Teams, Google Meet และ Zoom เทคโนโลยีและการส่ือสารกลุมน้ีผูสอนมักใชในการประชุมหรือบรรยายออนไลนระหวางผูสอนกับผูเรียนทุกคน เพยี งแต Microsoft Teams มีความสามารถในการสรางบทเรียนออนไลน (E-Learning) ไดใ นตวั มนั เอง ในขณะที่ Google Meet ตองอาศัย Google Classroom มาเปนตัวชวยในการสรางบทเรียนออนไลน สวน Zoom ไมมี- เนน การประชมุ หรอื บรรยายออนไลนมากกวา 2. กลุมเพื่อการสรางบทเรยี นออนไลน (E-Learning) กลุมน้ีเปนเทคโนโลยีและการส่ือสารท่ีเปนเคร่ืองมือ ของผูสอนอีกรูปแบบหนึ่ง คือ ผูสอนสามารถใชสําหรับการสรางบทเรียนออนไลนท่ีผูสอนไดวางแผน ออกแบบ และพัฒนาขึ้นมา โดยภายในบทเรียนออนไลนผูสอนจะตองจัดเตรียมทรัพยากรแสะส่ิงอํานวยความสะดวกเพ่ือให ผูเรียนสามารถเรียนรูไดดวยตนเองตลอดเวลาที่ผูเรียนพรอมและมีเวลา โดยไมตองเขาชั้นเรียนออนไลน แบง ออกเปน 2 กลุมยอย ประกอบดวย 1) บทเรียนออนไลนแบบจํากัดผูเรียน ไดแก Moodle, Google Classroom และ EDMODO ความหมายของคําวาจํากดั ผูเรียนหมายถงึ บทเรียนนีผ้ ูสอนสรางข้นึ มาเพ่ือผเู รียนบางกลุมบางหอง ที่ผูสอนเปนผูรับผิดชอบเทานั้น อาจจะมากหรือนอยข้ึนอยูกับจํานวนนักศึกษาที่ลงทะเบียนในรายวิชาของผูสอน น้ันๆ และ 2) บทเรยี นออนไลนแบบไมจํากดั ผูเรียน (มหาชน) หรอื เรยี กกันติดปากกวา MOOCs รองรับผเู รียนจาก บทเรยี นออนไลนไดไ มจ าํ กดั จาํ นวนจากทวั่ ทุกมุมโลก เชน edX, Coursera, Udacity และ Khan Academy ภาพท่ี 5.11 เทคโนโลยแี ละการส่อื สารเพ่ือการสอนออนไลน และเพื่อสรางบทเรยี นออนไลน ที่มา : จริ ะ จิตสุภา (2562)

เทคโนโลยแี ละการสอื่ สารเพอื่ การจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอนออนไลน ดวยความกาวหนาของเทคโนโลยีและการสื่อสาร ทําใหเกิดเคร่ืองมือด การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนออนไลน และเพื่อการวัดและประเมินผลการ ตามที่สถานศึกษาจัดหาให อาจจะไมจําเปนตองสรางและใชเครื่องมืออื่นใดท่ีไม สามารถใชรวมกันเพื่อการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนออนไลนได แตในท่ีน้ีจะ จัดกิจกรรมการเรยี นการสอนออนไลน ดังน้ี 1. แอปพลิเคชันตระกลู Google และ Microsoft ตารางท่ี 5.1 เทคโนโลยแี ละการสื่อสารเพ่อื การจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอนออ แอปพลเิ คชนั ลาํ ตระกลู ลกั ษณะการใชง าน ดับ ตระกูล Microsoft และการประยกุ ตใชเ พื่อการศึกษา Google 1 Calendar Calendar สรา งปฏิทินการสอน สรา งตารางนดั หมาย 2 Chrome Internet สืบคน ขอ มลู สอื่ การสอน แหลงทรพั ยากร explorer การเรียนรู 3 Classroom สรางหองเรยี นออนไลน ตรวจสอบการเขาชั้น Edmodo, เรยี น สง งานและตรวจสอบการสง งาน 4 Doc MS Teams เกบ็ คะแนน รวมทรัพยากรการเรยี นรู 5 Draw Word ทาํ เอกสารการสอน สอ่ื การสอน ตรวจสอบ การเขา ช้ันเรยี น การทาํ งานกลมุ Whiteboard ส่อื การสอน วาดภาพ

38 ดิจิทัลหรือแอปพลิเคชันมากมายท่ีสนับสนุนการจัดการเรียนการสอนออนไลน รเรียนรูออนไลน โดยผูสอนสามารถเลือกใชไดตามความถนัด ความชอบ หรือ มใชเคร่ืองมือดิจิทัลเลย อยางไรก็ตามเครื่องมืออ่ืนใดที่ไมใชเคร่ืองมือดิจิทัลก็ยัง ะไดกลาวถึงการนําเครื่องมือดิจิทัลหรือเทคโนโลยีและการสื่อสารมาใชเพื่อการ อนไลน กจิ กรรมการเรียนการสอน ออกแบบและ ดาํ เนนิ กจิ กรรม เสรมิ สรา ง วัดและประเมนิ ผล วางแผนการจดั การเรียนรู บรรยากาศ การเรียนรูของ การเรียนรูและ ผเู รยี น พรอ มทง้ั กจิ กรรม สนับสนุนการ สามารถใหขอ มูล การเรียนรู เรยี นรขู องผเู รยี น ปอ นกลบั       

แอปพลเิ คชัน ลาํ ตระกูล ลกั ษณะการใชงาน ดบั ตระกูล Microsoft และการประยุกตใ ชเ พ่อื การศกึ ษา Google 6 Drive OneDrive จัดเก็บขอมลู แหลง รวบรวมทรัพยากรการ เรียนรู 7 Forms Forms สื่อการสอน แบบฝก หัดขอสอบ 8 Gmail Outlook แบบสอบถาม 9 Maps Maps รบั สงจดหมาย นดั หมาย แผนท่ี การเดินทาง สถานที่ ระยะทาง 10 Meet Teams สื่อการสอน การบรรยายถามตอบแบบเหน็ หนา 11 Photo Photos นาํ เสนองาน บันทึกการสอน ตรวจสอบการ 12 Scholar Academic เขาชนั้ เรยี น การทํางานกลมุ 13 Sheet Excel จดั เก็บภาพ สื่อการสอน 14 Site Sway ขอ มูลการวจิ ัย สือ่ การสอน 15 Slide PowerPoint ตาราง ฐานขอ มูล สื่อการสอน ตรวจสอบการ 16 Translate Translator เขา ชนั้ เรียน การทาํ งานกลมุ 17 Youtube Stream ทําเวบ็ ไซต สอ่ื การสอน การนําเสนอ สอื่ การสอน การทาํ งานกลมุ แปลภาษา ส่อื การสอน สื่อการสอนประเภท VDO แหลงทรัพยากร การเรียนรู ทม่ี า : วณี ัฐ สกุลหอม และคณะ (2563)

39 กิจกรรมการเรียนการสอน ออกแบบและ ดําเนินกิจกรรม เสริมสราง วัดและประเมินผล วางแผนการจดั การเรียนรู บรรยากาศ การเรียนรูของ การเรียนรแู ละ ผเู รยี น พรอ มทง้ั กจิ กรรม สนบั สนนุ การ สามารถใหข อ มูล การเรียนรู เรยี นรขู องผเู รยี น ปอนกลับ                

40 2. Classcraft เปนเครื่องมือหน่ึงท่ีจะชว ยใหผูสอนนําไปใชในการจัดการชนั้ เรียนดวยเกม ซ่ึง Classcraft เครื่องมือท่ีออกแบบมาเพื่อใชในการเรียนการสอน ผเู รียนแตละคนจะมีพลังพเิ ศษแตกตางกนั ไปตามความสามารถ ของตัวละคร จุดมุงหมายของเกมเพ่ือกระตุนใหผูเรียนมีแรงจูงใจในการเรียนและมีสวนรวมในชั้นเรียน โดยผาน การเรียนรูท่ีสนุกสนาน ผูเลนจะตองวางแผนการในการเรียนรูของตัวเอง และเพ่ือนสมาชิกในทีม โดยคุณลักษณะ ของตวั ละครในเกมจะแตกตางกนั ไป ภาพท่ี 5.12 เครื่องมือดจิ ทิ ลั Classcraft 3. ClassDojo ชวยบริหารจัดการชั้นเรียนใหมีความสนุกสนาน ผูเรียนจะตื่นตัวและพรอมจะเรียนรูอยู และชวยใหผูสอนควบคุมชั้นเรียนไดงายยิ่งข้ึน ชวยเสริมแรงดวยการใหคะแนนในกรณีตางๆ เชน ตอบคําถาม ถกู ตอง มจี ติ อาสา และสามารถหักคะแนนตามท่ีไดตกลงกันไวกอนหนาแลว เชน ชวนเพอื่ นคยุ เปน ตน การเริ่มใช งานและมกี ารเพ่ิมผูเรียนเขา มาในชนั้ เรยี น ทกุ คนจะไดร บั monster ประจําตัวของตนเอง โดย monster สามารถ ปรบั แตงรปู แบบใหเ ปน ไปตามใจได มรี ะบบ Reward และแตมคะแนน ชว ยสรางความทาทายแกผ เู รยี น ภาพท่ี 5.13 เครือ่ งมอื ดิจิทัล Classdojo

41 4. Wheelofnames ปกติเวลาทผี่ ูส อนตองการจะใหผ เู รยี นตอบคําถาม หรอื ทํากจิ กรรม ผสู อนมกั ใชการ เรียกชื่อหรือใหผูเรียนยกมือเพื่อแสดงความประสงค แตมักพบวาดวยวิธีการดังกลาวผูเรยี นไมคอยใหค วามรวมมือ และไมเต็มใจมากนักท่ีจะรวมกิจกรรมที่ผูสอนกําหนดไว การใช Wheelofnames หรือวงลอสุมรายช่ือชวยให กิจกรรมที่ไมนาสนใจน้ีมีความสนุกสนานข้ึนมาได เพียงเขาเว็บ Wheelofnames.com ก็จะไดเครื่องมือดิจิทัลท่ี ชวยในการสุมรายชื่อผูเรียนท่ีผูสอนไมตองสรางดวยตนเอง และสามารถนํามาใชไดทุกคร้ังเทาที่ผูสอนอยากจะใช นอกจากสุมรายชอื่ แลว ยังสามารถนําไปประยกุ ตใ ชในการเลมเกมเพือ่ การเรียนรูตางๆ ไดอ ีกมากมายข้นึ อยูกับการ ออกแบบการเรยี นการสอนของผูสอน ภาพท่ี 5.14 เครื่องมอื ดิจิทลั Wheelofnames 5. Mentimeter เครื่องมือดิจิทัลที่ตัวชวยกระตุนใหเกิดการมีสวนรวมในชั้นเรียน เชน การตอบคําถาม การระดมความคิดเห็น สํารวจมากสุด นอยสุด การ Vote การจัดลําดับที่ประเด็นตางๆ และสามารถแสดงผลได หลายรูปแบบ มีรูปแบบการนําเสนอขอมูลท่ีหลากหลาย มี Template และ Theme ใหเลือก ไมจํากัดจํานวน ผูเ ขารว มกิจกรรม และแสดง Test Data ได ชวยใหผ เู รยี นเขา ใจมากขึ้นวากจิ กรรมท่เี กิดข้ึนจะเหน็ ผลลัพทอยางไร เชน ใหผูเรียนตอบคําถามผานมือถือหรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสวาโตข้ึนผูเรียนสนใจจะประกอบอาชีพอะไร จาก ภาพที่ 5.15 จะพบวาผูเรียนตอบอาชีพที่สนใจออกมาหลากหลาย แตอาชีพท่ีผูเรียนสนใจมากที่สุดไดแก youtuber กจ็ ะแสดงขึ้นมาตรงกลางใหเ หน็ ชดั เจนวาผเู รียนมคี วามสนใจอาชพี น้ีมากเปนพเิ ศษ

42 ภาพท่ี 5.15 เครื่องมอื ดิจทิ ลั Mentimeter ทมี่ า : youthinnovation (2562) 6. Kahoot เปนเคร่ืองมือดิจิทัลท่ีชวยผสู อนในการสรางแบบฝกหัด ขอสอบแบบออนไลน มีขอคําถามให เลือกหลายชนิด เชน คําถามปรนัย คําถามอัตนัย การสํารวจ เปนตน โดยผูเรียนจะตองทําแบบทดสอบ หรือตอบ คําถามพรอมๆ กันในเวลาเดียวกันผานทางอุปกรณดิจิทัลของตนเอง ผูเรียนจะรูสึกตื่นเตน และสนุกสนานเปน อยางย่ิง เนื่องจาก Kahoot นํากลไกและหลักการออกแบบเกมมาใช ทําใหเกิดการแขงขันกับตนเองและผูอื่นแบบ ทันทีทันใด เชน การจับเวลาในการทําขอสอบ ผลคะแนน และ Leaderboard ท่ีแสดงผลแบบทันทีทันใด รวมถึง การใหแ ตมหรอื คะแนนตา งๆ เพม่ิ ขน้ึ ตามความสามารถท่ีผูเรียนทาํ ได ภาพที่ 5.16 เครื่องมือดิจทิ ลั Kahoot

43 7. Quizizz เปนเครื่องมือดิจิทัลท่ีมีลักษณะเหมือนการทําขอสอบออนไลน แตตางคนตางทําขอสอบบน อปุ กรณข องตนเอง เริ่มทําตอนไหนกไ็ ด ไมต อ งทาํ พรอ มๆ กันเหมอื นเครอื่ งมือดิจิทัล Kahoot โดยจะมเี วลาเปน ตัว กําหนดการเสร็จสิ้นการทําขอสอบ ผูสอนสามารถออกขอสอบ พรอมเฉลยไวในเครื่องมือนี้ รอเพียงผูเรียน ลงทะเบียนและเขาเรียนในรายวิชาท่ีผูสอนสรางไว Quizizz จะบริหารจัดการรายช่ือ คะแนน เวลา ผลการสอบ รวมถึงการสรางแรงจูงใจและกระตุนใหผูเรียนทําขอสอบดวยการนํากลไกและหลักการออกแบบเกม หรือเรียกวา เกมมฟิ เ กชนั มาใช เชน คะแนนสะสม คะแนนพิเศษ เหรยี ญ เปนตน ทาํ ใหผ เู รียนรสู กึ เหมือนกําลังเลนเกมมากกวา ที่จะรูสกึ วากําลังทําขอ สอบ ภาพที่ 5.17 เครื่องมอื ดิจิทัล Quizizz สรปุ การใชเทคโนโลยีและการสื่อสารในการเรียนการสอนออนไลน คือ ของอุปกรณ (Hardware) วัสดุ (Software) และเทคนิควิธีการ (Techniques) ท่ีชวยใหการสื่อสารซ่ึงประกอบดวย4 องคประกอบ ไดแก ผูสง (Sender) ขอมูล (Data) ชองทางในการสงขอมูล (Transmission Medium) และผูรับ (Destination) ซึ่งในท่ีน้ี หมายถึงผูสอนและผูเรียนใหสามารถแลกเปล่ียนขอมูลการสอนระหวางกันไดอยางมีประสิทธิภาพ ประกอบดวย เทคโนโลยีและการส่ือสารเพื่อการเรียนการสอนออนไลน เทคโนโลยีและการสื่อสารเพื่อการจัดกิจกรรมการเรียน การสอนออนไลน โดยมีแอปพลิเคชันตระกูล Google และ Microsoft ที่สามารถนํามาใชเปนเทคโนโลยีและการ สื่อสารในการจดั กาการเรยี นการสอนออนไลนไดคอนขางสะดวกและครบครนั

44 เอกสารอา งองิ คณติ พงศ เพ็งวนั . (2563). การจัดการเรยี นการสอนออนไลนดว ยแอปพลิเคชนั Zoom. คณะวศิ วกรรมศาสตร. มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม จิระ จิตสุภา. (2562). การใชคอมพิวเตอรและโปรแกรมสําเร็จรูปเพ่ือประโยชนในการจัดการเรียนการสอน เอกสารคําสอน. คณะครศุ าสตร มหาวิทยาลยั สวนดุสิต. ปรัชญนันท นิลสุข. (2563). โครงการอบรมพัฒนาทักษะครูอาชีวศึกษาดานการจัดการเรียนการสอนออนไลน. สํานักพัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชีวศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา. กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. วณี ฐั สกลุ หอม จิระ จิตสุภา อลงกรณ เกิดเนตร และเบญจวรรณ กี่สขุ พันธ. (2563). โลกแหงการเรียนรูออนไลน ทีข่ บั เคล่ือนดว ยแอปพลิเคชัน. คณะครุศาสตร มหาวิทยาลยั สวนดุสิต.

45 การสรางและหาคณุ ภาพสื่อการเรียนการสอนออนไลน บทนํา โดยปกติเมื่อเราตองการจะซื้อหาส่ิงของหรือสินคาสักช้ินหนึ่ง ไมวาสิ่งของหรือสินคาช้ินนั้นจะมีราคาสูง หรือไมเพียงใด แนนอนวาอาจใชเวลาในการเลอื กหาจากรานคา หรือรานคาออนไลน เพ่ือใหไดของที่ตรงกับความ ตองการมากท่ีสุด มีหลายประเด็นหลักที่ตองพิจารณา หนึ่งในประเด็นหลักท่ีตองพิจารณาเพื่อประกอบการ ตัดสินใจซื้อสินคาก็คือ สินคาช้ินน้ันมีคุณภาพหรือไม หากพบวาไมมีคุณภาพก็เปนไปไดที่จะไมซื้อหรือเลือกซื้อ สินคาประเภทเดียวกันท่ีพบวามีคุณภาพแทน การพิจารณาวาส่ิงของหรือสินคานั้นมีคุณภาพหรือไม อาจพิจารณา จากการตรวจประเมินและรับรองจากบุคคล หนวยงาน หรือองคกรที่มีความเช่ียวชาญ เปนที่ยอมรับ ไดมาตรฐาน และรับผิดชอบประเมินและใหการรับรองส่ิงของหรือสินคานั้น โดยผูผลิตจะตองนําเสนอตัวอยางของสินคาและ รายละเอียดทั้งหมดไปใหกับหนวยงานหรือองคกรเหลา น้ี เชน สินคาเปนอาหาร ยา และเครื่องสําอาง จะตองผาน การประเมิน ตรวจสอบ และรับรองคณุ ภาพโดยสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เปน ตน หากเปนเรือ่ ง ใกลตัวของบคุ ลากรทางการศึกษาเขา มาอีกหนอยก็อาจจะเปนการประกันคณุ ภาพการศึกษา ทมี่ บี คุ คลภายในและ ภายนอกมาตรวจและประเมินเพ่ือใหการรับรองวาสถานศึกษามีการจัดการศึกษาท่ีมีคุณภาพอยูในระดับไหน เพ่ือใหเกิดการพัฒนาและสรางความเชื่อมั่นใหแกผูมีสวนเก่ียวของและสาธารณชนวาสถานศึกษาน้ันสามารถจัด การศึกษาไดอยางมีคุณภาพตามมาตรฐานการศึกษา อีกความหมายหน่ึงก็คือเปนสถานศึกษาที่มีความนาเชื่อถือ ผปู กครองนยิ มสงบตุ รหลานมาเรียน และเปน ผูสําเรจ็ การศึกษาที่พึงประสงค พบวาไมวา จะเปน ส่ิงของ สนิ คา หรือ การศกึ ษาส่งิ สาํ คญั คอื คุณภาพ สื่อการเรียนการสอนเปนเคร่ืองมือสําหรับผูสอนที่นํามาใชในการเรียนการสอนและทําใหผูเรียนเกิดการ เรียนรูตามวัตถุประสงคหรือจุดมุงหมายท่ีผูสอนวางไว สื่อการเรียนการสอนมักไดมาจากตนสังกัดจัดสงมาใหใน ลักษณะของสื่อการเรียนการสอนสาํ เร็จรูปท่ีใชไ ดกับนักศึกษาทุกคนไมวาเรียนออน ปานกลาง หรือเรียนดี ส่ือการ เรียนการสอนที่มีอยูแลวจากแหลงตางๆ ท้ังมีคาใชจายและไมมีคาใชจาย และสุดทายส่ือการเรียนการสอนท่ี ออกแบบและพัฒนาโดยผูสอน ท้งั แบบผสู อนลงมือทําดว ยตนเองและจางทําเพื่อใหตอบโจทยผ ูเ รียน เอกสารประกอบการอบรมชุดน้ีนําเสนอการสรางและหาคุณภาพส่ือการเรียนการสอนออนไลน ที่ ออกแบบและพัฒนาโดยผูสอน ในประเด็นเก่ียวกับ สื่อการเรียนการสอนออนไลน ตามหลักการออกแบบและ พัฒนาส่ือการเรียนการสอนของ ADDIE (2000) ผสมผสานกับหลักการของจินตวีย คลายสังข (2560) และชัยยงค พรหมวงศ (2520) ดงั นี้ สอื่ การเรยี นการสอนออนไลน สื่อ (media) เปนคําที่มาจากภาษาละตินวา medium แปลวา ระหวาง (between) หมายถึง สิ่งใดก็ ตามที่บรรจุขอมูลเพื่อใหผูสงและผูรับสามารถสื่อสารกันไดตรงตามวัตถุประสงค กิดานันท มลิทอง (2548) กลาว วา เมอื่ มกี ารนําสอ่ื มาใชใ นการเรียนการสอนจึงเรียกวา สอื่ การเรียนการสอน (instructional media) หมายถึง ส่ือ ชนิดใดก็ตามไมวาจะเปนเทปบันทึกเสียง สไลด วิทยุ โทรทัศน วีดิทัศน แผนภูมิ ภาพนิ่ง เปนตน ซึ่งบรรจุเนื้อหา

46 เกย่ี วกับการเรยี นการสอน สิ่งเหลานเ้ี ปน วัสดอุ ุปกรณท างกายภาพท่นี ํามาใชในเทคโนโลยีการศึกษาเปน สิ่งทใ่ี ชเปน เคร่ืองมือหรือชองทางสําหรับทําใหการสอนของผูสอนสงไปถึงผูเรียน ทําใหผูเรียนสามารถเกิดการเรียนรูตาม วัตถุประสงคหรือจุดมุงหมายท่ีผูสอนวางไวไดเปนอยางดี ในขณะท่ี Gerlach and Ely (1971) และ Brown and others (1977) กลาวไววา สิ่งใดก็ตามท่ีนําขอมูล ขาวสาร หรือความรูจากผูสอนไปยังผูเรียน ไมวาจะเปนบุคคล วัสดุ อุปกรณ หรือเหตุการณที่สรางเง่ือนไข ซ่ึงสามารถทําใหผูเรียนเกิดความรู ทักษะตลอดจนทัศนคติ รวมถึง ตํารา สิ่งแวดลอมรอบๆ สถานศึกษา และกิจกรรมตางๆ ที่ไมเฉพาะแตสิ่งท่ีเปนวัตถุหรือเคร่ืองมือเทาน้ัน เชน การศกึ ษานอกสถานที่ การแสดงบทบาทสมมติ การสาธิต การทดลอง ตลอดจนการสมั ภาษณ และการสํารวจ ฯลฯ สงิ่ นนั้ คอื สื่อการเรียนการสอน สรุป สื่อการเรียนการสอนเปนเครื่องมือหรือชองทางสําหรับผูสอนที่นํามาใชในการเรียนการสอน ทําให ผูเรียนสามารถเรียนรูเขาใจไดอยางรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพทําใหการเรียนการสอนบรรลุตามวัตถุประสงคท่ี ผูสอนไดวางไว ส่ือการเรียนการสอนจึงมีบทบาทสําคัญในการเรียนการสอน ซ่ึงผูสอนจําเปนตองเขาใจคุณสมบัติ ของส่อื แตละชนดิ คณุ คาของส่ือ ตลอดจนการวางแผนการใชสอื่ อยา งเหมาะสม ส่ือการเรียนการสอนสามารถจําแนกออกไดหลายประเภท ขึ้นอยูกับมุมมองของนักเทคโนโลยีทาง การศึกษาแตละทาน สําหรับในเอกสารประกอบการอบรมชุดนี้จําแนกออกเปน 3 ประเภท ประกอบดวย จําแนก ตามประสบการณการเรียนรู จําแนกตามสื่อการสอน และจาํ แนกตามทรัพยากรการเรียนรู โดยมีรายละเอยี ดดังน้ี จําแนกตามประสบการณการเรียนรู Edgar Dale (1969) ไดจ ําแนกประเภทของสื่อการสอนโดยยึดจากประสบการณการเรียนรูของผูเรียนเปน หลัก โดยสรางเปนกรวยประสบการณ (cone of experience) เรียงลําดับประสบการณการเรียนรูที่เปนรูปธรรม มากท่สี ุดไปยงั ประสบการณท เี่ ปน รูปธรรมนอ ยทีส่ ุด ออกเปน 11 ประเภท ดังน้ี 1. ประสบการณตรงที่มีความหมาย (direct and purposeful experiences) เปนประสบการณท่ีผูเรียน ไดรับจากความเปนจริง ผูรับประสบการณไดรับโดยการผานทางประสาทสัมผัสของจริงในชีวิต และประสบการณ เหลาน้นั มีความหมายตอผไู ดร บั ประสบการณ 2. ประสบการณจําลอง (contrived experiences) เปนประสบการณท่ีจําลองแบบจากของจริง เพราะ ของจริงอาจมีขนาดใหญ หรอื มคี วามซบั ซอนเกนิ ไป ถา ใชข องจําลองอาจทาํ ใหเขาใจงายกวา ประสบการณน ้ี ไดแก สิง่ ของตวั อยาง หุนจาํ ลอง ทอ งฟาจําลอง การขับเครื่องบนิ เปนตน 3. ประสบการณจากการมีสวนรวมในการแสดง (dramatized experiences) เปนประสบการณการมี สวนรว มในการแสดง ประสบการณไดจากการศึกษาเนื้อเรื่องทจ่ี ะแสดง การจดั ฉาก การบอกบท การแตง บทละคร 4. การสาธิต (demonstrations) เปนการใหดูตัวอยางประกอบการอธิบาย การสาธิตที่ดีตองมีอุปกรณ ประกอบ ผูสาธิตควรรูจักการใชอุปกรณนั้นดวย เชน การสาธิตการทดลองทางวิทยาศาสตร การสาธิตทากาย บรหิ ารตา ง ๆ 5. การศึกษานอกสถานท่ี (study trips) การพาผูเรียนไปศึกษานอกสถานที่ เพื่อใหผูเรียนมีประสบการณ และความรกู วางขวางข้นึ เปนเครื่องมอื ทช่ี ว ยใหผ เู รียนประสบกับบางสงิ่ โดยตรง ซง่ึ ไมสามารถจัดไดในหอ งเรยี น 6. นิทรรศการ (exhibitions) การแสดงสิ่งของตางๆ เพ่ือใหความรูแกผูดูซึ่งอาจรวมเอา หุนจําลอง การ สาธิต แผนภูมิ ฯลฯ ไวเ พ่ือใหผ ูด ูรับประสบการณต างๆ จากส่ิงเหลา นั้น

47 7. โทรทัศนการศึกษา (education television) รายการโทรทัศนจะทําใหผูเรียนไดเห็นภาพและไดยิน เสียงเหตุการณและความเปนไปตา งๆ ในขณะเดียวกบั ทมี่ ีการถายทอดเหตกุ ารณน ้นั ๆ 8. ภาพยนตร (motion picture) เปนการจําลองเหตุการณมาใหผูเรียนไดดู ไดฟง ใกลเคียงกับความเปน จริง แมจะไมใชเวลาเดียวกันกับเหตุการณจริงสามารถใชไดดีในการประกอบการสาธิตเพราะเปดโอกาสใหผูดูได เหน็ เหตุการณอ ยา งใกลชิด 9. ภาพนิ่ง (recordings radio and still pictures) ไดแก ภาพถาย ภาพวาด แผนโปรงใส สไลด การ บันทึกเสียงตางๆ และวิทยุสามารถใชกับการเรียนเปนกลุมหรือรายบคุ คล ภาพสามารถจําลองความเปนจริงมาให เราไดศ กึ ษา สว นวิทยุและการบันทึกเสยี งใหความรูแกผ ฟู ง โดยไมตอ งอา น 10. ทัศนสัญลักษณ (visual symbols) ไดแก แผนภาพ แผนภูมิ แผนสถิติ ภาพโฆษณา การตูน ซ่ึงมี ลักษณะเปนสัญลักษณสําหรับการถายทอดความหมาย นํามาใชแทนความหมายที่เปนขอเท็จจริง พบไดมากตาม หางสรรพสนิ คา สนามบนิ ถนนหนทาง เชน สัญลกั ษณจากเครื่องหมายจราจร 11.วจนสัญลักษณ (verbal symbols) ไดแก คําพูด ตัวหนังสือ ตัวอักษร ผูท่ีจะเขาใจสัญลักษณน้ีไดตอง อาศยั ประสบการณเ ดิมเปนพ้นื ฐานมากพอสมควร ภาพท่ี 6.1 กรวยประสบการณข อง Edgar Dale ที่มา: (นนั ทิยา รักรตั น, 2557: ออนไลน)