กินอย่างไร เมื่อเป็นโรคไตเรื้อรัง New

\"กินอย่างไร เมอื่ เป็ นโรคไตเรือ้ รัง\"สาระสาคญั ( Key message)* การควบคมุ อาหารในผทู้ เ่ี ป็นโรคไตเร้ือรัง (กอ่ นลา้ งไต) สามารถชะลอความเสื่อมของไต รวมท้งั ป้ องกนัโรคแทรกซ้อนอื่นๆ เชน่ ความดนั โลหิตสูง โรคหวั ใจ อมั พาตได้* ผูเ้ ป็นโรคไตเร้ือรังควรไดร้ ับพลงั งานจากอาหารในปริมาณทีเ่ หมาะสม เพีอ่ ป้ องกนั ภาวะน้าํ หนกั เกินอว้ นและภาวะขาดอาหาร ควบคมุ น้าํ หนกั ใหพ้ อเหมาะ และออกกาํ ลงั กายสมา่ํ เสมอ* การกนิ อาหารโปรตีนสูงทาํ ใหไ้ ตทาํ งานหนกั และเสื่อมการทาํ งานผทู้ ี่เป็นโรคไตเร้ือรังควรจาํ กดั ปริมาณโปรตีนในอาหารและควรเลือกกนิ โปรตีนท่ีมีคณุ ภาพดีเช่น เน้ือสัตวไ์ ขมนั ตา่ํ เน้ือปลา* ผเู้ ป็นโรคไตเร้ือรังควรจาํ กดั ปริมาณเกลือ(โซเดยี ม) โดยหลีกเล่ยี งอาหารและเครื่องปรุงทม่ี ปี ริมาณเกลือ(โซเดยี ม) สูง เพราะทาํ ใหบ้ วมน้าํ* ผูเ้ ป็นโรคไตเร้ือรังบางรายมรี ะดบั โพแทสเซียมในเลือดสูง และอาจนาํ ไปสู่อาการกลา้ มเน้ือลา้ หวั ใจเตน้ ผดิ ปกตหิ รือหยุดเตน้ ไดด้ งั น้นั ควรหลกี เลีย่ งอาหารทม่ี ีโพแทสเซียมสูง* ผเู้ ป็นโรคไตเร้ือรังอาจมีระดบั ฟอสฟอรัสในเลือดสูงซ่ึงมีผลต่อการสลายแคลเซียมในกระดูกเป็นสาเหตหุ น่ึงของการเกิดภาวะกระดูกพรุน จึงควรหลกี เลีย่ งอาหารทมี่ ีปริมาณฟอสฟอรัสสูง* ผเู้ ป็นโรคไตเร้ือรังท่มี โี รคเกาตร์ ่วมดว้ ยจะมรี ะดบั ยรู ิกในเลอื ดสูง ควรทานอาหารทมี่ พี วิ รีนต่าํสามารถชว่ ยลดระดบั ยรู ิกในเลือดลงและชะลอความเส่ือมของไต* ผูเ้ ป็นโรคไตเร้ือรังควรหลกี เล่ยี งอาหารไขมนั สูง เพอ่ื ลดความเสี่ยงของโรคหวั ใจและหลอดเลือด โรคไตเร้ือรังเป็นภาวะทีเ่ น้ือไตถูกทาํ ลายอยา่ งถาวร ทาํ ใหไ้ ตคอ่ ยๆ ฝ่ อเลก็ ลง สาเหตุสาํ คญั ท่ที าํ ใหไ้ ต ถูกทาํ ลายไดแ้ ก่ โรคเบาหวาน ความดนั โลหิตสูง น่ิวในไต การกินยาแกป้ วดตอ่ เน่ืองเป็นเวลานาน เป็นตน้ เมอ่ื ไตเสื่อมหนา้ ที่อยา่ งเร้ือรังการทาํ งานของไตจะเส่ือมลงเร่ือยๆ จนกระทงั่ ไตฝ่ อ ซ่ึงไม่สามารถรักษาใหห้ ายเป็นปกตไิ ดแ้ ต่ เราสามารถชะลอการเสื่อมของไตไดโ้ ดยควบคมุ เบาหวานและความดนั โลหิตใหอ้ ยใู่ นภาวะปกติการจาํ กดั อาหาร ประเภทโปรตีน และการหลีกเล่ยี งยาท่ีมีพษิ ต่อไต นอกจากน้ีเมื่อไตเสื่อมหนา้ ท่ลี ง ไตจะขบั น้าํ เกลอื แร่ และ ของเสียออกจากร่างกายไดล้ ดลงทาํ ให้เกดิ ภาวะน้าํ และของเสียคงั่ ในร่างกายเช่นภาวะบวมน้าํ มีระดบั โพแทสเซียม ฟอสฟอรัส และยรู ิกในเลือดสูง ดงั น้นั การควบคุมอาหารทถี่ ูกตอ้ งมผี ลทาํ ใหเ้ กดิ โรคแทรกซ้อนเหล่าน้ีนอ้ ยลงตารางท่ี 1 การแบ่งระยะของโรคไตเร้ือรังระยะ คาจากดั ความ การทางานของไต GFR (มลิ ลิลิตร/นาที/ 1.73 ตารางเมตร) 1 มีภาวะไตผดิ ปกติ*และการทาํ งานของไตปกติหรือเพิ่มข้นึ >90 2 มีภาวะไตผดิ ปกติ*และการทาํ งานของไตลดลงเลก็ นอ้ ย 60 – 89 3 การทาํ งานของไตลดลงปานกลาง 30 – 59 4 การทาํ งานของไตลดลงมาก 15 – 29 5 ไตวายระยะสุดทา้ ย <15 (หรือตอ้ งรับการบาํ บดั ทดแทนไต)

* ภาวะไตผิดปกติหมายถึง ผปู้ ่ วยที่ไดร้ ับการตรวจปัสสาวะ และพบวา่ มีความผดิ ปกติอยา่ งนอ้ ย2 คร้ังในระยะเวลา3 เดือน เช่น มีไข่ขาวรั่ว หรือมีเมด็ เลือดแดงในปัสสาวะ หรือตรวจพบความผดิ ปกตทิ างรังสีวทิ ยา เช่น อลั ตราซาวดพ์ บถุงน้าํ ในไต น่ิว ไตพิการหรือไตขา้ งเดียว หรือตรวจพบ ความผิดปกตทิ างพยาธิสภาพจากผลการเจาะเน้ือเยอื่ ไตคาแนะนาการรับประทานอาหารของผ้ปู ่ วยโรคไตเรื้อรังระยะก่อนการล้างไตทาไมต้องควบคมุ การกนิ อาหารในผ้ปู ่ วยไตเรอื้ รัง (ก่อนการล้างไต) การควบคุมอาหาร จะไดป้ ระโยชน์ 5 ประการ คือ 1. ลดการทาํ งานของไต ทาํ ใหช้ ะลอการเสื่อมของไตได้ 2. ลดการคงั่ ของของเสียท่เี กิดจากอาหารโปรตีน 3. ป้ องกนั การขาดสารอาหาร 4. ยดื เวลาทต่ี อ้ งฟอกเลอื ดหรือลา้ งไตออกไป 5. ช่วยใหม้ สี ุขภาพดแี ละมคี ุณภาพชีวิตทด่ี ีผ้ทู ่ีเป็ นโรคไตเรือ้ รัง ควรควบคมุ รูปร่างและนา้ หนกั ให้ได้ตามเกณฑ์ดงั นี้ 1. ดชั นีมวลกาย (Body Mass Index) 18.5-22.9 กิโลกรัมต่อเมตร2 2. เสน้ รอบเอวระดบั สะดือ <90 เซนตเิ มตร สาํ หรับเพศชาย และ<80 เซนติเมตร สาํ หรับเพศหญิง 3.อตั ราส่วนเส้นรอบเอวระดบั สะดอื ตอ่ เส้นรอบสะโพก(ชาย<1.0 ; หญงิ <0.8) ซ่ึงการทจ่ี ะมรี ูปร่างและน้าํ หนกั ตามเกณฑไ์ ดต้ อ้ งรู้จกั กนิ อาหารใหพ้ อเหมาะกบั ความตอ้ งการ เคลือ่ นไหวร่างกายและออกกาํ ลงั กายใหพ้ อเหมาะ รวมท้งั คอยหมน่ั ชงั่ น้าํ หนกั ตวัพลงั งานจากอาหารทค่ี วรได้รับต่อวนั คนทเ่ี ป็นโรคไตเร้ือรังควรไดร้ ับพลงั งานจากอาหารในปริมาณท่ีเหมาะสม เพื่อป้ องกนั ภาวะขาดสารอาหารโดยผู้ท่ีมอี ายนุ อ้ ยกวา่ 60 ปี ควรไดร้ ับพลงั งาน 35 กโิ ลแคลอรีตอ่ น้าํ หนกั ทีค่ วรจะเป็น 1 กิโลกรัม และผทู้ ีม่ ีอายมุ ากกว่า 60 ปี ควรไดร้ ับพลงั งาน30 กิโลแคลอรีตอ่ น้าํ หนกั ท่ีควรจะเป็น 1 กิโลกรัม การประเมินความตอ้ งการตอ้ งคดิ ทีน่ ้าํ หนกั ที่ควรจะเป็น (Ideal body weight) เนื่องจากผทู้ ี่เป็นโรคไตมกั มภี าวะบวมน้าํ น้าํ หนกั ท่ีชงั่ ไดจ้ ึงอาจมากกวา่ ความเป็นจริง น้าํ หนกั ที่ควรจะเป็นคาํ นวณงา่ ยๆ จากความสูงและเพศที่ต่างกนั ดงั น้ีน้าํ หนกั ท่ีควรจะเป็นของผชู้ าย (กิโลกรัม) = ส่วนสูง (เซนตเิ มตร) – 100น้าํ หนกั ท่คี วรจะเป็นของผหู้ ญงิ (กโิ ลกรัม) = ส่วนสูง (เซนตเิ มตร) – 105

ตารางท่ี 2 สดั ส่วนอาหารที่ใหโ้ ปรตีน 0.6-0.7 กรัมต่อน้าํ หนกั ตวั 1 กโิ ลกรัม และพลงั งาน 30-35 กิโลแคลอรีต่อน้าํ หนกั ตวั1 กโิ ลกรัมต่อวนัน้าํ หนกั (kg.) โปรตีน (g.) พลงั งาน (kcal.)40-44 25 1400-150045-49 30 1500-160050-54 33 1600-190055-59 35 1700-200060-64 38 1900-200065-69 41 2100-230070-74 45 2100-2300 เมอ่ื ทราบน้าํ หนกั ท่ีควรจะเป็นแลว้ ประเมินความตอ้ งการพลงั งานจากการท่เี อาน้าํ หนกั ทคี่ วรจะเป็น คณู ดว้ ย 30หรือ 35 ข้นึ อยกู่ บั อายทุ น่ี อ้ ยกวา่ หรือมากกวา่ 60 ปี กจ็ ะทาํ ใหท้ ราบพลงั งานท่รี ่างกายตอ้ งการโดยคร่าวๆตวั อย่างนางรักษไ์ ตอายุ 70 ปี สูง 160 เซนติเมตร เป็นผปู้ ่ วยโรคไตเร้ือรังระยะท่ี 4 ควรไดร้ ับพลงั งานวนั ละกก่ี ิโลแคลอรี นางรักษไ์ ตอายมุ ากกว่า 60 ปี ควรไดร้ ับพลงั งาน 30 กโิ ลแคลอรีตอ่ น้าํ หนกั ทีค่ วรจะเป็น 1 กโิ ลกรัม น้าํ หนกั ที่ควรจะเป็นของนางรักษไ์ ต = ส่วนสูง (เซนตเิ มตร) – 105 = 160 – 105 = 55 กิโลกรัม ดงั น้นั นางรักษไ์ ตควรไดร้ ับพลงั งาน = 55 x 30 = 1,650 กิโลแคลอรีต่อวนัคนทีม่ ภี าวะไตเรื้อรังควรกนิ อาหารข้าวแป้ ง (คาร์โบไฮเดรต) ทม่ี โี ปรตนี น้อยมาก อาหารประเภทขา้ วแป้ ง เป็นอาหารท่มี ีคาร์โบไฮเดรตซ่ึงเป็นแหล่งของพลงั งานที่จาํ เป็ นกบั ร่างกายทีท่ กุ คนตอ้ งกินเป็นประจาํ อาหารกลุ่มน้ีถงึ แมจ้ ะมคี าร์โบไฮเดรตเป็นหลกั แตก่ ม็ โี ปรตนี (คณุ ภาพไม่ดนี กั เมอื่ เทียบกบัโปรตนี จากเน้ือสตั ว)์ แฝงอยตู่ ามธรรมชาติดว้ ยในปริมาณท่ตี ่างกนั ผทู้ ี่เป็นโรคไตเร้ือรังก่อนลา้ งไตตอ้ งจาํ กดั โปรตีนเพอ่ื ไม่ใหไ้ ตตอ้ งทาํ งานหนกั ดงั น้นั จึงตอ้ งระวงั อาหารกลุ่มขา้ วแป้ งที่มีโปรตีนไดแ้ กข่ า้ วก๋วยเต๋ียว เสน้ หม่ี ขนมจีนขนมปังควรกนิ ไม่เกินม้ือละ 2-3 ทพั พีเลก็ ถา้ ไม่อม่ิ ใหก้ นิ กลุม่ ขา้ วแป้ งท่ปี ลอดโปรตนี เพิม่ ไดแ้ ก่ วนุ้ เส้น ก๋วยเตีย๋ วเซี่ยงไฮ้ อาหาร 2 ชนิดน้ีมีโปรตีนนอ้ ยมาก จึงอาจทาํ เป็นอาหารคาวกนิ แทนขา้ วหรือก๋วยเต๋ยี วไดบ้ อ่ ยและมากกวา่หรือกนิ ขนมทีท่ าํ จากแป้ งปลอดโปรตนี เช่น ขนมช้นั สาคู ลอดช่องสิงคโปร์ สลิ่ม (เลยี่ งน้าํ กะทิ) เพิ่ม ซ่ึงจะส่งผลเสียกบั ไตนอ้ ยกวา่ คนทเ่ี ป็นโรคไตที่มีปัญหาการเป็นเบาหวานดว้ ย ตอ้ งระวงั กนิ ขา้ วแป้ งในแตล่ ะม้อื ใหค้ งทดี่ ว้ ยเพ่ือป้ องกนั ไม่ใหม้ ีน้าํ ตาลในเลือดต่าํ หรือสูงเกินไปดว้ ย อาหารขา้ วแป้ งบางอยา่ งนอกจากมีโปรตนี แลว้ ยงั มโี ซเดยี มฟอสฟอรัส

อาหารขา้ วแป้ งท่มี ีโซเดียมสูง : ขนมปังขาว หมน่ั โถว แป้ งซาลาเปา อาหารขา้ วแป้ งที่มีฟอสฟอรัสสูง : ขา้ วกลอ้ ง บะหม่ี พาสตา้ อาหารขา้ วแป้ งที่มีโซเดียมและฟอสฟอรัสสูง : ขนมปังโฮลวที บะหมส่ี าํ เร็จรูป อาหารขา้ วแป้ งทีม่ โี พแทสเซียมและฟอสฟอรัสสูง : เผอื ก มนั ฝร่ัง คนท่มี ภี าวะไตเรือ้ รังต้องจากดั อาหารเนอื้ สัตว์ (โปรตนี ) ตามท่แี พทย์/นกั กาหนดอาหารแนะนา โปรตนี คือ สารอาหารท่ีชว่ ยในการเสริมสร้าง และซ่อมแซมส่วนตา่ งๆ ของร่างกาย ช่วยใหร้ ่างกายมีภมู ิตา้ นทานเช้ือโรค โดยปกตสิ ามารถแบ่งโปรตีนทีก่ นิ ออกเป็น2 ประเภท ไดแ้ ก่ 1.โปรตนี ที่มคี ุณภาพดี (High Biological Value – HBV) คอื มกี รดอะมิโนจาํ เป็นครบถว้ นตามความตอ้ งการของร่างกายและมีของเสียนอ้ ย ไตจึงไมต่ อ้ งทาํ งานหนกั แตอ่ ยา่ งไรกต็ ามผปู้ ่ วยควรจาํ กดั ปริมาณท่กี นิ ตามที่แพทย/์ นกั กาํ หนดอาหาร/บุคลากรทางการแพทยแ์ นะนาํ อาหารในกลุม่ น้ี ไดแ้ ก่ ไขข่ าว และอาหารจาํ พวกเน้ือสตั วเ์ ช่น เน้ือปลา เน้ือไก่ เน้ือหมู เน้ือววั ควรเลือกกนิ ทไ่ี มม่ หี นงั และมนั ดว้ ย 2. โปรตนี ทีม่ คี ุณภาพตา่ํ (Low Biological Value – LBV) คอื มกี รดอะมิโนจาํ เป็นไม่ครบและมีของเสียมาก ไตตอ้ งทาํ งานหนกั ในการกาํ จดั ของเสียออกจากร่างกาย จึงควรกินในปริมาณนอ้ ย ไดแ้ ก่ อาหาร จาํ พวกอน่ื ทไี่ มใ่ ชเ่ น้ือสัตวเ์ ช่นถว่ั ธญั พชื เตา้ หูโ้ ปรตีนเกษตร เป็นตน้ ผปู้ ่ วยโรคไตเร้ือรังควรจาํ กดั ปริมาณโปรตนี ในอาหาร เพือ่ ช่วยชะลอความเสื่อมของไต เนื่องจากเม่ือกิน โปรตนีเขา้ ไป ร่างกายจะทาํ การยอ่ ยโปรตนี เป็นกรดอะมโิ นและไนโตรเจน ซ่ึงกรดอะมโิ นเป็นส่วนท่รี ่างกายจะนาํ ไปใชป้ ระโยชน์แต่ไนโตรเจนเป็นของเสียท่ีร่างกายตอ้ งการขบั ออกถา้ กินโปรตนี มากเกนิ ไปกจ็ ะทาํ ใหไ้ ตตอ้ งทาํ งานหนกั มากในการกาํ จดัไนโตรเจนออกส่งผลใหไ้ ตเสื่อมเร็วข้นึ ในทางกลบั กนั ถา้ กนิ โปรตีนนอ้ ยเกินไปกจ็ ะเกิดภาวะขาดสารอาหารไดด้ งั น้นั ผูป้ ่ วยไตเร้ือรัง (ก่อนลา้ งไต) ควรไดร้ ับปริมาณโปรตีนทเี่ หมาะสมตามระยะของโรค คือ ผูป้ ่ วยไตเร้ือรังระยะท่ี 1-3 ควรไดร้ ับโปรตนี 0.6-0.8 กรัม/กโิ ลกรัมน้าํ หนกั ตวั ที่ควรจะเป็น** ผปู้ ่ วยไตเร้ือรังระยะท่ี 4-5 ควรไดร้ ับโปรตีน 0.6 กรัม/กิโลกรัมน้าํ หนกั ตวั ที่ควรจะเป็น** โดยโปรตนี ท่ไี ดร้ ับควรเป็นโปรตนี ที่มคี ุณภาพดไี ดแ้ ก่ ไขข่ าว โปรตีนจากเน้ือสัตว์ เป็นตน้ อยา่ งนอ้ ย ร้อยละ 60โดยทว่ั ไปเน้ือสตั ว์ 2 ชอ้ นกินขา้ วมีโปรตีนประมาณ 7 กรัม

ตวั อย่างนางรักษไ์ ตอายุ 70 ปี สูง 160 เซนติเมตร เป็นผูป้ ่ วยโรคไตเร้ือรังระยะท่ี 4 ควรไดร้ ับโปรตีนตอ่ วนั เทา่ ไรผปู้ ่ วยโรคไตเร้ือรังระยะที่ 4 ควรไดร้ ับโปรตีน 0.6 กรัมตอ่ น้าํ หนกั ทคี่ วรจะเป็น 1 กโิ ลกรัม และนางรักษไ์ ตมนี ้าํ หนกั ทีค่ วรจะเป็น ตามทีค่ าํ นวณไวข้ า้ งตน้ เท่ากบั 55 กโิ ลกรัมดงั น้นั นางรักษไ์ ตควรไดร้ ับโปรตีน = 0.6 x 55 = 33 กรัมต่อวนัคนทม่ี ภี าวะไตเรือ้ รังควรกนิ ไขมนั แต่พอควร ไขมนั เป็นสารอาหารท่ีใหพ้ ลงั งานสูง ผปู้ ่ วยควรกินในปริมาณทีเ่ หมาะสมท้งั ชนิด และปริมาณ โดยควรลดไขมนัชนิดอ่ิมตวั ไดแ้ ก่ น้าํ มนั มะพร้าว น้าํ มนั ปาลม์ น้าํ มนั หมู กะทิ เนย มาร์การีน เนยเทียมแขง็ นม ครีม ไอศกรีม หมูสามช้นัเน้ือตดิ มนั มากๆ ไส้กรอก อาหารทอด เชน่ ปาทอ่ งโก๋ กลว้ ยทอด ทอดมนั และเลอื กใชช้ นิดน้าํ มนั ท่เี หมาะสม ไดแ้ ก่ น้าํ มนัมะกอก น้าํ มนั ถว่ั เหลอื ง น้าํ มนั ขา้ วโพด น้าํ มนั รําขา้ ว น้าํ มนั เมลด็ ทานตะวนั หลีกเลี่ยงอาหารท่ีมคี อเลสเทอรอลสูง เช่นสมองสตั ว์ เครื่องในสตั ว์ ไข่แดง กุง้ ใหญ่ หอยนางรม ปลาหมึกคนที่มภี าวะไตเรื้อรังควรระวงั ไม่กนิ โซเดียมมาก โซเดยี ม คือ แร่ธาตทุ ่มี ีความจาํ เป็นต่อร่างกาย ชว่ ยรักษาความสมดุลของน้าํ ในร่างกาย และความดนั โลหิต การกนิโซเดียมมากเกินไปมผี ลใหค้ วามดนั โลหิตสูง ไตทาํ งานหนกั และเกิดภาวะบวมน้าํ ได้ โซเดยี มมีอยใู่ นอาหารในรูปแบบตา่ งๆ ดงั น้ี 1. เครื่องปรุงรสทม่ี ีรสชาตเิ คม็ เช่น น้าํ ปลา น้าํ ซีอิ๊ว เกลือ น้าํ บูดู ซอสหอยนางรม ซอสมะเขือเทศ ซอสพริก และซุป ท้งั ชนิดกอ้ นและชนิดซอง 2.อาหารทีแ่ ปรรูปหรือถนอมอาหาร เชน่ อาหารหมกั ดอง ผกั ดอง และ ผลไมด้ อง อาหารกระป๋ อง ผลไมก้ ระป๋ อง ไส้ กรอก หมยู อ อาหารตากแหง้ เช่น กงุ้ /ปลาตากแหง้ ปลาสลิดแดดเดียว ปลาเคม็ หมูแดดเดียว เน้ือแดดเดียว อาหาร หมกั ดอง เชน่ กะปิ ผกั ดองหวาน/เคม็ ปลาร้า เตา้ เจ้ียว 3.เครื่องด่มื เกลอื แร่ เช่น เครื่องดื่มเกลือแร่สาํ หรับนกั กีฬา หรือผสู้ ูญเสียเหง่ือมาก

4. อาหารที่มีการใส่ผงชรู สหรือสารกนั บูดเชน่ อาหารสาํ เร็จรูปตามทอ้ งตลาดขนมกรุบกรอบมนั ฝร่ังทอด อาหารซอง สาํ เร็จรูป โจ๊กก่ึงสาํ เร็จรูป บะหมี่ก่ึงสาํ เร็จรูป และน้าํ ผลไมก้ ระป๋ อง 5. ขนมตา่ งๆ ท่ีมกี ารเตมิ ผงฟูเช่น ขนมเคก้ คุกก้แี พนเคก้ และขนมปัง ผูป้ ่ วยโรคไตเร้ือรังควรจาํ กดั ปริมาณโซเดยี มไม่เกนิ วนั ละ 2,000 มิลลกิ รัม ควรหลีกเล่ียงอาหาร และเครื่องปรุงที่มีปริมาณโซเดียมสูง หากกินอาหารประเภทซุป เชน่ ก๋วยเตี๋ยว แกงต่างๆ ควรกนิ น้าํ ซุปแตน่ อ้ ย เพราะทจี่ ริงแลว้ น้าํ ซุปมีโซเดียมอยสู่ ูงมากจากเครื่องปรุงรสเคม็ และผงปรุงรสหรือซุปคนท่ีมภี าวะไตเรื้อรังควรระวงั ไม่กนิ โพแทสเซียมมาก โพแทสเซียม คือ แร่ธาตชุ นิดหน่ึงทีจ่ าํ เป็นเพื่อใชใ้ นการควบคมุ ของเหลวภายในเซลลแ์ ละควบคมุ การทาํ งานของระบบประสาทและกลา้ มเน้ือโดยเฉพาะกลา้ มเน้ือหวั ใจผูป้ ่ วยโรคไตเร้ือรังทมี่ ีการทาํ งานของไตลดลงส่งผลใหไ้ ตไม่สามารถขบั โพแทสเซียมออกไดต้ ามปกติทาํ ใหผ้ ปู้ ่ วยบางรายมีระดบั โพแทสเซียมในเลอื ดสูง และอาจนาํ ไปสู่อาการกลา้ มเน้ืออ่อนแรง หวั ใจเตน้ ผิดปกตหิ รือหยดุ เตน้ ไดด้ งั น้นั แพทยอ์ าจแนะนาํ ใหผ้ ปู้ ่ วยบางรายโดยเฉพาะมีไตเสื่อมมากหลีกเลี่ยงอาหารทมี่ โี พแทสเซียมสูง ไดแ้ ก่ ผลไมบ้ างชนิด รวมท้งั ผกั ชนิดตา่ งๆ ดงั น้ี ผลไม้ทีม่ โี พแทสเซียมสูงท่ีควรหลีกเลี่ยง : แกว้ มงั กร มะละกอ แคนตาลปู มะขามหวาน ทเุ รียน ส้ม ฝรั่ง สตรอเบอรี่ แตงโม ลาํ ไย อโวคาโด น้าํ สม้ น้าํ สับปะรด น้าํ แอปเป้ิ ล น้าํ ทบั ทิม น้าํ ลกู พรุน ผกั ทีม่ ีโพแทสเซียมสูงทค่ี วรหลีกเล่ยี ง : กะหลา่ํ ดอก กะหลา่ํ ปลมี ่วง กระเจ๊ียบเขียว กระชาย ขิง แครอต จมูกขา้ วถว่ั ฝักยาว ลูกยอ ใบข้เี หลก็ ใบและเมลด็ มะรุม บลอ็ กโคลีเผือก ฟักทอง มะเขอื เทศ มะเขอื เทศสีดา มะเขอื เปราะ มะเขือพวงมะเดอ่ื มะระจีน มนั แกว มนั ฝร่ัง มนั เทศ ผกั หวาน รากบวั วาซาบิสะเดา สะตอ หวั ปลี หวั ผกั กาด (หวั ไชเทา้ ) เห็ดกระดุมเห็ดโคน เห็ดตบั เต่า เหด็ ฟาง เห็ดหูหนู เหด็ เผาะ เหด็ เป๋ าฮ้ือ หอมแดง หน่อไมแ้ หว้ ถงึ แมว้ ่าผกั ส่วนใหญ่จะมโี พแทสเซียมสูง ผทู้ ี่เป็นโรคไตกย็ งั ควรกินผกั ทกุ วนั วนั ละ1-2 ม้ือ(ม้อื ละ1 ทพั พี สาํ หรับผกั สุก หรือ 1 ถว้ ยตวงสาํ หรับผกั ดิบ) เพอ่ื ท่จี ะไดว้ ติ ามิน ใยอาหารและป้ องกนั อาการทอ้ งผูก ผกั ท่มี ี โพแทสเซียมไมส่ ูงมากท่ีกนิ ไดค้ อื บวบ มะระ มะเขือยาว มะละกอดบิ ผกั กาดแกว้ ผกั กาดหอม กะหลา่ํ ปลี พริกหวาน พริกหยวก แตงกวา แตงร้านฟักเขียว ฟักแมว้ ถวั่ แขก หอมใหญ่ สาํ หรับผลไมท้ ีม่ ีโพแทสเซียม ไม่สูงมาก อาจกินไดว้ นั ละคร้ัง เช่น ชมพู่ 2 ผล ส้มโอ 2-

3 กลีบ มงั คุด 2-3 ผล เงาะ 4 ผล สับปะรด 8 ชน้ิ คาํ องุน่ 10 ผล อยา่ งไรกต็ าม ควรปรึกษาแพทยด์ ว้ ย เพราะข้นึ อยกู่ บั ระดบัโพแทสเซียมในเลือด นอกจากน้ี ผทู้ ี่มภี าวะไตเส่ือมควรระมดั ระวงั การใชผ้ ลติ ภณั ฑ์ปรุงรสที่มโี ซเดียมตา่ํ ในทอ้ งตลาด เนื่องจากผลติ ภณั ฑก์ ลุ่มดงั กล่าวมกั ใชเ้ กลือโพแทสเซียมแทน ซ่ึงอาจส่งผลใหม้ รี ะดบั โพแทสเซียมในเลอื ดสูงได้ ดงั น้นั จึงควรอา่ นฉลากบนบรรจุภณั ฑก์ อ่ นการเลือกซ้ือส้ินคา้คนที่มภี าวะไตเรือ้ รังควรระวงั ไม่กนิ ฟอสฟอรัสมาก ฟอสฟอรัส คอื แร่ธาตชุ นิดหน่ึงทสี่ ามารถพบไดใ้ นอาหาร หากร่างกายไดร้ ับในปริมาณทมี่ ากเกนิ จะถกู ขบั ออกทางไต เม่ือไตขบั ฟอสฟอรัสไดน้ อ้ ยลง อาจส่งผลใหร้ ะดบั ฟอสฟอรัสในเลอื ดสูงซ่ึงมีผลต่อการสลายแคลเซียม ในกระดูกเป็นสาเหตหุ น่ึงของการเกิดภาวะกระดกู บางและหกั งา่ ย ดงั น้นั ผูป้ ่ วยโรคไตเร้ือรังควรหลกี เลยี่ งอาหาร ทมี่ ีปริมาณฟอสฟอรัสสูง อาหารที่มฟี อสฟอรัสสูงทคี่ วรหลีกเลย่ี งไดแ้ ก่ - นม และ ผลติ ภณั ฑจ์ ากนม เชน่ นม นมเปร้ียว โยเกิร์ต นมขน้ หวาน ไอศกรีม กาแฟ ชานม - ไขแ่ ดง และ ผลิตภณั ฑท์ ม่ี ีไข่แดงเป็นส่วนประกอบ เช่น ขนมหวานไทย ขนมหวานฝรั่งและเบเกอรี่ - ถว่ั เมลด็ พชื ธญั พืช และ ผลิตภณั ฑท์ ี่มถี ว่ั เมลด็ พืชและธญั พืชเป็ นส่วนประกอบ เช่น ถว่ั ตม้ ถวั่ คว่ั น้าํ เตา้ หู้ นมถว่ัเหลอื ง ฟองเตา้ หู้ เตา้ หู้ เตา้ ฮวย งา เมลด็ แตงโม ลูกเดอื ย ขา้ วกลอ้ ง น้าํ ขา้ วกลอ้ ง - เคร่ืองด่ืมที่มสี ีเขม้ เช่น น้าํ อดั ลม ชา กาแฟ - เครื่องด่ืมทีม่ ีส่วนผสมจากถว่ั และธญั พชื เชน่ น้าํ เตา้ หู้ นมถว่ั เหลอื ง - เคร่ืองด่ืมบาํ รุงกาํ ลงั - อาหารท่มี ีผงฟเู ป็นส่วนประกอบ เชน่ เคก้ คกุ ก้ี แป้ งซาลาเปา หมน่ั โถว - อาหารทม่ี ียสี ตเ์ ป็นส่วนประกอบ เช่น ขนมปัง พิซซ่า - อาหารทะเลแช่แขง็ เช่น กุง้ ปลา หรืออาหารอืน่ ๆ ท่ีเตมิ ฟอสเฟตกอ่ นแช่แขง็ - เน้ือสัตวแ์ ปรรูป เช่น ไส้กรอก ลกู ชน้ิ หมยู อ ไก่หยอง หมูหยอง กุนเชียง แหนม

คนท่มี ภี าวะไตเรือ้ รังควรระวงั ไม่กนิ พวิ รีนมาก พิวรีน (Purine) คือ สารประกอบชนิดหน่ึงในอาหาร เม่ือผ่านกระบวนการยอ่ ยและการเผาผลาญอาหารแลว้ จะได้เป็นกรดยรู ิก (Uric acid) โดยปกตริ ่างกายสามารถขบั กรดยรู ิกออกทางปัสสาวะและอุจจาระแต่ในผทู้ ี่มีการทาํ งาน ของไตลดลงจะมกี ารขบั ยรู ิกทางปัสสาวะลดลง เป็นผลใหม้ ีระดบั ยรู ิกในเลือดสูง ซ่ึงการมีระดบั ยรู ิกในเลอื ดสูง นาํ ไปสู่ การเกดิโรคเกาตข์ อ้ อกั เสบ นิ่วในไต รวมถึงเพิม่ ความเสื่อมของการทาํ งานของไต ผูป้ ่ วยโรคไตเร้ือรังควรจาํ กดั อาหาร ทมี่ ีพวิ รีนสูงเพอื่ ช่วยลดระดบั ยรู ิกในเลอื ดลงไดอ้ าหารท่ีมีพวิ รีนสูงทคี่ วรหลีกเลย่ี ง ไดแ้ ก่ เคร่ืองในสตั ว์ (หวั ใจ ตบั ตบั ออ่ น ก่ึน เซ่งจ้ีไต) ปลาไส้ตนั ปลากระตกั ปลาดุก ปลาอินทรีปลาทู ปลาแซลมอน หอยขม หอยโข่ง หอยสองฝา กงุ้ ชีแฮ้ กะปิ ยอดผกั ใจผกั หน่อไม้ หน่อไมฝ้ ร่ัง นอกจากการจาํ กดั อาหารทมี่ พี วิ รีนสูงแลว้ ยงั ควรหลีกเลีย่ งเคร่ืองดื่มท่ีมแี อลกอฮอลท์ ุกชนิด และเลอื กกินอาหารทีม่ ีไขมนั ต่าํ ร่วมดว้ ย เพ่อื เป็นอีกแนวทางที่จะชว่ ยใหร้ ะดบั ยรู ิกในเลอื ดอยใู่ นเกณฑป์ กติได้ตัวอย่างอาหารสาหรับผ้ปู ่ วยโรคไตเรื้อรังนางรักษไ์ ตควรไดร้ ับโปรตนี 33 กรัมต่อวนั จากการคาํ นวณขา้ งตน้ และมพี ฤติกรรมการบริโภคอาหาร วนั ละ 3 ม้อื ขอ้ มูลจากตารางแสดงสัดส่วนอาหารท่คี วรไดร้ ับตอ่ วนั ของนางรักษไ์ ตมีดงั ต่อไปน้ี

ตารางที่ 3 แสดงสัดส่วนอาหารที่ควรไดร้ ับต่อวนัม้ืออาหาร ชือ่ เมนู พลงั งานทไ่ี ดร้ ับ ประโยชนจ์ ากอาหารท่ีไดร้ ับ (แคลอรี) คาร์บ โปรตีน ไขมนั โซเดียมอาหารเชา้ ขา้ วตม้ หมู, พทุ รา, น้าํ ใบเตย 430 (g.) (g.) (g.) (mg.) 347.5อาหารว่าง - ขา้ วขาว 4 ทพั พี 427.5 68.5 7.5 14 441อาหารกลางวนั - หมูบด 1 ชอ้ นโต๊ะ 59 13.5 4.5 545อาหารวา่ งอาหารเยน็ - น้าํ มนั กระเทยี มเจียว 2 ½ ชอ้ นชา 63 7 15.5 382.5อาหารก่อนนอน - ตม้ หอม, ผกั ชี 1 ชอ้ นโตะ๊ - ซีอ้วิ ขาว ¼ ชอ้ นชา - พุทรา 5 ผล - น้าํ ตาลทราย 2 ชอ้ นชา - ใบเตย 1 ใบ ขา้ วกลอ้ ง – ลาบเตา้ หู้ - ขา้ วกลอ้ ง 2 ทพั พี - เตา้ หูแ้ ขง็ ¾ แผน่ - ขา้ วคว่ั 1 ชอ้ นโต๊ะ - พริกป่ น 1 ชอ้ นชา - มะนาว 2 ชอ้ นชา - น้าํ ปลา ½ ชอ้ นชา - หอมซอย ½ ทพั พี - กระหล่าํ ปลี 1 ทพั พี - ถว่ั ฝักยาว 1 ทพั พี กุง้ อบวนุ้ เส้น, ลองกอง - วนุ้ เส้น 1 ทพั พี - กุง้ สุก 1 ชอ้ นโต๊ะ - ผกั กาดขาว 1 ทพั พี - ซีอว้ิ ขาว ½ ชอ้ นชา - น้าํ มนั พืช 2 ½ ทพั พี - น้าํ ตาลทราย 1 ชอ้ นโต๊ะ - ลองกอง 12 ลกู

การปรับเปลย่ี นพฤตกิ รรมอน่ื ๆ ทีค่ วรทา1. งดเคร่ืองด่ืมท่ีมีแอลกอฮอลแ์ ละงดสูบบุหรี่2. ควรออกกาํ ลงั กายปานกลางทกุ วนั เช่น เดินนบั กา้ ววนั ละ 10 นาทีหรือออกกาํ ลงั กาย เชน่ เดนิ วา่ ยน้าํ 20-30 นาทตี อ่ คร้ังสัปดาห์ละ 3-4 คร้ัง3. ไมค่ วรกินอาหารเสริม ยาจีนหรือสมุนไพร เพราะไมไ่ ดป้ ระโยชนต์ ่อโรคไตและอาจเป็นพษิ ต่อไต

คณะผ้จู ดั ทา1.นางสาวโยษิตา คา้ ผล รหสั นิสิต 590101362.นางสาวรัติพร ลาวงั รหสั นิสิต 590101413.นางสาวรุ่งเรือง เจริญเขต รหสั นิสิต 590101434.นางสาววชั ราภรณ์ เทียงภกั ด์ิ รหสั นิสิต 590101475.นางสาวสาธิตา มงคลคลี รหสั นิสิต 590102706.นางสาวอโณทยั โพธิน รหสั นิสิต 590102817.นางสาวอภิรดี พลีขนั ธ์ รหสั นิสิต 59010283นิสิตคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั บรู พาภาคการศึกษาที่ 2/2560