STAND BY YOUTH วารสารเคียงข้างสิทธิเด็กเเละเยาวชน

STAND BY YOUTH  วารสารเคียงข้างสิทธเิ ด็กและเยาวชน ภายใต้การสนบั สนนุ จากสำ�นกั คณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหง่ ชาติ (กสม.)

บรรณาธิการ อตริ ุจ ดอื เระ กองบรรณาธกิ าร ชารฟี วัฒนะ อิสไมส์ เลอศักดิอ์ นุสรณ์ พจิ สจู น์อักษร นาวาวีร์ ยดี าหมาน จดั รูปเลม่ /ออกแบบ อาดีนัน อบั ดุลลี

บทบรรณาธิการ STAND BY YOUTH : วารสารเคีียงข้า้ งสิทิ ธิเิ ด็ก็ และเยาวชนฉบัับนี้้� จััด ทำำ�ขึ้�้นเพื่่�อเผยแพร่่ความรู้�้และสะท้้อนเรื่ �องสิิทธิิเด็็กและเยาวชนกัับสถานการณ์์ โรคระบาด โคโรน่่าไวรััส 2019 โดยกลุ่�ม THAMMASATRAKSIT ภายใต้้การ สนับั สนุุนเงินิ ทุนุ จากสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการสิทิ ธิิมนุษุ ยชนแห่ง่ ชาติิ ภายในเล่ม่ ปรากฏงานเขียี นที่่น� ่า่ สนใจรวม 12 ผลงาน ซึ่ง่� มีคี วามสอดคล้อ้ ง กับั อนุสุ ัญั ญาว่า่ ด้ว้ ยสิทิ ธิิเด็ก็ ในด้้านต่า่ ง ๆ ได้้แก่่ สิิทธิิที่่�จะมีชี ีีวิิตรอด ประกอบ ด้้วยผลงาน “เด็ก็ ถููกทอดทิ้้�ง : บนเส้น้ ทางที่่ถ� ููกลืมื ”, “เงาวิิกฤติิ” และ “บััณฑิติ จบใหม่่จากรั้�วมหาวิิทยาลััยสู่�โลกแห่่งการทำ�ำ งานในช่่วงโควิิด-19” สิิทธิิที่่�จะได้้ รัับการปกป้้องคุ้�มครอง ประกอบด้้วยผลงาน“เด็็กชายปอไม่่อยากไปโรงเรีียน”, “ชวนรู้�้ จัักร่่างกฎหมายการกระทำำ�ความผิิดต่่อเด็็กผ่่านสื่่�อออนไลน์์” และ “นก น้อ้ ยไกลรังั ” สิทิ ธิทิ ี่่จ� ะได้้รัับการพัฒั นา ประกอบด้ว้ ยผลงาน“การศึึกษายุคุ โควิดิ กัับวิิถีีชีวี ิิตนักั เรีียนและครููที่่�ต้อ้ งปรับั เปลี่่�ยน” และ “โคโรน่่าไวรัสั 2019 กัับการ เปลี่่ย� นแปลงครั้ง� สำ�ำ คัญั ต่อ่ ระบบอุดุ มศึึกษาไทย” ส่ว่ นสุดุ ท้า้ ยสิทิ ธิทิี่่จ� ะมีสี ่ว่ นร่ว่ ม ประกอบด้ว้ ยผลงาน “ฟังั เสียี งไครียี ะห์์ : เด็ก็ หญิงิ ผู้�้ ต่อ่ สู้เ�้ พื่อ�่ ท้อ้ งทะเลจะนะ” และ “บทสัมั ภาษณ์พ์ ลังั เยาวชนจังั หวัดั ชายแดนใต้พ้ ยุงุ สังั คมสู้้�ภัยั โควิดิ ” นอกจากนี้้� ยังั มีงี านเขียี นที่่เ� น้น้ ให้ค้ วามรู้�้พื้น� ฐานเกี่ ย� วกับั สิทิ ธิเิ ด็ก็ และเยาวชนอีกี 2 ผลงาน ประกอบด้ว้ ย “What is Human Right : อะไรหรืือคืือสิิทธิิมนุุษยชน” และ “เด็ก็ และฉันั : อดีตี ปััจจุุบััน และอนาคต” คณะบรรณาธิิการหวัังเป็็นอย่่างยิ่ �งว่่าทุุกอัักขระอัักษรที่่�ร้้อยเรีียงอยู่�ใน วารสารฉบับั นี้้จ� ะช่ว่ ยเสริมิ สร้า้ งความรู้ค้� วามเข้า้ ใจและสะท้อ้ นเรื่อ� งราวสิทิ ธิเิ ด็ก็ และเยาวชนกัับสถานการณ์์โรคระบาดโคโรน่่าไวรััส 2019 แก่่เด็็กและเยาวชน ไปจนถึึงผู้้�อ่า่ นทุกุ เพศทุุกวัยั ในสังั คมไทย อตริ ุจ ดือเระ บรรณาธกิ าร







วารสารเคียงข้างสทิ ธิเดก็ และเยาวชน What is human rights ? อะไรหรอื คอื สทิ ธมิ นุษยชน “สิิทธิิมนุุษยชน” มิิใช่่สิ่่�งแปลกใหม่่ที่่�เพิ่่�งจะถููกให้้ความสำ�ำ คััญ หากแต่่ พลเมืืองโลกล้้วนรู้�จัักมัักคุ้�นและให้้คุุณค่่ามาหลายทศวรรษ การประท้้วงเพื่�่อ ทวงคืืนสิิทธิิมนุุษยธรรมก็็เป็็นประจัักษ์์หลัักฐานให้้เห็็นชััดเจนแล้้วว่่าชนในทุุก ภููมิิภาคต่่างตระหนัักรู้�้ ถึึงสิิทธิิมนุุษยชนโดยทั่่�วกััน ทั้้�งนี้้�เพื่�่อทำำ�ความเข้้าใจถึึง ความเกี่ย� วกับั สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนอย่า่ งชัดั เจนมากขึ้น�้ ประการแรกเราควรเริ่ม� ต้น้ ด้ว้ ย การทำ�ำ ความเข้้าใจถึึงนิยิ ามและประเภทต่่าง ๆ ของสิทิ ธิมิ นุุษยชนเสียี ก่่อน Stand By Youth 2

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธิเดก็ และเยาวชน [1] นิยาม สำ�ำ หรับั นิยิ ามอาจเข้า้ ใจได้ว้ ่า่ “สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนเป็น็ สิ่่ง� จำำ�เป็น็ สำำ�หรับั ทุกุ คนที่่� ต้อ้ งได้ร้ ับั ในฐานะที่่เ� ป็น็ คน เพื่อ�่ ทำำ�ให้ค้ น ๆ นั้้น� มีชี ีวี ิติ อยู่�รอดได้แ้ ละมีกี ารพัฒั นา สิิทธิิมนุษุ ยชนจึึงมีี 2 ระดัับ ระดัับแรกเป็น็ สิิทธิิที่่ต� ิิดตัวั มาแต่่กำ�ำ เนิิด อาทิิ สิทิ ธิิ ในชีวี ิติ สิิทธิใิ นความเชื่อ� มโนธรรมหรืือลััทธิศิ าสนา เป็็นต้้นระดับั ที่่ส� องเป็็นสิทิ ธิิ ที่่ต� ้อ้ งได้ร้ ับั การรับั รองในรููปของกฎหมายหรือื ต้อ้ งได้ร้ ับั การคุ้�มครองจากรัฐั อาทิิ การได้ร้ ับั สัญั ชาติิ การได้ร้ ับั ความคุ้�มครองแรงงาน การมีงี านทำำ� สิทิ ธิขิ องเด็ก็ หรือื ผู้้�พิกิ าร เป็็นต้น้ ขณะที่่ป� ฏิิญญาสากลว่่าด้้วยสิทิ ธิิมนุุษยชนได้้อธิบิ ายถึึงคำำ�ว่่า สิทิ ธิมิ นุุษยชนไว้ว้ ่่า “โดยที่่ก� ารยอมรัับนับั ถือื เกีียรติิศักั ดิ์�ประจำ�ำ ตัวั และสิิทธิเิ ท่า่ เทีียมกัันและโอนมิิได้้ของบรรดาสมาชิิกทั้้�งหลายแห่่งครอบครััวมนุุษยชนเป็็น หลักั การพื้้น� ฐานแห่ง่ อิสิ รภาพความยุตุ ิธิ รรมและสันั ติิภาพโลก”1 1กรมส่งเสริมสทิ ธิและเสรภี าพ , “ชุดความรู้ สทิ ธมิ นุษยชน สทิ ธแิ ละเสรีภาพตามรฐั ธรรมนญู ......” , http://www.rlpd.go.th/rlpdnew/images/ rlpd_1/HRC/nhr.pdf, (16 สิงหาคม , 2563). Stand By Youth 3

วารสารเคยี งขา้ งสทิ ธิเดก็ และเยาวชน [2] ประเภท สิิทธิิมนุุษยชนสามารถจำ�ำ แนกได้้เป็น็ 5 ประเภท ได้้แก่่ 1) สิิทธิิพลเมืือง ได้แ้ ก่่ สิทิ ธิใิ นชีีวิิตและร่า่ งกาย เสรีภี าพและความมั่่�นคงในชีวี ิิต ไม่่ถููกทรมาน ทำำ�ร้้ายหรืือฆ่่า สิิทธิิในการได้้รัับสััญชาติิ การนัับถืือศาสนา รวมไปถึึงสิิทธิิ ในกระบวนการยุุติิธรรม 2) สิิทธิิทางการเมืือง ได้้แก่่ สิิทธิิในการเลืือกวิิถีี ชีีวิิตของตนทั้้�งการเมืือง เศรษฐกิิจ สัังคมและวััฒนธรรม รวมถึึงการจััดการ ทรััพยากรธรรมชาติิ เสรีีภาพในการแสดงความคิิดเห็็นและการแสดงออก การ มีเี สรีภี าพในการชุมุ นุมุ โดยสงบและการเลือื กตั้้ง� อย่า่ งเสรีี 3) สิทิ ธิทิ างเศรษฐกิจิ ได้้แก่่ สิิทธิิในการมีีงานทำำ� ได้้เลืือกงานอย่่างอิิสระและได้้รัับค่่าจ้้างอย่่างเป็็น ธรรม สิิทธิใิ นการเป็็นเจ้้าของทรััพย์ส์ ินิ 4) สิทิ ธิทิ างสัังคม ได้แ้ ก่่ สิทิ ธิิในการได้้ รัับการศึึกษา การได้้รัับหลัักประกัันด้้านสุุขภาพ ตลอดรวมถึึงการมีีเสรีีภาพใน การเลืือกคู่�ครองและครอบครัวั 5) สิทิ ธิทิ างวัฒั นธรรม ได้้เเก่่ การมีเี สรีีภาพใน การใช้้ภาษาท้้องถิ่ �นของตน สิิทธิิในการเป็็นอยู่� การแต่่งกาย การกิิน และการ แสดงออกตามวัฒั นธรรมประเพณีที ้้องถิ่น� หรืือความเชื่�อทางศาสนา รวมถึึงการ พักั ผ่่อนหย่อ่ นใจด้า้ นศิิลปะบัันเทิิงโดยมิมิ ีใี ครมาบังั คัับ Stand By Youth 4

วารสารเคียงข้างสิทธิเดก็ และเยาวชน อย่่างไรก็็ดีีแต่่ไหนแต่่ไรมาตั้้�งแต่่อดีีตตราบจนถึึงปััจจุุบัันอาจกล่่าวได้้ ว่่าสิิทธิิมนุุษยชนเป็็นสิ่่�งที่่�ถููกละเมิิด กดทัับ และฉุุดกระชากอยู่�เสมอ กล่่าวคืือ บุคุ คลหรือื บางกลุ่�มบุคุ คลที่่ต� ั้้ง� ตนเป็น็ ผู้้�ถือื อภิสิ ิทิ ธิ์�เหนือื กว่า่ มีอี ำำ�นาจบารมีี หรือื ทรัพั ย์ส์ ินิ มากกว่่า ก็ม็ ักั จะฉกฉวยความได้้เปรียี บเพื่�่อกดขี่ข� ่ม่ เหง ล่่วงละเมิดิ ต่่อ ผู้�้ที่อ� ่อ่ นแอกว่า่ ในสังั คม พฤติกิ ารณ์ด์ ังั กล่า่ วอาจอ้า้ งอิงิ ไปถึึงทฤษฎีวี ิวิ ัฒั นาการ ของชาร์ล์ ดาร์ว์ ินิ ที่่ก� ล่า่ วถึึงการคัดั สรรโดยธรรมชาติิ ผู้�้ที่แ� ข็ง็ แกร่ง่ จะอยู่�รอดและ ผู้�้ อ่อ่ นแอจะล้้มหายตายจากไป สำำ�หรับั ผู้้เ� ขีียนแล้้วระอิิดระอาต่อ่ คำ�ำ อ้า้ งถึึงข้้าง ต้น้ ไม่น่ ้อ้ ย เนื่่อ� งจากแลเห็น็ ว่า่ เป็น็ การอธิบิ ายเหตุผุ ลประกอบที่่ป� ราศจากความ เห็็นอกเห็็นใจและขาดจิิตวิิญญาณของความเป็็นมนุุษยธรรม เพราะโลกของ ความเป็็นจริิงมนุุษย์์ซึ่่�งมีีสติิปััญญารู้�้ คิิด สามารถพิินิิจ และใช้้วิิจารณญาณใน การเลืือกหรืือไม่่เลืือกกระทำำ�สิ่่�งใดสิ่่�งหนึ่่�งได้้นั้้�นย่่อมแยกแยะว่่าประการใดบ้้าง ที่่�จะละเมิิดหรืือสร้้างความเดืือดร้้อนแก่่ชีีวิิตอื่�น การละเมิิดสิิทธิิมนุุษยชนจึึงมิิ ควรมีีคำำ�อธิิบายสวยหรููใด ๆ มากไปกว่่าการกระทำ�ำ ที่่�เห็็นแก่่ประโยชน์์ส่่วนตน เป็น็ สำ�ำ คััญ Stand By Youth 5

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธเิ ด็กและเยาวชน [3] ปจั จัยทสี่ ่งผลต่อการละเมิดสทิ ธมิ นษุ ยชน หากพิจิ ารณาถึึงแก่น่ แกนของการละเมิดิ สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนอย่า่ งรอบด้า้ นแล้ว้ จะพบว่่ามีีปัจั จััยเกื้ �อหนุุนที่่ส� ำ�ำ คััญ 4 ประการ ได้แ้ ก่่ 1) กฎหมาย กล่่าวคือื ใน สัังคมที่่�กฎหมายกะพร่่องกะแพร่่งไม่่บััญญััติิอย่่างชััดเจนถึึงการรองรัับประเด็็น สิิทธิิมนุุษยชน ย่่อมเป็็นไปได้้ว่่าชนผู้�้ อัันธพาลทั้้�งที่่�ปรากฏกายในรููปชายฉกรรจ์์ ข้้าราชการคอปกขาว หรืือนัักธุุรกิิจสวมสููทต่่างก็็สามารถใช้้ช่่องโหว่่อัันอำำ�นวย ทางกฎหมายละเมิดิ ผู้้�อื่�นได้้เสมอ 2) ความยุุติิธรรม อันั เป็็นส่่วนต่่อขยายภาย หลัังการบััญญััติิกฎหมาย กล่่าวคืือ ในสัังคมที่่�ความยุุติิธรรมบกพร่่องหรืือผู้�้ใช้้ อำำ�นาจศาลเอียี งข้า้ งก็ย็ ่อ่ มเป็น็ ที่่น� ่า่ กังั วลว่า่ จะเปิดิ ช่อ่ งว่า่ งให้ป้ ัญั หาการละเมิดิ สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนเรื้อ� รังั โดยเฉพาะกับั คนมีฐี านะหรือื มีอี ำำ�นาจบาตรใหญ่ย่ ่อ่ มเหิมิ เก ริมิ มิเิ กรงกลััวโทษทััณฑ์์ และอาจหาญที่่�จะเดิินหน้้าละเมิิดสิทิ ธิิของผู้�้อื่น� ต่่อไป 3) ความรู้ค�้ วามเข้า้ ใจเกี่ย� วกับั สิทิ ธิมิ นุยุ ชน ประการนี้้เ� ป็น็ สิ่่ง� สำำ�คัญั อย่า่ งยิ่ง� เพราะ สังั คมที่่ผ� ู้ค�้ นมีคี วามรู้ค� วามเข้า้ ใจเรื่อ� งสิทิ ธิมิ นุษุ ยชนย่อ่ มตระหนักั รู้อ� ยู่�เสมอว่า่ สิ่่ง� ใดบ้้างที่่เ� ป็็นภััยคุุกคามต่่อสิทิ ธิขิ องตน การประท้้วง เรีียกร้อ้ งและถามหาความ เป็น็ ธรรมจะปรากฏขึ้น้� โดยวิจิ ารณญาณของประชาชนเองโดยทันั ทีี กลับั กันั หาก ประชาชนขาดความรู้้�ความเข้้าใจประเด็็นสิิทธิิมนุุษยชน เมื่่�อมีีสิ่่�งใดมากระทบ หรืือละเมิิดต่่อสิิทธิิของตนก็็ย่่อมเพิิกเฉยหรืือบางครั้�งแทบจะไม่่ได้้รู้�้ ร้้อนรู้้�หนาว และเมื่่�อรู้�้ ตัวั อีีกทีีก็ส็ ายเกินิ จะทัักท้้วงสิิทธิิของตนเสีียแล้้ว Stand By Youth 6

วารสารเคยี งขา้ งสทิ ธิเด็กและเยาวชน 4) ความเหลื่่�อมล้ำ�ำ� ประการนี้้เ� ป็น็ ปััญหาเชิงิ โครงสร้า้ งที่่ค� ่อ่ นข้้างจะยุ่�งเหยิงิ และ ซัับซ้อ้ นพอสมควร เนื่่อ� งจากความเหลื่่อ� มล้ำ�ำ�ที่่�หนึ่่�งมีผี ลให้เ้ กิิดความเหลื่่�อมล้ำ��ำ ที่่� สองต่่อกัันเป็็นทอด ๆ และความเหลื่่�อมล้ำำ�� ทั้้�งหลายทั้้�งปวงก็็เป็็นเสมืือนต้้นธาร สำำ�คััญที่่ท� ำ�ำ ให้้การละเมิดิ สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนปรากฏอยู่�ในสัังคม [4] แนวทางปกปอ้ งจากการละเมิดสทิ ธิมนษุ ยชน การปกป้อ้ งการละเมิดิ สิทิ ธิมิ นุษุ ยชนอาจกระทำ�ำ ได้ท้ั้้ง� ทางตรงและทางอ้อ้ ม สำ�ำ หรัับผู้้�เขียี นเสนอแนะ 4 แนวทาง ดังั นี้้� 1) การเสริมิ สร้า้ งเสรีีประชาธิปิ ไตย ให้ม้ ีคี วามเข้ม้ แข็ง็ ในสังั คม เพื่อ่� ลดทอนอำำ�นาจไม่ช่ อบที่่ใ� ช้บ้ ังั คับั โดยมิชิ อบและ การละเมิิดสิิทธิิประชาชนบ่่อยครั้�ง 2) การยกเครื่�องกระบวนการยุุติิธรรมให้้มีี ความโปร่ง่ ใส ตรวจสอบได้้ และเข้า้ ถึึงง่า่ ยขึ้น�้ 3) การเสริมิ สร้า้ งความรู้เ้� รื่อ� งสิทิ ธิิ มนุษุ ยชนให้ช้ าวบ้า้ นในชุมุ ชนและเยาวชนเกิดิ ความเข้า้ ใจและตระหนักั รู้ม�้ ากยิ่ง� ขึ้น้� โดยอาจจำำ�เป็น็ ต้อ้ งอาศัยั นักั วิชิ าการในพื้้น� ที่่เ� ริ่ม� ต้น้ สร้า้ งสังั คมแห่ง่ การเรียี น รู้เ้� รื่อ� งดังั กล่า่ วขึ้น�้ ตลอดรวมไปถึึงหลักั สููตรการศึึกษาของกระทรวงศึึกษาธิกิ ารก็็ ควรปรัับให้้เรื่�องสิิทธิิมนุุษยชนเป็็นเรื่�องสำ�ำ คััญ อาจจะมีีห้้องเรีียนหรืือคาบเรีียน เกี่่ย� วกับั สิทิ ธิิมนุษุ ยชนไปเลยด้ว้ ยซ้ำ�ำ� 4) หากถููกละเมิิดสิิทธิกิ ็จ็ ะต้อ้ งติิดต่่อหรืือ ร้้องเรียี นไปยัังหน่ว่ ยงานที่่เ� กี่ ย� วข้อ้ ง เช่น่ สำำ�นักั งานคณะกรรมการสิิทธิมิ นุษุ ชน แห่ง่ ชาติิ สมาคมสิิทธิเิ สรีภี าพประชาชน เป็็นต้้น Stand By Youth 7

วารสารเคียงข้างสิทธิเด็กและเยาวชน ที่่�กล่่าวทั้้�งหมดข้้างต้้นเป็็นเพีียงความเข้้าใจพื้้�นฐานว่่าด้้วยเรื่ �องสิิทธิิมนุุษยชน หากต้้องการทำ�ำ ความเข้้าใจกว้้างขวางหรืือลงลึึกรายละเอีียดมากขึ้�้น สามารถ ศึึกษาได้้จากปฏิิญาสากลว่่าด้้วยสิิทธิิมนุุษยชนและสนธิิสััญญาสิิทธิิมนุุษยชน อีกี กว่่า 9 ฉบัับ .................................. Stand By Youth 8



วารสารเคียงข้างสทิ ธิเดก็ และเยาวชน 1 ท่ีน่ีเป็นโรงเรียนชายล้วนเปิดสอนมานานกว่าห้าสิบปี ความเก่าแก่และช่ือ เสียงในฐานะโรงเรียนประจำ�จังหวัดดึงดูดให้ผู้ปกครองส่งบุตรหลานสมัครเข้ามาเรียน อย่างคับคั่ง การสอบแข่งขันเพ่ือช่วงชิงที่น่ังจึงค่อนข้างสูง เด็กฐานะดีซึ่งจบชั้นประถม ศกึ ษาจากโรงเรียนในตัวเมอื งมกั คว้าโอกาสไดเ้ ขา้ เรยี นเกินคร่ึงของจำ�นวนรบั ในทกุ ๆ ปี แตส่ �ำ หรบั เด็กชายปอไมไ่ ดเ้ ปน็ ไปตามกฎแห่งการแข่งขันดังกล่าว เขาแตกต่างไป จากคนอ่ืน ๆ ท่ีสอบเข้าได้อยู่ไม่น้อย เพราะเรียนจบช้นั ประถมศึกษาจากโรงเรียนเล็ก ๆ ประจ�ำ หมู่บ้าน พอ่ เป็นพนักงานรกั ษาความปลอดภัยของธนาคารแหง่ หนึง่ ส่วนแมข่ าย ขนมหวานทต่ี ลาด เดก็ ชายปอจงึ ไมไ่ ดต้ วิ หนงั สอื กบั ตวิ เตอรค์ นใดเพราะตอ้ งใชเ้ งนิ จ�ำ นวน มาก การเตรยี มตวั เพอื่ สอบเขา้ อาศยั เพยี งความขยนั ในการอา่ นหนงั สอื ดว้ ยตวั เองเปน็ หลกั การเรียนในรั้วมัธยมศึกษาของเด็กชายปอผ่านไปแล้วหน่ึงปีการศึกษา หลังจาก โรงเรียนปิดทำ�การสอนยาวนานถึงสี่เดือนวันน้ีเป็นวันแรกของปีการศึกษา คาบแรกเป็น วชิ าวิทยาศาสตร์ของครสู มภาพ “อนาคตอยากเปน็ อะไร เด็กชายปอ” ครูสมภาพเอ่ยถาม “อยากเปน็ หมอครับ ผมอยากรกั ษาพ่อ แม่ และคนอน่ื ๆ” เดก็ ชายปอตอบดว้ ยแวว ตาท่ีเต็มเปย่ี มไปด้วยความหวงั “จะเป็นหมอหรือพยาบาลกนั แน่” ทัชซึ่งนัง่ อย่แู ถวหลงั พูดข้ึน “เปน็ ชา่ งเสริมสวยกเ็ หมาะด”ี ขจรซึ่งน่ังโตะ๊ ถดั จากทัชเอย่ เสรมิ แลว้ เสยี งหวั เราะจากเพอื่ นรว่ มหอ้ งกด็ งั ขนึ้ โดยอตั โนมตั ิ ครสู มภาพไมไ่ ดก้ ลา่ วหา้ ม ใด ๆ แตก่ ลบั ยมิ้ คลา้ ยจะหวั เราะไปกบั ทกุ คนดว้ ย ขณะทเ่ี ดก็ ชายปอเหมอื นถกู รมุ แทงเขา้ Stand By Youth 10

วารสารเคยี งข้างสทิ ธเิ ดก็ และเยาวชน กลางอกด้ว้ ยมีดี อันั แหลมคมทั้้ง� เจ็บ็ และจุกุ เข้า้ ไปถึึงขั้ว� หัวั ใจ แต่ก่ ็ไ็ ม่อ่ าจโต้ต้ อบใด ๆ กลับั ไปได้้ ทางเลือื กที่่ด� ีีที่่ส� ุดุ สำำ�หรับั เขาคือื นิ่่ง� เงียี บและเก็บ็ งำ��ความเจ็็บช้ำำ�� ไว้้เช่่นครั้�งก่่อน ๆ ที่่� ผ่า่ นมา “กริ๊ง� กริ๊ง� กริ๊ง� ” เสียี งกริ่ง� ดังั ขึ้น้� สามครั้ง� เป็น็ สัญั ญาณบอกเวลาพักั รับั ประทานอาหาร กลางวััน เด็็กชายปอรีีบเดิินออกจากห้้องเรีียน ซอยเท้้าตรงไปยัังโรงอาหารอย่่างรวดเร็็ว เขาต้อ้ งได้ย้ ืนื รับั อาหารเป็น็ คนแรก เพื่อ�่ ไม่ใ่ ห้ถ้ ููกล้อ้ มหน้า้ ล้อ้ มหลังั ด้ว้ ยเพื่อ�่ นคนอื่น� ๆ โดย เฉพาะทััชและขจร ยิ่่ง� เว้น้ ระยะห่่างสองคนนั้้�นได้ม้ ากเท่า่ ไหร่เ่ ขาก็็จะปลอดภัยั จากคำำ�ล้อ้ เลีียนได้ม้ ากเท่่านั้้�น “ทำำ�ไมไม่่ไปนั่่ง� กับั เพื่่อ� นล่ะ่ เด็ก็ ชายปอ” ครููวารีีซึ่�ง่ เดิินผ่า่ นมาเอ่ย่ ถาม “เอิ่ม� .... พอดีผี มต้อ้ งรีบี ไปอ่่านหนัังสืือครัับครูู เลยมานั่่ง� ทานคนเดียี วจะได้้เสร็จ็ ไว กว่า่ ” เด็ก็ ชายปอตอบกลัับด้ว้ ยน้ำ�ำ�เสียี งอ้ำ�ำ� ๆ อึ้ง้� ๆ เหมือื นไม่ม่ ั่่�นใจ “ถ้า้ มีปี ัญั หากับั เพื่อ�่ นก็บ็ อกครููได้น้ ะ อืมื ตอนบ่า่ ยฝากแจ้ง้ เพื่อ่� นด้ว้ ยว่า่ คาบพละครูู จะให้้ทดสอบเดาะลููกบอล” ครููวารีกี ล่า่ ว “ได้ค้ รับั ” เด็ก็ ชายปอรัับคำำ�สั่่�งด้ว้ ยน้ำำ�� เสีียงราบเรียี บ ขณะที่่�ความกลัวั เริ่�มก่อ่ ตัวั ขึ้น�้ ในใจของเขาตั้้�งแต่่ได้้ยิินคำ�ำ ว่่าเดาะลููกบอลแล้้ว สำำ�หรัับเขามัันยากเย็็นแสนเข็็ญกว่่าแก้้ โจทย์์วิิชาคณิติ ศาสตร์์เสียี อีกี .................................. Stand By Youth 11

วารสารเคียงข้างสทิ ธิเด็กและเยาวชน 2 ยามบ่่ายสายลมพััดโชยผ่่านกิ่�งก้้านต้้นมะยมไหวโอนตามแรงลม ในสนาม ฟุตุ บอลขณะนี้้น� ักั เรียี นห้้อง ๑/๑ กำำ�ลังั เข้้าแถวเรียี งหน้้ากระดาน “วัันนี้้�ครููจะให้้ทดสอบเดาะลููกบอล ใครทำำ�ได้้เกิินสิิบครั้�ง จะให้ส้ ิิบคะแนนเต็็ม แต่่ ถ้้าต่ำ��ำ กว่่าสิิบก็็จะลดคะแนนลงไป” ครููวารีีชี้�แจงกติิกาการให้้คะแนน ก่่อนจะเรีียกเด็็ก ๆ มาทดสอบตามเลขที่่� ทุุกคนตื่่�นเต้น้ ที่่�จะได้้แสดงความเก่่งกล้า้ สามารถในการเดาะลููกบอลของตนเอง หลายคน เดาะได้้มากกว่า่ สิบิ ครั้ง� ขจรทำำ�สถิติ ิิได้ส้ ููงสุดุ ที่่ห� ้า้ สิิบสองครั้ง� รองลงมาคือื ปวินิ ได้้สี่่ส� ิบิ เก้้า ครั้ง� และยังั ไม่ม่ ีใี ครได้ต้ ่ำ��ำ กว่า่ สิิบครั้�งเลย “ต่่อไปเลขที่่�ยี่่ส� ิบิ สาม เด็็กชายปอ” ครููวารีีขานชื่�อ “ปอไปเข้า้ ห้้องน้ำ�ำ�ครัับครูู” ปวิินเอ่ย่ ขึ้�น้ “งั้น� เลขที่่�ถัดั ไปขยับั ขึ้�้นมาแทนก่่อน” เหลืือเวลาอีีกเพีียงแค่่สิิบห้้านาทีีจะหมดคาบวิิชาพละศึึกษา แต่่เด็็กชายปอยัังไม่่ กลับั มาครููวารีจี ึึงให้้ปวิินไปตาม “ไอ้้ปอจะหมดคาบแล้้ว ครููบอกให้้รีีบ ๆ หน่่อย เดี๋๋�ยวมึึงจะไม่่ได้้คะแนนนะ” ปวิิน ตะโกนบอกตรงหน้้าห้อ้ งน้ำำ�� “เสร็จ็ แล้ว้ ๆ เดี๋๋ย� วตามไป” เด็ก็ ชายปอตอบ ก่อ่ นจะเปิดิ ประตููออกจากห้อ้ งน้ำำ�� และ วิ่ง� ตามหลังั ปวินิ ไปติดิ ๆ Stand By Youth 12

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธิเด็กและเยาวชน “มาเดาะเร็็ว คนสุุดท้้ายแล้้ว” ครููวารีีกล่า่ วพร้้อมยื่่น� ลููกฟุตุ บอลให้้ เด็ก็ ชายปอรัับลููกบอลด้้วยมืือที่่�สั่่น� เขายืืนนิ่่ง� จ้้องมองลููกบอลอยู่�ครู่�หนึ่่ง� แสงแดด จากดวงตะวันั ค่่อย ๆ เพิ่่ม� ระดัับรัังสีคี วามร้อ้ น ผ่า่ นไปราว ๆ สามนาทีีเท้้ายัังไม่ข่ ยับั แตะ ลููกบอล มีเี พียี งเหงื่อ� เท่่านั้้น� ที่่ไ� หลเป็น็ ทางจากหน้า้ ผากอาบแก้้ม ขณะที่่ส� ายตาของเพื่่�อน ร่ว่ มห้้องทั้้�งหมดเพ่ง่ เล็็งมาที่่เ� ขาอย่า่ งพร้้อมเพรียี ง “รีีบเดาะดิิว่่ะ ร้อ้ นจะตายอยู่�แล้้ว” ขจรเอ่ย่ ขึ้น้� “ไม่่รู้เ�้ ตะเป็น็ รึึเปล่่า” ทัชั เอ่่ยเสริิม “หรือื จะเปลี่่�ยนไปเดาะลููกวอลเลย์บ์ อลแทนน่า่ จะเหมาะกว่า่ ” ขจรพููดต่อ่ “เงียี บก่อ่ นทั้้ง� สองคน ทำ�ำ เพื่อ่� นเสียี สมาธิหิ มด” ครููวารีปี รามให้ท้ ั้้ง� สองหยุดุ พููดพร้อ้ ม ส่่งสายตาเป็น็ สัญั ญาณ ก่อ่ นจะหันั ไปพููดกับั เด็็กชายปอ “ถ้้าไม่เ่ ริ่ม� เดาะครููจะให้ค้ ะแนนเธอเป็น็ ศููนย์์เลยนะ” เด็็กชายปอไม่่อยากได้้ศููนย์์ เขาจนตรอกอย่่างไม่่มีีทางเลืือก เมื่่�อตั้้�งสติิได้้จึึงโยน ลููกบอลขึ้�น้ แล้้วใช้เ้ ท้า้ เดาะ แต่เ่ ดาะได้้เพียี งแค่่ครั้�งเดีียว ลููกบอลก็ก็ ระดอนไปไกล เพื่่อ� น ๆ ที่่เ� พ่่งเล็ง็ อยู่่�หััวเราะลั่่�น หน้า้ ของเขาค่อ่ ย ๆ เปลี่่�ยนเป็็นสีแี ดง ไม่่ใช่เ่ พราะแดดที่่� ร้้อนระอุุแต่่เพราะความอายมากกว่่า “ผมขอลองอีกี สักั ครั้�งนะครัับครูู” เขาขอโอกาสแก้้มือื “เอาสิ”ิ ครููวารีีกล่่าว เด็็กชายปอโยนลููกบอลขึ้้�นอีีกครั้�ง เขาเดาะเพิ่่�มมาได้้เป็็นสองครั้�ง แต่่ครั้�งที่่�สาม ขณะพยายามขยับั ร่า่ งกายตามลููกบอล กลับั สะดุดุ ขาตัวั เองล้ม้ ลงกับั พื้้น� หญ้า้ คราวนี้้เ� สียี ง หััวเราะดังั ลั่่�นกว่า่ ครั้�งแรก “โธ่่ น่า่ สงสารไอ้้ตุ๊�ดจังั เลย” ใครบางคนเอ่่ยขึ้น้� เมื่่�อได้้ยิินประโยคดัังกล่่าวเด็็กชายปอรู้้�สึึกเหมืือนถููกยิิงเข้้าตรงกลางหน้้าอก น้ำำ�� ใส ๆ ค่่อย ๆ ไหลเป็็นทางจากดวงตา แต่่เขาไม่่ต้้องการให้้ใครเห็็นความอ่่อนแอของตััว เองอีีก จึึงลุุกขึ้้�นและวิ่�งฝ่่าวงล้้อมออกไป “ตามไปดููเพื่�่อนหน่่อยสิิ ปวิิน” ครููวารีเี อ่่ยขึ้น�้ “ครัับครูู” ปวิินรีีบวิ่�งตามเด็็กชายปอไป Stand By Youth 13

วารสารเคยี งข้างสิทธิเดก็ และเยาวชน เด็็กชายปอเลืือกห้้องน้ำำ�� เป็็นที่่�ระบายความเจ็็บช้ำ�ำ�อีีกเช่่นเคย แต่่ก็็มิิอาจซ่่อนเก็็บ ความเสีียใจไว้เ้ พียี งลำ�ำ พััง เสีียงร้้องไห้้ของเขาเล็็ดลอดออกมาจนได้ย้ ินิ ชัดั “ไอ้้ปอมึึงเป็็นไรรึึเปล่่า ออกมาคุุยกัับกููได้้นะ” ปวิินเอ่่ยขึ้้�นพร้้อมใช้้มืือเคาะประตูู เหล็็ก “อย่า่ มายุ่�งกับั เรา เราอยากอยู่�คนเดียี ว” เด็ก็ ชายปอตอบกลับั ด้ว้ ยเสียี งที่่ส� ะอึึกสะอื้น� ไม่ท่ ันั ได้เ้ ลิกิ เรียี น เรื่อ� งที่่เ� ด็ก็ ชายปอเดาะลููกบอลไม่เ่ ป็น็ ก็แ็ พร่ก่ ระจายไปยังั นักั เรียี น ห้อ้ งอื่น� ๆ อย่า่ งรวดเร็ว็ ยิ่ง� ตอกย้ำ��ำ คำำ�ว่า่ “ตุ๊�ด” หรือื “กะเทย” ที่่เ� ขาโดนยัดั เยียี ดมาโดยตลอด ให้น้ ่า่ เชื่อ� ถือื มากขึ้น้� เปิดิ เรียี นในวันั จันั ทร์เ์ ขาคงเจอกระสุนุ คำ�ำ ล้อ้ ราวกับั ห่า่ ฝนอย่า่ งแน่น่ อน .................................. Stand By Youth 14

วารสารเคยี งขา้ งสทิ ธิเด็กและเยาวชน 3 ทุก ๆ วันเสาร์อาทิตย์ เด็กชายปอจะไปช่วยแม่ขายขนมหวานท่ีตลาดเป็น ประจำ� แมเ่ ปน็ คนตกั ขนมหวานใสถ่ ุง สว่ นเขาจะช่วยรบั เงนิ และทอนเงนิ ให้ลูกค้า ทผี่ ่าน มาเขามคี วามสขุ และสนกุ ทไี่ ดไ้ ปชว่ ยแม่ แตเ่ สารอ์ าทติ ยน์ เี้ ขาเกบ็ ตวั เงยี บอยแู่ ตใ่ นหอ้ งไม่ ได้ออกไปชว่ ยแมเ่ ช่นคร้ังกอ่ น ๆ “ท�ำ ไมไมไ่ ปชว่ ยแม่ละปอ ไม่สบายรเึ ปลา่ ” พอ่ เอ่ยถาม “มีการบ้านเยอะครบั พ่อ เลยอยากท�ำ ให้เสรจ็ ก่อน” เขาตอบ “งัน้ ตามสบาย มีไรไม่โอเคกบ็ อกพอ่ ได้นะ” ความจรงิ ปอไมม่ กี ารบา้ นเหลอื ใหท้ �ำ เลยแมแ้ ตว่ ชิ าเดยี ว เพราะเขาท�ำ เสรจ็ เรยี บรอ้ ย ต้งั แต่ท่ีโรงเรียน เหตผุ ลเดียวที่ไม่ไปชว่ ยแมข่ ายขนมหวานเพราะกลัววา่ เพ่อื นรว่ มห้องจะ ผ่านมาเห็น ก่อนหน้านี้เขาเคยถูกล้อว่าเป็นแม่ค้าขายขนมหวานบ้าง เป็นตุ๊ดเรียบร้อย บ้าง เพือ่ นบางคนทม่ี าเดินตลาดก็เคยแอบถ่ายรูปเขาและนำ�ไปโพสต์ลงเฟสบุ๊กพร้อมคำ� บรรยายว่าเขาเปน็ “ตุ๊ด” หรือ “กะเทย” เด็กชายปอไม่ได้รังเกียจกลุ่ม LGBTQ เขามีเพื่อนต่างโรงเรียนหลายคนท่เี ป็นเช่น นน้ั แตเ่ ขาไมใ่ ช่ เขาเปน็ เพยี งเดก็ ผชู้ ายคนหนงึ่ ทหี่ นา้ หวาน เรยี บรอ้ ย พูดจามหี างเสยี ง ไม่ ตะโกนโหวกเหวก ชอบทำ�งานบ้าน ใสเ่ สื้อผา้ ทร่ี ีดจนเรยี บ เล่นฟุตบอลไมเ่ กง่ และแค่ไม่ ชอบอยรู่ วมเปน็ กลมุ่ กบั เพื่อนผู้ชาย เขาจงึ ปฏิเสธค�ำ ยัดเยียดทางเพศมาโดยตลอด หลาย Stand By Youth 15

วารสารเคยี งข้างสิทธเิ ดก็ และเยาวชน คนมักถามเขาว่า “เป็นไหม” เขาตอบกลบั อย่างเตม็ ปากเสมอวา่ “ไมไ่ ดเ้ ป็น” จนเมื่อถกู ถามซ�้ำ และบ่อยขึ้นพกั หลงั มาเขาจึงแกล้งท�ำ เปน็ หูหนวกไมไ่ ด้ยนิ อะไร แม้พ่อแม่จะคอยซักไซ้ไต่ถามลูกชายของตนเสมอว่ามีปัญหาอะไรบ้างในชีวิต แต่ เด็กชายปอก็ไม่เคยเอ่ยปากเล่าเรื่องที่ถูกกลั่นแกล้งว่าเป็นตุ๊ดให้ฟัง เขาคุยกับทั้งสองแค่ เรอ่ื งการเรยี นและเกรดเพียงเท่านั้น .................................. Stand By Youth 16

วารสารเคยี งข้างสิทธเิ ด็กและเยาวชน 4 เช้าวันจันทร์เร่ิมต้นขึ้นอีกคร้ัง ทว่าเด็กชายปอไม่อยากไปโรงเรียน ไม่ใช่ เพราะขเี้ กยี จ แตเ่ พราะกลวั ถกู ลอ้ เรอื่ งเดาะลกู บอลมากกวา่ ความจรงิ เขาชอบชว่ งเวลาที่ โรงเรียนปดิ การสอนเพราะโรคระบาดโคโรนา่ ไวรัส 2019 ไมน่ อ้ ย เพราะไมต่ ้องไปโรงเรียน ไม่ต้องไปเจอกบั การกลน่ั แกล้งจากเพื่อน ๆ ร่วมหอ้ ง ชวี ติ ท่ี ซอ่ นตัวอยู่ในหอ้ งสี่เหลยี่ มโดย ไม่ต้องพบเจอผู้คนเป็นสิ่งที่เขาปรารถนามากกว่า อย่างไรก็ตามเพื่อไม่ให้พ่อและแม่เห็น ว่ามีบางอยา่ งผดิ สงั เกต เขาจงึ กัดฟันแต่งตวั มานงั่ รอรถรบั ส่งต้ังแตเ่ ช้า “สวัสดคี รบั ครู” เดก็ ชายปอยกมือไหว้ครูสมภาพซึ่งยนื รับนกั เรยี นอย่หู นา้ โรงเรยี น “เปน็ ไงบ้าง เห็นวา่ สะดดุ ขาตวั เองลม้ เมื่อวันศุกร์ที่แลว้ ” ครสู มภาพถามด้วยความ เป็นหว่ ง แต่เด็กชายปอรสู้ กึ คลา้ ยว่าตัวเองถูกลอ้ “ดีข้ึนแล้วครับ” เขาตอบกอ่ นจะรีบวง่ิ เขา้ ไปในโรงเรยี น หลังจากเข้าแถวเคารพธงชาติเสร็จเรียบร้อย เด็กชายปอเดินไปจับไม้กวาดทาง มะพร้าวมากวาดขยะและใบไม้แห้งใต้ต้นไทร ซึ่งเป็นบริเวณที่เขาได้รับมอบหมายให้ ทำ�ความสะอาดร่วมกับเพื่อนอีกสามคน คือ ขจร ทัช และเจษฎา แต่ท้งั สามเอาแต่น่ัง กระดิกเทา้ พูดคยุ กนั อยา่ งสนุกสนานไม่มีใครสกั คนจะมาชว่ ยเด็กชายปอกวาดขยะเลย “ไม่ต้องไปกวาดหรอก ใหไ้ อ้ตุ๊ดมันกวาดไปคนเดยี ว” ทชั พูดขนึ้ “ใช่ ๆ ลูกผู้ชายอย่างเราไม่กวาดหรอกขยะ” ขจรแสดงความเหน็ ด้วย สว่ นเจษฎาแมจ้ ะไมเ่ คยพูดเสยี ดสเี ดก็ ชายปอ แตเ่ มอ่ื ไดฟ้ งั ทชั และขจรกค็ ลอ้ ยตาม Stand By Youth 17

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธเิ ดก็ และเยาวชน ไปดว้ ย กอ่ นหนา้ นนั้ เขาถอื ไมก้ วาดอยใู่ นมอื แลว้ แตส่ ดุ ทา้ ยกเ็ ลอื กจะถอื ไวเ้ ฉย ๆ และปลอ่ ย ให้เด็กชายปอท�ำ หนา้ ทตี่ อ่ ไปเพยี งคนเดียว “โอย้ ” เดก็ ชายปอรอ้ งออกมาเมอ่ื เพอ่ื นคนหนง่ึ เดนิ มาตบหวั เขาหนา้ ตาเฉย กอ่ นจะ หันมาแล้วตะคอกคำ�ว่า “ไอต้ ุด๊ ” ใสห่ นา้ เสยี เสยี งดงั เด็กชายปอตกใจสุดขดี น�้ำ ตาเกือบไหลออกมา แตเ่ ขากล้ันมันไวแ้ ละพยายามเดนิ เขา้ หอ้ งเรียนอยา่ งเป็นปกติที่สุด วนั นค้ี าบแรกเปน็ วิชาสงั คมศึกษาของครูวารี แตท่ ่านติด ธรุ ะเลยฝากใบงานไวใ้ หเ้ ดก็ ๆ ท�ำ หอ้ ง ๑/๑ จงึ เขา้ สสู่ ภาวะแมวไมอ่ ยหู่ นรู า่ เรงิ แมห้ นสู ว่ น ใหญใ่ นห้องจะตั้งใจท�ำ ใบงาน แตเ่ ม่ือมีหนเู พยี งหนึ่งถึงสองตัวทเ่ี สียงดัง กส็ ามารถทำ�ให้ ห้องทั้งหอ้ งวุ่นวายไดไ้ มน่ ้อย ขจรและทชั เรม่ิ คดิ หาเรอื่ งพเิ รนทร์ ๆ ท�ำ ทงั้ สองไปขโมยกระดาษโพสอติ ทว่ี างอยบู่ น โต๊ะของครปู ระจำ�ช้ัน แล้วน�ำ มาเขียนขอ้ ความวา่ “เปน็ ต๊ดุ เชญิ ตบฟร”ี จากน้ันให้เจษฎา แกลง้ เขา้ ไปถามเรอ่ื งใบงานกบั เดก็ ชายปอ สว่ นขจรใชจ้ งั หวะทเ่ี ดก็ ชายปอเผลอน�ำ กระดาษ โพสอติ ตดิ ทเ่ี สอ้ื ดา้ นหลงั ของเขา เมอ่ื เหน็ ขอ้ ความเพอื่ นหลายคนกเ็ ขา้ มาตบหวั เดก็ ชายปอ กนั คนละทีสองทโี ดยไมท่ ันตัง้ ตัว “โอย้ มาตบหวั เราท�ำ ไม” เด็กชายปอรอ้ งลนั่ ออกมา “กแ็ กให้ตบฟรนี ิ” ขจรขึ้นเสียงพร้อมกบั ดึงกระดาษด้านหลังปอออกมาใหด้ ู เดก็ ชายปอจอ้ งมองขจรดว้ ยสายตาทน่ี งิ่ ซอ่ นเกบ็ ความเคยี ดแคน้ อยา่ งสดุ ขดี เอาไว้ “มงึ จอ้ งกูท�ำ ไม อยากมเี รื่องรึไง” ขจรกลา่ วพร้อมดงึ แขนเส้อื ขึ้น เดก็ ชายปอยังไม่ ละสายตา ไมม่ ีใครลว่ งรวู้ ่าเขาก�ำ ลงั คิดอะไร ขจรเขา้ กระชากคอเสือ้ เด็กชายปอ ก่อนจะง้างมอื ข้ึน “หยุดเถอะไอ้จร ถ้ามงึ ต่อยมีหวงั มงึ อาจโดนไลอ่ อกแน่ ๆ” ปวนิ เข้ามาปรามไดท้ ัน เวลาก่อนที่กำ�ปั้นของขจรจะกระแทกหน้าเด็กชายปอ เหตุการณ์คลี่คลายลงเมื่อครูวารี กลับมาและเรียกทง้ั สองไปวา่ กล่าวตักเตือน คำ่�คนื ทแ่ี สนทรมานเดินทางมาเยอื น แม้จะปดิ ไฟทกุ ดวงให้มืดมิดและพยายามขม่ ตาใหห้ ลบั สกั เทา่ ไหรก่ ไ็ มเ่ ปน็ ผล ทง้ั เปดิ เพลงฟงั กแ็ ลว้ หยบิ หนงั สอื มาอา่ นใหง้ ว่ งกแ็ ลว้ แต่ Stand By Youth 18

วารสารเคียงขา้ งสิทธเิ ด็กและเยาวชน คำ�วา่ “ตุ๊ด” และ “กะเทย” ยงั คงวนเวยี นซ้ำ�อย่ใู นความคิดของเดก็ ชายปอ เป็นฝนั ร้ายใน ความเป็นจริง เขาร้องไห้จนหมอนเปียกโชกใบท้ังใบ ก่อนจะเผลอหลับไปพร้อมกับภูเขา ความทกุ ข์ทีย่ ังต้ังตระหง่านอยู่กลางอก รงุ่ เชา้ ไกแ่ จท้ พ่ี อ่ เลยี้ งไวแ้ ซเ่ สยี งขนั เดก็ ชายปอตนื่ นอนกอ่ นใครในบา้ น เขา ปิดประตูใส่กลอนและไม่อยากไปโรงเรียนอกี เลย .................................. Stand By Youth 19



วารสารเคียงข้างสิทธเิ ดก็ และเยาวชน “เด็็กและเยาวชน” ตกเป็็นเหยื่�อของกระบวนการค้้ามนุุษย์์และถููก ละเมิิดสิิทธิิมนุุษยชนมากขึ้�นทุุกวััน ประกอบกัับโลกในศตวรรษที่่� 21 นี้้� เทคโนโลยีีและสัังคมออนไลน์์มีีบทบาทสำำ�คััญต่่อการเปลี่่�ยนแปลงความเป็็น อยู่�ของคนในสัังคมจนกลายเป็็นส่่วนหนึ่่�งของชีีวิิตมนุุษย์์ ส่่งผลให้้การละเมิิด สิิทธิิเด็็กและการแสวงหาประโยชน์์ทางเพศต่่อเด็็กปรากฏให้้เห็็นมากขึ้�้นในรููป แบบออนไลน์์ ในหลายประเทศได้้มีีการออกกฎหมายเพื่�่อปกป้้องคุ้�มครองเด็็ก จากการถููกละเมิดิ บนโลกออนไลน์์ สำ�ำ หรับั ประเทศไทยนั้้น� นัับเป็น็ เรื่�องน่า่ ยินิ ดีี ที่่ก� ำำ�ลังั มีีการผลักั ดััน “ร่่างบทบัญั ญััติวิ ่า่ ด้้วยการกระทำำ�ความผิดิ ต่่อเด็็กผ่า่ นสื่่อ� ออนไลน์”์ ในวันั ที่่� 19 สิิงหาคม 2563 ผู้้�เขียี นได้้ร่่วมงาน สััมมนาเชิิงปฏิิบัตั ิกิ าร เพื่่�อเพิ่�มศัักยภาพการทำ�ำ งานและจััดทำ�ำ คู่�่ มืือผู้้�บัังคัับใช้้กฎหมายในการดำ�ำ เนิิน Stand By Youth 21

วารสารเคยี งขา้ งสทิ ธิเดก็ และเยาวชน คดีคี ้้ามนุษุ ย์แ์ ละการแสวงหาประโยชน์์ทางเพศเด็ก็ ออนไลน์์ จัดั โดยสำ�ำ นัักงาน อััยการสููงสุดุ ในฐานะผู้้�สัังเกตการณ์์ (observer) และได้้มีีโอกาสพููดคุุยกัับ ดร.มาร์์ค เจริิญวงศ์์ ซึ่่�งเป็็นผู้้�มีีส่่วนสำำ�คััญในการยกร่่างฉบัับดัังกล่่าว สำำ�หรัับ บทความนี้้จ� ะพาผู้�้ อ่่านไปทำ�ำ ความรู้้�จักั กับั ร่่างกฎหมายฉบัับดังั กล่่าวมากยิ่่ง� ขึ้น้� Q : แนะนำำ�ตััวหน่อ่ ยครัับ A: ผมชื่�อ ดร.มาร์์ค เจริิญวงศ์์ อััยการจัังหวััดประจำ�ำ สำ�ำ นัักงานอััยการสููงสุุด ปัจั จุุบัันประจำำ�อยู่่�สำำ�นัักงานยุทุ ธศาสตร์์และฐานข้อ้ มููลคดีคี ้้ามนุุษย์์ เนื่่อ� งด้้วย สำำ�นักั งานอัยั การสููงสุดุ ต้อ้ งมีกี ารออกระเบียี บภายใน หรือื อนุบุ ัญั ญัตั ิเิ ป็น็ จำำ�นวน รายฉบัับ สำ�ำ นัักงานจึึงส่่งไปเรีียนหลัักสููตรการยกร่่างกฎหมายที่่�คณะกรรมการ กฤษฎีีกา ทำ�ำ ให้้มีีความรู้้�ในการยกร่่างกฎหมายติิดปลายนวมมา เมื่่�อสำำ�เร็็จ การศึึกษาระดัับปริิญญาเอกจากประเทศอัังกฤษ ได้้รัับการติิดต่่อให้้มาช่่วย ยกร่่างบทบััญญััติิว่่าด้้วยการกระทำำ�ความผิิดต่่อเด็็กผ่่านสื่่�อออนไลน์์ จึึงมีี โอกาสเข้้ามาทำำ�งานเป็็นฝ่่ายเลขานุุการในทีีมร่่างกฎหมายที่่�กำำ�ลัังทำำ�อยู่ �ใน ปััจจุุบััน ข้้อดีีของการเป็็นทั้้�งผู้�้ ร่่างกฎหมายและอััยการ คืือ เวลาเราร่่างมาเสร็็จ เรีียบร้้อย เราจะเห็็นข้้อจำ�ำ กััดในการนำำ�ไปใช้้จริิงในทางปฏิิบััติิ ในทีีมงานร่่าง กฎหมายเองก็็มีีคนที่่�มาจากหลายแวดวง ซึ่�่งมีีนัักกฎหมายน้้อยกว่่านัักสัังคม ด้้วยซ้ำ�ำ� ไป บางคนถนััดทางด้้านเทคโนโลยีี บางคนเป็็นนัักสัังคมสงเคราะห์์ นัักสิิทธิิมนุุษยชน ฉะนั้้�น ในการยกร่่างทำำ�ให้้มีีประเด็็นน่่าสนใจที่่�ถููกนำำ�มา ถกในรููปแบบที่่�แตกต่่างกััน Stand By Youth 22

วารสารเคียงข้างสทิ ธเิ ดก็ และเยาวชน Q : อยากให้้เล่่าถึงึ สถานการณ์์การละเมิดิ สิทิ ธิิเด็็กในประเทศไทยในช่ว่ งที่่�ผ่่าน มาโดยภาพรวมหน่่อยครับั A : ความรุุนแรงของการกระทำำ�ความผิิดออนไลน์์ในสัังคมไทยมีีมากขึ้้�น เรื่�อย ๆ มีีสถิิติิที่่�น่่าสนใจหลาย ๆ เรื่�อง เช่่นที่่�ผมทราบข้้อมููลจากสถิิติิแล้้ว รู้้�สึึกสะเทืือนใจ ก็็คืือ เด็็กเคยเห็็นภาพโป๊๊ของเด็็กด้้วยกัันบนโลกออนไลน์์ กว่่า 80% มัันมีีสถิิติิทำ�ำ นองนี้้�เยอะแต่่สุุดท้้ายไม่่สามารถดำำ�เนิินคดีีได้้ จึึงเป็็น ประเด็็นที่่�ทำำ�ให้้หลายฝ่่ายเกิิดความกัังวล ในขณะเดีียวกัันก็็มีีการพููดคุุยเรื่�อง ไม่่สมควรทางเพศ ไม่่ว่่าจะเป็็นผู้้�ใหญ่่คุุยกัับเด็็กหรืือเด็็กคุุยกัันเอง อย่่างไร ก็ต็ าม คำำ�พิิพากษาฎีีกา ปีี 2540 วางบรรทััดฐานว่่าการกระทำ�ำ ลัักษณะนี้้ไ� ม่ถ่ ือื เป็น็ การกระทำำ�ที่่เ� ป็น็ การไม่ส่ มควรทางเพศจึึงไม่เ่ ป็น็ อนาจาร เมื่่อ� ไม่เ่ ป็น็ อนาจาร และไม่่มีีกฎหมายบอกว่า่ การพููดคุุยเรื่�องไม่ส่ มควรทางเพศเป็น็ ความผิดิ เวลา มีีคนเอาเรื่�องมาแจ้้งความ ตำำ�รวจก็็ไม่่สามารถดำ�ำ เนิินการทางกฎหมายได้้ แต่่ ในต่่างประเทศมีีความผิิดฐานพููดคุุยเรื่ �องทางเพศที่่�ไม่่เหมาะสมผ่่านออนไลน์์ (online sexting) เพีียงแค่่ไปพููดคุุยเรื่�องทางเพศโดยปราศจากเหตุุอัันควรกัับ Stand By Youth 23

วารสารเคียงข้างสิทธิเด็กและเยาวชน เด็ก็ ก็เ็ ป็น็ เรื่อ� งที่่ไ� ม่เ่ หมาะแล้ว้ และหากเวลาพููดคุยุ แล้ว้ มีกี ารบอกให้ถ้ อดเสื้้อ� ผ้า้ หรือื ล่อ่ ลวงให้อ้ อกมาเจอ ลักั ษณะแบบนี้้� ในต่า่ งประเทศก็ม็ ีกี ารเอาผิดิ ในข้อ้ หา ล่อ่ ลวงผ่า่ นทางออนไลน์์ (online grooming) มันั จึึงเป็น็ การตัดั ไฟแต่ต่ ้น้ ลม ไม่่ให้้ ไหลไปสู่�การอนาจารหรืือกระทำำ�ชำำ�เรา แต่่ของไทยเรากลัับบอกว่่า 2 เรื่�องนี้้� (online sexting และ online grooming) ยัังไม่่เป็็นความผิิดตราบใดก็็ตาม ที่่�เด็็กยัังไม่่ถููกเเตะต้้องเรืือนร่่าง หากเป็็นเช่่นนี้้�แสดงว่่าโอกาสที่่�เด็็กจะถููก กระทำำ�นั้้�นมีีสููงมาก อยู่่�ที่่�ว่่าเด็็กจะถููกกอดจููบลููบคลำำ�หรืือจะโดนสอดใส่่ไป ตามแต่่สถานการณ์์ Q : ร่่างกฎหมายฉบับั นี้้� เริ่�มต้้นมาได้้อย่า่ งไร มีีสาระสำำ�คัญั อย่า่ งไรบ้้าง และคิดิ ว่า่ จะแก้้ปััญหาได้้จริิงหรืือไม่่ A : ร่่างกฎหมายนี้้�เกิิดขึ้้�นมาจากคณะวิิจััยของ ดร.ศรีีดา ตัันทะอธิิพานิิช มีี สถิิติิของการกระทำ�ำ ในลัักษณะที่่�เป็็นการละเมิิดเด็็กผ่่านสื่่�อออนไลน์์เป็็นตััวตั้้�ง โดยทีมี ร่า่ งกฎหมายนี้้�มีคี ณะทำ�ำ วิิจััยคืือดร.ศรีดี า ซึ่ง่� ทำำ�วิจิ ััยมาประมาณ 2-3 ปีี แล้ว้ ต่่อมาเริ่�มมีกี ารพููดคุุยกัันในวงผู้�้ปฏิบิ ััติกิ ารทางกฎหมาย ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ กรม สอบสวนคดีีพิิเศษ (DSI) กองบัังคัับการปราบปรามการกระทำ�ำ ความผิิดเกี่ �ยว กัับอาชญากรรมทางเทคโนโลยีี (ปอท.) ผู้้�ปฎิิบััติิงานในหน่่วยงานเหล่่านี้้�ต่่าง ระส่ำ��ำ ระสายเนื่่�องจากในมุุมมองทางปฎิิบััติิมัันฟัังดููไม่่เข้้าท่่าหากว่่ามีีคนมาพููด คุยุ เรื่อ� งเพศทางไลน์ห์ รือื เฟสบุ๊�คกับั ลููกเราจนถึึงขั้น� หลอกให้อ้ อกไปเพื่อ�่ จะมีเี พศ สัมั พันั ธ์์ แต่ด่ ันั มาบอกว่า่ ไม่ม่ ีกี ฎหมายเอาผิดิ และยังั มีกี รณีที ี่่ผ� ู้ก�้ ระทำำ�ความผิดิ ไปคุุกคาม (stalk) เด็็กผู้้�หญิิงคนหนึ่่�ง แล้้วเด็็กใช้้อิินเทอร์์เน็็ตในโลกโซเชีียลไม่่ ค่อ่ ยเป็น็ จึึงเปิดิ เป็น็ สาธารณะ (public) ใครก็เ็ ข้า้ ไปดููได้้ เธอนััดเพื่่อ� นไปเที่่ย� ว Stand By Youth 24

วารสารเคยี งขา้ งสทิ ธิเดก็ และเยาวชน กันั ตอน 3 ทุ่�มแต่เ่ พราะเป็็นคนนััดจึึงไปถึึงก่่อนเวลา ผู้ก�้ ระทำำ�ความผิิดไปดักั รอ แล้้วก็็จัับเธอข่่มขืืน อย่่างไรก็็ตามการกระทำำ�ที่่�เป็็นการคุุกคาม (stalking) ต้้อง มีีองค์์ประกอบความผิิด ที่่�ไม่ใ่ ช่่แค่่การส่อ่ งเฟซบุ๊๊�ก เพราะลำ�ำ พังั การส่่องไม่่ได้้มีี การกระทำำ�ความผิดิ อะไร จึึงต้อ้ งมาไล่อ่ งค์ป์ ระกอบว่า่ แบบไหนเป็น็ การคุกุ คาม เป็็นการก่่อกวนความเป็็นส่่วนตััว ซึ่่�งทางเราก็็จะใส่่ไว้้ในกฎหมายเพื่่�อความ ชััดเจน ร่า่ งกฎหมายฉบับั บนี้้ม� ีสี าระสำำ�คัญั ที่่เ� กี่่ย� วข้อ้ งกับั เรื่อ� งการกระทำำ�ความผิดิ ต่อ่ เด็ก็ ผ่่านสื่่�อออนไลน์์อยู่� 5 เรื่�องหลักั ๆ ได้้แก่่ 1.การกระทำำ�ที่่�เป็็นการสื่่�อสารเรื่�องทางเพศโดยปราศจากเหตุุอัันควรกัับ บุคุ คลที่่อ� ายุไุ ม่เ่ กิิน 18 ปีี (online sexting) 2.การล่่อลวงเด็็กและเยาวชนที่่�เป็็นการกระทำำ�ผ่่านอุุปกรณ์์โทรคมนาคม (online grooming) 3.การทำ�ำ ให้้เสีียชื่�อเสีียงโดยนำ�ำ ความอัับอายในเรื่�องทางเพศมาเป็็นตััว บัังคับั ให้้มีีเพศสััมพัันธ์์ (sextortion) 4.การกระทำำ�ที่่เ� ป็็นการคุุกคาม (stalking) 5.การระรานออนไลน์์ (cyber bullying) โดยสามเรื่�องแรกจะถููกแทรกไว้้ ในประมวลกฎหมายอาญาในลักั ษณะ 9 ความ ผิิดเกี่�ยวกัับเพศ และอีีกสองเรื่�องจะอยู่�ในลัักษณะ 11 หมวด 1 ความผิิดต่่อ เสรีภี าพ แม้ส้ าระสำ�ำ คัญั จะเกี่่ย� วกับั 5 ข้อ้ หานี้้� แต่่จริงิ ๆ แล้ว้ มีกี ารออกกฎหมาย ฉบับั นี้้ม� า 20 มาตรา ซึ่ง�่ เป็น็ เรื่อ� งเกี่ย� วพันั ที่่ส� ามารถทำ�ำ ให้ก้ ารดำำ�เนินิ คดีใี นข้อ้ หา ประเภทดัังกล่่าวมีีความเหมาะสมและมีีประสิิทธิิภาพมากขึ้้�น อีีกทั้้�งกฎหมาย ฉบับั นี้้ย� ังั สอดคล้อ้ งกับั มาตรฐานในอนุสุ ัญั ญาว่า่ ด้ว้ ยสิทิ ธิเิ ด็ก็ ข้อ้ 16 (Convent- tion on the Rights of the Child, Article 16) เกี่ย� วกัับการคุ้�มครองความเป็็น Stand By Youth 25

วารสารเคยี งขา้ งสิทธเิ ด็กและเยาวชน ส่ว่ นตัวั (Right to privacy) และยังั สอดรับั กับั รัฐั ธรรมนููญแห่ง่ ราชอาณาจักั รไทย พุทุ ธศัักราช 2560 ด้้วย เช่่น การคุ้�มครองเรื่�อง stalking ที่่�ไปคุ้�มครองสิิทธิคิ วาม เป็็นอยู่่�ส่่วนตัวั ซึ่�่งตรงกับั มาตรา 32 ในรััฐธรรมนููญ ส่ว่ นคำำ�ถามที่่ว� ่า่ กฎหมายฉบัับบี้้จ� ะใช้ไ้ ด้้จริงิ หรือื ไม่่นั้้�น หากไปศึึกษาวิิชา นิิติิมนุุษยวิิทยา (Legal Anthropology) เราจะรู้้�ได้้ว่่า เครื่�องมืือทางกฎหมาย ไม่่ใช่่ยาวิิเศษ มัันไม่่สามารถไปแก้้ปััญหาได้้ทุุกเรื่�อง ยกตััวอย่่างเช่่น การกลั่่�น แกล้้ง (bullying) ประเทศอังั กฤษไม่ไ่ ด้้ให้้บทนิิยามศััพท์์ด้ว้ ยซ้ำ��ำ ว่่า “bully” แปล ว่า่ อะไร ไม่เ่ คยมีคี ำ�ำ นิยิ ามและ ไม่เ่ คยมีกี ารกำำ�หนดโทษเรื่อ� ง bully ไว้ใ้ นกฎหมาย แต่ป่ ระเทศอังั กฤษป็น็ ต้น้ แบบที่่ด� ีมี ากในการแก้ป้ ัญั หาเรื่อ� ง bully ในอังั กฤษจะมีี แบ่ง่ เป็น็ การกลั่่น� แกล้ง้ ในโรงเรียี น (School Bullying) ซึ่ง�่ ใช้ว้ ิธิ ีจี ัดั การปัญั หาโดย นำ�ำ กระบวนการการศึึกษาเข้า้ มาใช้้ และการกลั่่น� แกล้ง้ ในที่่ท� ำ�ำ งาน (Workplace Bullying) ที่่แ� ก้ป้ ัญั หาโดยให้ห้ น่ว่ ยงานและบริษิ ัทั ช่ว่ ยกันั สอดส่อ่ งดููแลสะท้อ้ นให้้ เห็็นว่า่ การแก้้ปััญหาการกลั่่น� แกล้้ง (bullying) ต้อ้ งมาจากหลาย ๆศาสตร์์แล้้ว มาร่ว่ มกันั แก้ป้ ััญหา การกำ�ำ หนดโทษสููง ๆ เข้้าไว้้อาจไม่ใ่ ช่ท่ างออกที่่ด� ีเี สมอไป ในทางทฤษฎีีมีีการอธิิบายว่า่ การกำ�ำ หนดโทษมีีผลอย่า่ งยิ่ง� ต่อ่ พฤติิกรรมของ Stand By Youth 26

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธเิ ด็กและเยาวชน ของผู้ก�้ ระทำ�ำ ความผิดิ เวลาจะเขียี นกฎหมายหรือื กำ�ำ หนดโทษในเรื่อ� งใดเรื่อ� งหนึ่่ง� จำำ�เป็็นต้้องคิดิ ให้ถ้ ีถี ้้วนรอบด้า้ นเสียี ก่่อน ไม่ใ่ ช่่แค่เ่ อามันั ส์์เฉย ๆ มิิเช่น่ นั้้น� จะ เกิิดผลร้า้ ยมากกว่า่ ผลดีี ดัังนั้้�น กฎหมายอย่่างเดีียวไม่่พอ ผมคิิดว่่าเราจำ�ำ เป็็นจะต้้องอาศััยความ ร่่วมมืือจากส่่วนอื่�นมาด้้วย เช่่น ภาคประชาสัังคม ภาคการศึึกษาควรจะต้้องมีี บทบาทเป็น็ ตัวั ขับั เคลื่่อ� นสำ�ำ คัญั ในการกระตุ้�น สร้า้ งจิติ สำำ�นึึก และให้ค้ วามรู้�้ ก่อ่ น แล้ว้ กฎหมายค่อ่ ยเอาไปใช้เ้ ป็น็ ด่า่ นสุดุ ท้า้ ยในกรณีที ี่่ช� ่อ่ งทางอื่น� แก้ไ้ ขอะไรไม่ไ่ ด้้ กล่่าวคืือ ให้้กฎหมายเป็น็ เครื่อ� งมืือชนิดิ สุดุ ท้า้ ย (last priority) ที่่จ� ะนำำ�ไปใช้้ แต่่ จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งมีี เพราะหากไม่ม่ ีี แล้้วมีกี ารกระทำำ�ความผิิดเกิดิ ขึ้น�้ เราก็็ทำ�ำ อะไรไม่่ ได้เ้ ลยดั่่ง� ที่่�เคยปรากฏกัันในอดีตี Q : ตอนนี้้�ดำำ�เนิินการไปถึึงขั้�น้ ตอนไหนแล้้วครัับ A : ในส่่วนของขั้ �นตอนการยกร่่างนั้้�น รััฐธรรมนููญ มาตรา 77 วรรคสอง กำำ�หนดว่่า ก่่อนการตรากฎหมายทุุกฉบัับ รััฐพึึงจััดให้้มีีการรัับฟัังความคิิดเห็็น ของผู้้�เกี่่�ยวข้้อง วิิเคราะห์์ ผลกระทบที่่�อาจเกิิดขึ้้�นจากกฎหมายอย่่างรอบด้้าน และเป็็นระบบ รวมทั้้�งเปิิดเผยผลการรัับฟัังความคิิดเห็็น และการวิิเคราะห์์นั้้�น ต่่อประชาชน และนํํามาประกอบการพิิจารณาในกระบวนการตรากฎหมาย ทุุกขั้ �นตอน ขณะนี้้� ร่่างกฎหมายฉบัับนี้้�ดำำ�เนิินมาถึึงขั้ �นตอนที่่�มีีกฎหมายแล้้ว ได้้มีีการรัับฟัังความคิิดเห็็นไปแล้้วเมื่่�อเดืือนพฤษภาคม ปีี 2562 เป็็นครั้�งแรก (ประมาณ 52 คน ทั้้�งหมดเป็็นผู้้�เชี่ �ยวชาญที่่�มาจากหลายสาขาแขนง อาทิิ แพทย์์ นัักจิิตวิิทยา ตำำ�รวจ และผู้้�ที่ �ทำำ�งานในภาคการศึึกษา) และครั้�งที่่�สอง เมื่่�อปลายปีี 2562 (ประมาณร้้อยกว่่าคน มีีทั้้�งผู้้�เชี่่�ยวชาญและประชาชน) Stand By Youth 27

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธเิ ด็กและเยาวชน ในรอบนี้้�มีีเสีียงเด็็กมาร่่วมสะท้้อนเและให้้ความเห็็นว่่าเห็็นด้้วยกัับบทบััญญััติิ ในร่่างนี้้�หรืือไม่่ ซึ่่�งเป็็นประโยชน์์มากเพราะในท้้ายที่่�สุุดกฎหมายฉบัับนี้้�จะเป็็น กฎหมายที่่�กระทบกับั ตัวั เด็ก็ เอง หลัังจากนั้้น� มาเจอ COVID-19 ก็็หยุดุ นิ่่ง� ไปพััก หนึ่่ง� จนถึึงตอนนี้้ห� ลังั จากรับั ฟังั ความเห็น็ 2 รอบ เราถึึงนำำ�มาเสนอคณะใหญ่ซ่ ึ่ง�่ ตอนนี้้�เห็น็ ชอบในหลัักการแล้ว้ แต่ก่ ็ม็ ีีบางประเด็น็ ที่่�เสนอคณะย่่อยเพื่อ่� ไปปรัับ แก้้ ซึ่�่งได้้มีีการแก้้ไขเรีียบร้้อยแล้้ว หากผ่่านการนำำ�เสนอคณะใหญ่่ในวัันที่่� 26 สิงิ หาคม 2563 เราจะฟังั ความคิดิ เห็น็ รอบที่่ส� าม แต่ร่ ัฐั ธรรมนููญบอกว่า่ กฎหมาย จะเสนอได้้ ต้้องผ่่านการรัับฟัังความคิิดเห็็นทั้้�งทางออนไลน์์และออฟไลน์์ เรา เคยทำ�ำ มาเฉพาะทางออฟไลน์ม์ า 2 ครั้�ง หนนี้้�เราจะ จััดเสวนาเปิดิ เวทีปี กติิได้้อีีก 1 ครั้ง� และจะมีกี ารเปิดิ รับั ฟังั ความคิดิ เห็น็ ออนไลน์ด์ ้ว้ ยซึ่ง�่ น่า่ จะเกิดิ ขึ้น้� ในระยะ เวลาไม่น่ านนี้้� ผมอยากให้ก้ ฎหมายเรื่อ� งนี้้ต� ้อ้ งคลอดให้เ้ ร็ว็ ที่่ส� ุดุ เพื่อ่� ที่่จ� ะไม่ท่ ำ�ำ ให้้ เด็็กได้้รับั ผลกระทบในลัักษณะแบบนี้้�โดยที่่ไ� ม่่มีีกฎหมายออกมาคุ้�มครองเขา จะเห็็นได้้ว่่า เราเราพยายามดึึงผู้�้ มีีส่่วนได้้เสีีย (stakeholders) คนที่่�เขา มาเกี่ �ยวข้้องกัับเรื่�องนี้้�ทั้้�งหมด ไม่่ใช่่เฉพาะคนในกระบวนการยุุติิธรรม แต่่รวม ถึึงคนในภาคสัังคม คนในภาคการศึึกษา คนที่่�มีีโอกาสที่่�จะเป็็นผู้้�กระทำ�ำ ความ ผิิดหรืือแม้้กระทั่่�งคนที่่�มีีโอกาสเป็็นเหยื่ �ออย่่างตััวเด็็กเอง เพราะเราต้้องการที่่� จะป้อ้ งกันั ไม่ใ่ ห้เ้ ขาเป็น็ เหยื่อ� และในขณะเดียี วกันั ป้อ้ งกันั ไม่ใ่ ห้เ้ ขาเป็น็ ผู้ก้� ระทำำ� ความผิิดในอนาคตได้้ อย่่างไรก็็ตาม มีีการถกเถีียงกัันอยู่่�ว่่าควรบััญญััติิไว้้ในไหน ผมกัับ อ.ปกป้้อง ศรีีสนิิท เห็็นด้้วยในทางเดีียวกัันว่่าควรใส่่ไว้้ในประมวลกฎหมาย อาญา เพราะจะมีีข้้อดีีคืือ นัักเรีียน นัักศึึกษาจะได้้เรีียน ผู้�้ที่�เรีียนเนติิบััณฑิิตก็็ ต้อ้ งได้้ศึึกษา ผู้้�พิิพากษา อััยการ เวลาจะสอบก็ต็ ้อ้ งได้้ใช้้ นั่่น� หมายความว่่าคน Stand By Youth 28

วารสารเคียงข้างสิทธเิ ดก็ และเยาวชน ที่่อ� ยู่�หน้า้ งานที่่จ� ะทำ�ำ งานในกระบวนการยุตุ ิธิ รรมจะได้เ้ รียี นกันั ถ้ว้ นหน้า้ แต่ห่ าก ไปใส่่ในพระราชบััญญัตั ิิ น้อ้ ยคนเท่า่ นั้้น� ที่่�จะเข้้าถึึงและศึึกษาอย่า่ งจริิงจััง แล้ว้ อ.ปกป้้อง ได้ต้ ั้้ง� ประเด็น็ ว่า่ กฎหมายในรััฐธรรมนููญฉบัับนี้้�บอกถึึง พรบ.กิิโยติิน ที่่�เรีียกเป็็นชื่�อเล่่น ๆ กันั โดยมีหี ลักั ว่า่ กฎหมายใดก็็แล้ว้ แต่ท่ ี่่ไ� ม่ม่ ีีการใช้้มาเป็็น เวลา 2 ปีี สามารถที่่จ� ะไม่่บัังคัับใช้ไ้ ด้้ ฉะนั้้�นเกิิดสมมติิพ.ร.บ.ฉบับั นี้้�ออกมาแล้ว้ 2 ปีี ปรากฏว่่าไม่่มีีใครใช้้ สุุดท้้ายก็็ยกเลิิกได้้ แต่่หากเราไปแก้้ในประมวล กฎหมายอาญา มัันก็็จะไปอยู่�ในประมวลกฎหมายอาญา พ.ร.บ.กิิโยติินไม่่มีี ทางทำ�ำ อะไรประมวลกฎหมายอาญาได้อ้ ยู่�แล้้ว เพราะเชื่�อว่า่ หากประชาชนรู้�้ ว่่า มีกี ฎหมายนี้้�อยู่� จะต้้องมีกี ารบัังคับั ใช้อ้ ย่า่ งแน่่นอน เพราะฉะนั้้�นผมจึึงเห็็นด้ว้ ย กัับแนวทางนี้้� เหตุผุ ลอีีกประการหนึ่่�งคือื บ้้านเราไม่ไ่ ด้ม้ ีีแนวคิดิ (concept) เหมืือนต่า่ ง ประเทศในหลายประเทศที่่ม� ีกี ฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการกระทำำ�ความผิดิ ต่อ่ เด็ก็ (Crime Against Children Act) โดยตรง แต่ใ่ นประเทศไทย การกระทำำ�อะไรก็แ็ ล้้วแต่่ที่่� เกี่ �ยวกัับการกระทำำ�ความผิิดต่่อเด็็ก เราใส่่ในประมวลกฎหมายอาญาหมดเลย มาตั้้ง� แต่่ตอนต้น้ แล้ว้ กรณีที ี่่�เหตุุฉกรรจ์์ กล่่าวคือื มีเี หตุเุ พิ่่�มโทษให้้หนักั ขึ้�้นหาก ไปกระทำำ�ต่่อเด็็กที่่�อายุุน้้อยลดหลั่่�นลงมา หากวัันดีีคืืนดีีจะให้้มีี พ.ร.บ.เกี่ �ยว กัับการกระทำำ�ความผิิดต่่อเด็็กผ่่านสื่่�อออนไลน์์แยกออกมาต่่างหาก ผมมองว่่า โครงสร้้างมัันไม่่ไปในทางเดีียวกััน พ.ร.บ.เกี่่�ยวกัับเด็็กที่่�ประเทศไทยเรามีี คืือ พรบ.คุ้�มครองเด็็ก พ.ศ.2546 ที่่�ไม่่ได้้กล่่าวถึึงเรื่�องการกระทำำ�ความผิิดต่่อเด็็ก มีแี ต่่เรื่อ� งของการสงเคราะห์เ์ ด็ก็ การช่่วยเหลือื เด็ก็ เพราะฉะนั้้�น เวลาที่่จ� ะดููว่่า ควรบัญั ญัตั ิไิ ปไว้ท้ี่่ไ� หน เราควรจะต้อ้ งดููโครงสร้า้ งหลักั ของกฎหมายด้ว้ ย มิฉิ ะนั้้น� แล้ว้ มัันจะดููประดัักประเดิดิ Stand By Youth 29

วารสารเคยี งข้างสทิ ธิเด็กและเยาวชน Q : อยากฝากอะไรถึงึ เยาวชนในการใช้้สื่อ่� ออนไลน์บ์ ้้างครับั A: พี่่�มัักจะเทีียบให้้เห็็นว่่า การใช้้อุุปกรณ์์อิิเล็็กทรอนิิกส์์มัันเหมืือนกัับการ ที่่�คุุณใช้้มีีด มีีดมัันทำ�ำ ได้้หลายอย่่างเลย มัันบาดมืือคุุณก็็ได้้ มัันเอาไปแทงคน เพื่่�อช่่วยคนอื่�นก็็ได้้ มัันเอาไปทำำ�ร้้ายคนอื่�นก็็ได้้ เพราะฉะนั้้�นทุุกครั้�งที่่�จะใช้้โลก ออนไลน์์ ให้ต้ ระหนักั อยู่�เสมอว่า่ มันั เป็น็ ดั่่ง� วัตั ถุมุ ีคี ม ซึ่ง�่ มันั สามารถทำ�ำ ร้า้ ยได้แ้ ม้้ กระทั่่�งตััวเองหรืือบุุคคลอื่�น เพราะฉะนั้้�นเวลาใช้้ จงใช้้มัันด้้วยความระมััดระวััง ใช้้มัันอย่่างฉลาด เพราะถ้้าคุุณใช้้มัันอย่่างเป็็นประโยชน์์ มัันสร้้างประโยชน์์ได้้ อย่่างมหาศาล เพราะมีดี ก็็ใช้ท้ ำ�ำ มาหากิินได้้ สามารถนำำ�มาแกะสลัักได้้ แต่่หาก คุณุ ใช้ม้ ีดี ในทางที่่ไ� ม่ด่ ีี มันั ไม่ไ่ ด้บ้ าดเฉพาะคนอื่น� เพราะว่า่ แม้ค้ ุณุ จะไปทิ่่ม� แทง คนอื่�นได้้ แต่ม่ ีีดด้้ามนั้้น� สามารถกลัับมาทิ่่�มแทงคุณุ ได้เ้ ช่่นกััน เพราะเวลาที่่�คุุณ โพสต์์อะไรลงบนโลกออนไลน์์ มัันสามารถสืบื ทราบได้้หมดว่่าใครเป็น็ คนโพสต์์ โพสต์เ์ วลาใด ณ จุดุ ไหน เขาก็ต็ ามหาคุณุ ได้อ้ ยู่่�ดีี เพราะฉะนั้้น� ถ้า้ ให้เ้ ตือื นก็อ็ ยาก จะบอกว่า่ “ทุกุ ครั้ง�้ ที่จ่� ะใช้อ้ ุปุ กรณ์อ์ ิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์ห์ รือื ผ่า่ นโลกออนไลน์์ ให้้ คิดิ ว่า่ มัันเป็น็ มีีดซึ่ง�่ สามารถทำำ�ร้า้ ยได้ท้ ั้ง้� ตนเองและคนอื่่น� จงใช้อ้ ย่า่ งระวััง” Stand By Youth 30



วารสารเคยี งข้างสทิ ธิเด็กและเยาวชน 1 สทิ ธทิ ่หี ายไปตง้ั แต่เกิด ในเช้าของวันปกติทั่วไป เราในตอนเด็กคงจะต่ืนขึ้นมาในห้องเช่า คอนโด บา้ นในเมอื งไปจนถงึ บา้ นหลงั เลก็ ๆ กลางปา่ สวนในชนบท หรอื แมก้ ระทง่ั สลัมที่แออัด การต่ืนมาพบหน้าใครสักคนในครอบครัว หรือแม้เพียงได้รับรู้ถึง การมีอยู่ของพ่อหรือแม่ท่ีต้องออกไปทำ�งานยามเช้าก็อาจเพียงพอแล้วสำ�หรับ เดก็ บางคนซึ่งอยใู่ นวยั ทต่ี อ้ งการเตมิ เตม็ ความรกั จากพอ่ แม่ แตส่ �ำ หรบั เดก็ ทถ่ี กู ทอดทงิ้ จ�ำ นวนหนงึ่ กลบั อยใู่ นสถานการณต์ รงกนั ขา้ ม ยามเมือ่ ทกุ ขก์ ไ็ มม่ ใี ครให้ คอยพักพงิ ยามเมื่อสขุ ก็ไมม่ ีใครคอยยินดี การไมร่ ับรวู้ า่ คนทีใ่ หก้ ำ�เนดิ เปน็ ใคร ไม่รวู้ ่าตนมาจากไหน สงิ่ เหล่านแี้ ทบเป็นความไมป่ กตทิ ี่เปน็ ปกติของสังคมไทย มาโดยตลอด และยงั คงเป็นบาดแผลท่ไี มเ่ คยจางหาย เรามกั ไดย้ นิ ขา่ วในโทรทศั นห์ รอื ในโซเชยี ลมเี ดยี วา่ เดก็ ทารกถกู ทอดทง้ิ ไว้ ในถงั ขยะบา้ ง เดก็ ถกู ทงิ้ ไวใ้ นโรงพยาบาลบา้ ง นา่ แปลกใจทเี่ รายงั ไดย้ นิ ขา่ วแบบ น้ใี นทุก ๆ ปี ช่างเปน็ ขา่ วคราวทไ่ี ม่เคยห่างหายไปจากสังคมไทย การท่เี ดก็ ถูก ทอดทง้ิ ทง้ั ทางกายภาพและถกู ทอดทง้ิ ทางใจ ไมไ่ ดร้ บั การเอาใจใสด่ แู ล ทง้ั ยงั ถกู กระท�ำ ความรุนแรง ครอบครวั แตกแยก รวมไปถงึ ปญั หาความยากจนท่ี พอ่ แม่ เดก็ ไมส่ ามารถท่ีจะเลีย้ งดูเดก็ ได้ ปัญหาเหลา่ นท้ี ำ�ใหเ้ ดก็ ต้องเขา้ สกู่ ารดูแลของ Stand By Youth 32

วารสารเคียงข้างสิทธเิ ด็กและเยาวชน สถานสงเคราะห์ แตย่ งั มอี กี หลายคนเขา้ ไมถ่ งึ สถานสงเคราะห์ ท�ำ ใหเ้ ดก็ ตอ้ งอยู่ อย่างเร่ร่อน รายงานจากกระทรวงพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์พบ ว่าสถิติเด็กถูกทอดท้ิงตามโรงพยาบาล สถานสงเคราะห์และท่สี าธารณะ อยู่ที่ ประมาณ 88,700 คน ส่วนข้อมูลสถิติจากมูลนิธิสร้างสรรค์เด็กรายงานว่าเด็ก เร่ร่อนของไทยปี 2560 อยู่ที่ 50,000 คน แบ่งเป็นเด็กจากประเทศเพื่อนบ้าน 20,000 คน และเดก็ ไทย 30,000 คน และมีแนวโนม้ วา่ ตวั เลขในปี 2563 จะ เพ่ิมข้ึนเป็น 53,000 คน เป็นที่น่าตกใจอย่างมากถึงตัวเลขดังกล่าว การที่หน่ึง ชวี ิตตอ้ งไรท้ อี่ ยู่อาศยั ไร้อาหาร ไรค้ วามหวงั และเปา้ หมายในการดำ�รงชีวิต นับ เปน็ ชวี ติ ทแี่ ยแ่ ลว้ การทเี่ ดก็ ไรเ้ ดยี งสาคนหนง่ึ ตอ้ งมาเผชญิ กบั ความโหดรา้ ยเชน่ นีต้ ามล�ำ พังดไู มย่ ุตธิ รรมเอาเสยี เลย “หนไู มข่ อเลือกท้ังอดตี ไมข่ อเลอื กอนาคต ไมข่ อเกดิ มาเลยจะดกี วา่ ” คำ�กลา่ วของเด็กเรร่ อ่ นคนหนึง่ จาก บทสัมภาษณช์ ่องไทยพบี ีเอส Stand By Youth 33

วารสารเคยี งขา้ งสิทธเิ ดก็ และเยาวชน 2 เมอ่ื ครอบครวั มปี ญั หา จงึ ต้องจบทค่ี รอบครัว แม้ครอบครัว จัดเป็นสถาบันลำ�ดับแรกท่ตี ้องให้ความสำ�คัญไม่ย่งิ หย่อน ไปกว่าสถาบันอื่น ๆ เพราะเปรียบเสมือนฐานรากที่สำ�คัญที่สุดของสังคม แต่ ปญั หากย็ งั คงเกดิ ขนึ้ ซ�ำ้ ๆ จากสถาบนั ครอบครวั ทอ่ี อ่ นแอและลม่ สลาย ถงึ ทสี่ ดุ อยา่ งไรเดก็ ๆ ควรไดร้ บั การดแู ลเอาใจใส่ และเตบิ โตมาในสภาพที่พรอ้ มทจี่ ะได้ รับการพฒั นาและได้รับการปกปอ้ งดแู ลอยา่ งเหมาะสม ปญั หาเดก็ ถกู ทอดทงิ้ ดจู ะเปน็ ปญั หาที่ซกุ ซอ่ นจนหลายคนมองไมเ่ หน็ หรอื อาจมองเห็นแตไ่ ม่รูส้ กึ ปัญหาเหลา่ นเ้ี องจะสะทอ้ นปญั หาอื่น ๆ ในสงั คมท่ีมีอยู่ และทีจ่ ะตามมา “เยาวชนคือ อนาคตของชาติ” เราควรใส่ใจกบั คำ� ๆ น้ีให้มาก โดยเฉพาะผใู้ หญ่ ปญั หาเดก็ ถกู ทอดทงิ้ มากมายทเี่ กดิ ขน้ึ ลว้ นแลว้ แตม่ ใิ ชค่ วาม ผดิ เดก็ เลยแมแ้ ตน่ อ้ ย ส�ำ หรบั ประเทศไทยเดก็ ทีถ่ กู ทอดทิง้ มาจากสาเหตหุ ลกั ๆ 5 ประการ ได้แก่ หน่ึง การขาดความรู้ความเข้าใจในการมีบุตร เช่น การคำ�นึงถึงความ พร้อมของพ่อแม่เองไม่ว่าจะเป็นสถานะการเงิน การศึกษา ล้วนแล้วสำ�คัญต่อ การเตบิ โตขึ้นมาอย่างเหมาะสมของตัวเดก็ ท้งั สิน้ สอง ปญั หาครอบครัว ไมว่ ่า จะเป็นการหย่ารา้ งของพ่อแม่ การใช้ความรุนแรงในครอบครัว การทะเลาะกนั Stand By Youth 34

วารสารเคยี งข้างสทิ ธิเดก็ และเยาวชน การแตง่ งานใหมข่ องพอ่ แม่ ท�ำ ใหเ้ ดก็ ตอ้ งถกู ทอดทง้ิ ไมม่ ที ไ่ี ป ขาดคนสนใจดแู ล ทำ�ให้เขาเหล่านั้นรู้สึกไร้ค่า และต้องออกมาใช้ชีวิตตามลำ�พังในสังคม สาม ครอบครัวมีฐานะยากจนเกินกว่าจะดูแลเด็ก ปัญหาความยากจน ยังคงเป็น ปัญหาที่หลอกหลอนคนไทยมาอย่างยาวนาน ฝังรากลึกไปกับระบบทุนนิยม และชนชน้ั ทางสงั คมและเศรษฐกจิ ทไี่ มเ่ ทา่ เทยี ม ผลกั ไสครอบครวั ทยี่ ากจนตอ้ ง ละทิ้งบุตรของตน สี่ การต้ังครรภ์โดยไม่พึงประสงค์ ซึ่งเป็นกระจกสะท้อนการ ศกึ ษาดา้ นเพศศึกษาท่ไี มส่ ัมฤทธผ์ิ ล ท้ังระดบั ครอบครัว และโรงเรยี น ห้า เดก็ มี ความบกพรอ่ งหรอื พกิ าร ท�ำ ใหเ้ ดก็ ไมเ่ ปน็ ทตี่ อ้ งการของครอบครวั และถกู ทอดทงิ้ ปัญหาเหล่านี้ควรหมดไป ส่ิงสำ�คัญคือ ทุกคนตระหนักถึงปัญหาเหล่าน้ี มากนอ้ ยแคไ่ หน บางครง้ั ปญั หาทเ่ี กดิ ขน้ึ ทง้ั หมดอาจจะมาจากแคก่ ารไมเ่ ปดิ ใจ รับฟังกนั หรือไม่ หรือการแกป้ ัญหาของภาครฐั เพือ่ ปอ้ งกันปญั หาดังกล่าวลงลกึ ถึงหน่วยเล็กท่ีสุดของสังคมนห้ี รือยัง Stand By Youth 35

วารสารเคียงขา้ งสิทธเิ ดก็ และเยาวชน 3 รอยยมิ้ จากกิจกรรมเพื่อสังคมท่ี ห่างหายในบ้านเด็กก�ำ พร้า ในแต่ล่ ะปีี ทุกุ ๆ วันั หยุดุ สถานสงเคราะห์จ์ ะเป็น็ เหมือื นสถานที่่ท� ี่่จ� ะทำ�ำ ให้้ ผู้�ค้ นใจดีี มารวมตัวั กันั เพื่�่อเลี้้�ยงข้า้ วเด็ก็ ๆ รวมตัวั กันั บริจิ าคสิ่่ง� ของให้้กับั สถาน รับั เลี้้�ยงเด็ก็ กำ�ำ พร้า้ จำำ�นวนมาก การได้้พบหน้า้ ลุุง ป้า้ น้้า อา พี่่ส� าว พี่่�ชาย ที่่ม� า คอยหยอกล้อ้ พููดคุยุ ทำ�ำ ให้เ้ ด็ก็ ๆ ต่า่ งเอ่อ่ ล้น้ ไปด้ว้ ยความสุขุ จากคนแปลกหน้า้ ที่่� แม้ไ้ ม่่รู้้�จัักกันั แต่แ่ สนคุ้�นเคย สภาพจิิตใจของเด็็กนั้้�นสำ�ำ คััญ มีีเด็็กที่่�ถููกทอดทิ้้�งจำ�ำ นวนมากต้้องอาศััย อยู่�ในสถานสงเคราะห์์ การอยู่่�ร่่วมกัันของเด็็กหลายคนอาจนำำ�ไปสู่�การแข่่งขััน แก่ง่ แย่ง่ ชิงิ ดีชี ิงิ เด่น่ จนทำำ�ให้เ้ ด็ก็ โตมามองโลกในแง่ร่ ้า้ ย มองทุกุ อย่า่ งเป็น็ สีเี ทา ทั้้ง� ยังั ไม่ม่ ีคี วามรักั จากคนในครอบครัวั ที่่ค� อยมาเติมิ เต็ม็ ในยามที่่ห� ัวั ใจเหี่่ย� วเฉา พี่่�เลี้้�ยงในสถานรัับเลี้้�ยงเด็็กอาจทำ�ำ หน้้าที่่�พ่่อหรืือแม่่ให้้กัับพวกเขาได้้ในระดัับ หนึ่่�ง แต่ก่ ็เ็ ป็น็ การยากที่่จ� ะลบบาดแผลในใจของเด็ก็ ได้้ มีเี ด็ก็ หลายคนที่่�ทนรัับ บาดแผลนี้้�ไม่่ไหว จนท้้ายที่่�สุุดทางออกของพวกเขาอาจเดิินเข้้าไปสู่�วงจรการ ค้้ายาเสพติิด การก่่ออาชญากรรม นำ�ำ ไปสู่่�ปััญหาสัังคมที่่�ดำำ�เนิินต่่อไปอย่่างไม่่ จบสิ้้�นและเมื่่อ� เด็ก็ เหล่า่ นี้้�โตไปมีคี รอบครัวั ก็อ็ าจสร้้างวัฏั จักั รเหล่่านี้้ใ� ห้ด้ ำ�ำ รงวน เวีียนอย่า่ งไร้้ทางออก Stand By Youth 36

วารสารเคียงขา้ งสิทธเิ ดก็ และเยาวชน การดำำ�รงอยู่�เพื่�่อรอคอยว่่าสัักวัันจะได้้พบพ่่อแม่่ของตน บางรายอาจรอ คอยให้้มีีครอบครััวอุุปถััมภ์์มารัับตนไปเลี้้�ยงเพื่�่อจะได้้มีีครอบครััวเฉกเช่่นเด็็ก ทั่่�วไป บางรายก็็อาจไม่่คาดหวััง ขอเพีียงแค่่วัันหนึ่่�งให้้เขาได้้รัับความรัักจาก ใครสักั คน ให้เ้ ขาไม่่รู้้�สึึกโดดเดี่่�ยว กิจิ กรรมหนึ่่ง� ที่่ค� อยสร้้างกำ�ำ ลัังใจให้พ้ วกเขา เหล่่านี้้� คืือการจััดค่่ายอาสาของนัักศึึกษาที่่�ดำ�ำ เนิินการอยู่�ในทุุก ๆ ปีีของแต่่ละ มหาวิิทยาลััย ซึ่่�งได้้เข้้าไปเติิมเต็็มความสุุขให้้กัับน้้อง ๆ เด็็กบางรายถึึงกัับ ร้้องไห้้จนพี่่� ๆ เองก็็ร้้องไห้้ตามยามเมื่่�อจะจากกััน แต่่เมื่่�อเกิิดการระบาด ของโรคโควิิด-19 กิจิ กรรมเหล่า่ นี้้จ� ึึงต้อ้ งสะดุดุ หยุดุ ลง ตัวั อย่า่ งเช่น่ เมื่่อ� มิถิ ุนุ ายน 2563 ที่่�ผ่่านมา “ค่่ายเติิมศรััทธาสู่่�ผ้้าขาว” ของชมรมมุุสลิิมมหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ ต้อ้ งถููกยกเลิกิ ไปเพื่อ่� ป้อ้ งกันั การแพร่ร่ ะบาดของโรคโควิดิ -19 ขณะ ที่่�อาจารย์์ผู้้�ดููแลสถานรัับเลี้้�ยงเด็็กกำ�ำ พร้้าบ้้านอััดซิิดดิิก จัังหวััดเชีียงรายที่่�ทาง ชมรมจะไปจััดค่า่ ยยังั คงยืนื ยัันอยากให้จ้ ัดั ต่อ่ ไปโดยกล่่าวกับั ทางชมรมว่่า “ทางเราไม่ก่ ังั วลเรื่อ� งโควิิด-19 ผมอยากให้ม้ าจัดั มาก ผมสงสารพวกเขา นาน ๆ ทีกี ว่า่ จะมีคี นมาหาพวกเขาอย่า่ งปีที ี่่แ� ล้ว้ น้อ้ งร้อ้ งไห้ไ้ ม่อ่ ยากให้พ้ ี่่� ๆ กลับั ” ในช่ว่ งสถานการณ์ท์ ี่่ม� ีกี ารระบาดของเชื้อ� โควิดิ -19 ยังั มีสี ถานรับั เลี้้ย� งเด็ก็ กำ�ำ พร้้าอีีกหลายแห่่งที่่�ได้้รัับความเดืือดร้้อนเนื่่�องจากไม่่มีีผู้้�เดิินทางมาบริิจาค เหมือื นเช่น่ ที่่เ� ป็็นมา ตัวั อย่า่ งเช่น่ บ้า้ นทานตะวันั มููลนิธิ ิเิ ด็ก็ อ่่อนในสลัมั ฯ มููลนิธิ ิิ บ้า้ นพระพร วัดั โบสถ์ว์ รดิษิ ถ์์ วัดั ดอนจั่น� และอีกี หลายแห่ง่ ทำำ�ให้ส้ ถานสงเคราะห์์ เองต้้องระดมทุนุ จากหลากหลายช่อ่ งทาง ทั้้ง� ทางยููทููป เพจเฟซบุ๊๊�ก จะเห็น็ ได้ว้ ่่า แม้้บ้้านเด็็กกำำ�พร้้าจะเป็็นทางออกสุุดท้้ายที่่�เป็็นเสมืือนดัังเบาะที่่�รองรัับปััญหา มากมาย แต่่บ้้านหลัังนี้้�ก็็ยัังโคลงเคลงสั่่�นไหว และเผชิิญกัับความหนาวเหน็็บ ได้ท้ ุกุ เมื่่อ� เช่่นกันั Stand By Youth 37



วารสารเคยี งขา้ งสิทธเิ ด็กและเยาวชน 1. เปน็ ดั่งเช่นนกน้อยไกลรัง โผบนิ ขา้ มมหาสมทุ รสู่แผ่นดนิ อืน่ เพื่อฝกึ ปรือปกี ทง้ั สองใหแ้ กร่งกล้า เพอ่ื ฝกึ ถลาลา่ เหยอ่ื โอชะ 2. ครนั้ เมือ่ สายลมพัดพาโรคระบาดไปทุกหวั ระแหง นภาเปล่ียนเปน็ สีเทา เมฆหมอกทะมนึ ดำ� นกนอ้ ยคดิ ถึงรังเหลอื เกนิ Stand By Youth 39

วารสารเคียงขา้ งสทิ ธเิ ดก็ และเยาวชน 3. กลางแผน่ ดินอืน่ จะโอบกอดใครใหค้ ลายความกลวั กย็ ากเยน็ นกั อาหารในยามโรคระบาดคอ่ ย ๆ ขาดแคลน นกนอ้ ยมอิ าจโบยบนิ ไปอยา่ งอิสระ แม้การฝกึ ปรือวชิ ายังไม่จบสิน้ แต่ขณะปจั จุบันโหยหาเพยี งการเดนิ ทางสเู่ รือนรงั 4. ลมหายใจในแผน่ ดินอื่นคอ่ ย ๆ เพ่มิ ราคา เคน้ ความทุกข์ระทมลงไปในเรอื นรา่ งของเจ้านก เพยี รภาวนาให้การพากลับรังปรากฏ ส่งเสยี งร้องออกไปทกุ วี่วนั ไม่แน่ใจนัก, ว่าผู้ปกครองเรอื นรังจะยนิ เสยี งนกนอ้ ยบ้างรึเปล่า หมายเหตุ บทกวีข้างตน้ บนั ดาลใจจาก “ข้อเสนอเพื่อชว่ ยเหลือนักศึกษาไทยในต่างประเทศในสถานการณข์ องโรคระบาด โคโรน่า 2019” โดยสมาคมนิสิตนักศกึ ษาไทยมุสลิมรว่ มกบั องค์กรนักศกึ ษาไทยในต่างประเทศ 10 ประเทศ Stand By Youth 40



วารสารเคยี งขา้ งสิทธิเด็กและเยาวชน การศึกษายุคโควิดกับวถิ ีชีวติ นักเรียนและครูที่ตอ้ งปรบั เปลี่ยน ที่่น� ี่่ม� ีอี าชีพี กรีดี ยาง มีที ั้้ง� ตัดั สวนของตนเอง “รีีบไปไหนครัับ แบกอะไร และสวนของนายจ้า้ ง และอีกี ส่่วนหนึ่่�งทำำ� พะรุุงพะรัังตั้�งแต่่เช้้า” คำ�ำ ถามที่่�ผุุดขึ้้�น อาชีีพรัับจ้า้ งทั่่ว� ไป เป็็นบทสนทนาระหว่่างผมและคุุณแม่่ โดยปกติิแล้้ว แต่่ละปีีบรรยากาศ ในเช้้าวัันจัันทร์์ ผมถามด้้วยความสงสััย การเรีียนการสอนก็็จะดำ�ำ เนิินอย่่างราบรื่�น เพราะเห็น็ คุณุ แม่ห่ อบใบงานกองโตพร้อ้ ม ตามปฏิิทิินที่่�ได้้กำ�ำ หนดไว้้ แต่่สิ่่�งที่่�ไม่่ปกติิ ชุดุ เครื่อ� งเขียี นที่่�ถููกแยกเป็็นถุงุ ๆ เดินิ ออก ของปีีนี้้�คืือการมาของสถานการณ์์การ จากบ้้านแต่่เช้้าตรู่� ก่่อนที่่�จะรู้�้ ว่่าแม่่กำำ�ลััง แพร่่ระบาดของเชื้�อ COVID-19 ในช่่วง เตรีียมนำำ�ไปแจกตามบ้้านของหนููน้้อยชั้ �น ก่่อนปิิดภาคเรีียนเทอม 2 เหตุุการณ์์ก็็ได้้ ป.4 ที่่�แม่่เป็็นครููประจำ�ำ ชั้้�นอยู่�เพื่�่อเตรีียม รุุนแรงมากขึ้้�น เห็็นได้้จากตััวเลขผู้้�ติิดเชื้�อ พร้อ้ มกับั การเรียี นการสอนผ่า่ นทางไกลใน ในข่่าวที่่�เริ่�มพุ่�งสููงขึ้�้น จนในที่่�สุุด รััฐบาล ช่่วง COVID-19 ต้อ้ งออกหนัังสือื หรืือมาตรการให้ป้ ิิดภาค แม่่ของผม “นางซาเราะห์์ วััฒนะ” เรีียนก่่อนกำำ�หนด สถานศึึกษาทุุกแห่่งจึึง เป็็นครููประถมศึึกษา สอนที่่�โรงเรีียนบ้้าน ต้้องปฏิิบััติิตามอย่่างเคร่่งครััดเพื่�่อป้้องกััน กาลัันยีีตััน โรงเรีียนเล็็ก ๆ กลางหมู่่�บ้้าน การแพร่ร่ ะบาดในวงกว้า้ ง โรงเรียี นบ้า้ นกา แห่่งหนึ่่�งในจัังหวััดสตููล โรงเรีียนแห่่งนี้้�มีี ลันั ยีตี ันั จึึงประกาศปิดิ อย่า่ งกะทันั หันั แบบ นักั เรียี นอนุบุ าล 2 จนถึึงประถมศึึกษาปีีที่่� ที่่�นัักเรีียนและครููหลายคนไม่ท่ ัันได้้ตั้้ง� ตัวั 6 รวมเพีียงแค่่ 87 คน บริิบทโรงเรีียนอยู่� ในยุคุ COVID-19 หากเปรีียบอาชีพี ห่่างไกลจากตััวเมืือง นัักเรีียนอาศััยอยู่�ใน หมอ พยาบาลเป็็นหน้้าด่่านสำ�ำ คััญในการ ครอบครัวั ที่่ส� ่ว่ นใหญ่ม่ ีสี ภาพความเป็น็ อยู่� รัับมืือด้้านสาธารณสุุขฉัันใด ผมคิิดว่่า ยากลำ�ำ บากพอสมควร ผู้ป้� กครองส่ว่ นใหญ่่ อาชีีพครูู ผู้้�บริิหารสถานศึึกษาก็็เปรีียบดั่่�ง Stand By Youth 42

วารสารเคียงข้างสทิ ธิเด็กและเยาวชน หน้้าด่่านในการรัับมืือด้้านการศึึกษาฉัันนั้้�น เนื่่�องจากว่่าหากหลัังช่่วงปิิดเทอมสถานการณ์์ ไม่่ดีขี ึ้้น� การเรีียนในห้้อง (On-Site) จะต้อ้ งหยุุด...หยุดุ โดยมีี COVID-19 มากั้�น ส่่งผลให้้ครูู ผู้ป้� กครอง และนักั เรียี นต้อ้ งปรับั ตัวั กันั ยกใหญ่เ่ พื่อ่� เปลี่่ย� นมาเรียี นผ่า่ นทีวี ีี (On-Air) และเรียี น ผ่า่ นอินิ เตอร์์เน็็ตและแอปพลิิเคชันั (Online) ตามช่่องทางต่่าง ๆ ที่่ร� ัฐั บาลกำ�ำ หนด เวลาล่่วงเลยมา...ใกล้้เปิิดเทอมเต็็มทีี แต่่ COVID-19 ไม่่ยอมหมดไปสัักทีี รััฐบาล จึึงประกาศเลื่่�อนเปิิดเทอมออกไปวัันที่่� 1 กรกฎาคม 2563 โดยรััฐมนตรีีว่่าการกระทรวง ศึึกษาธิกิ ารเน้น้ ย้ำ��ำ ว่า่ “การเรียี นรู้�้ นำ�ำ การศึึกษา โรงเรียี นอาจหยุดุ ได้้ แต่ก่ ารเรียี นรู้ห้� ยุดุ ไม่ไ่ ด้”้ ผู้้�ที่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั วงการการศึึกษาทุกุ ฝ่า่ ยจึึงหันั มาจับั มือื กันั เพื่อ�่ หาแนวทางที่่จ� ะทำ�ำ ให้น้ ักั เรียี น เข้า้ ถึึงการศึึกษาให้ไ้ ด้อ้ ย่า่ งเกิดิ ประสิทิ ธิภิ าพที่่ส� ุดุ ท่า่ มกลางวิกิ ฤตเช่น่ นี้้� มีกี ารเรียี กประชุมุ ผู้้� บริหิ ารสถานศึึกษา และครููผู้ส้� อนทุกุ ระดับั เพื่อ่� รองรับั และเตรียี มรับั มือื กับั เหตุกุ ารณ์ท์ ี่่เ� กิดิ ขึ้น้� จาก COVID-19 โดยกำ�ำ หนดการวางแผนเป็น็ ระยะ ๆ Stand By Youth 43