Layman's Report / Raport Laika

LAYMAN’S REPORT RAPORT LAIKA

Elaborated by: Piotr Mikołajczyk PhD, Project Coordinator, UNEP/GRID-Warsaw Centre Graphic design: Maria Łepkowska, UNEP/GRID-Warsaw Centre The information and views presented herein are those of LIFE16 GIE/PL/000648 Project Team and do not necessarily reflect those of the European Commission. Neither the editor nor any other person acting on behalf of the Project Team or the Coordinating Beneficiary is response for the use which might be made of the reported data and information. Opracowanie: dr Piotr Mikołajczyk, Koordynator Projektu, Centrum UNEP/GRID-Warszawa Projekt graficzny: Maria Łepkowska, Centrum UNEP/GRID-Warszawa Informacje i poglądy prezentowane w niniejszym dokumencie są poglądami Zespołu Projektowego LIFE16 GIE/PL/000648 i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Komisji Euro- pejskiej. Ani redaktor, ani żadna inna osoba działająca w imieniu Zespołu Projektowego lub Beneficjenta Koordynującego nie jest odpowiedzią na wykorzystanie przedstawionych danych i informacji. © UNEP/GRID-Warsaw Centre, 2021 2

GREEN-GO! CARPATHIANS LOCAL INITIATIVES FOR DEPLOYMENT OF GREEN INFRASTRUCTURE WITHIN NATURA 2000 SITES IN THE CARPATHIANS INICJATYWY LOKALNE NA RZECZ KSZTAŁTOWANIA ZIELONEJ INFRASTRUKTURY NA OBSZARACH NATURA 2000 W KARPATACH LIFE16 GIE/PL/000648 LAYMAN’S REPORT RAPORT LAIKA Coordinating Beneficiary Instytucja Realizująca Project LIFE16 GIE/PL/000648 has been co-financed by the European Union within the LIFE Programme and the National Fund for Environmental Protection and Water Management Projekt LIFE16 GIE/PL/000648 był współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu LIFE oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warsaw, December 2021 3

Project Ogólne informacje at a glance o projekcie Green-Go! Local initiatives for deployment of green Green-Go! Inicjatywy lokalne na rzecz kształtowania infrastructure in Natura 2000 sites in the Carpathians zielonej infrastruktury na obszarach Natura 2000 w Karpatach (LIFE16 GIE/PL/000648) (LIFE16 GIE/PL/000648) This project is one of the whole series of Carpathian initi- atives carried out by UNEP/GRID-Warsaw Centre (in the Projekt jest jednym z karpackich przedsięwzięć reali- structure of the National Foundation for Environmental zowanych przez Centrum UNEP/GRID-Warszawa (w Protection) under the name and in accordance with the strukturze Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska) overarching idea of “the Carpathians Unite”. pod hasłem i zgodnie z ideą „Karpaty Łączą”. www.karpatylacza.pl www.karpatylacza.pl Project value Wartość projektu EUR 541,104 541 104 Euro Co-financing Współfinansowanie European Commission - LIFE Programme Komisja Europejska – Program LIFE National Fund for Environmental Protection and Water Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Management Wodnej Period of implementation Okres realizacji September 2017 – December 2021 wrzesień 2017 – grudzień 2021 Area of implementation Obszar realizacji Polish part of the Carpathians: Polska część Karpat: 200 municipalities within the scope 200 gmin w zasięgu stosowania of application of the Carpathian Convention. Konwencji Karpackiej. 4

Objectives of the project Cele projektu 1. Supporting the cooperation of local stakeholders: 1. Wspieranie współpracy lokalnych interesariuszy: przede primarily local governments, their associations (local wszystkim samorządów lokalnych, ich stowarzyszeń (lokal- action groups – LAGs) and associations, nature conserva- ne grupy działania – LGD) i związków, instytucji ochrony tion institutions, social organizations and local commu- przyrody, organizacji społecznych i społeczności lokalnych nities – for the proper management of space and shaping – na rzecz właściwego zarządzania przestrzenią i kształto- green infrastructure in the Polish part of the Carpathians. wania zielonej infrastruktury w polskiej części Karpat. 2. Sharing knowledge on the role and importance of green 2. Upowszechnianie wiedzy na temat roli i znaczenia zielo- infrastructure in the context of biodiversity protection and nej infrastruktury w kontekście ochrony różnorodności sustainable local development. biologicznej i zrównoważonego rozwoju lokalnego. 3. Promoting the use of spatial data resources and geoin- 3. Promowanie zastosowania zasobów danych przestrzen- formation tools in space management on the areas of natu- nych oraz narzędzi geoinformacyjnych w zarządzaniu prze- ral value. strzenią na obszarach cennych przyrodniczo. 4. Dissemination of good practices in space management 4. Upowszechnianie dobrych praktyk zarządzania prze- and shaping green infrastructure on an international scale, strzenią i kształtowana zielonej infrastruktury w skali amongst other countries of the Carpathian region – Parties międzynarodowej, wśród pozostałych państw regionu to the Carpathian Convention (the Czech Republic, Roma- karpackiego – Stron Konwencji Karpackiej (Czechy, Rumu- nia, Serbia, Slovakia, Ukraine, Hungary). nia, Serbia, Słowacja, Ukraina, Węgry). 5

Main activities and results of the project – please, see Główne działania i rezultaty projektu – opisa- the following sections of this Report for more details ne w większych szczegółach na kolejnych stronach niniej- szego Raportu. 1. Analysis of the conditions for shaping green and blue infrastructure in the Polish part of the Carpathians; consul- 1. Analiza uwarunkowań kształtowania zielonej i błękit- tation seminars for representatives of nature conservation nej infrastruktury w polskiej części Karpat; seminaria dla authorities. przedstawicieli służb ochrony przyrody. 2. A series of trainings for representatives of local govern- 2. Cykl szkoleń dla przedstawicieli samorządów i orga- ments and organizations in the Carpathian municipalities. nizacji lokalnych gmin karpackich. Tematyka: Topics covered: ◆ rola i znaczenie zielonej infrastruktury dla ochrony ◆ the role and importance of green infrastructure for the różnorodności biologicznej oraz dla rozwoju lokalne- protection of biodiversity and for the local develop- go karpackich obszarów wiejskich; ment of the Carpathian countryside; ◆ uwarunkowania prawne i administracyjne kształtowa- ◆ legal and administrative conditions for the develop- nia zielonej infrastruktury; ment of green infrastructure; ◆ wykorzystanie zasobów danych przestrzen- ◆ use of spatial data resources and geoinformation tools nych i narzędzi geoinformacyjnych w zarządzaniu in spatial management and social communication. przestrzenią i komunikacji społecznej. 3. Local case studies related to the shaping of green infra- 3. Lokalne studia przypadku związane z kształtowaniem structure as good practices. Competition for the develop- zielonej infrastruktury jako dobre praktyki ment of case studies and action plans for the development of green infrastructure, including: Konkurs na opracowanie studiów przypadku i planów działań dot. kształtowania zielonej infrastruktury, w tym: ◆ local information campaigns; ◆ lokalne kampanie informacyjne; ◆ inventory and mapping of green infrastructure elements, diagnosis of condition and threats; ◆ inwentaryzacja i mapowanie elementów zielonej infra- struktury, diagnoza stanu i zagrożeń; ◆ planning local initiatives to preserve and/or strength- en local green and/or blue infrastructure. ◆ zaplanowanie lokalnych inicjatyw przedsięwzięć na rzecz jej zachowania i/lub wzmocnienia. The five best case studies selected in the competition received financial support from Project funds for selected Pięć najlepszych studiów przypadku wyłonio- elements of the planned activities. nych w konkursie otrzymało wsparcie finansowe wybra- nych elementów zaplanowanych działań. 5. Green infrastructure Knowledge base in the form of a distance learning course (“e-learning”). 4. Baza wiedzy w formie kursu metodą nauczania na odle- głość (“e-learning”), obejmująca zagadnienia kształtowa- 6. Publication: Guide on the development of green infra- nia zielonej infrastruktury. structure in the Carpathians. 5. Publikacja: Poradnik kształtowania zielonej infrastruk- 7. Cooperation with the Secretariat of the Carpathian tury w Karpatach. Convention in Vienna and the National Contact Point of the Carpathian Convention in Poland. 6. Współpraca z Sekretariatem Konwencji Karpac- kiej w Wiedniu oraz Krajowym Punktem Kontaktowym Konwencji Karpackiej w Polsce. 6

Photo:Krzysztof Haase Contact Kontakt UNEP/GRID-Warsaw Centre Centrum UNEP/GRID-Warszawa Sobieszyńska 8, 00-764 Warsaw, Poland ul. Sobieszyńska 8, 00-764 Warszawa tel. +48 22 840 6664 tel. +48 22 840 6664 email: [email protected] [email protected] More information about the project – Bliższe informacje o projekcie – a także dostęp as well as access to its results – via the do jego rezultatów – za pośrednictwem strony www.en.zielonainfrastruktura.karpatylacza.pl www.zielonainfrastruktura.karpatylacza.pl 7

Analysis of the conditions for shaping green and blue infrastructure in the Polish part of the Carpathians GIS analysis of specific conditions for the deployment of The result of this work is a spatial database representing green infrastructure was conducted utilizing a wide range the conditions for deployment of green infrastructure and of available materials and spatial and descriptive data ecological connectivity in the Carpathians, with a particu- resources concerning, in particular, land cover, nature lar emphasis on ecological barriers in the form of devel- protection and spatial development in the Polish part of opments: both existing and proposed in the planning the Carpathians. documents drawn up by municipal authorities. The map of barriers makes it possible to identify connectivity The analysis was primarily aimed at diagnosing the distri- hotspots and areas where the ecological functions should bution of green infrastructure elements, and to identify be strengthened by appropriate deployment of green infra- places and areas where green infrastructure is particular- structure and where key natural and semi-natural ecosys- ly under the threat of degradation and the resulting loss tems should be protected against development and invest- of ecological connectivity (links between valuable natural ments causing fragmentation. areas), and also to identify the causes of this phenomenon. The assessment of threats takes into account both existing The following diagram presents the main phases of the ecological barriers and the planned investment areas that analytical work performed and data resources being used. may poteInI.ti1al.ly1a fFfeicgt t.h 3e condition of green infrastructure. Ecosystems,  Housing dispersion Fragmentation Landscape Land Cover Input data [1:10 000]: Input data [1:25 000]: • Buildings (Topograhic • Land cover, COPERNICUS data on  Input data [1:50 000]: • Ecosystem Types Object  Database of PL) forest types, built‐up areas • Land Cover types (Topographic Object Database of  Analyses: Poland) Analyses: • Analysis of housing • Natural objects – trees, green belts • Dominant ecosystem etc. density/dispersion • Transportation network types • Identification of areas with  • Landscape diversity Analyses: high and  low level of  • Fragmentation of forest areas indicators housing dispersion • Idetification of forest and open  • Land cover diversity areas fragmented by built‐up indicators areas and  line bariers (roads,  railways) • Identification of ecological connectivity hotspots 8

Analiza uwarunkowań kształtowania zielonej i błękitnej infrastruktury w polskiej części Karpat W ramach projektu przeprowadzono Efektem prac jest baza danych analizę GIS (od ang. Geographic Infor- przestrzennych reprezentują- mation System – system informacji ca uwarunkowania kształtowania Spatial planning geograficznej) specyficznych uwarun- zielonej infrastruktury i łączności Input data [1:25 000]: kowań kształtowania zielonej infra- ekologicznej w Karpatach ze szcze- • 175 spatial planning struktury, w oparciu o szeroki zakres gólnym uwzględnieniem barier ekolo- documents w/selected functional classes dostępnych materiałów i zasobów gicznych w postaci zabudowy Analyses: danych przestrzennych oraz opiso- – zarówno istniejącej, jak i projekto- • Analysis of areas wych dotyczących w szczególności wanej w zapisach dokumentów allocated for  investment /  pokrycia terenu, ochrony przyrody oraz planistycznych sporządzanych przez development • Assessment of land  zagospodarowania przestrzennego na samorządy gminne. Mapa barier umoż- reserves for housing obszarze polskiej części Karpat. liwia wytypowanie miejsc newralgicz- nych dla zachowania łączności (tzw. Analiza służyć ma przede wszystkim hot-spot) i wskazanie obszarów, gdzie diagnozie rozmieszczenia elementów należy wzmocnić funkcje ekologicz- zielonej infrastruktury, a także wyty- ne obszarów poprzez odpowiednie powaniu miejsc i obszarów szczegól- kształtowanie zielonej infrastruktury nie zagrożonych degradacją zielonej oraz chronić kluczowe ekosystemy infrastruktury i wynikającą z tego utra- naturalne i półnaturalne przed zabu- tą łączności ekologicznej (powiązań dową i inwestycjami powodującymi między obszarami cennymi przyrodni- fragmentację. czo), wraz z identyfikacją przyczyn tego zjawiska. Ocena zagrożeń uwzględnia Zamieszczony diagram ukazuje etapy zarówno istniejące bariery ekologiczne, prac oraz wykorzystane zasoby danych jak też projektowane obszary inwesty- przestrzennych. cyjne, które potencjalnie mogą wpły- nąć na stan zielonej infrastruktury. 9

The result of the analysis of the shaping of green infrastructure and its fragmentation in the Polish part of the Carpathians. Prepared by: UNEP/GRID-Warsaw Centre The results of the analysis are presented on the geoportal The result of the analysis of the shaping of green infra- available via Project website. The spatial data, in the form structure and its fragmentation in the Polish part of the of a set of SHP files, are also available for download and Carpathians. Prepared by: UNEP/GRID-Warsaw Centre for public use, free of charge, to aid local spatial planning, decision making, or ecosystem and landscape conserva- Following up on the work, in order to disseminate its tion and management and other aspects of sustainable results in the context of their practical use, a series of 3 local development. consultation seminars was conducted for representatives of Carpathian institutions and organisations in charge of For a detailed description of the work, please refer to nature and landscape conservation, such as national and the Guide on the development of green infrastructure landscape park authorities, regional governments, region- in the Carpathians (chapter II.2.1) described further al directorates for environmental protection, selected in this Report. NGOs and research/academic facilities. Screenshot of the Project’s geoportal (under license by Asplan Viak, Norway) 10

Wyniki analizy przedstawione są na geopor- Po zakończeniu prac, w celu upowszechnie- talu będącym częścią strony internetowej nia jej wyników w kontekście ich praktycznych Projektu. Na stronie udostępnione są także do zastosowań, przeprowadzono 3 seminaria pobrania i powszechnego, bezpłatnego wykorzy- konsultacyjne z przedstawicielami karpackich stania same dane przestrzenne w postaci „paczki” instytucji zajmujących się ochroną przyro- plików SHP. Mogą one wspierać lokalne procedu- dy i krajobrazu, w tym dyrekcji parków narodo- ry planistyczne oraz procesy decyzyjne, kształ- wych i krajobrazowych, wojewódzkich władz towanie przestrzeni, ochronę przyrody i krajo- samorządowych, regionalnych dyrekcji ochrony brazu i inne aspekty zrównoważonego rozwoju środowiska, wybranych organizacji pozarządo- lokalnego. wych i placówek badawczych/akademickich. Szczegółowy opis przeprowadzonej analizy można znaleźć w publikacji Projektu pt. Poradnik kształtowania zielonej infrastruktury w Karpatach, opisany w dalszej części niniejszego Raportu. 11 Photo: Meinzahn, Getty Images

Training workshops for local stakeholders A series of 15 two-day training workshops for representa- tives of local governments, local organizations and other relevant stakeholders in the Carpathian municipalities was carried out between April and September 2018. Altogether, 182 participants took part in the workshops, at which they were acquainted with the following topics: ◆ the issue of green infrastructure: definition, respective elements of green infrastructure, role and importance for of biological diversity (conservation of valuable habi- tats and species, ecological connectivity) and for society (shaping the landscape, ecosystem services); ◆ conditions of sustainable management of space – includ- ing its natural assets – through green infrastructure development, and main threats thereto occurring in the Carpathians, such as dispersed housing, grey infrastruc- ture development, etc.; ◆ means and instruments of deployment of green infra- structure at the local level – both by private land owners and by local self-governments (exercise with the SWOT analysis); ◆ ways of inventorying and mapping green infrastructure elements (field exercise with a dedicated mobile appli- cation) and processing of acquired data (exercise: work with the geoportal). All photos on this page: UNEP/GRID-Warsaw Centre 12

Warsztaty szkoleniowe dla lokalnych interesariuszy ◆ uwarunkowaniami zrównoważonego kształtowania prze- strzeni - w tym jej walorów przyrodniczych – za pośred- W ramach Projektu, w okresie kwiecień-wrzesień 2018, nictwem zielonej infrastruktury i głównych zagrożeń przeprowadzono cykl 15 dwudniowych warsztatów szko- występujących na terenie Karpat (rozproszona zabudo- leniowych dla przedstawicieli samorządów, organiza- wa, rozwój infrastruktury technicznej); cji i innych lokalnych interesariuszy gmin karpackich. ◆ sposobami i instrumentami kształtowania zielonej infra- W sumie, w warsztatach wzięło udział 182 uczestników, struktury na poziomie gminy – zarówno przez prywat- którzy w ich trakcie zapoznawali się z: nych właścicieli gruntów, jak i samorządy (ćwiczenie – analiza SWOT); ◆ problematyką zielonej infrastruktury: definicja i skła- dające się na nią elementy, rola i znaczenie w zacho- ◆ sposobami inwentaryzacji i mapowania zielonej infra- waniu różnorodności biologicznej (ochrona cennych struktury w terenie (ćwiczenie terenowe z dedykowaną siedlisk i gatunków, łączność ekologiczna) oraz dla czło- aplikacją mobilną) oraz opracowania uzyskanych danych wieka (kształtowanie krajobrazu, usługi ekosystemowe); (ćwiczenie – praca z geoportalem). 13

Knowledge Base The Project’s Knowledge Base has been prepared in the ◆ series of 10 short video clips prepared in 360-degree view e-Learning course format on a dedicated platform. It and virtual reality (VR) technology, presenting respective plays a role of a handy reference source of information main elements of green infrastructure; about green infrastructure and space management and “information hub” for Project materials on green infrastruc- ◆ a short movie on green infrastructure in the Carpathians. ture. As such, it has been installed on the Project website as a separate module: KNOWLEDGE BASE. Inside, the mate- ◆ All the above materials are English user-ready by provid- rial is divided into several thematic areas – or topics. Based ing English subtitles. on the character and source of the content – one can find such Project materials as: Additionally, the Knowledge Base provides access to other reference materials on green infrastructure – in particular, ◆ series of 3 thematic animations on green infrastruc- EU strategic documents and selected publications or arti- ture: a general overview (or introductory) animation, cles about the subject. A notable publication linked to via the animation on the role of green infrastructure for the Knowledge Base platform is the Project’s Guide on the biodiversity incl. ecological connectivity, and finally the development of green infrastructure in the Carpathians animation about ecosystem services and other benefits (described in more detail below). of green infrastructure for man and sustainable local development; 14

Baza Wiedzy Baza Wiedzy została opracowana w formule kursu naucza- Baza Wiedzy zawiera materiały mające różną formę: nia na odległość (e-Learning) na dedykowanej platformie. Pełni ona rolę poręcznego zasobnika materiałów na temat ◆ prezentacji tematycznych; zielonej infrastruktury i kształtowana przestrzeni, a zara- zem „informacyjnego centrum” Projektu. Został ona zain- ◆ animacji tematycznych; stalowana jako oddzielny moduł BAZA WIEDZY na stronie internetowej Projektu. ◆ filmów przygotowanych w technologii rzeczywistości wirtualnej (VR, obraz dookólny 360 stopni) oraz filmu Wnętrze modułu zostało podzielone na szereg „szufla- wideo pokazującego piękno Karpat i zielonej infrastruk- dek” – zagadnień związanych z zieloną infrastruktu- tury tych gór. rą i jej poszczególnymi elementami, jej rolą i znaczeniem dla przyrody i człowieka, a także kształtowaniem w gminie, ◆ filmowych wypowiedzi ekspertów dotyczących kwestii metodami inwentaryzacji i mapowania, wykorzysta- przyrodniczych, ekonomicznych (kapitał naturalny, usłu- niem w rozwoju turystyki, itp. Całość uzupełniają wybra- gi ekosystemowe) oraz roli zielonej infrastruktury w tury- ne pozycje literaturowe, publikacje Projektu i inne mate- styce jako branży istotnej dla zrównoważonego rozwoju riały referencyjne, a także instrukcje obsługi geoportalu lokalnego w Karpatach. oraz opracowanej w Projekcie aplikacji mobilnej do tere- nowej inwentaryzacji i mapowania elementów zielonej ◆ publikacji w trybie on-line – w tym przede wszystkim infrastruktury. (opisanego poniżej) projektowego Poradnika kształtowa- nia zielonej infrastruktury w Karpatach. 15 Photo: “Friends of Dunajec Valley” Association

Local case studies and implementation plans on green infrastructure development The Project supported the development and/or imple- ◆ proposing a local undertaking related to the devel- mentation of a series of 9 local case studies relate to opment of green infrastructure, with consideration to green infrastructure development – with the purpose of the local legislation (municipality planning documents, promoting them as good practices. In order to spur the Natura 2000 site-specific Protective Measures Plans, local interest and engagement and enhancing cooperation local development strategies, etc.), and/or selected and partnerships of local stakeholders from the Carpathi- strategic documents (e.g. the national Plan of Conser- an communes, the case studies were solicited by means vation and Sustainable Use of the Biological Diversity, of a competition. The rules called for the establishment thematic protocols to the Carpathian Convention, EU of local cooperation networks consisting of local self-gov- documents on green infrastructure and/or biodiversity ernments, the so-called Local Action Groups (local associ- conservation, etc.). ations grouping self-governments and other local leaders), as well as other organisations and entities, and finally the The thematic scope of case studies was recommended to very inhabitants. Competition entries were to entail the be broad and varied, and could include (but not be limited following elements: to) e.g. the following: ◆ diagnosis of the state of, and threats to the green infra- ◆ green spatial planning: e.g. reviewing and updating structure, and analysis of the potential for its extension local spatial planning documents, eco-physiographic through, inter alia, the use of planning instruments analyses, nature inventories, revitalization efforts for and of the national spatial information infrastructure; the purpose of protecting the cultural landscape, „green performing a SWOT analysis; investments”, or applying other good practices of spatial management in mountainous areas; ◆ local informational-promotional activities – includ- ing a survey on public awareness on green infrastructure ◆ green tourism: development of and maintenance issues; nature trail networks, integration of green infrastructure (natural heritage / landscape conservation) into local ◆ inventory and mapping of green infrastruc- tourism products and offers, sustainable development ture elements in the selected case study area using the of tourism and recreational infrastructure, pro-environ- dedicated mobile application functionally coupled with mental management of tourist flow, etc. the geoportal, both developed in the Project; ◆ greening local spaces: other assorted initiatives such as establishment and/or management of local protected areas, urban green areas (green revi- talization or urban space), private green areas (orchards, gardens, native plant species), traditional agriculture / land use. The geoportal with its functionally coupled mobile application for green infrastructure field inventorying and mapping. 16

Lokalne studia przypadku wraz z planami wdrożenia na rzecz kształtowania zielonej infrastruktury Projekt wspierał opracowanie i/lub wdrożenie serii 9 lokal- Zalecany zakres tematyczny studiów przypadku był szero- nych studiów przypadku dotyczących rozwoju zielonej ki i zróżnicowany i mógł obejmować m.in. następujące infrastruktury – w celu promowania ich jako dobrych prak- obszary i zagadnienia: tyk. W celu rozbudzenia lokalnego zainteresowania i zaan- gażowania oraz wzmocnienia współpracy i partnerstwa ◆ zielone planowanie przestrzenne: m.in. opiniowa- lokalnych interesariuszy z gmin karpackich, studia przy- nie i aktualizowanie miejscowych dokumentów planowa- padków pozyskano w drodze konkursu. Jego zasady zakła- nia przestrzennego, analiz ekofizjograficznych, inwenta- dały tworzenie lokalnych sieci współpracy składających ryzacji przyrodniczych, działań rewitalizacyjnych w celu się z samorządów lokalnych, tzw. Lokalnych Grup Działania ochrony krajobrazu kulturowego, „zielonych inwestycji” (stowarzyszenia lokalne zrzeszające samorządy i innych czy stosowania innych dobrych praktyk zagospodarowa- lokalnych liderów), a także innych organizacji i podmio- nia przestrzennego na terenach górskich; tów, a wreszcie samych mieszkańców . ◆ zielona turystyka: rozwój i utrzymanie sieci ścieżek Prace konkursowe miały zawierać następujące elementy: przyrodniczych, integracja zielonej infrastruktury (dzie- dzictwo przyrodnicze/ochrona krajobrazu) z lokalnymi ◆ diagnoza stanu i zagrożeń zielonej infrastruktury oraz produktami i ofertami turystycznymi, zrównoważony analiza możliwości jej rozbudowy m.in. poprzez wykorzy- rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, proeko- stanie instrumentów planistycznych i krajowej infrastruk- logiczne zarządzanie ruchem turystycznym itp. tury informacji przestrzennej; wykonanie analizy SWOT; ◆ zazielenianie przestrzeni: inne różnorodne inicjatywy, ◆ lokalne działania informacyjno-promocyjne – w tym takie jak tworzenie i/lub zarządzanie lokalnymi obszara- badanie świadomości społecznej w zakresie zielonej mi chronionymi, zieleń miejską (rewitalizacja lub prze- infrastruktury; strzeń miejska), zieleń prywatna (sady, ogrody, rodzi- me gatunki roślin), tradycyjne rolnictwo / użytkowanie ◆ inwentaryzacja i mapowanie elementów zielonej infra- gruntów. struktury na wybranym obszarze studium przypadku – z wykorzystaniem dedykowanej aplikacji mobilnej oraz powiązanego z nią funk- cjonalnie geoportalu opracowanego w Projekcie; ◆ zaproponowanie lokalnego przedsięwzięcia Screenshot from the Project’s thematic animation on green infrastructure związanego z rozwojem zielonej infrastruktu- ry, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań (dokumenty planistyczne gminy, plany ochrony obszaru Natura 2000, lokalne strategie rozwoju itp.) oraz ew. wybranych dokumentów strate- giczne (np. Krajowy Plan Ochrony i Zrówno- ważonego Użytkowania Różnorodności Biolo- gicznej, protokoły tematyczne do Konwencji Karpackiej, dokumenty UE dotyczące zielonej infrastruktury i/lub ochrony różnorodności biologicznej itp.). 17

Within each of the above areas, the following three horizon- The Laureates had selected elements of their case tal (or „umbrella”) aspects were supposed to be addressed: study financially supported by Project funds (competi- tion awards). All competitors were also provided with ◆ biological diversity: protected areas, ecological connec- self-standing information boards showcasing the natural tivity, Natura 2000 network, other means of conservation and cultural heritage of the case study area. species and habitats; Below is a brief rundown of the entries, while the more ◆ ecosystem services: tangible benefits on the local scale detailed information on the actual composition of the derived (stemming) from elements of green infrastruc- Competition Teams and their case studies can be found ture: provisioning, regulation/maintenance, cultural; in the Guide on the development of green infrastructure in the Carpathians (chapter III.2) , described further in this ◆ water resources, water management: blue infrastruc- Report. ture, water regime, water management, water quality (pollution), retention, rainwater management, flood and drought prevention, etc. Altogether, fourteen Competition Teams from all over Polish Carpathians were established and went on to pursue their local activities, finally submitting 9 entries from which 5 equal-rank winning Laureates were nominated. W każdym z powyższych obszarów należało odnieść się też do następujących trzech aspektów horyzontalnych („parasolowych”): ◆ różnorodność biologiczna: obszary chronione, łącz- ność ekologiczna, sieć Natura 2000, inne środki ochrony gatunków i siedlisk; ◆ usługi ekosystemowe: wymierne korzyści w skali lokal- Localization of case study areas nej pochodzące (wynikające) z elementów zielonej infra- struktury: zaopatrzeniowe, regulacyjne/podtrzymujące, Laureaci otrzymali nagrody konkursowe polegające na kulturowe; sfinansowaniu ze środków Projektu wybranych elementów swojego studium przypadku. Wszyscy uczestnicy otrzyma- ◆ zasoby wodne, gospodarka wodna: błękitna infrastruk- li również wolnostojące tablice informacyjne prezentują- tura, stosunki wodne, gospodarka wodna, jakość wód ce dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe terenu objętego (zanieczyszczenie), retencja, gospodarka wodami opado- studium przypadku. wymi, zapobieganie powodziom i suszom itp. Poniżej znajduje się krótkie zestawienie zgłoszonych W sumie zawiązało się 14 Zespołów Konkursowych z całych studiów przypadku, natomiast bardziej szczegółowe infor- polskich Karpat, z których ostatecznie zgłoszono 9 studiów macje na temat składu Zespołów Konkursowych znajdują przypadku, spośród których z kolei nominowano 5 równo- się w Przewodniku rozwoju zielonej infrastruktury w Karpa- rzędnych laureatów. tach (rozdział III.2), opisanym w dalszej części Raportu. 18

Photo: Piotr Mikołajczyk Photo: Beata Źukiewicz natural values of Bielsko-Biała environs, with focus on the local amphibian species and their protection. BIELSKO-BIAŁA Team (Laureate) Zespół BIELSKO-BIAŁA (Laureat) Case study: protecting biodiversity in a nature-rich hill Studium przypadku: ochrona bioróżnorodności na area lying on the outskirts of the city of Bielsko-Biała. bogatym przyrodniczo terenie górskim leżącym na Planning and development of tourist and recreational obrzeżach miasta Bielsko-Biała. Planowanie i rozwój infrastructure aimed at minimizing negative impacts of infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej mają- excessive human pressure on the area – with particular ce na celu zminimalizowanie negatywnych skutków focus on blue infrastructure (streams, pond) within the nadmiernej presji człowieka na teren – ze szczegól- hills. Also, environment education activities conducted nym uwzględnieniem błękitnej infrastruktury (stru- among the many visitors/users of this area.  mienie, staw) w obrębie wzgórz. Ponadto, działania Award:  an educational booth with educational boards z zakresu edukacji ekologicznej prowadzone wśród wielu on trees and amphibians was created and installed in the zwiedzających/użytkowników tego obszaru. case study area. Also, a nature video movie showcasing the Nagroda: opracowano i zamontowano na terenie studium przypadkuwiatę edukacyjne z tablicami o drzewach i płazach. Ponadto, stworzono film przyrodniczy prezen- tujący walory przyrodnicze okolic Bielska-Białej, ze szcze- gólnym uwzględnieniem lokalnych gatunków płazów i ich ochrony. 19

Photo: Beata Źukiewicz ŁAPANÓW Team (Laureate) Zespół ŁAPANÓW (Laureat) Case study: Enhancing green infrastructure in commune Studium przypadku: wzmacnianie zielonej infrastruktury spatial planning and decision making. Expert invento- w planowaniu przestrzennym gmin i procesach decyzyj­‑ ry of the commune’s natural assets, so that local biodi- nych. Ekspercka inwentaryzacja walorów przyrodniczych versity and landscape values can be officially, more gminy, tak aby lokalna bioróżnorodność effectively considered while defining local develop- i walory krajobrazowe mogły być oficjalnie i efektywniej ment and investment plans within the commune’s uwzględniane przy opracowywaniu miejscowych planów spatial planning procedures. These to be comple- zagospodarowania przestrzennego i decyzjach inwesty­‑ mented by a range of educational and awareness rais- cyjnych. Jako uzupełnienie: szereg działań edukacyjnych ing activities among the local community, related i uświadamiających wśród społeczności lokalnej, to proper spatial planning and management. związanych z właściwym planowaniem i zagospodaro­‑ Award:  expert analysis of the commune’s green infra- waniem przestrzennym. structure and other physiographic characteristics to be Nagroda: analiza ekspercka zielonej infrastruktury used in the context of sustainable spatial planning. Green gminy i innych cech fizjograficznych do wykorzysta- infrastructure enhancement by planting native trees nia w kontekście zrównoważonego planowania przestrzen- around a local water reservoir. nego. Rozbudowa zielonej infrastruktury poprzez sadzenie rodzimych drzew wokół lokalnego zalewu rekreacyjnego. 20

OCHOTNICA DOLNA Team (Laureate) Zespół OCHOTNICA DOLNA (Laureat) Case study: protection of blue infrastructure in Ochot- Studium przypadku: ochrona błękitnej infrastruktu- nica river (a Dunajec tributary) catchment river. Water ry w zlewni rzeki Ochotnicy (dopływ Dunajca). Moni- quality monitoring. Establishment of a nature educa- torowanie jakości wody w ciekach zlewni. Utworzenie tion trail and sites of different natural features: river- ścieżki edukacyjnej i stanowisk edukacyjnych w miej- side forests, wet meadows, rocky riverbeds used as fish scach o różnych cechach przyrodniczych: lasy nadrzecz- spawning grounds, etc.) to be ultimately considered ne, podmokłe łąki, skaliste koryta rzek wykorzysty- for the inclusion into a network of local nature protec- wane jako tarliska ryb itp., które należy rozważyć tion sites. A publication with hydrological and hydrobi- do włączenia do sieci lokalnych obszarów ochrony ological inventory results and guidelines for blue infra- przyrody. Planowana publikacja z wynikami inwen- structure conservation is planned by the Team.  taryzacji hydrologicznej i hydrobiologicznej oraz Award: instruments and materials for water quality analy- wytycznymi dla ochrony błękitnej infrastruktury. ses: a spectrophotometer and pH-meter. Nagroda: przyrządy i materiały do a​​ nalizy jakości wody: spektrofotometr i pH-metr. 21 Photo: Krzysztof Haase

WISŁOKA Team (Laureate) Opracowano ze środków projektu LIFE16 GIE/PL/ M Case study: A comprehensive programme on blue infra- 000648, współfinansowanego przez Unię Europejską Siedliska przy structure conservation and development in the Wisło- w ramach Programu LIFE oraz Narodowy Fundusz ka river catchment, with focus on a particular Jasiołka Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej river oxbow, including an expert analysis and nature inventory in the oxbow area, installation of a waterlock and observation deck, overall cleanup of the site, plant- ing suitable vegetation, etc. Extensive range of partners and large scale of involvement of local stakeholders and target groups are strengths of this case study, as well as a multi-scope concept of educational activi- ties, focusing on the role of blue infrastructure in biodi- versity conservation, climate change adaptation, water management/retention, recreation and education. Award: expert nature inventory of the oxbow area, along with recommendations for proper ecosystem restoration and maintenance. Also, photographic contest on the role of trees as elements of green infrastructure was supported. Zespół WISŁOKA (Laureat) Nagroda: ekspercka inwentaryzacja przyrodnicza starorze- Studium przypadku kompleksowy program ochro- cza wraz z zaleceniami dotyczącymi prawidłowej odbudo- ny i rozwoju błękitnej infrastruktury w dorzeczu Wisło- wy i utrzymania ekosystemu. Wspierany był także konkurs ki, z naciskiem na starorzecze Jasiołki w Jaśle, obej- fotograficzny na temat roli drzew jako elementów zielonej mujące m.in. analizę ekspercką i inwentaryzację infrastruktury. przyrodniczą w rejonie starorzecza, instalację śluzy i tara- su widokowego, ogólnie uporządkowanie terenu, nasa- dzenie odpowiedniej roślinności, itp. Siłą studium przy- padku jest szerokie grono i duża skala zaangażowania lokalnych interesariuszy i grup docelowych – a także wielo- kontekstowa koncepcja działań edukacyjnych, skupia- jąca się na roli błękitnej infrastruktury w ochronie bioróżnorodności, adaptacji do zmiany klimatu, gospo- darce wodnej/retencjonowaniu wody, rekreacji i edukacji. Photo: MarekMaczuga 22

Mapa 2. Starorzecze Jasiołki w Jaśle Legenda: yrodnicze, gatunki inwazyjne, zabiegi ochronne winobluszcz zaroślowy Zespół ŻYWIECKI RAJ (Laureat) niecierpek gruczołowaty Studium przypadku: stworzenie kompleksowego produktu turystycznego w oparciu o walory przyrodni- kolczurka klapowata cze, krajobrazowe i kulturowe Beskidu Małego – w szcze- nasadzenia_91E0 gólności jego tradycje pasterskie. Rozwój ścieżek eduka- nasadzenia podpiętrzające cyjnych i przyrodniczych wraz z towarzyszącą małą przebudowa ujścia rowu infrastrukturą turystyczną. Utworzenie pasieki eduka- przebudowa przepustu cyjnej/pokazowej i zagrody, lokalnego centrum eduka- planowany przepust cji przyrodniczej itp. Sukcesywne odtwarzanie trady- siedlisko 91E0 cyjnych kamiennych chat i szop pasterskich w celu siedlisko 3150 zachowania i promocji tradycyjnego krajobrazu kulturo- punkt_widokowy wego oraz pozostałości tradycyjnego, ekstensywnego użyt- ścieżka_edukacyjna kowania ziemi sprzyjającego bioróżnorodności, a także szeroki zakres innych działań (konkursy, spotkania, rajdy, obozy, koszenie i wypas, itp.) we współpracy z szerokim wachlarzem lokalnych interesariuszy. Nagroda: film wideo i publikacja (wraz ze scenariusza- mi zajęć edukacyjnych) na temat dziedzictwa przyrodni- czego i kulturowego obszaru Beskidu Małego oraz jego unikalnych wartości przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych i historycznych, w szczególności związa- nych z tradycyjnym użytkowaniem terenu. ŻYWIECKI RAJ Team (Laureate) Photo: Magdalena Haase Case study: Creating a comprehensive tourist prod- uct based on natural, landscape, and cultural values of the Little Beskid – particularly its shepherding tradi- tions. Developing educational and nature paths with accompanying small tourist infrastructure. Creating an educational/demonstration apiary and farmstead, local nature education centre, etc. Restoration of a group of traditional stone shepherd huts and sheds as a means to preserve and promote the traditional cultural land- scape and remnants of traditional, extensive land use favouring biodiversity, as well as a wide range of other activities (competitions, meetings, quests, camps, mowing and grazing, nature inventory, etc.) in collabo- ration with a vast array of local stakeholders.  Award: a video movie and a printed publication (incl. field lesson plans) on the natural and cultural heritage of the Little Beskid area and its unique natural, landscape, cultur- al and historic values, in particular associated with tradi- tional land use. 23

SUCHA BESKIDZKA Team (special distinction) Zespół SUCHA BESKIDZKA (wyróżnienie) Case study: Improving tourist accessibility to the Natura Studium przypadku: udostępnianie turystyczne obszaru 2000 site and a nature reserve in Polica Range: a forest- Natura 2000 i rezerwatu przyrody w Paśmie Policy: zale- ed ridge adjacent to the Babia Góra National Park, which, sionego grzbietu przylegający do Babiogórskiego Parku together with the valley open areas (meadows, rows and Narodowego, który wraz z terenami otwartymi doliny (łąki, groups of trees and bushes, field margins, etc.) and the rzędy i grupy drzew i krzewów, miedze itp.) oraz błękitną blue infrastructure make for nature values in the Babia infrastrukturą chronią walory przyrodnicze w otoczeniu Góra NP surroundings. Tourist trail renovation, installation Babiogórskiego PN. Planowana jest renowacja szlaków of small tourism infrastructure and information materials turystycznych, instalacja małej infrastruktury turystycznej are being planned for the promotion of the natural values oraz opracowanie materiałów informacyjnych dla promo- of the area and sustainable tourist traffic management. cji walorów przyrodniczych obszaru i zrównoważonego zarządzania ruchem turystycznym. JELEŚNIA Team Case study: promoting the role of green and blue infra- Zespół JELEŚNIA structure in management of rainwater. Development and Studium przypadku: promowanie roli zielonej i błękit- promotion of „rain gardens” among inhabitants of Jeleśnia nej infrastruktury w zarządzaniu wodami opadowymi. commune.  Rozwój i promocja „ogrodów deszczowych” wśród miesz- kańców gminy Jeleśnia. 24

Źywiecki Raj. Photo: Krzysztof Haase GOLESZÓW Team Zespół GOLESZÓW Case study: promoting the theme of green infrastructure Studium przypadku: promocja zielonej infrastruktu- and rich natural and landscape values on the territory of ry oraz bogatych walorów przyrodniczo-krajobrazo- Goleszów commune. Development of tourist, education- wych gminy Goleszów. Planowany jest rozwój szlaków al, and nature trails in the commune is being planned, turystycznych, edukacyjnych i przyrodniczych na tere- with associated tourist and information infrastructure nie gminy wraz z towarzyszącą infrastrukturą turystycz- and a published guidebook to complement the trails.  ną i informacyjną oraz, jako uzupełnienie szlaków, wydanie przewodnika. UŚCIE GORLICKIE Team Case study: green infrastructure and biodiversity protec- Zespół UŚCIE GORLICKIE tion in the local park located within Wysowa Zdrój health Studium przypadku: zielona infrastruktura i ochrona spa complex in Low Beskid. Besides new trees and bioróżnorodności w parku zdrojowym położonym na tere- bushes planting in the park, focus would be on proper nie kompleksu uzdrowiskowego Wysowa Zdrój w Beski- management of a wetland area located within the park: dzie Niskim. Poza nasadzeniem nowych drzew i krzewów, creating a pond with characteristic aquatic vegetation.  skupiono by się na właściwym zagospodarowaniu obsza- ru podmokłego na terenie parku, planując utworzenie stawu z charakterystyczną roślinnością wodną. 25

Poradnik kształtowania zielonej infrastruktury w Karpatach Poradnik kształtowania zielonej infrastruktury w Karpa- tach został opracowany i opublikowany jako jeden ze sztandarowych produktów naszego Projektu LIFE. Guide on Publikacja składa się z trzech głównych części: the development of green infrastructure ◆ Zielona i błękitna infrastruktura – wprowadzenie – in the Carpathians obejmuje informacje czym jest zielona i błękitna infra- struktura, jaka jest ich rola dla przyrody i człowieka, szczególnie w kształtowaniu krajobrazu czy jako dostar- czycieli korzyści społeczno-ekonomicznych/usług ekosystemowych; Guide on the development of green infrastructure in the ◆ Kształtowanie zielonej i błękitnej infrastruktu- Carpathians has been elaborated and published as one of ry w Karpatach – zawiera charakterystykę i diagnozę the flagship outputs of our LIFE Project. przestrzeni przyrodniczej polskiej części Karpat, główne dla niej zagrożenia, a także – w kolejnych podrozdziałach The Guide consists of three main parts: – bliższe spojrzenie na różne formy działalności człowieka kształtujące zieloną i błękitną infrastrukturę w obszarach ◆ Green and blue infrastructure – an introduction – górskich, w szczególności: rolnictwo, leśnictwo, gospo- explaining what is green and blue infrastructure, what is darkę wodną, o​​ chronę przyrody, planowanie przestrzen- their role for nature and man: particularly in shaping the ne, turystykę, a wreszcie użytkowanie gruntów w skali landscape or as providers of socio-economic benefits / indywidualnej („we własnym ogródku”); ecosystem services; ◆ Działania lokalne na rzecz kształtowania zielo- ◆ Development of green and blue infrastructure in the nej i błękitnej infrastruktury – to podręczny „zestaw Carpathians – containing the characteristics and diagno- narzędzi” prezentujący m.in. szereg praktycznych wska- sis of the natural space of the Polish part of the Carpathi- zówek przydatnych w podejmowaniu działań na rzecz ans, major threats thereto, as well as – in consecutive rozwoju zielonej infrastruktury, szczegółowe opisy sub-chapters – a closer lotok at various forms of human ww. lokalnych studiów przypadku będące efektem activity shaping green and blue infrastructure in this konkursu przeprowadzo- region, specifically: agriculture, forestry, water manage- nego w ramach Projek- ment, nature conservation, spatial planning, tourism, tu i służące jako dobre and finally individual-scale (“own back yard”) land praktyki w zakresie popra- management; wy zielonej infrastruk- tury, a w końcu otocze- ◆ Local initiatives for the development of green and nie prawne i narzędzia blue infrastructure – a handy “toolbox” presenting, geoinformacyjne pomoc- inter alia, some practical guidelines on the approaches ne w prawidłowym zarzą- to green infrastructure development, the above-men- dzaniu zieloną i błękitną tioned Project local case studies as good practices in infrastrukturą. green infrastructure enhancement, as well as a legal environment and geoinformation tools helpful in proper management of green and blue infrastructure. 26

The publication is meant to serve everyone interested in Publikacja ma służyć wszystkim zainteresowanym tema- the subject of green and blue infrastructure and its proper tyką zielonej i błękitnej infrastruktury oraz właściwym management for the purpose of preserving the natural and jej gospodarowaniem w celu zachowania walorów przy- landscape values ​a​ nd of supporting sustainable regional rodniczych i krajobrazowych oraz wspierania zrównowa- development – including primarily employees of munici- żonego rozwoju regionalnego – w tym przede wszystkim pal offices, local action groups, as well as other institutions pracownikom urzędów miejskich, lokalnych grup dzia- and organizations having an impact on the protection and łania, a także inne instytucjom i organizacjom mającym proper use of biological and landscape diversity and local wpływ na ochronę i właściwe wykorzystanie różnorodno- spatial policy in the Polish part of the Carpathians. ści biologicznej i krajobrazowej oraz lokalną politykę prze- strzenną w polskiej części Karpat. The on-line version of the publication is available for browsing or downloading under the button „GUIDE on the Publikację w wersji on-line można przeglądać lub pobrać development of green infrastructure in the Carpathians” pod przyciskiem „PRZEWODNIK po rozwoju zielonej infra- on the Project website. It is also available via its KNOWL- struktury w Karpatach” na stronie internetowej Projek- EDGE BASE module. tu. Jest także dostępna za pośrednictwem modułu BAZA WIEDZY. It is also available for download as files in formats support- ed by e-book readers (EPUB, MOBI), and as PDF: HERE. Poradnik można również pobrać w postaci plików w forma- tach obsługiwanych przez czytniki e-książek (EPUB, MOBI) The Polish version has been prepared in print and distribut- oraz w formacie PDF: TUTAJ. ed to all 200 Carpathian communes as well as district- and province-level self-government authorities, Local Action Wersja polska została przygotowana drukiem i rozesła- Groups, nature protection agencies, national and land- na do wszystkich 200 gmin karpackich, a także do władz scape parks, selected academic centres and organizations. samorządowych powiatów i województw, Lokalnych Grup Działania, agencji ochrony przyrody, parków narodo- We cordially invite you to explore the Guide, hoping that it wych i krajobrazowych, wybranych ośrodków i organizacji will prove useful in your activities undertaken in the name akademickich. of caring for our common good: the Carpathian space. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z Poradnikiem, mając nadzieję, że przy- da się on w Państwa działaniach podej- mowanych w imię troski o nasze wspólne dobro: karpacką przestrzeń. 27

Final notes Uwagi końcowe on the significance dotyczące znaczenia and application of the Pro- i zastosowania Projektu ject and its results oraz jego rezultatów The LIFE Project addresses many challenges related to Projekt LIFE odnosi się do wielu wyzwań związa- protection and sustainable management of biological nych z ochroną i zrównoważonym użytkowaniem różno- and landscape diversity of the Carpathians and sustaina- rodności biologicznej i krajobrazowej Karpat oraz zrówno- ble development of Carpathian local communities. It also ważonym rozwojem karpackich społeczności lokalnych. largely contributes to the successful pursuit of a range Przyczynia się do realizacji szeregu celów i priorytetów of topics, objectives and priorities defined for the Polish zdefiniowanych dla polskich Karpat i całego regionu Carpathians and the Carpathian region as a whole. karpackiego. W szczególności: Specifically: 1. wspiera i przyczynia się do wdrażania Ramowej 1. supports and contributes to the implementation Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat of the Framework Convention on the Protection and (Konwencja Karpacka – weszła w życie w styczniu 2006 Sustainable Development of the Carpathians (Carpathi- r.; w Polsce – w czerwca 2006 r.) oraz protokołów tematycz- an Convention – in force since January 2006; in Poland – nych do poszczególnych artykułów Konwencji, w szczegól- since June 2006) and its thematic protocols to respective ności protokołów dotyczących różnorodności biologicznej, articles, particularly the protocols relating to biodiversity, planowania przestrzennego oraz rolnictwa i rozwoju obsza- spatial planning, and agriculture and rural development. rów wiejskich. Zespół Projektowy utrzymuje ścisłą współ- The Project Team has maintained close collaboration pracę z Sekretariatem Konwencji Karpackiej utworzonym with Carpathian Convention Secretariat established at UN przy Biurze ONZ w Wiedniu, a także z Polskim Krajowym Vienna Office, as well as the Polish National Focal Point of Punktem Kontaktowym Konwencji działającym w Mini- the Convention established within the Ministry of Climate sterstwie Klimatu i Środowiska. Działania i wyniki Projektu and the Environment. Project actions and results were były wielokrotnie włączane do działań Konwencji i rozpo- on numerous occasions incorporated into Convention’s wszechniane podczas kluczowych wydarzeń Konwencji, activities and disseminated at key Convention events takich jak Spotkania Konferencji Stron (COP) Konwencji such as Meetings of the Conference of the Parties (COP) to Karpackiej. Obecnie, są one częścią dorobku trwającej the Carpathian Convention. Currently, they are still being właśnie (2020-2023) polskiej prezydencji w Konwencji; acknowledged as part of the output of the current Polish presidency over the Convention (2020-2023); 2. przyczynia się do wdrażania strategii UE w zakre- sie zielonej infrastruktury – takich jak Strategia ochrony 2. contributes to the implementation of EU relevant różnorodności biologicznej czy Strategia w zakresie zielo- strategies on green infrastructure – such as the EU nej infrastruktury (Wzmacnianie kapitału naturalnego Euro- Biodiversity Strategy, EU Strategy on green infrastruc- py), Dyrektywy „Ptasia” i „Siedliskowa”, Ramowa Dyrekty- ture (Enhancing Europe’s Natural Capital), the “Birds” wa Wodna, Wspólna Polityka Rolna i inne, wśród których and “Habitats” Directives, the Water Framework Direc- szczególnie wymienić należy priorytety siódmego (a także tive, the Common Agricultural Policy, and other, among projektu ósmego) Programu działań w zakresie środowi- which particularly the priorities of the 7th (as well ska (Environment Action Programme). Projekt przyczynia as the current 8th) Environment Action Programme się również do wdrażania odpowiedniego polskiego usta- should be mentioned. I also contributes to implemen- wodawstwa w zakresie np. ochrony przyrody czy plano- tation of relevant Polish legislation, which is particu- wania i zagospodarowania przestrzennego – co jest szcze- larly important considering the fact that green and gólnie ważne, biorąc pod uwagę fakt, że zielona i błękitna blue infrastructure has not been so far directly and infrastruktura nie jest jak dotychczas bezpośrednio i dosta- sufficiently represented in the national legal system; tecznie reprezentowana w krajowym systemie prawnym; 28

29 Photo: Tomasz Beczała

3. enhances and supports spatial management, envi- 3. poprawia i wspiera planowanie i zagospodarowa- ronment-friendly land use and nature conservation nie przestrzenne, przyjazne dla środowiska użytko- across Polish part of the Carpathians – not only among local stakeholders but also, in a more specialized dimen- wanie gruntów i ochronę przyrody w polskiej części sion, among institutions in charge of nature and landscape Karpat – nie tylko wśród lokalnych interesariuszy, ale protection, namely regional self-government authorities, także, w bardziej specjalistycznym wymiarze, wśród landscape and national park authorities, or regional direc- instytucji zajmujących się ochroną przyrody i krajobrazu, torates of environmental protection of all 3 Polish Carpathi- takich jak np. samorządy szczebla wojewódzkiego, dyrek- an provinces (Małopolskie, Podkarpackie, Śląskie voivod- cje parków narodowych i krajobrazowych czy regionalne ships). Their representatives have made up the Project dyrekcje ochrony środowiska wszystkich 3 polskich woje- Steering Committee to ensure appropriate absorption of wództw karpackich (małopolskie, podkarpackie, śląskie). Project results; Przedstawiciele tych instytucji wchodzili w skład Komitetu Sterującego Projektu, aby zapewnić odpowiednie wykorzy- 4. provides tools, guidelines and best practices for stanie jego rezultatów; transfer, replication, adaptation and use in other parts 4. oferuje narzędzia, wytyczne i dobre praktyki w celu of the Carpathians – so that green and blue infrastructure, and therefore Carpathian biodiversity and landscape, can transferu, replikacji, adaptacji i wykorzystania w innych be protected and properly managed across administrative częściach Karpat – tak, aby zielona i błękitna infrastruk- borders; tura, a tym samym bioróżnorodność i krajobraz Karpat, mogły być chronione i właściwie zarządzane ponad grani- 5. promotes using geoinformation solutions and spatial cami administracyjnymi; data resources as extremely useful tools in planning and management: local decision making, investment, sustaina- 5. promuje wykorzystywanie narzędzi geoinformacyj- ble development, etc. nych i zasobów danych przestrzennych jako niezwykle przydatnych rozwiązań w planowaniu i zarządzaniu: lokal- 6. addresses the challenge of awareness raising among nych procesach decyzyjnych, inwestycjach, zrównoważo- Carpathian stakeholders and local communities. Local nym rozwoju itp. campaigns conducted by Competition Teams while preparing their competition entries were supplemented 6. podejmuje wyzwanie podnoszenia świadomości by other activities carried out by the Coordinating Benefi- wśród karpackich interesariuszy i społeczności lokalnych. ciary (UNEP/GRID-Warsaw Centre). As part of its network- Kampanie lokalne prowadzone przez Zespoły Konkur- ing, promotion, and dissemination efforts, the Project sowe podczas przygotowywania prac konkursowych były Team participated in as many as 21 such events (seminars, uzupełniane innymi działaniami realizowanymi przez conferences, platform meetings, etc.), bringing togeth- Beneficjenta Koordynującego (Centrum UNEP/GRID-War- er hundreds of participants representing dozens of LIFE szawa). W ramach działań networkingowych, promocyj- and other relevant projects. Also, a survey of the level of nych i upowszechniających Zespół Projektowy wziął udział aż w 21 tego typu wydarzeniach (seminariach, konferen- public awareness on the topic of green infrastructure cjach, spotkaniach itp.), skupiając setki uczestników repre- has been conducted as part of the Project. The comparison zentujących dziesiątki projektów LIFE i innych istotnych between the results of ex ante and ex post phases demon- projektów. W ramach Projektu przeprowadzono również strated a marked increase – in practically all surveyed categories – in the level of awareness on green infrastruc- ankietowe badanie poziomu świadomości społecznej na ture and its role and functions, or on the practical signifi- temat zielonej infrastruktury. Porównanie wyników faz cance for local development (tangible benefits: ecosystem ex ante i ex post wykazało wyraźny wzrost – praktycznie we services), resulting from Project actions. The respondents wszystkich badanych kategoriach – poziomu świadomości were more convinced about the roles of green infrastruc- na temat zielonej infrastruktury oraz jej roli i funkcji, czy też ture, or to a larger extent considered it “very important” as praktycznego znaczenia dla rozwoju lokalnego (korzyści compared to “somewhat important” in the early phase; wymierne: usługi ekosystemowe), wynikającego z działań Projektu. Respondenci byli bardziej przekonani co do roli zielonej infrastruktury, lub w większym stopniu uznawali ją za „bardzo ważną” (w porównaniu z „dość ważną” we wczesnej fazie); 30

7. the Project maintains to be an important contribu- 7. Projekt pozostaje ważnym wkładem w całą gamę tion to the whole range of pan-Carpathian initiatives karpackich inicjatyw i programów związanych z rozwo- jem zielonej i błękitnej infrastruktury. Zespół Projektowy and programmes related to green and blue infra- prowadził regularny monitoring oficjalnych programów rządo- structure development. The Project Team carried out wych, a także projektów i innych przedsięwzięć bezpośrednio regular monitoring of official government programmes, lub pośrednio obejmujących tematykę zielonej infrastruktury, as well as projects and other practical undertakings łączności ekologicznej i inne pokrewne tematy. Oprócz samej directly or indirectly addressing the issue of green Konwencji Karpackiej, spis obejmuje obecnie 10 oficjalnych, infrastructure, ecological connectivity, and other rele- rządowych programów strategii, planów działania itp., uchwa- vant topics. Apart from the Carpathian Convention, at lonych w poszczególnych krajach karpackich i obejmujących this time the census comprises 10 official, government tematykę zielonej infrastruktury, a także 28 projektów, inicja- programmes strategies, action plans, etc. which include tyw i innych przedsięwzięć o różnym charakterze związa- the topic of green infrastructure and refer also to the nych z zieloną infrastrukturą w Karpatach – przy czym tylko 3 Carpathian region in a given Carpathian country, as spośród nich to projekty konkretnie ukierunkowane i bezpo- well as 28 projects, activities of various character relat- średnio związane z tematem zielonej infrastruktury w Karpa- ed to green infrastructure in the Carpathians – howev- tach, pozostałe dotyczą tego zagadnienia tylko w części lub er, only 3 of them are specifically aimed at, and directly pośrednio; connected with, the issue of green infrastructure in the Carpathians, the other address the topic partly and/or 8. Projekt skutecznie przyczynia się do realizacji celów i prio- indirectly; rytetów Programu LIFE (LIFE Governance and Information). 8. the Project successfully contributes to the attainment of goals and priorities of the LIFE Programme (LIFE Governance and Information). 31 Photo: Henryk Bielamowicz (CC BY-SA 3.0 PL, Wikimedia Commons)

Contact: UNEP/GRID-Warsaw Centre 8 Sobieszyńska Street 00-764 Warsaw, Poland Phone: +48 22 840 6664 e-mail: [email protected] www.gridw.pl 32