อาหารและโภชนาการสัตว์น้ำ

อาหารและโภชนาการ สัตว์น้ำ จัดทำโดย นางนันทพร ธาตุชัย วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีบุรีรัมย์

บทที่ 1 ความสำคัญของอาหารและสาร อาหารสัตว์น้ำ ความหมายของอาหารและสารอาหารสัตว์น้ำ 1.อาหารสัตว์น้ำ อาหารสัตว์น้ำ หมายถึง สิ่งที่สัตว์น้ำกินเข้าไปแล้วไม่ ก่อให้เกิดโทษ แต่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อร่างกาย ช่วยทำให้ ร่างกายเจริญเติบโต โดยการสร้างและซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ ให้พลังงาน และช่วยควบคุมให้การปฏิบัติงานของกระบวนการ ต่างๆ ในร่างกายดำเนินไปตามหน้ าที่ แล้วส่งผลให้สัตว์น้ำ สามารถดำรงชีวิต และสืบพันธุ์ ได้อย่างปกติ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ ปริมาณและคุณค่าทางโภชนาการของอาหาร

2.สารอาหารสัตว์น้ำ สารอาหารสัตว์น้ำ หมายถึง สารเคมีที่มี อยู่ในอาหารที่สัตว์น้ำกิน มีความสำคัญและจำเป็น ต่อร่างกาย โดยทำหน้ าที่ควบคุมการทำงานของ ระบบต่างๆ ในร่างกายสัตว์น้ำให้เป็นไปตามปกติ ส่วนคำว่า “โภชนาการ” เป็นกระบวนการทาง วิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับ ระบบการกินอาหาร และการเปลี่ยนแปลงทางเคมีของอาหารและ สารอาหารในร่างกาย เพื่อช่วยในการควบคุมการ ทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ตลอดจนการขับถ่ายของ เสียออกจากร่างกาย

ความสำคัญของอาหารสัตว์น้ำ อาหารสัตว์น้ำมีควา มสำคัญต่อ การเลี้ยงสัตว์น้ำเป็ นอย่างมาก เนื่องจากอาหารเป็นแหล่งพลังงานที่ใช้ในการดำรงชีวิต การ เจริญเติบโตและการสืบพันธุ์ ตลอดจนเป็นต้นทุนผันแปรที่ สูงสุดของการเลี้ยงสัตว์น้ำ จึงมีผลโดยตรงต่อกำไรหรือ ขาดทุนของผู้เลี้ยง สัตว์น้ำก็เช่นเดียวกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่ ต้องการอาหารเพื่อค้ำจุนชีวิตให้คงอยู่ ถ้าสัตว์น้ำมีอาหารกิน อย่างเพียงพอและเป็ นอาหารที่มีคุณภาพดี

ความสำคัญของอาหารสัตว์น้ำ(ต่อ) สัตว์น้ำจะเจริญเติบโตอ ย่าง รวดเร็วมีสุขภาพดีแข็งแรงและ ระบบสืบพันธุ์มีการเจริญพัฒนาพร้อมในการผสมพันธุ์ อัน เป็ นสิ่งที่นักเพาะเลี้ยงทั้งหลายมีความปรารถนาอย่างยิ่งจน อาจกล่าวได้ว่าการเลี้ยงสัตว์น้ำจะประสบความสำเร็จหรือไม่ เพียงใดนั้นขึ้นอยู่กับคุณภาพ ปริมาณและราคาของอาหาร สัตว์น้ำเป็นสำคัญ อาหารสัตว์น้ำนอกจากจะต้องมีคุณค่าทาง โภชนาการครบถ้วนและปริมาณที่เพียงพอแล้วยังต้องมีรูป แบบที่สะดวกเหมาะสมต่อชนิ ด ขนาดและวัยของสัตว์น้ำด้วย

อาหารสัตว์น้ำมีผลต่อสุขภ าพสัตว์น้ำหลายด้าน กล่าวคือสมรรถภาพการทำงานของร่างกาย สมอง และระบบประสาท การที่สัตว์น้ำได้รับอาหารไม่ เพียงพอหรือในภาวะบกพร่องทางโภชนาการ จะ ทำให้การเจริญเติบโตไม่สามารถดำเนินต่อเนื่ องไป ได้อย่างปกติ เกิดความผิดปกติของร่างกายทั้งทาง ด้านโครงสร้าง รูปร่างและขนาด ในที่สุดทำให้สัตว์ น้ำแคระแกรน สัตว์น้ำที่ไ ด้รับอาหารที่มีโภชนาการ ต่ำ ร่างกายจะอ่อนแอติดเชื้อได้ง่ายเนื่องจากขาด ภูมิต้านทานโรค นอกจากนี้อาหารสัตว์น้ำยังมีผลก ระทบต่อเศรษฐกิจของประเทศในหลายๆ ประการ ด้วยกัน คือ

1. อาหารสัตว์น้ำมีอิทธิพลต่อภาวการณ์ผลิตสัตว์ น้ำโดยตรง เนื่องจากอาหารเป็นปัจจัยการผลิต ส่วนใหญ่โดยมีมูลค่า 60-80 เปอร์เซ็นต์ ของ ต้นทุนการผลิตทั้งหมดข องสัตว์น้ำบางชนิด ดัง นั้นการเปลี่ยนแปลงใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับอาหาร สัตว์น้ำจะมีผลต่อภาวการณ์ผลิตสัตว์น้ำ และ ราคาผลผลิตสัตว์น้ำด้วย

2. อาหารสัตว์น้ำเป็นอุต สาหกรรมที่ช่วยสร้าง ตลาด และเพิ่มมูลค่าแก่สินค้าเกษตรกรรมที่ใช้ เป็ นวัตถุดิบในการแปรรูปเป็ นอาหารสัตว์น้ำ เช่น ข้าวโพด รำละเอียด ปลายข้าว มัน สำปะหลัง และปลาเป็ด เป็นต้น เพราะ อุตสาหกรรมการผลิตอาหารสัตว์น้ำใช้วัตถุดิบ ภายในประเทศเป็นหลัก ยกเว้นวัตถุดิบบาง ชนิดที่ผลิตในประเทศไม่ได้ เช่น วิตามิน พรี มิกซ์ ยาปฏิชีวนะ ยารักษาโรคและวัตถุดิบบาง ชนิดที่ในประเทศขาดแคลนเป็นบางช่วง เช่น กากถั่วเหลือง กากถั่วลิสง ต้องนำเข้าจากต่าง ประเทศ

3. อาหารสัตว์น้ำทำให้เกิด อุตสาหกรรมต่อเนื่ องขึ้ นหลาย ประเภท เช่น โรงงานผลิต ปลาป่น โรงงานสกัดน้ำมันพืช โรงงานผลิตอาหารเสริม เป็นต้น 4. อาหารสัตว์น้ำช่วยให้เกิด การเปลี่ยนแป ลงการส่งออก สินค้าเกษตร จากลักษณะ วัตถุดิบมาเป็ นแบบสำเร็จรูปเพิ่ม ขึ้น เป็นการเพิ่มมูลค่าของสินค้า เหล่านั้น

5. อาหารสัตว์น้ำช่วยส่งเสริม ให้การเลี้ยงสัตว์น้ำในประเทศ พัฒนาตัวเอง จากการเลี้ยงแบบ พื้ นบ้านเป็ นการเลี้ยงแบบการค้า ในลักษณะธุรกิจขนาดใหญ เพราะเกษตรก รเห็น ผลประโยชน์จากการเลี้ยงด้วย อาหารเพิ่มมากขึ้น ทั้งในแง่การ เจริญเติบโต ระยะเวลาการเลี้ยง การตลาดและรายได้ที่ได้รับ

ส่วนผลกระทบที่เกิดกับนิเวศวิทยา ทางน้ำ พบว่า เมื่อม ีการใช้อาหาร สำเร็จรูปกันแพร่หลายอาจมีผลกระ ทบต่อระบบนิเวศวิทยากับแหล่งน้ำ ได้ โดยเฉพาะในกรณีที่ใช้อาหารสัตว์ น้ำ ในปริมาณที่มากเกินความ ต้องการของสัตว์น้ ำ เนื่องจากอาหาร สัตว์น้ำสำเร็จรูปจะมีสารอาหารค่อน ข้างสมบูรณ์มาก มีโปรตีนที่ค่อนข้าง สูง เมื่อให้อาหารเกินความต้องการ ของสัตว์น้ำ อาหารที่ตกค้างในบ่อ ทำให้น้ำเน่าเสียได้

สารอาหารที่สัต ว์น้ำต้องการ อาหารเมื่อเข้าสู่ภายในร่างกาย ของสัตว์น้ำแล้วจะถูกย่อยจน ได้สารอาหาร ซึ่งสารอาหารที่ สัตว์น้ำต้องการสา มารถแบ่งได้ เป็น 5 ประเภท ได้แก่

1. โปรตีน โปรตีน (protein ) เป็นสารอินทรีย์ที่ พบในสิ่งมีชีวิตทุกชนิดทั้งสัตว์ พืช และจุลินทรีย์ โดยในสัตว์น้ำ มี โปรตีนเป็ นองค์ประกอบมากกว่าใน สิ่งมีชีวิตประเภทอื่น ทั้งนี้แหล่ง โปรตีนที่จะนำมาผ ลิตอาหารสัตว์น้ำ มีทั้งที่มาจากพืชและจากสัตว์ ซึ่ง เมื่อเปรียบเทียบระหว่างพืชกับสัตว์

1. โปรตีน(ต่อ) แหล่งโปรตีนที่มาจากสัตว์จะดีกว่า แหล่งโปรตีนที่มาจากพืช ทั้งนี้ เพราะว่าแหล่งโปรตีนที่ได้จากพืช มักมีกรดอะมิโนที่จำเป็ นต่อร่างกาย ไม่ครบถ้วน ดังนั้น การผลิตอาหารที่ มีแหล่งโปรตีนจากพืชจึงต้องผสม แหล่งโปรตีนที่ได้จากสัตว์เสมอ