ปัญจพล pdf

รายงาน เรอ่ื ง ภเู ขาไฟ (Volcano) จดั ทาโดย สามเณรปญั จพล วนั หลงั ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี 6 นาเสนอ อาจารยจ์ ฑุ าทพิ ย์ แกว้ มณี กลมุ่ สาระวทิ ยาศาสตร์ วชิ าวทิ ยาศาสตรก์ ายภาพ ประจาปีการศึกษา 2563 ภาคเรยี นท่ี 1 โรงเรยี นพระปรยิ ตั ธิ รรมวดั สวุ รรณรงั สรรค์ อาเภอบา้ นฉาง จงั หวดั ระยอง

คานา รายงานเร่อื งน้จี ดั ทาข้นึ เพอ่ื การศึกษาเร่อื งภเู ขาไฟ เพอ่ื การเรยี นรู้ และศึกษาเร่อื งรูปแบบของภเู ขาไฟ และ ลกั ษณะของภเู ขาไฟแต่ละชนดิ วา่ มลี กั ษณะแตกต่างกนั อย่างไรบา้ ง ภเู ขาไฟมกี ่รี ูปแบบ มกี ่ชี นดิ ผูเ้ขยี น สามเณรปญั จพล วนั หลงั

สารบญั หน้า เร่ือง 4 5 ภูเขาไฟ 6 รูปแบบภูเขาไฟ 7 การแบ่งประเภทภเู ขาไฟ ภเู ขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) 8 9 ลกั ษณะของภเู ขาไฟรูปโล่ 10 ตวั อย่างภเู ขาไฟรูปโล่ 11 ภมู อิ ากาศ 12 ภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยกรวด 13 14 การก่อตวั 15 ภเู ขาไฟแบบสลบั ชน้ั (Composite Volcano) 16 ลกั ษณะของภเู ขาไฟกรวยสลบั ชน้ั 17 ประวตั ิ แหลง่ ทม่ี า

เรอ่ื ง ภเู ขาไฟ ภูเขาไฟ เป็นธรณีสณั ฐานท่ีหินหนืดปะทุผา่ นข้ึนมายงั พ้นื ผวิ ของดาวเคราะห์ ภูเขาไฟมกั เกิดข้ึนใกลก้ บั แนวรอยต่อระหวา่ งแผน่ เปลือกโลก อยา่ งไรกต็ าม ยงั มีภูเขาไฟที่เป็นขอ้ ยกเวน้ เรียกวา่ จุดร้อนภูเขาไฟ (Volcanic Hotspot) วชิ าท่ีศึกษาเก่ียวกบั ภูเขาไฟ เรียกวา่ วทิ ยาภูเขาไฟ (vulcanology หรือ volcanology)

รูปแบบภูเขาไฟต่างๆ ภูเขาเกดิ จากการเปลย่ี นแปลงลกั ษณะของเปลอื กโลก ซง่ึ แผน่ ธรณีทวปี ดนั กนั ทาใหช้ นั้ หนิ คดโคง้ (Fold) เป็นรูปประทนุ ควา่ และประทนุ หงายสลบั กนั ภูเขาทม่ี ยี อดแบนราบ อาจเกดิ จากการยกตวั ของเปลอื กโลกตามบรเิ วณรอยเลอ่ื น (Fault) แต่ภูเขาไฟ (Volcano) มกี าเนดิ แตกต่างจากภเู ขาทวั่ ไป ภเู ขาไฟเกดิ จากการยกตวั ของแมกมาใต้ เปลอื กโลก

การแบ่งประเภท ภูเขาไฟแบ่งตามลกั ษณะรูปทรงไดเ้ ป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ คอื 1. ภเู ขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) 2. ภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) 3. ภเู ขาไฟแบบสลบั ชน้ั (Composite Volcano)

ภูเขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) ภูเขาไฟรูปโล่ เป็นภูเขาไฟชนิดหน่ึงท่ีประกอบดว้ ยลาวาแขง็ ตวั เป็นหลกั ไม่มีเถา้ ท่ีพน่ จากปากปล่องภูเขาไฟประกอบดว้ ยหรือหาก มีกไ็ ม่มาก ทาใหภ้ ูเขาไฟชนิดน้ีมีความสูงไม่มากนกั แลดูเหมือนโล่ นกั รบเมื่อมองจากดา้ นบน ภูเขาไฟรูปโล่พบไดท้ วั่ โลก ตวั อยา่ งเช่น ภูเขาไฟเวซูวีโย ภูเขาไฟเมานาเคอา นอกจากน้ียงั พบ ไดบ้ นดาวเคราะห์หิน หรือดวงจนั ทร์ท่ีมีขนาดใหญ่เพยี งพอเกบ็ แมกมาไวภ้ ายใน เช่นดาวศกุ ร์ ดาวองั คาร ดวงจนั ทร์ไอโอ ภูเขาไฟรูปโล่ต่างจาก ภูเขาไฟเชิงประกอบตรงที่ภูเขาไฟเชิง ประกอบมีเถา้ ถ่านทบั ถมสลบั กบั ลาวาเยน็ ตวั ทาใหภ่้ ูเขาไฟเชิง ประกอบมีความสูงมากกวา่ ภูเขาไฟรูปโล่

ภเู ขาไฟรูปโลเ่ กดิ จากการไหลของลาวาทไ่ี มห่ นืด เมอ่ื ลาวาเยน็ ตวั ลงกจ็ ะแขง็ ตวั กลายเป็นชนั้ ทบั ถมข้นึ เป็น รูปทรงภเู ขาเต้ยี ๆ มมี มุ ชนั ไมม่ ากคอื ไมเ่ กนิ 10 องศา ความสูงมกั อยใู่ นช่วงประมาณ 1/20 ของความ กวา้ ง ในระยะแรกเมื่อก่อตวั จะเห็นเป็นลานลาวา (lava plateau) ต่างจากภูเขาไฟเชิงประกอบที่มี ลกั ษณะเป็นการทบั ถมของเถา้ และลาวาสลบั ช้นั และต่างจากภูเขาไฟกรวยกรวดที่ประกอบดว้ ยเถา้ เป็นหลกั ภูเขาไฟรูปโล่มกั จะปะทุต่อเน่ืองตลอดเวลาแทนการปะทุเป็นคร้ังคราวอยา่ งภูเขาไฟเชิง ประกอบ ภูเขาไฟรูปโล่ใตเ้ มฆที่ใหญ่ท่ีสุดในโลกคือ ภเู ขาไฟเมานาโลอาซง่ึ สูง 4,169 เมตร (13,678 ฟุต) จากระดบั นา้ ทะเล และกวา้ ง 60 ไมล์ (100 กิโลเมตร) ประมาณกนั วา่ มีปริมาตรหินบะ ซอลตท์ ่ีประกอบเป็นภูเขาไฟท้งั สิ้น ฐานรากของภูเขาไฟจมตวั อยใู่ ตเ้ ปลือกโลกลึกประมาณ 8 กิโลเมตร (5 ไมล)์ [7] ภเู ขาไฟรูปโลส่ ่วนมากทม่ี กี ารศึกษามกั อยู่ท่หี มเู่ กาะฮาวาย เพราะเขา้ ถึงง่าย และภูเขาไฟปะทุ ตลอดเวลา มีภเู ขาไฟคเิ ลาเอยี ปะทมุ าตง้ั แต่ พ.ศ. 2526 เป็นแหล่งศึกษาหน่ึง ลกั ษณะการปะทุและการ ปล่อยลาวาที่ไม่รุนแรงและเชื่องชา้ กินเวลานานน้ีเอง แมว้ า่ จะมีการพ่นเถา้ ถ่านบา้ ง ทาให้ นกั วิทยาศาสตร์เรียกก่ารปะทุของภูเขาไฟน้ีวา่ การปะทุฮาวาย (Hawaiian eruption) การปะทุฮาวาย เมื่อเกิดหลายคร้ัง กจ็ ะเกิดเป็นช้นั ลาวาแขง็ บาง ๆ ทบั ถมกนั จนเกิดเป็นภูเขาซ่ึงมกั มีแอ่งลาวาตรงกลาง ภูเขาที่วา่ น้ีไม่สูงนกั เพราะการไหลแผก่ วา้ งของลาวา

ลกั ษณะของภเู ขาไฟรูปโล่ • เกิดจากลาวาทม่ี คี วามเป็นเบส (Basic lava volcano) เพราะ ประกอบดว้ ยแร่เหลก็ และแมกนีเซียม • ลาวามลี กั ษณะเหลว ไหลไดเ้รว็ และแขง็ ตวั ชา้ • กระระเบดิ ไมร่ ุนแรง จะมเี ถ่าถ่านและเศษหนิ กอ้ นเลก็ และควนั พน่ ออกมาบรเิ วณปากปลอ่ ง

ตวั อย่างภเู ขาไฟรูปโล่ เช่น ภูเขาไฟเมานาโลอา ภูเขาไฟเมานาโลอา (Mauna Loa) เป็นภูเขาไฟที่ใหญ่ท่ีสุดในโลก ต้งั อยใู่ น ฮาวาย สหรัฐอเมริกา จดั เป็นภูเขาไฟมีพลงั เกิดการระเบิดทุกๆ 3 ปี คร่ึง การระเบิดคร้ัง ล่าสุดเม่ือ พ.ศ. 2527 เมานาโลอาเป็นภาษาฮาวาย แปลวา่ Long Mountain เป็นภูเขาไฟที่มี ปริมาตรประมาณ 18,000 คิวบิกไมล์ (75,000 km³) เมื่อประกอบกบั ภูเขา ไฟอีก 4 ลูกคือคีเลาเวอา เมานาเคอา โคฮาลา ฮูอาลาไลรวมเป็นเกาะฮาวาย ภูเขาไฟเมา นาโลอามีเน่ือท่ีประมาณ 5,180 ตารางกิโลเมตร อยใู่ นเขตอุทยานแห่งชาติฮาวาย ภูเขาไฟเมานาโลอาจะระเบิดทุก ๆ 3 ปี คร่ึง ยอดเขาเมานาโลอามีความสูงวดั จากระดบั น้าทะเล 4,170 เมตร เป็นอนั ดบั สอง ของเกาะฮาวายรองจากยอดเขาเมานาเคอาซ่ึงสูงกวา่ ประมาณ 120 ฟุต (37 เมตร) แต่ เมื่อวดั ความสูงจากฐานส่วนท่ีจมอยใู่ ตท้ ะเลอีกประมาณ 5 กิโลเมตร จะเป็นภูเขาไฟที่ยงั ไม่ดบั ที่สูงที่สุดในโลกคือจะสูงกวา่ 9 กิโลมตรและสูงกวา่ ยอดเขาเอเวอเรสต์

ภูมิอากาศ เมานาโลอามีภูมิอากาศแบบเขตร้อน ตลอดท้งั ปี ท่ีระดบั ความสูงนอ้ ยจะมี อากาศอบอุ่น แต่ท่ีระดบั ความสูงมากข้ึนจะมีอากาศเยน็ จนถึงหนาว ตาราง ดา้ นล่างแสดงอุณหภูมิท่ีวดั ที่หอสงั เกตการณ์ที่ลาดเขา ที่อยทู่ ี่ระดบั ความ สูง 3,000 เมตรในเขตแอลป์ อุณหภูมิสูงสุดที่เคยบนั ทึกไดค้ ือ 85 °F (29 °C) เมื่อวนั ท่ี 18 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2546 และต่าสุดคือ 18 °F (−8 °C) เม่ือวนั ที่ 20 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2505

ภูเขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) กรวยกรวดภเู ขาไฟ เป็นภเู ขาไฟขนาดเลก็ มาก สูงประมาณ 100 - 400 เมตร ความลาดชนั ปานกลาง เกดิ จากการสะสมตวั ของแกส๊ รอ้ นในแมกมาทย่ี กตวั ข้นึ มา เมอ่ื มคี วามดนั สูงเพยี งพอ ก็จะระเบดิ ทาลายพ้นื ผวิ โลกดา้ นบนเกิดเป็นปลอ่ งภเู ขา ไฟ กรวดและเถา้ ภเู ขาไฟ กระเดน็ ข้นึ สู่อากาศแลว้ ตกลงมากองทบั ถมกนั บรเิ วณ ปากปลอ่ งเกดิ เป็นเนนิ เขารูปกรวย ขอ้ สงั เกตคอื ภเู ขาไฟแบบน้ไี มม่ ธี ารลาวาซง่ึ เกดิ ข้นึ จากแมกมาไหล แต่จะมลี กั ษณะเป็นกรวดกลมๆ พงุ่ ออกมาจากปากปลอ่ ง แลว้ กองสะสมกนั ทาใหเ้กดิ ความลาดชนั ประมาณ 30 - 40 องศา เช่น กรวยภเู ขา ไฟในรฐั โอรกี อน ประเทศสหรฐั อเมรกิ า

ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยกรวด • มีลกั ษณะเป็นกรวยสูงข้ึน ฐานแคบ • เป็นภูเขาไฟท่ีมีการระเบิดรุนแรงท่ีสุด ตัวอย่างภูเขาไฟรูปกรวยกรวด เช่น ภเู ขาไฟ Sunset Crater (USA) Sunset Craterเป็นกรวยถา่ นทต่ี งั้ อยู่ทางเหนอื ของFlagstaffในรฐั แอรโิ ซนาของสหรฐั ฯ ปล่องภูเขาไฟอยภู่ ายในอนุสรณ์สถานแห่งชาติ Sunset Crater Volcano พระอาทติ ยต์ กปลอ่ งภเู ขาไฟเป็นนอ้ งคนสุดทอ้ งในสตรงิ ของภเู ขาไฟ (คนซานฟรานซทิ งุ่ ลาวา ) ที่เกี่ยวขอ้ งกบั สถานท่ีใกลเ้ คียงซานฟรานซิ Peaks

การก่อตวั วนั ทข่ี องการปะททุ ก่ี ่อตวั เป็นรูปกรวยสูง 340 เมตร (1,120 ฟุต) เร่มิ แรกมาจากวนั ทม่ี วี งแหวนซง่ึ บง่ บอกวา่ การปะทเุ ร่มิ ข้นึ ระหวา่ งฤดูปลูกในปี ค.ศ. 1064– 1065 อยา่ งไรกต็ ามหลกั ฐานทางธรณีวทิ ยาและโบราณคดีล่าสุดทาใหเ้ กิดการปะทุข้ึนใน ราว ค.ศ. 1085 ช่องระบายอากาศท่ีใหญ่ท่ีสุดของการปะทุ Sunset Crater เป็นแหล่งท่ีมา ของการไหลของลาวา Bonito และ Kana-a ที่ขยายออกไปประมาณ 2.5 กิโลเมตร ( 1.6 ไมล)์ NW และ 9.6 กิโลเมตร (6 ไมล)์ NE ตามลาดบั ช่องระบายอากาศเพิ่มเติมตามรอย แยกความยาว 10 กิโลเมตร (6.2 ไมล)์ ที่ขยาย SE ทาใหเ้ กิดกาแพงกระจายขนาดเลก็ และ ลาวาไหลยาว 6.4 กิโลเมตร (4 ไมล)์ ไปทางทิศตะวนั ออก The Sunset ปล่องภูเขาไฟ ปะทุผลิตผา้ ห่มของเถา้ และแมก็ มา่ ครอบคลมุ พ้นื ทก่ี วา่ 2,100 ตารางกิโลเมตร (810 ตาราง ไมล)์ และบงั คบั ใหล้ ะทิ้งชว่ั คราวของการต้งั ถิ่นฐานของทอ้ งถ่ินSinaguaคน ภูเขาไฟได้ revegetated บางส่วนกบั ตน้ สนและดอกไมป้ ่า ปลอ่ งภเู ขาไฟเป็นช่อื ของSunset Crater Beardtongue ( Penstemon clutei ) ในขณะท่ีภูเขาไฟถูกพิจารณาวา่ สูญพนั ธุไ์ ปแลว้ แม้ จะมีอายทุ างธรณีวิทยาท่ียงั นอ้ ยเน่ืองจากลกั ษณะของกรวยถ่านที่มีอายสุ ้นั แต่เขตภเู ขาไฟ ซานฟรานซสิ โกยงั ถอื วา่ มกี ารใชง้ านอยู่และการปะทใุ นอนาคตทอ่ี น่ื ในพ้นื ทเ่ี ป็นความแน่นอนทาง สถติ ิ

ภูเขาไฟแบบสลบั ช้ัน (Composite Volcano) ภเู ขาไฟกรวยสลบั ชน้ั (Composite cone volcano): เป็นภูเขาไฟขนาด ปานกลาง ทม่ี รี ูปทรงสวยงามเป็นรูปกรวยควา่ สูงประมาณ 100 เมตร ถงึ 3,500 เมตร เรยี งตวั อยู่บรเิ วณเขตมดุ ตวั (Subduction zone) เกดิ ข้นึ จากแผ่นธรณีมหาสมทุ รทห่ี ลอมละลายเป็นแมกมา แลว้ ยกตวั ข้นึ ดนั เปลอื ก โลกข้นึ มาเป็นแนวภเู ขาไฟรูปโคง้ (Volcanic arc) สง่ิ ทภ่ี เู ขาไฟพน่ ออกมา มที ง้ั ธารลาวา และกรวดเถา้ ภเู ขาไฟ สลบั ชนั้ กนั ไป เน่อื งจากในบางครงั้ แมก มาแขง็ ตวั ปิดปากปลอ่ งภเู ขาไฟ ทาใหเ้กดิ แรงดนั จากแกส๊ รอ้ น ดนั ใหภ้ เู ขา ไฟระเบดิ และเปลย่ี นรูปทรง ตวั อย่างเช่น ภเู ขาไฟฟูจิ ประเทศญป่ี ่นุ , ภเู ขาไฟพนิ าตูโบ ประเทศฟิลปิ ปินส,์ ภเู ขาไฟเซนตเ์ ฮเลน รฐั วอชงิ ตนั ประเทศสหรฐั อเมรกิ า ภเู ขาไฟรูปกรวยเป็นแนวภเู ขาไฟรูปโคง้ (Volcano arc) ซง่ึ เกดิ ข้นึ จากแมกมาในบรเิ วณเขตมดุ ตวั ของเปลอื กโลกมหาสมทุ รท่ี หลอมละลาย ประเภทน้รี ะเบดิ จะมคี วามรุนแรงสูงและก่อใหเ้กดิ ความ เสยี หายเป็นอย่างมาก

ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยสลบั ช้ัน • เป็นภเู ขาทม่ี รี ูปร่างสมมาตร (Symmetry) • กรวยของภูเขาไฟมหี ลายชน้ั บางชนั้ ประกอบดว้ ยลาวา และเถา้ ถา่ นสลบั กนั ไป • ถา้ มกี ารระเบดิ รุนแรงจะมลี าวาไหลออกมาจากดา้ นขา้ งของไหลเ่ ขา • เป้นถเู ขาไฟทม่ี ปี ลอ่ งขนาดใหญ่ และมแี อ่งปากปลอ่ ง (Crater) ขนาดใหญ่ดว้ ย ตวั อย่างของภูเขาไฟกรวยสลบั ช้ัน เช่น ภูเขาไฟฟูจิ (ญป่ี ่นุ ) ภเู ขาไฟฟจู ิ (Fuji Mountain) เป็นภูเขาที่สูงที่สุดใน ประเทศญ่ปี ่นุ ราว 3,776 เมตร (12,388 ฟุต) ต้งั อยบู่ ริเวณจงั หวดั ชซิ ูโอกะและจงั หวดั ยามานาชิ ซ่ึงอยทู่ าง ตะวนั ตกของ โตเกยี ว พ้ืนท่ีโดยรอบประกอบดว้ ย ทะเลสาบฟจู ทิ ง้ั หา้ อทุ ยานแห่งชาตฟิ ูจ-ิ ฮาโกเนะ-อซิ ุ และนา้ ตกชริ าอโิ ตะ โดยในวนั ท่ีอากาศแจ่มใสสามารถมองเห็น จากโตเกยี วได้ ในปจั จบุ นั ภเู ขาไดถ้ กู จดั โดยนกั วทิ ยาศาสตรอ์ ยู่ในลกั ษณะของภเู ขาไฟทม่ี โี อกาสปะทตุ า่ ระเบดิ ครงั้ ลา่ สุดในปี พ.ศ. 2250 (ค.ศ. 1707) ยุคเอโดะ ภเู ขาไฟฟจู ิ มชี อ่ื ในภาษาญป่ี ่นุ วา่ \"ฟจู ซิ งั \" ซง่ึ ในหนงั สอื ในสมยั ก่อนเรยี กวา่ \"ฟูจยิ ามะ\" เน่อื งจากตวั อกั ษรคนั จติ วั ท่ี 3 (山) สามารถอ่านได้ 2 แบบท้งั \"ยามะ\" และ \"ซงั \"

ประวตั ิ เช่ือวา่ มีผปู้ ี นภูเขาไฟฟูจิคร้ังแรกเม่ือ พ.ศ. 1206 โดยนกั บวชท่านหน่ึง และในช่วงระหวา่ งน้นั จนถึงยคุ เมจิ ภูเขา ไฟฟูจิไดช้ ่ือวา่ เป็นภูเขาศกั ด์ิสิทธ์ิซ่ึงหา้ มผหู้ ญิงข้ึน ปัจจุบนั ภูเขาไฟฟจู ิเป็นสถานท่ีท่องเที่ยวที่สาคญั และเป็นสัญลกั ษณ์ อยา่ งหน่ึงของประเทศญ่ีป่ ุน ซ่ึงจะเห็นไดจ้ ากในงานเขียนหรือภาพวาดตา่ งๆ โดยเฉพาะภาพวาดของโฮกไู ซ ที่มีให้ เห็นในวรรณกรรมและกาพยก์ ลอนท่ีสาคญั มากมายของญ่ีป่ ุน ในอดีตภูเขาไฟฟจู ิเป็นที่ฝึ กฝนของฐานทพั ซามูไร ซ่ึงใน ปัจจุบนั ฐานทพั หน่ึงของกองทหารญ่ีป่ ุนต้งั อยบู่ ริเวณเชิงเขาภูเขาไฟฟูจิ รูปแบบของภูเขาไฟฟูจิและกิจกรรมท่ีตอ่ เน่ืองยาวนานในการเป็นแรงบนั ดาลใจ ไดก้ ลายเป็นวถิ ีปฏิบตั ิทางศาสนา ท่ีเช่ือมโยงผคู้ นท่ีนบั ถือศาสนาชินโต พทุ ธศาสนา และธรรมชาติเขา้ ดว้ ยกนั ภูเขาไฟฟจู ิยงั มีอิทธิพลต่อศิลปิ นในช่วง ตน้ คริสตศ์ ตวรรษที่ 19 ในการผลิตภาพเขียนท่ีมีลกั ษณะทางวฒั นธรรม ซ่ึงทาใหภ้ ูเขาไฟลูกน้ีเป็นที่รู้จกั ไปทวั่ โลก ท้งั น้ีภูเขาไฟฟูจิซ่ึงมีความสูง 3,776 เมตร ต้งั อยรู่ ะหวา่ งจงั หวดั ยะมะนะชิและชิซุโอะกะ เป็นหน่ึงในทศั นียภาพที่ สวยงามท่ีสุดแห่งหน่ึงของญ่ีป่ ุน จากการท่ีเป็นภูเขาไฟที่มีรูปร่างสมมาตรและมีหิมะปกคลุมบริเวณยอดเขาตลอดท้งั ปี ทาใหก้ ลายเป็นจุดดึงดูดผคู้ นมานานหลายร้อยปี

แหล่งท่ีมา GOOGLE และหนงั สอื วทิ ยาศาสตร์ https://poly.google.com/view/b6SdbtToOKj https://sites.google.com/a/lesa.biz/www/earth/lithosphere/ge ological-phenomenon/volcano https://www.wikipedia.org/