หน่วยที่ 1 บทนำ PJBL

แแนบวบทคางรกงางราจนัดเปกนารฐเารนียนรู หนวยศึกษานิเทศก สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

นวทางการจดั การ รยนร บบ ครงงาน ปนฐาน (Project-based Learning: PjBL) หนวยศกษาน ทศก สานกั งานคณะกรรมการการอาชวศกษา กระทรวงศกษาธการ

นวทางการจัดการ รยนร บบ ครงงาน ปนฐาน (Project-based Learning: PjBL) พมพครังท 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2559 จานวน 2,500 เลม พมพครังท 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2559 จานวน , 00 เลม ลขิ สทิ ธิของหนวยศกึ ษานเิ ทศก สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ พมพท หางหนุ สวนจากัด สนิ ทวกี ิจ พรนิ ติง (สานกั งานใหญ) 77/41 หมทู ี 7 ตาบลคลองโยง อาเภอพทุ ธมณฑล จงั หวดั นครปฐม 73170 โทรศัพท 086-4902261, 034-964459, 034-964460 โทรสาร 034-964460

คน นวทางการจดั การ รยี นร บบ ครงงาน ปนฐาน สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ไดกาหนดนโยบายในการจัดอาชีวศึกษาเพือให สอดคลองกับพระราชบัญญัติการศึกษา พ.ศ. 2542 และทีแกไขเพิมเติม (ฉบับที 2) พ.ศ. 2545 ซงึ เนนการปฏิรูปการศกึ ษาเพอื พัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษาทุกระดบั และพระราชบัญญัติ การอาชีวศึกษา พ.ศ. 2551 ทีเนนการจัดอาชีวศึกษาและการฝกอบรมวิชาชีพใหสอดคลองกับ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติและแผนการศึกษาแหงชาติ เพือผลิตกาลังคนทีมีสมรรถนะ วิชาชพี มีคุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวชิ าชีพ สามารถนาไปใชในการประกอบอาชีพไดตรง ตามความตองการของตลาดแรงงานทีสอดคลองกับความเจริญกาวหนาทางเทคโนโลยี หรือประกอบ อาชพี อสิ ระ เพือใหการจัดการศึกษาตอบสนองนโยบายดังกลาว สานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ไดตระหนักถึงความสาคญั ของการจดั การศกึ ษาในศตวรรษที 21 ทีมงุ เนนใหผเู รียนเปนผสู รางความรู ทีเปนของตนเองขึนมา ทังจากความรเู ดิมหรือจากความรทู ีรบั เขามาใหม จึงนาไปสูการปรับวิธีเรียน เปลียนวิธีสอนทีครูตองปรับบทบาทเปนผูอานวยความสะดวก (Facilitator) ผูเรียนตองลงมือปฏิบัติ ดวยตนเองและสรางองคความรูทีเกิดจากการศึกษาคนควา รวมทังมีสวนรวมในการเรียนมากยิงขึน โดยผานการจัดการเรียนรูแบบโครงงานเปนฐาน (Project-based Learning: PjBL) ทีเปนการ จัดการเรียนการสอนวิธีหนึงทีจะสงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิต ใชทักษะกระบวนการเรียนรูทีผูเรียน ตองแสวงหาความรู ใชกระบวนการคดิ และพัฒนาทักษะในการแกปญหา เอกสารแนวทางการจดั การเรียนรูแบบโครงงานเปนฐาน จดั ทาขึนเพือใชเปนแนวทางในการนา การจัดการเรียนรูแบบโครงงานเปนฐานสูการปฏิบัติในสถานศึกษา โดยเนือหาในเอกสารประกอบดวย ความเปนมา แนวคิด ประเภท ขันตอนและแนวทางการจัดการเรียนรูแบบโครงงานเปนฐาน พรอม ตัวอยางแผนการจัดการเรียนรู เพือชวยใหการจัดการเรียนรูแบบโครงงานเปนฐานในสถานศึกษา เปนรูปธรรมและมีประสทิ ธภิ าพยงิ ขึน หนวยศกึ ษานเิ ทศกขอขอบคุณคณะกรรมการดาเนินงาน ผูทรงคุณวฒุ ิและผูเกยี วของทกุ ทาน ทีใหคาแนะนา ขอเสนอแนะและขอมูลตาง ๆ ในการจัดทาเอกสารฉบับนีใหสาเรจลุลวงดวยดี และ หวงั เปนอยางยงิ วาเอกสารฉบับนจี ะเปนประโยชนแกสถานศึกษาตอไป หนวยศกึ ษานเิ ทศก สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา เมษายน 2559

ส รบญั หนา 1 นวทางการจัดการ รยี นร บบ ครงงาน ปนฐาน 1 1 บทนา 2 ความเปนมา 3 แนวคิดเกยี วกับการจดั การเรยี นรแู บบโครงงานเปนฐาน นิยามศัพท 4 ประเภทของโครงงาน 4 5 ขนั ตอนการจัดการ รยนร บบ ครงงาน ปนฐาน 6 ขนั ตอนที 1 การเตรียมความพรอม 8 ขันตอนที 2 การกาหนดและเลอื กหวั ขอ 9 ขนั ตอนที 3 การเขยี นเคาโครงของโครงงาน 10 ขันตอนที 4 การปฏบิ ตั ิงานโครงงาน ขนั ตอนที 5 การนาเสนอผลงาน 12 ขนั ตอนที 6 การประเมนิ โครงงาน 13 15 รป บบการจดั การ รยนร บบ ครงงาน ปนฐาน การจัดการเรียนรแู บบโครงงานเปนฐานทงั รายวชิ า 17 การจดั การเรียนรแู บบโครงงานเปนฐานเฉพาะบางหวั ขอในรายวชิ า 19 อกสารอางอง 21 39 ภาคผนวก 65 ตัวอยางแผนการจดั การเรียนรูแบบโครงงานเปนฐานทงั รายวชิ า 70 ตวั อยางการจัดการเรยี นรูแบบโครงงานเปนฐานเฉพาะบางหนวยการเรียนรู คาสังสานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา ที 137/2558 คณะผจู ดั ทา

นวทางการจัดการเรียนรู บบ ครงงานเปนฐาน 1 บทน นวทางการจัดการ รยี นร บบ ครงงาน ปนฐาน ความเปนมา กระ สการเปลียน ปลง ลกจากการกาวผานศตวรรษที 20 เขาสูศตวรรษที 21 สงผล กระทบทังทางสังคม เศรษฐกิจ สิง วดลอม การเมือง ละการจัดการศึกษาของทุกประเทศ ดังนัน ประเทศ ทยจงึ จาเปนตองมีการวาง ผนการพัฒนากาลังคนทีเหมาะสม ละจัดการศึกษา หสอดรับ กับกระ สการเปลยี น ปลงดังกลาว นวคิดทกั ษะ หงศตวรรษที 21 เชอื วารูป บบการศกึ ษา บบเดมิ ทีเนนยา ตการเรียน ละ ทองจาเนือหา นสาระวิชาหลักนัน มเพียงพอตอการดารงชีวิต ละการทางานภาย ตความทาทาย น ลกศตวรรษ หม นวคิด หมนี หความสาคัญกับผลสมั ฤทธิของการเรียนรู ละการปลูกฝงทักษะ ทีจาเปน ด ก ทักษะ นการคิดขันสูง ทักษะ นการเรียนรู ละนวัตกรรม ทักษะชีวิต ละการทางาน ทักษะดานสารสนเทศ ละการสือสาร ควบคูกับเนือหา นสาระวิชาหลัก ละความรอู ืนทีสาคัญ ผาน หลักสูตรทีสรางผูเรียน หมีคุณลักษณะทีพึงประสงค รูจักคิด รักการเรียนรู มีสานึกพลเมือง มีคุณธรรม มีความสามารถ นการ กปญหา ปรับตัว สือสาร ละทางานรวมกับผูอืน นอกจากนี การเรียนรูยังตองผสมผสานเทค น ลยีเขากับเนือหา ละวิธีการสอน ดย ชเทค น ลยีสนับสนุน ทฤษฎีการเรยี นรู นการพฒั นาเนอื หา ละทักษะ บบ หมอีกดวย (สถาบนั วิจัยเพือการพฒั นาประเทศ ทย, 2557) นการปฏิรูปการศึกษาของ ทย ด ช นวคิดทักษะ หงศตวรรษที 21 เปนเปาหมายหลัก ละปรับเนือหา สมรรถนะ ละลักษณะทีพึงประสงคของผูเรียน หสอดคลองกับเปาหมายดังกลาว ผานหลักสูตรทีเนน นวคิดหลัก ละสาระสาคัญ นสาระการเรียนรู ดยเรียนรูผาน ครงงาน การ กปญหา การทางานเปนทีม ละการสนับสนุนการ ชเทค น ลยีสารสนเทศ ละการสือสาร นการหาความรูดวยตนเอง พัฒนาผูเรียน นการคิดขันสูง ละสามารถเชือม ยงองคความรูตาง เขาดวยกัน ดวยเหตุนีผูสอนจึงตองปรับเปลียนวิธีการสอน ดยนาทักษะ หงศตวรรษที 21 มา ออก บบการเรียนรู หเหมาะสม แนวคิดเกี่ยวกบั การจัดการเรยี นรูแบบโครงงานเปนฐาน นวคิดทีนักการศึกษาสวน หญ หความสน จ ละเหนวาสอดคลองกับการจัดการศึกษา นศตวรรษที 21 มากทีสุด คือ ทฤษฎีการเรียนรู บบสรางสรรคนิยม (Constructivist Learning Theory) ด ก ทฤษฎีการสรางความรูดวยตนเอง (Constructivism) ละทฤษฎีการสรางความรู ดวยตนเอง ดยการสรางสรรคชินงาน (Constructionism) ซึงมีความเชือวาการเรยี นรูจะเกิดขึนเมือ ผูเรียน ดสรางความรูทีเปนของตนเอง สรางความรูทีเกิดจากความเขา จของตนเอง ละมีสวนรวม

2 นวทางการจัดการเรียนรู บบ ครงงานเปนฐาน นการเรียน (Active Learning) มากขึน รูป บบจากการเรียนรูทีเกิดจาก นวคิดนีมีหลายรูป บบ ด ก การเรียนรู บบรวมมือ (Cooperative Learning) การเรียนรู บบชวยเหลือกัน (Collaborative Learning) การเรียนรู ดยการคนควาอยางอิสระ (Independent Investigation Method) รวมทัง การเรยี นรู ดย ชปญหาเปนฐาน (Problem–Based Learning) (ยรรยง สินธงุ าม, 2556) การจัดการเรียนรู บบ ครงงานเปนฐาน (Project-Based Learning: PjBL) เปนการ สงเสริมการเรียนรูตลอดชีวติ สอดคลองกับทฤษฎกี ารสรางความรูดวยตนเอง ทฤษฎีการสรางความรู ดวยตนเอง ดยการสรางสรรคชินงาน ละการเรียนรู บบรวมมือ ซึงมีขันตอนการเรียนรูทีเกียวของ กับการ สวงหาความรู การ ชกระบวนคิด ละทักษะ นการ กปญหา ผูเรียนจะเรียนรู ดยสราง องคความรูดวยตนเอง ดย ช ครงงานเปนฐาน ซึงการจัดการเรียนรูลักษณะนี ผูเรียนตองศึกษา คนควา ทดลอง ปฏิบตั ิ ละ กปญหา เพือสรางผลงานหรือชินงาน เปนการฝก หผูเรียน ดเรียนรูจาก การกระทาเพือสรางองคความรูทีถาวรดวยตัวผูเรียนเอง ทังนี ผูเรียนอาจทาเปนกลุมเลกหรือเปน กลมุ หญก ด ซงึ จะเปนการฝก หผเู รยี นเกดิ ทักษะการทางาน เปนทมี ดรวมมอื รวม จ นการทางาน เพือ หบรรลุเปาหมายของกลมุ ละเกิดผลสาเรจรวมกนั สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา ตระหนักถงึ ความสาคัญของการจัดการเรียนรู บบ ครงงานเปนฐาน นการพัฒนาคุณภาพผูเรยี น หมที ักษะ หงศตวรรษที 21 จงึ กาหนดเปนน ยบาย หลัก นการขบั เคลือนสูสถานศึกษา ดยการจัดการเรียนรู บบนีเปนการเรียนรทู ีผูเรียนรวมกันศึกษา คนควา ทดลอง ปฏิบัติ ละ กปญหา เปนการพัฒนาความสามารถ นการเรียนรูทีเปด อกาส ห ผูเรียน ดสืบคน เพิมทักษะการคิด ละการพึงพาตนเอง ซึงมีวัตถุประสงคเพือ หผูเรียน ด ชความรู ทักษะ ละประสบการณของตนเอง สดงออกถึงผลลัพธที ดจากการศึกษาเรียนรู ละความคิด สรางสรรค ดวยการจดั การเรยี นรูทีเนนการมสี วนรวม การ ลกเปลียนประสบการณ การฝกฝนทักษะ การสงเสริมคุณธรรม จริยธรรม ละความเปนประชาธิป ตย กระบวนการเรียนรูประกอบดวย การ กาหนดประเดนปญหา การกาหนดวิธีหาคาตอบ ละการสรุปองคความรูจาก ครงงาน (หนวย ศกึ ษานิเทศก, 2556) นยิ ามศพั ท การจัดการเรียนรู หมายถึง กระบวนการจัดสถานการณ สภาพการณ หรือกิจกรรม การเรียนรู หผเู รียน ดมปี ระสบการณ เกิดการเรยี นรู พัฒนาตนเอง นทกุ ดานอยางเตมศกั ยภาพ การจัดการเรียนรูแบบโครงงานเปนฐาน (Project-based Learning: PjBL) หมายถึง กระบวนการจัดการเรียนการสอนทีเนนการ ชกิจกรรม ครงงาน ประกอบดวย 6 ขันตอน คือ ขันเตรียมความพรอม ขันกาหนด ละเลือกหัวขอ ขันเขียนเคา ครงของ ครงงาน ขันปฏิบัติงาน ครงงาน ขนั นาเสนอผลงาน ละขนั ประเมนิ ครงงาน

นวทางการจัดการเรยี นรู บบ ครงงานเปนฐาน 3 โครงงานหรือโครงการ (Project) ซึง นทีนี ชคาวา โครงงาน หมายถึง กิจกรรมที เปด อกาส หผูเรียน ดศึกษา คนควา ละลงมือปฏิบัติดวยตนเองตามความสามารถ ความถนัด ละ ความสน จ ดยอาศัยกระบวนการ 6 ขันตอน นการศึกษาหาคาตอบ นเรืองนัน ดยมีครูผูสอนหรือ ครูทีปรึกษาคอยกระตุน นะนา ละ หคาปรึกษา กผูเรียนอยาง กลชิด ครงงานสามารถทา ดทัง ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ละระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพชันสูง (ปวส.) ซึงผูเรียนอาจทา เปนกลุมเลกหรือเปนกลุม หญก ด อาจเปน ครงงานเลก ที มยุงยากซับซอน หรือเปน ครงงาน หญ ทีมคี วามยาก ละซบั ซอนขึนก ด ทังนี อาจขึนอยูกับประเภทของ ครงงาน ระยะเวลา หรือขอบเขตของ การศกึ ษา ประเภทของโครงงาน ครงงาน บงเปน 4 ประเภท ดังนี (ปรชั ญนนั ท นลิ สุข, 2558) 1. ครงงานประเภทสารวจ (Survey Project) 2. ครงงานประเภททดลอง (Experimental Project) 3. ครงงานประเภทสิงประดษิ ฐ (Development Project) 4. ครงงานประเภททฤษฎี (Theory Project) ซงึ ครงงาน ตละประเภท จะมลี กั ษณะ ตกตางกนั ดังนี 1. โครงงานประเภทสารวจ เปน ครงงานทีมีวัตถุประสงคเพือสารวจ ละรวบรวมขอมูล เกียวกับเรือง ดเรืองหนึง ลวนาขอมูลที ดจากการสารวจนันมาจา นกเปนหมวดหมู ละนาเสนอ นรูป บบตาง อยางมีระบบ เปน ครงงานประเภทเกบรวบรวมขอมูล เพือหาสาเหตุของปญหาหรือ สารวจความคิดเหน ขอมูลทีรวบรวม ดบางอยางอาจเปนปญหาทีนา ปสูการทดลองหรือคนพบสาเหตุ ของปญหาทีตองหาวธิ ี ก ข ละปรับปรงุ รวมกัน 2. โครงงานประเภททดลอง เปน ครงงานทีมีวัตถุประสงคเพือศึกษาเรือง ดเรืองหนึง ดยเฉพาะ ทีตองออก บบทดลองเพือศึกษาวาเปน ปตามทีตังสมมุติฐาน วหรือ ม มีการควบคุม ตัว ปรอืนซึงอาจมีผลตอตัว ปรทีตองการศึกษา มีการรวบรวมขอมูล การดาเนินการทดลอง การ ปลผล ละสรุปผลการทดลองทีสอดคลองกับสมติฐานทตี งั ว 3. โครงงานประเภทสิ่งประดิษฐ เปน ครงงานทีมีวัตถุประสงค นการนาเอาความรู ทฤษฎี หลักการ หรือ นวคิดมาประยุกต ช ดยการประดิษฐเปนเครืองมือ เครือง ชตาง เพือ ประ ยชน นการเรียน การทางาน หรือการ ชสอยอืน การประดษิ ฐคิดคนตาม ครงงานนอี าจเปน การประดิษฐขึนมา หม ดยทยี ัง มมี ครทา อาจเปนการปรบั ปรงุ เปลียน ปลง หรอื ดัด ปลงของเดิมที มีอยู ลว หมีประสิทธิภาพสูงขึนกวาทีเปนอยู รวมทังการสราง บบจาลองตาง ที ชประกอบการ อธบิ าย นวคิด นเรอื งตาง

4 นวทางการจัดการเรยี นรู บบ ครงงานเปนฐาน 4. โครงงานประเภททฤษฎี เปน ครงงานทีมีวัตถุประสงคเพือเสนอความรู ทฤษฎี หลกั การ นวคิด หม เกียวกบั เรอื ง ดเรอื งหนึงทยี ัง มมี ครคิดมากอน หรอื ศึกษาขยายจากเดิมทีมี อยู ซึงความรู ทฤษฎี หลักการ หรือ นวคดิ ทีเสนอ ตองผานการพิสูจนอยางมีหลักการหรือ ชวิธีการ ทนี าเชือถือ เชน วิธีการทางวิทยาศาสตร วิธีการทางประวัตศิ าสตร เปนตน ซึงผูทา ครงงานตองเปน ผูทีมีความรูพืนฐาน นเรืองนัน เปนอยางดี หรือตองมีการศึกษาคนควาขอมูลมาประกอบอยาง ลกึ ซงึ จงึ จะทา หสามารถกาหนดความรู ทฤษฎี หลกั การหรือ นวคิด หม ขึน ด ภาพที สดงการเรยี นรู บบ ครงการเปนฐานของผเู รียนตามสาขาวชิ า ละรายวิชาทเี รียน