คู่มือปฏิบัติการป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 97 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล บรเิ วณ PCU/ 10-60 61-150 151-500 501-700 >700 สอ เตียง เตียง เตียง เตยี ง เตียง 1. บรเิ วณทต่ี ดิ ตง้ั เครอ่ื งทำใหป้ ราศจากเชอ้ื - 30 50 60 70 70 ดว้ ยอณุ หภมู สิ งู - - 10 10 15 15 2. บรเิ วณทต่ี ดิ ตง้ั เครอ่ื งทำใหป้ ราศจากเชอ้ื ดว้ ย อณุ หภมู ติ ำ่ -3 5 5 77 - บริเวณพักอุปกรณ์ปราศจากเชื้อก่อนเก็บ 3. เขตเกบ็ ของปราศจากเชอ้ื (Sterile Storage Zone) 3 20 50 60 70 100 - บรเิ วณ/หอ้ งจดั เกบ็ ชดุ อปุ กรณ์ (Set) และ วสั ดุ Disposable (วสั ดใุ ชค้ รง้ั เดยี วแลว้ ทง้ิ ) ซง่ึ แยกจากกนั เปน็ สดั สว่ น - บรเิ วณแจกจ่ายชุดอปุ กรณ์ บรรณานุกรม 1. Ayliffe GAJ, Babb JR, Taylor LJ. Cleaning, disinfection or sterilization? In: Ayliffe GAJ, Babb JR, Taylor LJ, eds. Hospital - acquired Infection - Principles and Prevention. 3rd ed. London: Arnold, 2001: pp 122 - 27. 2. Rhame FS. The inanimate environment. In: Bennett JV, Brachman PS, eds. Hospital Infection 3rd ed. Boston, Toronto, London: Little, Brown and Company, 1992: pp 299 - 333. 3. Rutala WA. Disinfection, Sterilization and waste disposal. In: Wenzel RP, ed. Prevention and Control of Nosocomial Infections. 3rd ed. Baltimore, Philadelphia, London, Paris, Bangkok, HongKong, Munich, Sydney, Tokyo, Wroclaw: Williams and Wilkins, 1997: pp 539 - 93. 4. สมหวงั ดา่ นชยั วจิ ติ ร. หลกั การทำลายเชอ้ื . ใน: สมหวงั ดา่ นชยั วจิ ติ ร, บรรณาธกิ าร การทำใหป้ ราศจากเชอ้ื และการทำลายเชอ้ื . พมิ พค์ รง้ั ท่ี 5. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พเ์ รอื นแกว้ การพมิ พ,์ 2536: หนา้ 6 - 17. 5. สมหวงั ดา่ นชยั วจิ ติ ร, สวุ รรณา ตระกลู สมบรู ณ,์ สรุ ภี เทยี นกรมิ . การทำใหป้ ราศจากเชอ้ื และการทำลายเชอ้ื . ใน: สมหวัง ด่านชัยวิจิตร, บรรณาธิการ. โรคติดเชื้อในโรงพยาบาล. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ เรอื นแกว้ การพมิ พ,์ 2539: หนา้ 71 - 90. 6. Schneider PM. Low - temperature sterilization alternatives in the 1990s. Toppi J 3424; 77: 115 - 9. 7. Maurer IM. Sterilization. In: Maurer IM, ed. Hospital Hygiene. 3rd ed. Bungay, Suffolk: The Chancer Press 1985: pp 8 - 18.

98 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 8. Martin MA, Wenzel RP. Sterilization, disinfection and disposal of infections waste. In: Mandel GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 4th ed. New York, Edinburgh, London, Madrid, Melbourne, Milan, Tokyo: Churchill Livingstone, 1995: pp 2579 - 87. 9. Sterilization and physical disinfection. In: Ayliffe GAJ, Lowbury EJL, Geddes AM, Williams JD, eds. Control of Hospital Infection - A Practical Handbook. 3rd ed. London, Glasgow, New York, Tokyo, Melbourne, Madras: Chapman and Hall Medical, 1992: pp 47 - 64. 10. Caputo RA, Oblaugh TE. Sterilization with ethylene oxide and other gases. In: Block SS, ed. Disinfection, Sterilization and Preservation. Philadelphia: Lea and Febiger, 1983: pp 47 - 64. 11. Ader VG. The formaldehyde/low temperature steam sterilization prodedure. J Hosp Infec 1987; 9: 194 - 200. 12. Ayliffe GAJ, Babb JR, Taylor LJ. Cleaning. In Ayliffe GAJ, Babb JR, Taylor LJ, ed. Hospital acquired Infection. Principles and Prevention. 3rd ed. London: Arnold, 2001: pp 128 - 35. 13. Cinda Fluke, Jack D. Ninemeier, Sarah Browne Webb. Fourth Edition. Central Service Technical. Manual. United State of America: International Association of Healthcare Central Service Material Management , 1994. 14. Marimargaret Reichert, Jack H. Young. Second Edition, Sterilization Technology for the Health Care Facility, United State of America: Aspen Publishers, Inc., 1997. 15. Australian Standard: Second Edition, Cleaning disinfection and Sterilizing reusable medical and Surgical Instruments and Equipment, and maintenance of associated environments in health care facilities, Australia,1998. 16. คณะกรรมการชมรมงานจา่ ยกลางแหง่ ประเทศไทย. 2549. มาตรฐานหนว่ ยจา่ ยกลาง. ชมรมงานจา่ ยกลาง แหง่ ประเทศไทย (อดั สำเนา) 17. สำนักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ. ร่างมาตรฐานหน่วยจ่ายกลางของสำนักพัฒนาระบบบริการสุขภาพ. กรมสนบั สนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ: สำนกั พฒั นาระบบบรกิ ารสขุ ภาพ, 2549.

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 99 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 15บทท่ี การปอ้ งกนั การตดิ เชอ้ื ดา้ นโภชนาการ การปอ้ งกนั การตดิ เชอ้ื ดา้ นโภชนาการ การปฏบิ ตั ติ นของบคุ คลทป่ี รงุ และจดั จา่ ยอาหาร การจดั การสง่ิ แวดลอ้ มและการกำจดั มลู ฝอย อุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช้ การเลือกซื้อวัตถุดิบอาหารและเครื่องดื่ม การเก็บรักษาอาหาร การประกอบอาหาร การแจกจา่ ยอาหาร การทำความสะอาดภาชนะและเครอ่ื งใช้ การตรวจสอบการปนเปอ้ื นของอาหารเมอ่ื มี หรอื สงสยั วา่ มกี ารตดิ เชอ้ื จากอาหาร

100 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 1. การป้องกนั และควบคมุ การตดิ เชอ้ื ดา้ นโภชนาการ 1.1 การปฏิบัติตนของบุคลากรที่ปรุงและจัดจ่ายอาหารในแผนกโภชนาการ 1.1.1 แตง่ กายสะอาด สวมหมวกหรอื ผา้ คลมุ ผม และผา้ กนั เปอ้ื น ใสร่ องเทา้ หมุ้ สน้ 1.1.2 ตัดเล็บให้สั้น ไม่สวมแหวน ล้างมือและเล็บให้สะอาดด้วยสบู่ก่อนเตรียมอาหาร ภายหลังสัมผัส สง่ิ ของทไ่ี มส่ ะอาดและหลงั จากเขา้ หอ้ งนำ้ 1.1.3 ไม่ควรพูดคุย หรือ ไอจาม ขณะที่ปรุงและจัดจ่ายอาหาร กรณีเป็นหวัดควรงดปฏิบัติงาน หรือใส่ หนา้ กากอนามยั ตลอดเวลาขณะปฏบิ ตั งิ าน และทำความสะอาดมอื บอ่ ยๆ 1.1.4 บคุ ลากรทม่ี อี จุ จาระรว่ งหรอื เปน็ บดิ หรอื มแี ผลเปดิ หรอื ตมุ่ หนองทม่ี อื ควรละเวน้ การปฏบิ ตั งิ าน 1.1.5 บคุ ลากรทป่ี รงุ และจดั จา่ ยอาหาร ควรมภี มู ติ า้ นทานตอ่ เชอ้ื ไวรสั ตบั อกั เสบชนดิ เอ และบี 1.2 การจัดการสิ่งแวดล้อมและการจัดการมูลฝอย 1.2.1 พน้ื ควรสะอาดและแหง้ ทอ่ ระบายนำ้ มฝี าปดิ 1.2.2 ระบบการสญั จรของอาหารดบิ และอาหารพรอ้ มบรโิ ภคต้องแยกออกจากกัน 1.2.3 มภี าชนะรองรบั มลู ฝอยในทเ่ี ตรยี มหรอื ปรงุ อาหาร และบรเิ วณทล่ี า้ งภาชนะ อปุ กรณ์ 1.2.4 การจดั การมลู ฝอย ปฏบิ ตั ติ ามขอ้ กำหนดของโรงพยาบาลและ กฎกระทรวงวา่ ดว้ ยการกำจดั มลู ฝอย ตดิ เชอ้ื หรอื ขอ้ กำหนดของราชการสว่ นทอ้ งถน่ิ 1.2.5 เศษอาหารทเ่ี หลอื แตล่ ะมอ้ื ไมน่ ำไปเลย้ี งสตั ว์ (ยกเวน้ ไดผ้ า่ นกระบวนการทำลายเชอ้ื ดว้ ยความรอ้ น) 1.2.6 มมี าตรการในการปอ้ งกนั และกำจดั แมลง และหนตู ามความเหมาะสม 1.3 อปุ กรณเ์ ครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช้ 1.3.1 มอี า่ งลา้ งมอื สำหรบั บคุ ลากรดา้ นโภชนาการอยา่ งเพยี งพอ 1.3.2 เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชเ้ ปน็ วสั ดทุ ม่ี ผี วิ เรยี บเพอ่ื ใหง้ า่ ยตอ่ การทำความสะอาด ไมเ่ ปน็ สนมิ และไมม่ รี อย แตกรา้ ว 1.3.3 เขยี ง เปน็ แผน่ เรยี บ มน่ั คง แขง็ แรง ไมด่ ดู ซบั นำ้ ทำความสะอาดงา่ ย ไมม่ เี ชอ้ื รา 1.3.4 มดี และเขยี งแยกประเภทการใชง้ าน ไมป่ ะปนกนั ระหวา่ งอาหารสกุ เนอ้ื สตั ว์ ผกั และผลไม้ 1.3.5 ภาชนะใสอ่ าหารตอ้ งสะอาด และแหง้ กอ่ นนำมาใช้เตรยี มอาหาร 1.3.6 โตะ๊ ทใ่ี ชเ้ ตรยี มอาหารมน่ั คง แขง็ แรง ทำดว้ ยวสั ดทุ ไ่ี มด่ ดู ซมึ นำ้ ทำความสะอาดงา่ ย 1.3.7 ภายหลงั ประกอบอาหาร ใหล้ า้ งอปุ กรณเ์ ครอ่ื งใชใ้ หส้ ะอาดและผง่ึ ใหแ้ หง้ 1.3.8 รถนำสง่ อาหารผปู้ ว่ ยทำดว้ ยวสั ดแุ ขง็ เรยี บ มที ร่ี ะบายนำ้ ไมอ่ บั ชน้ื ปดิ มดิ ชดิ เพอ่ื ปอ้ งกนั สตั วพ์ าหะ นำโรคและงา่ ยตอ่ การทำความสะอาด หลงั สง่ อาหารใหล้ า้ งทำความสะอาด เชด็ ใหแ้ หง้ ถา้ มกี ารหก ของอาหารใหเ้ ชด็ ทำความสะอาดทนั ที 1.3.9 ตู้เย็นเก็บอาหาร ต้องทำความสะอาดสม่ำเสมอ ขอบยางไม่มีเชื้อรา และต้องตรวจสอบ ร่วมกับ บันทึกอุณหภูมิของตู้เย็นเป็นระยะ ๆ โดยตู้เย็นช่องปกติควรมีอุณหภูมิอยู่ระหว่าง 1.7 - 4.4 องศาเซลเซยี ส และชอ่ งแขง็ ควรมอี ณุ หภมู ติ ำ่ กวา่ - 18 องศาเซลเซยี ส

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 101 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 1.4 การเลอื กซอ้ื วตั ถดุ บิ อาหารและเครอ่ื งดม่ื 1.4.1 เลอื กซอ้ื วตั ถดุ บิ อาหาร และเครอ่ื งดม่ื ทใ่ี หมแ่ ละสด จากแหลง่ ผลติ ทม่ี คี ณุ ภาพดแี ละไดม้ าตรฐาน 1.4.2 ตรวจสอบสภาพอาหารขณะทผ่ี ผู้ ลติ /ผจู้ ำหนา่ ยนำสง่ 1.5 การเกบ็ รกั ษาอาหาร 1.5.1 มีสถานที่เก็บวัตถุดิบ อาหารและเครื่องดื่มที่เป็นสัดส่วน แยกประเภทอาหารดิบและอาหารที่ปรุง สกุ แลว้ 1.5.2 รกั ษาความสะอาดของสถานทเ่ี กบ็ รกั ษาอาหาร 1.5.3 ชน้ั วางอาหารควรสงู จากพน้ื อยา่ งนอ้ ย 60 เซนตเิ มตร และไมค่ วรอยตู่ ดิ ผนงั เพอ่ื ความสะดวกในการ ทำความสะอาด และไมเ่ ปน็ แหลง่ ทอ่ี ยขู่ องสตั วพ์ าหะนำโรคตา่ ง ๆ 1.5.4 มภี าชนะใสแ่ ละปกปดิ อาหาร 1.5.5 มหี อ้ งเยน็ /ตเู้ ยน็ ปรบั อณุ หภมู เิ หมาะสมกบั อาหารแตล่ ะชนดิ และวตั ถดุ บิ ทเ่ี กบ็ สำรองไว้ 1.5.6 มกี ารหมนุ เวยี นนำอาหาร วตั ถดุ บิ ทม่ี อี ายนุ านกวา่ ออกมาใชก้ อ่ น 1.6 การประกอบอาหาร 1.6.1 พน้ื ทใ่ี นการปรงุ อาหารควรสงู กวา่ พน้ื อยา่ งนอ้ ย 60 เซนตเิ มตร 1.6.2 ลา้ งอาหารสดกอ่ นนำไปประกอบอาหาร 1.6.3 ประกอบอาหารใหไ้ ดอ้ ณุ หภมู เิ พยี งพอ และเวลาทเ่ี หมาะสมตามประเภทอาหาร 1.6.4 ลา้ งผกั และผลไมใ้ หส้ ะอาดกอ่ นประกอบอาหาร หรอื กอ่ นเสริ ฟ์ 1.6.5 ใสถ่ งุ มอื หรอื ใชช้ อ้ นหรอื ทพั พเี มอ่ื ตอ้ งสมั ผสั ภาชนะตรงสว่ นทส่ี มั ผสั อาหาร อาหารทป่ี รงุ สกุ แลว้ หรอื อาหารทพ่ี รอ้ มบรกิ าร 1.6.6 ชมิ อาหาร โดยการตกั ใสถ่ ว้ ยแบง่ 1.6.7 หา้ มบคุ ลากรทไ่ี มเ่ กย่ี วขอ้ งเขา้ ไปในบรเิ วณทเ่ี ตรยี มหรอื ประกอบอาหาร 1.7 การเกบ็ รกั ษาอาหารกอ่ นนำสง่ การตกั แบง่ อาหาร และการแจกจา่ ยอาหาร อาหารทป่ี รงุ เสรจ็ ใหน้ ำ แจกจา่ ยทนั ที หากไมส่ ามารถแจกจา่ ยอาหารทป่ี รงุ เสรจ็ ภายใน 2 ชว่ั โมง ใหเ้ กบ็ รกั ษาไวใ้ นภาชนะทม่ี ฝี าปดิ ทอ่ี ณุ หภมู ทิ ต่ี ำ่ กวา่ 4 องศาเซลเซยี ส หรอื สงู กวา่ 60 องศาเซลเซยี สตามความเหมาะสม 1.8 การเก็บและทำความสะอาดภาชนะบรรจุอาหารและเครื่องใช้สำหรับรับประทานอาหาร 1.8.1 ขจัดเศษอาหารออกก่อนล้าง 1.8.2 สำหรับผู้ป่วยโรคติดต่อรุนแรงในระยะแพร่เชื้อ เช่น โรค SARS ไข้หวัดนก ควรใช้ภาชนะประเภท ใชค้ รง้ั เดยี วแลว้ ทง้ิ และกำจดั แบบขยะตดิ เชอ้ื 1.8.3 ลา้ งภาชนะดว้ ยเครอ่ื งลา้ งจานทอ่ี ณุ หภมู ิ 82 Cํ /180 Fํ ถา้ ไมม่ ใี หล้ วกหรอื ตม้ หลงั จากลา้ ง 1.8.4 การลา้ งดว้ ยมอื ใสถ่ งุ มอื ยางหนา ใช้นำ้ และนำ้ ยาลา้ งจาน ลา้ งใหส้ ะอาดและผง่ึ ใหแ้ หง้

102 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 1.9 การตรวจสอบการปนเปื้อนของอาหารเมื่อมีหรือสงสัยว่ามีการระบาด ให้ความร่วมมือกับกรรมการ ควบคุมโรคติดเชื้อในการสอบสวนโรคในกรณีการเจ็บป่วยของระบบทางเดินอาหารในผู้ป่วยและบุคลากร หลายคนพรอ้ มกนั และสงสยั วา่ จะมกี ารปนเปอ้ื นของอาหาร สง่ิ ทไ่ี มค่ วรปฏบิ ตั ิ 1. วางอาหารบนพน้ื 2. นำสตั วต์ า่ งๆ เขา้ มาในบรเิ วณอาคารโภชนาการ 3. บุคลากรที่มีการติดเชื้อหรือเป็นพาหะของเชื้อในระบบทางเดินอาหาร ปฏิบัติงานเกี่ยวข้องกับ การประกอบอาหาร 4. เกบ็ สารเคมอี น่ื ๆทอ่ี าจเปน็ อนั ตราย หรอื ทม่ี ลี กั ษณะคลา้ ยเครอ่ื งปรงุ รสอาหาร ในบรเิ วณทเ่ี กบ็ อาหาร หรอื วตั ถดุ บิ

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 103 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล การปอ้ งกนั การปนเป้ือนอาหารเหลว การทำความสะอาดภาชนะและเครอ่ื งใช้ การจดั สถานท่ี การปฏบิ ตั ติ นของเจา้ หนา้ ทผ่ี ลติ อาหารเหลว การทำความสะอาดอปุ กรณแ์ ละภาชนะ การเตรยี มสว่ นประกอบอาหาร การดแู ลอาหารทผ่ี ลติ แลว้ การขนสง่ การตรวจสอบคณุ ภาพอาหารเหลว การประเมนิ ผล คำจำกดั ความ การปนเปอ้ื น หมายถงึ การทม่ี เี ชอ้ื กอ่ โรคในอาหารทผ่ี ลติ มากกวา่ เกณฑค์ ณุ ภาพทางจลุ ชวี วทิ ยาของอาหาร อาหารเหลว หมายถงึ อาหารทผ่ี ลติ ขน้ึ สำหรบั ใหผ้ ปู้ ว่ ยทางสายยางเขา้ สกู่ ระเพาะอาหาร การจัดสถานที่ หอ้ งเตรยี มและประกอบอาหาร ควรเปน็ หอ้ งแยกเฉพาะ และเปน็ หอ้ งปรบั อากาศ การปฏิบัติตนของเจา้ หน้าที่ผลิตอาหารเหลว 1. เปลย่ี นรองเทา้ สวมเสอ้ื คลมุ สวมหมวกหรอื ผา้ คลมุ ผม ผา้ ปดิ ปาก - จมกู เมอ่ื เขา้ หอ้ งผลติ อาหารเหลว 2. ลา้ งมอื แบบ hygienic hand washing กอ่ นเตรยี มและประกอบอาหารทกุ ครง้ั 3. สวมถงุ มอื สะอาดขณะเตรยี ม ประกอบ และบรรจอุ าหารเหลว

104 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล การทำความสะอาดอุปกรณ์และภาชนะ 1. เครอ่ื งปน่ั อาหารเหลว ลา้ งทำความสะอาดภายหลงั ใชง้ าน แลว้ สง่ อบไอนำ้ รอ้ น 2. อปุ กรณแ์ ละภาชนะอน่ื ๆ ลา้ งทำความสะอาดภายหลงั ใชง้ าน และตม้ ในนำ้ เดอื ดนาน 30 นาที 3. ในกรณีที่ใช้ขวดแก้วบรรจุอาหารเหลว กระดาษฟอยล์ที่ใช้ปิดทับจุกขวดบรรจุอาหารเหลว ให้ส่งทำให้ ปราศจากเชอ้ื โดยการอบไอนำ้ กอ่ นใช้ 4. ขวดแกว้ ทใ่ี ชบ้ รรจอุ าหารเหลว ลา้ งทำความสะอาดภายหลงั ใชง้ าน และสง่ ทำลายเชอ้ื ดว้ ยความรอ้ น เชน่ ตม้ ในนำ้ เดอื ด หรอื อบไอนำ้ การเตรียมส่วนประกอบอาหาร การดูแลอาหารที่ผลิตแล้ว 1. บรรจอุ าหารเหลวในขวดแกว้ หรอื ภาชนะบรรจทุ ส่ี ะอาด ใหป้ รมิ าณเพยี งพอตอ่ มอ้ื ตอ่ ผปู้ ว่ ย 1 คนเทา่ นน้ั 2. แจกจ่ายอาหารเหลวไปยังหอผู้ป่วยทันทีภายหลังผลิต ในกรณีที่ไม่สามารถจ่ายอาหารเหลวถึงผู้ป่วย ภายใน 2 ชว่ั โมง ตอ้ งเกบ็ อาหารเหลวไวใ้ นภาชนะทม่ี ฝี าปดิ ทอ่ี ณุ หภมู ิ ตำ่ กวา่ 5 องศาเซลเซยี ส การขนส่งไปหอผู้ป่วย จัดหาภาชนะที่มั่นคง แข็งแรง มิดชิดและทำความสะอาดง่ายเพื่อบรรจุขวดอาหารเหลวในการขนส่งไปยัง หอผปู้ ว่ ย การตรวจสอบคุณภาพอาหารเหลว สมุ่ เกบ็ ตวั อยา่ งอาหารเหลวเพาะเชอ้ื เปน็ ระยะ ๆ การประเมินผล 1. ฝา่ ยโภชนาการตรวจสอบการปฏบิ ตั งิ านทกุ 2 เดอื น 2. กรรมการควบคมุ โรคตดิ เชอ้ื รว่ มประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านทกุ 6 เดอื น

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 105 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล บรรณานุกรม 1. Villarino ME, Vugia DJ, Bean NH, Jarvis WR and Hughes JM. Foodborne disease prevention in health care facilities. In: Bennett JV. Brachman PS, Sanford PS. eds., 3rd ed. Hospital Infections. Boston, Toronto, London: Little, Brown and Company 1992: pp 345 - 58. 2. Tauxe RV, Hughes JM. Foodborne disease. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R. eds. 4th ed. Principles and Practice of Infectious Diseases. New York. Edinburgh, London, Madrid, Melbourne, Milan, Tokyo: Churchill Livingstone 1995: pp 1012 - 24. 3. Shooter RA, Faiers MC, Cooke EM, et al. Isolation of Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa and Klebsiella from food in hospitals, canteens and schools. Lancet 1971; 2: 390 - 2. 4. Ayliffe GAJ, Lowbury EJL, Geddes AM and Williams JD. Laundry, kitchen hygiene and refuse disposal In: Ayliffe GAJ, Lowbury EJL, Geddes AM and Williams JD. eds, 3rd ed. Control of Hospital Infection - A practical handbook. London, Glasgow, New York, Tokyo, Melbourne, Madras: Chapman and Hall Medical 1992; pp 231 - 52.

106 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 16บทท่ี การจดั การผา้ เปอ้ื น การจดั การผา้ เปอ้ื น การแยกประเภทของผา้ เปอ้ื น การขนสง่ ผา้ เปอ้ื น การซกั ผา้ การจดั เกบ็ ผา้ สะอาด การขนสง่ ผา้ สะอาด คำจำกดั ความ 1. ผา้ เปอ้ื นธรรมดา ไดแ้ ก่ ผา้ ทเ่ี ปอ้ื นเหงอ่ื ไคล อาหาร คราบสกปรกธรรมดาทว่ั ไป 2. ผา้ ปนเปอ้ื นเชอ้ื โรค หรอื ผา้ ตดิ เชอ้ื ไดแ้ ก่ ผา้ ทเ่ี ปอ้ื นเลอื ด สารนำ้ หรอื สารคดั หลง่ั จากรา่ งกาย เชน่ หนอง เสมหะ อจุ จาระ ปสั สาวะ เปน็ ตน้ และผา้ ทใ่ี ชแ้ ลว้ สำหรบั ผปู้ ว่ ยในหอ้ งแยก 3. สารนำ้ และสารคดั หลง่ั จากรา่ งกาย หมายถงึ นำ้ ไขสนั หลงั นำ้ ในชอ่ งทอ้ ง (ascites fluid) นำ้ ในชอ่ ง เยอ่ื หมุ้ ปอด (pleural fluid) นำ้ ในชอ่ งเยอ่ื หมุ้ หวั ใจ (pericardial fluid) นำ้ ครำ่ (amniotic fluid) นำ้ ในขอ้ (synovial fluid) นำ้ อสจุ ิ (semen) สารคดั หลง่ั ในชอ่ งคลอด (vaginal secretion) นำ้ ลาย หนอง เสมหะ อจุ จาระ และปสั สาวะ

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 107 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล การแยกประเภทของผ้าเปื้อน 1. แยกประเภทของผ้าเปื้อนที่แหล่งกำเนิดของผ้าที่ใช้แล้วเป็นผ้าเปื้อนธรรมดาและผ้าเปื้อนเชื้อโรคโดย ไม่ต้องตรวจนับเพื่อป้องกันการแพร่กระจายเชื้อโรค 2. บรรจุผ้าเปื้อนแต่ละประเภทใส่ถุงตามที่กำหนดในกรณีที่มีก้อนอุจจาระ ก้อนเลือด อาเจียน ให้ขจัด ออกให้มากที่สุดก่อนใส่ถุงโดยไม่ต้องซักล้างก่อน 3. ตรวจสอบว่าไม่มีสิ่งแหลมคมหรือวัตถุแปลกปลอมอื่นติดไปกับผ้าเปื้อน ก่อนรวมผ้าเปื้อนใส่ในภาชนะ ทก่ี ำหนดให้ การขนส่งผ้าเปื้อน 1. ผู้รับและส่งผ้าเปื้อน สวมเครื่องป้องกันร่างกายที่ถูกต้องเหมาะสม ได้แก่ เสื้อคลุม ถุงมือยางหนา ผา้ ปดิ ปาก - จมกู หมวก รองเทา้ บทู๊ 2. ขนยา้ ยผา้ เปอ้ื นตามเวลาและเสน้ ทางทก่ี ำหนด 3. ขนยา้ ยผา้ เปอ้ื นในภาชนะทป่ี ดิ มดิ ชดิ การซกั ผา้ 1. ผซู้ กั ผา้ ควรสวมชดุ ปฏบิ ตั งิ านเฉพาะของหนว่ ยงาน 2. สวมเครื่องป้องกันร่างกายที่ถูกต้องเหมาะสม (ผ้ากันเปื้อน หรือ เอี๊ยม พลาสติก ถุงมือยางอย่างหนา ผา้ ปดิ ปาก - จมกู รองเทา้ บทู๊ ) 3. ปฏิบัติตามข้อกำหนดของประเภทผ้าเปื้อน การซักผ้าเปื้อนเชื้อโรค ปรับอุณหภูมิของน้ำให้ได้ระดับ อยา่ งนอ้ ย 71 องศาเซลเซยี ส แชน่ านอยา่ งนอ้ ย 25 นาที ถา้ ไมม่ เี ครอ่ื งซกั ทป่ี รบั อณุ หภมู นิ ำ้ ได้ ใหแ้ ชผ่ า้ ในน้ำยาทำลายเชื้อ เช่น 0.5% ไฮโปคลอไรท์ นาน 30 นาทีก่อนซัก หรือเติมน้ำยาทำลายเชื้อลงใน เครื่องซักผ้า 4. หลกี เลย่ี งการเทผา้ เปอ้ื นลงบนพน้ื 5. ในกรณตี อ้ งมกี ารฉดี ลา้ งสง่ิ คดั หลง่ั ทป่ี นเปอ้ื นกอ่ นเขา้ เครอ่ื งซกั ผา้ ควรทำในพน้ื ทเ่ี ฉพาะ การจดั เกบ็ ผา้ สะอาด 1. พน้ื ทพ่ี บั ผา้ ควรยกพน้ื สงู หรอื อยบู่ นโตะ๊ ทส่ี ะอาดและแหง้ 2. ผา้ ทผ่ี า่ นการซกั และทำใหแ้ หง้ แลว้ ใหเ้ กบ็ ในตหู้ รอื ชน้ั ผา้ ทส่ี ะอาดและปดิ มดิ ชดิ การขนส่งผ้าสะอาด 1. ขนสง่ ผา้ สะอาดโดยการหบี หอ่ และ/หรอื รถขนสง่ ทป่ี ดิ มดิ ชดิ 2. รถขนสง่ ผา้ สะอาดตอ้ งไดร้ บั การทำความสะอาดและอยใู่ นสภาพทแ่ี หง้ กอ่ นการขนสง่ ผา้

108 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล สง่ิ ทไ่ี มค่ วรปฏบิ ตั ิ 1. ตรวจนบั ผา้ เปอ้ื นในหอผปู้ ว่ ย เพราะทำใหเ้ ชอ้ื โรคแพรก่ ระจาย 2. แชผ่ า้ เปอ้ื นดว้ ยนำ้ ยาฆา่ เชอ้ื บนหอผปู้ ว่ ย 3. เพาะหาเชอ้ื ทต่ี ดิ กบั ผา้ เปน็ ประจำ บรรณานุกรม 1. Colins BJ, Cripps N, Spooner A. Controlling microbiological decontamination levels. Laundry and Cleaning News 1987; 30. 2. Department of Health and Social Security. Hospital Laundry Arrangements for Used and Infected Linen HC (37) 30, HMSO, London 1987.

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 109 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 17บทท่ี การจัดการมูลฝอยติดเชื้อ การจดั การมลู ฝอยตดิ เชือ้ การจัดเตรียมอุปกรณ์ การเตรียมบุคลากร การเก็บและการแยก การเคลอ่ื นยา้ ยและการรวบรวม การกำจัด คำจำกดั ความ 1. มลู ฝอยรไี ซเคลิ (recycle waste) เชน่ กระดาษ โลหะ แกว้ พลาสตกิ ซง่ึ สามารถนำกลบั มาใชใ้ หมไ่ ด้ 2. มลู ฝอยทว่ั ไป (general waste) หมายถงึ มลู ฝอยทเ่ี กดิ จากหอพกั โรงอาหาร บรเิ วณสาธารณะ และ สำนักงาน (ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกับบริการการตรวจวินิจฉัย การดูแลรักษา การให้ภูมิคุ้มกันโรคและการศึกษา วิจัย ซง่ึ ไมส่ ามารถนำกลบั มาใชใ้ หมไ่ ดอ้ กี ) เชน่ เศษเนอ้ื เศษผกั เศษผลไม้ เศษอาหาร นำ้ เครอ่ื งดม่ื ตา่ ง ๆ นอกจากน้ี ยงั รวมถงึ ใบไม้ ใบหญา้ มลู ฝอยประเภทนเ้ี มอ่ื ทง้ิ ไวจ้ ะเนา่ เสยี ยอ่ ยสลายได้ 3. มลู ฝอยอนั ตราย (hazardous waste) หมายถงึ มลู ฝอยทางการแพทยท์ ม่ี พี ษิ อาจกอ่ ใหเ้ กดิ อนั ตรายกบั มนุษย์และสภาพแวดล้อม ต้องการวิธีการทำลายเป็นพิเศษ เช่น ถ่านไฟฉาย หลอดฟลูออเรสเซนต์ แบตเตอรี่ กระปอ๋ งสเปรย์ ปรอท และมลู ฝอยแหลมคม เชน่ แกว้ , โลหะ - ยา นำ้ ยา และ สารเคมตี า่ งๆ ทอ่ี าจเปน็ อนั ตราย ทง้ั ทม่ี าจากหอผปู้ ว่ ย และหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร รวมถงึ ภาชนะทอ่ี าจมกี ารปนเปอ้ื นสารดงั กลา่ ว เชน่ ขวดยาเคมบี ำบดั เปน็ ตน้

110 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล - สารรังสีที่ใช้กับผู้ป่วยเพื่อประกอบการวินิจฉัย และแร่ที่ใช้ในการรักษาผู้ป่วยตลอดจน สารรังสี ทใ่ี ชใ้ นหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารตา่ ง ๆ 4. มูลฝอยติดเชื้อ (infectious waste) หมายถึง มูลฝอยทางการแพทย์ซึ่งมีเหตุอันควรให้สงสัยว่า อาจมเี ชอ้ื โรค หรอื สมั ผสั กบั เลอื ด สว่ นประกอบของเลอื ด สารนำ้ หรอื สารคดั หลง่ั จากรา่ งกาย เชน่ นำ้ เหลอื ง หนอง ปสั สาวะ เสมหะ นำ้ ลาย เปน็ ตน้ 4.1 มูลฝอยที่เป็นของเหลวหรือสารคัดหลั่ง เช่น เลือด ส่วนประกอบของเลือด ปัสสาวะ อุจจาระ นำ้ ไขสนั หลงั เสมหะ สารคดั หลง่ั ตา่ ง ๆ 4.2 มลู ฝอยทเ่ี ปน็ อวยั วะหรอื ชน้ิ สว่ นของอวยั วะ เชน่ ชน้ิ เนอ้ื เนอ้ื เยอ่ื อวยั วะทไ่ี ดจ้ ากการทำหตั ถการตา่ งๆ มลู ฝอยจากการตรวจทางหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร การตรวจศพ ซากสตั วท์ ดลอง รวมทง้ั วสั ดทุ ส่ี มั ผสั ระหวา่ ง การทำหตั ถการและการตรวจนน้ั ๆ 4.3 มลู ฝอยของมคี มตดิ เชอ้ื ทใ่ี ชแ้ ลว้ เชน่ เขม็ สว่ นปลายแหลมคมของชดุ ใหส้ ารนำ้ ทางหลอดเลอื ดหรอื ชดุ ใหเ้ ลอื ดและผลติ ภณั ฑข์ องเลอื ด ใบมดี หลอดแกว้ กระบอกฉดี ยาชนดิ แกว้ สไลด์ แผน่ กระจก ปดิ สไลด์ เครอ่ื งมอื ทแ่ี หลมคมตา่ ง ๆ ทใ่ี ชก้ บั ผปู้ ว่ ยแลว้ 4.4 มูลฝอยจากกระบวนการเก็บและเพาะเชื้อ เช่น เชื้อ อาหารเลี้ยงเชื้อ จานเลี้ยงเชื้อ วัสดุอื่น และ เครอ่ื งมอื ทใ่ี ชเ้ พาะเชอ้ื แลว้ 4.5 มลู ฝอยทเ่ี ปน็ วคั ซนี ทำจากเชอ้ื โรคทม่ี ชี วี ติ และภาชนะบรรจุ เชน่ วคั ซนี ปอ้ งกนั วณั โรค โปลโิ อ หดั หดั เยอรมนั คางทมู อสี กุ อใี ส ไขร้ ากสาดนอ้ ยชนดิ กนิ เปน็ ตน้ 4.6 มลู ฝอยตดิ เชอ้ื อน่ื ๆ ครอบคลมุ ถงึ - วสั ดทุ ำจากผา้ เชน่ สำลี ผา้ กอ๊ ซ เสอ้ื คลมุ ผา้ ตา่ ง ๆ - วัสดุทำจากพลาสติกและยาง เช่น ถุงมือใช้ครั้งเดียวทิ้ง กระบอกฉีดยาชนิดพลาสติก ปิเปต พลาสติก ท่อยาง ถุงใส่ปัสสาวะ ภาชนะพลาสติกรองรับสารคัดหลั่งและเสมหะ ถุงเลือดและ ผลติ ภณั ฑ์ ของเลอื ด อปุ กรณท์ ใ่ี ชก้ บั ผปู้ ว่ ยลา้ งไต - วสั ดทุ ำจากกระดาษ เชน่ กระดาษซบั เลอื ด เสอ้ื คลมุ ใชค้ รง้ั เดยี วทง้ิ ผา้ ปดิ ปากและจมกู เปน็ ตน้ 4.7 มลู ฝอยจากหอ้ งแยกผปู้ ว่ ยตดิ เชอ้ื 5. บรเิ วณพกั มลู ฝอย หมายถงึ บรเิ วณภายในโรงพยาบาลซง่ึ ไดก้ ำหนดสำหรบั เปน็ ทใ่ี หห้ นว่ ยงานทอ่ี ยใู่ น บริเวณใกล้เคียงสามารถขนย้ายมูลฝอยที่เกิดจากหน่วยงานมาเก็บพักไว้ในภาชนะรองรับระหว่างรอให้เจ้าหน้าที่ กำจัดมูลฝอยขนย้ายไปเก็บพักไว้ที่โรงพักมูลฝอย 6. เรือนพักมูลฝอย หมายถึง สิ่งปลูกสร้างซึ่งโรงพยาบาลจัดสร้างขึ้นเป็นที่เก็บมูลฝอย ระหว่างรอการ กำจัดต่อไป การจัดเตรียมอุปกรณ์ 1. จดั หาภาชนะรองรบั มลู ฝอยแตล่ ะประเภทใหเ้ พยี งพอและเหมาะสม 2. หวั หนา้ หอผปู้ ว่ ย/หนว่ ยงานตอ้ งจดั หาภาชนะรองรบั แตล่ ะประเภทวางในตำแหนง่ ทเ่ี หมาะสม

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 111 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล เตรียมบุคลากร 1. มกี ารประชาสมั พนั ธแ์ นวทางปฏบิ ตั จิ ดั การมลู ฝอยตามขอ้ กำหนดของโรงพยาบาล และกฎกระทรวงวา่ ดว้ ยการกำจดั มลู ฝอยตดิ เชอ้ื หรอื ขอ้ กำหนดของราชการสว่ นทอ้ งถน่ิ 2. หวั หนา้ หอผปู้ ว่ ย/หนว่ ยงานใหค้ วามรแู้ กส่ มาชกิ 3. นเิ ทศบคุ ลากรผมู้ หี นา้ ทเ่ี กบ็ รวบรวมและกำจดั มลู ฝอย การเกบ็ และการแยกมลู ฝอย จดั เกบ็ และแยกมลู ฝอยตามประเภททก่ี ำหนด โดยปฏบิ ตั ดิ งั นค้ี อื การเกบ็ 1. แยกมูลฝอยติดเชื้อตามประเภท 2. การเกบ็ แยกใหก้ ระทำตรงแหลง่ เกดิ ของมลู ฝอย หา้ มเกบ็ รวมแลว้ นำมาแยกภายหลงั เพราะอาจทำใหเ้ ชอ้ื โรคแพร่กระจายได้ 3. มภี าชนะทใ่ี ชร้ องรบั มลู ฝอยตดิ เชอ้ื ทม่ี ลี กั ษณะเหมาะสมดังน้ี 3.1 ถุงพลาสติก z ทม่ี คี วามทนทานตอ่ สารเคมี เหนยี ว กนั นำ้ ได้ z สขี องถงุ ใสม่ ลู ฝอยตดิ เชอ้ื จะตอ้ งมลี กั ษณะเดน่ ชดั เชน่ สแี ดงสดและทบึ แสงและมคี ำเตอื นเฉพาะ z ขนาดของถุงควรมีหลายขนาดให้เลือกใช้ และมีความจุเพียงพอสำหรับบรรจุมูลฝอยติดเชื้อ ไมเ่ กนิ 1 วนั 3.2 กล่องหรือภาชนะที่ใช้บรรจุมูลฝอยติดเชื้อ: ประเภทของมคี ม เชน่ เขม็ มดี เศษแกว้ ฯลฯ จะตอ้ ง ทำด้วยวัสดุที่แข็งทนทานต่อการแทงทะลุ เช่น พลาสติกแข็งหรือกระดาษแข็งกันน้ำได้ ฝากล่อง หรือถังสามารถปิดได้มิดชิดและป้องกันการรั่วไหลของของเหลวภายใน และสามารถยกหรือหิ้วได้ โดยสะดวกโดยไม่สัมผัสกับมูลฝอยติดเชื้อที่อยู่ภายใน สีของภาชนะดังกล่าว จะต้องมีลักษณะ เดน่ ชดั และมคี ำเตอื นเฉพาะ เชน่ ควรใชส้ แี ดงทง้ั ตวั ถงั และฝาถงั มขี อ้ ความ \"มลู ฝอยตดิ เชอ้ื อนั ตราย\" หรอื \"หา้ มนำกลบั มาใชอ้ กี \" หรอื \"หา้ มเปดิ \" 4. การเกบ็ มลู ฝอยในถงุ ไมค่ วรใหม้ ปี รมิ าณ หรอื นำ้ หนกั มากจนทำใหถ้ งุ ขาดทะลุ หรอื มดั ถงุ ไมไ่ ด้ 5. เมอ่ื บรรจมุ ลู ฝอยไดป้ ระมาณสามในสข่ี องถงุ แลว้ ใหม้ ดั ปากถงุ ใหแ้ นน่ ดว้ ยเชอื กแลว้ วางไวท้ ม่ี มุ ใดมมุ หนง่ึ ของห้องเพื่อรอการขนย้าย การแยก มูลฝอยทั่วไป 1. มูลฝอยรีไซเคิล: ทิ้งในภาชนะรองรับที่ทำจากวัสดุแข็งแรง หากเป็นภาชนะที่จัดตั้งไว้ภายในหน่วยงาน อาจมีหรือไม่มีฝาปิด ส่วนภาชนะที่จัดตั้งในบริเวณสาธารณะต้องมีฝาปิดมิดชิด (ถ้าเป็นแก้ว ทิ้งใน ภาชนะรองรบั ทท่ี ำจากวสั ดแุ ขง็ แรง มฝี าปดิ มดิ ชดิ ตดิ ปา้ ย \"ของมคี ม\" เหน็ ไดช้ ดั เจน) 2. มลู ฝอยทว่ั ไป อน่ื ๆ ใหท้ ง้ิ ในภาชนะรองรบั ทท่ี ำจากวสั ดแุ ขง็ แรงมฝี าปดิ มดิ ชดิ

112 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 3. มูลฝอยอันตราย: จัดบริเวณสำหรับเก็บมูลฝอยประเภทนี้โดยเฉพาะหรือจัดเก็บพักไว้ในภาชนะรองรับ ที่ทำจากวัสดุแข็งแรง มีฝาปิดมิดชิดและมีป้ายระบุ \"มูลฝอยอันตราย\" ปิดไว้ในบริเวณที่จัดเก็บหรือ ทภ่ี าชนะใหเ้ หน็ ไดช้ ดั เจน ถา้ เปน็ แกว้ ทง้ิ ในภาชนะรองรบั ทท่ี ำจากวสั ดแุ ขง็ แรงไมส่ ามารถแทงทะลุ มฝี าปดิ มดิ ชดิ ตดิ ปา้ ย \"ของมคี มอนั ตราย\" เหน็ ไดช้ ดั เจน หมายเหตุ มลู ฝอยประเภทกมั มนั ตรงั สี ใหป้ ฏบิ ตั ติ ามขอ้ กำหนดของสำนกั งานพลงั งานปรมาณเู พอ่ื สนั ติ 4. มูลฝอยติดเชื้อ 4.1 มลู ฝอยทเ่ี ปน็ ของเหลวหรอื สารคดั หลง่ั ตา่ ง ๆ เทสว่ นทเ่ี ปน็ ของเหลวทง้ิ ในอา่ งทห่ี นว่ ยงานกำหนดซง่ึ มี ทอ่ ระบายไหลไปสโู่ รงบำบดั นำ้ เสยี ราดนำ้ ตามใหอ้ า่ งสะอาด ภาชนะรองรบั ชนดิ ใชค้ รง้ั เดยี วทง้ิ และ วสั ดทุ ป่ี นเปอ้ื นใหท้ ง้ิ ในภาชนะรองรบั ทท่ี ำจากวสั ดแุ ขง็ แรง มฝี าปดิ มดิ ชดิ ชนดิ ใชเ้ ทา้ เหยยี บสำหรบั เปิดปิด 4.2 มลู ฝอยทเ่ี ปน็ อวยั วะหรอื ชน้ิ สว่ นของอวยั วะ: ทง้ิ ในภาชนะรองรบั ทท่ี ำจากวสั ดแุ ขง็ แรง มฝี าปดิ มดิ ชดิ ใชเ้ ทา้ เหยยี บสำหรบั ปดิ เปดิ หากเปน็ ชน้ิ สว่ นทม่ี ขี นาดใหญ่ หรอื อวยั วะไดแ้ ก่ แขน ขา ซง่ึ ไมต่ อ้ งการ สง่ ตรวจทางพยาธวิ ทิ ยาใหห้ อ่ ใหม้ ดิ ชดิ กอ่ น จากนน้ั ใสห่ รอื หอ่ ดว้ ยถงุ มลู ฝอยตดิ เชอ้ื เขยี นชอ่ื ผปู้ ว่ ย ตดิ ปา้ ย “ฝากทง้ิ \" ไปสง่ ใหก้ บั เจา้ หนา้ ทห่ี อ้ งเกบ็ ศพ ควรนำสง่ ทนั ทเี พอ่ื ไมใ่ หช้ น้ิ เนอ้ื หรอื อวยั วะเนา่ 4.3 มูลฝอยมีคมติดเชื้อ: ทิ้งในภาชนะรองรับที่ทำจากวัสดุแข็งแรงทนต่อการแทงทะลุ มีฝาปิดมิดชิด ตดิ ปา้ ย \"ของมคี มตดิ เชอ้ื \" เหน็ ไดช้ ดั เจน 4.4 มลู ฝอยจากกระบวนการเกบ็ และเพาะเชอ้ื : ทง้ิ ในภาชนะรองรบั ทท่ี ำจากวสั ดแุ ขง็ แรง มฝี าปดิ มดิ ชดิ ชนิดใช้เท้าเหยียบสำหรับปิดเปิด กรณีเป็นมูลฝอยที่ได้ผ่านกระบวนการทำลายเชื้อด้วยความร้อน แลว้ สามารถทง้ิ แบบมลู ฝอยทว่ั ไปได้ 4.5 มูลฝอยติดเชื้ออื่น ๆ: ทิ้งในภาชนะรองรับที่ทำจากวัสดุแข็งแรง มีฝาปิดมิดชิด ชนิดใช้เท้าเหยียบ สำหรบั ปิดเปิด การเคลอ่ื นยา้ ยและการรวบรวม ขน้ั ตอนการเคลอ่ื นยา้ ยมลู ฝอยนำไปรวบรวมเพอ่ื รอการกำจดั มแี นวทาง ดงั น้ี 1. บคุ ลากรทป่ี ฏบิ ตั งิ าน 1.1 สวมถงุ มอื ยางหนา หมวก หรอื ผา้ คลมุ ผม ผา้ ปดิ ปาก - จมกู ผา้ กนั เปอ้ื น และรองเทา้ บทู๊ ทำดว้ ยยาง ตลอดเวลาทป่ี ฏบิ ตั งิ าน 1.2 ปฏบิ ตั ติ ามขน้ั ตอนอยา่ งรอบคอบ เชน่ ตรวจดถู งุ มลู ฝอยกอ่ นเคลอ่ื นยา้ ยวา่ ถงุ ไมร่ ว่ั คอถงุ ผกู เชอื ก เรยี บรอ้ ย ยกและวางอยา่ งนมุ่ นวล โดยจบั ตรงคอถงุ (ไมใ่ หอ้ มุ้ ถงุ ) เมอ่ื มมี ลู ฝอยตกหลน่ หา้ มหยบิ ด้วยมือเปล่า ใช้คีมเหล็กคีบหรือหยิบด้วยมือที่ใส่ถุงมือยางหนา เก็บใส่ถุงมูลฝอยติดเชื้ออีกใบ หากมสี ารนำ้ ใหซ้ บั ดว้ ยกระดาษแลว้ ทง้ิ กระดาษลงถงุ มลู ฝอยตดิ เชอ้ื แลว้ จงึ ราดบรเิ วณนน้ั ใหท้ ว่ั ดว้ ย นำ้ ยาทำลายเชอ้ื (เชน่ 0.5% Sodium hypochloride นาน 30 นาที กอ่ นเชด็ ถตู ามปกต)ิ 1.3 เม่อื เสรจ็ สนิ้ ภารกจิ ให้ถอดถงุ มอื และชดุ ปฏบิ ัติการและนำไปทำลายเชือ้ อย่างถกู วิธี 1.4 อาบนำ้ ทนั ที หลงั เสรจ็ ภารกจิ ประจำวนั

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 113 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 2. รถเขน็ สำหรบั ขนเคลอ่ื นยา้ ยมลู ฝอย ควรมขี อ้ กำหนดคอื 2.1 เปน็ รถทใ่ี ชข้ นมลู ฝอยตดิ เชอ้ื เทา่ นน้ั หา้ มนำไปใชใ้ นกจิ การอน่ื 2.2 ทำด้วยวัสดุที่ทำความสะอาดง่าย ผิวเรียบ, แข็ง, ไม่ซับน้ำ ไม่มีซอกมุมอันจะเป็นแหล่งหมักหมม ของเชอ้ื โรค และมชี อ่ งระบายนำ้ 2.3 มีผนังทึบและมีฝาปิดเพื่อป้องกันสัตว์และแมลงเข้าไปในรถ ในกรณีไม่มีรถเข็นตามคุณสมบัติที่ กำหนดไวใ้ หใ้ สถ่ งุ มลู ฝอยในภาชนะมฝี าปดิ มดิ ชดิ กอ่ นวางบนรถเขน็ 3. เรือนพักมูลฝอยติดเชื้อมีลักษณะดังนี้ 3.1 แยกจากอาคารอื่น 3.2 ขนาดเพยี งพอทจ่ี ะรวบรวมมลู ฝอยไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 2 วนั ในกรณที จ่ี ำเปน็ ตอ้ งเกบ็ นานเกนิ 7 วนั ตอ้ งเปน็ เรอื นพกั ทม่ี เี ครอ่ื งปรบั อากาศ ซง่ึ ควบคมุ อณุ หภมู ใิ หไ้ มเ่ กนิ 10 องศาเซลเซยี ส 3.3 ติดคำเตือนว่าเป็นสถานที่เก็บกักมูลฝอยติดเชื้อ 3.4 มกี ารระบายอากาศทด่ี ี ไมอ่ บั ชน้ื หรอื รอ้ นจนเกนิ ไป มมี งุ้ ลวดกนั แมลงเขา้ 3.5 ช่องใต้หลังคา มีมุ้งลวดกันแมลงเข้า ประตูกว้างพอให้สะดวกสำหรับการปฏิบัติงาน ปิดอยู่เสมอ และมีกุญแจลอ็ คเม่อื ปฏบิ ตั งิ านเสร็จ 3.6 ผนงั พน้ื เรยี บ ระบายนำ้ ไดด้ ี ลงสรู่ ะบบบำบดั นำ้ เสยี 3.7 มีลานสำหรบั ล้างรถเขน็ อยู่ติดกบั ประตอู อก 4. การเคลื่อนย้ายมูลฝอยติดเชื้อ 4.1 ขนตามเวลาทก่ี ำหนด โดยมเี สน้ ทางทแ่ี นน่ อน 4.2 ดำเนนิ การดว้ ยความระมดั ระวงั และนมุ่ นวล หา้ มโยน ลากถงุ มลู ฝอย 4.3 ระหวา่ งเดนิ ทางไปยงั สถานทเ่ี กบ็ กกั หา้ มแวะหรอื พกั ทใ่ี ด 4.4 เมอ่ื มมี ลู ฝอยตกหลน่ ใหป้ ฏบิ ตั ติ ามขอ้ 1.2 4.5 เมอ่ื เสรจ็ ภารกจิ ในแตล่ ะวนั ใหล้ า้ งรถขนมลู ฝอยใหส้ ะอาดและผง่ึ ใหแ้ หง้ การกำจดั มลู ฝอยตดิ เชอ้ื 1. เผา หรอื นำไปทำใหป้ ราศจากเชอ้ื โดยการอบไอนำ้ รอ้ นแลว้ กำจดั เหมอื นมลู ฝอยทว่ั ไป 2. รก ให้ทง้ิ ในบอ่ เกรอะ หรอื ทง้ิ ในถงุ แดงเปน็ ขยะตดิ เชอ้ื หมายเหตุ ในกรณีที่ญาติต้องการนำรกไปผ่านกระบวนการทางพิธีศาสนาสามารถทำได้โดยแนะนำการ ป้องกันการแพร่กระจายเชื้อ

114 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล บรรณานุกรม 1. Health Service Advisory Committee. HN(82) 22. The Safe Disposal of Clinical Waste HMSO, London 1982. 2. APIC. Posirion paper: medical waste (revised). Am J Infect Cont 1992; 20: 73 - 4. 3. Waste Management. In: Miller CH, Palenik CJ. Infection Control and Management of Hazardous Material for the Dental Team. St Louis, Baltimore, Boston, Chicago, London, Madrid, Philadelphia, Sydney, Toronto: Mosby 1994, pp 210 - 9. 4. World Health Organization. Management of waste from hospitals and other healthcare establishments. World Health Organization 1985.

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 115 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล 18บทท่ี การจดั การนำ้ เสยี การจดั การนำ้ เสยี โครงสร้าง บุคลากร การดแู ลและการควบคมุ คณุ ภาพนำ้ ทบ่ี ำบดั แลว้ โครงสร้าง 1. มีระบบบำบดั น้ำเสียแยกเปน็ สัดส่วนและไม่อยูต่ ิดกบั โรงอาหาร 2. รอบบรเิ วณสะอาดไมม่ นี ำ้ ขงั ไมม่ กี ลน่ิ เหมน็ มกี ารระบายอากาศทด่ี ี บคุ ลากร 1. นเิ ทศบคุ ลากรผมู้ หี นา้ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การจดั การนำ้ เสยี 2. บนั ทกึ การปฏบิ ตั งิ าน และการตรวจสอบ 3. นำตะกอนจากระบบบำบดั นำ้ เสยี ไปทง้ิ ในสถานทเ่ี หมาะสมเชน่ ทก่ี ำจดั มลู ฝอยและปฏกิ ลู ของเทศบาล การดูแลและการควบคุมคุณภาพน้ำทิ้ง เก็บน้ำส่งตรวจดูคุณภาพน้ำตามมาตรฐานควบคุมการระบายน้ำทิ้งจากอาคารอย่างน้อย 4 เดือน/ครั้ง และทบ่ี ำบดั แลว้ พรอ้ มทจ่ี ะทง้ิ สแู่ หลง่ นำ้ ธรรมชาติ ตรวจสอบใหม้ มี าตรฐานดงั ตอ่ ไปน้ี

116 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล สถานพยาบาลทม่ี เี ตยี ง สถานพยาบาลทม่ี เี ตยี ง สถานบรกิ ารทม่ี พี น้ื ทใ่ี ชส้ อย สำหรับผู้ปว่ ยไว้ค้างคืน สำหรบั ผู้ปว่ ยไวค้ า้ งคนื รวมกันทุกชั้นของอาคาร รวมกันทุกชั้นของอาคาร รวมกันทุกชั้นของอาคาร หรอื กลมุ่ ของอาคารตงั้ แต่ หรือกลุ่มของอาคารต้ังแต่ หรือกลุ่มของอาคารต้ังแต่ 1,000 ตารางเมตร แตไ่ มถ่ งึ 10 เตยี ง แตไ่ มถ่ งึ 30 เตยี ง 5,000 ตารางเมตร 30 เตยี งขน้ึ ไป ความเปน็ กรดและดา่ ง (PH) 5-9 5-9 5-9 บโี อดี (BOD) ไมเ่ กนิ 20 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 30 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 40 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร สารแขวนลอย ไมเ่ กนิ 30 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 40 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 50 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร (Suspended Solids) ซลั ไฟด์ (Sulfide) ไมเ่ กนิ 1.0 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 1.0 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 1.0 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร สารทล่ี ะลายไดท้ ง้ั หมด มีค่าเพิ่มขึ้นจากปริมาณ มีค่าเพิ่มขึ้นจากปริมาณ มีค่าเพ่มิ ขึ้นจากปริมาณ (Total Dissolved Solids) สารละลาย สารละลาย สารละลาย ในน้ำใช้ตามปกติ ไมเ่ กนิ 500 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ในน้ำใช้ตามปกติ ในน้ำใช้ตามปกติ ไมเ่ กนิ 500 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 500 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ตะกอนหนกั ไมเ่ กนิ 0.5 มลิ ลลิ ติ รตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 0.5 มลิ ลลิ ติ รตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 0.5 มลิ ลลิ ติ รตอ่ ลติ ร (Settleable Solids) นำ้ มนั และไขมนั ไมเ่ กนิ 20 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 20 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 20 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร (Fat, Oil and Grease) ทเี คเอน็ (TKN) ไมเ่ กนิ 35 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 35 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร ไมเ่ กนิ 35 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร โคลฟิ อรม์ แบคทเี รยี ไมเ่ กนิ 500 MPN/100 มลิ ลลิ ติ ร บรรณานุกรม W.H.O. International Water Association. User Manual. Water safety plan, quclity assurrace tool. July 2011.

คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ 117 การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล ภาคผนวก คณะผูจ้ ัดทำ ชอ่ื -นามสกลุ สถาบนั ทป่ี รกึ ษา คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล นายแพทยเ์ ชดิ ศกั ด์ิ ธรี ะบตุ ร อิสระ นายแพทยป์ รชี า ตนั ธนาธปิ กรมควบคุมโรค นายแพทยศ์ ริ ศิ กั ด์ิ วรนิ ทราวาท คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล นายแพทยส์ มหวงั ดา่ นชยั วจิ ติ ร โรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ ผดู้ ำเนนิ การ อิสระ โรงพยาบาลศริ ริ าช นางกนกพร ทองภเู บศร์ คณะแพทยศาสตรโ์ รงพยาบาลรามาธบิ ดี ดร.กรองกาญจน์ สงั กาศ อิสระ นางกาญจนา คชนิ ทร โรงพยาบาลบำรงุ ราษฎร์ นายแพทยก์ ำธร มาลาธรรม โรงพยาบาลสมทุ รปราการ นางสาวคคั นางค์ นาคสวสั ด์ิ สถาบนั บำราศนราดรู นางสาวจรรยา จรรโยภาส คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ นางจรนิ มสี ตั ย์ คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล แพทยห์ ญงิ จรยิ า แสงสจั จา สถาบนั โรคทรวงอก นางสาวจติ ตาภรณ์ จติ รเี ชอ้ื โรงพยาบาลตากสนิ นายแพทยช์ าญวทิ ย์ ตรพี ทุ ธรตั น์ วชริ พยาบาล นางชตุ มิ า อไุ รกลุ สถาบนั สขุ ภาพเดก็ แหง่ ชาตมิ หาราชนิ ี นางดวงฤทยั จนั เขยี ว โรงพยาบาลศริ ริ าช นางดษุ ฎี ดวงมณี คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ นางทรรศนนั ทน์ อว่ มประเสรฐิ กรมการแพทย์ นางสาวเทพนมิ ติ ร จแุ ดง สถาบนั บำราศนราดรู ดร.นงเยาว์ เกษตรภบิ าล แพทยห์ ญงิ นฤมล สวรรคป์ ญั ญาเลศิ แพทยห์ ญงิ ปฐมา สทุ ธา

118 คมู่ อื ปฏบิ ตั ิ การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล นางปทั มาวดี เตมิ วเิ ศษ สถาบนั บำราศนราดรู นางสาวพจนา จฬุ ารตั น์ โรงพยาบาลตากสนิ นางสาวพรนภา เอย่ี มลออ โรงพยาบาลนพรตั นร์ าชธานี นายแพทยพ์ รเพชร ปญั จปยิ ะกลุ สำนกั พฒั นาระบบบรกิ ารสขุ ภาพ แพทยห์ ญงิ ภาศรี มหารมณ์ โรงพยาบาลสมเดจ็ พระปน่ิ เกลา้ นางสาวมรกต พงษศ์ รี สถาบนั ราชประชาสมาสยั นายแพทยย์ งค์ รงคร์ งุ่ เรอื ง คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล แพทยห์ ญงิ รมณยี ์ ชยั วาฤทธ์ิ คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ แพทยห์ ญงิ เลลาณี ไพฑรู ยพ์ งษ์ โรงพยาบาลจฬุ าลงกรณ์ นางวราภรณ์ เทยี นทอง สถาบนั บำราศนราดรู นางวราภรณ์ พมุ่ สวุ รรณ โรงพยาบาลศริ ริ าช ดร.วลิ าวณั ย์ พเิ ชยี รเสถยี ร คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ พ.ต.ท.วสิ ฎิ ฐศ์ รี เพญ็ โภไคย โรงพยาบาลตำรวจ นายแพทยว์ รี วฒั น์ มโนสทุ ธิ สถาบนั บำราศนราดรู นางสาวศริ ลิ กั ษณ์ อภวิ าณชิ ย์ คณะแพทยศาสตรโ์ รงพยาบาลรามาธบิ ดี นางสาวศรสี รุ ยี ์ เออ้ื จริ ะพงษพ์ นั ธ์ โรงพยาบาลสระบรุ ี นางสาวสมจนิ ตนา ขนุ เศรษฐี สถาบนั ราชประชาสมาสยั นางสายยนั ต์ ศริ ธิ ารารตั น์ โรงพยาบาลบางบวั ทอง นางสาวสริ พิ ร เหมอื นสม้ โรงพยาบาลบางใหญ่ นางสาวสจุ ดิ า ธติ เิ สรี โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมี า นางสาวสนุ ทรี ไชยภกั ดี โรงพยาบาลเกษมราษฎร์ นางสภุ าพ ลม้ิ เจรญิ โรงพยาบาลนครปฐม นายแพทยส์ รุ ศกั ด์ิ วบิ ลู ชตุ กิ ลุ สถาบนั บำราศนราดรู นางสรุ างค์ เดชศริ เิ ลศิ อิสระ ดร.สวุ รรณา ตระกลู สมบรู ณ์ มหาวทิ ยาลยั รงั สติ นายแพทยส์ สุ ณั ห์ อาสนะเสน คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล นายแพทยอ์ นชุ า อภสิ ารธนรกั ษ์ คณะแพทยศาสตรม์ หาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์