paksa 21001

143 ฝกประสบการณการเรียนดวยวิธีพบกลุม ไดรวมการอภิปรายถกแถลง เพือ่ ใหผูเรียนและครู ชวยกันแสวงหาคําตอบตามประเด็นทีก่ ําหนด และชวยใหผูเ รียนไดคุน เคยและมัน่ ใจในการ เรียนรูด วยกระบวนการกลุม สัมพันธตอไป สวนผูท ี่เคยเรียนการอภิปรายกลุมมาแลว ก็ใช โอกาสน้ีฝก ทักษะใหม ่ันใจเพิ่มขนึ้ และจะไดช ว ยเพือ่ นๆ ใหรว มกิจกรรมไดรวดเร็วมากข้นึ 3. เนือ่ งจากเปนวิชาทีป่ ระสงคจะใหผูเรียนไดฝกการคิด การวิเคราะห เพื่อแสวงหาคําตอบดวย ตนเองมากกวาทองจําเพือ่ หาความรูแบบเดิม ครูและผูเ รียนจึงควรจะตองปฏิบัติตาม กระบวนการทแี่ นะนาํ โดยไมข า มขั้นตอนจะชวยใหก ารเรียนรเู กดิ ขึน้ อยางมีประสิทธภิ าพ

144 เรอ่ื งท่ี 1 ปฐมบทของการคิดเปน “คดิ เปน คอื อะไร ใครรูบ าง มีทิศทางมาจากไหน ใครเคยเห็น จะเรยี นร่ําทาํ อยา งไรให “คิดเปน ” ไมล อ เลน ใครตอบไดข อบใจเอย” ความเชอื่ พนื้ ฐานทางการศกึ ษาผใู หญ ทุกวันนีน้ อกจากเด็กและเยาวชนทีค่ ร่าํ เครงเรียนหนังสืออยูใ นโรงเรียนกันมากมายทัว่ ประเทศแลว ก็ยังมีเยาวชนและผูใ หญจํานวนไมนอยทีส่ นใจใฝรูใ ฝเรียนตางก็ใชเวลาวางจากการทํางาน หรือวันหยุดไป เรยี นรเู พิม่ เติมท้ังวชิ าสามัญ วชิ าอาชพี หรือการฝก ทักษะการเรยี นรูต าง ๆ จากส่อื และเทคโนโลยีที่แพรหลาย มากมายที่เรียกวา การศึกษาผูใ หญ การศึกษานอกโรงเรียน การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย ผูเ รียนเหลานีบ้ างคนเปนเยาวชนทีย่ ังเรียนไมจบมัธยมศึกษาตอนตน แตตองออกมาทํางานเพราะครอบครัว ยากจน มีพีน่ องหลายคน บางคนไมไดเรียนหนังสือแตทํางานเปนเจาของกิจการใหญโต บางคนจบปริญญา แลวก็ยังมาเรียนอีก บางคนอายุมากแลวก็ยังสนใจมาฝกวิชาชีพและวิชาทีส่ นใจ เชน รองเพลง ดนตรี หมอดู พระเครือ่ ง เปนตน และมีจํานวนไมนอยที่เรียนรู การทํารานอาหาร การทํารานขายทอง หรือการทํา การเกษตรปลูกสมโอตามที่พอแม ปู ยา ตา ยาย ทาํ มาหากนิ มาหลายช่วั อายคุ น กิจกรรมที่ 1 คนทุกคนมีความแตกตางกันเปนธรรมดา ทานเคยรูบางไหมวา เหตุใดนักศึกษาเหลานี้จึงคิดมาเรียน หนงั สือ เมอ่ื อายุเลยวัยทจ่ี ะเรยี นในโรงเรียนแลว ? คําตอบมีหลากหลายแตกตา งกนั ไป เชน อยากมีโอกาสไดเรียนสงู ๆ ไดเปนเจา คนนายคน เรยี นจบระดับประถมศึกษาแลวตั้งแตเด็ก ๆ อยากเรียนตอระดับมัธยมศึกษาบาง ตอ งการนําความรไู ปใชพ ัฒนาตนเอง พัฒนาอาชีพใหดีขึ้น มรี ายไดดกี วา เดิม ตองการพบเพอื่ นรุน เดยี ว วัยเดยี วกัน ไดแลกเปลย่ี นความคิดดว ยกนั มเี งนิ มที อง มีงานทาํ เปน หลกั เปน ฐาน มีชอ่ื เสยี งเดน ดงั แลว อยากมวี ฒุ ิการศกึ ษาสงู ๆ มาประดับตัวเอง มีฐานะดี เปนเจาของกิจการใหญโตระดับประเทศและนานาชาติ แตมีวุฒิทางการศึกษาเพียงแคม. 3 กอ็ ายเขา อยากเรยี นปรญิ ญาบา ง ตัง้ ใจจะสมคั รเปนนักการเมืองทองถน่ิ แตว ุฒิการศึกษาไมเพยี งพอ จึงตองมาเรยี นให ไดว ฒุ ติ ามท่ีกฎหมายกาํ หนด มาเรียนใหจบมัธยมศึกษาตอนปลาย เพื่อจะไดมีโอกาสประเมินเลื่อนตําแหนงเปนนายทหารชั้นสัญญาบัตร มาเรยี นวชิ าชพี ทาํ อาหารตามทเ่ี พอ่ื น ๆ ชวนมา ตง้ั ใจจะนาํ ความรไู ปทาํ อาหารขายในชมุ ชน เมอ่ื เรยี นสาํ เรจ็ ฯลฯ

145 คําตอบอาจจะมีอีกมากมายตามเหตุผลของแตละคนทีไ่ มเหมือนกัน หรือบางคนอาจมีเหตุผล เหมือนกับคนอื่นบาง แมแตตัวทานเอง เคยถามตัวเองบางไหมวา มาเรียนที่นี่เพราะอะไร? คําตอบของทาน คือ เพราะ _________________________________________________________________________ (ลองเติมตามใจทาน) ถาจะถามตออีกวา ทําไมเหตุผลของหลายคนทีก่ ลาวมาแลวใน การเรียนทีน่ ีจ่ ึงไม เหมือนกันทุกคนและอาจจะไมเหมือนกับเหตุผลของทาน? หลายคนตอบวา เพราะเขาไมใชทาน ความคิด ความประสงค ความตองการของเขาจึงแตกตางไปจากของทาน ทานวาจริงไหม? (ลองคิด แตไ มตองเขยี นตอบ) ถาเรียนจบหลักสูตรและคุณครูประเมินผลการเรียนรูแลวปรากฏวา ทานมีความรูจริงผานการประเมิน จบหลักสตู รตามทที่ านตัง้ ความหวงั ไว ทานจะรูสกึ อยา งไร (โปรดกาเครื่องหมาย  ลงในกรอบเหน็ ดว ย) ดใี จ มีความสขุ เสยี ใจ ไมมคี วามสขุ แตถาเรียนจบหลักสูตรตามที่ทานตั้งใจมาเรียนแลว ปรากฏวา ทานไมสามารถผานการประเมินจบ หลักสูตรได ความตัง้ ใจที่จะมาเรียนทีน่ ีจ่ ึงไมสําเร็จ ทานจะรูส ึกอยางไร (โปรดกาเคร่ืองหมาย  ลงในกรอบ เหน็ ดว ย) ดใี จ มีความสุข เสยี ใจ ไมม ีความสขุ เชื่อวา คําตอบของทานก็คงเหมือนกันทุกคน นั่นก็คือ คนทุกคนมีความแตกตางกัน มีการดําเนิน ชีวิตทีต่ างกัน ความคาดหวัง ความตองการตาง ๆ ในชีวิตก็แตกตางกัน แตทุกคนก็ตองการความสําเร็จใน ชวี ติ ดวยกนั ทกุ คน ซง่ึ ถา ประสบความสําเร็จก็จะมีความสุข ความเชือ่ ดังกลาวนี้ เปนความจริงในชีวิต 1 ใน 5 ขอ ของคน ท่ดี ร. โกวทิ วรพพิ ฒั น อดตี อธิบดีกรมการศกึ ษานอกโรงเรียนไดใชเ ปนพน้ื ฐานความคดิ ทีส่ ําคญั ใน การจัดการศึกษาผูใ หญหลายโครงการ ตั้งแตป พ.ศ. 2513 เปนตนมา ความจริงในชีวิตของคน 5 ประการ ที่ตอ มาเรียกกนั วา ความเช่อื พ้ืนฐานทางการศกึ ษาผใู หญน ี้นับวาเปนปฐมบท หรือที่มาของคําวา คดิ เปน

146 ใบงานท่ี 1 การเรยี นรูรวมกัน ใบงานนี้จะเนนการอธิบายถึงกระบวนการเรียนรูรวมกันท่ีจะชวยใหผ ูเรยี นไดร ูจักคิด รูจกั วิเคราะห รูจักการแสวงหาคําตอบดวยตนเอง หรือจากกระบวนการอภิปรายกลุม โดยที่ครูไมบอก หรือมีคําตอบสําเรจ็ รปู ให กระบวนการทว่ี า น้ีอาจเปนดงั น้ี ครแู บงกลุม ผเู รยี นออกเปน 2 – 3 กลมุ ยอ ย ใหผูเรียนเลือกประธานกลุมและเลขานุการกลุม เพอ่ื เปนผนู าํ อภปิ รายและผจู ดบนั ทกึ ผลการอภิปรายของกลมุ และนําผลการอภปิ รายของกลมุ เสนอ ตอทีป่ ระชมุ กลมุ ใหญ ครูนาํ เสนอกรณีตัวอยา ง พรอ มประเด็นอภปิ รายใหผูเรยี นทกุ กลุมยอ ย อภปิ ราย ถกแถลงเพ่ือหาคาํ ตอบตามประเดน็ ทก่ี ําหนดให ครูติดตาม สังเกตเหตุผลของกลุม หากขอมลู ยังไม เพยี งพอ ครูอาจชีแ้ นะใหอ ภิปรายเพม่ิ เติม ในสวนของขอมูลท่ยี ังขาดอยูได เลขานุการกลมุ ซึ่งอาจะมี ได 1 – 2 คน บันทึกผลการพิจารณาหาคําตอบตามประเด็นที่กําหนดใหเปนคําตอบสั้น ๆ เพียงใหได ใจความ แลวนําคําตอบนั้น ๆ ไปรายงานในทป่ี ระชุมกลมุ ใหญ ในการประชมุ กลุม ใหญ ผแู ทนกลุมยอยนําเสนอรายงาน ครูชว ยผเู รยี นท่ที าํ หนา ท่ีเลขานุการ กลมุ บนั ทกึ ขอคิดเห็นของกลุมยอ ยไวทีก่ ระดาษบรูฟ ซึ่งเตรียมจัดไวกอนแลว เม่ือทกุ กลมุ รายงานแลว ครูนําอภปิ รายในกลมุ ใหญ ถึงคําตอบของกลมุ ซึ่งจะหลอมรวมบูรณาการคําตอบของกลุมยอยออกมา เปน คําตอบประเด็นอภปิ รายของกรณีตัวอยาง หากมีผูเรยี นไมมากนัก ครูอาจไมตองแบงกลุม ยอย ให ผูเรียนทุกคนอภปิ รายถกแถลง หรอื สนทนาและแลกเปลี่ยนความคิดกันในกลุม ใหญเลย โดยมี ประธานหรือหัวหนากลุมเปนผูนาํ และใหเลขานกุ ารกลุม ใหญ เปน ผบู นั ทกึ ขอคิดเห็นของคนในกลุม โดยครูอาจเปน ผชู วยได จากนนั้ ครูนําสรุปคําตอบทไ่ี ดเปนขอเขียนทส่ี มบูรณข้นึ และนําคาํ ตอบนัน้ บันทึกในกระดาษบรูฟติดไวใหเหน็ ชัดเจน เปรยี บเทยี บกบั ตวั อยา งขอสรุปของกรณีตัวอยา งท่ไี ด เตรยี มไวก อนแลว ซึง่ อาจใกลเคยี งกับขอสรุปของกลุม การเรียนรูเรื่องความเชอื่ พน้ื ฐานทางการศึกษาผูใหญใหเขาใจไดดี ผเู รียนตองทําความเขาใจดวยการ รวมกิจกรรมการคิด การวิเคราะหเรือ่ งราวตาง ๆ เปนขัน้ เปนตอนตามลําดับอยางตอเนือ่ งตัง้ แตกิจกรรมที่ 1 ที่ผูเรียนไดรวมกิจกรรมมาแลวไปจนจบกิจกรรมที่ 5 และสรุปความคิดเปนขัน้ เปนตอนตามไปดวยโดยไม ตองกงั วลวา คาํ ตอบหรือความคดิ ท่ไี ดจ ะผดิ หรือถูกมากนอ ยเพยี งใด เพราะจะไมมีคําตอบใดถูกท้ังหมดและ ไมมีคําตอบใดผิดทั้งหมด เมื่อไดรวมกิจกรรมครบตามกําหนดทัง้ 5 กิจกรรมแลว ผูเรียนจะสามารถสรุป

147 แนวคิดเรื่องความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษา ผูใ หญดวยตนเองได ซึง่ ก็จะนําไปสูการทําความเขาใจเรือ่ งคิด เปนตอไป กิจกรรมการเรียนรูเ รือ่ งความเชือ่ พืน้ ฐานทางการศึกษาผูใ หญทัง้ 5 ขัน้ ตอนนี้ ขอแนะนําใหได เรยี นโดยวิธพี บกลุม เพือ่ ใหไ ดมกี ารอภิปรายถกแถลงตอยอดความคิด โดยใหผูเ รียนไดใชประสบการณตรง ของทุกคนมาเปนขอมูลในการสนทนาแสดงความคิดเห็นรวมกัน กจิ กรรมที่ 2 ครูและผูเรียนนั่งสบาย ๆ เปนกลุมเล็กหรือใหญแลวแตจํานวนผูเรียน ครูแจกใบงานที่ 2 ที่เปนกรณี ตวั อยางเร่ือง “แปะฮง” ใหผูเรียนทุกคน ครูอธิบายใหผูเ รียนทราบวา ครูจะอานกรณีตัวอยางใหฟง 2 เท่ียวชา ๆ ใครท่ีพออานไดบางก็อานตามไปดวย ใครท่ีอานยังไมคลองก็ฟงครูอานและคิดตามไปดวย เม่ือครูอานจบแลว ก็จะพูดคุยกับผูเรียนในเชิงทบทวนถึงเนือ้ หาในกรณีตัวอยางเรือ่ ง “แปะฮง” เพื่อใหแนใจวา ผูเ รียนทุกคน เขาใจเน้ือหาของกรณีตัวอยางตรงกัน จากน้ันครูจึงอานประเด็น ซ่ึงเปนคําถามปลายเปด (คําถามที่ไมมีคําตอบ สําเรจ็ รูป แตเ ปนคาํ ถามทีก่ ระตนุ ใหผเู รยี นรวมกนั แสดงความคดิ เหน็ ) ท่ีกาํ กับมากบั กรณตี วั อยา งใหผ ูเ รยี นฟง ใบงานท่ี 2 กรณีตัวอยางเรือ่ ง แปะ ฮง แปะ ฮง ทานขุนพิชิตพลพาย เปนคหบดีมีชือ่ เสียงมากในดานความเมตตากรุณาทานเปนคนทีพ่ รอม ไปดว ยทรพั ยสมบัติ ขาทาสบริวาร เกียรติยศ ช่ือเสยี ง และความสุขกายสบายใจ ตาแปะฮง เปนชายจีนชราตัวคนเดียว ขายเตาฮวย อาศัยอยูที่หองแถวเล็ก ๆ หลังบานขุนพิชิต แปะฮงขายเตาฮวยเสร็จกลับบานตอนเย็นตกค่ําหลังจากอาบน้าํ อาบทา กินขาวเสร็จก็นั่งสีซอ เพลดิ เพลนิ ทกุ วนั ไป วันหนึ่งทานขุนคิดวา แปะฮงดูมีความสุขดีแตถาไดมีเงินมากขึ้นคงจะมีความสุขอยาง สมบูรณมากขึ้น ทานขุนจึงเอาเงินหนึง่ แสนบาทไปใหแปะฮง จากนั้นมาเปนเวลาอาทิตยหนึ่งเต็ม ๆ ทานขุนไมไ ดย ินเสยี งซอจากบานแปะฮงอีกเลย ทานขุนรูสึกเหมือนขาดอะไรไปอยางหน่ึง เย็นวันที่แปด แปะฮงก็มาพบทานขุน พรอมกับนําเงินที่ยังเหลืออีกหลายหมื่นมาคืน แปะฮงบอกทานขุนวา “ผมเอาเงินมาคนื ทานครับ ผมเหนื่อยเหลือเกิน มีเงินมากก็ตองทํางานมากขึน้ ตองคอยระวัง รักษาเงินทอง เตาฮวยก็ไมไดขาย ตองไปลงทุนทางอื่น เพื่อใหรวยมากขึ้นอีกลงทุนแลวก็กลัว ขาดทุน เหนอ่ื ยเหลือเกนิ ผมไมอ ยากไดเ งินแสนแลว ครับ” คืนน้ันทานขุนกห็ ายใจโลง อก เมอื่ ไดย ินเสียงซอจากบานแปะฮง แทรกเขามากับสายลม ประเด็น ในเรื่องของความสุขของคนในเรื่องนี้ ทานไดแนวคิดอะไรบาง

148 แนวทางการทํากิจกรรม 1. ใหค รูนําผูเรยี นทาํ กจิ กรรมตามที่แนะนําไวในใบงานที่ 2 2. กลุมเลอื กขอคิดหรอื คาํ ตอบทกี่ ลุมคิดวาดที สี่ ดุ ไว 1 คําตอบ 3. คาํ ตอบทีก่ ลมุ คดิ วาดที ี่สดุ ท่ีเลือกบันทกึ ไว คอื .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ตัวอยางขอสรุปของกรณีตัวอยาง ผูเ รยี นหลายกลุม ทเ่ี คยเสนอไวตวั อยา ง เร่ือง “แปะ ฮง” จากความเห็นของ ขอสรปุ ผลการอภปิ รายจากกรณี ผูเรียนหลายหลุมที่เคยเสนอไว ตัวอยา งเร่ือง ดังปรากฏในกรอบดานขวามือ “แปะฮง” -------------- ตวั อยา งขอสรุปนี้อาจใกลเคยี ง เมื่อคนมีความแตกตางกัน แต กับขอสรุปของกลุมของทานก็ได ทุกคนตา งก็ตองการความสุข ดังน้นั ความสุขของแตละคนก็อาจไม เหมือนกัน ตางกันไปตามสภาวะของ แตล ะบคุ คลท่แี ตกตางกันดวย

149 ใบงานท่ี 3 กรณีตวั อยา งเรื่อง “ธญั ญวดี” ธญั ญวดี ธัญญวดีไดรับการบรรจุเปนครูในโรงเรียนมัธยมทีต่ างจังหวัด พอเปนครูได 1 ป ก็มีอัน เปนตองยายเขามาอยูใ นกรุงเทพมหานคร โรงเรียนทีธ่ ัญญวดียายเขามาทําการสอนเปนโรงเรียน มัธยมเชนเดยี วกัน แตมีการสอนการศกึ ษาผูใหญ ระดับที่ 3 – 4 และ 5 ในตอนเย็นอีกดวย มาเมื่อ เทอมทีแ่ ลว ธัญญวดีไดรับการชักชวนจากอาจารยใหญใหสอนการศึกษาผูใหญ ในตอนเย็น ธัญญวดีเห็นวาตัวเองไมมีภาระอะไรก็เลยตกลงโดยไมตองคิดถึงเรื่องอื่น ซ้าํ ยังจะมีรายได เพ่ิมขน้ึ อกี ดวย แตธัญญวดีจะคิดผิดหรือเปลาไมทราบ เริ่มตนจากเสียงกระแนะกระแหนจากครูเกา บางคนวามาอยูยังไมทันไรก็ไดสอนภาษาค่าํ สวนครูเกาที่สอนภาคค่าํ ก็เลือกสอนเฉพาะชัว่ โมง ตน ๆ โดยอางวา เขามีภารกิจทีบ่ าน ธัญญวดียังสาว ยังโสด ไมมีภาระอะไรตองสอนชัว่ โมงทาย ๆ ทําใหธ ัญญวดีตอ งกลบั บานดึกทุกวนั ถงึ บานกเ็ หนือ่ ย อาบนา้ํ แลวหลับเปนตายทกุ วนั การสอนของครภู าคคํา่ สวนใหญไมคอ ยคํานงึ ถึงผเู รยี น เขาจะรบี สอนใหหมดไปชัว่ โมง หนึ่ง ๆ เทานั้น เทคนิคการสอนที่ไดรับการอบรมมา เขาไมนําพา ทํางานแบบขอไปที เชาชามเย็น ชาม ธัญญวดีเห็นแลวก็คิดวา คงจะรวมสังฆกรรมไมได จึงพยายามทุมเทกําลังกายกําลังใจและ เวลา ทาํ ทกุ ๆ วถิ ที างเพอ่ื หวงั จะใหครูเหลา นัน้ ไดเอาเยย่ี งอยางของตนบาง แตก็ไมไดผลทุกอยาง เหมือนเดิม ธัญญวดีแทบหมดกําลังใจไมมีความสุขเลย คิดจะยายหนีไปอยูท ีอ่ ื่นมาฉุกคิดวาที่ ไหน ๆ คงเหมอื น ๆ กนั คนเราจะใหเ หมอื นกนั หมดทกุ คนไปไมไ ด ประเดน็ ถาทานเปนธัญญวดี ทําอยางไรจึงจะอยูในสังคมนั้นไดอยางมีความสุข

150 แนวทางการทํากิจกรรม 1. ครูนาํ ผูเรียนทํากิจกรรมตามที่เสนอไวในใบงานที่ 3 2. กลุมเลอื กขอคดิ หรือคาํ ตอบท่ีคดิ วาดที ี่สุดไว 1 คาํ ตอบ 3. คาํ ตอบท่ีกลุมคดิ วาดีทสี่ ดุ ที่เลือกบันทึกไวค อื .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ตัวอยา งขอสรปุ ของกรณตี ัวอยาง ตวั อยา ง เร่ือง “ธญั ญวดี” จากความเห็นของ ขอ สรปุ ผลการอภปิ รายจากกรณีตวั อยางเรือ่ ง ผเู รยี นหลายกลุม ทเ่ี คยเสนอไว “ธญั ญวดี” ดังปรากฏในกรอบดานขวามือ -------------- ตวั อยางขอสรปุ น้ีอาจใกลเ คียง กับขอสรุปของกลุมของทานก็ได การทีค่ นเราจะมีชีวิตอยูไ ดอยางเปน สุ ข นั น้ ต อ ง รู จ ั ก ป รั บ ตั ว เ อ ง ใ ห เ ข า กั บ สถานการณ สิ่งแวดลอมหรือปรับสถานการณ สิ่งแวดลอมใหเขากับตนเองหรือปรับทั้งสอง ทางใหเขาหากันไดอยางผสมกลมกลืนอยางนา พอใจก็จะเกิดความสุขได

151 ใบงานท่ี 4 กรณตี ัวอยา งเรื่อง “วนุ ” วนุ หมูบานดอนทรายมูลที่เคยสงบเงียบมาแตกาลกอน กลับคึกคักดวยผูคนที่อพยพเขาไป อยูเพิ่มกันมากขึ้น ๆ ทุกวัน ทั้งนีเ้ ปนเพราะการคนพบพลอยในหมูบ าน มีการตอไฟฟา ทําให สวางไสว ถนนลาดยางอยางดี รถราวิง่ ดูขวักไขวไปหมด สิ่งที่ไมเคยเกิดขึ้นมากอนก็เกิดขึ้น เชน เมื่อวานเจาจุกลูกผูใ หญจาง ถูกรถจากกรุงเทพฯ ทับตายขณะวิง่ ไลยิงนก เมื่อเดือนกอน น.ส.เหรียญเงิน เทพีสงกรานตปนี้ ถูกไฟฟาดูดขณะรีดผาอยู ซองผูห ญิงเกิดขึ้นเปนดอกเห็ด เพื่อตอ นรบั ผูคนท่ีมาทาํ ธุรกจิ ที่รา ยกค็ ือเปน ทเ่ี ทีย่ วของผชู ายในหมูบานนี้ไปดวย ทําใหผัวเมียตีกัน แทบไมเ วน แตล ะวนั ครสู งิ หแ กน่งั ดูเหตกุ ารณต า ง ๆทเี่ กิดขึ้นแลว ไดแตปลงอนิจจัง “เออ ไอพวกน้ีเคยสอนจํ้าจ้ี จ้ําไชมา ตั้งแตหัวเทากําปน เดี๋ยวนี้ดูมันขัดหูขัดตากันไปหมด จะสอนมันอยางเดิมคงจะไปไม รอดแลว เราจะทําอยางไรดี” ประเดน็ 1. ทําไมจึงเกิดปญหาตาง ๆ เหลานี้ขึ้นในหมูบานดอนทรายมูล 2. ถาทานเปนคนในหมูบานทรายมูล ทานจะแกปญหาอยางไร 3. ทานคิดวา การเรียนรูที่เหมาะสมกับสภาพของชุมชนเชนนี้ ควรเปนอยางไร

152 แนวทางการทํากิจกรรม 1. ครูนําผูเรียนทํากิจกรรมตามทีเ่ สนอไวใ นใบงานที่ 4 2. กลมุ เลือกขอคิดหรือคาํ ตอบท่ดี ที ีส่ ุดไว 1 คําตอบ 3. คาํ ตอบทกี่ ลมุ เลอื กบนั ทกึ ไว คอื .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ตัวอยางขอสรุปของกรณีตัวอยาง ตวั อยา ง เร่ือง “วนุ ” จากความเห็นของ ขอสรุปผลการอภปิ รายจากกรณตี วั อยา งเรื่อง ผเู รยี นหลายกลมุ หลายคน “วนุ ” ที่เคยเสนอไวดังที่ปรากฏ -------------- ในกรอบดา นขวามือ สังคมปจจุบันมีการเปลีย่ นแปลงอยางรวดเร็ว ตัวอยางขอสรปุ นี้อาจใกลเคยี ง ความเจริญทางวัตถุและเทคโนโลยีวิง่ เขาสูช ุมชนอยาง กับขอสรุปของกลุมของทานก็ได รวดเร็วและรุนแรงตลอดเวลา จนคนในชุมชนตัง้ รับไม ทัน ปรับตัวไมไดจึงเกิดปญหาทีห่ ลากหลายทั้งดาน เศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครอง การศึกษา อาชีพ ความมั่นคง และความปลอดภัยของคนในชุมชน การจัดการเรียนการสอน ในปจจุบันจะใชวิธีสอนโดย การบอกการอธิบายของครูใหผูเ รียนจําไดเทานัน้ คงไม เพียงพอแตตองใหผูเรียนรูจ ักคิด รูจ ักการแกปญหาที่ ตองไดขอมูลที่หลากหลายมาประกอบการคิดแกปญหา ใหสอดคลองกับความเชื่อ ความจําเปนของตนเอง และ ความตองการของชุมชนดวย

153 ใบงานท่ี 5 กรณตี ัวอยา งเรือ่ ง “สไู หม” “สไู หม” ผมตกใจสะดุง ต่นื ข้ึนเมอ่ื เกดิ เสียงเอะอะ พอลืมตาข้ึนมา เหน็ ทกุ คนยืนกันเกือบหมดรถ “ทุกคนนัง่ ลงอยูน ิ่ง ๆ อยาเคลือ่ นไหวไมงั้นยิงตายหมด” เสียงตวาดลัน่ ออกมาจากปากของ เจาชายหนา เหีย้ ม คอสั้นท่ยี นื อยูหนารถ กาํ ลังใชป น จออยทู ี่คอของคนขบั ผมรูทันทีวารถทัวรทีผ่ มโดยสารคันนีถ้ ูกเลนงามโดยเจาพวกวายรายแน หันไปดู ดานหลัง เห็นไอวายรายอีกคนหนึ่งถือปนจังกาอยู ผมใชมืออันสั่นเทาลวงลงไปในกระเปา กางเกง คลํา .38 เหาไฟของผมซึง่ ซือ้ ออกมาจากรานเมือ่ บายนีเ้ อง นึกในใจวา “โธเพิง่ ซื้อเอา มายงั ไมท นั ยงิ เลย เพียงใสลกู เตม็ เทาน้นั เองก็จะถูกคนอน่ื เอาไปเสยี แลว” เสียงเจาตาพองหนารถตะโกนขูบ อกคนขับรถ “หยุดรถเดี๋ยวนี้ มึงอยากตายโหงหรือ ไง” ผมนึกในใจวา เดี๋ยวพอรถหยุดมันคงตองใหเราลงจากรถแลวกวาดกันเกลีย้ งตัว แตผมตอง แปลกใจแทนที่รถจะหยุดมันกลับยิง่ เร็วขึน้ ทุกที ทุกที ยิ่งไปกวานัน้ รถกลับสายไปมาเสียดวย ไอพวกมหาโจรเซไปเซมา แตเจาตาพองยังไมลดละ แมจะเซออกไปมันก็กลับวิง่ ไปยืนประชิด คนขบั อกี พรอมตะโกนอยตู ลอดเวลา “หยุดโวย หยุด ไอนี่ กูลงไปไดละมึง จะเหยียบใหคาสน ทเี ดียว” รถคงตะบึงไปตอ คนขับบานเลือดเสียแลว ผมไมแนใจวาเขาคิดอยางไร ขณะนั้นผม กวาดสายตาเห็นผูชายทีน่ ัง่ ถัดไปทางมานัง่ ทางดานซาย เปนตํารวจยศจากําลังจองเขม็งไปทีไ่ อ วายรายและถัดไปอีกเปนชายผมสัน้ เกรียนอีก 2 คน ใสกางเกงสีกากี และสีขีม้ า ผมเขาใจวาคง จะเปนตํารวจหรือทหารแน กําลังเอามือลวงกระเปากางเกงอยูทั้งสองคน บรรยากาศตอนนัน้ ชางเครียดจริง ๆ ไหนจะกลัวปลน ถูกยิง ไหนจะกลัวรถคว่าํ ทุกคน เกร็งไปหมด ทุกสง่ิ ทุกอยางถึงจุดวกิ ฤตแลว ประเด็น 1. ถา คณุ อยูในเหตุการณอยางผม คณุ จะตัดสนิ ใจอยา งไร 2. กอนท่คี ณุ จะตัดสินใจ คุณคิดถึงอะไรบาง

154 แนวทางการทาํ กจิ กรรม ครูแบง กลุมผูเรยี นออกเปน 2 – 3 กลุมยอย ใหผูเ รียนเลือกประธานกลุม และเลขานุการกลุมเพื่อเปน ผูนําและผูจ ดบันทึกผลการอภิปรายของกลุมตามลําดับ และนําผลการอภิปรายทีบ่ ันทึกไวไปเสนอตอที่ ประชุมใหญ จากนัน้ ใหผูเ รียนทุกกลุม อภิปรายถกแถลงเพือ่ หาคําตอบตามประเด็นทีก่ ําหนดให ครูติดตาม สังเกต การใชเหตุผลของแตละกลมุ หากขอมูลยงั ไมเพียงพอ ครูอาจชีแ้ นะใหอภิปรายเพิม่ เติมได เลขานุการ กลุมบันทึกผลการพิจารณาหาคําตอบตามประเด็นทีก่ ําหนด และนําคําตอบนัน้ ไปรายงานในที่ประชุมกลุม ใหญ (หากมีผูเ รียนไมมาก ครูอาจใหมีการสนทนาหรืออภิปรายถกแถลงกันในกลุม ใหญเลย โดยไมตอง แบงกลุมยอ ยกไ็ ด) ในการประชุมกลุม ใหญ ครูเตรียมกระดาษบรูฟ แบงเปน 3 ชอง ใหหัวขอแตละชองวา ขอมูลทาง วิชาการ ขอมูลดานตนเอง และขอมูลดานสังคมสิง่ แวดลอมนํามาติดไวลวงหนา เมือ่ แตละกลุม รายงานถึง เหตุผลของกลุม วาสูห รือไม สู เพราะเหตุผลอะไร ขอมูลทีน่ ํามาเสนอจะถูกบันทึกลงในชองทีเ่ หมาะสมกับ ขอมลู นน้ั ๆ เชน ถายกเหตุผลวา สู หรอื ไมสู เพราะสงั เกตจากปฏกิ ิรยิ าหรือพฤตกิ รรมของผูคนรอบขางในรถ ก็นาจะบันทึกเหตุผลนัน้ ลงในชองที่ 3 เรียกขอมูลดานสังคมสิง่ แวดลอม หากเหตุที่เสนอเปนเรือ่ งความ มั่นใจหรือความเขมแข็งทางจิตใจของตนเองก็บันทึกเหตุผลลงในชองที่ 2 ขอมูลดานตนเอง หรือถาเหตุผลที่ เสนอเปนเรื่องของความรูเ รือ่ งการยิงปน ชนิดของปน ก็บันทึกเหตุผลลงในชองที่ 1 ขอมูลทางวิชาการ เปน ตน เมือ่ ทุกกลุม รายงานและขอมูลถูกบันทึกลงในแบบบันทึกขอมูลทัง้ 3 กลุม แลว ครูนํากระดาษบรูฟที่ บนั ทึกขอมูลท้งั 3 ดานขึ้นมาใหผ ูเรียนพิจารณาแลว จะถามผเู รยี นวา พอใจกบั การคิด การตัดสินใจหรือยัง ถา ยังไมพอใจใหทุกคนเพิ่มเติมตามที่ตองการ จากนัน้ ครูสรุปใหผูเ รียนเขาใจวา การคิดการแกปญหาตาง ๆ ผู แกปญหาจะมีการนําขอมูลมาประกอบการคิดอยางนอย 3 ประการ เสมอ คือ ขอมูลวิชาการ ขอมูลตนเอง และขอมูลสังคมสิ่งแวดลอม อาจมีคนคิดถึงขอมูลดานอื่น ๆ อีกก็ได แตจะมีขอมูลหลักยืนยัน 3 ประการ เสมอ การคิดแกปญหานั้นจึงจะรอบคอบและพอใจ ถายังไมพอใจก็ตองกลับไปคิดถึงปญหาและขอมูลที่ นํามาคิดแกไข พยายามคิดหาขอมูลเพิม่ เติมแตละดานใหมากขึน้ จนพอเพียงทีจ่ ะใชแกปญหาจนพอใจก็ถือ วา การคิดการแกปญหาน้นั เสรจ็ ส้นิ ดว ยดี

155 ตวั อยาง แบบฟอรมในการเตรียมบันทึกขอมูลจากการคิดการสรุปของผูเรียน หลังจากอภิปรายถกแถลง กรณีตัวอยางเร่อื ง “สูไหม” แลวครูนํามาบันทึกลงตารางในกระดาษบรฟู ขา งลา งนี้ 12 3 ขอมลู ทางวชิ าการ ขอมลู เกย่ี วกับตนเอง ขอมูลทางสังคมและสิ่งแวดลอม ............................................. ............................................. ................................................... ............................................. ............................................. ................................................... ............................................. ............................................. ................................................... ............................................. ............................................. ................................................... ............................................. ............................................. ................................................... ............................................. ............................................. ................................................... ตัวอยางขอสรุปของกรณีตัวอยาง ตวั อยา ง เร่ือง “สูไ หม” จากความเห็นของ ขอสรุปผลการอภปิ รายจากกรณตี ัวอยา งเรื่อง ผเู รียนหลายกลุมหลายคนที่เคย เสนอไว ดงั ท่ีปรากฏในกรอบ “สไู หม” ดา นขวามอื ตัวอยางนี้ขอสรุปน้ี อาจจะใกลเคียงกับขอสรุปของ -------------- กลุมของทานก็ได ป ญ ห า ใ น สั ง ค ม ป จ จุ บั น ซั บ ซ อ น แ ล ะ เปลย่ี นแปลงรวดเรว็ การเรยี นรโู ดยการฟงการจําจาก การสอนการอธิบายของครูอยางเดียวคงไมพอทีจ่ ะ แกป ญ หาไดอยางยง่ั ยืน ทันตอเหตุการณ การสอน ใหผูเรียนรูจักคิดเอง โดยใชขอมูลที่หลากหลาย อยา งนอ ย 3 ประการ คอื ขอ มลู ที่เกี่ยวของกับหลัก วิชาการ ขอมูลเกี่ยวกับตนเอง และขอมูลเกี่ยวกับ สภาพของสังคมสิ่งแวดลอม มาประกอบในการ คิด การตัดสินใจอยางพอเพียงก็จะทําใหการคิด การตัดสินใจเพื่อแกปญหานั้นมีความมั่นใจและ ถกู ตองมากข้ึน

156 เมื่อผูเรียนไดรวมทํากิจกรรม ความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญ ครบทัง้ 5 กิจกรรมแลว ครูนํา กระดาษบรฟู ที่สรปุ กรณีตัวอยา งทั้ง 5 แผนติดผนังไว เชิญทุกคนเขารวมประชุมกลุม ใหญแลวใหผูเ รียนบาง คนอาสาสมัครสรุปความเชื่อพืน้ ฐานทางการศึกษาผูใหญใหเพือ่ นฟง จากนัน้ ครูสรุปสุดทายดวยบทสรุป ตวั อยา งดังน้ี ความเชื่อพืน้ ฐานทางการศึกษาผูใหญ เชือ่ วาคนทุกคนมีพืน้ ฐานที่แตกตางกัน ความตองการก็ไม เหมือนกันแตทุกคนก็มีจุดมุงหมายปลายทางของตนทีจ่ ะกาวไปสูค วามสําเร็จ ซึง่ ถาบรรลุถึงสิง่ นั้นไดเขาก็ จะมีความสุข ดังน้ัน ความสุขเหลานจี้ ึงเปนเรอ่ื งตางจิตตางใจท่ีกําหนดตามสภาวะของตน อยางไรก็ตามการ จะมีความสุขอยูไ ดในสังคม จําเปนตองรูจักปรับตัวเอง และสังคมใหผสมกลมกลืนกันจนเกิดความพอดีแก เอกัตภาพ และบางครั้งหากเปนการตัดสินใจที่ไดกระทําดีที่สุดตามกําลังของตัวเองแลว ก็จะมีความพอใจกับ การตัดสินใจนัน้ อีกประการหนึง่ ในสังคมทีม่ ีการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วนี้ การที่จะปรับตัวเองและ ส่ิงแวดลอมใหเกิดความพอดีนั้น จําเปนตองรูจ ักการคิด การแกปญหา การเรียนการสอนทีจ่ ะใหคนรูจ ัก แกปญหาไดนัน้ การสอนโดยการบอกอยางเดียวคงไมไดประโยชนมากนัก การสอนใหรูจักคิด รูจัก วิเคราะหจึงเปนวิธีที่ควรนํามาใช กระบวนการคิด การแกปญหามีหลากหลายวิธีแตกตางกันไป แต กระบวนการคิด การแกปญหาทีต่ องใชขอมูลประกอบการคิด การวิเคราะหอยางนอย 3 ประการ คือขอมูล ทางวิชาการ ขอมูลเกีย่ วกับตัวเอง และขอมูลเกีย่ วกับสังคมและสิ่งแวดลอม ซึ่งเมือ่ นําผลการคิดนี้ไปปฏิบัติ แลวพอใจ มีความสขุ ก็จะเรยี กการคดิ เชน นั้นวา คดิ เปน

157 บทสรปุ เราไดเรียนรูถ ึงความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญ โดยการทํากิจกรรมรวมกันทัง้ 5 กิจกรรมดัง บทสรุปทีไ่ ดรวมกันเสนอไวแลว ความเชือ่ พืน้ ฐานทีส่ รุปไวนีค้ ือ ความเชือ่ พื้นฐานที่เปนความจริงในชีวิต ของคนที่ กศน. นํามาเปนหลักใหคนทํางาน กศน. ตลอดจนผเู รยี นไดต ระหนกั และเขา ใจแลว นาํ ไปใชในการ ดํารงชีวิตเพื่อการคิด การแกปญหา การทํางานรวมกับคนอืน่ การบริหารจัดการในฐานะเปนนายเปนผูน ํา หรอื ผูตาม ในฐานะผูสอน ผเู รียน ในฐานะเปนสมาชิกในครอบครัว สมาชิกในชุมชนและสังคม เพือ่ ใหรูจัก ตัวเอง รูจักผูอ ืน่ รูจ ักสภาวะสิง่ แวดลอม การคิดการตัดสินใจตาง ๆ ที่คํานึงถึงขอมูลทีเ่ พียงพออยางนอย ประกอบดวยขอมูล 3 ดาน คือ ขอมูลทางวิชาการ ขอมูลเกี่ยวกับตนเองและขอมูลเกี่ยวกับสังคม สิ่งแวดลอม ดวยความใจกวา ง มอี ิสระ ยอมรับฟงความคิดเหน็ ของผอู ่นื ไมเอาแตใ จตนเอง จะไดม สี ติ รอบคอบ ละเอียดถ่ี ถวน ไมผิดพลาดจนเกินไป เราถือวาความเชือ่ พืน้ ฐานทางการศึกษาผูใหญ ดังกลาวนี้ คือ พื้นฐานเบื้องตน ของการนําไปสูการคิดเปน หรือเรียกตามภาษานักวิชาการวา ปฐมบทของกระบวนการคิดเปน

158 เรอื่ งท่ี 2 คดิ เปนและกระบวนการคดิ เปน ในเร่ืองท่ี 1 เราไดเรียนรูเ รื่องของความเชือ่ พื้นฐานทางการศึกษาผูใหญมาแลววา เปนพืน้ ฐานหรือ ปฐมบทของคิดเปน เปนความจริงหรือสัจธรรมในชีวิตทีส่ ามารถนําไปใชในการดํารงชีวิตใหมีความสุขได ดงั นน้ั คดิ เปน จงึ ควรจะเปน เรื่องทอี่ ยใู นแวดวงของความจริงที่อยูในวิถีการดํารงชีวิตของมนุษยและสามารถ นํามาปรับใชในการเรียนรูแ ละการมีชีวิตอยูร วมกับเพื่อนมนุษยเปนอยางสุขได เพือ่ ใหผูเ รียนไดเรียนรูเ รือ่ ง คดิ เปนอยางกวา งขวางเพิม่ ขึ้นขอใหผ ูเรยี นไดร วมกิจกรรมทก่ี าํ หนดใหตอไปน้ี กิจกรรมที่ 1 ใหผูเ รียนไปหาความหมายของคําวา คิดเปนในแงมุมตาง ๆ ทั้งโดยการอานหนังสือ สนทนาธรรม ฟงวิทยุ คุยกับเพือ่ น ฯลฯ แลวบันทึกการคิดดังกลาวลงในหนาวางของแบบเรียนนี้อยางสัน้ ๆ โดยไมตอง กังวลวาจะไมถกู ตอ ง 1. คิดเปน คอื ......................................................................................................................... .................................................................................................................................... 2. คิดเปน คือ ......................................................................................................................... .................................................................................................................................... 3. คิดเปน คือ ......................................................................................................................... .................................................................................................................................... 4. คดิ เปน คอื ......................................................................................................................... ..................................................................................................................................... กิจกรรมท่ี 2 ขอใหผ เู รียนลองใหความเหน็ ของผูเรียนเองบา งวา คิดเปนคืออะไร โดยไมตองกงั วลวา จะไมถกู ตอง คิดเปน คอื ........................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

159 ขอใหผ เู รียนนําบนั ทึกความเขา ใจท่ไี ดศึกษาเรือ่ ง คดิ เปน ในกิจกรรมที่ 1 และ 2 ไปปรึกษาครูวา ทานมี ความเขา ใจเรอ่ื งคดิ เปน มากนอ ยเพยี งใด ครูประเมนิ ความเขา ใจของผูเรียนแตล ะคนดวยเครือ่ งหมาย  เขา ใจดีมาก เขาใจดีพอควร ใหผูเรียนไดศึกษาเรื่องของคิดเปนและกระบวนการคิดเปนตอไปนี้อยางชา ๆ ไมตองรีบรอน แลว ใหคะแนนความเขาใจของตัวเองดวยเครือ่ งหมาย  ลงในกรอบการประเมินหลังจากการทําความเขาใจ เสร็จแลว 2.1 แนวคดิ และทศิ ทางของคดิ เปน “คิดเปน” เปนคําไทยสัน้ ๆ งาย ๆ ทีด่ ร.โกวิท วรพิพัฒน ใชเพือ่ อธิบายถึงคุณลักษณะที่พึง ประสงคของคนในการดํารงชีวิตอยูในสังคมทีม่ ีการเปลีย่ นแปลงอยางรวดเร็ว รุนแรง และซับซอน ไดอยาง ปกตสิ ขุ “คิดเปน” มาจากความเชื่อพืน้ ฐานเบือ้ งตนทีว่ าคนมีความแตกตางกันเปนธรรมดา แตทุกคนมีความ ตองการสูงสุดเหมือนกันคือความสุขในชีวิต คนจะมีความสุขไดก็ตอเมือ่ มีการปรบตัวเองและสังคม สิง่ แวดลอมใหเขาหากันอยางผสมกลมกลืนจนเกิดความพอดี นําไปสูค วามพอใจและมีความสุข อยางไรก็ ตามสงั คมสงิ่ แวดลอ มไมไดหยดุ น่ิง แตจะมีการเปล่ยี นแปลงอยางรวดเร็วและรุนแรงอยูตลอดเวลากอใหเกิด ปญหา เกิดความทุกข ความไมสบายกายไมสบายใจขึน้ ไดเสมอ กระบวนการปรับตนเองกับสังคม สิ่งแวดลอมใหผสมกลมกลืนจึงตองดําเนินไปอยางตอเนือ่ งและทันการ คนทีจ่ ะทําไดเชนนีต้ องรูจ ักคิด รูจ ัก ใชสติปญญา รูจ ักตัวเองและธรรมชาติสังคมสิง่ แวดลอมเปนอยางดี สามารถแสวงหาขอมูลทีเ่ กีย่ วของอยาง หลากหลายและพอเพียง อยางนอย 3 ประการ คือ ขอมูลทางวิชาการ ขอมูลทางสังคมสิ่งแวดลอม และขอมูล ทีเ่ กีย่ วของกับตนเองมาเปนหลักในการวิเคราะหปญหาเพือ่ เลือกแนวทางการตัดสินใจทีด่ ีทีส่ ุดในการ แกป ญ หา หรอื สภาพการณท เี่ ผชิญอยูอ ยางรอบคอบ จนมีความพอใจแลวก็พรอมจะรับผิดชอบการตัดสินใจ นน้ั อยา งสมเหตสุ มผล เกดิ ความพอดคี วามสมดลุ ในชวี ติ อยางสันติสุข เรียกไดวา “คนคิดเปน” กระบวนการ คิดเปน อาจสรุปไดดังน้ี

160 “คดิ เปน” ปญ หา กระบวนการคดิ เปน ความสขุ ขอ มลู ท่ตี อ งนํามาพจิ ารณา ไมพอใจ ตนเอง สังคม วิชาการ พอใจ การวเิ คราะหแ ละสังเคราะหข อ มลู ทหี่ ลากหลายและพอเพียง อยา งละเอยี ดรอบคอบ ลงมือปฎิบัติ การตัดสนิ ใจ ลงมือปฎิบัติ เลอื กแนวทางปฏบิ ตั ิ ทานอาจารย ดร.โกวิท วรพิพฒั น เคยกลาวไวว า “คิดเปน” เปนคําเฉพาะทีห่ มายรวมทุกอยางไว ในตัวแลว เปนคําทีบ่ ูรณาการเอาการคิด การกระทํา การแกปญหา ความเหมาะสม ความพอดี ความเชือ่ วัฒนธรรมประเพณี คุณธรรมจริยธรรม มารวมไวในคําวา “คิดเปน” หมดแลว นั่นคือ ตองคิดเปน คิดชอบ ทําเปน ทําชอบ แกปญหาไดอยางมีคุณธรรมและความรับผิดชอบ ไมใชเพียงแคคิดอยางเดียว เพราะเรือ่ ง ดังกลาวเปนขอมูลที่ตองนํามาประกอบการคิด การวิเคราะหอยางพอเพียงอยูแลว กระบวนการเรียนรูต ามทิศทางของ “คิดเปน” นี้ ผูเ รียนสําคัญที่สุด ผูส อนเปนผูจัดโอกาสจัด กระบวนการ จัดระบบขอมูล และแหลงการเรียนรู รวมทั้งการกระตุนใหกระบวนการคิด การวิเคราะหไดใช ขอมูลอยางหลากหลาย ลึกซึง้ และพอเพียง นอกจากนัน้ “คิดเปน” ยังครอบคลุมไปถึงการหลอหลอมจิต วิญญาณของคนทํางาน กศน. ที่ปลูกฝงกันมาจากพีส่ ูนองนับสิบ ๆ ป เปนตนวา การเคารพคุณคาของความ เปนมนุษยของคนอยางเทา เทยี มกัน การทําตวั เปนสามญั เรียบงาย ไมม ีมมุ ไมมเี หลี่ยม ไมม ีอตั ตา ใหเ กียรติ

161 ผูอื่นดวยความจริงใจ มองในดีมีเสีย ในเสียมีดี ในขาวมีดํา ในดํามีขาว ไมมีอะไรทีข่ าวไปทัง้ หมด และไมมี อะไรท่ีดาํ ไปทั้งหมด ท้ังน้ตี องมองในสวนดขี องผูอ่นื ไวเ สมอ จากแผนภูมิดังกลาวนี้ จะเห็นวา คิดเปนหรือกระบวนการคิดเปนนั้นจะตองประกอบดวย องคประกอบตาง ๆ ดังตอไปนี้ 1. เปนกระบวนการเรียนรูท ีป่ ระกอบดวยการคิด การวิเคราะห และสังเคราะหขอมูลประเภท ตาง ๆไมใชการเรียนรูจ ากหนังสือหรือลอกเลียนจากตําราหรือรับฟงการสอนการบอกเลา ของครูแตเพียงอยางเดียว 2. ขอมูลทีน่ ํามาประกอบการคิด การวิเคราะหตาง ๆ ตองหลากหลาย เพียงพอ ครอบคลุม อยางนอย 3 ดาน คือ ขอมูลทางวิชาการ ขอมูลเกีย่ วกับตนเอง และขอมูลเกี่ยวกับสังคม สง่ิ แวดลอ ม 3. ผูเรยี นเปนคนสาํ คญั ในการเรียนรู ครเู ปนผจู ัดโอกาสและอาํ นวยความสะดวกในการจัดการ เรยี นรู 4. เรียนรูจากวิถีชีวิต จากธรรมชาติและภูมิปญญา จากประสบการณและการปฏิบัติจริง ซึ่ง เปนสว นหนง่ึ ของการเรยี นรูตลอดชวี ิต 5. กระบวนการเรียนรูเปนระบบเปดกวาง รับฟงความคิดของผูอื่นและยอมรับความเปนมนุษย ที่ศรัทธาในความแตกตางระหวางบุคคลดังนัน้ เทคนิคกระบวนการทีน่ ํามาใชในการเรียนรู จงึ มักจะเปนวธิ กี ารสานเสวนา การอภปิ รายถกแถลง กลุมสัมพนั ธห รอื กลมุ สนทนา 6. กระบวนการคิดเปนนัน้ เมือ่ มีการตัดสินใจ ลงมือปฏิบัติแลวจะเกิดความพอใจ มีความสุข แตถาลงมือปฏิบัติแลวยังไมพอใจก็จะมีสติ ไมทุรนทุราย ไมเดือดเนือ้ รอนใจ แตจะกลับ ยอนไปหาสาเหตุแหงความไมสําเร็จ ไมพึงพอใจกับการตัดสินใจดังกลาว แลวแสวงหา ขอมูลเพิม่ เติม เพือ่ หาทางเลือกในการแกปญหาแลวทบทวนการตัดสินใจใหมจนกวาจะ พอใจกบั การแกป ญหานัน้ 2.2 คิดเปนและการเชอื่ มโยงสูปรัชญาคิดเปน พจนานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2543 ใหนิยามคําวา ปรัชญา ไววา วิชาวาดวย หลกั แหง ความรแู ละหลกั แหง ความจรงิ คิดเปน คอื ลกั ษณะอนั พึงประสงคทช่ี ว ยใหคนสามารถดํารงชีวิตอยูในสังคมท่ีเปล่ียนแปลงอยู ตลอดเวลาไดอยางสันติสุข เพราะคนคิดเปนเชือ่ มั่นในหลักแหงความเปนจริงของมนุษยทีย่ อมรับในความ แตกตางของบุคคล รูจักปรับตัวเองและสังคมใหผสมกลมกลืนจนเกิดความพอดีและพอเพียง และเชื่อมั่นใน การตัดสินใจแกปญหาทีใ่ ชขอมูลประกอบการคิด การวิเคราะหอยางนอย 3 ประการ จนเกิดความพอใจกับ การตดั สนิ ใจนน้ั กจ็ ะเปน การแกปญหาที่ประสบความสุข ถายังไมพอใจก็จะกลับไปศึกษาวิเคราะหขอมูล

162 ใหมที่เพียงพอ และทันเหตุการณจนกวาจะพอใจกับการตัดสินใจของตนเอง คนทีจ่ ะทําไดเชนนีต้ องรูจ ักคิด รจู ักใชส ตปิ ญญา รจู ักตวั เอง รูจักธรรมชาติ สงั คมสงิ่ แวดลอมเปนอยา งดี มีความรอบรูที่จะแสวงหาขอมูลมา ประกอบการคิด การวิเคราะหของตนเองได คิดเปน นอกจากจะเปนความเชื่อในหลักความเปนจริงตามธรรมชาติของมนุษยดังกลาว แลว คิดเปนยังเปนหลักการและแนวคิดสําคัญในการจัดดําเนินโครงการตาง ๆทางการศึกษาผูใ หญ การศึกษานอกโรงเรียนตัง้ แตในอดีตทีผ่ านมาถึงปจจุบัน โดยเฉพาะในเรือ่ งของความเปนธรรมชาติ ความ เรียบงายที่หลากหลาย มีขอมูลใหพิจารณาทั้งดานบวกและดานลบ มีประเด็นใหคิด วิเคราะห แสวงหา เหตุผลในการหาคําตอบที่เหมาะสมใหกับตนเองและชุมชน คิดเปน นอกจากจะเปนหลักในการดําเนินโครงการการศึกษาผูใหญ การศึกษานอก โรงเรียนแลว ยังเปนหลักคิดและแนวทางในการดําเนินชีวิตประจําวันของคนทํางานการศึกษานอกโรงเรียน และบุคคลทั่วไป เปนตนวา การเคารพในคุณคาของความเปนมนุษยของคนอยางเทาเทียมกัน การทําตัวเปน คนเรียบงาย ไมมีอัตตายึดเหนีย่ วจนไมรับฟงความคิดของผูอ ืน่ รวมทัง้ การมีทักษะการเรียนรูเ พือ่ การเรียนรู ตลอดชวี ติ ดว ย จากการที่คิดเปน เปนทั้งความเชื่อในหลักความเปนจริงของมนุษย เปนทั้งหลักการ แนวคิด และทิศทางการดําเนินกิจกรรมและโครงการตาง ๆ ของ กศน. และเปนพืน้ ฐานทีส่ ําคัญในวิถีการดําเนินชีวิต ของบุคคลทั่วไป รวมทั้งเปนการสงเสริมใหมีทักษะการเรียนรูเ พือ่ การเรียนรูต ลอดชีวิตในอนาคต คิดเปนจึง เปนท่ียอมรับและกําหนดใหเปน “ปรัชญาคิดเปน” หรือปรัชญาการศึกษานอกโรงเรียนท่ีเหมาะสมกับความเปน กศน. เปนอยางย่ิง 2.3 กระบวนการและขัน้ ตอนการแกปญ หาของคนคิดเปน คนคดิ เปน เชือ่ วา ทกุ ขหรือปญหาเปนความจริงตามธรรมชาติทีเ่ กิดขึน้ ไดก็สามารถแกไขได ถา รูจักแสวงหาขอมูลที่หลากหลายและพอเพียงอยางนอย 3 ดาน คือ ขอมูลทางวิชาการ ขอมูลเกีย่ วกับสภาวะ แวดลอมทางสงั คมในวิถีชวี ติ วถิ ีวฒั นธรรมประเพณี วิถีคุณธรรมจริยธรรม และขอมูลทีเ่ กีย่ วกับตนเอง รูจัก ตนเองอยางถองแท ซึง่ ครอบคลุมถึงการพึง่ พาตนเองและความพอเพียง พอประมาณมาวิเคราะหและ สังเคราะหประกอบการคิดและการตัดสินใจแกปญหา คนคิดเปนจะเผชิญกับทุกขหรือปญหาอยางรูเทาทัน มี สติไตรตรองอยางละเอียดรอบคอบในการเลือกวิธีการแกปญหาและตัดสินใจแกปญหาตามวิธีการที่เลือก แลววาดีทีส่ ุด ก็จะมีความพอใจและเต็มใจรับผิดชอบกับผลการตัดสินใจเชนนั้น อยางไรก็ตาม สังคมในยุค โลกาภิวัตนเปนสังคมแหงการเปลีย่ นแปลงทีร่ วดเร็วและรุนแรง ปญหาก็เปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา ทุกขก็ เกิดขึน้ ดํารงอยู และดับไป หรือเปลีย่ นโฉมหนาไปตามกาลสมัย กระบวนทัศนในการดับทุกขก็ตองพัฒนา รูปแบบใหทันตอการเปลี่ยนแปลงเหลานัน้ อยูต ลอดเวลาใหเหมาะสมกับสถานการณทีเ่ ปลีย่ นแปลงไปดวย กระบวนการดบั ทุกขหรอื แกป ญ หากจ็ ะหมุนเวียนมาจนกวา จะพอใจอีกเปน เชนน้อี ยอู ยางตอเนือ่ งตลอดชวี ติ

1. ปญ หา กระบวนการและข้นั ตอนการแกปญหาของคนคิดเปน 163 กระบวนการแกป ญหา ความสุข 6. ประเมินผล (ยังไมพอใจ) 2. วิเคราะหหาสาเหตุของปญหาจากขอมูลที่หลากหลายและ พอเพยี ง อยา งนอย 3 ประการ ตนเอง สังคม วิชาการ 3. วิเคราะหหาทางเลือกในการแกปญหาจากขอมูลที่ 6. ประเมินผล หลากหลายอยางนอย 3 ประการ (พอใจ) ขอมลู ขอมลู ดาน สังคม เกี่ยวกับ ่ ขอมลู ดา น วิชาการ 5. ปฏิบัติ 4. ตดั สินใจเลือกวิธกี ารแกป ญหาทดี่ ที ส่ี ดุ 5. ปฏบิ ัติ ขั้นตอนการแกป ญหาของคนคิดเปน 1. คนคิดเปนเชือ่ วา ทุกขหรือปญหาใด ๆ ยอมมีอยูใ นวิถีชีวิตของมนุษย เมือ่ ใดที่ตนเองและสภาพ สังคมสิ่งแวดลอมไมสามารถปรับเขาหากันจนเกิดความพอดี ก็จะเกิดความทุกข ความไมสบายกายไมสบาย ใจ ทุกขหรือปญหาอาจเปนของบุคคลหรือชุมชนและสังคม เมื่อเกิดทุกขหรือปญหาก็จะมีกระบวนการ แกปญหาเพื่อใหเ กดิ ความสขุ ทีพ่ ึงปรารถนา 2. ขั้นหาสาเหตุของปญหา กระบวนการแกปญหาของคนคิดเปนจะเริ่มที่การรูจักปญหา รูจักสาเหตุ ของปญหาเหลานัน้ โดยการวิเคราะหขอมูลทีเ่ กีย่ วของอยางนอย 3 ประการ วา ปญหาหรือทุกขนัน้ เกิดจาก

164 การไมผสมกลมกลืนระหวางตนเองกับภาวะแวดลอมหรือขอมูลทางวิชาการตรงไหน อยางไร มีอะไรเปน สาเหตุสําคัญบาง เชน - สาเหตุสําคัญมาจากตนเอง จากพืน้ ฐานของชีวิตตนเองและครอบครัว ความไมสมดุลของการ งานอาชีพทีพ่ ึงปรารถนา ความขัดของที่เกิดจากโรคภัยของตนเอง ความโลภ โกรธ หลง ในใจ ของตนเอง ความคับของใจในการรักษาคุณธรรม จริยธรรมของตนเอง ฯลฯ - สาเหตุสําคัญมาจากสังคม ชุมชนและสภาวะแวดลอม ความไมพึงพอใจตอพฤติกรรมไมพึง ปรารถนาของเพือ่ นบาน การขาดแหลงเงินทุนในการประกอบอาชีพ ชุมชนมีการทะเลาะเบาะ แวง ขาดความสามัคคี ฯลฯ - สาเหตุสําคัญมาจากการขาดแหลงขอมูล แหลงความรูค วามเคลือ่ นไหวทีเ่ ปนปจจุบันของ วิชาการและเทคโนโลยีที่เกี่ยวของ ขาดภูมิปญญาทีจ่ ะชวยเติมขอมูลทางปญญาในการบริหาร จดั การ ฯลฯ 3. ขั้นวิเคราะหเสนอทางเลือกของปญหา เมื่อรูสาเหตุของปญหาจากการศึกษาวิเคราะหขอมูล ดังกลาวแลว ก็มาถึงขั้นตอนการกําหนดทางเลือกตาง ๆ ทีน่ าจะเปนในการแกทุกข หรือแกปญหาที่เกิดขึ้น การกําหนดทางเลือกตาง ๆ ทีจ่ ะใชเปนแนวทางแกปญหานี้ เปนการกระทําโดยการศึกษาวิเคราะหขอมูลที่ หลากหลายและพอเพยี งทง้ั ในดานวิชาการ ดา นสังคมสิ่งแวดลอม และขอ มลู เก่ียวกับตนเอง ซ่ึงเปนตัวแปรที่ สาํ คญั ในการตดั สนิ ใจดว ย 4. ขัน้ การเลือกวิธีแกปญหา ขัน้ ตอนนีเ้ ปนการตัดสินใจ เลือกแนวทางการแกปญหาทีเ่ หมาะสม ท่ีสดุ ตามขอมลู ทว่ี ิเคราะหได เปนทางเลือกท่ีดีท่สี ดุ ในกลมุ ทางเลอื กทไ่ี ดเ ลือกไว 5. การนําทางเลือกการแกปญหาไปปฏิบัติ เมื่อไดตัดสินใจเลือกทางเลือกทีด่ ีทีส่ ุดในการแกปญหา แลวก็มาถึงข้นั นาํ ทางเลอื กนั้นไปปฏบิ ัติเพือ่ การแกป ญหา 6. การประเมินผลการแกปญหา เมื่อมีการปฏิบัติการแกปญหาแลวก็จะตองมีการประเมินผลการ ดาํ เนนิ งาน ถาผลทเ่ี กดิ ขึน้ เปน ทพี่ อใจก็จะนําไปสคู วามสุข แกป ญ หาไดส าํ เรจ็ แตถาปฏิบัติการแกปญหาแลว ยังไมพอใจ ยังไมบรรลุตามทีค่ ิดไวก็จะนําไปสูก ารพิจารณาปญหากันใหม เขาสูกระบวนการแกปญหา การศึกษาขอมูลเพิม่ เติมอีกจนกวาจะพอใจและพบกับความสุขกับการแกปญหานั้นจึงจะถือวาจบ กระบวนการแกปญหาของคนคิดเปน 2.4 ฝกทักษะการคิดเปน คิดเปน เปนเรื่องของการสรางสมประสบการณที่จะทําความเขาใจกับความจริงของชีวิต คิดเปนนอกจากจะเปนการทําความเขาใจกับหลักการและแนวคิดแลว กระบวนการเรียนรูจ ะเนนหนักไปที่ การฝกปฏิบัติจากกรณีตัวอยาง และจากการปฏิบัติจริงในวิถีการดํารงชีวิตประจําวัน รวมทั้งการได แลกเปลี่ยนความคิดและประสบการณจากการสานเสวนาหรืออภิปรายถกแถลงกับเพื่อนในกลุม ดวย คนมี ทักษะสูงก็จะสามารถมองเห็นทางเลือกและชองทางในการแกปญหาไดรวดเร็วและคลองแคลวมากขึ้น

165 ฉะนนั้ การฝก ปฏิบัตบิ อ ยครงั้ และดว ยวธิ ที ่หี ลากหลายกจ็ ะชวยใหการแกปญหาไมผิดพลาดมากนัก ในตอน สุดทายนีเ้ ปนการเสนอกิจกรรมตัวอยางใหครูและผูเ รียนไดรวมกันปฏิบัติเพือ่ เพิม่ พูนทักษะ “คิดเปน” ให เขมแข็ง เฉียบคม ฉับไว จนเกิดสภาพคลองเปนธรรมชาติ และใชเวลาในการคิด การตัดสินใจทีร่ วดเร็วขึน้ ดว ย ใบงานท่ี 1 กรณตี ัวอยา ง “สไู หม” ผมตกใจสะดุงตนื่ ข้ึนเม่ือเกดิ เสียงเอะอะ พอลืมตาขึน้ มา เหน็ ทกุ คนยนื กนั เกอื บหมดรถ “ทุกคนนัง่ ลงอยนู ิ่ง ๆ อยาเคลื่อนไหวไมง ั้นยงิ ตายหมด” เสียงตวาดลัน่ ออกมาจากปากของเจาชายหนาเหีย้ ม คอสัน้ ที่ ยืนอยหู นา รถ กําลังใชปน จออยทู คี่ อของคนขับ ผมรูทันทีวารถทัวรที่ผมโดยสารคันนี้ถูกเลนงานโดยเจาพวกวายรายแน หันไปดูดานหลัง เห็นไอ วายรายอีกคนหนึง่ ถือปนจังกาอยู ผมใชมืออันสั่นเทาลวงลงไปในกระเปากางเกง คลํา .38 เหาไฟของผม ซ่ึงซ้อื ออกมาจากรา นเม่อื บา ยน้เี อง นกึ ในใจวา “โธเพิ่งซื้อเอามายังไมทันยิงเลย เพียงใสลูกเต็มเทานั้นเองก็ จะถกู คนอน่ื เอาไปเสียแลว” เสียงเจาตาพองหนารถตะโกนขูบอกคนขับรถ “หยุดรถเดีย๋ วนี้ มึงอยากตายโหงหรือไง” ผมนึกใน ใจวา เดี๋ยวพอรถหยุดมันคงตอ งใหเ ราลงจากรถแลว กวาดกันเกลี้ยงตัว แตผมตองแปลกใจแทนที่รถจะหยุด มันกลับยิ่งเร็วขึน้ ทุกที ทุกที ยิง่ ไปกวานั้นรถกลับสายไปมาเสียดวย ไอพวกมหาโจรเซไปเซมา แตเจาตา พอยังไมลดละ แมจะเซออกไปมันก็กลับวิง่ ไปยืนประชิดคนขับอีก พรอมตะโกนอยูต ลอดเวลา “หยุดโวย หยดุ ไอน ่ี กลู งไปไดละมงึ จะเหยยี บใหค าสนทีเดยี ว” รถคงตะบึงไปตอ คนขับบาเลือดเสียแลว ผมไมแนใจวาเขาคิดอยางไร ขณะนั้นผมกวาดสายตา เห็นผูช ายที่นั่งถัดไปทางมานั่งดานซาย เปนตํารวจยศจากําลังจองเขม็งไปทีไ่ อวายรายและถัดไปอีกเปน ชายผมสนั้ เกรยี นอีก 2 คน ใสกางเกงสีกากี และสีขีม้ า ผมเขาใจวาคงจะเปนตํารวจหรือทหารแน กําลังเอา มือลวงกระเปากางเกงอยูทั้งสองคน บรรยากาศตอนนั้นชางเครียดจริง ๆ ไหนจะกลัวปลน ถกู ยิง ไหนจะกลัวรถควํ่า ทุกคนเกร็งไปหมด ทกุ สิง่ ทุกอยางถงึ จดุ วกิ ฤตแลว ประเดน็ : ทา นจะสูห รอื จะยอม เพราะอะไร ใหครูกบั ผเู รียนศึกษากรณตี ัวอยา ง เรื่อง “สไู หม” แลวรว มกนั ถกแถลงอภปิ รายถึงเหตผุ ลที่ใชใน การตดั สนิ ใจแกป ญ หาวกิ ฤติตามประเด็นทีก่ าํ หนดให ครูและผเู รียนรว มกันบันทกึ ขอมูลลงในแบบบันทกึ หรอื ฝก ปฏบิ ตั ิการจาํ แนกขอ มูลทง้ั 3 ดานที่จะนํามาใชประกอบการคิด การตัดสินใจ

166 แบบบันทกึ การจาํ แนกขอมูลประกอบการตดั สนิ ใจ ขอ มูลทางวชิ าการ ขอมลู เกี่ยวกับตนเอง ขอ มลู เก่ียวกับสังคมส่งิ แวดลอม

167 ใบงานท่ี 2 กรณีตัวอยาง “เหตเุ กดิ ทีโ่ นนหมากมุน” ผมสิบตรีมัน่ มีเขียน ประจําอยู ร.พัน 11 ขณะนีป้ ฏิบัติการอยูทีอ่ รัญประเทศ คืนนั้นผมกับเพือ่ นอยู หมวดลาดตระเวน เราจะตองแบงกันออกลาดตระเวนเปนหมู ๆ ในขณะทีเ่ รารออยูใ นบังเกอร บางคนก็นั่ง บางคนก็เอนนอน ... คุยกันอยางกระซิบกระซาบ เสียงปนดังอยูเ ปนจังหวะไมไกลนัก เราจะตองออก ลาดตระเวนตรวจดูวา พวกขาศึกที่ชายแดนจะรุกล้าํ เขามาหรือไม เราไมเคยนึกดอกครับวา ทหารญวนกับ เขมรเสรที ี่กําลงั ตอ สูกันนนั้ จะรุกลํา้ เขามาในเขตของเราแมเขากาํ ลงั รบตดิ พันกันอยู พอไดเวลาหมขู องเราตองออกไปลาดตระเวน เดือนกม็ ดื คนั นาที่เราเหยียบยํ่ามานัน้ เราเห็นเปนเสน ดาํ ๆ ยืดยาว... ขางหนาคือหมูบานโนนหมากมุน เราเดนิ อยา งแนใจวา จะไมมีอะไรเกดิ ขึ้น เพราะเราไมไดอยูท ีเ่ สนกัน้ เขตแดน ทันใดนั้นเองเสียงปน ดังขึ้น จากขางซาย จากขางขวา ดูเหมือนจะมาทัง้ สามดาน อะไรกันนี่ เกิดอะไรขึน้ ที่บานโนนาหมากมุน... เราจะทําอยางไร ผมคิดวาเสียงปนมาจากปนหลายกระบอกจํานวนมากกวาปนเราหลายเทานัก ผมกระโดด ลงในปลักควายขางทาง ลูกนองของผมก็กระโดดตาม ทุกคนคิดถึงตัวเองกอน หลบกระสุนเอาตัวรอด มือผม กุมปนไว ผมจะทําอยางไร สัง่ สูร ึ อาจจะตายหมด ถอยรึ ไมได ไมได เราจะถอยไมรอด มันมืดจนไมรูว าเรา ตกอยูใ นสถานการณอยางไร เพือ่ นผมละ ผมเปนหัวหนาหมูตองรับผิดชอบลูกนองของผมดวย เราทุกคนมี ปนคนละกระบอก มีกระสุนจํากัด จะสู หรือจะถอย คายทหารอยูไ มหางไกลนักชวยผมทีเถอะครับ ผมตอง รับผิดชอบตอหนาที่ลาดตระเวน ผมตองรับผิดชอบชีวิตลูกนองผมทุกคน ผมจะทําอยางไร โปรดชวยผม ตัดสินใจวา ผมจะสั่งสูหรอื สั่งถอย เพราะอะไร ใหครกู ับผเู รียนศึกษากรณตี วั อยางเร่อื ง “เหตเุ กดิ ทีโ่ นนหมากมนุ ” แลวครูกับผูเ รียนรวมกันถกแถลง ถึงเหตุผลที่ใชใ นการตดั สนิ ใจแกป ญหาวิกฤตติ ามประเดน็ ทก่ี าํ หนดให ครแู ละผเู รียนรวมกันบันทึกขอมูลลง ในแบบบันทึกเพือ่ ฝกปฏิบัติการจําแนกขอมูลทัง้ 3 ดาน ทีจ่ ะนํามาใชประกอบการคิด การตัดสินใจ แกป ญ หา

168 ใบงานท่ี 3 กรณตี ัวอยางเรือ่ ง สม กับหนมุ นกั ศกึ ษา กศน. เปนคนอยใู นวัยรุนวัยทํางานประกอบอาชีพ เพื่อเลี้ยงตนเองและครอบครัวเปนสวน ใหญ เปนคนในวัยที่จะตองพบกับปญหาทีต่ องแกไขอยูตลอดเวลา ยิง่ ในปจจุบันเทคโนโลยีกาวหนาและ หลั่งไหลเขามาอยางไมมีวันหยุดยั้ง มีทัง้ เรื่องดี เจริญกาวหนา สะดวกสบาย เปนประโยชนตอการพัฒนา คุณภาพชีวิต แตในเวลาเดียวกันก็กอใหเกิดความเดือดรอนไมปลอดภัยตอชีวิตและทรัพยสิน ทําให ครอบครัวแตกแยกไมมีความสุข การศึกษาเลาเรียนทีล่ อกเรียนจากตางประเทศทัง้ วิชาการและวัฒนธรรมที่ แตกตางโดยไมมีการปรับใหสอดคลองกับความเปนไทย ทําใหยิง่ เรียน ยิง่ มีปญหาชีวิตและสังคม สมเปน นักศึกษา กศน. ทํางานเปนพนักงานตอนรับของหางสรรพสินคาแหงหนึ่งรูจักกับหนุมโดยการใชวิธีแช็ท ทางอินเตอรเน็ต หนุมทํางานเปนพนักงานขายในบริษัท หนุมเปนคนรูปหลอเจาชูมีหญิงสาวมาสนใจหลาย คน แตห นมุ ก็มีทาทีชอบสมเปนพิเศษกวาคนอืน่ คอยมารับสงสรางความสนิทสนมกับสมเปนพิเศษ แตก็ยัง ไมเลกิ ราจากสาว ๆ คนอ่ืน มีไมตรีใหเ ห็นอยเู สมอ ทั้งหนุมและสมคบหากันมาหลายปเปนที่รูเห็นของเพ่ือน ๆ ทัง้ หนุม และสม ในระยะหลัง ๆ นี้ มีชายหนุม จากทีท่ ํางานของสมมีฐานะการงานดีมาชอบสมอีกคน ถึง สมจะไมชอบเทาหนุม แตพอใจในความรักเดียวใจเดียวของเขาอยูม าก เขาไมใชคนรูปงามแตเปนคนนิสัยดี รูจ ักเก็บหอมรอบริบ เปนทีร่ ักและไววางใจของเพื่อน ๆ ทุกคน วันหนึง่ หนุม มาขอสมแตงงาน สมมี ความรสู ึกลังเลวา จะยอมรับหนมุ หรือไม

169 ถาทานเปนสม ทานจะตัดสินใจอยางไร จะยอมรับแตงงานกับหนุมหรือไม เพราะอะไร ใหทานระบุ ขอมูลทั้ง 3 ประการทีห่ ลากหลายและพอเพียงประกอบการตัดสินใจของทานลงในแบบฟอรมที่กําหนด แยกแยะใหเ หน็ ทัง้ ขอมูลเชงิ ปรมิ าณและคณุ ภาพ และหากตองหาขอมูลเพิม่ เติมใหร ะบใุ หชดั เจนดวย ขอ มูลทางวชิ าการ ขอมูลเกี่ยวกับตนเอง ขอ มูลเกีย่ วกับสงั คมสิง่ แวดลอม

170 ใบงานที่ 4 กรณตี ัวอยา งของผูเรยี น ใหครูและผูเ รียนรวมกันเสนอกรณีตัวอยาง การตัดสินใจดวยกระบวนการคิดเปน และรวมกัน รวบรวมขอมูลทั้ง 3 ดาน บันทึกลงไวในแบบฟอรมจําแนกขอมูล จากนัน้ ใหชวยกันฝกการวิเคราะหและ สังเคราะหขอมูล กําหนดทางเลือกในการตัดสินใจ 2 – 3 ทางเลือกทีเ่ หมาะสมและเปนไปได แลวเลือก 1 ทางเลือกในการตัดสินใจ ใหเ หตผุ ลประกอบการตดั สนิ ใจลงในแบบฟอรม ท่ีกาํ หนด แบบบันทึกขอมลู 1. ช่อื กรณีตัวอยา ง .............................................................................................................. 2. สาระของกรณีตัวอยาง ....................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... ......................................................................................................................................

171 3. ขอ มลู ที่จาํ แนกท้งั 3 ดา น คอื ดา นวชิ าการ ดา นตนเอง และดา นสงั คมและสง่ิ แวดลอ ม ขอ มูลดานวชิ าการ ขอมลู ดานตนเอง ขอ มูลดานสงั คมและส่งิ แวดลอ ม 4. ทางเลอื กที่เสนอเพ่อื การพิจารณาตดั สนิ ใจ 1) .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 2) .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 3) .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 5. ทางเลอื กท่ตี ดั สนิ ใจแลว ลงมือปฏิบตั ิ ........................................................................................................................................ .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................

172 เรอื่ งที่ 3 ขอ มลู ประกอบการคดิ เปน ผูเ รียนไดเรียนรูถึงการคิดเปนและกระบวนการตัดสินใจแกปญหาของคนคิดเปนมาแลว จะเห็นวา กระบวนการสําคัญที่เปนเครื่องมือในการคิดเปน คือ การใชขอมูลทีห่ ลากหลายและพอเพียงอยางนอย 3 ดานมาประกอบการคิด การวิเคราะห และการตัดสินใจ ซึง่ ไดแก ขอมูลเกีย่ วกับตนเอง ขอมูลเกีย่ วกับ วิชาการ และขอมูลเก่ยี วกับสงั คมสิง่ แวดลอม 3.1 ลกั ษณะของขอ มูลประกอบการคดิ เปน ขอ มลู เก่ยี วกับตนเอง คนทุกคนมีความแตกตางกันทัง้ ลักษณะภายนอก พฤติกรรมที่แสดงออกและความรูสึกนึกคิดทีอ่ ยู ภายใน รวมทั้งจุดออน จุดแข็งของตนเอง บางคนรูจ ักตัวเองดี เพราะรูจักสํารวจตรวจสอบตนเองอยู ตลอดเวลา ทงั้ รา งกาย จติ ใจ อารมณ และความรสู ึกใหอยูกับความเปนจริง เปนตัวของตัวเอง แตบางคนก็ไม รูจ ักตัวเองตามที่ตัวเองเปนอยู หลงตัวเองบาง ไมมั่นใจตัวเองบาง หลงเชื่อคนอื่นบาง ไมไดรับการดูแลที่ ถูกตองในครอบครัวบาง รวมทั้งขาดการฝกฝนตนเองอยูเสมอ เปนตน การรูจักตนเองก็ดีเปนองคประกอบที่ สําคัญในการตัดสินใจแกปญหาที่ถูกตอง เหมาะสม รวดเร็ว และประสบความสําเร็จ ขอมูลเกีย่ วกับตนเอง อาจพิจารณาไดหลายมุมมอง เชน ความรู ความสามารถ ความถนัดตาง ๆ เชน พูดเกง มีอารมณขัน มีกลวิธี ในการแนะนํา เผยแพร บอกเลา โนมนาวใหคนเชือ่ ฟง หรือการแสดงความเห็นในที่สาธารณะ การเปน นักแสดง การมีความรูค วามสามารถเฉพาะตัวในบางเรือ่ ง เชน เปนนักกีฬา มีศิลปะในการปองกันตัว เปน ศิลปนแขนงหนึง่ แขนงใดเปนพิเศษ ฯลฯ บุคลิกภาพและนิสัยใจคอ เชน เงียบขรึม พูดมาก พูดนอย ชอบโอ อวดหรือเก็บตัว พูดตรง จริงใจ เปดเผย หรือกาวราว โผงผาง หนักแนน หรือหงุดหงิดงาย โมโหราย ชอบ พูดจากระแหนะกระแหน ใสราย ขมขู ใจคอโหดราย อิจฉาริษยา อาฆาต หรือเมตตากรุณา โอมออมอารี ฯลฯ ญาติพีน่ องและครอบครัว มีฐานะเปนหัวหนาครอบครัว บุตร ภรรยา หรือผูอ าศัย อยูก ันเปนครอบครัว ใหญ หรืออยูก ันตามลําพัง พอ แม ลูก หรืออยูค นเดียวในบานเชาหรือหอพัก ครอบครัวอบอุนหรือแตกแยก ความสัมพันธในครอบครัวมีการพบปะ สังสรรค ปรึกษาหารือ รับฟงความคิดเห็นหรือตางคนตางอยู ไมมี การพึง่ พาอาศัย ไมมีการชวยเหลือเจือจานฐานะความเปนอยู ร่าํ รวย ยากจน พออยูพอกิน เปนหนีเ้ ปนสิน มี ความมั่นคงในชีวิต หาเชากินค่าํ ขึน้ อยูก ับโชคชะตา มีความรับผิดชอบตนเองและครอบครัว ขยันหมัน่ เพียร เก็บหอมรอมรบิ สรุ ุยสรุ าย ใชจายเกินตวั เกินกําลงั เปนตน การรจู กั ตนเอง การมีขอมูลเกีย่ วกับตนเองหลายๆ ดาน เปนสิง่ สําคัญท่ีจะใชประกอบการคิด การวิเคราะหและการตัดสินใจอยางคนคิดเปนมาก ถาเรารูจ ัก ตัวเองดี หลายแงหลายมุม ทัง้ จุดออน จุดแข็ง ก็จะมีขอมูลไปประกอบการคิดและการวิเคราะหมากและ หลากหลาย ทาํ ใหก ารตดั สนิ ใจของเราผดิ พลาดนอ ย และแกป ญ หาไดส าํ เรจ็ เปน สว นใหญ

173 ขอมลู เก่ยี วกับวชิ าการ ขอมูลทางวิชาการ คือ ขอมูลทีเ่ ปนความจริงทีม่ ีการพิสูจนแลว หรือคนพบจากการทดลองแลวเก็บ หรือบันทึกไวในรูปแบบตาง ๆ เปนทฤษฎีหรือหลักวิชาแลวนํามาใชแกปญหา ใชอางอิงใหเหมาะกับ เหตุการณและความจําเปนของสถานการณ ขอมูลทางวิชาการมี 2 ประเภท คอื ขอมูลปฐมภูมิ คือ ขอมูลทีผ่ ูใชเปนผูคิดคน เก็บรวบรวมเอง เชน ขอมูลจากการทดลองหรือจาก การศึกษาคนความาเปนระยะยาวนานของภูมิปญญาตาง ๆ ขอมูลทุติยภูมิ คือ ขอมูลที่ผูใชนํามาจากผูค นหรือหนวยงานอืน่ ๆ ที่ทําการศึกษาหรือรวบรวม บันทึกไวในอดีต เชน ขอมูลที่รวบรวมมาจากเอกสารรายงานการวิจัย ขอมูลทีอ่ างมาจากผูท ีร่ ับฟงมาจาก แหลง ความรตู าง ๆ เปน ตน ขอมูลทีเ่ ปนความรูทางวิชาการพืน้ ฐานทีค่ นในสังคมจะตองใชในชีวิตประจําวันมีอยูม ากมาย เชน การใชภาษา คณิตศาสตรพื้นฐาน วิทยาศาสตรที่เปนทฤษฎีการคนพบทุกศาสตร เศรษฐศาสตรในเรือ่ งการ ลงทุน รายรับรายจาย การตลาด กฎหมายขอบังคับทีเ่ กีย่ วของกับปวงชน ขอมูลทางการแพทย อาหารและยา และขอมูลทางการเกษตร เปนตน ขอ มลู เกยี่ วกบั สังคมสงิ่ แวดลอ ม เนื่องจากคนมีวิถีชีวิตดํารงอยูกันเปนชุมชนและสังคม คนในชุมชนมีความสัมพันธเกี่ยวของกันมาก บาง นอยบางขึ้นอยูกับการเกาะเกีย่ วทีม่ ีอยูใ นอดีตที่แตกตางกัน และขึ้นอยูกับธรรมชาติ วัฒนธรรม ประเพณี และความเชื่อที่ยึดถือกันมาแตดั้งเดิม การดําเนินการใด ๆ ในชุมชนจะกระทบกับคนในชุมชนดวย เสมอ จะหนักหรือเบาขึน้ อยูกับบริบทของความผูกพันทีม่ ีอยูใ นชุมชนนั้น ๆ การคิดการตัดสินใจใด ๆ ที่จะ ไมกระทบกระเทือนวิถีชุมชน หรือใหมีการกระทบกระเทือนนอยที่สุด จึงควรจะตองนําเอาขอมูลของชุมชน และสังคมมาประกอบการคิดการตัดสินใจอยูเ สมอ ขอมูลทางสังคม สิง่ แวดลอมทีค่ วรจะนํามาพิจารณา ประกอบการคิด การตัดสินใจ ไดแ ก ขอมูลท่ัวไปเกยี่ วกบั เศรษฐกจิ และสังคม การประกอบอาชีพ วัฒนธรรม จารีตประเพณี การปกครองทองถิน่ สุขภาพอนามัย การศึกษาและแหลงเรียนรู สภาพการบริโภค ทรัพยากรธรรมชาติ สภาพความสัมพันธระหวางบาน วัด โรงเรียน มัสยิด ประวัติ รากเหงาความเปนมาของ ชุมชน เอกลักษณและอัตลักษณของชุมชนที่คนภาคภูมิใจ รวมทัง้ กิจกรรม กระบวนการเรียนรู ความเอื้อ อาทร ความเปนเครือญาติ ความเขมแข็งของชุมชน ฯลฯ เปนตน 3.2 เทคนคิ การเกบ็ ขอ มูลประกอบการคิดเปน การเก็บและรวบรวมขอมูลประกอบการคิด การตัดสินใจอยางคนคิดเปนนั้น มักจะใชความเรียบงาย ไมซับซอนในทางวิชาการมากนัก เพราะผูเรียนซึ่งเปนผูเก็บขอมูลจะเปนคนในชุมชนอยูก ับชุมชน มีวิถีชีวิต ท่ีคุนเคยกับวถิ ีชมุ ชนนนั้ ๆ อยูแ ลว การเก็บขอ มูลอาจใชก ระบวนการ ตาดู (สงั เกต) หูฟง (สนใจ สดับรับฟง)

174 ปากถาม (กระตุน ชวนคุย) สมองคิด จํา (เชือ่ มโยง เหตุผล) และมือจด (สรุป บันทึก) เพื่อจับประเด็นและ รวบรวมขอมูล ซึ่งอาจมีวิธีจัดการเชิงวิชาการพอสังเขป ดังนี้ 1. การสังเกต ไดแก การคนหาขอมูลดวยตนเองโดยตรง เชน การสังเกตพฤติกรรม หรือ เหตุการณตาง ๆ ในชีวิตประจําวัน สามารถเก็บรวบรวมขอมูลโดยทีมงาน หรือไปสังเกตดวย ตนเอง 2. การสัมภาษณ ไดแก การรวบรวมขอมูลจากบุคคลอืน่ ๆ โดยถามจากครอบครัว ญาติพี่นอง เพ่ือนบาน 3. การตอบแบบสอบถาม ไดแก การสรางรายการคําถามใหผูค นในชุมชนตอบตามที่ผูถาม ตอ งการ อาจใชบริการทางโทรศัพท หรือทางไปรษณีย 4. การศึกษาจากเอกสารหรือแหลงขอมูล เชน หนังสือพิมพ วารสาร คอมพิวเตอร เทปบันทึกภาพ เทปบันทึกเสียง ขอมูลสารสนเทศทางอีเมล เว็บไซด 5. การทดสอบ/ทดลอง และการสํารวจ จากกลุม คน รานคา หรือสถานที่ ๆ เปนแหลงขอมูล โดยตรง 3.3 การวเิ คราะหแ ละสังเคราะหขอ มลู เพื่อนํามาใชประกอบการตดั สนิ ใจ การวเิ คราะหขอมูล การวิเคราะหขอมูล หมายถึง การแยกแยะขอมูลหรือสวนประกอบของขอมูลออกเปนสวนยอย ๆ ศึกษารายละเอียดของขอมูลแตละเรื่องเพื่อตรวจสอบขอมูลใหไดมากที่สุด โดยเฉพาะขอมูลการคิดเปนทั้ง 3 ประการวา แตละดานมีขอมูลอะไรบาง เปนการหาคําตอบวา ใคร ทําอะไร ที่ไหน อยางไร ฯลฯ การ วเิ คราะหข อ มูลจะมีการศึกษาและตรวจสอบขอมูลรอบดานทัง้ ดานบวกและดานลบ ดูความหลากหลายและ พอเพียงเพือ่ ใหไดขอมูลทีแ่ มนยํา เทีย่ งตรง เชือ่ ถือได สมเหตุสมผล การวิเคราะหขอมูลมีประโยชนตรงที่ทําให เราสามารถเขาใจเร่ืองราวหรือปรากฏการณตาง ๆ ท่ีแทจริง ชวยใหมีการแสวงหาขอมูลหลากหลาย โดยไมเช่ือ คําบอกเลาหรือคํากลาวอางของใครงาย ๆ เปนการมองขอมูลหลากหลายมิติเกิดมุมมองเชิงลึกและกวาง เพียงพอ ครบถว น การสงั เคราะหข อมูล เปน การนําขอมูลทีเ่ กย่ี วของ ถูกตอ ง ใกลเ คียง กลุมเดยี วกันมารวบรวม จัดกลุม จัดระบบเปนกลุมใหญ ๆ ในเชิงบูรณาการโดยเฉพาะนําขอมูลการคิดเปนทัง้ 3 ดาน คือ ขอมูลทางวิชาการ ขอมูลเกีย่ วกับตนเอง และ ขอมูลทีเ่ กีย่ วกับสังคมสิง่ แวดลอม ทีว่ ิเคราะหความแมนยํา เทีย่ งตรง หลากหลายและพอเพียงทัง้ ดานบวก และลบไวแลวมาจัดกลุมทางเลือกในการแกปญหาท่ีเปนขอมูลเชิงบูรณาการ ขอมูลทั้ง 3 ดาน หลาย ๆ ทางเลือก โดยแตละทางเลือกจะมีขอมูลทั้ง 3 ดานมาสังเคราะหรวมเขาไวดวย เพือ่ ใหเปนทางเลือกในการตัดสินใจ เลือกทางเลือกที่เหมาะสมเปนที่ยอมรับและพอใจที่สุดนํามาแกปญหาตอไป

175 เร่อื งที่ 4 กรณีตวั อยา งเพื่อฝก ทักษะ กิจกรรมฝกทักษะท่ี 1 กรณตี ัวอยางเร่ือง “ชาวบานบางระจัน” ในราวป พ.ศ. 2310 พมาขาศึกไดยกทัพมาโจมตีกรุงศรีอยุธยาที่อยูในสภาพออนแอขาด ความสมานฉันทสามัคคี แตมีชาวบานบางระจันกลมุ หนึ่งมีผนู ําสําคญั เชน ขนุ สรรค พนั เรือง นายทองแสงใหญ นายแทน นายดอก นายทองเหมน็ และนายจนั หนวดเข้ยี ว ผูมีฝม ือทางการรบ โดยมพี ระอาจารยธ รรมโชติ พระสงฆผูแกกลาทางคาถาอาคมเปนศูนยรวมขวัญกําลังใจไดรวม กําลังกันเขาโจมตีพมาขาศึกจนไดรับชัยชนะถึง 7 คร้ัง ทัง้ ๆ ท่ีมกี าํ ลงั นอยกวามากตอ มาก จน พมาไมกลาออกจากคายมารบดวย แตใชวิธียิงปนใหญมาทําลายคายของชาวบานบางระจันจน เสียหาย ผูคนลมตายไปมาก ชาวบานบางระจันสงคนไปขอปนใหญจากกรุงศรีอยุธยาก็ไมไดรับ การอนุญาตเพราะกลัวพมาจะแยงชิงระหวางทาง ชาวบานบางระจันจึงรวบรวมโลหะที่มีอยูหลอ ปนใหญเอง แตความที่ขาดวิชาการความรู การหลอปนใหญจึงไมประสบความสําเร็จ ในที่สุด ชาวบานบางระจันซึ่งถนัดในการรบแบบใชกําลังฝมือก็ไมสามารถเอาชนะพมาขาศึกได ตองถูก โจมตีแตกพายไป ประเดน็ 1. ถาทานเปนคนไทยในสมัยนั้น ทานคิดจะไปชวยชาวบานบางระจันตอสูกับขาศึก หรือไม เพราะเหตุใด 2. หากทานจะใชกระบวนการ “คดิ เปน ” ในการตดั สินใจครงั้ นี้ ทานจะใชขอมูล ประกอบการตัดสินใจอยางไรบาง 1) ขอมูลตนเอง (ตัวทานและชาวบานบางระจัน) 2) ขอมูลสังคมและสง่ิ แวดลอ ม 3) ขอมูลทางวิชาการ กจิ กรรมฝกทกั ษะที่ 2 กรณีตัวอยา ง เรือ่ ง ขา วท่ีนาสนใจ ใหผเู รยี นและผสู อนรวมกันสนทนาถงึ ขาวสารที่ไดรบั การกลา วขวญั และวพิ ากษว ิจารณ ทางส่ือในปจจบุ ัน แลว เลอื กขาวทน่ี าสนใจมา 1 ขาว ทบ่ี ุคคลในขาวไดตดั สินใจกระทาํ การอยา งใด อยา งหน่ึงไปตามท่ีปรากฏในขาวนัน้ สมมตวิ าผูเรียนเปนบุคคลในขาวนั้น ผูเรียนจะตดั สนิ ใจ เหมอื นบคุ คลในขาวหรอื ไม เพราะอะไร ใหแ สดงวิธกี ารแยกแยะขอ มูลท้ัง 3 ดานประกอบการ คดิ การตัดสนิ ใจใหช ดั เจนดวย

176 สาระของขาว.................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... การตดั สินใจของทาน .................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... เพราะขอ มลู ท่ศี กึ ษา มดี ังนี้ ขอมูลทางวิชาการ............................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ขอมูลทางสังคมสิ่งแวดลอม............................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ขอ มลู เก่ียวกับตนเอง ....................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

177 ฝกทักษะที่ 3 กรณตี ัวอยางเรอ่ื ง “เหตเุ กิดทโี่ นนหมากมนุ ” ผมสิบตรีมัน่ มีเขียน ประจําอยู ร.พัน 11 ขณะนีป้ ฏิบัติการอยูท ีอ่ รัญประเทศ คืนนัน้ ผมกับเพื่อน อยูหมวดลาดตระเวน เราจะตองแบงกันออกลาดตระเวนเปนหมู ๆ ในขณะทีเ่ รารออยูใ นบังเกอร บางคน ก็นัง่ บางคนก็เอนนอน ... คุยกันอยางกระซิบกระซาบ เสียงปนดังอยูเปนจังหวะไมไกลนัก เราจะตอง ออกลาดตระเวนตรวจดูวา พวกขาศึกที่ชายแดนจะรุกล้ําเขามาหรือไม เราไมเคยนึกดอกครับวา ทหาร ญวนกบั เขมรเสรที ก่ี ําลังตอ สูก ันน้นั จะรกุ ลํ้าเขา มาในเขตของเราแมเ ขากําลงั รบตดิ พันกนั อยู พอไดเวลาหมูของเราตองออกไปลาดตระเวน เดือนก็มืด คันนาทีเ่ ราเหยียบย่าํ มานั้น เราเห็นเปน เสน ดํา ๆ ยืดยาว... ขางหนาคือหมูบานโนนหมากมุน เราเดนิ อยางแนใ จวา จะไมมอี ะไรเกดิ ขนึ้ เพราะเราไมไดอ ยูที่เสน ก้นั เขตแดน ทันใดน้ันเองเสียงปนดังขึ้น จากขางซาย จากขางขวา ดูเหมือนจะมาทั้งสามดาน อะไรกันนี่ เกิดอะไรขึน้ ทบี่ านโนนหมากมุน... เราจะทํา อยางไร ผมคิดวาเสียงปนมาจากปนหลายกระบอกจํานวนมากกวาปนเราหลายเทานัก ผมกระโดดลงใน ปลักควายขางทาง ลูกนองของผมก็กระโดดตาม ทุกคนคิดถึงตัวเองกอน หลบกระสุนเอา ตัวรอด มือผมกุม ปนไว ผมจะทําอยางไร สงั่ สรู ึ อาจจะตายหมด ถอยรึ ไมได ไมได เราจะถอยไมรอด มันมืดจนไมรูวาเราตก อยใู นสถานการณอ ยา งไร เพอ่ื นผมละ ผมเปน หัวหนาหมูตอ งรบั ผิดชอบลูกนองของผมดวย เราทุกคนมีปน คนละกระบอก มีกระสุนจํากัด จะสู หรือจะถอย คายทหารอยูไ มหางไกลนักชวยผมทีเถอะครับ ผมตอง รับผิดชอบตอหนาทีล่ าดตระเวน ผมตองรับผิดชอบชีวิตลูกนองผมทุกคน ผมจะทําอยางไร โปรดชวยผม ตดั สนิ ใจวา ผมจะสง่ั สูหรอื ส่ังถอย ประเด็น 1. ส.ต.มน่ั มอื เขยี น จะตองตดั สนิ ใจอยา งไร เพราะอะไร 2. ถาทานเปน ส.ต.มน่ั มอื เขียน ตอ งตดั สนิ ใจ ทานตองใชขอมูลอะไรบาง วิธดี าํ เนนิ การ 1. วิทยากรเลาเหตุการณบานโนนหมากมุน 2. แบงกลุมสมาชิกออกเปน 5 – 6 กลุม เพือ่ รวมกันคิดและรวมอภิปรายถกแถลงตามประเด็นใน เหตกุ ารณท ่เี กดิ ทบ่ี านโนนหมากมุน ประมาณ 10 นาที 3. ใหทุกกลมุ ไดนาํ เสนอผลการคิด วเิ คราะหตามประเด็นท่กี าํ หนด 4. สรปุ ประเดน็ ในกลมุ ใหญ

178 กจิ กรรมฝก ทกั ษะท่ี 4 กรณตี วั อยา งเร่ือง “เร่ืองของฉันเอง” ใหผ ูเ รยี นทุกคนคิดถงึ ปญหาทเ่ี กดิ ขึน้ หรือเคยเกิดขน้ึ กับตนเองมา 1 เร่ือง และแสดงวธิ ีการ แกปญหานั้นอยางคนคิดเปน โดยการแสวงหาขอมูลทั้ง 3 ดาน อยางพอเพียงมาประกอบการพิจารณาใน การแกป ญ หานน้ั ใหช ดั เจน และบนั ทกึ กระบวนการดงั กลา วไวด ว ย 1. ลักษณะของปญหาที่นําไปสูกระบวนการแกปญหาแบบคนคิดเปน คืออะไร 2. กระบวนการแสวงหาขอมูลทั้ง 3 ประการ อยางหลากหลายและพอเพียงเพื่อหาสาเหตุของ ปญหาเปนอยางไร ใหเสนอรายละเอียดของขอมูลตามสมควร 3. กระบวนการวิเคราะหปญหาเพื่อการกําหนดทางเลือกในการแกปญหาทําอยางไร มีทางเลือก ก่ที าง 4. ทา นตัดสินใจเลอื กทางเลือกขอ ไหน เพราะเหตุใด 5. ทานจะนําทางเลือกไปปฏิบัติอยางไร 6. ทานพอใจและมีความสุขกับการแกปญหานั้นหรือไม อยางไร กิจกรรมทา ยเลม 1. ใหค รแู ละผูเรียนท้ังกลุม ชว ยกนั เขยี นบนั ทึกหรือบันทึกลงแผน ซีดรี อมสรุปกระบวนการ เรียนรูว ิชา “คิดเปน” ของกลุมผเู รียนกลุม นี้ และใหแ สดงความคดิ เห็นส้นั ๆ ตอผลทไ่ี ดจาก การศึกษารายวิชานี้ 2. ใหผูเรยี นแตล ะคนอธบิ ายสน้ั ๆ ถงึ สงิ่ ท่ีไดเ รียนรเู พ่ิมขึ้นจากการเรียนรายวิชาคดิ เปน 3. ครแู ละผูเรยี นจดั ทําแฟมสะสมงานของผเู รยี นแตล ะคนในรายวิชาคดิ เปน เพือ่ เปนการ ประเมินผลการเรียนรายบุคคล

179 บทที่ 5 การวจิ ยั อยา งงา ย สาระสําคญั การแสวงหาความรู ขอมูล ขอเท็จจริงอยางมีระบบเพื่อใหไดรับคําตอบหรือความรูใ หมที่เช่อื ถอื ได สามารถทําไดโดยกระบวนการวิจัย ผลการเรียนรทู คี่ าดหวงั เมอ่ื จบบทนี้ ผเู รยี นสามารถ 1. อธิบายความหมายและประโยชนของการวิจัยอยางงายได 2. ระบุข้ันตอนการวิจยั อยางงายได 3. ฝก ทักษะสถติ ิงา ย ๆ เพือ่ การวจิ ัยได 4. ระบเุ คร่ืองมอื การวิจยั เพอื่ เก็บรวบรวมขอ มูลได 5. ฝกทกั ษะในการเขยี นโครงการวจิ ัยอยางงา ย ๆ ได ขอบขา ยเนอ้ื หา เรื่องท่ี 1 ความหมายและประโยชนของการวิจัยอยางงาย เรื่องท่ี 2 ข้นั ตอนการวิจยั อยา งงา ย เร่ืองที่ 3 สถติ งิ าย ๆ เพื่อการวิจัย เร่ืองท่ี 4 เครื่องการวิจัยเพ่ือเก็บรวบรวมขอมลู เร่ืองท่ี 5 การเขียนโครงการวิจัยอยางงาย สือ่ การเรยี นรู 1. บทเรยี นวิจยั ออนไลน (http:/www.elearning.nrct.net/). ของสํานักงานคณะกรรมการวิจัย แหงชาติ 2. เขาไปคนขอ มลู โดยพิมพหวั ขอเร่ืองวิจยั ทต่ี องการศกึ ษาใน http://www.google.co.th/ 3. วารสาร เอกสาร งานวจิ ยั และวิทยานิพนธต าง ๆ

180 เร่ืองท่ี 1 ความหมายและประโยชนข องการวจิ ยั อยางงาย การวจิ ยั คอื อะไร การวิจัยหมายถึง กระบวนการแสวงหาความรอู ยา งมปี ระสิทธิภาพ และมีจดุ มุงหมายที่แนนอน ภายในขอบเขตทก่ี าํ หนด โดยใชว ิธีทางวทิ ยาศาสตร เพื่อใหไ ดมาซ่งึ ความรู ความจริงเปน ทย่ี อมรบั การวิจยั จึงเปนเครื่องมือในการคนหาองคความรูหรือขอคนพบในการแกปญหา หรือพัฒนางานหรือการเรยี นได อยางเปนระบบ นาเชื่อถือ มีความชัดเจน ตรวจสอบได การวิจัยอยางงา ยคืออะไร การวิจัยอยางงาย เปนกระบวนการในการคนหาองคความรู หรือขอคนพบในการแกปญหา หรือ แนวทางพัฒนางานที่มีกระบวนการไมซับซอนใชเวลาไมมาก สามารถทําควบคูไปกับการใชชีวิตประจําวัน ได เนน ปรากฏการณท ่เี กดิ ข้ึนจริง และสะทอ นความเปน เหตุเปนผล ประโยชนของการวิจัยอยา งงา ย 1.ปลูกฝงใหเปนคนมีพื้นฐานในการแสวงหาความรู หรือขอคนพบในการแกปญหา อยางมีระบบ 2. ฝกใหเ ปนคนทคี่ ิดอยางมีระบบและเปนเหตุเปน ผล 3. การวิจัยทําใหเ กดิ องคค วามรูใ หม ๆ 4. การวจิ ัยทําใหเ กดิ สิง่ ประดิษฐ และแนวคิดใหม ๆ 5. การวิจัยชวยตอบคําถามที่อยากรู ทาํ ใหเขาใจปญหา และชวยในการแกไขปญหา 6. การวจิ ยั ชว ยในการวางแผนและการตดั สนิ ใจ 7. การวิจัยชวยใหทราบผลและขอบกพรองจากการเรียน/การทํางาน กจิ กรรมที่ 1 ใหผ เู รียนวงกลมคาํ ตอบท่ถี ูกตองตอไปน้ี 1. ขอใดเปนความหมายของการวิจัยอยางงาย ก. การวางแผนงานอยางเปนระบบ ข. การคาดเดาคําตอบอยางมีระบบ ค. การศึกษาคน ควาเร่อื งที่สนใจท่ไี มซบั ซอนมากนัก 2. ขอ ใดเปนประโยชนของการวจิ ยั ตอตัวผูวิจยั เอง ก. ฝกการทํางานอยางมีระบบ ข. เกิดนวัตกรรมสิ่งประดษิ ฐใหม ๆ ค. ชว ยวางแผนและตดั สนิ ใจ

181 3. ขอใดเปนประโยชนของการวิจัยตอหนวยงาน ก. เกดิ องคค วามรใู หม ๆ ข. เกิดสิง่ ประดษิ ฐแ ละแนวคิดใหม ๆ ค. ถูกทง้ั ก และ ข กจิ กรรมที่ 2 ใหผูเรยี นระดมสมองหัวขอ “นกั วิจยั ตองมีคุณสมบตั อิ ยา งไร” ตามความเขาใจของ

182 เรือ่ งท่ี 2 ข้นั ตอนการทาํ วจิ ยั อยางงา ย ขั้นตอนการทําวิจัยอยางงาย ประกอบดวย 5 ขัน้ ตอน ดังน้ี ขั้นตอนท่ี 1 การกําหนดคําถามวิจัย/ปญ หาวิจัย การทําวิจัย เริ่มตนจากผวู ิจัยอยากรอู ะไร มีปญหาขอ สงสัยที่ ตองการคาํ ตอบอะไร ข้ันตอนที่ 2 การเขยี นโครงการวจิ ยั ซง่ึ ตอ งเขียนกอนการทาํ การวจิ ยั จรงิ โดยเขยี นใหค รอบคลมุ หัวขอดงั น้ี 1. ชอ่ื โครงการวิจยั (จะทําวจิ ยั เรื่องอะไร) 2. ความเปนมาและความสําคัญ (ทําไมจึงทําเรื่องนี้) 3. วัตถุประสงคของการวิจัย (อยากรูอะไรบางจากการวิจยั ) 4. วธิ ีดําเนนิ การวจิ ัย (มแี นวทางขน้ั ตอนการดาํ เนินงานวจิ ยั อยา งไร) 5. ปฏิทินปฏิบัติงาน (ระยะเวลาการวจิ ยั และแผนการดาํ เนนิ งาน) 6. ประโยชนของการวิจัยหรือผลที่คาดวาจะไดรับ (การวจิ ัยนี้จะเปน ประโยชนอยางไร) ขนั้ ตอนท่ี 3 การดาํ เนนิ งานตามแผนในโครงการวจิ ยั ขนั้ ตอนที่ 4 การเขียนรายงานการวิจัย ประกอบดว ยหวั ขอดงั น้ี 1. ช่ือเร่อื ง 2. ชื่อผวู จิ ัย 3. ความเปนมาของการวิจัย 4. วัตถุประสงคของการวิจัย 5. วิธีดาํ เนินการวจิ ยั 6. ผลการวิจยั 7. ขอ เสนอแนะ 8. เอกสารอา งองิ (ถามี) ขน้ั ตอนท่ี 5 การเผยแพรผ ลงานวิจยั เปนขั้นตอนสดุ ทายของการวจิ ัยเพอ่ื ใหบ ุคคลหรอื หนวยงานทเี่ กย่ี วของ นาํ ผลวจิ ยั น้ันไปใชป ระโยชนต อไป

183 โดยสรุปกระบวนการและขั้นตอนการทาํ วิจัยอยา งงา ย เขียนเปนแผนภูมไิ ดด ังน้ี ข้นั ตอน 1 กําหนดคําถามวิจัย / ปญหาวิจยั 2 เขยี นโครงการวิจยั 3 ดาํ เนนิ การตามแผนในโครงการวจิ ยั 4 เขยี นรายงานการวิจัย 5 เผยแพรผ ลงานวิจยั

184 กิจกรรมท่ี 3 ใหผ ูเรยี นวงกลมคําตอบทีถ่ ูกตองตอไปนี้ 1. ขั้นตอนการทําวิจัยอยางงายมีกี่ขั้นตอน ก. 3 ข้ันตอน ข. 4 ขน้ั ตอน ค. 5 ข้นั ตอน 2. ขนั้ ตอนแรกของการวิจัย คอื อะไร ก. คําถาม / ปญ หาการวจิ ยั ข. วตั ถปุ ระสงคการวิจัย ค. เขียนรายงานการวิจัย 3. ขั้นตอนสุดทายของการวิจยั คืออะไร ก. การเขยี นโครงการวจิ ยั ข. การเผยแพรผลงานวจิ ยั ค. การเขียนรายงานการวิจัย 4. เหตุผลทอี่ ยากทําการวจิ ยั ตองเขยี นในหวั ขอใดของโครงการวจิ ยั ก. ชอ่ื โครงการวิจยั ข. ความเปนมาและความสําคัญ ค. วัตถุประสงคของการวิจัย 5. อยากรูอะไรบางจากการทําวิจัย ตองเขียนในหัวขอใดของโครงการวิจัย ก. ชอ่ื โครงการวิจยั ข. วัตถุประสงคของการวิจัย ค. ประโยชนของการวิจัยหรือผลที่คาดวาจะไดรับ

185 เรื่องท่ี 3 สถิตงิ าย ๆ เพอื่ การวจิ ัย 1. ความถี่ (Frequency) ความถี่ (Frequency) คือ การแจงนับจํานวนของสิ่งที่เราตองการศึกษาวามีจํานวนเทาใด เชน จํานวนผูเรียนในหอ งเรียน จํานวนสง่ิ ของ จํานวนคนไปใชส ทิ ธิเ์ ลอื กตง้ั เปน ตน ตัวอยางท่ี 1 ครู ศรช. ศูนยฯ กศน. อาํ เภอ มที ง้ั หมด 40 คน เราตอ งการทราบวาครู ศรช. ศนู ยฯ กศน. อาํ เภอ เปน เพศหญงิ ก่คี น และเพศชายกคี่ น เราสามารถแจงนบั จํานวนไดดังนี้ ตารางที่ 1 การแจงนบั จาํ นวน ครู ศรช. ศูนยฯ กศน. อาํ เภอ แยกตามเพศ เพศ การแจงนบั ความถี่ (คน) ชาย 15 หญงิ 25 รวม 40 40 ตวั อยางที่ 2 ผูเรยี นในระดบั ม.ตน ของกลุม มที ้ังหมด 60 คน ตองการทราบวาผูเรียนมีอาชีพรับราชการ คาขาย เกษตรกรรม รบั จาง และอนื่ ๆ กีค่ น เราสามารถแจงนบั จาํ นวนไดด งั นี้ ตารางที่ 2 การแจงนบั จาํ นวนผเู รียน ม.ตน แยกตามอาชีพ เพศ การแจงนบั ความถี่ (คน) รบั ราชการ 60 8 14 คาขาย 22 เกษตรกรรม 12 รับจาง 4 อื่น ๆ 60 รวม

186 กิจกรรมท่ี 4 ใหผเู รยี นสาํ รวจจาํ นวนคนในครัวเรือนของเพอ่ื นในหองแตล ะคน และทําการแจงนบั จาํ นวน เม่ือไดจ าํ นวนแลวใสในชอ งวา งตามชว งท่ีกําหนดให จาํ นวนคนในครัวเรอื น จาํ นวน 1 – 3 คน จาํ นวน...............................คน จาํ นวน 4 – 6 คน จาํ นวน...............................คน จาํ นวน 7 – 9 คน จาํ นวน...............................คน มากกวา 10 คนขน้ึ ไป จาํ นวน...............................คน 2. รอยละ (Percentage) รอยละ (Percentage) เปนสถิติที่ใชกันมากในงานวิจัย เพราะคํานวณและทําความเขาใจไดงาย นิยม เรยี กวา เปอรเซน็ ต ใชสญั ลกั ษณ % การใชสตู รในการคาํ นวณหาคารอยละมดี ังน้ี รอยละ = ตัวเลขที่ต องการเปรยี บเทยี บ X 100 จาํ นวนเตม็ ตวั อยา งที่ 1 จากการสํารวจนักศึกษาในสถานศึกษาแหง หนึ่ง มจี าํ นวนทั้งสิ้น 30 คน เปนนักศึกษาชาย จาํ นวน 18 คน เปน นกั ศกึ ษาหญิง จํานวน 12 คน คดิ เปนรอยละไดด งั น้ี นักศึกษาชาย 18 X 100 = 60.00 % 30 นกั ศึกษาหญิง 12 X 100 = 40.00 % 30 การคาํ นวณคารอ ยละ เม่ือรวมกลมุ หรอื ตัวเลขเปรยี บเทยี บแลว จะได 100 % เสมอ ยกเวน ถามีจุดทศนิยมและมีการปดเศษที่นอยกวา 0.50 ใหป รบั ลง เชน 7.01 – 7.49 ปรับเปน 7.00 ถาตั้งแต .50 ข้นึ ไปใหป รบั ข้นึ เชน 7.50 – 7.59 ปรับเปน 8

187 3.คาเฉล่ยี (Mean) คาเฉลีย่ (Mean) เปนการนําคาของขอมูลทั้งหมดรวมกัน แลวหารดวยจํานวนขอมูลที่มีอยู การใช สูตรในการคํานวณหาคา เฉล่ียไดดงั น้ี คา เฉลีย่ = ผลรวมของขอมูลทั้งหมด จํานวนขอ มูลท่ีมีอยู ตวั อยา งที่ 1 ถาเราอยากทราบวาเพื่อนในหองของเราจํานวน 30 คน ซง่ึ มีอายุ 17 18 18 18 19 19 20 21 22 23 23 23 23 24 25 25 26 26 26 26 26 27 27 27 28 29 30 30 31 และ 32 เรียงตามลําดับ มีอายุเฉลี่ยเทาใด เรา สามารถคํานวณไดดังนี้ 17 + 18 + 18 + 18 + 19 + 19 + 20 + 21 + 22 + 23 + ..................... + 32 30 = 729 30 = 24.30 กจ็ ะไดคาํ ตอบวา คา เฉลีย่ ของเพอื่ นในหอ งท้งั 30 คน เทากับ 24.30 ป กจิ กรรมท่ี 5 ใหผเู รียนสํารวจคะแนนปลายภาควิชาภาษาไทยของเพื่อนในหอง และหาคาเฉลี่ยของคะแนน ทีไ่ ด

188 เรอื่ งที่ 4 เครอื่ งมือการวจิ ัยเพื่อเกบ็ รวบรวมขอมูล เครื่องมือการวิจัย เปนสง่ิ สําคัญในการเกบ็ รวบรวมขอมลู ส่ิงที่ตองการศึกษา เครื่องมือที่ใชในการ วิจัยมีหลายประเภท ไดแก แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ และแบบสังเกต แบบสอบถาม แบบสอบถามเปนเครื่องมือการวิจัยที่นิยมนํามาใชรวบรวมขอมูลงานวิจัยเชิงปริมาณ เชน การวจิ ยั เชิงสํารวจ การวิจัยเชิงอธิบาย เปนตน แบบสอบถามมีทั้งแบบสอบถามปลายปด และแบบสอบถามปลายเปด แบบสัมภาษณ แบบสัมภาษณ เปนเครื่องมือการวิจัยที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลงานวิจัยทุกประเภท ทุกสาขา แต ท่นี ยิ มคอื ใชกับการวิจยั เชงิ คุณภาพ การสัมภาษณ เปนการรวบรวมขอมูลในลักษณะเผชิญหนากันระหวางผูส ัมภาษณ และผูให สัมภาษณ โดยผูสัมภาษณเปนผูซ ักถามและผูใ หสัมภาษณเปนผูใหขอมูลหรือตอบคําถามของผูส ัมภาษณ เชนครูสัมภาษณนักศึกษาเกี่ยวกับการเรียนการสอน คณะกรรมการสัมภาษณนักศึกษาทีส่ อบเขาเรียนใน สถานศึกษาได แบบสงั เกต แบบสังเกตเปนเครือ่ งมือการเก็บรวบรวมขอมูล ทีใ่ ชไดกับงานวิจัยทุกประเภท โดยเฉพาะงานวิจัย เชิงคุณภาพ งานวิจัยเชิงทดลอง เชน ใชแบบสังเกตพฤติกรรมของนักศึกษาในการใชหองสมุด ผูสังเกตจะ บันทึกพฤติกรรมของนักศึกษาตามความเปนจริง กิจกรรมท่ี 6 ใหผูเ รียนทุกคนไปศึกษาตัวอยาง แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ และแบบสังเกตเพิม่ เติมจาก เอกสาร หรอื จาก Website ท่เี ก่ยี วขอ งแลว นํามาแลกเปลีย่ นเรียนรใู นการพบกลมุ

189 เร่ืองที่ 5 การเขียนโครงการวิจัยอยางงาย โครงการวิจัย คือ แผนการดําเนินวิจัยที่เขียนขึน้ กอนการทําวิจัยจริง มีความสําคัญคือเปนแนวทาง ในการดาํ เนินการวจิ ยั สาํ หรบั ผวู จิ ัยเองและผูเกี่ยวของ การเขียนโครงการวิจัยอยางงาย อาจไมจําเปนตองเขียนใหครบทุกหัวขอตามหลักการโดยทั่วไป (ซึ่ง มีประมาณ 14 หวั ขอ ) แตเขยี นใหค รอบคลุมหัวขอ ตอไปน้ี 1. ชอื่ โครงการวิจัย (จะทาํ วิจัยเรื่องอะไร) 2. ความเปนมาและความสําคัญ (ทําไมจึงทําเรื่องน)ี้ 3. วตั ถุประสงคของการวิจัย (อยากรูอะไรบางจากการวิจัย) 4. วิธีดําเนินการวจิ ัย (มีแนวทางขั้นตอนการดําเนินงานวิจัยอยางไร) 5. ปฏิทินปฏิบัติงาน (ระยะเวลาการวจิ ยั และแผนการดาํ เนนิ งานวจิ ยั ) 6. ประโยชนข องการวจิ ยั หรอื ผลทีค่ าดวาจะไดรับ (การวจิ ยั นจ้ี ะเปน ประโยชนอ ยางไร) รายละเอียดและคําอธิบายการเขียนแตล ะหวั ขอ ดังตอ ไปนี้ 1. ชือ่ โครงการวิจัย ชือ่ โครงการวิจัยควรกะทัดรัด สือ่ ความหมายไดชัดเจน มีความเฉพาะเจาะจง ในสง่ิ ทศี่ ึกษา 2. ความเปนมาและความสําคัญ เขียนอธิบายใหเห็นความสําคัญของสิง่ ที่ศึกษาเขียนใหตรง ประเดน็ กระชบั เปน เหตเุ ปน ผล มอี างองิ เอกสารที่ศึกษา (ถาม)ี 3. วัตถุประสงคข องการวจิ ยั เขียนใหสอดคลองกับชื่อโครงการวิจัย ครอบคลุมเรื่องที่ศึกษา เขียน ใหช ัดเจน อาจมีขอเดยี วหรอื หลายขอกไ็ ด 4. วิธีดาํ เนินการวิจัย ระบุถงึ วธิ ีการดาํ เนนิ การวจิ ัยใหครอบคลุมหวั ขอ ดังตอไปน้ี 4.1 ประชากรกลมุ ตัวอยา ง สง่ิ ที่ศึกษาคืออะไร มีจํานวนเทาไร 4.2 วิธีการเก็บรวบรวมขอมูล ระบุวิธีการเก็บการบันทึกขอมูล ระยะเวลา หรือชวงเวลา สถานที่ 4.3 เครื่องมือวิจัย ระบุชนิด เครือ่ งมือทีใ่ ชในการรวบรวมขอมูล เชนแบบสอบถาม แบบ สัมภาษณ แบบสาํ รวจ 4.4 การวเิ คราะหข อมลู ระบวุ ิธกี ารวิเคราะหข อ มูล สถติ ิทใี่ ช 5. ปฏิทินปฏิบัติงาน เขียนขั้นตอนการดําเนินการวิจัยโดยละเอียด และระยะเวลาการดําเนินการ แตละข้ันตอน 6. ประโยชนทค่ี าดวา จะไดรับ เขียนเปน ขอๆ ถงึ ประโยชน ทคี่ าดวาจะเกดิ ขน้ึ จากการทําวจิ ัย กิจกรรมท่ี 7 ใหผูเรียนแบงกลุม กลุม ละ 5 คน แตละกลุม ไปศึกษาการเขียนโครงการวิจัยที่สนใจ แลวสรุป ใหครอบคลุมหัวขอการเขียนโครงการวิจัยอยางงาย 6 หัวขอ ขางตน

190 กิจกรรมท่ี 1 เฉลยกจิ กรรม 1. ค 2. ก 3. ค กิจกรรมท่ี 2 นักวจิ ัยควรมีคุณสมบัติ เชนรูจกั สงั เกต แสวงหาความรจู ากแหลงตา งๆ จดบนั ทกึ วิเคราะห สรุปผล และเผยแพรผ ลงาน เปนตน กิจกรรมที่ 3 1. ค 2. ก 3. ข 4. ข 5. ข กจิ กรรมท่ี 4 การแจงนับจํานวนคนในครัวเรือน เปนไปตามขอมูลการสํารวจ กจิ กรรมท่ี 5 คาเฉลีย่ เปนไปตามขอมูลทีส่ ํารวจคะแนนปลายภาค ตรวจความถูกตองของการคิดคาเฉลีย่ นของ ผเู รยี น กิจกรรมที่ 6 สังเกต สอบถาม ขอ มลู ทีผ่ เู รียนนาํ มาแลกเปลี่ยนเรยี นรูใ นกลุม กิจกรรมท่ี 7 เปนไปตามรายละเอียดและคําอธิบายการเขียนแตละหัวขอวาเขียนไดกระชับถูกตองหรือไมอยางไร

บรรณานกุ รม ชัยยศ อ่ิมสุวรรณ. “คิดเปนคือคิดพอเพียง”. วารสาร กศน., มีนาคม 2550, หนา 9 – 11. ชมุ พล หนสู ง และคณะ 2544. ปรัชญาคิดเปน (หนงั สอื รวบรวมคําบรรยายและบทสมั ภาษณ ดร.โกวทิ วรพพิ ฒั น ในโอกาสตา ง ๆ) กรงุ เทพฯ : โรงพิมพอ กั ษรไทย ทองอยู แกวไทรฮะ. “คดิ เปน : เพอ่ื นเรียนรสู ูอนาคต”. วารสาร กศน. มีนาคม 2550, หนา 12 – 16. “________________”, 2546. ใตร ม ไทร (หนงั สอื เกษยี ณอายรุ าชการ ทองอยู แกว ไทรฮะ). กรงุ เทพฯ : โรงพิมพองคก ารรับสง สินคา และพัสดุภัณฑ (ร.ส.พ.) สนอง โลหิตวเิ ศษ, 2544. ปรชั ญาการศกึ ษาผใู หญแ ละการศกึ ษานอกระบบ. กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร. หนว ยศึกษานเิ ทศก, 2552. คมั ภรี  กศน. เอกสารหลักการและแนวคดิ ประกอบการดําเนนิ งาน กศน. กรงุ เทพฯ : หนว ยศึกษานเิ ทศก, สํานักงานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตาม อธั ยาศยั . อนุ ตา นพคณุ , 2528. แนวคดิ ทางการศึกษานอกโรงเรียนและการพัฒนาชุมชน เรอ่ื ง คิดเปน. กรุงเทพฯ : กรงุ สยามการพมิ พ. กุลขณษิ ฐ ราเชนบณุ ขวัทน. เอกสารประกอบการบรรยายเรอื่ งกระบวนการวิจยั . ในการประชมุ สัมมนางานวิจัยโครงการวิจัยพัฒนาคุณภาพ กศน. ปงบประมาณ 2552 (วันที่ 29-30 มถิ นุ ายน 2552) บุญใจ ศรีสถิตนรากรู . ระเบียบวิธีการวิจัยทางพยาบาลศาสตร. พิมพค รง้ั ท่ี 3 กรงุ เทพฯ : บริษัทยูแอนดไ อ อินเตอรมเี ดยี จํากัด, 2547 พนิต เข็มทอง. เอกสารประกอบการบรรยายเรือ่ งมโนทศั นก ารวิจยั ในชนั้ เรียน. ในการประชุม สัมมนางานวิจัยโครงการวิจัยพัฒนาคุณภาพ กศน. ปงบประมาณ 2552 (วันที่ 29-30 มถิ นุ ายน 2552) พสิ ณุ ฟองศรี. วิจัยช้ันเรยี น หลักการและเทคนคิ ปฏิบตั .ิ พมิ พค รง้ั ที่ 7. กรุงเทพฯ : ดานสุทธาการพิมพ, 2551. ไมตรี บุญทศ. คมู อื การทําวิจัยในโรงเรียน. กรุงเทพฯ : สุรวี ิยาศาสน, 2549. ศิริรัตน วีรชาตินานกุ ลู ความรเู บอื้ งตนเก่ียวกับสถติ แิ ละการวิจัย. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัย กรุงเทพ, 2545 สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา. วจิ ัยแผนเดียว : เสนทางสูคณุ ภาพการอาชีวศึกษา. กรุงเทพฯ : สํานักงานวิจัยและพัฒนาการอาชีวศึกษา, 2547. สมเจตน ไวทยาการณ. หลักและการวจิ ัย. นครปฐม : โรงพิมพมหาวิทยาลัยศิลปากร, 2544

ทป่ี รกึ ษา คณะผูจัดทาํ 1. นายประเสรฐิ บญุ เรอื ง เลขาธิการ กศน. 2. ดร.ชัยยศ อ่มิ สุวรรณ รองเลขาธิการ กศน. รองเลขาธิการ กศน. 3. นายวชั รนิ ทร จําป ท่ปี รึกษาดานการพัฒนาหลกั สตู ร กศน. ผอู ํานวยการกลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน 4. ดร.ทองอยู แกว ไทรฮะ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 5. นางรักขณา ตัณฑวฑุ โฒ ผเู ขียนและเรียบเรียง กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 1. บทที่ 1 การเรยี นรดู วยตนเอง กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน ดร.รงุ อรุณ ไสยโสภณ ท่ีปรกึ ษาดานการพัฒนาหลกั สูตร กศน. 2. บทที่ 2 การใชแ หลงเรยี นรู ขาราชการบํานาญ ดร.รุงอรุณ ไสยโสภณ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 3. บทที่ 3 การจัดการความรู รักษาการในตําแหนง ผูอํานวยการ ดร.รุงอรุณ ไสยโสภณ สํานักงาน กศน. จงั หวัดเพชรบุรี สถาบนั สงเสรมิ และพฒั นานวัตกรรมการเรยี นรู 4. บทที่ 4 คิดเปน สํานักงาน กศน.จังหวัดสมุทรสงคราม ดร.ทองอยู แกว ไทรฮะ สถาบันการศกึ ษาและพฒั นาตอ เนอื่ งสิรนิ ธร 5. บทที่ 5 การวิจัยอยางงาย ที่ปรึกษาสํานักงาน กศน. นางศิริพรรณ สายหงษ ผบู รรณาธิการ และพัฒนาปรับปรุง 1. บทที่ 1 การเรยี นรดู วยตนเอง ดร.รุงอรณุ ไสยโสภณ 2. บทที่ 2 การใชแ หลง เรียนรู นายธวัชชัย ใจชาญสุขกิจ นางสาวสุพัตรา โทวราภา 3. บทที่ 3 การจัดการความรู นางอัจฉรา ใจชาญสุขกิจ นางณัฐพร เชื้อมหาวัน 4. บทที่ 4 คดิ เปน ดร.ทองอยู แกวไทรฮะ